Stedenbouw 722 by Louwers Mediagroep

EDITIE

722

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN I JA ARGANG 66 I 2014

SCAN WITH

a.s.r. implementeert MVO-beleid met renovatie hoofdkantoor | COOL63: wonen, werken en winkelen in hartje Rotterdam | Bouw Centrumplan Waddinxveen in volle gang | 'Plug&play' studentenhuisvesting in hart Zuidelijke Randstad

OMDAT IEDEREEN WAARDE HECHT AAN PERSOONLIJK WOONCOMFORT Iedereen heeft een eigen stijl van leven. Daarom vraagt iedere ruimte om een eigen invulling. Gyproc werkt voortdurend aan de woonwensen van vandaag en morgen. Want werken aan de verbetering van binnenruimtes is werken aan de kwaliteit van leven. Beleef het zelf op onze Innovatieweg op www.gyproc.nl

Vloerisolatie van TONZON “Regel het nu ook, net als wij. Laat de winters dan maar komen.”

www.tonzon.nl

Kijk op www.tonzon.nl voor meer informatie. Of vraag direct online een gratis offerte aan. Bellen kan via 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min).

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD BOUWEN MET REVOLUTIONAIRE EENLAAGSE WALL-LINQ CONCEPTEN Wandprestatie Hoge geluidisolatie en EI brandclassificering.

Hoog visueel comfort Een hoogwaardige vlakke wand, geschikt voor dunne toplagen.

Fluistermethode Montage met de bijna geruisloze fluistermethode. Geschikt voor interne verbouwingen zonder overlast voor derden.

Arbeidsomstandigheden Montagemethode (horizontale beplating) voldoet ruimschoots aan de Maximale Actie Limiet-waarde van 25 kg/pp (Fysieke en Ergonomische belastingen).

Efficiënter bouwproces & besparingen Efficiënte montagemethode en gipskartonplaten op maat, zorgen voor kortere doorlooptijden en een ruimere en schonere werkplek.

Duurzaam bouwen Minder grondstofgebruik, minder uitstoot CO2, minder afval en 100% recyclebaar. Duurzaam bouwen volgens Bouwbesluit.

Kwaliteit- en prestatiegarantie Ondersteuning in technische engineering vanaf

ll Wa lin KOMO ®ATTE ST

ontwerpfase tot en met bouwproces.

IKB 2

E TAP

444

DR ® YW ALL SYSTEM

www.wall-linq.nl - info@wall-linq.nl +31 (0) 345 501 777 The Netherlands

EDITIE

Voorwoord

722

HET COLLECTIEF De uitkomst van het WK voetbal mag dan niet een wereldtitel zijn geweest, vaststaat dat het Nederlands Elftal zich van een verrassende kant heeft laten zien in Brazilië. Als een hecht collectief waarin iedereen belangrijk is, met dienende 'sterren'. En het levert resultaat op, daar zijn de analytici – Johan Derksen incluis – het wel over eens. In de bouwwereld is al vele malen bewezen, dat het ondergeschikt maken van individuele belangen van projectpartners de beste weg is naar succes. Wij horen nooit van u dat concurrentie binnen de projectorganisatie tot het beste eindresultaat leidt, of dat integrale samenwerking niet voor herhaling vatbaar is. Sterker nog: vaak is bij bouwpartijen sprake van een 'Ei van Columbus-ervaring' wanneer zij meer projectverantwoordelijkheid hebben genomen. Dat kan zijn in de vorm van mee ontwerpen, engineeren of bouwen, maar ook in gezamenlijke contractvorming, waarvoor jarenlange relaties tussen aannemers (en opdrachtgevers) moeten worden aangegaan of geïntensiveerd. Natuurlijk, er zijn altijd momenten dat een inspanning wordt gevraagd van u in het bijzonder, maar dat is inherent aan groepsprocessen. OK, zegt u misschien, bouwprojecten zijn eindig en ik verdien die inspanning misschien later niet terug. Is het niet zo, dat bouwpartijen elkaar net als voetbalinternationals telkens weer tegenkomen? Meer en vaker zelfs, nu en in de toekomst. Volgens ons is het al met al een opbeurende gedachte, zelfs als we constateren dat crisis en krimp een voorname rol spelen in het toegenomen ‘collectivisme’ in de bouw, en er soms gewoonweg sprake is van overleven en moeten. Als ondernemer weet u echter dat dalende omzetten altijd vragen om een andere koers, en dat zij die stilstaan achterblijven - niet geselecteerd worden, om in voetbaltermen te blijven. Het begint en eindigt immers ook in de bouw met kwaliteit en paraatheid. En samenwerken aan betere (eind) producten is een koers met toekomstwaarde, denken wij. Zelfs als we er niet allemaal wereldkampioen mee worden, Wij wensen u een mooie zomer,

Jan-Kees Verschuure

722

SINDS 1948

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur en monumenten Jaargang 66 | 2014 Verschijnt 8 x per jaar ISSN 0165-3997

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECÖORDINATOR

Jan-Kees Verschuure

REDACTIEMEDEWERKERS

Patricia van der Beek, Hilda Bosma, Jac Buchholz, Martijn van den Bouwhuysen, Henk Geist, Fiona de Heus, Sjoerd Meuleman, Richard Stegers, Liliane Verwoolde, "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure, Lieke van Zuilekom – Bousema.

BLADMANAGEMENT

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl

BLADMANAGER

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Niek Oostendorp E n.oostendorp@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES Online aanleveren: https://louwersuitgevers.wetransfer.com o.v.v. naam en project

ABONNEMENTSPRIJS

€ 81,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl Tessa van Gameren

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

UTILITEITSBOUW UTRECHT a.s.r.-hoofdkantoor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 ROTTERDAM COOL63. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 GRONINGEN Infoversum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 ROTTERDAM DC Nippon Express. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 HOOFDDORP Sportcomplex Koning Willem-Alexander. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 BREDA OVT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 WESTBEEMSTER CONO Kaasmakerij .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 AALSMEER Celieplant.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 HOOFDDORP Fluor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 NOOTDORP Fugro TechCenter. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 GRONINGEN Hete Kolen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 ROTTERDAM Hotel Wings. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 ARNHEM Industriepark Kleefse Waard. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 OUDKARSPEL Exellent Food & Snacks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 LEIDEN Rijnlands Revalidatiecentrum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 AMSTERDAM Spinoza-Centrum.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 WAALWIJK Xenos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 ALMELO Stadhuis Almelo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

RUBRIEKEN THEMA Afbouw, Wanden en Plafonds.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 THEMA Brandveilig Bouwen Nederland.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 BEDRIJFSPRESENTATIE MBR Hekwerken.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 INTERVIEW Nico Rietdijk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 JOURNAAL.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 WIE DOET WAT.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154

Inhoud

126 68

140 112

x 148 136

EDITIE

722 TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN I JA ARGANG 66 I 2014

WONINGBOUW SCAN WITH

Coverbeeld | Mauritshuis, Den Haag Fotograaf: ÂŠ Ronald Tilleman

WADDINXVEEN Centrumplan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 AMSTELVEEN Maarten Luther en Mont Blanc.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 ROTTERDAM Renovatie Prinses Margrietflat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 UTRECHT Kanaleneiland Centrum Vlek 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 UTRECHT Sypesteyn en Leeuwensteyn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 DEN HAAG The Student Hotel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 BOXTEL Groot onderhoud Hof ter Aa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 AMSTERDAM Renovatie blok N51.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 EINDHOVEN Drents Dorp Oost. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 RIJSSEN Centrumplan Tusveld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Suikerfabriek uit de twenties wordt eigentijds winkelcentrum

Gerenoveerd en uitgebreid gebouw 55 Koning Willem III Kazerne behoudt allure

Coverbeeld | De Zeeland, Bergen op Zoom

DEN HAAG Heropening Mauritshuis.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 APELDOORN Koning Willem III-kazerne.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 OUD AMELISWEERD Koetshuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 AMSTERDAM Y-helling NDSM-werf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 AMSTERDAM Nowadays. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 ROTTERDAM De Willemswerf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 AMSTERDAM Y-helling NDSM-werf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

UTILITEITSBOUW

A.S.R. IMPLEMENTEERT MVO-BELEID MET RENOVATIE HOOFDKANTOOR

Bouwen voor een nieuwe generatie a.s.r. centraliseert werklocaties in geheel vernieuwd AMEV-gebouw

a.s.r. bouwt tot eind 2015 aan een nieuw hoofdkantoor. Alle werklocaties van de verzekeraar worden in een bestaand gebouw, het voormalige AMEV-hoofdkantoor in Utrecht, samengebracht. In maart werd de eerste vleugel ingehuisd, waardoor de helft van het aan de Archimedeslaan werkzame personeel al een nieuwe werkomgeving heeft. “Van deze transitie gaat een enorme energie uit, die we met de medewerkers en de bouwers delen”, vertelt directeur Business Support Fiona van 't Hullenaar. 'Het geluid van de transitie', zegt Van 't Hullenaar wanneer tijdens het werk, dat gedurende de drie jaar omvattende transformatie gewoon doorgaat, bouwgeluiden te horen zijn. “Dat valt overigens goed mee. Onze werknemers moeten zo min mogelijk last ondervinden van de bouw, maar er moet ook respect zijn voor het noodzakelijke werk van de bouwcombinatie; dat gaat heel goed. Wij proberen optimaal rekening te houden met elkaar. De planning loopt volgens schema, en we blijven binnen het gestelde budget. In juli, als het hoogste punt

is bereikt, organiseren we een barbecue voor het bouwpersoneel.”

RENOVATIE IN HET KORT Het voormalige AMEV-gebouw in Utrecht-Rijnsweerd blijft met 86.000 m² BVO een van de grootste kantoorgebouwen van Nederland, maar wordt volledig gestript en heringericht. De centrale locatie, kostenbesparingen en de goede aansluiting op de duurzaamheidsambities van a.s.r. gaven de doorslag voor deze aanpak. Van 't Hullenaar: “Het

energieverbruik wordt bijvoorbeeld door de nieuwe, transparante glazen klimaatgevel met meer dan vijftig procent teruggebracht, en dankzij de aanleg van klimaatplafonds wordt tevens ruimtelijkheid gecreëerd.” De herinrichting van de kantooromgeving leidt tot 'Nieuwe Generatie-werkplekken'; a.s.r. gaat terug naar 0,7 (flexibele) werkplek per fte, op basis van 3.800 werknemers. “Wij zijn een organisatie van in oorsprong verschillende verzekeraars die nu onder één dak opereren, en bij die transitie past een open werksfeer met flexibele werkplekken. Je moet mee met de tijd, en die is communicatie- en netwerkgericht – zeker in onze branche.”

FUNCTIONELE SOBERHEID Het gebouwontwerp weerspiegelt dat, stelt Van 't Hullenaar. “Wat vooral opvalt in de eerste weken sinds de inhuizing is dat mensen elkaar beter kun-

UTRECHT | a.s.r.-hoofdkantoor

nen vinden, sneller oogcontact maken en elkaar ook vaker opzoeken. Precies zoals bedoeld. Aan de buitenkant ziet de nieuwe vleugel er net zo uit als op de artist impressions; het interieur is nog mooier geworden. Daarbij is de werkomgeving behaaglijker geworden; het klimaat is bijvoorbeeld beter regelbaar. Het nieuwe gebouw sluit aan bij de natuurlijke beleving van mensen.” a.s.r. wil haar MVO-beleid laten zien met het nieuwe hoofdkantoor, en dat houdt niet op bij duurzaamheidscertificaten en goodwill, zegt Van 't Hullenaar. “Wij zijn enorm trots op het BREEAM-NL 'Excellent'-certificaat dat het gebouwontwerp heeft gekregen, maar de klant verwacht van ons over de gehele linie maatschappelijk verantwoord ondernemerschap. Alles in het gebouw is daarom met een reden geïmplementeerd, namelijk het beter bedienen van onze klanten: geen verspilling, maar func-

tionele soberheid. De filosofie van architect Jeroen van Schooten (Team V Architectuur; red.) sluit daar 100% op aan.”

'SUBSTANTIEEL GROEN' 'Donker wordt licht; binnen wordt buiten', is het credo van de genoemde ontwerpfilosofie. De betonnen borstweringen zijn vervangen door een prefab gevelsysteem, en het pand is voorzien van gebouwhoge vides. De daglichttoetreding is in de opgeleverde vleugel daardoor sterk verbeterd, en op de hoeken van de vleugels en op daken is 'substantieel groen' toegevoegd, zoals toegankelijke daktuinen voorzien van helmgras. De zogenoemde plakkenstructuur is in het gevelbeeld gehandhaafd, als verwijzing naar het oorspronkelijke gebouw uit 1974, waarvan de kolommen hier en daar in het zicht zijn gelaten. De in maart ingehuisde nieuwe vleugel heeft groene in-

'Mensen maken gemakkelijker contact in nieuwe setting'

terieuraccenten; de volgende krijgen elk een andere kleur toebedeeld. “Dit omvangrijke gebouw oogt nu al een stuk minder massief.”

PEOPLE, PLANET ÉN PROFIT In februari 2015 verhuist de tweede helft van de medewerkers van Archimedeslaan 10 naar een nieuwe vleugel en als laatste worden de medewerkers van andere locaties ingehuisd (eind 2015). Hiermee heeft a.s.r. alle werknemers ondergebracht op één locatie. Van 't Hullenaar: “Van deze transitie gaat een enorme energie uit, die we met de medewerkers en de bouwers delen. Ik kan eindeloos vertellen over het elan dat van de introductie van de nieuwe vleugel uitgaat, en de duurzaamheidsaspecten van dit nieuwe gebouw. Wij overwegen zelfs onze WKOinstallatie te delen met het naastgelegen Provinciehuis. Het mooie van dit project is dat er naast 'people' en 'planet' ook aan 'profit' wordt gedacht, wat van een verzekeraar verwacht mag worden. Wij beheren tenslotte het geld van onze klanten. De reductie in energieverbruik en werkplekken, en zaken als het beschikbaar stellen van het nieuwe vergadercentrum voor externe partijen, resulteren in significante kostenbesparingen.” ❚

Projectinfo DUURZAME OPLOSSINGEN BIJ RENOVATIE HOOFDKANTOOR A.S.R. "Technische Unie beschikt over de juiste mensen en middelen om de logistieke stroom op een bouwplaats of project volledig te regelen. Hierdoor kunnen monteurs hun tijd effectief besteden, zonder zich bezig te houden met het aanvoeren van onderdelen of gereedschap. Dit bespaart tijd en kosten." "Als technische groothandel helpen wij het kantoor van a.s.r. in Utrecht in één keer van energielabel G naar het duurzame A-label te brengen. Want naast het leveren van de juiste producten op de juiste tijd en plaats, proberen wij samen met onze klanten en leveranciers duurzame oplossingen te bedenken. Samen slimmer."

UTRECHT | a.s.r.-hoofdkantoor

Datanetwerk hoofdkantoor a.s.r. aangelegd op basis van duurzaam partnership Voor een verzekeraar als a.s.r. is de continuïteit en kwaliteit van het dataverkeer van eminent belang. HTC International, installateur van het nieuwe datanetwerk en onderaannemer van Kuijpers, werd daarom al in de ontwerpfase van de renovatie betrokken in het technisch ontwerp, en vormt tijdens de uitvoering een beproefd team met leverancier Kannegieter en fabrikant Brand-Rex. HTC International-directeur Henk Smits: “De toegevoegde waarde van dit partnership op het gebied van integrale kwaliteit, duurzaamheid en service leidt tot het beste eindresultaat.” Het specialistische team dat actief is in Utrecht heeft zich al meerdere malen bewezen, onder andere op het gebied van duurzaamheid en BREEAM. Zo voorzagen HTC International, Kannegieter en Brand-Rex in het recente verleden gebouwen van hoogwaardige opdrachtgevers in de financiële dienstverlening, shipping (APM Terminals), zorg (Groene Hart Ziekenhuis), agribusiness (Lely) en universitair onderwijs (Bètagebouw Universiteit Utrecht) gezamenlijk van een nieuw datacommunicatienetwerk. “Ons specialisme heeft de laatste decennia zodanig aan belang en complexiteit gewonnen, dat een integrale begeleiding van projecten, voor en na de uitvoeringsfase, essentieel is geworden. Zeker in omvangrijke projecten voor eindgebruikers in de financiële dienstverlening zoals a.s.r.”, zegt Smits. “Wij zoeken daarom samenwerking met partijen die dat niveau aankunnen, en dezelfde ambitieuze doelen hebben op het gebied van productprestaties, duurzaamheid en klantgerichtheid. Kannegieter en Brand-Rex voldoen aan onze wensen, en daaruit volgend kunnen wij gezamenlijk de vereiste, meetbare eindkwaliteit leveren. Ons credo daarbij is: geef de klant niet alleen wat hij wil, maar wat hij nodig heeft.”

DATACOMMUNICATIEINFRASTRUCTUUR 'AORTA BINNEN DE UTILITEITSBOUW' Datacommunicatie-infrastructuur is van essentieel belang voor het functioneren van organisaties en vormt de ruggengraat waarop alle systemen vertrouwen. HTC International levert het Brand-Rex-datacommunicatienetwerk, op-

10 |

gebouwd uit kwalitatief hoogwaardige databekabeling in 1 totaaloplossing van 1 merk voor de gehele installatie, inclusief een 25-jarig garantiecertificaat. Kwaliteitsborging geschiedt gedurende het gehele installatieproces door bezoek van Brand-Rex en Kannegieter op locatie met tussentijdse controles en verslaglegging.

