Spis treści
Przedmowa
1. Zarys historii położnictwa Witold Malinowski
2. Położnicze aspekty anatomii miednicy kobiecej Grzegorz Bajor, Tomasz Lepich ..................
3. Opieka przedkoncepcyjna Katarzyna Bukato, Dorota Madej, Katarzyna Stefańska ................
4. Zmiany adaptacyjne organizmu kobiety ciężarnej oraz aktywność fizyczna w ciąży Magdalena Bednarek-Jędrzejek
5. Immunologia ciąży Jacek R. Wilczyński
6. Odmienności leczenia farmakologicznego w ciąży Agata Karowicz-Bilińska ..............................
7. Podstawy genetyki prenatalnej Hanna Moczulska .......................................................
8. Zasady opieki nad kobietą ciężarną Paweł Gutaj, Rafał Sibiak
9.
10. Choroby chirurgiczne w okresie ciąży Agnieszka Mrozińska, Bronisława Pietrzak
11. Ciążowa choroba trofoblastyczna Grzegorz Szewczyk
12. Nudności i wymioty ciężarnych Bożena Leszczyńska-Gorzelak, Magdalena Słodzińska
13. Badanie ultrasonograficzne w położnictwie Dariusz Borowski, Renata Jaczyńska
14. Diagnostyka prenatalna i śródciążowa Piotr Sieroszewski, Tomasz Jachymski
15. Wewnątrzmaciczna terapia płodu Przemysław Kosiński .................................................
16. Diagnostyka zaburzeń wzrastania płodu Anna Scholz, Dagmara Filipecka-Tyczka ........................
17. Konflikt serologiczny matczyno-płodowy Michał Lipa, Radosław Ciesielski, Mirosław Wielgoś .............
18. Ciąża wysokiego ryzyka – czynniki ryzyka i monitorowanie Adrianna Graniak, Sylwia Słomska, Diana Massalska .........................................................................................
19. Ciąża wielopłodowa Małgorzata Świątkowska-Freund, Krzysztof Preis ....................................
20. Ograniczenie wzrastania płodu Sebastian Kwiatkowski
21. Krwawienia w II i III trymestrze ciąży Magdalena Emilia Grzybowska, Adam Łaban
22. Opieka nad kobietami z niepowodzeniami położniczymi Aleksandra Stupak, Wojciech Kwaśniewski, Anna Kwaśniewska
23. Przedwczesne pęknięcie błon płodowych Hubert Huras, Małgorzata Radoń-Pokracka
24. Nadciśnienie tętnicze Sebastian Kwiatkowski, Mariusz Grzesiak
25. Rzucawka i zespół HELLP Elżbieta Poniedziałek-Czajkowska, Bożena Leszczyńska-Gorzelak
26. Cukrzyca i ciąża Ewa Wender-Ożegowska, Urszula Mantaj
27. Choroba otyłościowa w ciąży Agata Majewska ..........................................................
28. Choroby układu oddechowego w ciąży Paweł Stanirowski ...............................................
29. Nowotwory związane z ciążą Kazimierz Pityński ........................................................
30. Zatorowość, zakrzepica w ciąży Justyna Teliga-Czajkowska, Krzysztof Czajkowski, Jacek Sieńko
31. Układ moczowy i jego zakażenia w okresie ciąży Ilona Kurnatowska, Agata Karowicz-Bilińska 425
32. Cholestaza, choroby układu pokarmowego Dorota A. Bomba-Opoń 431
33. Choroby skóry a ciąża Małgorzata Sarzała, Joanna Narbutt 443
34. Zespół antyfosfolipidowy, toczeń układowy, choroby autoimmunologiczne a ciąża Radzisław Mierzyński, Bożena Leszczyńska-Gorzelak 455
