ZIEN. Een uitgave van het Oogfonds en LT Media

JAARGANG 2017 / 2018

EEN SPECIALE UITGAVE OVER GOED ZIEN

MIJN geZICHT

Mooie mensen over hun zicht Open uw ogen

voeding voor het oog

Belang van buiten

- Advertentie -

www.drogeogen.nl me

t in

ter act

ie f

kun

s tt

ran e

no

ve r

zic

ht

De nieuwe website speciaal over droge ogen

Tramedico BV • Postbus 192 • 1380 AD • Weesp

& Redactie

Cadeautjes Mijn lachende zonen, pioenrozen die uit de knop komen en een slapende hond. Ik kan er uren naar kijken en er stil van genieten.

Het zijn cadeautjes. Als je mij vraagt wat ik mooi vind, komen er meteen beelden boven.

Mooi appelleert voor mij blijkbaar vooral aan visueel waarneembare zaken. Dat zal bij de meeste mensen zo zijn. En dat is niet gek als je weet dat maar liefst 80% van de informatie die we opnemen, visueel binnenkomt.

Verlies van het zicht is bij de meeste oogaandoeningen onherstelbaar. Samen met de oogpatiĂŤntenverenigingen maakt het Oogfonds zich sterk voor een betere toekomst voor mensen met (kans op) een oogaandoening. Dat doen we onder andere door wetenschappelijk onderzoek te stimuleren en voorlichting te geven. Over de risicofactoren en de alarmsignalen bijvoorbeeld.

Trek op tijd aan de bel als uw zicht plotseling verandert! Ga naar een opticien, optometrist of huisarts.

van in hun eentje erop uit gaan, de zorgeloosheid waarmee zij zich in het verkeer begaven ĂŠn die blik van verstandhouding.

Een visuele beperking betekent afscheid nemen van veel dingen die eerst vanzelfsprekend waren. Gelukkig blijven er tal van mooie momenten over: wandelen met de hond, zingen in een koor en lekker bewegen. Elke dag brengt cadeautjes. In deze ZIEN vindt u een aantal portretten.

Verder geeft ZIEN handige weetjes over ogen en bevat een interview met professor Caroline Klaver over de toename van hoge bijziendheid bij jongeren in Nederland en de gevolgen daarvan. Cabaretier en schrijver Vincent Bijlo is vanaf zijn geboorte blind. Hij beschrijft wat hij mooi vindt. Een geschenk, omdat alles wat hij benoemt, voelbaar is.

Zo mooi.

Veel leesplezier!

Onlangs interviewde ik mensen met een visuele beperking. Stuk voor stuk prach- Namens alle makers van ZIEN, tig en veerkrachtig. Ze missen de vrijheid Edith Mulder, directeur Oogfonds

3

- advertorial -

PCHulp van SeniorWeb

www.seniorweb.nl/lidworden

Geeft uw computer ineens een rare foutmelding of begint de pc traag te worden? Voor SeniorWeb-leden is computerhulp binnen handbereik. Niet voor niets verwerkt PCHulp jaarlijks meer dan 50.000 vragen over alles wat met computers, tablets en smartphones te maken heeft. De hulp wordt gegeven door vrijwilligers. Afhankelijk van de vraag, wordt deze via internet, per telefoon of aan huis beantwoord.

Richard van Kempen is een van de 3.000 SeniorWebvrijwilligers en helpt al tien jaar mensen thuis met hun computer-, tablet- of smartphoneproblemen. ‘Ik ben in al die jaren veel verschillende vragen tegengekomen.

Eigenlijk is geen enkel probleem hetzelfde. Voor mij is het daarom iedere keer een uitdaging een adequate oplossing te vinden. Ieder bezoek blijft anders.’

Op pad met Richard van Kempen

De eerste afspraak is met meneer Schouten. Na een korte kennismaking legt het SeniorWeb-lid zijn probleem uit. Nadat hij een nieuwe modem heeft ontvangen, werkt de wifi-verbinding niet meer. Ook een reset van de modem door de internetprovider heeft niet geholpen.

Richard checkt met zijn smartphone het wifi-signaal, maar dat blijft uit. Na een reset van de modem komt er wel een wifi-signaal door, maar op de computer blijft de internetverbinding uit. Richard stelt alles opnieuw in en niet veel later werkt ook het draadloze internet op de computer weer. ‘Wat fijn’, zegt meneer Schouten opgelucht. ‘Want het is echt heel vervelend om zonder internet te zitten. Dan merk ik opeens dat ik het toch heel vaak gebruik.’

Hebt u weleens computervragen of -problemen? SeniorWeb-leden kunnen altijd een beroep doen op persoonlijke computerhulp. Via internet, per telefoon of zelfs aan huis!

Kijk voor meer informatie op www.seniorweb.nl/lidworden of bel 030 - 276 99 65.

& Inhoud

Inhoud Voorwoord

3

MIJN geZICHT

6

& Ida’s zicht

7

& Tons zicht

9

& Anja’s zicht

11

& Frans’ zicht

13

& Frederieks zicht

14

Mooi volgens Vincent Bijlo

17

Open uw ogen

18

Alarmsignalen

21

Belang van buiten

22

Inzicht in zicht

24

Zien&Cijfers

28

Recept

29

Six words eye story

30

Tot Ziens

31

6

17

18

22

Colofon is een speciale uitgave van Oogfonds, Oogvereniging, Hoornvlies Patiënten Vereniging, MaculaVereniging en Vereniging OOG in OOG. Redactie: Edith Mulder, Petra de Wal, Karlijn de Winter, Anneke Pastoor.