BREEAM Duurzaamheid speelt een grote rol in dit renovatieproject. Het gebouwontwerp voldoet aan BREEAM-NL 'Excellent' en het energielabel G wordt uiteindelijk A. Alle benodigde databekabeling van Brand-Rex is CO2-neutraal geproduceerd. Jan-Willem Hendriks geeft aan: “als multinational voldoet Brand-Rex aan strenge duurzaamheidseisen conform PAS2060 (ISO14064). De gehele productieketen wordt duurzaam beheerd, van koperwinning tot afvalbeheer.” “In het geval van de datacommunicatiebekabeling is gekozen voor een afgeschermde oplossing, die de in de kabel ontwikkelde warmte zeer goed afvoert”, vult Smits aan. De op maat ingerichte logistiek vanuit Kannegieter om zo efficiënt mogelijk te

“Ik ben zeer te spreken over de geleverde kwaliteit van HTC International en Brand-Rex”, aldus Jos Ruijter, manager Bouw en Techniek renovatie hoofdkantoor a.s.r. Nederland “Niets functioneert nog in de kantooromgeving zonder een gedegen datacommunicatie-infrastructuur en het belang hiervan wordt alleen maar groter; het datanetwerk dient beschouwd te worden als de vierde nutsvoorziening”, zegt Jan-Willem Hendriks van Brand-Rex. “Onze datacommunicatie-oplossingen spelen een cruciale rol in het goed laten functioneren van niet alleen de ICT-omgeving, maar ook het GBS (gebouwbeheersysteem), de toegangscontrole en CCTV-systemen.” De datacommunicatiebekabeling in dit project voldoet dan ook aan de laatste standaarden en ondersteunt 10 Gigabit Ethernet tot op de werkplek. HTC International is systeemleverancier in opdracht van Bouwcombinatie Archimedes en verzorgt het installeren, Kannegieter zorgt voor de logistiek en Brand-Rex is de producent. Gedrieën vormen zij een oplossingsgericht team.

beleveren met minimale verkeersbewegingen en verpakkingsmaterialen, sluit hier naadloos op aan. Een duurzame oplossing voor de gehele keten, aldus Smits. “Dit datanetwerk sluit perfect aan bij de BREEAM-NL 'Excellent'-doelstelling van dit project. Een betere referentie voor een duurzaam datanetwerk is er niet.”

TOEKOMSTVAST EN FLEXIBEL In de uitvoeringsfase spelen zaken als beschikbaarheid van materiaal en verwerkingssnelheid een cruciale rol. Ook hierin zijn doordachte keuzes en een hoogwaardige logistiek doorslaggevend. Projectleider Wesley Smits: “Wij volgen de drie aansluitende bouwfases tot de oplevering in 2015. De horizontale datacommunicatiebekabeling wordt in bestaande en nieuwe installatieruimte in de vloeren van het gebouw aangebracht. De backbone is opgebouwd uit lege

UTRECHT | a.s.r.-hoofdkantoor

'Het datanetwerk dient beschouwd te worden als de vierde nutsvoorziening'

ducts. Per bouwfase worden hier de benodigde glasvezels ingeblazen. Deze oplossing sluit naadloos aan bij het bouwen in fasen om de verschillende bouwdelen te koppelen. Een zeer flexibele oplossing, die past in de visie van a.s.r. Latere uitbreidingen of vervanging van glasvezels is op eenvoudige wijze realiseerbaar, zonder overlast voor personeel en werkproces. Een prachtig voorbeeld van duurzaam engineeren en meedenken in de processen van de opdrachtgever.” Henk Smits: “De klant staat centraal tijdens het hele proces, en wordt tijdens bouwvergaderingen actief betrokken zodat we op het eind van het traject een installatie opleveren conform de klantwensen. Wij investeren in communicatie, wat

wederzijds begrip creëert. Zo kan iedereen zijn werk doen en wordt het proces geoptimaliseerd.”

LOGISTIEK MAATWERK Op locatie is geen ruimte voor materiaalopslag. Dit vraagt dus om logistiek maatwerk. Zo ontwikkelde Kannegieter een afsluitbare rolcontainer voor het opslaan en beschikbaar maken van het materiaal ten behoeve van het datanetwerk. Raymond Oudijk van Kannegieter: “De rolcontainers vergemakkelijken de distributie en de werksnelheid - het materiaal is altijd op de werklocatie beschikbaar; daarnaast zorgen zij ervoor dat het materiaal op een veilige manier kan worden opgeslagen en de af te voeren

hoeveelheid afval significant lager is.” Kannegieter vervult hiermee een cruciale rol tijdens het bouwproces: stagnatie tijdens de installatie wordt voorkomen door optimalisatie van het logistieke proces tussen fabrikant, distributeur en installateur. Een belangrijk aspect in deze is het anticiperen op de verschillende bouwfasen, waardoor eventuele leverproblemen en de bijbehorende uitloop op de planning wordt voorkomen. “Wij begeleiden en trainen de uitvoerders van HTC International bijvoorbeeld in het werken met de Brand-Rex-producten. Iedereen die aan het datanetwerk van het a.s.r-hoofdkantoor werkt, voldoet derhalve aan de opleidingseisen van Brand-Rex.” ❚

FEITEN EN CIJFERS DATANETWERK A.S.R. – 380.000 meter 10G-databekabeling (Cat6A U/FTP) – 6.660 Cat6A-werkplekaansluitingen – 336.000 meter OM3 blolite-vezel – 28.000 meter blolite-duct – 1.512 glasvezelverbindingen

| 11

UTRECHT | a.s.r.-hoofdkantoor

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES

a.s.r. Team V Architectuur ABT (bouwkosten); Aronsohn (constructie); AT Osborne (projectmanagement); Deerns (adviseur installaties); DGMR (bouwfysica, brandveiligheid & duurzaamheid) ENGINEER & BUILD Bouwcombinatie Archimedes vof (Ballast Nedam Speciale Projecten en Kuijpers Centrale Projecten) BOUWPERIODE januari 2012 – eind 2015 PROGRAMMA 86.000 m² BVO; 65.500 m² VVO

Borstweringen zijn vervangen door transparant prefab gevelsysteem

Ook bij de duurzame renovatie van het hoofdkantoor van ASR te Utrecht wordt door Dekker Natuursteen aangetoond dat in het oog springende gebouwen met natuursteen beter tot hun recht komen. Wij feliciteren opdrachtgever, aannemer en architect met dit schitterende, vernieuwde kantoor.

www.dekkernatuursteen.nl 12 |

ROTTERDAM | COOL63

Tekst | Irene Teunissen Beeld | Voorbij Funderingstechniek

COOL63: wonen, werken en winkelen in hartje Rotterdam Aan de Coolsingel in Rotterdam krijgt het vroegere Spinozagebouw, dat uit de wederopbouwtijd dateert, een nieuwe toekomst. In opdracht van MAB Development realiseren Dura Vermeer en BAM Utiliteitsbouw het project, waarvoor zij Bouwcombinatie COOL63 opgericht hebben. Circa 25.000 m² vloeroppervlak gaat plaats bieden aan hoogwaardige kantoorruimte, appartementen, retail en horecavoorzieningen. De oplevering staat gepland voor eind 2014. Het gebouw bevindt zich recht tegenover het onlangs gerenoveerde stadhuis en tussen de Kruiskade en het Stadhuisplein in. Met in de omgeving winkelgebied de Lijnbaan, terrassen, theaters, musea en hotels. Het pand voegt zich naadloos in de omgeving en past volledig binnen de herontwikkeling van dit gedeelte van de Rotterdamse binnenstad. “Dat was ook één van de uitgangspunten bij het ontwerp”, vertelt Petran van Heel, werkzaam bij MAB Development als projectdirecteur COOL63. “Het is onderdeel van de plannen om het Stadhuisplein zijn allure weer terug te geven. Het is een complex project, omdat het een krappe maar betekenisvolle locatie midden in de stad betreft, naast belangrijke verkeersaders en loopstromen, met veel buren en ‘stakeholders’. Bovendien gaat het om het hergebruik van een bestaand gebouw dat vier verschillende functies gaat huisvesten. Zo’n complex moet passen in de omgeving, architectonisch en technisch.” De Coolsingel krijgt ter hoogte van het stadhuis een upgrade als winkelgebied

ARCHITECTONISCHE KNIP Daarin is het ontwerp van het Londense architectenbureau Allies and Morrison goed geslaagd. Het is een multifunctioneel, compact en duurzaam complex waarbij gebruik gemaakt wordt van kwalitatief hoogwaardige materialen en state of the art-technologie. Er wordt een ondergrondse parkeerlaag gerealiseerd en op de drie verdiepingen direct boven de plint, vestigt Saturn een flagshipstore van ruim 10.000 m². In de plint aan het Stadhuisplein en de Coolsingel is plek voor meer dan 3.000 m² aan winkels en horecavoorzieningen. De lagen vier tot en met acht bestaan gedeeltelijk uit kantoren, met op de topverdieping een unieke pentoffice. In totaal circa 5.000 m² kwalitatief hoogwaardige kantoorruimte. Voor het andere deel worden de lagen boven het winkelgedeelte gevormd door nieuwbouw in één volume, bestaand uit vijftien luxueuze appartementen van 110 tot 160 m², ›

| 13

www.otis.com

Al 160 jaar ontwikkelt Otis innovatieve liften, roltrappen en services. In 2014 heeft Otis de eerste GeN2 Switch in Nederland geïnstalleerd, geïnstalleerd, een een hybride hybride lift lift op op 230 230 V. V. 033 033 -- 750 750 21 21 00 00 informatie@ informatie@otis.com otis.com

M M O O V V II N N G G

T T H H E E

W W O O R R L L D D ’’ S S

P P O O P P U U L L A A T T II O O N N

ROTTERDAM | COOL63

alle voorzien van riante dakterrassen en/of daktuinen. Van Heel: “Zonder dat het duidelijk zichtbaar is, is een architectonische knip gemaakt tussen oud- en nieuwbouw. Bijzonder detail is dat in de gevel van de oudbouw de ritmiek van vier verdiepingen gehandhaafd blijft, terwijl aan de binnenzijde drie lagen ontstaan. Door het slopen van vloeren worden van drie nu twee verdiepingen gemaakt. Een aanpassing die nodig is vanwege de hoge winkelplafonds.”

DUURZAAM EN TOEKOMSTBESTENDIG Duurzaamheid is eveneens een belangrijk uitgangspunt bij het ontwerp en de ontwikkeling van COOL63. Duurzaamheid wordt niet alleen bepaald door tijdloze architectuur en hergebruik van bestaande bebouwing, maar ook door multifunctioneel te ontwikkelen op een locatie midden in de stad. Daar wordt direct aangehaakt op aanwezige infrastructuur en wordt een kwaliteitsimpuls aan de bestaande omgeving gegeven. Technisch is gebruik gemaakt van een WKO-installatie, CO2-gestuurde ventilatie, energiezuinige verlichtingsinstallaties, klimaatplafonds, afvalscheiding en mos-sedumdaken. Inmiddels is voor het ontwerp van alle vier de functies het BREEAM ‘Excellent’-certificaat verkregen. “Nu is het zaak aan te tonen dat alles ook volgens de BREEAM-normen wordt uitgevoerd, zodat het certificaat voor de uitvoering eveneens toegekend wordt”, aldus Arthur van ’t Hullenaar, bedrijfsleider bij Dura Vermeer. ›

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES UITVOERING INSTALLATIES BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

MAB Development Allies and Morrison Architects Zonneveld ingenieurs b.v.; htv Bouwtechniek; DVP; Techniplan Adviseurs BV Dura Vermeer en BAM Utiliteitsbouw (Bouwcombinatie COOL63) Steegman Elektrotechniek; Van Galen Klimaattechniek; OTIS; Manntech; SBL circa € 30 miljoen Q1 2013 t/m Q4 2014

Projectinfo TECHNISCHE HOOGSTANDJES Achttien liften roltrapinstallaties maken de winkels, woningen en kantoren in COOL63 toegankelijk. De engineering, productie, levering en montage van deze installaties is in handen van Otis, onderdeel van UTC Building & Industrial Systems en wereldmarktleider in personentransport. Marcel Schaap, directeur nieuwbouw van Otis Nederland: “Wij zijn sinds de besteksvorming bij COOL63 betrokken om, mede vanuit BREEAM-oogpunt, advies te geven over de toe te passen installaties. Hierin namen we duurzame thema’s mee, zoals het terugleveren van vrijgekomen remenergie, het toepassen van LED-verlichting en -signalering, en het uitvoeren van standby-functies.” Otis voorziet de winkelplint van zes duurzame, modulair ontworpen roltrappen, twee grote personenliften en twee zware goederenliften. De overige liftinstallaties bevinden zich in het woon- en kantoorgedeelte. Schaap: “Alle toegepaste liften zijn van het type Gen2®, de meest energiezuinige installaties op dit moment. Bijzonder aan deze installaties zijn de door Otis gepatenteerde technieken, die de installaties duurzaam maken.” De installaties dragen maximaal bij aan de BREEAM 'Excellent'-score voor dit gebouw. Otis startte in mei 2014 met de installatie van de bouwliften en werkt tussen juni en augustus aan de roltrappen en liften in de plint. De overige liftinstallaties moeten in december 2014 gereed zijn.

INSTALLATIETECHNISCHE PUZZEL In omvangrijke renovatieprojecten is het een van de grootste uitdagingen: het inpassen van moderne klimaatinstallaties in op minder capaciteit berekende techniekruimtes. Zo ook bij de herontwikkeling van COOL63, waar bovendien naar de BREEAM-certificering ‘Excellent’ gestreefd wordt. Begin dit jaar kreeg Carrier Benelux de opdracht voor de levering, de inbedrijfstelling en het onderhoud van twee traploos regelbare warmtepompen, een droge koeler voor vrije koeling, een koudemiddel-afpomp-unit en een kleine luchtgekoelde koelmachine voor de appartementen. Deze producten waren voorgeschreven door Techniplan Adviseurs. Accountmanager Christian Löhr van Carrier Benelux: “Bijzonder aan de warmtepompen is het hoge rendement in combinatie met de compacte hoogte van 1.70 meter. De bijdrage aan het BREEAMcertificaat komt voornamelijk van de koudemiddel-afpomp-unit. Deze unit is voorzien van lekdetectie en een automatisch afpompsysteem. Bij eventuele lekkage in het systeem wordt de machine automatisch gestopt en afgepompt. Zo wordt bij een calamiteit de kans op koudemiddellekkage geminimaliseerd.”

'Ook locatie is duurzaam'

Binnen acht weken leverde Carrier Benelux de benodigde producten, die Van Galen Klimaattechniek monteerde. Löhr: “Het was een behoorlijke puzzel om de machines naast alle andere installaties in de techniekruimte te krijgen. In overleg met de installateur is dit gelukt en kunnen we ons voorbereiden op de inbedrijfstelling.”

| 15

Hier wordt duurzaam gewerkt aan een aangenaam klimaat.

Duurzaam betekent dat we continu zoeken naar de beste oplossing. Met maximaal comfort voor de eindgebruiker, energiezuinig en met gebruikmaking van innovatieve techniek. Laat u vrijblijvend informeren via onze vernieuwde website op vangalen.com

GALEN0039_ADV_STEDENBOUW_95x130.indd 1

22-03-12 09:49

We vinden altijd de optimale klimaatoplossing Overal waar mensen werken, recreëren of verblijven willen we het klimaat naar onze hand zetten. Dit bepaalt immers sterk ons gevoel van welbevinden. En dat kan. Met airconditioning zijn we in staat om ons eigen binnenklimaat te creëren. Lekker warm voor de één. Heerlijk koel voor de ander. Carrier is ‘s werelds grootste klimaatexpert. Als uitvinders van de airconditioning zijn we altijd een stap verder in technologie, om u in iedere situatie de optimale oplossing te bieden. Dus, voor élke klimaatoplossing: turn to the experts. Carrier Airconditioning. Do you turn? T (071) 341 71 11, www.carrier.nl/klimaatoplossingen

turn to the experts 378car Adv190x135 Optimale.indd 1

17-10-13 14:59

ROTTERDAM | COOL63

GOEDE SAMENWERKING Het is een project met een hoge moeilijkheidsgraad. Op een beperkte bouwkavel, te midden van de grootstedelijke drukte moeten sloop en nieuwbouw tegelijkertijd gerealiseerd worden. Van ’t Hullenaar: “Dit kan alleen als alle betrokken partijen efficiënt met elkaar samenwerken en de logistiek perfect ge-

regeld is. Hiervoor gebruiken we de lean planningmethode, waarbij de betrokken uitvoerende partijen elke ochtend samenkomen om de dagelijkse planning door te nemen. Daarnaast werken de logistiek uitvoerder en UTS Nederland nauw samen en maken succesvol gebruik van Smart Building Logistics, een methodiek om de transporten van en naar de

bouw efficiënter uit te voeren.” Van Heel voegt daar nog aan toe: “Naast overleg met de bouwpartijen en de toekomstige gebruikers wordt regelmatig op constructieve wijze met de gemeente overlegd, het gaat immers in belangrijke mate om een kwaliteitsimpuls op deze locatie. Eigenlijk kun je zeggen dat B&W toekijken, letterlijk en figuurlijk!” ❚

Projectinfo COMPLEXE PUZZEL Van Galen Klimaattechniek is verantwoordelijk voor de W-installaties van COOL63. De installatiespecialist is sinds de besteksfase bij het project betrokken. Duurzaamheid, en daarmee het behalen van de BREEAM-Excellent certificering staat in COOL63 centraal. Projectleider Paul Elskamp van Van Galen Klimaattechniek: “Voor de verwarming en koeling van de kantoren, horeca, retail en de vestiging van Saturn installeren we een WKO-systeem met warmtepomp en dry coolers. Daarnaast brengen we hoogwaardige cv-, koelen sanitaire installaties aan.” Medio 2013 startte Van Galen Klimaattechniek met het boren van de WKO-bronnen. In oktober, na enkele maanden slopen, konden de gebouwgebonden installaties aangebracht worden. Elskamp: “Uitdaging op dit nieuwbouw- en renovatieproject is dat er fragmentarisch gebouwd wordt. Wij moeten de installaties in fases aanbrengen en als complexe puzzel in elkaar passen. Vanwege de beperkte bouwruimte prefabriceren we veel installatieonderdelen. Levering op de bouwplaats gebeurt just-in-time.” Op 1 augustus 2014 moet de installatie voor warmte en koude draaien.

