Spis treści
Modelowanie lodowców
INŻYNIERIA
Wspaniałe makaroniki jajeczne
Dodatek nadzwyczajny: kariery naukowe w dziedzinie produkcji żywności
MATEMATYKA
Dodatek nadzwyczajny: trochę historii według George’a Washingtona Carvera
SZTUKA
nadzwyczajny: zasady odżywiania
Na R z Ę dzia:
[ Litrowa, przezroczysta, żaroodporna miarka kuchenna
[ Kuchenka mikrofalowa
[ Łyżka
[ 4 przezroczyste ćwierćlitrowe szklanki (na galaretki)
[ Lampka lub latarka z emisją ultrafioletową
S K ład N i K i:
[ 4 szklanki toniku
[ 1 opakowanie (100 g) galaretki w proszku
[ 2 szklanki wody
[ 1 opakowanie (100 g) galaretki w proszku o innym smaku
BIOLUMINESCENCJA W KUCHNI
Poziom trudności: ŚREDNIO TRUDNE
Poziom nie P orządku: NIEWIELKI
d o s P ożycia: JAKO PRZEK ą SKA LUB DESER
c zas P rzygotowań: BRAK
c zas trwania: 10 MINUT NA PRZ y GOTOWANIE ,
4 GODZIN y NA ZAST y GNI ę CIE GALARETKI
W LOD ó WCE
Liczba P orcji: 4 PORCJE
Bioluminescencja to naukowa nazwa zjawiska, jakim jest świecenie żywych organizmów, np. meduz i niektórych stworzeń żyjących
w morskich głębinach. W tym doświadczeniu postaramy się sprawdzić, jakie kolory galaretek, przyrządzonych ze specjalnej wody, wiążą się z najsilniejszym świeceniem.
Czy również ich smaki łączą się z różną emisją światła?
ostrzeżenia: Gorące ciecze mogą być niebezpieczne. Przy przelewaniu wrzącego toniku i gorących galaretek poproś o pomoc dorosłą osobę.
Czy NN oś C i
1. Wlej szklankę toniku do przezroczystej, żaroodpornej, litrowej miarki kuchennej
2. Wstaw miarkę z tonikiem do kuchenki mikrofalowej i grzej przez 1 minutę.
3. Sprawdź, czy tonik wrze. Jeśli tak, to przejdź do czynności 4. Jeśli nie, to kontynuuj podgrzewanie w krokach 30-sekundowych, doprowadzając ciecz do wrzenia, po czym kontynuuj doświadczenie.
4. Wsyp zawartość 1 opakowania galaretki do gorącego toniku i wymieszaj do całkowitego rozpuszczenia.
5. Dolej do roztworu galaretki 1 szklankę toniku zimnego lub o temperaturze pokojowej i mieszaj przez 10 sekund.
6. Rozlej roztwór do 2 spośród 4 przezroczystych szklanek.
7. Powtórz czynności 1–6 z drugim opakowaniem galaretki.
8. Wstaw galaretki do lodówki w celu zgęstnienia i ochłodzenia (2–4 godziny).
CI ą G DALSZ y >
Hipoteza: Która galaretka (tj. o jakim smaku) będzie świeciła najsilniej pod wpływem promieni ultrafioletowych? Dlaczego?
bioLuminescencja w kucHni, CI ą G DALSZ y
9. Skieruj strumień promieniowania ultrafioletowego na galaretki z obu rodzajów. Co widzisz? Zapisz swoje spostrzeżenia i wynik doświadczenia.
Jak i dlaczego: Tonik to gorzkawy napój gazowany, zawierający chininę – substancję, która pod wpływem działania promieniowania ultrafioletowego emituje światło widzialne. Różnie zabarwione galaretki świecą zatem w różnych kolorach.
Spostrzeżenia: Opisz, co widzisz, kierując promienie ultrafioletowe na galaretki o różnych barwach.
Powiązania z elementami steam: W laboratoriach biologicznych bioluminescencja stała się inspiracją i narzędziem wielu odkryć. W swoich doświadczeniach badacze wprowadzają niewielkie ilości świecących substancji do komórek mózgu, wirusów, przeciwciał i DNA, uzyskując w ten sposób cenne informacje.
Wyniki: Galaretka w jakim kolorze świeciła najsilniej?
Próba dodatkowa! Twoje świecące galaretki są jadalne, mogłeś jednak poczuć w smaku pewną gorycz pochodzącą od toniku. Jak mógłbyś zmodyfikować to doświadczenie, by galaretki świeciły, ale lepiej smakowały?