35. Choroby tarczycy a ciąża Michał Stuss, Marta Michalska-Kasiczak, Ewa Sewerynek 469
36. Posocznica, sepsa i wstrząs septyczny w ciąży Katarzyna Kosińska-Kaczyńska 491
37. Choroby przenoszone drogą płciową Krzysztof Drews, Anna Markowska, Joanna Pietras ..................
38. Niedokrwistość w ciąży Piotr Kaczmarek ............................................................... 513
39. Zaburzenia psychiczne u kobiet w ciąży Małgorzata Urban-Kowalczyk .................................. 519
40. Ciąża po transplantacji narządów miąższowych Ewa Kwiatkowska
41. Higiena jamy ustnej, choroby zębów i przyzębia u kobiet w ciąży Michalina Szymczak-Paluch, Sebastian Kłosek ......................................................................................... 537
42. Poród fizjologiczny Hubert Huras, Małgorzata Radoń-Pokracka 545
43. Preindukcja i indukcja porodu Jakub Staniczek, Rafał Stojko 553
44. Monitorowanie śródporodowe płodu – kardiotokografia Natalia Mazanowska, Dorota Bomba-Opoń 563
45. Poród przedwczesny Jarosław Kalinka, Adam Bitner 573
46. Nieprawidłowe położenia płodu Marta Sekielska-Domanowska, Rafał Adamczak, Jarosław Lach, Michał Kołuda, Anna Drabik-Kruczkowska, Mariusz Dubiel 591
47. Dystocja barkowa Maciej W. Socha 599
48. Krwotoki okołoporodowe; ostre stany zagrożenia matki i płodu w porodzie Bożena Leszczyńska-Gorzelak, Krzysztof Kamiński
49. Cięcie cesarskie Piotr Sieroszewski, Hanna Klimek, Wojciech Zięba
50. Poród zabiegowy – kleszcze, próżniociąg położniczy Andrzej Torbé ......................................
51. Trzeci okres porodu Hubert Wolski .....................................................................
52. Połóg Hubert Wolski ....................................................................................
53. Najczęstsze powikłania neonatologiczne Agnieszka Drozdowska-Szymczak, Julia Proczka, Paweł Krajewski .......................................................................................... 699
54. Trofoblast, łożysko – fizjologia i związek nieprawidłowości implantacji z wewnątrzmacicznym zahamowaniem wrastania Michał Chojnacki, Piotr Węgrzyn .............................................
55. Łożysko z nieprawidłową implantacją Michał Boroń, Wojciech Cnota ..................................... 731
56. Szczepienia kobiet ciężarnych Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz
57. Analgezja regionalna kobiety rodzącej Katarzyna Maciejewska, Paweł Krawczyk, Katarzyna Kotfis
58. Organizacja oddziału położniczo-ginekologicznego Tomasz Maciejewski
Skorowidz
Autorzy
Prof. dr hab. n. med. Piotr Sieroszewski
I Katedra Ginekologii i Położnictwa
Klinika Patologii Ciąży i Ginekologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr n. med. Rafał Adamczak
Katedra Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii
Onkologicznej
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Wydział Lekarski
Collegium Medicum w Bydgoszczy
Prof. dr hab. n. med. Grzegorz Bajor
Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej
Wydział Nauk Medycznych w Katowicach
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Dr n. med. Magdalena Bednarek-Jedrzejek
Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Dr n. med. Adam Bitner
Klinika Perinatologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Prof. dr hab. n. med. Dorota Bomba-Opoń
Klinika Położnictwa i Perinatologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA w Warszawie
Dr n. med. Michał Boroń
Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii i Położnictwa
Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Dr hab. n. med. Dariusz Borowski
Szpital Specjalistyczny Pro-Familia w Rzeszowie
Klinika Ginekologii i Położnictwa z Pododdziałem Patologii Ciąży
Collegium Medicum
Wydział Lekarski
Uniwersytet Rzeszowski
Prof. dr hab. n. med. Sebastian Kwiatkowski
Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Lek. Katarzyna Bukato
Klinika Położnictwa i Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Endokrynologii Ginekologicznej Gdański Uniwersytet Medyczny
Lek. Radosław Ciesielski
Klinika Położnictwa i Perinatologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA w Warszawie
Dr n. med. Michał Chojnacki
Klinika Położnictwa, Perinatologii i Ginekologii
Wydział Nauk o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Wojciech Cnota
Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii i Położnictwa Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Czajkowski II Klinika Położnictwa i Ginekologii
Wydział Lekarski
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Lek. Anna Drabik-Kruczkowska
Katedra Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii Onkologicznej
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Wydział Lekarski
Collegium Medicum w Bydgoszczy
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Drews
Klinika Perinatologii
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Dr n. med. Agnieszka Drozdowska-Szymczak
Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka
Instytut Matki i Dziecka w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Mariusz Dubiel
Klinika Medycyny Matczyno-Płodowej, Ginekologii i Neonatologii
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Wydział Lekarski