De nieuwe Travertin gevel is een groot succes geworden. Het was een zeer complex maar uitdagend projekt en het resultaat mag er zijn!!! Ook voor dit project hebben2. wij zorggedragen voor het complete tekenwerk, verankerings-constructies en de montage.

natumar bv Frits Peutzstraat 1 5915 JB Venlo-Netherlands telefoon 077 - 3513035 fax 077 - 3517638 info@natumar.nl

WWW.NATUMAR.NL

TWEEDUIZEND VIERKANTE METER NATUURSTEEN In opdracht van Bouwcombinatie COOL63 engineert, levert en monteert Natumar de natuurstenen gevelpanelen voor het renovatiegedeelte van COOL63. Eigenaar Claudio Felix van Natumar: “Het gaat om tweeduizend vierkante meter Romaans Travertin, uitgevoerd in panelen tot wel 175x165x4 centimeter met een gewicht van circa 325 kilogram. De verankering van deze panelen is een behoorlijke uitdaging. We hebben te maken met strenge verankeringseisen en spouwmaten tot wel 35 centimeter. Die worden opgevangen met stalen consoles waarop de RVS-ankers worden bevestigd.” Het natuursteen, dat als natuurlijk product uitstekend in de BREEAMgedachte van het project past, heeft een gaatjesstructuur. Om de panelen met vacuümzuigers te kunnen monteren, vulde Natumar de gaatjes vrijwel onzichtbaar op met glashelder epoxy. Met de montage nagenoeg gereed kijkt Felix tevreden terug: “De gevels hebben een mooie, gelijkmatige uitstraling die dicht bij de oorspronkelijke situatie komt. En ondanks dat dit renovatie is, zijn we qua maatvoering weinig verrassingen tegengekomen.”

| 17

ROTTERDAM | COOL63

Eneco draagt bij aan duurzame energievoorziening COOL63 Eneco levert duurzame energie aan COOL63, het prestigieuze woon-werk-winkelcomplex dat MAB Development momenteel aan de Coolsingel in Rotterdam ontwikkelt. Een WKO en stadsverwarming maken deel uit van de duurzame voorzieningen in dit complex. De gemeente staat positief tegenover dit soort initiatieven ter verhoging van de duurzaamheid en leefbaarheid van de stad.

Middenin Rotterdam is MAB Development bezig om naast het Luxortheater COOL63 te realiseren. Dit bestaat uit het herontwikkelen van de bestaande Generale Bank en de sloop en nieuwbouw van het vroegere Spinozahuis en paviljoen Monisima. Er komen woningen, kantoren, horeca en 25.000 m² retail. Eind van het jaar wordt het complex opgeleverd.

WKO-INSTALLATIE De overeenkomst voor de koop en de aansluitende exploitatie van de duurzame energievoorziening via een WKO-installatie hebben Eneco en MAB Development eind vorig jaar getekend. Op dit moment wordt gewerkt aan het installeren van de WKO. Dit gebeurt niet door Eneco zelf maar door een installatiebedrijf. “Wij nemen de WKO pas over wanneer deze klaar is”, zegt Eric van Gelderen, projectcoördinator Eneco. “Het is gebruikelijk dat wij als energieleverancier zelf zorgen voor plaatsing van zo’n installatie. Dan contracteren wij een aannemer die de WKO bouwt. In dit geval heeft MAB het zelf geregeld. Maar zodra het systeem gereed is worden wij eigenaar en zorgen wij voor de exploitatie.” Eneco houdt wel vanaf de ontwerpfase scherp in de gaten hoe de bouw van de WKO vordert. Worden de juiste onderdelen toegepast? Kan het onderhoud straks goed gedaan worden? Kan de installatie veilig gebruikt worden?

COMBINATIE WKO-STADSVERWARMING

'Ontwikkelaar regelde plaatsing; energieleverancier zorgt voor exploitatie'

18 |

COOL63 wordt eveneens aangesloten op de stadsverwarming van Rotterdam. Daarin wordt bijvoorbeeld warmte gebruikt die afkomstig is van afvalen energiecentrale AVR in Rozenburg. In COOL63 krijgen de woningen alleen een aansluiting op die stadsverwarming. De kantoren, winkels en horeca gaan van de WKO gebruikmaken; de stadsverwarming dient voor de klanten als back-up tijdens strenge winters. Van Gelderen: “Normaal wordt ’s winters via de WKO water van circa 16 °C uit de warme bron naar de warmtepomp gepompt. Door elektriciteit toe te voegen aan de warmtepomp wordt dit water verwarmd tot 50 °C. De binneninstallatie is hierop ontworpen en zorgt voor een behaaglijk werkklimaat. De verhouding

ROTTERDAM | COOL63

'Het was een behoorlijke puzzel om de machines naast alle andere installaties in de techniekruimte te krijgen'

van dit proces is ongeveer één op vijf, wat betekent dat van de totale energievraag vijf delen uit de bron worden geleverd en één deel door toevoeging van elektriciteit. Bij langdurige kou kan het voorkomen dat de warmtepomp de gevraagde energie niet kan leveren of niet rendabel is. Dan zorgt de stadsverwarming voor opwarming tot de juiste temperatuur.” De combinatie WKO-stadsverwarming geeft minder CO2-uitstoot, minder fijnstof-emissie en een hoge leveringsgarantie van energie. De koudelevering voor COOL63 komt deels direct uit de bodem nadat de koudebron in de winter is opgeladen. Voor het leveren van koude is dan alleen wat pompenergie nodig waardoor het hele WKOsysteem rendabeler is dan een conventioneel systeem. De koudelevering kan ook gebeuren door

de warmtepomp. Hierdoor ontstaat een hoge leveringszekerheid, belangrijk voor bijvoorbeeld huurder Saturn, een elektronicaleverancier.

BALANS Welke rol speelt Eneco verder in COOL63? Voor de elektriciteit is de eigenaar van het complex verantwoordelijk. Die kan dit bij elke gewenste leverancier inkopen. Eneco zorgt voor de in- en verkoop van energie (warmte en koude) en levering tot achter de voordeur. Avindre Ramnath, ontwikkelaar energieprojecten Eneco: “Het is voor ons belangrijk de WKO in combinatie met stadsverwarming zodanig te laten functioneren dat het rendement oplevert. De elektriciteit die nodig is om de warmtepompen in de WKO te laten draaien, kopen wij bij de eigenaar van het gebouw. Voor de levering van energie en het kopen van elektrici-

teit sluiten wij met de eigenaar een contract met vaste prijsafspraken. Voor ons de uitdaging om zo goed mogelijk met WKO en stadsverwarming om te gaan, er zoveel mogelijk energie uit te halen en het geheel in balans te houden.”

VISIE Volgens Ramnath past COOL63 helemaal bij de hoge duurzaamheidsambities van de Maasstad en de visie van Eneco. “Die bestaat eruit iedereen duurzame energie te verschaffen, dit lokaal en decentraal te doen en in samenwerking met de klant.” De gemeente en Eneco zijn ervan overtuigd dat steeds meer bedrijven en organisaties een duurzaam gebouw willen, met een hoge BREEAM-score, lage energielasten en minder CO2-uitstoot. COOL63 is hiervan een mooi voorbeeld. ❚

| 19

GRONINGEN | Infoversum

Succesvol samenwerken

in 3D Tekst: Hilda Bosma Beeld: Rottinghuis aannemingsbedrijf

De stad Groningen is verrijkt met een 3D ‘fulldome theater’. Het is de eerste bioscoop in Nederland met deze revolutionaire techniek. Een bijzonder driedimensionaal ontwerpen bouwproces leidde tot een nieuwe eyecatcher voor Groningen. Door de goede voorbereiding en samenwerking verliep het bouwproces succesvol. Op 17 juni jongstleden werd het extravagante gebouw in het Ebbingekwartier officieel geopend voor het publiek. Het Infoversum is vanaf deze zomer het centrum voor kunst, cultuur, wetenschap en business. Het multifunctionele gebouw wordt ook voor educatieve doeleinden ingezet. Zo vinden er naast live-shows en concerten interactieve tentoonstellingen, seminars en workshops plaats.

GRONINGSE BEDRIJVEN De Groningse bedrijven Rottinghuis’ Aannemingsbedrijf bv, CIG Architecture, Adviesbureau Van der Weele, AAS Architecten, Ingenieursbureau Wassenaar bv Adviesburo Van der Plas werden vroeg bij het ontwerpproces betrokken. Door het driedimensionaal tekenen in BIM was het mogelijk het complexe organische gebouw in een jaar tijd te bouwen. “Het werken in het driedimensionaal bouwinformatiemodel (BIM) was voor de bouw van het

20 |

Infoversum een vereiste”, aldus Business Unit Manager Sander de Haan van CIG Architecture. “In BIM is het mogelijk na te gaan of alle materialen passen en te zien of alles technisch klopt. Het succes van dit project zit in de goede voorbereiding. Daardoor hebben we geen verrassingen tijdens de bouw. Alles paste. Daarnaast kon de opdrachtgever Stichting Infoversum direct ondervinden hoe het gebouw eruit zou komen te zien.”

SCHEEPSBOUW Voor de innovatieve bouw van de witte bol met corten-stalen ring, werd scheepsbouwtechniek toegepast. De engineering is na de ruwbouwfase in detail opgepakt. "In de detailfase zijn alle vloeren, ramen, leidingen en sparingen in 3D uitgewerkt. Zo konden we zien waar de ‘clashes’ zitten. De preassemblage van de stalen platen vond deels plaats op de productielocatie in Nederland en deels in Duitsland. Daar is al het staal gesneden en vervormd met speciale drukpersen. Alle secties zijn

op de bouwplaats in elkaar gelast: 53 secties voor de kraag en 30 secties voor de bol. Deze secties zijn gebouwd volgens het ‘monocoque-systeem’ dat in de scheepsbouw vaak wordt toegepast. De buitenhuid en de binnenconstructie vormen samen één geheel en vormen samen een zelfdragende constructie die bijdraagt tot de stabiliteit van het gebouw. In totaal is er twee kilometer laswerk verricht op de bouwplaats.”

DILATATIES Net zoals bij schepen zitten in de stalen constructie van de bol en de kraag geen dilataties. Bij de engineeringsfase is in het ontwerp rekening gehouden met het krimpen en uitzetten van het staal in het gebouw. De stalen bol op de betonnen fundering is zo ontworpen dat deze krachten afgedragen worden naar de betonnen vloer. Veldkamp: “De afbouw is in goede samenwerking met de opdrachtgever afgestemd. Zo is de luchtbehandelingskast keurig weggewerkt. De technische ruimte zit onder één van de hellingbanen in het gebouw. Voor het plaatsen van de installaties hadden we beperkt ruimte. Voor het Infoversum is speciale apparatuur gemaakt. Dat was echt millimeterwerk, om de installaties te kunnen plaatsen.”

GRONINGEN | Infoversum

Al vroeg in het proces werd SkyScan, een bedrijf dat wereldwijd opereert bij het project betrokken. Het 3D-bedrijf heeft het 20 meter naadloze projectiescherm geleverd waarop de films 3D worden geprojecteerd. SkyScan heeft naast het projectiescherm, de projectoren en de geluidsinstallaties geleverd. Veldkamp: “We hebben gekeken wat ze nodig hadden. Dat hebben we allemaal afgestemd. Zo hebben we gekeken naar de afstanden en posities van de gebouwgebonden installaties in combinatie met het projectiescherm en andere zaken.” Veldkamp: “Het is een uniek project waarbij op een innovatieve manier samengewerkt wordt. Door het karakter van het gebouw en het project moesten we details, zoals akoestiek en brandveiligheid, heel goed afstemmen. Dat is toch anders dan bij een standaard gebouw. Zo zijn de plafonds van het gebouw akoestisch ontkoppeld door akoestisch spuitwerk. Het spuitwerk bestaat uit gerecycled papier. Ook zijn veel zachte materialen toegepast, zoals vloerbedekking in de bioscoopzaal. Door de fijne afstemming evenals de goede voorbereiding is het bouwproces goed verlopen. Het Infoversum is daardoor voor alle partijen een succesvol project dat door de media positief is ontvangen.” ❚

Stalen vormen werden mogelijk gemaakt met behulp van scheepsbouwtechniek

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES

UITVOERING

INSTALLATIES BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Stichting Infoversum, Groningen Architectengroep Archiview, Groningen Adviesbureau Van der Weele, Groningen (installaties en bouwfysica); Ingenieursbureau Wassenaar bv, Haren (constructies); Adviesburo Van der Plas, Groningen (bouwkunde); AAS architecten, Groningen (bouwkunde) Rottinghuis’ Aannemingsbedrijf bv, Groningen; CIG Architecture, Groningen Homij Technische Installaties, Groningen (E- en W-) € 9,5 miljoen maart 2013 – mei 2014

DRIVEN BY PERFECTION

Porsche Pavilion | Wolfsburg, Germany

SOFTWARE | ENGINEERING | PRODUCTION | ASSEMBLY WWW.CENTRALINDUSTRYGROUP.COM/ARCHITECTURE

CIG00197_ADV_architecture.indd 1

28-05-14 16:00

| 21

ROTTERDAM | DC Nippon Express

Tekst: Liliane Verwoolde, Het tekstbureau Beeld: Klunder Architecten

Ontwerpen rondom de logistiek van een vrachtwagen

Het is best een uitdaging, het ontwerp van een distributiehal die niet opgaat in de grijze massa. Die uitdaging gaat naar Klunder Architecten. Hoeveel distributiecentra de Maasvlakte ook telt, DC Nippon Express moet eruit springen.

‘Veel’, ‘groot’ en ‘snel’ zijn de toonaangevende begrippen tijdens het ontwerpproces van Klunder Architecten. Met een oppervlakte van 100.000 m2 – ongeveer zes voetbalvelden - een lengte van 450 meter en 50 docks is dat niet vreemd. Maar hoezeer het ontwerp van DC Nippon Express ook wordt bepaald door functionaliteit – ‘distributiecentra worden ontworpen rondom de logistiek van een vrachtwagen’- het moet ook fraai zijn. Dat weet Klunder Architecten te verwezenlijken door een opvallende gevelbekleding, honderden ramen met diepe neggen en een markante interieurarchitectuur.

VAN ZILVER NAAR GOUD

FUNDERING OP STAAL

Het kantoorgedeelte heeft een verdiepingshoogte van 5 m1. De opvallende hoogte, gecombineerd met kolossale glaspartijen, zorgt voor een riante, transparante uitstraling. De bezoeker kan ongehinderd door het kantoor naar de distributiehal kijken. In het midden verbindt een fraaie trap de kantoren met het restaurant. Rode vloerbedekking, kroonluchters, werktafels van aluminium en glas, witte kuipstoeltjes en houten elementen bepalen hier de sfeer. “In DC Nippon Express werken en eten straks meer dan 250 mensen”, licht Berg toe. “Nu kunnen zij hun werkzaamheden onderbreken in een warme, huiselijke sfeer.”

Hoe eerder Nippon Express het distributiecentrum tot haar beschikking heeft, hoe beter. In augustus 2013 geeft zij Klunder Architecten de opdracht om het distributiecentrum te ontwerpen en in januari 2014 moet de bouw starten. “De tijdsdruk was dus hoog”, vertelt Cor Berg, architect van Klunder Architecten. “Gelukkig kwam constructeur Van Rossum met een slim idee om tijd te winnen. Deze stelde voor om te funderen op staal. Een prima oplossing voor een gebouw van dit kaliber in een gebied met opgespoten grond. Hierdoor wonnen we weken bouwtijd.” De overspanning wordt gemaakt door om de 32,5 meter een kolom te plaatsen.

22 |

Om een eigen identiteit te creëren verdiept Klunder Architecten zich intensief in de gevelopbouw. Het distributiecentrum mag geen sombere, grijze uitstraling krijgen. “Dat heeft geresulteerd in een gevelbekleding van golfplaat die van kleur verandert”, vertelt Berg. “Als je langs de lange kant van het gebouw kijkt, zie je dat de kleur steeds verloopt van zilver naar goud. Ook de ramen met de diepe neggen boven elk dock geven het gebouw iets extra’s. Zij zorgen bovendien voor volop daglichttoetreding in de hal.”

WARME SFEER

Aandacht voor huiselijkheid, zoals in het restaurant

ROTTERDAM | DC Nippon Express

PORTIERSLOGE Voor de chauffeurs die zich aanmelden op het terrein is er een aparte portiersloge met chauffeursruimte. “Op deze manier hebben zij een eigen ruimte waar zij de papieren in orde kunnen maken en op een aangename manier kunnen wachten. Er is ook een aparte ruimte ingericht voor het in- en uitpakken van goederen. Deze service wordt niet verleend door Nippon Express, maar wordt wel geïntegreerd aangeboden.” Tot nu toe kunnen alle partijen tevreden zijn. DC Nippon Express is zo snel

Bouwinfo OPDRACHT Nippon Express, Rotterdam

ONTWIKKELAAR Borghese Real Estate, Nijkerk

BOUWMANAGEMENT Haskoning, Amersfoort

ONTWERP Klunder Architecten, Rotterdam

UITVOERING Pleijsier Bouw, Genemuiden

INSTALLATIES Van Loon Elektrotechniek, Dongen (E)

BOUWPERIODE januari – oktober 2014

ontworpen, dat alle deadlines zijn gehaald. Zonder tegenslagen wordt de bouw in oktober 2014 opgeleverd. Dan staat er een distributiecentrum met een eigen gezicht. Berg: “Veel gebouwen in de directe omgeving zijn hoger en DC Nippon Express springt

er nu al uit. Het is licht, strak, transparant en warm. Mooie details, zoals de ronde hoeken van de gevelbekleding, verraden dat er een architect bij betrokken was. Ook het bouwteam was geweldig. Zonder hen had het gebouw er niet gestaan." ❚

Projectinfo DAKPLATEN MET HOOG PROFIEL, WANDPLATEN MET EIGEN GEZICHT Producent, leverancier en monteur van de daken wandbeplating voor DC Nippon Express is Hardeman|van Harten uit Lunteren, gespecialiseerd in stalen beplating, ook voor grote overspanningen. De gevelbeplating bestaat uit sandwichpanelen met aan de buitenzijde een golfmotief. “Bijzonder is de coating, waarmee de panelen zijn afgewerkt”, vertelt directeur Jan Hardeman. “Bij bewolkt weer is deze goudkleurig en bij zonnig weer zilverkleurig. Door op deze manier met kleur te spelen, heeft de architect het distributiecentrum een eigen gezicht gegeven.” Het dak bestaat uit traditionele stalen dakplaten met een profielhoogte van 135 millimeter. “Het profiel is op het laatste moment nog iets verhoogd”, vertelt Hardeman. “Hierdoor passen de buizen van de sprinklerinstallatie in het golfprofiel, ze liggen op de constructie en zijn onopvallend aanwezig.” Nu zat de uitdaging voor Hardeman|Van Harten niet in de beplating of de montage ervan, maar in de uitvoeringstermijn. “Voor de complete uitvoering stond tien weken”, vertelt Hardeman. “Dat is een extreem korte tijd om zoveel vierkante meters – 71.000 voor het dak en 14.000 voor de gevel – dicht te leggen. Anderzijds haalt dit het beste in ons naar boven. We hebben een team van vijftig mensen, die al jaren op elkaar zijn ingespeeld. We hebben al het materieel in eigen beheer, waardoor we snel en flexibel kunnen inspelen op elke wens. Daarbij hebben we geluk gehad met het weer. Met een flinke westenwind – zo dicht aan zee - hadden we ’s nachts moeten werken om de planning te halen, maar gedurende de hele uitvoering bleef het rustig weer.”

project:

CD Nippon Express Rotterdam

Voor de bedrijfsbouw worden er in de basis 2 soorten metalen bouwsystemen toegepast, namelijk het metalen opbouwsysteem en het prefab systeem. Elk systeem heeft zijn eigen voordelen. Functionele eigenschappen als isolatie waarde, brandveiligheid en bouwsnelheid zijn belangrijke elementen in de bedrijfsbouw.