5

& Zicht

MIJN geZICHT Dit zijn vijf van de in totaal twintig portretten die fotograaf Murk Schaafsma maakte met als thema MIJN geZICHT. Het is niet de werkelijkheid, maar een benadering. Murk vroeg ze allemaal naar hun eigen portret te kijken en te vertellen wat ze wel en wat ze niet (meer) zien. Mooie mensen, waar je zo op het eerste oog niets aan ziet.

De expositie MIJN geZICHT reist sinds begin september door het land en alle portretten zijn gebundeld in een prachtig fotoboek dat door het Oogfonds is uitgegeven.

TEKST Edith Mulder en Anneke Pastoor BEELD Murk Schaafsma

6

Ida is 72 jaar. Zij is getrouwd en heeft een zoon.

Ze heeft glaucoom en roept alle patiĂŤnten op zich goed te laten informeren en de medisch specialist als samenwerkingspartner te zien.

7

& Zicht

8

Het zicht van Ida (vorige pagina):

Het zicht van Ton (rechts):

“Mijn vader had glaucoom, maar daarover werd thuis nooit gepraat. En over erfelijkheid werd toen al helemaal niet gesproken.

Onvoorstelbaar, want ik weet nu dat ik mij, met glaucoom in de familie, geregeld had moeten laten onderzoeken. Bij toeval ontdekte ik dat er iets mis was. Tijdens het lezen van een boek zag ik gedeeltes van de tekst niet meer. Eenmaal bij de oogarts bleek ik in mijn rechteroog behoorlijk vergaande glaucoom te hebben. Er volgde een operatie om de oogboldruk te verlagen. Later bleek ook het linkeroog aangetast. Inmiddels heb ik al heel wat operaties achter de rug aan beide ogen. Al met al doen ze het samen zo beroerd nog niet. Wat ik niet zie, vullen mijn hersenen in. Dat is ook gelijk het verraderlijke aan glaucoom: je merkt het vaak pas als het al behoorlijk gevorderd is. Daarom noemen ze deze ziekte de sluipmoordenaar onder de oogaandoeningen. Een glaucoompatiënt krijgt geregeld een gezichtsveldonderzoek, zelf heb ik zo’n onderzoek nu eens in de drie maanden. Ik heb ervaren dat het belangrijk is om goed geïnformeerd te zijn en alle vragen die je hebt, te stellen aan je arts. Soms lijken vragen misschien onbenullig, maar niets is niet goed genoeg om er antwoord op te geven. Inmiddels druppel ik mijn ogen drie keer per dag. Ook gebruik ik een gel tegen droge ogen, omdat ik anders continu het idee heb dat ik zandkorrels voel. Glaucoom­ patiënten hebben hier vaak last van. In de loop van mijn leven heb ik verschillende cursussen filosofie gevolgd. Hier kreeg ik gezichtspunten aangereikt, die mij hebben geholpen met de verwerking van mijn oogproblemen. Mijn ervaringen hebben mij dankbaar gemaakt voor de stand van de geneeskunst. Ik houd van wandelen, van goede gesprekken en van organiseren. Eigenlijk doe ik het liefst dingen waarbij mijn ogen geen grote rol spelen.”

“Als ik wakker wordt, duurt het een tijd voordat ik wat kan zien. Mijn ogen zitten dan vol vocht. De achterste cellen van mijn hoornvlies zijn aangetast en pompen daardoor het vocht niet goed weg. Later op de dag gaat het beter. Soms zie ik dan redelijk en kan ik de post ontcijferen, soms lukt dat niet. Het is iedere keer afwachten wat de dag brengt en dat is voor andere mensen bijna niet te begrijpen. Mijn zicht is sterk weersafhankelijk, maar is altijd troebel. Het is alsof er plakplastic, dat je normaal op ramen plakt om inkijk te voorkomen, voor mijn ogen zit.

Van kijken word ik hondsmoe, mijn hersenen proberen toch een scherp plaatje te maken van alles wat ik zie. Om de vochtophoping zoveel mogelijk te beperken, ga ik laat naar bed en sta ik vroeg op. ’s Middags ga ik even op de bank liggen. Mijn ogen zijn overgevoelig voor licht, zelfs met mijn ogen dicht ervaar ik in een aantal situaties het kleinste streepje licht. Voor onze ramen zijn speciale schermen bevestigd. Feyenoord is mijn club, maar naar een wedstrijd durf ik niet. Ik zie geen diepte en daardoor ben ik bang de traptreden in het stadion te missen en te vallen.

Ook voel ik mij onveilig door de menigte om mij heen. Ik doe vrijwilligerswerk als gezinsbegeleider en overweeg financieel coach te worden. Wandelen met mijn dwergteckeltje Max is het fijnste wat er is, want hem hoef ik niets uit te leggen. Ik ben niet zielig, maar mijn aandoening is wel een worsteling. Het voelt als een gevecht dat ik niet kan winnen.

Dat mijn hoornvlies twee keer is afgestoten, is pure pech. Ik wacht al meer dan twee jaar op een nieuwe transplantatie in de hoop dat het dit keer een goede match wordt.”

Redactie

Ton is 57 jaar. Hij is getrouwd met Janet. Hun zoon Martijn is 18. Ton heeft 36 jaar gewerkt, de laatste jaren als systeem­b eheerder, tot hij werd afgekeurd.

Op dit moment wacht hij op zijn derde hoornvliestransplantatie.