EKSTRAKCJA BANANOWEGO DNA
Poziom trudności: ZAAWANSOWANE
Poziom nie P orządku: NIEWIELKI
d o s P ożycia: NA ŚNIADANIE LUB JAKO PRZEK ą SKA
c zas P rzygotowań: 1 GODZINA NA SCHŁODZENIE
ALKOHOLU IZOPROP y LOWEGO PRZED
ROZPOCZ ę CIEM DOŚWIADCZENIA
c zas trwania: 30 MINUT
Liczba P orcji: 2 KOKTAJLE
OWOCOWE
Badacze potrzebują czasem próbek DNA z różnych organizmów do rozwiązywania naukowych problemów. Każda żywa komórka ma swój unikalny DNA, ale jego wyizolowanie nie zawsze jest łatwe. Jakich metod biolodzy używają w tym celu?
ostrzeżenia: Przed podłączeniem blendera do prądu należy zawsze sprawdzić, czy jego pokrywka jest dobrze umocowana. Alkohol izopropylowy może uszkodzić oko, jeśli na nie pryśnie, dlatego operując tą substancją, należy używać okularów ochronnych i korzystać z nadzoru osoby dorosłej.
Czy NN oś C i
1. Zmiksuj w blenderze lub malakserze 1 banana
z 1 szklanką wody do uzyskania jednolitości.
CI ą G DALSZ y >
Na R z Ę dzia:
[ Blender lub malakser
[ Miarki kuchenne (dzbanek z podziałką i łyżeczki miarowe)
[ 2 małe (ok. 200 ml) plastikowe kubki lub pojemniki
[ Łyżka
[ Filtr stożkowy do kawy nr 2
[ Gumka recepturka
[ 2 duże szklanki
S K ład N i K i:
[ 2 banany
[ 1 szklanka wody, plus 4 łyżeczki
[ 1 łyżeczka bezbarwnego szamponu
[ 2 szczypty soli kuchennej
[ 1 szklanka mrożonych truskawek lub malin
[ 1 szklanka soku pomarańczowego
[ 4 łyżeczki zimnego alkoholu izopropylowego (do nacierania)
Hipoteza: Które składniki z listy wyciągają DNA z komórek?
Spostrzeżenia: Podczas przebiegu doświadczenia obserwuj, czy nie pojawia się w cieczy biała, mglista zawiesina z DNA.
Wyniki: W której fazie eksperymentu pojawił się DNA? Które składniki to spowodowały?
ekstrakcja bananowego dna, CI ą G DALSZ y
2. W jednym z dwóch małych, plastikowych kubków mieszaj POWOLI 1 łyżeczkę szamponu z 2 szczyptami soli i 4 łyżeczkami wody, nie dopuszczając do powstania piany.
3. Dodaj 3 łyżeczki mieszaniny banana z wodą, sporządzonej w p. 1, do mieszaniny szamponu z solą i wodą, wykonanej w p. 2. Mieszaj powoli przez 5–10 minut.
4. Włóż stożkowy filtr do kawy nr 2 do drugiego kubka plastikowego, wywijając brzegi poza krawędzie naczynia. Dno filtra nie powinno dotykać dna kubka. Zabezpiecz filtr gumką recepturką.
5. Wlewaj mieszaninę wykonaną w czynności 3 przez filtr przygotowany w czynności 4. Na dnie naczynia zacznie się powoli zbierać bezbarwna ciecz.
6. Po wylaniu całej mieszaniny na filtr przejdź do blendera i umieść w nim: 1 banana, 1 szklankę mrożonych truskawek i 1 szklankę soku pomarańczowego. Włącz blender i zmiksuj zawartość. Rozlej zmiksowaną ciecz do dwóch szklanek i wypij ze smakiem.
7. Teraz powinieneś już mieć co najmniej 1 łyżeczkę bezbarwnej cieczy na dnie zestawu filtrującego. Ostrożnie zdejmij gumkę i unieś filtr, nie wzburzając cieczy zebranej na dnie. Wyrzuć zużyty filtr i opaskę gumową.
8. Wyjmij alkohol izopropylowy z lodówki. Bardzo powoli wlewaj go do naczynia z cieczą, tak by utworzył warstwę na jej powierzchni. Pozostaw ciecze do stabilizacji przez 2–3 minut. W tym czasie pojawi się bananowy DNA w postaci mglistej białej warstwy w przezroczystej cieczy.
Jak i dlaczego: W tym doświadczeniu w ekstrakcji
DNA brały aktywny udział trzy składniki: sól, szampon i alkohol izopropylowy. Szampon rozbił cząsteczki pokrywające DNA w komórkach banana. Sól spowodowała sklejanie się cząsteczek DNA, które pod wpływem alkoholu izopropylowego stały się widoczne.
Powiązania z elementami steam: Biotechnologia jest rozwijającą się dziedziną wiedzy. Studiujący ją naukowcy i inżynierowie używają różnych technologii, aby badać procesy życiowe. Cząsteczki DNA (kwasu deoksyrybonukleinowego) zawierają wzorce (kody)
biologicznych form życia. Ekstrakcja, czyli izolowanie, pozwala zrozumieć ten kod.