MEtalEN opbouwsystEEM pREfab systEEM DuuRzaaM RECyClEbaaR

Specialisten in dak en gevelbeplating Lage Veldweg 10, 6741 JL Lunteren T 0318 46 1551 F 0318 46 2116 E info@hardeman-vanharten.nl S www.hardeman-vanharten.nl

| 23

HOOFDDORP | Sportcomplex Koning Willem-Alexander

SPORTPARELTJE IN HOOFDDORP IS GEOPEND

‘ONGEKENDE MULTIFUNCTIONALITEIT IN ÉÉN GROOT COMPLEX’

HOOFDDORP | Sportcomplex Koning Willem-Alexander

Projectinfo Tekst: Jerry Helmers Beeld: Kingspan

In maart is in Hoofddorp het Sportcomplex Koning Willem-Alexander (SKWA) geopend. Niet zomaar een complex. Zelfs het NOS Journaal, RTL Boulevard en SBS Hart van Nederland besteedden er uitgebreid aandacht aan. Natuurlijk omdat de Koning in hoogsteigen persoon het lintje doorknipte, en omdat dit het eerste sportcomplex in Nederland was dat deze naam gaat dragen. Voor directie en medewerkers van Slangen Koenis Architecten uit IJsselstein was dit uiteraard prachtige reclame. “Zeker weten!” zegt projectarchitect Peter Baas. “Onze ontwerpuitdaging zat in de ongekende multifunctionaliteit van het complex. En tóch zijn we erin geslaagd om het gebouw één gezicht te geven.” En daarmee heeft Peter niets te veel gezegd. Het SKWA is een juweel geworden in de inmiddels dertigjarige referentieportefeuille van het ambitieuze architectenbureau. Volgens het bureau past het SKWA in het rijtje waar bijvoorbeeld ook het Pieter van den Hoogenband Stadion staat.

WERKTITEL “De werktitel van de gemeente Haarlemmermeer, in de jarenlange voorbereiding hierop, was ‘Huis van de Sport’. En precies die titel dekte de lading. Want het ís (!) een Huis van de Sport geworden. Zowel binnen als buiten ‘gebeurt’ wat. Je ziet het al bij binnenkomst; je kunt vanaf de ruime entree feitelijk alle sporten zien; links zie je de grote sporthal, aan de rechterzijde heb je een blik op het zwembad en meteen boven loop je tegen de fitnessruimte aan. Dat is precies wat we wilden. Een transparant en toegankelijk gebouw waar alle doelgroepen zichzelf snel thuis zouden voelen. Maar ook aan de buitenzijde vind je diversiteit. We hebben gekozen voor twee verschillende gevels, die zeer complementair aan elkaar zijn waardoor het géén allegaartje wordt. Dat moet je ook niet willen; het complex is zó groot dat je het niet te druk moet maken. Dat kun je de omwonenden niet aandoen.”

“Zo is er gekozen voor een naturelle Feel and Look, met twee verschillende materialisering. De eerste betreft glasvezelversterkte betonplaten in banden, met drie licht verschillende texturen. Deze leveren het natuursteenachtig effect op, ook door de verschillende plaathoogten en de horizontale banden. De tweede is de aluminium gevel, voorzien van verticale rillen. Deze gevel heeft een lichtbronzen metallic coating zodra de zon erop schijnt. Dat geeft een chique uitstraling.”

ACHTERZIJDE 'GEOPEND' “De relaties tussen de onderlinge verschillende sporten, die in het complex worden beoefend, laten we ook zien aan de buitenkant”, vervolgt een zichtbaar enthousiaste Peter. “Zo is de achterzijde ‘geopend’ door middel van puien en het zichtbaar maken van de glijbanen uit het zwembad.” De bezoekers van het SKWA zien aan het interieur van het complex dat het neutrale – dus niet te frivole, niet te drukke – palet is voortgezet. “We hebben ervoor gekozen om warmte toe te voegen; zo ziet men bij de entree een houten latjesplafond. Op verschillende andere plekken in het complex komt blank hout terug en het dak van het zwembadgedeelte wordt gedragen door houten balken. Ik vind dat hierdoor een bepaalde levendigheid in het gebouw ontstaat. En dat moet ook: het gaat immers om sport!” ›

BEELDBEPALENDE ENTREE Het nieuwe Huis van de Sport in Hoofddorp ziet er strak uit. Het enorme witte gebouw rijst als een blanke parel uit het groen. Het sportcentrum is met behulp van geïsoleerde panelen van Kingspan voorzien van een exclusieve, opvallende entree. Met een totaaloppervlak van 16.000 m2 en een lengte van meer dan 300 m1 behoort het Huis van de Sport in Hoofddorp tot de grootste sportcentra van Nederland. Het centrum heeft een topsporthal met tribune, turncentrum, zwembaden, fitnesscentrum, kinderopvang, horeca met vergadercentrum, kantoren en een uitgestrekte parkeervoorziening. Een gebouw van dit kaliber verdient een fraaie entree. Hoge esthetische eisen Patrick Theelen, Business Development Manager bij Kingspan Geïsoleerde Panelen, is verheugd dat de esthetische kwaliteit van de producten van Kingspan nu ook erkenning krijgt vanuit de markt. “Meestal zijn we bij soortgelijke projecten de leverancier van traditionele sandwichpanelen voor grote gevelvlakken, vanwege de economische voordelen en de hoge bouwsnelheid die met sandwichpanelen wordt behaald. Panelen van Kingspan zijn in de loop der jaren echter zo intensief doorontwikkeld, dat ze voldoen aan hoge eisen op het gebied van esthetica. De afgelopen jaren worden deze producten overigens steeds vaker toegepast in projecten waarbij men een hoge BREEAM-NL-certificering ambieert. Maar bij het Huis van de Sport is Kingspan gekozen als de leverancier van een esthetisch hoogstaand product. De aluminium panelen met speciale high gloss-coating bij de entree zijn absoluut beeldbepalend.” Chique en luxe uitstraling Bij binnenkomst lopen bezoekers onder een glanzende uitkraging van de gevel door. Door toepassing van de Evolutionpanelen oogt de entree glad en aantrekkelijk. De gebogen hoeken van de sandwichpanelen zorgen voor extra cachet. “Er is gekozen voor BENCHMARK Evolution Axis-panelen”, vertelt Theelen. “Deze vlakke, ongeprofileerde aluminium maatwerk-sandwichpanelen zijn voorzien van een glanzende, geborstelde coating. De kleur ‘champagne brushed’ in hoogglans geeft de platen een chique en luxe uitstraling.” 'Elke gewenste producteigenschap' BENCHMARK Evolution Axis-panelen kunnen worden geleverd met elke gewenste producteigenschap. Theelen: “Denk hierbij maar aan luchtdichting voor passieve bouwprojecten, hoogwaardige isolatie en brandwerendheid. De panelen zijn leverbaar in elke afmeting tussen 600 en 1.000 millimeter en ook op het gebied van kleur en coating is nagenoeg alles mogelijk. We kunnen ze zelfs leveren met het wereldwijd erkende verzekeringskeurmerk van FM Global. Dit keurmerk is voorbehouden aan producten die bij brand zodanig behouden blijven, dat ze optimale structurele brandveiligheid garanderen en daarmee de bedrijfscontinuïteit waarborgen.”

| 25

BENCHMARK Evolution, de laatste ontwikkeling in geïsoleerde paneel technologie van BENCHMARK. Deze lijn stijlvolle, slanke en zeer vlakke panelen biedt maximale ontwerpvrijheid in het realiseren van op maat gemaakte façades met unieke detailleringen. Deze nieuwe varianten stellen u in staat om een gevelbeeld met gevarieerde paneelbreedten weer te geven en de voegbreedte te veranderen. Daarnaast is een breed scala aan verticale voegdetailleringen verkrijgbaar. BENCHMARK Evolution lijn biedt de esthetiek en architectonische detaillering die vandaag de dag een vereiste is, maar dan wel zonder de complexiteit ervan.

www.kingspanbenchmark.nl

Façade- & daksystemen

HOOFDDORP | Sportcomplex Koning Willem-Alexander

De achterzijde is ‘geopend’ door middel van puien

TIJDLOOS Volgens Peter heeft het eindresultaat een zekere mate van tijdloosheid verworven. “Door de opzet helder te houden, rekening te houden met de zichtlijnen, is een sociaal en veilig gebouw ontstaan. Daarmee voldoe je aan een algemene behoefte: er zijn geen hoekjes in het SKWA waar mensen zich zouden kunnen ‘verstoppen’.” Peter vertelt dat het gehele traject een bijzondere inspirerende tijd is geweest. “Wij – architecten – vinden dat we continu moeten meebewegen met onze opdrachtgevers. We begrijpen goed dat gedurende het traject – door allerlei ontwikkelingen – aangepaste visies en inzichten kunnen ontstaan. In de praktijk kom je dus altijd veranderingen tegen. Wij trachten tevens in de ontwerpfase rekening te houden met de wijze waarop aannemers te werk gaan. Met andere woorden: esthetica kán niet altijd leidend zijn. Een aannemer moet ook fatsoenlijk en haalbaar zijn opdracht kunnen vervullen. We proberen dus vanuit verschillende belangen te beredeneren én te ontwerpen. Ik denk dat dit

goed is gelukt bij dit prachtige project in Haarlemmermeer. Er waren veel partijen bij betrokken. Die synergie en die intensieve dwarsverbanden – en de succesvolle invulling voor wat betreft de wijze van kritische samenwerking met elkaar – heeft er dan ook toe geleid dat we aan de hoge ambities van de gemeente Haarlemmermeer hebben kunnen voldoen: er staat nu een waar Huis van de Sport met koninklijke allure, dat alle doelgroepen kan bedienen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Gemeente Haarlemmermeer

ONTWERP Slangen + Koenis Architecten, IJsselstein

UITVOERING VOF Huis van de Sport, Hoofddorp

BOUWSOM € 44,6 miljoen

Projectinfo ‘ALLE WENSEN OP HET GEBIED VAN ESTHETICA ZIJN INGEVULD’ In maart is Sportcomplex Koning Willem-Alexander (SKWA) in Hoofddorp feestelijk geopend. De profielbekleding is geleverd door Metal Cladding Systems BV, importeur van onder meer het Duitse Mn GmbH, producent van WellTEC-profielbekleding. Maarten Zaat van MCS is een tevreden man. “Van een in feite simpele sporthal kun je – zo is aangetoond bij dit project – iets heel moois maken.” En dáár heeft Zaat beslist een punt, want de WellTEC-profielbekleding is dusdanig op maat gemaakt, dat een unieke eigen structuur is ontstaan. Zaat: “Deze bekleding is per profilering, per plaat geperst in plaats van gerolvormd, zoals je doorgaans ziet bij conventionele profielbekleding. Door deze productiewijze is WellTECprofielbekleding volledig aanpasbaar qua maatvoering en vormgeving. Hierdoor kan een architect zijn eigen creativiteit en fantasie volledig de vrije loop laten gaan, want feitelijk is alles mogelijk.” Zaat vertelt dat er in totaal zo’n kleine 3.000 vierkante meter aan gevelbeplating is geleverd. “Dit is een project waar we bijzonder trots op zijn”, besluit hij. “Niet alleen vanwege het volume, ook omdat bij dit complex alle wensen op het gebied van esthetica zijn vervuld. De architect heeft gekozen voor het profieltype SQ40/40 met een patroon waarin de afstand tussen de profileringen 40, 80 of 120 millimeter is. Deze zijn uitgevoerd in vier verschillende patronen.”

| 27

Project: Sportcomplex Koning Willem Alexander Achitect: Slangen & Koenis Architecten IJsselstein

â&#x20AC;&#x153;Wij realiseren uw visieâ&#x20AC;?

Gevelbekleding: WellTEC SQ 40/40 R variabel

Metal Cladding Systems b.v. Postbus 3, 4030 CA Ingen Nederland T E I

+31 (0) 344 69 33 91 info@metalcladding.nl www.metalcladding.nl

BREDA | OVT

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: ProRail

OVT BREDA SCHUIFT 'STEEN VOOR STEEN' OP OVER HET SPOOR De grote Nederlandse stationstransformaties van de laatste jaren hebben veel gemeen, zoals capaciteitsvergroting op en rond het spoor en het geschikt maken van het station voor de HST. In het geval van Breda betreft het in de woorden van architect Koen van Velsen zelfs 'de creatie van een nieuw stuk stad waar 24 uur per dag wordt geleefd'. De OVT Breda is behalve een vliegwiel van stedelijke ontwikkelingen en een geraffineerde vervoersmachine ook een 'toekomstig spoormonument', dat 'steen voor steen' richting oplevering trekt. De bouw van de OVT Breda loopt van 2012 tot en met 2016. Tegelijkertijd gaat het treinverkeer gewoon door. 'Bouwen met de winkel open', heet dat in het jargon van ProRail, dat als opdrachtgever in alle NSP's (Nieuwe Sleutel Projecten) een hoofdrol speelt en van oudsher de projectmanager levert. In Breda werkt ProRail nauw samen met de ontwikkelpartners NS en gemeente Breda, vooral omdat dit project een grote vastgoedcomponent heeft met onder meer 20.000 m² kantoorruimte, 9.000 m² commercie en een honderdvijftigtal appartementen. De ontwikkelparters gaan het gebouw ook gezamenlijk beheren.

INTERNATIONALE TREINEN Geïntegreerd projectmanagement dus voor een integraal stukje stad, een combinatie van reizen (gemeente Breda/ProRail/NS), winkelen, werken (NS) en wonen (NS Stations/woningcorporatie Singelveste Allee Wonen). Daarnaast gaat de nieuwe OVT Breda de in populariteit groeiende wijk Belcrum aan de noordzijde van de terminal verbinden met het stadscentrum aan de zuidzijde, onder meer middels een in 2008 in ruwbouw aangelegde langzaamverkeerstunnel – ook wel interwijkverbinding genoemd. De OVT, een toekomstige opstapplaats voor internationale treinen, krijgt zes sporen en drie

perrons, alsmede een grote fietsenstalling en een busstation. Boven de sporen wordt een parkeerdek gerealiseerd met 720 plaatsen. Feitelijk overkluist het multifunctionele terminalgebouw met de bakstenen gevel het bestaande emplacement.

GEVARIEERDE GEVEL Het gebouwontwerp van Koen van Velsen dateert uit 2004, toen op basis van een architectenselectie een keuze uit zeven kandidaten werd gemaakt. Zijn ontwerp beoogt alle genoemde functies in zich te verenigen met behoud van de menselijke maat. Driehonderd meter lang is het terminalgebouw, dat zich onderscheidt door middel van een imposante bakstenen gevel, opgebouwd uit 2,2 miljoen bakstenen in zeven soorten. Aluminium, hoogglans transparant en transparant bruin geglazuurde bakstenen vormen een 'rijk contrast' met de ongeglazuurde bakstenen waarmee de rest van het gebouw is bekleed. Van Velsen, die zich liet inspireren door klassieke Britse stationsgebouwen uitgevoerd in baksteen, ontwierp 'een zeer gevarieerde gevel waarin de ontwerpgeschiedenis van het gebouw door stenen met een verschillende afwerking wordt verbeeld. De geschiedenis van het gebouw sinds de ontwerpstart wordt zo in stenen uitgedrukt'.

TWEE VOORZIJDEN Integratie van vele functies in een spoorkathedraal met een menselijke maat, en vervolgens de realisatie van een goede aanhechting met de bestaande stad, is geen sinecure. Uitgangspunt is een veilig en comfortabel gebouw voor de reiziger. Aan de noordzijde komt parallel aan het spoor een ›

OVT integreert reizen, werken, winkelen en wonen

| 29

Keuzevrijheid in uiterlijk Kies de buitenkant die bij je past Als onafhankelijk specialist is TGM door de Aannemerscombinatie OVT verzocht om het ontwerp van de gevels van OVT te beoordelen op maakbaarheid, kwaliteit en kosten. De resultaten van deze scan en de constructieve samenwerking in het voortraject en tijdens de uitvoering, zorgen niet alleen voor foutreductie en kortere doorlooptijden, maar ook voor een beter en duurzamer eindresultaat. Door de hoge technische en esthetische eisen zijn diverse aanpassingen in het toegepaste HV60 systeem doorgevoerd. Vanzelfsprekend neemt TGM in dit proces de volledige verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de gevel, het budget en de planning. TGM realiseert in opdracht van Bouwcombinatie OVT, de hybride HV60 hout-aluminium vliesgevels.

Leveringsomvang TGM: 路

1450 m2 HV60 vliesgevels en stalen puien

Dit beeld is High Res ! eze is corporate. Tevens gebruikt in advertentie.

OVT

Breda

OVT

Breda

Technisch Gevelbouw Management Heesakkerweg 19 Asten

+31 493 32 77 22

www.tgm.nl

OVT

Breda

BREDA | OVT

Projectinfo BEPLATING EN BEKLEDING Het nieuwe station van Breda, oftewel de OVT, is een trekpleister op zich. Het is een combinatie van trein, bus, wonen, werken en winkelen. Sorba heeft de opdracht verkregen van de bouwcombinatie voor diverse soorten beplating en bekleding her en der in het gebouw.

compleet inpandig busstation, waardoor de stadszijde, waar de bussen nu nog stoppen, verkeersluw kan worden gemaakt. Sinds maart 2012 werkt de bouwcombinatie Ballast Nedam/Hurks vanaf de Belcrumzijde aan het nieuwe stationsgebouw, dat in drie fases wordt afgebouwd. Sinds najaar 2013 worden de perrons een-voor-een buiten dienst genomen om de fundering voor het parkeerdek boven de sporen aan te leggen. Bouwfase 2 was eind juni tot driekwart gevorderd. In deze bouwfase is de aanleg van de hellingbaan voor de parkeergarage meegenomen.