9

- Advertorial -

Anja is getrouwd met Wil, moeder van drie dochters en oma van drie kleinkinderen. Ze wordt blij van haar twee pups. Anja draagt een kunststof oog­p rothese.

Met haar andere oog gaat ze steeds minder zien, maar de oorzaak daarvan is nog onbekend.

11

& Zicht

12

Het zicht van Anja (vorige pagina):

Het zicht van Frans (rechts):

“Al op jonge leeftijd kon ik niet goed zien met mijn rechteroog. Op mijn dertiende lag ik zeven weken in het ziekenhuis waar ik allerlei nare onderzoeken kreeg. Er werd geen aanwijsbare oorzaak gevonden. Acht jaar later wel: een hersentumor die als een olievlek door mijn hoofd ging. Tijdens de operatie werd één oogzenuw verwijderd. Dat was het beste scenario van alle mogelijkheden die de dokters voor de operatie schetsten. Mijn rechteroog werkte niet meer, maar ik behield het wel.

Jarenlang heb ik goed kunnen functioneren met één werkend oog. Tot zo’n twee jaar geleden het rechteroog steeds kleiner en pijnlijker werd. Ik heb de knoop doorgehakt en besloten het oog te laten vervangen door een oogprothese. Ik heb heel bewust afscheid genomen van mijn rechteroog, want ik hield ervan. Ik heb er een vrolijk schilderij van gemaakt dat nu in de huiskamer hangt. Met de prothese ben ik overwegend blij omdat deze mooi is, maar nog belangrijker: de pijn is weg. Mensen die het niet weten, zien het niet. Ik praat er makkelijk over, ook om misverstanden te voorkomen. Thuis doe ik de prothese vaak uit. Als de deurbel gaat, zet ik snel een zonnebril op. Uit het laatste jaarlijkse gezichtsveldonderzoek, bleek ineens dat ik inmiddels in mijn linkeroog een deel van het zicht ben kwijtgeraakt.

Het kreeg het etiket glaucoom. De achteruitgang ging echter zo snel, dat ze even dachten dat de tumor weer aan het groeien was. Dat blijkt gelukkig niet het geval. Wat het wel is, moet nader onderzoek uitwijzen. Dat er nog geen oorzaak gevonden is, maakt me onzeker.

Gelukkig ben ik een blijmoedig mens. Ik ervaar het als een groot geluk dat op mijn 21ste mijn linkeroog gespaard is gebleven, anders had ik Wil, mijn kinderen en mijn kleinkinderen nooit gezien. Ik heb een positieve instelling mee­ gekregen, ben een vechter. Mijn doel is de ­Nijmeegse Vierdaagse weer lopen.”

“Ik heb continu het gevoel dat het licht aan moet. Ik zie een heleboel wel, en nog meer niet. Ik kan mij perfect in een ruimte bewegen omdat mijn zicht in de periferie goed is.

Vooral het centrum van mijn zicht is weg.

Ik ben open over mijn slechtziendheid en schaam mij totaal niet als ik tegen iemand aanloop. Als dat een onbekende is, word ik vaak als arrogant gezien. Vrienden weten wat ik mankeer en roepen mijn naam als ze mij zien. Op mijn 46e ging mijn zicht achteruit, op mijn 48e wist ik dat het een erfelijke oogziekte was. Alles wat ik was en deed heb ik overboord gegooid. Ik was ontwerper en de tekeningen stonden ineens scheef. In de auto beleefde ik een heftig moment toen ik opeens een bus voorbij zag komen in mijn linkeroog. Achteraf gezien reed de bus in mijn zwarte vlek en zo werd een tegenligger als het ware onzichtbaar. Kort daarna ben ik gestopt met autorijden. Mijn hele leven stond in het teken van zien. Ik hield van musea, schilderen, knutselen en van autorijden; ik dacht dat mijn leven ophield. Na een periode van depressie besloot in mijn creativiteit op een andere manier in te zetten en ontdekte ik andere talenten. Zo bleek ik goed te kunnen zeilen: heerlijk, dat gevoel van vrijheid op het water, de wind door je haar. Ik zoek naar de dingen die ik wel kan en geniet er dan ook met volle teugen van. Ik zeg altijd tegen lotgenoten: maak er het mooiste van of stop ermee. Word in ieder geval geen klagerig type die alle mislukkingen toeschrijft aan de slechtziendheid. Zo wil ik niet zijn. Zeilen brengt mij vooral veel rust. Het gevoel dat ik nog richting kan geven en zelf beslissingen kan nemen om ergens naartoe te gaan.”

Frans heeft twee volwassen kinderen en woont samen met Janny in de Zaanstreek. Acht jaar geleden gooide hij het roer rigoureus om toen hij de diagnose juveniele macula­d egeneratie (Stargardt) kreeg.

13

deze beelden zijn als Dorothee gestuurd, klopt de naam dan?

Frederiek is weduwe. Ze was maatschappelijk werkster in de gezinszorg en kwam in die tijd regelmatig in contact met slechtzienden. Zelf heeft ze diabetische retinopathie.