Collegium Medicum w Bydgoszczy
Dr n. med. Dagmara Filipecka-Tyczka
Klinika Położnictwa, Perinatologii i Neonatologii
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Lek. Adrianna Graniak
II Klinika Położnictwa i Ginekologii
Warszawski Instytut Zdrowia Kobiet
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Dr hab. n. med. Mariusz Grzesiak
Klinika Perinatologii, Położnictwa i Ginekologii
Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi
Dr hab. n. med. Magdalena Emilia Grzybowska
Klinika Ginekologii i Położnictwa
Wydział Lekarski
Gdański Uniwersytet Medyczny
Dr hab. n. med. Paweł Gutaj
Klinika Rozrodczości
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Prof. dr hab. n. med. Hubert Huras
Katedra Ginekologii i Położnictwa
Klinika Położnictwa i Perinatologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum
Dr n. med. Tomasz Jachymski
I Katedra Ginekologii i Położnictwa
Klinika Patologii Ciąży i Ginekologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr n. med. Renata Jaczyńska
Oddział Kliniczny Położnictwa, Perinatologii, Ginekologii i Rozrodczości
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr hab. n. med. Piotr Kaczmarek
Klinika Ginekologii, Rozrodczości i Terapii Płodu oraz
Diagnostyki i Leczenia Niepłodności
Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi
Prof. dr hab. n. med. Jarosław Kalinka
Klinika Perinatologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr n. med. Krzysztof Kamiński
Katedra i Klinika Położnictwa i Perinatologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Prof. dr hab. n. med. Agata Karowicz-Bilińska
Klinika Patologii Ciąży i Ginekologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Kędzia
Klinika Rozrodczości
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Dr n. med. Hanna Klimek
I Katedra Ginekologii i Położnictwa
Klinika Patologii Ciąży i Ginekologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr hab. n. med. Sebastian Kłosek, prof. uczelni
Zakład Patologii Jamy Ustnej
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr n. med. i n. o zdr. Michał Kołuda
Katedra Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii
Onkologicznej
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Wydział Lekarski
Collegium Medicum w Bydgoszczy
Dr hab. n. med. Katarzyna Kosińska-Kaczyńska, prof. CMKP
Klinika Położnictwa, Perinatologii i Neonatologii
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Przemysław Kosiński
Oddział Kliniczny Położnictwa, Perinatologii, Ginekologii i Rozrodczości
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr hab. n. med. i n. o zdr. Paweł Krajewski
Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka
Instytut Matki i Dziecka w Warszawie
Dr hab. n. med. Paweł Krawczyk
Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum
Prof. dr hab. n. med. Anna Kwaśniewska
Katedra i Klinika Położnictwa i Patologii Ciąży
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr.
Wojciech Kwaśniewski
I Katedra i Klinika Ginekologii Onkologicznej i Ginekologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Prof. dr hab. n. med. Ewa Kwiatkowska
Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób
Wewnętrznych
Wydział Medycyny
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Prof. dr hab. n. med. Ilona Kurnatowska
Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrologii
Transplantacyjnej
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr n. med. Jarosław Lach
Katedra Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii
Onkologicznej
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Wydział Lekarski
Collegium Medicum w Bydgoszczy
Dr n. med. Tomasz Lepich
Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej
Wydział Nauk Medycznych w Katowicach
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Prof. dr hab. n. med. Bożena Leszczyńska-Gorzelak
Katedra i Klinika Położnictwa i Perinatologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Dr n. med. Michał Lipa
Klinika Położnictwa i Perinatologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA w Warszawie
Lek. Adam Łaban
Klinika Ginekologii i Położnictwa
Wydział Lekarski
Gdański Uniwersytet Medyczny
Lek. Dorota Madej-Łukasiak
Klinika Położnictwa i Ginekologii, Ginekologii
Onkologicznej i Endokrynologii Ginekologicznej
Gdański Uniwersytet Medyczny
Lek. Katarzyna Maciejewska
Oddział Kliniczny Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Dr n. med. Tomasz Maciejewski
Instytut Matki i Dziecka w Łodzi
Dr n. med. i n. o zdr. Agata Majewska
Klinika Położnictwa i Ginekologii
Instytut Matki i Dziecka w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Witold Malinowski
Wydział Nauk o Zdrowiu
Mazowiecka Uczelnia Publiczna w Płocku
Prof. dr hab. n. med. Anna Markowska
Klinika Perinatologii
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Dr n. med. Urszula Mantaj
Klinika Rozrodczości
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Dr hab. n. med. Diana Massalska, prof. CMKP
II Klinika Położnictwa i Ginekologii
Warszawski Instytut Zdrowia Kobiet
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Dr n. med. Natalia Mazanowska
Klinika Położnictwa i Ginekologii
Instytut Matki i Dziecka w Warszawie