'POORT VAN BRABANT' Het omvangrijke gevelmetselwerk gaat op met de cascobouw. Dit najaar wordt de bouw 'omgeklapt' naar de stadszijde – de derde bouwfase. Vanaf dat moment worden de nieuwe stationsvoorzieningen aan de Belcrumzijde in gebruik genomen. De gehele transformatie moet in 2016 zijn voltooid, met aan beide zijden een gebouwdeel met commercieel vastgoed, appartementen met entree aan de straat, en her en der reizigersfuncties, winkels en horeca. De nieuwe OVT wordt zo 'De Poort van Brabant' en 'een monument voor de toekomst', meent opdrachtgever ProRail. 'Het OV-terminalcomplex is een gebouw voor de stad. Niet een soort aliën die per ongeluk in Breda is geland, maar een gebouw dat er thuishoort en er onderdeel van uit maakt', aldus architect Koen van Velsen. ❚

Bouwinfo OPDRACHT ProRail, gemeente Breda, NS

ONTWERP Koen van Velsen

CONSTRUCTIE-ADVIES Bartels

UITVOERING Bouwcombinatie Ballast Nedam/Hurks (interwijkverbinding door Heijmans)

BOUWPERIODE 2012-2016

AANNEEMSOM € 130 miljoen

BOUWPROGRAMMA OVT met circa 20.000 m² kantoren; circa 9.000 m² commercieel vastgoed; 150 huur- en koopappartementen; parkeerdek 720 plaatsen; 4.300 fietsplaatsen

Zo worden door Sorba de spanten en plafonds ter plaatse van de OVT bekleed met Alpolic-beplating (ACM) in grote plaatmaten, worden de kolommen voorzien van gekarteld RVS en gekartelde, geanodiseerde aluminium ronde bekleding tot 8 meter hoog, en worden kilometers dakkappen en gevelbeplatingen aangebracht in zowel stalen, aluminium als Alpolic-uitvoeringen. “Juist het Alpolic – Aluminium Composiet Materiaal - is uitermate geschikt voor een toepassing in een zwaarder milieu als bijvoorbeeld een spooromgeving. Alpolic behoort tot de beste ACM-materialen die momenteel verkrijgbaar zijn, niet alleen door de kwaliteit van het kernmateriaal, de Lumiflon-coating of de toegepaste materialen, maar ook door de garanties die leverancier Mitsubishi verstrekt.” Sorba past dit materiaal al ruim een decennium toe in Nederland en daarbuiten; voorbeelden daarvan zijn de perronkappen van Utrecht CS en Arnhem CS, IBG Groningen, filmmuseum EYE in Amsterdam, station Groningen Europapark (titanium uitvoering) en station Nijmegen Goffert.

AFDICHTEN ALLE VOEGEN NIEUWE OVT BREDA Voor de nieuwe OVT Breda gaven Bouwcombinatie Ballast Nedam-Hurks en Octatube Simson Applicatie B.V. de opdracht voor het afdichten van alle voorkomende voegen op het project. Directeur Erik van der Meijden vertelt: “De grootste opdracht voor de aannemer bestaat uit het afkitten van alle dilataties en waterslagen in het metselwerk. Deze moeten 'bezand' worden, met als doel de kitvoegen optisch gelijk aan het voegwerk te laten zijn." "Hier hebben wij een speciaal bezandapparaat voor ontwikkeld met luchtflessen, zodat het beste resultaat behaald wordt in zowel kwaliteit als productie. Aangezien de meeste werkzaamheden worden uitgevoerd aan de buitenschil, vinden deze op de steiger of met hoogwerkers plaats. Dit betekent dat logistiek en planning goed op diverse partijen moeten worden afgestemd. Daarnaast zijn er veel mensen op de bouwplaats. Dit vergt dus eveneens goede afstemming. De samenwerking gaat goed en we zetten ons personeel in naargelang de planning en wens van de aannemer. Gezien onze capaciteit van 70 personen, kunnen wij flexibel zijn. Het is een prachtig project.”

'MEER GLAS IS MOOIER' Metaglas ontwikkelt een veelvoud aan slanke gevelelementen zoals ramen, deuren en constructies van glas en metaal. Voor de geleverde raamdelen in de appartementen rondom het nieuwe stationscomplex, alsmede enkele glasconstructies elders in de OVT Breda, was compatibiliteit met het monumentale stationsontwerp essentieel. “Tegelijkertijd vroeg het ontwerp om daglichtoplossingen”, vertelt technisch adviseur Erik Rekveld. “Metaglas is specialist in gevelelementen en constructies waarbij onopvallendheid en transparantie een voorwaarde is.” Goede functionaliteit, zonder het originele ontwerp te domineren. Hiernaar was architect Koen van Velsen op zoek toen Metaglas in beeld kwam voor een bijdrage aan de OVT Breda. Het stationscomplex met de gigantische gemetselde gevel bevat onder meer vier woongebouwen met 127 appartementen. Deze worden door Metaglas voorzien van Methermo® draai-kiepramen en stolpramen. “Het profiel van deze ramen is zo slank mogelijk, slechts 42 millimeter in aanzicht, waardoor het ontwerp geen geweld wordt aangedaan en de daglichttoetreding maximaal is. Uiteraard voldoet het gebruikte glas aan hoge isolatie- en brandwerendheidseisen, is het optimaal zonwerend en zijn de raamdelen waar nodig voorzien van glazen doorvalbeveiliging.” Na de aanbesteding kwam Metaglas bij de aannemer in beeld voor de ontwikkeling van glazen lamellen om de grote lichthoven (3,8x16m) in het casco af te dichten. Daarnaast worden de hellingbanen naar de inpandige parkeergarage door Metaglas voorzien van glazen wanden en worden bij de appartementen nog eens 350 glazen balustrades geleverd en gemonteerd. Metaglas volgt de bouwstroom tot aan de oplevering in 2016. Opdrachtgever ProRail hanteert strikte veiligheidseisen, mede omdat boven het spoor wordt gebouwd. “Wij werken met eigen monteurs zodat wij alle factoren – ook tijdens de bouw – in eigen hand houden.”

| 31

OVT BREDA - SPOREN IN DEN BOSCH - PERRONKAPPEN UTRECHT CS OVT ARNHEM - OVT DEN HAAG - HILTON SCHIPHOL - BERCHHIEM BURGUM DELTARES DELFT - CALYPSO ROTTERDAM - ONDERWIJSPARK EZINGE MEPPEL - PARKEERGARAGE KRALINGSE ZOOM ROTTERDAM

Uw partner in complete gevels en gevelbekleding!

Sorba

Projects

0543

546

700

projects@sorba.nl

www.sorba.nl

Welkom bij Bartels!

Welkom bij Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra! Met ongeveer 150 medewerkers met een passie voor techniek en meer dan 40 jaar ervaring, leveren wij praktisch iedere adviesdienst op ingenieursgebied die u zich kan bedenken. Van ontwerp tot en met uitvoering. OV Terminal Breda In Breda werkt Bartels als uitvoerend engineer aan de OV Terminal. Complexe engineering, waarbij ook vooral de fasering van het bouwen belangrijk was, in verband met de openstelling van het spoor en ingebruikname van het parkeerdek.

www.bartels.nl

info@bartels.nl

@Bartelsglobal

facebook.com/bartelsglobal

BREDA | OVT

In de gevel zijn meer dan twee miljoen bakstenen verwerkt

Projectinfo 'ALLEEN MAAR VOORDELEN MET BIM'

“UW COMPLETE AFDICHTINGS SPECIALIST” Professionals in bouw en industrie vertrouwen al jaren op de kwaliteitsproducten van Simson. Een compleet assortiment aan kitten voor universele toepassingen of specifieke vraagstukken zoals luchtdicht bouwen en brandwerende oplossingen. Het team van Simson Applicatie staat onder meer voor u klaar bij: • Epoxyvoegen (zwembaden, doucheruimtes, grootkeukens, enz.) • Voegafdichtingen in nieuwbouw- en renovatieprojecten. • Voegafdichtingen in utiliteit- en woningbouw. • Vloeistofdicht afwerken van industriële- en bedrijfsvloeren. • Afdichten van teakdekken • Impregneren van gevels • Brandwerende afdichtingen in zowel nieuw als bestaande gebouwen. • Voegverhardingen van onder meer terrassen, pleinen en tuinen. • Luchtdicht bouwen Nieuwe Bredase Baan 8 4825 BD Breda Tel: 076-5244300 Fax: 076-5244301 info@simsonapplicatie.nl

www.simsonapplicatie.nl

Eind 2011 verwierf Bartels de opdracht om de OVT Breda uit te werken in BIM voor aannemerscombinatie Ballast Nedam–Hurks. Bartels zette het hele gebouw in een 3D BIM-model op, om fouten te voorkomen en het hele ontwerp inzichtelijk te maken. “Het is een rijk model geworden waar de aannemer zijn planning en hoeveelheden uit kan halen.” “Bartels modelleert dus zoals het in werkelijkheid uitgevoerd gaat worden. Normaal gesproken tekent de constructeur alleen de vorm van de vloeren. In dit geval is aan de hand van de stortvolgorde alles opgezet en moesten de volumes van het beton exact kloppen. Dit betekende voor Bartels extra modelleerwerk, maar zorgde wel voor een enorme tijdwinst in de werkvoorbereiding voor de aannemer. Daarnaast zorgt deze manier van modelleren ervoor dat eventuele fouten in een vroeg stadium worden ontdekt. En dat brengt de faalkosten in het bouwstadium weer omlaag.” “De aannemerscombinatie heeft het BIM-model vervolgens weer gebruikt om, naast het onttrekken van planning en hoeveelheden, hier de bouwkundige elementen in te tekenen. Zo is bijvoorbeeld bijna de gehele buitenschil ingetekend, omdat het gebouw een bijzondere gevel gaat krijgen. Op deze manier is de aannemer tijdens de uitvoering verzekerd dat de constructie en de bouwkundige elementen in elkaar passen. Het blijkt nu tijdens de uitvoeringsfase dat dit ook echt de werkelijkheid is; men loopt tegen veel minder problemen en knelpunten op dan vooraf verwacht bij een project van een dergelijke omvang.”

| 33

WESTBEEMSTER | CONO Kaasmakerij

Tekst: Henk Geist Beeld: Visser & Smit Bouw

Intensieve samenwerking bij bouw kaasmakerij De bouw van kaasmakerij ‘De Nieuwe Tijd’ van CONO Kaasmakers komt tot stand in een samenwerkingsproject tussen de belangrijkste technische en bouwpartners. Waarbij het voor alle partners de ambitie en de inzet is om de groenste kaasmakerij ter wereld te maken.

De door Bastiaan Jongerius Architecten ontworpen nieuwbouw kent een afmeting van ongeveer 50 bij 250 meter. Met deze bijzondere afmeting voegt het gebouw zich naar het historische verkavelingspatroon van de Beemsterpolder. Aan de voorzijde van het hoofdgebouw liggen de kaaswinkel en de kantoren, daarachter bevinden zich achtereenvolgens de voorfabriek 2, de kaasmakerij, het pekellokaal en aan het eind bevindt zich de kaasopslag

34 |

en expeditieruimte. Naast het hoofdgebouw staan het tankenpark en de voorfabriek 1, die door een leidingbrug is verbonden met de bestaande poedermakerij en door een leidingtunnel met het hoofdgebouw. Hoofdaannemer is VolkerWessels-bedrijf Visser & Smit Bouw dat in 2012 de opdracht kreeg voor de realisatie van het project. “De nieuwbouw wordt

door ons voor een vaste aanneemsom gerealiseerd”, zegt Matthijs Stock, projectleider bij Visser & Smit Bouw. “Wij hebben met CONO de onderaannemers geselecteerd en doen ook gezamenlijk de inkoop van de materialen. Doel van deze samenwerking is om in overleg de beste keuzes te maken. Daarbij letten we niet alleen op de prijs, maar kijken we ook naar kwaliteit en duurzaamheid van de toe te passen materialen en naar het onderhoud.”

WESTBEEMSTER | CONO Kaasmakerij

Langgerekt gebouw voegt zich in verkavelingspatroon Beemsterpolder

bouw is onderheid met vibropalen, ter plaatse van de kelders zijn vibro-combipalen toegepast.

Een bouwkundige uitdaging lag voor Stock in de bouw van de kelders onder een deel van de nieuwbouw. “Een open ontgraving tot een diepte van 4 meter (en daarmee 8 meter onder NAP) was in deze slappe kleigrond lastig. We hebben gekozen voor een damwandkuip, zowel voor de kelder onder de kaasopslag als voor de kelders onder de weitanks en het tankenpark en voor de leidingtunnel.” De gehele nieuw-

Visser & Smit Bouw is gespecialiseerd in de bouw van complexe industriële bouwwerken in onder meer de zuivelsector. “Van belang is dat je het productieproces van de klant moet begrijpen”, meent Stock. “Daar heb je ervaring in de zuivelindustrie voor nodig, ervaring die wij onder meer hebben opgedaan bij de bouw van andere kaasmakerijen. Dan weet je wat voor de klant belangrijk is en kun je al in de ontwerpfase van het project meepraten en meedenken en de planning afstemmen op de procesinstallateurs. De realisatie vraagt veel afstemmingsgesprekken met de klant en de procesinstallateurs, eigenlijk per aparte ruimte in het gebouw. Dat geeft duidelijkheid over wanneer en onder welke condities wij met de bouwkundige werkzaamheden klaar moeten zijn zodat de procesinstallateurs op tijd kunnen beginnen. Daarbij houden we bijvoorbeeld ook rekening met de manier waarop de apparatuur in het gebouw kan worden geplaatst. Zo zijn de weitanks en ciptanks via een uitsparing in het dak in het gebouw geplaatst, waarna het dak pas is dichtgemaakt. Ik noem dat het managen van de raakvlakken met de installateurs.” ›

Projectinfo ISOLATIESYSTEMEN VOOR 'GROENSTE' KAAS In opdracht van Visser & Smit Bouw startte Roma Isolatiesystemen in juni 2013 met de werkzaamheden aan de nieuwe kaasmakerij van CONO Kaasmakers. Het project omvat voor Roma de levering én montage van isolatiewanden, plafonden dakpanelen op een oppervlak van 12.540 m2 voor de kaasopleg, het pekellokaal en de leidingbrug naar het tankenpark. Technische ruimten, grond- en hulpstoffenopslag en de expeditie zijn ook gebouwd met zowel PIR-schuim als steenwolpanelen in verschillende dikten en afwerkingen. Roma heeft in de afgelopen 3 decennia een sterke marktpositie opgebouwd in de zuivelbranche. Die ruime ervaring past de sandwichpanelenfabrikant én -bouwer ook toe in dit project. Door een innovatieve detaillering in de bevestigingen van de wanden en plafonds zijn er geen schroeven in het zicht in het pekellokaal. Deze oplossing draagt bij aan een duurzame voedselveiligheid en het streven van CONO Kaasmakers de modernste technieken toe te passen in de nieuwe kaasmakerij.

| 35

WESTBEEMSTER | CONO Kaasmakerij

Daarnaast is bij de afbouw gewerkt volgens de eisen van voedselveiligheid die gelden voor de zuivelindustrie.” In de productieruimtes is sprake van zoveel mogelijk vlakke oppervlaktes, er zijn bijvoorbeeld geen overgangen tussen stucwerk en tegelwerk. Die ruimtes zijn ook voorzien van zeskantige tegelvloeren. De sandwich wanden dakpanelen zijn 'foodsave' gekit en er is een kunststof dakbedekking toegepast.” Stock: “Het mooie van deze kaasmakerij is dat die onder architectuur is ontworpen. Dat kom je niet vaak tegen in de zuivelindustrie, het gaat meestal om dichte dozen. Dit gebouw kent mede dankzij de glazen vliesgevel veel transparantie. Je kunt het hele productieproces bewonderen, omdat er is geïnvesteerd in architectuur.” ❚

Roma Isolatiesystemen bouwt de geconditioneerde ruimten waarin ze zich thuisvoelen.

www.romaned.nl, Ramgatseweg 19, Raamsdonksveer, tel: 0162 512012 B o u w e n

m e t

Ke n n i s

v a n

c o n d i t i e s

Zuivelindustrie onder architectuur

staalkozijn Dé specialist in plaatstalen binnenkozijnen voor De utiliteitsbouw

Geen plaatstalen binnenkozijn is gelijk. logisch, want uw bouwproject is anders dan alle andere. Daarom levert staalkozijn nederland bv alleen maatwerk. De modernste productiemethoden en nieuwste technieken zorgen ervoor dat u altijd het kozijn krijgt dat uw project verdient. voor een jarenlang duurzaam en optimaal gebruik. Met elk hun eigen specifieke wensen en eisen. speciaal design en ook nog precies op tijd geleverd op de bouwplaats? voor staalkozijn is dat geen enkel probleem.

postbus 8 nl 7100 aa winterswijk Groenloseweg 561 nl 7101 aj winterswijk t: +31 (0) 543 51 95 66 F: +31 (0) 543 51 99 55 e: info@staalkozijn.nl w: www.staalkozijn.nl

36 |

Aannemers als aannemer wilt u een betrouwbare partner. een die maat werk oplossingen precies op tijd levert. zodat u de strakke planning kunt volgen, minder faalkosten heeft en uw werk tijdig kunt opleveren. wanneer dit u aanspreekt bent u bij staalkozijn aan het juiste adres. Architecten als architect wilt u vrijheid bij het ontwerpen. Daarbij horen oplossingen die esthetisch verantwoord zijn en qua vorm geen beperkingen kennen. Dus zoekt u een partner die u de vrijheid kan bieden, maar die ook meedenkt en zinvolle oplossingen kan bieden, dan bent u bij staalkozijn aan het juiste adres.

AALSMEER | Celieplant

Tekst: Patricia van der Beek Beeld: Hercuton

Beton als 'groen' element Het is letterlijk en figuurlijk het groenste bedrijfsgebouw van Aalsmeer: het opvallende, duurzame pand van Groenland BV dat in mei dit jaar werd opgeleverd. Aannemer Hercuton had slechts acht maanden nodig om deze betonnen blikvanger tot bloei te brengen. Het nieuwe gebouw van Groenland BV wordt in gebruik genomen door Celieplant en Bouquetnet, bedrijven die planten c.q. boeketten leveren aan Europese winkelketens. “Het pand is gebouwd in de beleving van de klant”, vertelt directeur John Celie van Groenland BV. “In Duitsland, onze grootste afzetmarkt, zie je veel betonnen bedrijfsgebouwen. Daar wilden we op aansluiten. Bovendien wilden we een duurzaam gebouw met een constant binnenklimaat. Beton leent zich daar uitstekend voor.” Als drukke ondernemer wilde Celie zelf niet te veel tijd en energie in het bouwtraject steken. Gecharmeerd door het integrale betonbouwconcept en de planmatige, transparante werkwijze van Hercuton vond hij in deze betonbouwer een geschikte turnkey aannemer.