14

Het zicht van Frederiek (links): “Al jaren had ik pijn in mijn voeten en was ik enorm moe. Ik schreef die klachten toe aan mijn aangeboren rugafwijking en aan de intensieve zorg die mijn zieke man nodig had. Totdat ik in 1998 in bad stapte en pas bij mijn knieën voelde dat het water te heet was. Ik was verbijsterd. De neuroloog checkte een aantal functies en stelde diabetes vast. Hij verwees mij naar de internist en ik kwam bij de oogarts. Achteraf besefte ik dat ik heel lang met diabetes heb rondgelopen. Mijn ogen zijn eigenlijk geruisloos slechter geworden. Natuurlijk schrik je als je bij een controle hoort dat ze weer achteruit zijn gegaan. Gelukkig heb ik een brede belangstelling. Ik zing in twee koren, heen ga ik met de bus en er is altijd iemand die mij thuisbrengt. Tijdens het zingen ontstaan vriendschappen. Zo heb ik in een koor een vrouw leren kennen die mij boeken voorleest die niet in luistervorm zijn uitgebracht. Ik lees graag, elke week ga ik naar mijn literatuurgroep. Ach, ik geniet van veel: van de zon, een goed gesprek, een leuke opmerking. Kinderen zeggen vaak rake dingen. Op vakantie gaan vond ik vroeger leuk, maar dat is nu te vermoeiend. Ik wijt dat aan mijn ogen, maar ik word natuurlijk ook ouder. De hele dag ben ik mijn bril aan het poetsen om helder zicht te krijgen, totdat ik mij weer realiseer dat het mijn bril helemaal niet is die mijn zicht beperkt. Het is zoals het is, ik heb de afgelopen jaren ervaren dat het leven goed blijft, het wordt zelfs weer rijk. Elke beperking opende bij mij weer een andere deur. Heb je De bekeerlinge van ­Stefan Hertmans al gelezen? Dat boek kan ik je van harte aanbevelen.”

VRAGEN

over leven met een oogaandoening?

Bel of mail de Ooglijn: 030-2945444 of stuur een mail naar ooglijn@oogvereniging.nl

Steun

wetenschappelijk onderzoek en voorlichting.

Word donateur van het Oogfonds via www.oogfonds.nl NL21 INGB 0000 0039 10

15

- Advertorial -

Visiodoron Malva® Oogdruppels*

Bij droge en geïrriteerde ogen » 100% natuurlijk; met plantaardig hyaluronzuur en biologisch Malva extract » Voor snelle en langdurige bevochtiging van droge ogen » Ook geschikt voor gevoelige ogen en contactlensdragers

* Medisch hulpmiddel. Lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing.

Adv Visiodoron 185x130.indd 1

06-06-17 14:04

& Gedicht

Mooi Een merel die zingt in de regen en in de verte de sirene van een ambulance, onweer ‘s nachts, dat klinkt alsof God zijn kliko’s naar de hemelpoort rijdt.

De stilte na een ruzie waarin onze gedachten bijna hoorbaar in de lucht hangen, fruitende knoflook in olijfolie.

Het juichen bij de buren vanwege de mooie cijferlijst voor het eindexamen, jouw ontroering voor het schilderij in het museum, je zwijgende kijken, je zucht die de lucht in twee lieve warme straaltjes tegen mijn gezicht blaast, je zweet dat je eigenlijk niet moet bestrijden met deodorant.

Een straatmuzikant die zich struikelend een weg door een ballade baant, de dieseldampen van Londen, waarin ik me weer helemaal thuis voel.

De lucht op een lichtbewolkte zomerdag waardoor je kunt waden als door warm water, je lange haren met mijn vingers er doorheen, je glimlach die te horen is, je stem die ook zingt als je spreekt, het koele geluid van een waterval in de zinderende hitte, het parfum van iemand die ik nog niet ken, een lach en hoge tiktakkende hakken, wind die ruist in bomen en vertelt van rust en tijd, mijn hand op een geduldig leeg vel papier.

De rode wijn vol met opgeslagen zon, het geheugen van de zomer, sneeuw die de stad laat klinken als een woestijn, geen echo’s meer, vergane glorie in een krakende houten vloer.

Bramen en frambozen in mijn hand, voel dat lieve fruit, een gladde glazen bol, je voelt er niet doorheen, je voelt er omheen.

VINCENT BIJLO cabaretier, schrijver en columnist BEELD Pepijn van den Broeke

17

OOGJE DICHTKNIJPEN? Uit onderzoek blijkt dat 20 procent van de bevolking blindheid op nummer 1 zet, als zijnde de ergste aandoening die je kan overkomen. Dat is zelfs 1 procent meer dan kanker!

Dan moeten we zeker gĂŠĂŠn oogje dichtknijpen als het gaat om bescherming van onze ogen.

18

& Voeding

Open uw ogen Heeft u een open oog als het gaat om uw gezondheid? Elke dag twee ons groente en twee stuks fruit. We weten het allemaal, dát is gezond. Goed voor uw lichaam, goed voor uw hart en goed voor de bloedvaten.

Wist u dat bepaalde voeding ook gezond is voor uw ogen? Ons oog en met name de gele vlek (macula) heeft een ongelooflijk complexe structuur. Ter vergelijk: in een been zitten 100 zenuwen, in de macula 200.000 kegeltjes per mm². De laatste jaren is er steeds meer bekend geworden dat bepaalde vitamines goed zijn voor uw ogen. Ze vertragen het proces bij leeftijdsgebonden Maculadegeneratie (LMD). Dit zit bijvoorbeeld in een perzik, een maiskolf, een oranje paprika, in broccoli en in bleekselderij. Heeft u LMD? Informeer bij uw oogarts.

BESCHERM UW OGEN Mooi weer! Lekker wandelen, hardlopen of tijd om een terrasje te pakken of te relaxen op het strand. Of bovenaan de piste klaar om in volle vaart naar beneden te skiën. We smeren onze huid in met zonnebrandcrème, om deze te beschermen tegen schadelijke UV-stralen. Helemaal goed! We vergeten alleen vaak één belangrijk ding: onze ogen!

