100594731

Spis treści

Uwaga! Łacina w podręczniku jest to tzw. łacina współczesna, obowiązująca od końca XIX wieku, uzupełniona o nowe pojęcia.

J.B. Latkowski

1 Zarys historii polskiej otolaryngologii – Piotr Kurnatowski, J. Bożydar

2.3

3.2.1

3.3.1

3.3.2

3.4

3.4.1

3.4.2

3.5

3.5.6

3.5.7

ucha środkowego

Badanie narządów

4.1 Badanie ucha – Alina Morawiec-Sztandera

4.1.1 Badanie ucha zewnętrznego – oglądanie i badanie palpacyjne ................................

Wziernikowanie ucha – otoskopia ..........................................................................

4.2 Badanie słuchu – Alina Morawiec-Sztandera ..........................................................

4.2.1 Badanie podmiotowe

4.2.2 Akumetryczne badanie słuchu (badanie słuchu za pomocą mowy)

4.2.3 Badanie słuchu za pomocą stroików

4.2.4 Badanie audiometryczne

4.2.5 Badanie słuchu u dzieci

4.2.6

4.3

wykrywania symulacji

układu równowagi – Alina Morawiec-Sztandera

4.4 Badanie nosa i zatok przynosowych – J. Bożydar Latkowski .....................................

5 Wykonywanie podstawowych zabiegów – J. Bożydar Latkowski, Dariusz Kaczmarczyk, Andrzej Jankowski

5.1.1

5.1.2

5.1.3

5.1.5

5.2 Nos i zatoki

5.2.1

5.2.2

5.2.3 Badanie palpacyjne części nosowej gardła

5.2.4 Punkcja zatok szczękowych ....................................................................................

5.2.5 Płukanie zatok szczękowych metodą kroplówkową ..................................................

5.2.6 Płukanie zatok szczękowych po operacji Caldwella–Luca .........................................

5.3 Jama ustna i gardło

5.3.1 Płukanie jamy ustnej i gardła

5.3.2 Usuwanie ciał obcych z gardła

5.3.3 Punkcja lub nacięcie ropnia języka

5.3.4 Nacięcie wędzidełka języka

5.3.5 Inhalacje

5.4 Krtań

5.4.1

6 Patomechanizm urazów w otorynolaryngologii oraz technika wybranych zabiegów i operacji chirurgicznych – J.

6.1 Ochronne role zatok przynosowych

6.2

6.3.1

6.3.2

6.4

6.4.1

Mikrochirurgia wewnątrznosowa zatok przynosowych

8 Choroby nowotworowe i postępowanie w otorynolaryngologii

8.1 Węzeł wartowniczy i jego znaczenie – Alina Morawiec-Sztandera, Dariusz Kaczmarczyk

8.2 Chirurgia laserowa w nowotworach głowy i szyi – Alina Morawiec-Sztandera ............

8.3 Nowotwory nosa, zatok i części nosowej gardła – Katarzyna Starska-Kowarska

8.3.1 Nowotwory nosa i zatok przynosowych ...................................................................

8.3.2

8.4.3 Nowotwory gruczołów ślinowych

– Anna J. Kurnatowska

8.4.4 Postępowanie w przypadkach nowotworów ślinianek

8.5 Nowotwory gardła – Piotr Kurnatowski

8.5.1 Nowotwory gardła środkowego .............................................................................

8.5.2 Nowotwory gardła dolnego ...................................................................................

8.6 Stany przedrakowe i nowotwory krtani – Wioletta Pietruszewska .............................

8.6.4

8.6.5

ucha – Tomasz

ucha zewnętrznego .................................................................................

9.1.1 Choroby ucha zewnętrznego pochodzenia zapalnego – ograniczone ........................

9.1.2 Choroby ucha zewnętrznego pochodzenia zapalnego – rozlane

9.1.3 Choroby ucha zewnętrznego o innej etiologii

9.2

ucha środkowego

9.2.1 Choroby ucha środkowego pochodzenia zapalnego – o charakterze ostrym

9.2.2 Choroby ucha środkowego pochodzenia zapalnego – o charakterze przewlekłym

9.2.3 Choroby ucha środkowego o innej etiologii

9.3

ucha wewnętrznego

9.3.1 Choroby ucha wewnętrznego pochodzenia zapalnego ............................................

ucha wewnętrznego o innej etiologii .........................................................