ANTRACIET-GROENE DOOS Het ontwerp is volledig afgestemd op de modulaire bouwwijze van Hercuton, waarbij met geprefabriceerde betonelementen in korte bouwtijd zeer duurzame en representatieve gebouwen op maat gerealiseerd worden. Jack van den Broek, commercieel adviseur bouwprojecten bij Hercuton, licht het ontwerp toe: “Het gebouw omvat een bedrijfshal van ruim 10.000 vierkante meter, waarvan de helft koelcel is, en een kantoorverdieping van ongeveer 610 vierkante meter. De bedrijfshal is vormgegeven als een antracietkleurige, dichte doos met zowel aan de linker- als rechterzijde acht laaddocks. Het meest opvallend is de voorgevel, waarbij het kantoordeel iets naar voren uitkraagt. Dit gedeelte is uitgevoerd in glad beton, voorzien

van de felgroene huisstijlkleur van Celieplant. Deze kleur komt ook in het kantoorinterieur terug.”

100% BETON “Samen met Hercuton hebben we, binnen budget, het uiterste uit het ontwerp gehaald”, blikt Celie op het ontwerpproces terug. “Dit werkte goed, omdat Hercuton precies weet wat mogelijk is met de toegepaste bouwmethode en -materialen. Ook wat duurzaamheid betreft. Het gebouw is voor 100% in beton uitgevoerd, waardoor het zeer robuust, onderhoudsarm en volledig recyclebaar is. Door het accumulerend vermogen van het beton blijft het gebouw koel in de zomer en aangenaam in de winter. Dit bespaart veel energie.” Van den Broek vult aan: ›

| 37

AALSMEER | Celieplant

Projectinfo

Bedenkers en bouwers van doordachte infra-oplossingen

Een kwalitatief goed bedrijfspand realiseren, samen met specialisten die tekenen voor ontwerp en uitvoering. Dat was de ambitie van Celieplant bij de nieuwbouw in Aalsmeer. Voor bouwer Hercuton een reden om RvB Infra erbij te betrekken. RvB Infra tekende voor een doordachte en efficiënte verharding van het buitenterrein. Als het om de verharding van bedrijfsterreinen gaat, heeft RvB Infra Harderwijk meer dan twintig jaar ervaring. Steeds opnieuw zoeken de specialisten van dit bedrijf naar de optimale oplossing. Daarbij worden innovatieve technieken toegepast – óf innovatieve toepassingen bedacht voor bestaande technieken. Het doel was ook in Aalsmeer de oplevering van een turnkey bedrijfslocatie. Het logistieke terrein werd door RvB verhard met betonstraatstenen en bedrijfsvloerplaten. Cruciaal voor grote terreinen als deze is de afvoer van hemelwater. Daarom realiseerde RvB ook de terreinriolering. Verder werden er keerwanden geplaatst om de hoogteverschillen in het buitenterrein op te vangen. “Laat de vrachtwagens met planten maar komen. De verharding is berekend op een florerend bedrijf als Celieplant. RvB Infra feliciteert Celieplant van harte met haar nieuwe locatie en bedankt Celieplant en Hercuton voor hun vertrouwen.”

l l l l l

Profiteer van onze expertise en betrek ons bij uw bouwplannen! advies en ontwerp infrawerkzaamheden vloeistofdichte terreinen funderingen grondstabilisaties

Innovatief en oplossingsgericht. Omdat de beste oplossing nog altijd bedacht moet worden. Nobelstraat 18 - 3846 CG - Harderwijk t. 088-7868590 - info@rvbinfra.nl - www.rvbinfra.nl

Winnaar Veluwse Innovatieprijs 2013! categorie Industrie

LOGISTIEK TERREIN ROND CELIEPLANT VOLLEDIG VERHARD

Dynamische app Boordevol klantervaringen Bijzondere acties Exclusief beeldmateriaal 360 graden tour in kantoor- en productieruimte Kans op een dag met een prominente persoonlijkheid

UNIEKE DOWNLOAD NU DE HERCUTON APP ! G R AT I S Hercuton b.v. Touwslager 2

De app is geschikt voor zowel IOS als Android en gratis te downloaden via www.hercuton.nl/clientcases-app.

WWW.HERCUTON.NL 38 |

5253 RK Nieuwkuijk T 073 511 26 60 E info@hercuton.jajo.com

AALSMEER | Celieplant

'Beton is bouwkundig koelelement en van nature brandwerend'

Bouwinfo OPDRACHT Groenland BV, Aalsmeer

ONTWERP EN REALISATIE Hercuton B.V., Nieuwkuijk

INSTALLATIES Kandelaar installatie techniek (E); Wahlen & Jongkind Installateurs (W)

BOUWPERIODE oktober 2013 – mei 2014

PROGRAMMA nieuwbouw bedrijfsgebouw (11.049 m2 BVO), bestaande uit begane grond (10.439 m2 BVO) en verdiepingsvloer (610 m2 BV)

“Beton heeft van nature een hoge brandwerendheid, waardoor dit gebouw zonder sprinkler gerealiseerd kon worden.”

RUW- EN AFBOUW Na het nodige grondwerk, eveneens uitgevoerd door Hercuton, werd op 17 oktober 2013 de eerste

paal geslagen. Van den Broek: “Omdat we met prefab betonelementen werken, is het pas- en meetwerk al in de fabriek gedaan. De bouw ter plekke is alleen nog een logistieke afwikkeling.” In januari 2014 was de ruwbouw gereed. Daarna startte Hercuton met de afbouwwerkzaamheden, in nauwe samenwerking met lokale installatiebedrijven en

bouwbegeleider Paul de Vree van Groenland BV. “De afbouw vond ik een spannende fase”, geeft Celie toe. “Dit behelst toch wat anders dan het neerzetten van een betonnen casco. Maar het is me 100% meegevallen. Met elkaar hebben we op zeer prettige wijze en in zeer korte tijd een mooi en duurzaam gebouw gerealiseerd.” ❚

| 39

HOOFDDORP | Fluor

Tekst | Henk Geist Beeld | Architectenbureau Paul de Ruiter

Duurzame en flexibele nieuwbouw Op het duurzame bedrijvenpark Beukenhorst-Zuid in Hoofddorp is het nieuwe Nederlandse hoofdkantoor van Fluor in aanbouw. Voor de realisatie van de nieuwbouw met een oppervlakte van 20.000 m² is het Amerikaanse bedrijf na een ontwerpcompetitie een Design & Build-contract aangegaan met Dura Vermeer. “Bij die competitie stonden functionaliteit en flexibiliteit van het gebouw voorop”, zegt project manager Chris Burggraaf jr. namens Fluor. “Het ging ons niet zozeer om de buitenkant. Wat wij nodig hadden was een gebouw waar we ons werk kunnen doen. Het kantoor is gebouwd rond onze speciale manier van werken.” Fluor is één van ‘s werelds toonaangevende ingenieursbureaus, en voert aansprekende projecten uit voor de chemie, offshore, de farmaceutische industrie, energie- en transportsector. Het Nederlandse hoofdkantoor is nu nog gehuisvest in Haarlem. Burggraaf: “Ons huidige kantoor is klimaattechnisch verouderd. De installaties zijn al veertig jaar oud, sommige reserveonderdelen zijn zeer moeilijk verkrijgbaar.” De nieuwe locatie aan de Taurusavenue in Hoofddorp kent daarnaast ook een aantal voordelen.

Burggraaf: “We zijn daar beter met het openbaar vervoer bereikbaar dan in Schalkwijk in Haarlem. Het station Hoofddorp is een grote hub, een belangrijk ov-knooppunt. Dat maakt het voor ons mogelijk om nieuwe werknemers aan te trekken uit een groter gebied, bijvoorbeeld uit Den Haag en Rotterdam. Dat argument telde voor ons zwaar mee bij de keuze voor Hoofddorp. Waarbij het nieuwe kantoor ook nog eens op een steenworp afstand ligt van Schiphol.” Dura Vermeer is voor dit project een samenwerking aangegaan met onder meer Architectenbureau Paul de Ruiter. “Het belangrijkste kenmerk van Design & Build is dat de traditionele scheiding tussen ontwerp en uitvoering wordt opgeheven”, zegt Wytse Algra, projectmanager commercieel vastgoed bij Dura Vermeer. “Met Paul de Ruiter, DWA en Corsmit/Haskoning werken we integraal samen om een zo intelligent mogelijke huisvesting

voor Fluor te realiseren, met inachtneming van de hoogwaardige kwaliteits- en veiligheidseisen van het bedrijf.” Bij het ontwerp van de nieuwbouw is de specifieke werkwijze van Fluor leidend geweest. In het bedrijf wordt in zeer grote internationale projectteams gewerkt aan complexe projecten. De ongeveer negenhonderd medewerkers krijgen vaste werkplekken, maar het gebouw wordt zo ingedeeld dat de projectteams de werkvloeren flexibel kunnen gebruiken. De vier kantoorverdiepingen krijgen daarvoor werkvloeren met een ongebruikelijke breedte van 21,6 en 16,2 meter, vloeren met weinig kolommen en een grote overspanning. Burggraaf: “Die grote

Het glas is gebogen op rondgewalste stalen kokerprofielen

40 |

HOOFDDORP | Fluor

Een goed bereikbare locatie op bedrijvenpark Beukenhorst-Zuid

vloervelden kunnen we vrij indelen met verplaatsbare wanden. Dat geeft ons flexibiliteit in het toekennen van projecten op de vloer en projectteams kunnen samenwerken op ĂŠĂŠn vloer.â&#x20AC;? De verschillende werkvloeren zijn bereikbaar vanuit het centrale atrium. Alle looproutes gaan via het atrium, daar bevinden zich ook de trappen en liften en verschillende ontmoetingsplekken. Burggraaf: â&#x20AC;&#x153;Het atrium moet een hele aangename ruimte worden. Het maakt de contacten tussen de verschillende projectteams mogelijk.â&#x20AC;? Duurzaamheid is voor Fluor een belangrijk uitgangspunt. Het streven was gericht op het behalen van

het BREEAM-NL â&#x20AC;&#x2DC;Very Goodâ&#x20AC;&#x2122;-certificaat, maar inmiddels is het BREEAM â&#x20AC;&#x2DC;Excellentâ&#x20AC;&#x2122;-designcertificaat reeds behaald voor het nieuw te bouwen kantoorpand. Op het dak komt 2.000 mÂ˛ aan zonnecellen; een warmte-koudeopslag (WKO) gaat zorg dragen voor de verwarming en de koeling van het gebouw. Fluor heeft recentelijk ook het inbouwpakket aan Dura Vermeer gegund. Door de engineering van het speciale meubilair en door de afbouw en inbouwplanning in elkaar te schuiven is het gebouw in plaats van april 2015 nu in december 2014 gereed. Fluor heeft nu de gelegenheid om in de kerstperiode te verhuizing waardoor op 5 januari 2015 het gebouw in gebruik kan worden genomen. â?&#x161;

Bouwinfo OPDRACHT ONTWIKKELING EN UITVOERING ONTWERP CONSTRUCTIE INSTALLATIE-ADVIES INSTALLATIES PREFAB

GEVEL LIFTEN ATRIUMKAP BOUWPERIODE

Fluor B.V., Haarlem Dura Vermeer Bouw Midden West B.V., Cruquius Architectenbureau Paul de Ruiter, Amsterdam Royal HaskoningDHV, Rotterdam DWA installatie- en energieadvies, Bodegraven Steegman Elektrotechniek, Den Haag (E); A. de Jong Installatietechniek, Schiedam (W) Bruil De Groot en Visser Schindler Thermoflor juni 2013 â&#x20AC;&#x201C; april 2015 (inclusief fit out-periode)

Projectinfo ATRIUMKAP EN -WANDEN Arsycon Glas en Geveladvies ontwikkelde de koud gebogen glazen atriumkap en rookwerende semi-structurele glazen atriumwanden. Van Dura Vermeer kreeg Arsycon het verzoek om een gebogen glaskap te ontwikkelen voor het atrium van het nieuwe hoofdkantoor voor Fluor. Uitgangspunt voor het ontwerp was een lage gebogen vorm. De maximale hoogte was bepaald door het vliegverkeer. Een tweede uitgangspunt was het kunnen voldoen aan de eisen voor BREEAM 'Excellent' en waar mogelijk BREEAM 'Outstanding'. Hiervoor is het programma van eisen verder uitgewerkt en daarna ter realisatie voorgelegd aan marktpartijen. Binnen de gestelde financiĂŤle kaders is het mogelijk gebleken een zuivere gebogen glaskap te realiseren. Het glasdak is nu uitgevoerd met rondgewalste stalen bogen en koud gebogen triple-isolatieglas. â&#x20AC;&#x153;Koud gebogen isolatieglas wordt wel vaker toegepast voor gebogen glasdaken en zelfs voor gevels. Uitvoering in tripleglas is nog relatief nieuw. Dit is het tweede project in Nederland en mogelijk in Europa of zelfs wereldwijd, waar koud gebogen tripleglas is toegepast. Arsycon heeft nog als een van de weinige marktpartijen kennis van deze buigtechniek. In samenwerking met Thermoflor is een mock-up gebouwd van het atriumdak waarop buigproeven en destructieve valproeven zijn uitgevoerd. Ook na glasbreuk van het bovenste en middelste glasblad zijn de onderste glasbladen nog sterk genoeg om op te kunnen lopen.â&#x20AC;?

| 41

HOOFDDORP | Fluor

Glasconstructies voor vele toepassingen

Projectinfo OVERKAPPING

Thermoflor bouwt lichte, heldere en ruimtelijke oplossingen voor gebouwen zoals tweede huidgevels, atria en overkappingen. Dankzij 135 jaar ervaring in de bouw van constructies met aluminium, staal en glas, kunnen we u ondersteunen vanaf het eerste ontwerp. Als u ons belt op 045 5411458, zijn wij u graag van dienst met vakkundig advies. www.thermoflor.com

135 jaar geleden bouwde Thermoflor haar eerste glazen serre voor de druiventeelt in het Westland. Een glastoepassing in zijn meest elementaire vorm. Tegenwoordig realiseert Thermoflor moderne glasconstructies voor velerlei toepassingen. Zoals het nieuwe atrium van gemeentehuis Zeist en het atrium van Fluor. Afgelopen zomer kreeg Thermoflor de co-maker-opdracht van Dura Vermeer om dit atrium te engineeren. Met in eigen huis geproduceerde Thermolux Excellent-profielen werd een duurzame oplossing ontwikkeld voor de 30 meter brede overkapping. Bijzonderheden: koud gebogen triplebeglazing op rondgewalste stalen bogen, beweegbare zonweringscreens en onderhoudsbruggen aan buiten- en binnenzijde. De combinatie van deze disciplines was voor de opdrachtgever reden om Thermoflor te kiezen als bouwpartner. De koud gebogen glaskap met triplebeglazing is een van de eerste toepassingen in haar soort in Europa en 'mogelijk wereldwijd'. Na een uitvoerig beproevingstraject is de juiste constructie en samenstelling van de beglazing ontwikkeld. Het glas is in het werk gebogen op rondgewalste stalen kokerprofielen. In het glas is een nieuwe flexibele afstandhouder toegepast om het buigen mogelijk te maken. Voor het systeem is 10 jaar garantie afgegeven.

De laatste jaren heeft Glasdesign een mooie track record opgebouwd in wat we noemen 'special projects'. Projecten

'GLASZUIVER' MAATWERK Een maximaal geluidsniveau van 40dB, 30 minuten rookwerendheid en een strak design. Aan de volglazen atriumgevel van het nieuwe Fluorgebouw ligt een complex eisenpakket ten grondslag. Vooral de combinatie van eisen maakte een standaardoplossing vrijwel onmogelijk. Op verzoek van Dura Vermeer kwam Glasdesign met een alternatieve oplossing op maat. Directeur Sander Pieters van Glasdesign: “Het gaat in totaal om 850 vierkante meter glasgevel, uitgevoerd in panelen van 1.80 x 2.80 meter. We kozen voor een geharde, gelaagde brandwerende beglazing met een totale dikte van 21 millimeter. De panelen zijn voorzien van een RVS-profiel en worden volledig ingebouwd in de vloeren en plafonds. Voor een zo transparant mogelijk effect dichten we de naden af met een slanke, zwarte strip.” De glasgevel, nooit eerder op dergelijke wijze toegepast, is uitvoerig getest door Efectis. Half mei leverde en monteerde Glasdesign de eerste panelen, begin juli is de gevel naar verwachting gereed.