Wist u dat dezelfde UV-stralen aandoeningen en veroudering van onze ogen kunnen veroorzaken? Bescherm uw ogen dus met een goede zonnebril én vergeet vooral ook de ogen van uw (klein)kinderen niet!

Juist kinderoogjes zijn extra kwetsbaar, de pupil is groter en de ooglens bevat minder beschermend pigment. Dat hebben blauwe

ogen sowieso al minder dan bruine of groene ogen. Ook goed om te weten. Zonder goede zonnebril kan dit leiden tot permanente schade op latere leeftijd. Gelukkig zijn er genoeg leuke zonnebrillen te krijgen!

KLUSSEN Een goede veiligheidsbril sluit goed aan op uw gezicht, heeft glas dat niet kan breken, en beschermt de ogen vanaf alle kanten. U moet er ook niet aan denken dat er veel stof of een (metaal)splinter in uw oog komt, dit kan blijvende schade veroorzaken. Lassen?

Draag dan een laskap of lashelm. Want lasogen... dat is pas écht pijnlijk!

KOM IN BEWEGING Lichaamsbeweging zorgt voor een goede doorbloeding van het netvlies. En voor een betere werking van het hart. Dit voorkomt hoge bloeddruk en dit is weer beter voor onze bloedvaten, dus ook voor die in het oog en de oogzenuw.

STOP MET ROKEN! Roken is een van de grootste gevaren voor uw ogen. Het bevordert een versnelde veroudering van de ooglens en kan zorgen voor ‘rokerscataract’. En ja, roken vermindert het aantal antioxidanten in ons lichaam, die juist zo goed zijn voor ons (oog).

19

- Advertorial -

www.blueberryglasses.nl

Gesproken ondertitels De Ondertitels-app leest tv-ondertiteling live voor zodra de tekst in beeld verschijnt

Probeer de Ondertitels-app nu een maand gratis!

Bel 015 262 63 07 of bezoek www.gesproken-ondertitels.nl

10 ALARMSIGNALEN Achteruitgang van het zicht door een oogziekte gaat meestal zo geleidelijk dat het niet direct wordt opgemerkt. En zelfs als dat wel gebeurt, worden de klachten vaak genegeerd. Niet verstandig, want verlies van het zicht is vaak onherstelbaar.

Bezoek daarom bij het opmerken van een wijziging of uitval in het gezichtsveld zo snél mogelijk een arts. Verder is het verstandig om extra op te letten bij:

1

2

3

4

5

Pijn aan de ogen

Regelmatig flitsen of vlekken zien

Zicht dat in korte tijd erg achteruit is gegaan

Hoge oogdruk

Diabetes

6

7

8

9

10

Leeftijd 55+ of een oogziekte in de familie

Dubbelzien met één oog

Rechte lijnen als golven zien

Telkens meer licht nodig hebben om goed te zien

Het minder kunnen waarnemen van details

55+

21

& Myopie

KINDEREN ZIJN WEINIG BUITEN

BELANG van BUITEN Bijziendheid komt steeds vaker voor in Nederland. Dat klinkt onschuldig, maar één op de drie kinderen met een sterke minbril (-6 of meer) wordt later ernstig slechtziend of zelfs blind. Het aantal bijzienden neemt zo snel toe dat onderzoekers spreken van een ware epidemie. Reden voor ons om in gesprek te gaan met prof. Caroline Klaver van het Erasmus MC Rotterdam.

“Meestal ontstaat bijziendheid in de puberteit, als het kind groeit van kind naar volwassene. Het oog groeit ook en dat is normaal, maar bij steeds meer jongeren groeit het oog te hard: de groei schiet door. Dan hebben kinderen een minbril nodig om veraf scherp te kunnen zien.”

Bijziendheid is vaak erfelijk bepaald: bijziende ouders krijgen meestal kinderen die ook bijziend zijn. “ Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat leefstijl- en omgevingsfactoren eveneens van invloed zijn. Zo weten we dat continu lezen en lange tijd achtereen actief zijn op beeldschermen, zoals mo­ b iele telefoons en tablets, bijdraagt aan het ontstaan van bijziendheid. Maar vooral kinderen die tijdens hun jeugd weinig direct 22

daglicht binnenkrijgen omdat ze weinig­ buiten zijn, hebben een grotere kans om ­bijziend te worden.”

OUDERS EN LERAREN “Nederlandse kinderen spelen gemiddeld iets meer dan een uur per dag buiten. Dit zou twee keer zo veel moeten zijn om een beschermend effect door blootstelling aan zonlicht te realiseren. In totaal komt dit neer op zo’n 15 uur per week buiten zijn. Ouders en leraren kunnen een belangrijke rol spelen in het terugdringen van dit probleem door hun kinderen te stimuleren naar buiten te gaan”, aldus Klaver. “Voor jongere kinderen is deze opdracht eenvoudiger te volbrengen dan voor middelbare scholieren. Daarom is voor deze leeftijdsgroep buiten sporten heel belangrijk.” Een wazige blik in de verte in combinatie met het vermogen tot dichtbij scherp zien is vaak het eerste symptoom.

Ouders en leraren zien hun kinderen de ogen vaak tot spleetjes knijpen en merken op dat ze steeds dichter bij de televisie gaan zitten om de ondertiteling te kunnen lezen.