Próba dodatkowa! DNA znajduje się we wszystkich żywych komórkach. Spróbuj zastosować opisaną procedurę do truskawek lub pędów wyhodowanej w domu pszenicy.
CZĄSTECZKOWA GASTRONOMIA
Poziom trudności: ŚREDNIO TRUDNE
Poziom nie P orządku: NIEWIELKI
d o s P ożycia: JAKO PRZEK ą SKA
LUB JAKO DODATEK DO NALEŚNIK ó W
c zas P rzygotowań: 4 GODZIN y NA OCHŁODZENIE
2 SZKLANEK OLEJU
c zas trwania: 30 MINUT NA W y KONANIE KULEK ,
I 5 MINUT NA SPRAWDZANIE SMAKU
Liczba P orcji: OKOŁO ½ SZKLANKI KULEK
Kulinarna technologia przekształcania materiałów ciekłych w małe kulki zwane granulkami nazywana
jest granulacją. Procesowi granulacji można poddawać dowolne ciecze – soki, rozpuszczoną gorącą czekoladę, a nawet zupy. Czy taka zmiana stanu skupienia i konsystencji modyfikuje również smak?
ostrzeżenia: Gorące płyny mogą być niebezpieczne.
Poproś osobę dorosłą o pomoc w obróbce gorącego soku.
1. Wlej 2 łyżki stołowe soku do jednej z dwóch miarek kuchennych.
2. Wsyp zawartość 1 torebki żelatyny w proszku do soku i mieszaj przez 20 sekund.
3. Wlej ¼ szklanki soku do drugiej miarki kuchennej.
CI
ą G DALSZ y >
Na R z Ę dzia:
[ Łyżeczki miarowe
[ 2 przezroczyste żaroodporne półlitrowe miarki kuchenne
[ Łyżka
[ Kuchenka mikrofalowa
[ Butelka z miękkiego tworzywa
[ Durszlak lub sitko
[ Miska
S K ład N i K i:
[ 2 łyżki stołowe soku, plus ¼ szklanki
[ 1 torebka (7–8 g) żelatyny w proszku bez smaku
[ 2 szklanki zimnego oleju rzepakowego lub innego oleju roślinnego
Czy NN oś C i
Hipoteza: Czy po zakończeniu doświadczenia osoba, która w nim nie uczestniczyła, będzie mogła rozpoznać smak składnika wyjściowego?
cząsteczkowa gastronomia, CI ą G DALSZ y
4. Wstaw do kuchenki mikrofalowej, ogrzewaj 10 sekund i rozmieszaj.
5. Powtarzaj czynność 4, aż sok zacznie parować, ale nie doprowadzaj go do wrzenia.
6. Wlej parujący sok do miarki przygotowanej w czynnościach 1 i 2. Mieszaj przez 1 minutę.
7. Wlej do miękkiej butelki mieszaninę soku z żelatyną przygotowaną w p. 6.
Spostrzeżenia: Jakiego smaku spodziewa się ta osoba?
8. Wstaw miękką butelkę do lodówki na 10 minut, ale nie przetrzymuj jej dłużej (wtedy zestali się). Wyjmij z lodówki miękką butelkę i zimny olej.
9. Powoli wlewaj mieszaninę soku z żelatyną do zimnego oleju kroplami różnej wielkości.
10. Przelewaj mieszaninę z granulkami przez durszlak do pojemnika na resztę oleju.
11. Kiedy olej się skończy, spłucz jego resztki z granulek.
12. Wysyp granulki z durszlaka do miski.
Wyniki: Czy smak granulek rzeczywiście pozwolił rozpoznać to, z czego powstały?
13. Poproś kogoś z rodziny o sprawdzenie smaku granulek i odgadnięcie, z czego powstały. Czy można rozpoznać smak, mimo zmiany stanu skupienia i formy fizycznej?
Zapisz wszystkie spostrzeżenia i podsumuj wyniki doświadczenia.
Jak i dlaczego: Ochładzana żelatyna zmienia stan skupienia z ciekłego na stały. W tym doświadczeniu stało się to tak szybko, że powstały małe kuleczki nieprzywierające do siebie, ponieważ żelatyna nie rozpuszcza się w oleju. W całym tym procesie smak soku pozostał niezmieniony.
Powiązania z elementami steam: Granulacja jest częścią większej domeny kulinarnej zwanej gastronomią cząsteczkową, w której oddziela się chemicznie substancje smakowe i składniki odżywcze, zwiększając jakość produktów spożywczych.
Próba dodatkowa! Granulacja syropu klonowego ułatwia przyrządzanie naleśników: wystarczy rozsypać 3–7 granulek syropu klonowego na każdy naleśnik przed jego odwróceniem. Podczas jedzenia granulki będą źródłem smaku syropu klonowego.