42 |

waarin glas een belangrijke rol speelt en die vragen om een creatieve benadering. In samenwerking met architecten, projectontwikkelaars en grootafnemers is onze expertise van grote toegevoegde waarde en wordt het onmogelijke mogelijk. Kijk ook op onze website voor een aantal van onze ‘special projects’ waar we heel trots op zijn zoals het DeLaMar Theater in Amsterdam en Rotterdam CS,

NOOTDORP | Fugro TechCenter

Bouw Fugro TechCenter 'project op hoog niveau'

Tekst: Richard Stegers Beeld: Hidde & Peeperkorn

De bouw van het Fugro TechCenter op bedrijventerrein Heron in Nootdorp kent een hoog ambitieniveau. Duurzaamheid en energiebesparing zijn speerpunten bij het prestigieuze project. De nieuwbouw bestaat uit een combinatie van kantoren, laboratoria, werkplaatsen, warehouses, overige functies en een parkeergarage. Deze combinatie van kantoor- en industriefuncties in verschillende bouwdelen op een driehoekig perceel is vrij bijzonder. Het gebied wordt gevuld en omrand met groen in overeenstemming met het gemeentelijk beeldkwaliteitsplan. Het project is toch al geen standaardopgave. De lat ligt immers hoog. Het Fugro TechCenter moet worden voorzien van een LEED Certificaat Platinum. De betrokken partijen zijn gekozen op hun kennis en kunde op dit gebied. Dat geldt ook voor Bouwbedrijf De Vries en Verburg, de coördinerend aannemer van het project. De onderneming heeft veel ervaring opgedaan met de uitvoering van LEED-certificering, bijvoorbeeld bij de nieuwbouw van kantoorgebouw TransPort te Schiphol-Oost (LEED Platinum en allereerste BREEAM-NL-nieuwbouwcertificaat in Nederland) en zorgt daarmee voor meerwaarde. LEED staat voor The Leadership in Energy and Environmental Design. Het is een meetmethode voor het beoordelen van de duurzame kwa-

liteiten van het ontwerp, de realisatie en het beheer van gebouwen. "Aan de hand van LEED worden hoge eisen gesteld aan de nieuwbouw én aan de bouwmethode", vertelt Bernhard van Houwelingen, projectleider van Bouwbedrijf De Vries en Verburg. "Het moet allemaal uiterst secuur gebeuren. Dat vergt veel overleg en een goede afstemming. Het is goed dat de betrokken partijen weten hoe het werkt. Dat geeft een voorsprong, ook in de ondersteuning richting opdrachtgever." LEED geeft de werkelijke duurzaamheidsprestaties weer. Deze Amerikaanse versie is internationaal geaccepteerd. In Europa wordt veelal met BREEAM-certificering gewerkt. "De architectonische opzet van het gebouw volgt uit de driehoekige vorm van het perceel. De constructie is logisch opgezet, wat zorgt voor een bouwkundig gemakkelijk realiseerbaar bouwwerk. Het gebouw kent natuurlijk zijn uitdagingen, maar de basisopzet is helder", aldus Van Houwelingen. Er zijn in het werk gevormde, ›

| 43

project: FUGRO te Nootdorp

Wijnveen Aluminiumbouw levert vliesgevelsystemen, ramen en deuren (in staal en aluminium), gevelbeplating, automatische tel. (088) 444 75 75 Postbus 486 6700 AL Wageningen www.wijnveen-alu.nl

schuifdeuren en tourniquets, brand- en inbraakwerende puien en (lamellen)zonwering

WIJNVEEN ALUMINIUMBOUW 722084_Wijnveen Aluminium Fugo.indd 1

Bouwbedrijf D E V R I E S E N V E R B U R G O N D E R D E E L

â&#x20AC;&#x2DC;t Vaartland 8 2821 LH Stolwijk Postbus 59 2820 AB Stolwijk Telefoon 0182 - 34 17 41 Telefax 0182 - 34 24 75 info@devriesverburg.nl www.devriesverburg.nl

U W

VA N

D E

B U R G L A N D

11-07-14 14:33

Stolwijk

G R O E P

Kennis en daadkracht Bouwbedrijf De Vries en Verburg bouwt kantoren, zorginstellingen, scholen, bedrijfsobjecten en woningen. Al meer dan 25 jaar maakt Bouwbedrijf De Vries en Verburg het verschil door betrouwbaarheid, degelijkheid en vakmanschap.

V O O R T V A R E N D E

P A R T N E R

B I J

B O U W E N

NOOTDORP | Fugro TechCenter

De gevels zijn op beganegrondniveau als vliesgevels uitgevoerd

betonnen vibro-heipalen, kanaalplaatvloeren en deels in-het-werk gestorte vloeren toegepast. De traditionele fundering is eveneens in-het-werk gestort. Kantoren en werkplaatsen zijn voorzien van een prefab betonnen casco met kanaalplaatvloeren. De bedrijfshal is opgebouwd uit een staalconstructie met dakplaten. De gevels zijn deels transparant en op beganegrondniveau als vliesgevels uitgevoerd. Op de verdieping zijn aluminium kozijnen toegepast in combinatie met keramische tegels die op de achterconstructie worden aangebracht. Het platte dak is licht van kleur in plaats van zwart om de warmte zoveel mogelijk buiten te houden. De tweelaagse parkeergarage is deels overkapt en heeft open gevels.

Bouwinfo OPDRACHT BOUWDIRECTIE ONTWERP

ADVIES

LEED-CERTIFICERING UITVOERING

INSTALLATIES

BOUWKOSTEN BOUWPERIODE BVO GEVELELEMENTEN

FUGRO VASTGOED B.V., Leidschendam 4 Building, Rijnsaterwoude Hidde & Peeperkorn, Overveen (bouwkundige uitwerking: Saarberg, Van der Scheer en Partners, Haarlem) JVZ, Deventer (constructie); ZRi, Den Haag (bouwfysica en installaties) Royal Haskoning DHV, Eindhoven Bouwbedrijf De Vries en Verburg B.V., Stolwijk (coördinerend aannemer) Schoonderbeek, Hillegom (E); Van Galen Klimaattechniek, Wormerveer (W) circa € 15 miljoen (excl. BTW) juli 2013 – augustus 2014 ruim 15.000 m2 Wijnveen aluminiumbouw

Hier wordt duurzaam gewerkt aan een aangenaam klimaat.

Adviseurs en installateurs hebben een prominente rol binnen het project. De duurzaamheidsmaatregelen moeten resulteren in een uitgekiend klimaatconcept en een zeer energiezuinige huisvesting. Comfort en een gezonde werkomgeving krijgen alle aandacht. Zo’n 275 zonnepanelen moeten flink voorzien in de stroombehoefte. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van warmte-koudeopslag (WKO), een methode om warmte of koude op te slaan in de bodem en beter te benutten bij het verwarmen of koelen van de gebouwen. Verder is gekozen voor het toepassen van mos-sedumdaken en ‘groene gevels'. De bouw verloopt, mede door de zachte winter, voorspoedig. De afbouw is inmiddels in volle gang, het project kan daardoor volgens planning in augustus 2014 worden opgeleverd. ❚

Projectinfo 'BOUWEN AAN UW UITSTRALING' Wijnveen Aluminiumbouw BV heeft een rijke geschiedenis. Het familiebedrijf uit Wageningen werd in 1897 opgericht en heeft naam gemaakt met maatwerk, kwaliteit en een uitstekende service. De onderneming geldt als dé specialist op het gebied van innovatieve raamen gevelelementen. “We bieden een breed scala aan producten, hoogwaardige oplossingen en systemen in combinatie met comfort, design, energie-efficiëntie en veiligheid”, vertelt Hans Janssen, commercieel directeur van Wijnveen Aluminiumbouw. Hij vormt samen met technisch directeur Bart Wijnveen (vierde generatie) de directie. “Met een eigen tekenkamer, productieafdeling en montagedienst zijn we flexibel en is het snel schakelen. We denken in oplossingen. ‘Gaat niet, bestaat niet’, zo luidt onze slogan.” Er wordt goed geluisterd naar de wensen van de opdrachtgever en gezocht naar een optimale mix van functionaliteit en esthetiek. Actuele referentieprojecten van Wijnveen Aluminiumbouw zijn de nieuwbouw van het Fugro TechCenter in Nootdorp en de renovatie/nieuwbouw van gebouw 55 op de Koning Willem III-kazerne in Apeldoorn. Fugro TechCenter Het Fugro TechCenter is uitgevoerd als LEED Certificaat Platinum. Alle geleverde materialen moesten aan deze hoge norm voldoen. Voor Wijnveen vormde dat geen enkel probleem. Het bedrijf verzorgde de vliesgevelsystemen (FW 50+), slanke raamsystemen (AWS 65 WF) en deurpartijen (ADS 65) van het merk Schüco. Slank, stabiel, luxe afgewerkt en mooi waren bij alle elementen de uitgangspunten. Ook de lamellen zonwering met een diepte van 300 millimeter in ellipsvorm werd door Wijnveen geproduceerd en gemonteerd. “De algemene aanpak van het project was vanaf dag één heel opbouwend”, merkt Hans Janssen op. “Alles werd goed geregisseerd. De gesprekken met de aannemer en architect verliepen in harmonie, de basis voor een optimaal resultaat.” Informatie Wijnveen Aluminiumbouw levert vliesgevels, ramen en deuren (in staal en aluminium), serres, panelen, automatische schuifdeuren en tourniquets, brand- en inbraakwerende puien, zonwering en rolluiken en complete gevels. 'Het bedrijf doet nooit concessies aan de geleverde kwaliteit. De producten zijn gegarandeerd goed tot in lengte van jaren. Meedenken is een sterk punt en afspraak is afspraak'.

| 45

PLAATSNAAM| Hete GRONINGEN | Projectnaam Kolen

Tekst: NNK Concept Beeld: m2o5 Real Estate

HETE KOLEN:

Een 'Gronings feestje'

Decennialang domineerden de 120 meter hoge pijpen van de Hunzecentrale de skyline van Groningen. Na de sloop van de energiecentrale in 1998 is dit gebied herontwikkeld tot Europapark en tegenwoordig vooral bekend van de Euroborg, thuisbasis van FC Groningen. Het is een schoolvoorbeeld van duurzame en toekomstgerichte herontwikkeling. Er is en wordt volop geïnvesteerd in onderwijs, duurzame energie, topsport en innovatief ondernemerschap. Vanaf eind 2014 is het een eyecatcher rijker met de ontwikkeling en bouw van 'Hete Kolen' van m2o5 Real Estate en Team 4 Architecten.

46 |

“In 2007 besloot Team 4 dat het klaar was voor een volgende stap: een eigen ontwikkeld en ontworpen pand. Een visitekaartje waaruit de visie en kwaliteit van ons bureau blijkt. Dat is Hete Kolen.” Aan het woord is de ontwikkelaar en aanjager van Hete Kolen: Tjalling thoe Schwartzenberg en Hohenlansberg, directeur van ontwikkelaar m2o5 Real Estate.

gemeente bleef een suggestie voor het combineren van wonen en werken maar terugkomen. Na verder onderzoek zijn we in gesprek gegaan met woningcorporatie Lefier. De uitgangspunten van onze ideeën bleken een goede match met de behoefte die Lefier had op het gebied van studenten-/jongerenhuisvesting voor de sociale sector. Binnen no time lag er een plan.”

SOLID

BASALT

Thoe Schwartzenberg maakt tevens samen met architect Klaas Paul de Boer deel uit van het vijfkoppige directieteam van Team 4 architecten. Samen zijn ze verantwoordelijk voor het project. “Door onze architectonische ideeën te koppelen aan de ambities die m2o5 heeft als ontwikkelaar, blijven we dicht bij de oorspronkelijke uitgangspunten. Deze uitgangspunten komen vanuit het principe van de 'solid'. Waarbij maximale flexibiliteit in gebruiksfunctie het adagium is”, motiveert Thoe Schwartzenberg. “Ons eerste uitgangspunt was een gebouw van zo’n 4.500 m2. In de eerste gesprekken met de

Na zo’n 1,5 jaar van ontwikkelen en ontwerpen was er een kwalitatief compleet gebouw. Met 7.500 m2 BVO over vijf bouwlagen. Op de vier bovenste bouwlagen zijn 132 jongerenwoningen voor Lefier gesitueerd. Op de begane grond bevindt zich een kantoorfunctie. Op het dak bevindt zich een gemeenschappelijk dakterras en onder het gebouw een fietsenkelder. “Logistiek zijn de verschillende functies van elkaar gescheiden door deze elk een eigen herkenbare entree aan één van de kopse kanten van het gebouw te geven”, licht architect De Boer toe. “Het gebouw verwijst naar de historie van de

locatie; het kolenveld voor de Hunzecentrale. Dit hebben we vertaald in de stoere en robuuste basaltstenen plint op de begane grond. De basaltblokken zijn gerecycled vanuit kust- en waterwerken. Boven deze ‘kolen’ vlamt het gebouw op in een feloranje gevel bestaande uit aluminium cassettes in drie tinten: Hete Kolen.”

DE MUUR Op de locatie valt de meterslange grauwe betonnen muur waarboven Hete Kolen uitkraagt direct op. Voor wie niet bekend is met deze muur, lijkt deze ietwat misplaatst zo pal voor het gebouw. “Deze voormalige kolenmuur is voor Groningen van emotionele waarde. De laatst resterende verwijzing naar de oorspronkelijke functie van deze plek”, aldus De Boer. Maar deze historische functie met de daarbij behorende ondergrondse infrastructuur met kelders en koelwatergangen leverde aanzienlijke uitdagingen voor de bouw op. “De hele locatie ligt hierdoor circa twee meter lager dan het

GRONINGEN | Hete Kolen

maaiveld. In de vormgeving van het gebouw is dit niveauverschil geïntegreerd, waardoor aan één van de kopse zijden de onderste bouwlaag half verdiept ligt. Hier is een fietsenstalling, de techniek en de WKO-installatie gesitueerd.”

Deze biedt koeling en verwarming aan praktisch alle gebouwen en woningen op het Europapark (43 hectare) en is hiermee koploper binnen Ne-

derland op het gebied van warmtecollectieven. Dit markeert treffend het succes van dit gebied: van oude energie naar duurzame dynamiek.” ❚

GRONINGS FEESTJE “We hebben er als team een echt ‘Gronings feestje’ van kunnen maken”, aldus De Boer. “Hierbij doelen we op de samenwerking van partijen rondom de nieuwbouw. Partijen als Gemeente Groningen, Lefier, Rabobank Stad en Midden Groningen en de aannemers Geveke en BAM Techniek, zijn ook ‘local’. Maar ook het Waterbedrijf Groningen als exploitant van de gebieds-WKO waar Hete Kolen straks ook gebruik van zal maken. Kenschetsend voor deze samenwerking is de grondhouding in het team: nuchter. Geen moeilijke processen en vooral vertrouwen hebben in elkaar; waar maken wat afgesproken is.”

VAN KOLEN NAAR WKO “De uitgangspunten vanuit het solid-concept zijn op zichzelf al zeer duurzaam. De flexibele maatvoering, slimme oriëntatie op de locatie, goede isolatie én toepassing van zuinige klimaatbeheersing voor verkoeling en verwarming maken dit gebouw toekomstbestendig en waardevast”, aldus Thoe Schwartzenberg. “Hete Kolen wordt aangesloten op een gebieds-WKO.

Van oude energie naar 'duurzame dynamiek'

De basaltblokken onderaan de plint zijn gerecycled vanuit kust- en waterwerken

| 47

GRONINGEN | Hete Kolen

BOUWINFO OPDRACHT

GEBRUIKERS

ONTWERP CONSTRUCTIE UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE PROGRAMMA

m2o5 Real Estate, Groningen (projectfinancier: Rabobank Stad en Midden Groningen) Woningcorporatie Lefier, Groningen; Team 4 Architecten, Groningen Team 4 Architecten, Groningen Adviesbureau VanderWeele, Groningen Geveke Bouw Groningen BAM Techniek Noordoost, Groningen juli 2013 – november 2014 7.500 m²

Projectinfo BOUWPARTNER IN HET NOORDEN Als bouwpartner van Geveke verzorgt de Kuurman Groep voor vele projecten al het schilderwerk, sauswerk, beglazing, behangwerk en stoffering. Vertrouwen, kwaliteit en elkaar aanvullen zijn de belangrijkste kenmerken van de samenwerking. Bij Europapark Groningen zal Kuurman verschillende soorten wandafwerkingen sausen, al het schilderwerk uitvoeren en diverse soorten beglazing aanbrengen. Dochteronderneming Kumbo Noord Totaal Projectinrichting verzorgt het aanbrengen van de verschillende types glasweefsel, de marmoleum vloeren en de schoonloopmatten. Circa 9.000 m2 glasweefsel, 900 m2 marmoleum en 70 m2 aan schoonloopmatten zijn enkele kengetallen van het project. "De 1.800 manuren worden strak gepland. Met een gemiddelde inzet van 6 eigen vakkrachten zorgt Kuurman ervoor dat de lean-planning per discipline bewaakt en gehaald wordt. Door de planning wekelijks te bewaken met de aannemer en andere bouwpartners is het mogelijk dit grote project met hoge kwaliteitseisen in relatief korte bouwtijd te realiseren."

STRAKKE AFWERKING 'HETE KOLEN' “Als allround afbouwbedrijf draaien wij al meer dan 60 jaar mee.” Aan het woord is Mirjam Rubingh, commercieel manager bij Rubingh Afbouw uit het Groningse Stadskanaal. “Vooral binnen de stukadoors- en vloerenbranche hebben wij ons ontwikkeld tot specialist met een breed dienstenpakket. Wij verzorgen naast het traditionele stucen spackwerk en buitengevelisolatie ook tegelwerk, met een hoogwaardig eindresultaat.” Op het project ‘Hete Kolen’ van m2o5 Real Estate is Rubingh Afbouw verantwoordelijk voor de vloerafwerking van de gevlinderde betonvloeren op kleur, de anhydrietvloeren van de studentenwoningen en de overige cementvloeren. Ook het stukadoorswerk van de studio’s, de betonwanden en het spackwerk van de plafonds nemen zij voor hun rekening. “Wij werken al jaren voor bouwkundig aannemer Geveke. Zij weten inmiddels precies wat zij van ons mogen verwachten. Het is een fijne samenwerking met een modern en strak eindresultaat in het vooruitzicht”, aldus Mirjam Rubingh.

Ampéreweg 4 Stadskanaal Tel. 0599 - 614132

www.rubingh-afbouw.nl

48 | 722079_Rubingh afbouw.indd 1

10-07-14 09:46

ROTTERDAM | Hotel Wings

Tekst: Irene Teunissen Beeld: Bouwgroep Moonen

EXCLUSIEF ZAKENHOTEL MET BIJZONDERE FUNCTIES In december 2013 is vlak naast de terminal op Rotterdam The Hague Airport gestart met de nieuwbouw van een zakenhotel. De luxueuze accommodatie met de toepasselijke naam Hotel Wings, krijgt een aantal bijzondere functies en een fraai uiterlijk. De eerste verdieping staat er al en de oplevering is gepland voor begin volgend jaar. Een gesprek met de projectontwikkelaar en de projectleider in de bouwkeet op het terrein. Voor de realisatie en exploitatie heeft de opdrachtgever die graag anoniem wil blijven, projectontwikkelaar Pieter van Kruijsdijk in de arm genomen. Ook was vanwege de complexiteit en moeilijkheidsgraad van het veelzijdige gebouw een ervaren bouwer nodig die snel en flexibel kan werken. Via een aanbesteding is de keuze op Bouwgroep Moonen gevallen. “Daar zijn we blij mee omdat we goede ervaringen met dit bedrijf hebben”, vertelt Van Kruijsdijk die ook even aangeschoven is, met enthousiasme. “Het wordt een viersterrenhotel voor een zakelijk publiek, dus veel toeristen zul je er niet tegenkomen. Het is de bedoeling een conferentieoord te creëren dat vooral op het gebied van comfort en veiligheid hoge ogen zal gooien. Je kunt er slapen, eten en vergaderen.”