OOGZIEKTES Sterke bijziendheid (een brilsterkte van minimaal -6) verhoogt de kans op een oogziekte op latere leeftijd en daarmee de kans op ernstige slechtziendheid. Het gros krijgt te maken met myope maculadegeneratie.

Als de oogbol te lang is, kan het netvlies dunner worden en de gele vlek (macula) van het netvlies kan weefsel verliezen. We spreken dan van de oogziekte maculadegeneratie. Mensen met hoge bijziendheid lopen ook meer kans op een netvliesloslating. Dit geeft vaak klachten als plotselinge slechtziendheid of het zien van een gordijn aan de randen van het blikveld. Netvliesloslatingen moeten snel operatief behandeld worden, dus een spoedige verwijzing bij deze klachten is cruciaal.

Mensen met sterke bijziendheid hebben ook

TIPS

kinderen minstens twee uur per • Ldagaatbuiten zijn kinderen niet langer dan 30• L45aatminuten zonder onderbreking op tablets en andere beeldschermen L aat ze minstens dertig centimeter afstand nemen van boeken en beeldschermen

•

Cijfers

an alle zestigers in Nederland is 25% • Vbijziend veertigers is 30% bijziend • V Vanan alle • alle twintigers is 50% bijziend

een verhoogd risico op een andere oogziekte, zoals glaucoom, een ziekte waarbij de zenuwvezels die naar de oog­zenuw lopen verloren gaan. Klaver: “Zicht dat eenmaal verloren is gegaan door glaucoom, kan niet meer ­worden hersteld.“

SLEUTEL De sleutel tot de oplossing van het probleem is voorlichting én wetenschappelijk onderzoek. Het Oogfonds financiert onderzoek naar bijziendheid. Zo doen Caroline Klaver en haar team onderzoek naar risicoprofielen én ook naar het gezond gebruik van mobiele telefoons. Ook u kunt bijdragen aan dit belangrijke onderzoek. “Als we niets doen, wordt over 25 jaar slechtziendheid de grootste oorzaak van ernstige bijziendheid en blindheid in Nederland. Samen met mijn onderzoeksgroep zet ik mij in om de oor­zaken van bijziendheid te achterhalen en aanknopingspunten te vinden voor preventie en behandeling. Iedere bijdrage is welkom!

Geef aan het Oogfonds.”

23

& Voorlichting

INZICHT IN ZICHT OOGAANDOENINGEN EĂŠn op de vijf Nederlanders krijgt in zijn leven te maken met problemen met het zicht. Dit varieert in ernst. Zo is staar op te lossen door het vervangen van de lens.

Glaucoom is in veel gevallen te remmen, maar aan maculadegeneratie is weinig te doen. Sommige aandoeningen staan in rechtstreeks verband met een andere aandoening of ziekte zoals diabetische retinopathie, maar vele oogziektes kunnen we allemaal krijgen. Daarom is inzicht belangrijk. We zetten de meest voorkomende oogziektes voor u op een rij.

24

OOGAANDOENINGEN IN HET KORT

MACULADEGENERATIE (MD) MD is de meest voorkomende oogziekte in Nederland, waarbij het gezichtsvermogen steeds verder achteruitgaat. De kwaliteit van de macula (gele vlek) neemt af. In dit deel van het netvlies nemen we kleuren en contrast waar en zien we, door de vele kegeltjes, het scherpst. Door MD ontstaat er een grijze of zwarte vlek in het centrale zicht.

Droge MD verloopt traag, een opeenhoping van afvalstoffen beschadigt na verloop van

tijd het netvlies; MD in de natte vorm wordt, naast het afsterven van de kegeltjes, ook veroorzaakt door groei van kleine bloedvaten onder het netvlies. De eerste symptomen zijn vervormingen van beeld: tekst lijkt te golven en rechte lijnen lijken krom. Natte MD is te behandelen met injecties die de vaatgroei tegengaan; dit geneest MD helaas niet.

WWW.MACULAVERENIGING.NL

GLAUCOOM Glaucoom is een verzamelnaam voor aandoeningen en afwijkingen van het oog die leiden tot beschadiging van de oogzenuw.

Het gezichtsveld wordt kleiner, meestal door een toenemende oogdruk door verhoogde of vertraagde productie van kamervocht. Het oogvocht kan niet afgevoerd worden. Glaucoom verloopt veelal sluipend: langzamer-

hand vallen delen van het gezichtsveld uit, zonder dat je dit eigenlijk merkt. Het centrale zicht blijft lang intact. Er is medicatie beschikbaar die de oogdruk kan verlagen of stabiliseren, maar dat lost het onderliggende probleem niet op.

WWW.OOGVERENIGING.NL/GLAUCOOMBELANGEN

HOORNVLIESPROBLEMEN Het hoornvlies (cornea) is het doorzichtige buitenste gedeelte van het oog, een zeer belangrijke functie bij goed zicht. Het hoornvlies bestaat uit vijf lagen (van buiten naar binnen): epitheel, membraan van Bowman, stroma, membraan van Descemet en het endotheel en is in totaal ongeveer een halve millimeter dun. Er zijn verschillende aandoe-

ningen aan het hoornvlies, die met elkaar gemeen hebben dat het zicht direct verminderd wordt doordat ‘de voorruit beslaat’.

Bij een aantal aandoeningen is een transplantatie van het hoornvlies de enige optie.

WWW.OOGVOORU.NL

(Hoornvlies Patiënten Vereniging)

25

N

- Advertorial -

Radiostations

• Nieuws, informatie en ontspanning • Geen computer nodig • Zeer eenvoudig te bedienen

• Nu met accu!