9.4 Powikłania usznopochodne wewnątrzczaszkowe

10 Implanty słuchowe zakotwiczone, ucha środkowego, ślimakowe

Wszczepienie implantu zakotwiczonego w kości –

implantu ślimakowego bezpośrednio akustycznego

– technika chirurgiczna

11

Choroby nosa i zatok przynosowych – J. Bożydar Latkowski, Jerzy Kopczyński

11.1 Niedrożność nosa

11.2 Ciała obce w nosie

11.3 Urazy nosa i zatok przynosowych

11.3.1 Złamanie kości nosa .............................................................................................

11.3.2 Urazy zatok czołowych

Urazy zatok szczękowych

11.3.5 Izolowany uraz zatok szczękowych

11.4 Krwawienia z nosa

11.4.1 Najczęstsze przyczyny krwawień z nosa

11.4.2 Teoretyczne miejsca krwawienia

Postępowanie w powtarzających się krwawieniach

12.5.3 Język pofałdowany (pobruzdowany)

12.5.4 Język włochaty ......................................................................................................

12.6 Inne zapalenia błony śluzowej ...............................................................................

12.6.1 Nieżytowe ostre zapalenie jamy ustnej ...................................................................

12.6.2 Wysiękowe zapalenie jamy ustnej

12.6.3 Zanikowe zapalenie jamy ustnej

12.6.4 Ropne podśluzówkowe zapalenie jamy ustnej

12.6.5 Zapalenie jamy ustnej alergiczne

12.7 Choroby przyzębia

12.7.1 Zapalenie dziąseł

12.7.2 Zapalenie dziąseł wrzodziejące ..............................................................................

12.7.3 Zapalenie dziąseł rozrostowe .................................................................................

przyzębia

15.1.2

16.2

16.3

16.4

16.7 Bronchoskopia w praktyce laryngologicznej – współpraca laryngologa

.........................................................................................................

20.5 Leki przeciwgrzybiczne ..........................................................................................

20.6 Leki przeciwwirusowe 533

20.7 Glikokortykosteroidy 534

20.8 Leki stosowane przy zawrotach głowy oraz usprawniające ukrwienie ucha wewnętrznego i stymulujące komórki zmysłowe

20.8.1 Antivertiginosa non-neuroleptica 535

20.8.2 Antivertiginosa neuroleptica 535

20.8.3 Vasoactiva ............................................................................................................ 536

20.8.4 Neurostimulatia .................................................................................................... 536

20.9 Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe ................................................................ 536

20.9.1 Leki przeciwbólowe o umiarkowanej i średniej sile działania .................................... 536

20.9.2 Leki przeciwbólowe silnie działające (opioidum) 537

20.10 Leki o działaniu przeciwkrwotocznym 537

20.11 Leki obkurczające błonę śluzową nosa 538

20.11.1 Leki obkurczające błonę śluzową nosa do stosowania ogólnego 538

20.11.2 Leki obkurczające błonę śluzową nosa do stosowania miejscowego 538

20.12

Przedmowa

( praefatio )

motto: „Najważniejszy w każdym działaniu jest początek” … Platon

Zapytano mnie kiedyś, czy przestanę wreszcie zajmować się redakcją naukową podręczników? Spróbuję, ale nie będzie to proste ze względu na przyzwyczajenie – odpowiedziałem żartobliwie. A mówiąc poważnie, od dłuższego czasu „błąkała” się po mojej głowie niepokorna myśl, aby swoje doświadczenie zawodowe, spisywane wielokrotnie w wielu publikacjach (szczególnie w publikacjach zwartych z lat 1970–2004), zebrać esencjonalnie w jednym dydaktycznym podręczniku, poświęconym zarówno studentom ostatnich lat studiów, jak i kolegom lekarzom specjalizującym się w otorynolaryngologii. Ci drudzy nie mają tak naprawdę możliwości teoretycznego zapoznania się z techniką wybranych zabiegów i operacji, z którymi będą w przyszłości mieli styczność prawie każdego dnia. Wiadomości z tych dziedzin zdobywają najczęściej podczas rozmów ze swoimi nauczycielami lub „podpatrując” ich w czasie pracy.