Dr n. med. Marta Michalska-Kasiczak
Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr hab. n. med. Radzisław Mierzyński, prof. uczelni
Katedra i Klinika Położnictwa i Perinatologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Dr hab. n. med. Hanna Moczulska
Zakład Genetyki Klinicznej
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Lek. Agnieszka Mrozińska
Klinika Położnictwa i Perinatologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA w Warszawie
Lek. Joanna Pietras
Klinika Perinatologii
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Prof. dr hab. n. med. Bronisława Pietrzak
Klinika Położnictwa i Perinatologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Kazimierz Pityński
Katedra Ginekologii i Położnictwa
Klinika Ginekologii i Onkologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum
Dr hab. n. med. Elżbieta Poniedziałek-Czajkowska, prof. uczelni
Katedra i Klinika Położnictwa i Perinatologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Preis
Katedra Perinatologii
Klinika Położnictwa
Gdański Uniwersytet Medyczny
Lek. Julia Proczka
Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka
Instytut Matki i Dziecka w Warszawie
Dr n. med. Małgorzata Radoń-Pokracka
Katedra Ginekologii i Położnictwa
Klinika Położnictwa i Perinatologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum
Lek. Małgorzata Sarzała
Klinika Dermatologii, Dermatologii Dziecięcej
i Onkologicznej
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr hab. n. med. Anna Scholz, prof. CMKP
Klinika Położnictwa, Perinatologii i Neonatologii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Dr n. med. Marta Sekielska-Domanowska
Katedra Położnictwa, Chorób Kobiecych i Ginekologii
Onkologicznej
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Wydział Lekarski
Collegium Medicum w Bydgoszczy
Prof. dr hab. n. med. Agnieszka SeremakMrozikiewicz
Klinika Perinatologii
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Prof. dr hab. n. med. Ewa Sewerynek
Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr n. med. Rafał Sibiak
Klinika Rozrodczości
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Dr hab. n. med. Jacek Sieńko
II Klinika Położnictwa i Ginekologii
Wydział Lekarski
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n. med. Magdalena Słodzińska
Katedra i Klinika Położnictwa i Perinatologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Lek. Sylwia Słomska
II Klinika Położnictwa i Ginekologii
Warszawski Instytut Zdrowia Kobiet
Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
Dr hab. n. med. Maciej W. Socha, prof. uczelni
Katedra Perinatologii, Ginekologii i Ginekologii
Onkologicznej
Wydział Nauk o Zdrowiu
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Dr n. med. Jakub Staniczek
Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej
Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Dr hab. n. med. Paweł Stanirowski
I Klinika Położnictwa i Ginekologii
Wydział Lekarski
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr hab. n. med. Katarzyna Stefańska
Klinika Położnictwa i Ginekologii, Ginekologii
Onkologicznej i Endokrynologii Ginekologicznej
Gdański Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Rafał Stojko
Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej
Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Dr hab. n. med. i n. o zdr. Aleksandra Stupak, prof. uczelni
Katedra i Klinika Położnictwa i Patologii Ciąży
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Dr n. med. Michał Stuss
Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr hab. n. med. Grzegorz Szewczyk
Zakład Biofizyki, Fizjologii i Patofizjologii
Wydział Nauk o Zdrowiu
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Dr n.med. Michalina Szymczak-Paluch
Zakład Patologii Jamy Ustnej
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr hab. n. med. Małgorzata Świątkowska-Freund
Katedra Perinatologii
Klinika Położnictwa
Gdański Uniwersytet Medyczny
Dr hab. n. med. Justyna Teliga-Czajkowska
Zakład Dydaktyki Ginekologiczno-Położniczej
Wydział Nauk o Zdrowiu
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Torbé
Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii
Wydział Medycyny
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Dr hab. n. med. Małgorzata Urban-Kowalczyk, prof. uczelni
Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Prof. dr hab. n. med. Ewa Wender-Ożegowska
Katedra Medycyny Perinatalnej
Klinika Rozrodczości
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Prof. dr hab. n. med. Piotr Węgrzyn
Klinika Położnictwa, Perinatologii i Ginekologii
Wydział Nauk o Zdrowiu
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Prof. dr hab. n. med. Mirosław Wielgoś
Klinika Położnictwa i Perinatologii
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA w Warszawie
Prof. dr hab. n. med. Jacek R. Wilczyński
Klinika Ginekologii Operacyjnej i Onkologicznej
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Dr hab. n. med. Hubert Wolski, prof. uczelni
Instytut Medyczny
Akademia Nauk Stosowanych w Nowym Targu
Lek. Wojciech Zięba
I Katedra Ginekologii i Położnictwa
Klinika Patologii Ciąży i Ginekologii
Wydział Lekarski
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