• Vergoeding (onder voorwaarden) door de zorgverzekeraar

Voor informatie of een vrijblijvende demonstratie bij u in de buurt

Bel 015 - 262 59 55 of bezoek www.webbox.nl

W

Gesproken boeken, kranten en tijdschriften

U

TVondertitels

IE

Heeft u moeite met lezen?

De Webbox3 leest het voor!

& Voorlichting DIABETISCHE RETINOPATHIE (DRP) DRP is de verzamelnaam voor oogklachten, veroorzaakt door (slecht behandelde) suikerziekte. Door de diabetes kan het netvlies beschadigd raken, de wanden van de bloedvaten in het netvlies veranderen of bloed en vocht lekken. Soms worden er nieuwe bloedvaten gevormd die kwetsbaarder zijn dan gewone bloedvaten, met als gevolg bloedingen. Dit is de ernstigste vorm van DRP en kan leiden tot acute blindheid en slechtziendheid.

DRP kan behandeld worden met een laser,

waarbij de nieuw gevormde bloedvaten worden dichtgebrand of alleen de extra kwetsbare vaten behandeld worden. Bij bloedingen in het glasvocht, die meestal veroorzaakt zijn door abnormale bloedvaten, is een behandeling met extreme koude (cryotherapie) een optie om bloedingen in het glasvocht te laten verdwijnen. Ook is een vitrectomie een mogelijkheid, dan wordt glasvocht verwijderd. Helaas laten al deze behandelingen hun sporen na in het zicht. WWW.OOGFONDS.NL

ZIEN MET ÉÉN OOG Soms werkt één oog niet naar behoren, of moet het zelfs helemaal verwijderd worden. Er zijn twee soorten operaties: bij een evisceratie wordt het oogwit en de iris met hoornvlies gespaard. Hierdoor lijkt iemand het eigen oog nog te hebben, maar de binnenzijde is vervangen door een implantaat.

Bij een Enucleatie wordt de hele oogbol verwijderd. Het slijmvlies op het oog, de oogspieren, de traanklier, het vet in de oogkas en een deel van de oogzenuw blijven h ­ ierbij

gespaard. Na verwijdering van de oogbol moet de ontstane ruimte direct op­gevuld worden met een implantaat. Net als bij de Evisceratie is dit een kunststof bolletje.

Daaraan worden de oogspieren, die het oog bewegen, weer vastgehecht. Hierdoor wordt het implantaat in de juiste positie gefixeerd en kan het bewegen. Hier overheen wordt de prothese geplaatst die meebeweegt met de kijkrichting. WWW.VER-OOGINOOG.NL

STAAR Staar is een veelvoorkomende aandoening van het oog. De ooglens wordt troebel. Hierdoor bereikt licht het netvlies niet meer goed en gaan we waziger zien. Er zijn drie vormen: ouderdomsstaar, aangeboren staar en staar veroorzaakt door een trauma of ziekte. Een veel voorkomende klacht is dat mensen minder scherp gaan zien. Het beeld wordt waziger, alsof er door een beslagen ruit wordt gekeken. Dit geldt zowel voor dichtbij, als veraf. Door de staar wordt bijvoorbeeld lezen

lastig, maar ook tv kijken en verkeersborden zien. Staar kan niet behandeld worden met medicijnen of laseren. De enige behandeling van staar is een operatie, waarbij de troebele lens wordt vervangen door een heldere kunstlens. Een staaroperatie gebeurt altijd maar aan één oog. Als beide ogen moeten worden geopereerd, zit er ongeveer een maand tussen. Er wordt besloten om te opereren als de staar problemen geeft in het dagelijkse leven. WWW.OOGFONDS.NL 27

&CIJFERS Meer dan 350.000 NEDERLANDERS hebben een visuele beperking aan beide ogen

7 OP DE 10 KEER kan slechtziendheid of blindheid VOORKOMEN worden 85% van de mensen met EEN VISUELE BEPERKING in Nederland is 50Â jaar of ouder

Twee keer zoveel VROUWEN dan MANNEN hebben een visuele beperking Jaarlijks wordt ruim 160.000 keer in Nederland

EEN STAAROPERATIE uitgevoerd

Tussen 2010 en 2020 neemt het AANTAL SLECHTZIENDEN en BLINDEN met 20% toe In die 10 jaar stijgt de

VRAAG NAAR OOGZORG met 300% BRONNEN: WWW.VISION2020.NL WWW.VOLKSGEZONDHEIDENZORG.INFO, WWW.NATIONAALKOMPAS.NL, WWW.OOGFONDS.NL, WWW.CBS.NL, WWW.OOGVERENIGING.NL 28

& Eten

Pompoensoep

met Parmezaanse kaas

Dit recept is afkomstig uit ‘Gezond eten voor je ogen’

Ingrediënten Voor 2 personen 1 bloempompoen 100 gram wortelen, in stukjes 500 ml kruidenbouillon (tablet) 2 uien, in ringen 2 eetlepels koffiemelk (0% vet) 1 eetlepel vloeibare margarine 3 eetlepels Parmezaanse kaas Paar takjes verse tijm of een snufje gedroogde tijm Handje verse peterselie, fijngeknipt 2 bruine triangelbroodjes

Bereiding

Pompoen

Een pompoen heeft niet voor niets een oranje kleur: 100 gram pompoen bevat 0,1 mg luteïne*.

Voldoende luteïne zorgt voor een gezond netvlies. * luteïne werkt als een UV-filter in het oog.