Podręcznik ten ma zatem na celu przekazanie specjalizującym się lekarzom wiadomości z zakresu wybranych zabiegów i operacji, czyli tego, co będą musieli w przyszłości wykonywać w swoich gabinetach, a zwłaszcza na oddziałach w szpitalach. Jest to nowość w otorynolaryngologii. Przestrzegałem tego, by wiadomości zostały podane dokładnie, „etap po etapie”, tak jak powinny być wykonywane. Pozostaje pytanie: dlaczego „wybranych zabiegów i operacji?”. W żargonie lekarskim oba te pojęcia mają takie samo znaczenie. Zabiegiem jest więc zarówno wypłukiwanie woszczyny, jak i tonsillektomia. Podobnie nie do przyjęcia jest określenie: „zabieg operacyjny” – zamiast zwyczajnie operacja. W książce starałem się te pojęcia rozdzielić ze względu na ich rolę i ewentualne następstwa, zwłaszcza że będą one najczęściej wykonywane w gabinetach oraz mniejszych oddziałach szpitalnych mimo trendów, aby dążyć do nowoczesności. Nowoczesność to nie tylko posługiwanie się nowym sprzętem, ale też możliwość korzystania z tego sprzętu i aparatury, co wymaga posiadania odpowiednich środków na ich zakup, a to nie zawsze jest obecnie możliwe. Stąd też technika endoskopowa czy chirurgia czynnościowa nie wszędzie jeszcze może być powszechnie stosowana, choć na pewno niedługo to nastąpi. Uważałem jednak, że na razie w wielu mniejszych szpi-

talach stare już (nieco historyczne) metody będą jeszcze jakiś czas stosowane i dlatego ważniejsze z nich podałem, przypominając ich technikę.

W książce położono duży nacisk na zgrupowanie w jednym rozdziale problemów chorób nowotworowych, co pozwala bardziej skoncentrować się na aspektach klinicznych nowotworów. Omówiono tam również znaczenie „węzła wartownika” i nowoczesną chirurgię laserową nowotworów.

Rozbudowana jest także właściwie część elektroniczna rozdziału 10., co pozwala dobrze zrozumieć „zawiłości” techniczne. Niekiedy ważne sprawy są powtarzane w kolejnych rozdziałach; nie uważam tego za błąd w podręczniku akademickim, ponieważ dzięki temu istotne treści mogą być lepiej utrwalone.

Trzeba także dodać, że przed każdą jednostką chorobową lub grupą jednostek podano pytania, jakie należy zadać choremu, ponieważ – jak napisał znakomity prof. W. Orłowski – wywiad to niemal zawsze prawie połowa rozpoznania, a studenci muszą wiedzieć, jak i o co mają pytać chorych.

Wartość opracowania niezwykle podnoszą barwne fotogramy i doskonałe opracowanie graficzne, choć niektóre zdjęcia i schematy musiały pozostać czarno-białe. Redaktor naukowy i cały Zespół współautorów dziękują red. dr Indze Markiewicz z Wydawnictwa Lekarskiego PZWL za przychylność, życzliwość i trud związany z wydaniem podręcznika.

Myślę, że książka będzie, tak jak dotychczasowe podręczniki, bardzo pomocna w procesie nauczania zarówno studentom ostatnich lat studiów, jak i specjalizującym się lekarzom, ułatwiając przypomnienie wielu pojęć, które, kiedyś dobrze znane, uleciały częściowo z pamięci, a teraz wracają w zmienionej i często bardziej nowoczesnej postaci. Ze swej strony dziękuję całemu Zespołowi redakcyjnemu za przychylne „skrzydła”, jakie roztaczane były nade mną od wielu, wielu lat (bo od 35), gdy przygotowywałem liczne (21) publikacje zwarte w Wydawnictwie. Na koniec pragnę bardzo podziękować córce Ewie za „igraszki z komputerem”, czyli za przepisanie całości i rozsądne poukładanie tekstów zgodnie z moją intencją.

J. Bożydar Latkowski