Was de bloempompoen en snijd hem in stukken.

De schil mag eraan blijven. Breng de bouillon aan de kook en kook daarin de pompoen samen met de wortel gaar. Pureer het mengsel met een staafmixer tot een gladde massa.

Verhit de vloeibare margarine in een pan, fruit de ui kort en voeg deze toe aan de pompoenmassa.

Zet de pompoenmassa weer op het vuur, breng aan de kook en voeg tijm toe. Laat vijf minuten zachtjes doorpruttelen. Pureer de soep met een staafmixer en verdeel de soep over de kommen.

Voeg een wolkje koffiemelk toe.

Garneer met Parmezaanse kaas en peterselie.

Serveer met de triangelbroodjes.

29

& Six Words

SIX WORDS - EYE STORY -

Een variant op de schrijfwedstrijd die begin dit jaar werd gehouden, de Six Words Love Story. Over ogen, oogcontact, blikken en blind dates. Heeft u er ook een?

Stuur ‘m naar info@oogfonds.nl!

Blindgangers kijken met hun ogen dicht

Met gesloten ogen ergens

In mijn donker brandt nooit licht

Oogcontact: een kijkje

Blind date: Love at first sight?

Je ziet wel?

Bekijk het even!

doorheen kijken

in de ziel

Kokerkijken

Zonder lichtpuntjes

Nu

is zien

is leven

met mijn blik

met ander zicht

ook waardevol

op oneindig…

BEDENKERS VAN DE EYE STORIES ZIJN TREA SCHOLTEN, EDITH MULDER EN ANNEKE PASTOOR. 30

& Nieuws

Droge ogen Onvoldoende traanaanmaak of een te snel verdampende traanfilm zorgt voor uitdroging van het oogoppervlak. Hierdoor kunnen ogen pijn doen (branden en steken), slijm gaan afscheiden en rood worden. Ook kunt u hierdoor wisselend wazig zien.

Soms leidt uitdroging juist tot een teveel aan tranen. Deze worden in een reflex op de uitdroging geproduceerd. Deze reflextranen zijn meestal niet van een goede samenstelling. Hierdoor ontstaat een eindeloze herhaling van een uitdrogend oppervlak en opnieuw reflextranen die te snel opdrogen.

Droge ogen kunnen verschillende oorza-

ken hebben. De optometrist of oogarts kan hier uitsluitsel over geven. Wanneer er geen oorzaak te achterhalen is, is het belangrijk de irritatie door uitdroging zoveel mogelijk te verminderen door middel van oogdruppels of ooggel. Laat u zich voor het gebruik hiervan goed informeren.

Tot ziens Door Axel de Swarte, schrijver van korte verhalen In de rij bij de viswinkel krijg ik een duw. ”Sorry”, zegt de man achter me. Ik kijk om, maak een ‘het geeft niet’-gebaar en kijk weer naar voren. Vlak daarna botst hij nog een keer tegen mij op. Weer zegt hij “sorry”.

Iets later trapt hij op mijn hiel. Nu draai ik me geïrriteerd om: Kunt u een beetje uitkijken? “Nee meneer dat kan ik niet”, zegt hij, “Ik zie geen moer. M’n ogen doen het steeds slechter, ik word langzaam stekeblind. Eerst werd alles vager, nu zie ik nog alleen mistige vlekken. Dat zijn dan mensen of auto’s, of zo. Als iets stilstaat, zie ik het al helemaal niet.” Oh… da’s naar, zeg ik. “Het is klote, maar ik kan er mee leven,” zegt hij. “Ik heb de hele wereld gezien. Zat op de grote vaart.

New York, Rio, Shanghai, overal ben ik geweest. Piramides, de Chinese muur… deze ogen hebben meer gezien dan de meeste ogen. Dat het nu stopt, kan ik hebben.

Maar het is wel lastig met het gewone dagelijkse gedoe. Kunt u mij misschien helpen? Kunt u zo meteen twee grote lekkere scholletjes voor mij aanwijzen? Ze hebben mij hier een keer een paar scharrige visjes verkocht.”

Als ik aan de beurt ben wijs ik twee vissen aan en zeg dat ze voor de meneer achter me zijn.

“Dank u,” zegt hij.

Graag gedaan, tot ziens, zeg ik.

“Nou, dat denk ik niet,” zegt hij.

Ah jawel, ik zie u nog wel eens, zeg ik.

“Ja, u mij wel...”

31

Vragen over leven met een oogaandoening?

Bel of mail de Ooglijn: 030-2945444, ooglijn@oogvereniging.nl Oogfonds Postbus 2086 3500 GB Utrecht 030-2545711 info@oogfonds.nl www.oogfonds.nl Oogvereniging Postbus 2344 3500 GH Utrecht 030-2992878 info@oogvereniging.nl www.oogvereniging.nl MaculaVereniging Postbus 2034 3500 GA Utrecht 030-2980707 info@maculavereniging.nl www.maculavereniging.nl Hoornvlies PatiĂŤnten Vereniging Postbus 557 2300 AN Leiden 071-5191077 info@oogvooru.nl www.oogvooru.nl Vereniging OOG in OOG Veldhuizenstraat 75 1106 DG Amsterdam 020-6964706 info@ver-ooginoog.nl www.ver-ooginoog.nl Nederlandse Christelijke Blinden- en Slechtzienden Bond Klompenmaker 258 2401 PT Alphen aan den Rijn 0172-707811 secretariaat@ncb-bond.nl www.ncb-bond.nl