VEEL FUNCTIES Het zeven verdiepingen tellende pand met een totaaloppervlak van 37.000 m2 krijgt een apart

uiterlijk. Een zijgevel in de vorm van een vleugel en op de drie hoogste verdiepingen een beddenhuis dat lijkt te zweven doordat het op een speciale manier wordt aangelicht. Het hotel is in drie segmenten opgedeeld: het zalencomplex, de hotelkamers en de parkeergelegenheid voor vijfhonderd auto’s verdeeld over de onderste bouwlagen. In de kelder krijgt het complex een parkeergarage en op de begane grond een evenementenhal waar zelfs een vliegtuig vanaf het platform zo naar binnen kan rijden door deuren van acht meter hoog en twintig meter breed. Verder komen op de begane grond en de eerste en tweede bouwlaag vergaderzalen, een auditorium, een fitnessruimte, restaurants en bars. Het gebouw wordt tussen de facilitaire ruimtes en het beddenhuis opgesplitst door een parkeerlaag op de derde etage. Op de drie hoogste verdiepingen komen hotelkamers en een aantal volledig beveiligde safetyrooms die alleen via een speciale safetyzone te bereiken

zijn. Op het dak een helikopterplatform, een terras en een 'skyairbar' met een schitterend uitzicht over de hele regio.

GEEN STANDAARDGEBOUW Projectleider Geert de Leeuw vindt het bouwen van dit pand het allerleukste dat er is. “Het is geen standaardgebouw, maar het is onderscheidend en er zit een enorme diversiteit in. Er zijn een aantal zaken van belang waarop de bouw en het materiaalgebruik speciaal zijn afgestemd. Denk maar eens aan de ligging op de luchthaven. Een hotel dat hier staat moet geluidwerend zijn en bestand tegen kerosinedampen. Daarom gebruiken we divers gevelmateriaal, zoals keramische tegels, lamel-steengevelmetselwerk en metalen cassettebeplating. En doordat veiligheid hier hoog in het vaandel staat wordt het gebouw ook volledig 'gesprinkled' en gaan we in de zone bij de safetyrooms kogelwerende beglazing aanleggen.” ›

Het hotelgebouw bestaat uit een zalencomplex en parkeergelegenheid, met daarboven het beddenhuis

| 49

schuiframen en -deuren • draaideuren • draai-kiep-ramen Alle door V.P.G. geproduceerde ramen en deuren kunnen volgens het Politiekeurmerk worden uitgevoerd.

Touwslager 38 • 5253 RK Nieuwkuijk • Tel. 073-5119472 • Fax 073-5119592 • E-mail: info@vpgalu.nl

R.v.d. Biggelaar Metsel & Timmerbedrijf R.v.d. Biggelaar Uithovensestraat 47 T. 073 689 32 36 W. www.biggelaarmetselwerken.nl 721100_Biggelaar.indd 1

5321 GC Hedel M. 06 5430 3455 E. info@biggelaarmetselwerken.nl 27-05-14 11:31

ROTTERDAM | Hotel Wings

Projectinfo METSELEN MET LAMELSTENEN Opvallend aan Hotel Wings is het gevelmetselwerk. De opdrachtgever heeft gekozen voor een donkerrode lamelsteen. Deze steen is aan de voorkant schuin gesneden, waardoor een opvallende textuur ontstaat. “De steen is vrij nieuw en nog niet vaak toegepast”, weet Roy van de Biggelaar, directeur/eigenaar van R. v.d. Biggelaar Metsel & Timmerbedrijf. “Maar het effect is fraai.” De stenen worden verwerkt met de doorstrijkmethode. Metselen en voegen gebeuren in één handeling. Om de opdrachtgever te ondersteunen bij de keuzes die hij moet maken, heeft Van de Biggelaar eerst een aantal proefmuurtjes gemetseld. Zo krijgt de opdrachtgever zicht op het effect van de kleur van de voeg. “We hadden hiervoor ruim de tijd”, vertelt Van de Biggelaar. “Door vertraging in het vergunningentraject is de start van het project meerdere keren uitgesteld. Hierdoor hebben we wel meer tijd gekregen. We kunnen nu de eerste fase uitvoeren met één metselaar. De tweede fase pakken we met z’n vieren aan.”

VLIESGEVELS EN RAAMKOZIJNEN Je hoeft de artist impression van Hotel Wings niet lang te bekijken, om te kunnen vaststellen dat hierin een enorm aantal aluminium gevelelementen is verwerkt. Op de begane grond en eerste verdieping gaat het om vliesgevels. Op de overige verdiepingen zijn het raamkozijnen. “In totaal meer dan 2.000 m2 inclusief beglazing”, vertelt Richard van Zanten, commercieel directeur van VPG Aluminium Ramen & Geveltechniek. “Daarbij plaatsen we in het project ruim 300 draai-kiepramen.” Het engineeren, produceren en monteren van de gevelelementen valt voor VPG onder de routineklussen. Ook voor de grote aantallen draait zij haar hand niet om. Van Zanten: “Onze buitenmonteurs doen niet anders, dus op technisch gebied zit het wel goed. Bovendien heeft Bouwgroep Moonen ons al in een vroeg stadium ingeschakeld. De werkvoorbereiders van Moonen en VPG hebben intensief samengewerkt, waardoor alles feilloos op elkaar aansluit. Daar heb je tijdens de uitvoering veel plezier van.”

Wat verder aan de moeilijkheidsgraad bijdraagt is het feit dat het pand in korte tijd gerealiseerd moet worden. Daarom werd gedeeltelijk nog aan de engineering gewerkt terwijl al met de bouw begonnen was. De indelingen van de onderbouw zijn bijvoorbeeld ontworpen terwijl de hoofddraagconstructie neergezet werd. “Geen probleem voor ons”, vervolgt de projectleider. “Het heeft te maken met voortschrijdend inzicht. Maar wij zijn flexibel en denken mee, helemaal volgens de Moonen-stijl.”

‘Leuke’ facetten Overigens is hiermee niet gezegd dat Hotel Wings voor VPG geen uitdagingen heeft. “Het werk heeft allerlei ‘leuke’ facetten. Zo worden de draai-kiepramen uitgevoerd met verborgen raamvleugels, waardoor de glaspartijen aan de buitenkant even groot zijn. In verband met het geluid in de omgeving is overal geluidwerende beglazing toegepast. Dit heeft consequenties voor onze monteurs. Zij moeten uiterst zorgvuldig omgaan met de afdichtingen. En tenslotte wordt boven het terras zonwering aangebracht. Hiervoor hebben we een gedeelte van de vliesgevels voorzien van stalen kokerprofielen. Nu kan de zonwering worden bevestigd zonder extra constructieve ondersteuning.” Samenwerken Bouwgroep Moonen en VPG Aluminium Ramen & Geveltechniek zijn inmiddels goede bekenden van elkaar. Zij hebben meerdere projecten samen gerealiseerd en weten wat zij van elkaar kunnen verwachten. “Uiteindelijk wordt elk bouwproject gerealiseerd door mensen”, zegt Van Zanten hierover. “Je doet het samen. Een goede samenwerking zie je terug in het eindresultaat.”

UNIEK IN EUROPA Een dergelijke accommodatie is redelijk uniek en bestaat nog nergens in Europa. Het hotel maakt ook geen deel uit van een keten. Voor deze Rotterdamse locatie is gekozen in verband met de groeiende behoefte aan voorzieningen bij deze luchthaven. Bovendien wilde de opdrachtgever het hotel zelf in eigendom houden, wat bijvoorbeeld op Schiphol onmogelijk is. De oplevering van het hotel is gepland voor begin 2015. “Jammer, net een jaar te laat, anders hadden hier ten tijde van de Nuclear Security Summit heel wat hoge gasten veilig en comfortabel kunnen verblijven.” ❚

Het hotel verrijst pal naast de terminal van Rotterdam The Hague Airport

| 51

ARNHEM | Industriepark Kleefse Waard

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: IPKW, Jeffrey de Grijs

Industriepark Kleefse Waard: maximale flexibiliteit voor industrie in beweging De opening van Gebouw LB en het laadplein

Binnen een gebied van negentig hectare in Arnhem-Noord ontwikkelt Industriepark Kleefse Waard (IPKW) vijftig hectare bedrijfsterrein in de hogere milieucategorieën. Een excellente vestigingsplaats voor energieintensieve ondernemingen met een innovatief karakter, aldus algemeen directeur Bart Schoonderbeek. Met assets als een beveiligd terrein, proactief parkmanagement, synergie en een eigen energievoorziening, biedt IPKW een broedplaats voor clean technology. “Wij zijn zuinig op ruimte; dat houdt ons flexibel.”

aan de knoppen, zijn self-sufficient en kunnen daardoor optimaal op langetermijnkwaliteit sturen en huisvesting op maat bieden. Het park is in opzet extensief bebouwd. Wij zijn zuinig op ruimte; dat houdt ons flexibel. Heeft een van de huurders op korte termijn een stuk grond nodig, dan kunnen wij snel schakelen.” Hetzelfde geldt voor de energievoorziening: het park beschikt over een eigen energiering en een eigen glasvezelnetwerk. “Heeft een huurder op korte termijn extra capaciteit nodig, dan wordt ook dat snel geregeld.” Voor start-ups is de zogenoemde

Gelijkaardige bedrijfsruimte voor de milieucategorie 5-status is er weinig in Nederland, zeker buiten de grotere havengebieden. De locatie van IPKW heeft dan ook een bijzondere geschiedenis: het betreft voormalig terrein van chemiegigant AkzoNobel. Schoonderbeek: “Met het afstoten van de eigen R&D en het opsplitsen van betrokken bedrijfsonderdelen in kleinere bedrijven, besloot AkzoNobel deze locatie te verkopen. In 2003 kocht onze holding vijftig hectare van het totale terrein en de opstallen.” De nieuwe eigenaar kreeg daarmee de regie over een functionerend bedrijvenpark, met een aantal onder architectuur ontwikkelde industriële gebouwen. “Inmiddels zijn hier een 45-tal bedrijven gevestigd, waaronder sinds kort Allego. Zo'n 25 bedrijven daarvan zijn spinoffs van AkzoNobel.”

EXTENSIEVE BEBOUWING De campus-achtige opzet van het park biedt kansen voor duurzame groei en meer synergie, vervolgt Schoonderbeek. “Wij zitten als parkmanagement direct

52 |

Gebouw LB voor en na de herontwikkeling

'Greenhouse incubator' gevestigd op het industriepark. “Deze ondersteunt de broedplaatsfunctie op een actieve manier. Er wordt op het park bijvoorbeeld geëxperimenteerd met Smart Grids (intelligente elektriciteitsvoorziening op basis van aanbodregulatie; red.). IPKW kan dus met recht een broedplaats voor innovatie genoemd worden.” Daarnaast wordt op het park onder meer de lezingenreeks Green Industry Events georganiseerd, waarbij thema’s op het snijvlak van duurzaamheid en de industrie worden behandeld en kennisdeling wordt gefaciliteerd.

ARNHEM | Industriepark Kleefse Waard

Het gerenoveerde Bedrijfsverzamelgebouw HB en de Hoofdstraat

Het interieur van Gebouw LB

'DNA KOESTEREN' Het parkmanagement stuurt niet alleen op bestaande kwaliteiten en sociale samenhang: er wordt ook nieuw gebouwd op IPKW. Daarvoor heeft de ontwikkelaar met West 8 Urban Design & Landscape Architecture en het Belgische OFFICE een vast stedenbouwkundig bureau respectievelijk architect in huis. “Wij bouwen en renoveren in de eerste plaats op basis van een directe behoefte, maar investeren zeker ook in de zichtwaarde van het park.” In een eerder stadium werd al een transparant poortgebouw van NL Architects gebouwd en een distributiehal; het stijlvol gerenoveerde bedrijfsverzamelgebouw HB huisvest onder meer de beheerdersorganisatie; in de loop van 2014 wordt in Gebouw CB het zogenoemde Parkrestaurant geopend en de parkomheining wordt nog vervangen. De komst van het nieuwe bedrijfsonderdeel van netbeheerder Alliander wordt aangegrepen om Gebouw LB te renoveren (zie kader). Wij staan daarbij op het punt om energielabel A te krijgen en blijven dicht bij de aard van het gebouw. Wij koesteren het DNA van het park.”

'SILICON VALLEY' Tegelijkertijd wordt de directe omgeving van gebouw LB aangepakt, onder meer om een groot aantal laadpalen aan te leggen voor Allego. Zo ontwikkelt IPKW stap voor stap verder, met een directe focus op clean technology. Een architectonische trekker heeft het aan de oostzijde van Arnhem-Centrum gelegen industriepark nog niet; er staat wel een eyecatcher op het programma, in de hoedanigheid van een vierhoekig glazen gebouw met een aflopend zonnedak - in lijn met het innovatieve karakter van het park. De ontwikkeling van de overige veertig hectare van het voormalige AkzoNobel-terrein, dat wordt begrensd door de Westervoortsedijk, de Pleijroute (N325) en de oevers van de Rijn, wordt verricht in nauwe samenwerking met de gemeente Arnhem, die recent de Westervoortsedijk liet herinrichten. IPKW krijgt de kans door te groeien. “Wij investeren met onze partners bewust in de langetermijnontwikkeling van een bloeiende werkgemeenschap, die tot een 'Silicon Valley' van de cleantechindustrie moet kunnen leiden”, besluit Schoonderbeek. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Schipper Bosch ONTWERP West 8 Urban Design & Landscape Architecture (stedenbouwkundig ontwerp); OFFICE Kersten Geers David Van Severen (opstallen); NL Architects (poortgebouw)

UITVOERING Karbouw Bouwonderneming

Kantoorruimte in Gebouw HB

Projectinfo GEBOUW LB: DRIEDUBBEL DUURZAME HERONTWIKKELING Gebouw LB is in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw gebouwd en heeft lange tijd dienstgedaan als industrieel onderkomen voor het produceren van machines voor AkzoNobel. Het staat symbool voor IPKW als geheel: renoveren, moderniseren en verduurzamen middels een vernieuwende werkwijze, zodat het gebouw voldoet aan de moderne wensen en eisen zonder dat de oorspronkelijke sfeer en kwaliteit verloren gaat. Gebouw LB is driedubbel duurzaam: een historisch pand krijgt een tweede leven, de aard van het gebouw wordt gebruikt in de verduurzaming en de gebruikers houden zich bezig met clean technologies. Bij de herontwikkeling wordt op duurzame wijze gebruik gemaakt van het originele pand, onder meer via het accumulerend vermogen van de betonconstructie, de grote ramen in combinatie met opvang en verplaatsing van zonnewarmte en luchtcirculatie in de schil tussen de oorspronkelijke buitenmuur en de nieuwe binnengevel. Daarnaast wordt de bestaande schoorsteen hergebruikt. Hierin is driekwart van het jaar een natuurlijke trek aanwezig die als ventilatie kan dienen; slechts een kwart van de tijd zou een ventilator dit over moeten nemen. De ruimtes in het pand worden grotendeels kaal aangeboden aan huurders. Om het project op deze manier te kunnen verwezenlijken is het gebouw ontdaan van alle onderdelen die geen deel uitmaken van de hoofdconstructie. Daarna is het nieuwe interne gedeelte ingepast en op maat ingericht voor de bedrijven die zich hier vestigen - tot op heden Allego en Qing Groep.

| 53

OUDKARSPEL | Exellent Food & Snacks

Tekst: Fiona van Gemert-de Heus (Zutphens Persbureau) Beeld: Bouwburo H. Tauber

Modulair systeem geeft fabriek opvallende uitstraling Op bedrijventerrein Breekland in Oudkarspel verrijst een nieuwe fabriek, met vrieshuis en kantoren voor Exellent, dat nu nog in Heerhugowaard gevestigd is. Eind van dit jaar, na een bouwtijd van iets minder dan een jaar, moet de nieuwe fabriek gereed zijn om zowel de productie als de opslag te kunnen verhuizen. De 3.000 vierkante meter beslaat kantoren, een fabriekhal en een vrieshuis met een opslaghal en invriesbunkers.

Staalconstructie als basis van vrieshuis

54 |

In Oudkarspel, niet ver van Heerhugowaard en goed bereikbaar, was voldoende ruimte beschikbaar en op nog geen 100 meter van de nieuwbouw is de aannemer gevestigd. Bouwburo H. Tauber BV heeft een lange staat van dienst waar het gaat om nieuwbouw en renovatie van vooral woningen, maar inmiddels heeft het bureau ook veel ervaring met vrieshuizen en industriële bouw. Het bureau nam vanaf de aanvang zitting in het bouwteam en heeft zelf ook het tekenwerk afgerond. “We zijn een aannemer en onze directeur is architect”, verduidelijkt Reinier van den Brink van Bouwburo H. Tauber BV. “Wij tekenen alles uit, we doen de calculaties en de uitvoering. Zo kunnen we onze opdrachtgevers zoveel mogelijk uit handen nemen.”

achterconstructie”, legt Van den Brink uit. “Het geeft het gebouw meer uitstraling.” Het vriesdeel is een doos die helemaal geïsoleerd wordt en die los van de kantoren staat. Voor de gevels hiervan is gekozen voor 22 centimeter dikke sandwichpanelen met een kern van pir, zodat de temperatuur afgekoeld kan worden tot min veertig graden. Om te voorkomen dat het grondwater bevriest, wordt de vloerverwarming in de constructieve ondervloer gevestigd. “Dat is anders dan bij woningbouw, want dan komt de verwarming in de bovenste vloer, omdat je juist wil dat het binnen warm wordt.” In totaal wordt de vloer 63 centimeter dik: bovenop de constructievloer van 28 centimeter komt 20 centimeter isolatie (eps) en daarbovenop een betonvloer van 15 centimeter.

ISOLATIE

TRAFOHUIS

Het opvallendst aan de nieuwe fabriek is de gevel van de kantoren. Hier is gekozen voor Qbiss One: geïsoleerde en brandwerende geveldelen. “Het is een modulair systeem volgens vaste maten. De delen worden vastgezet op de stalen

Omdat het koelen tot min veertig graden (in de vriesbunker) en het daarna opslaan bij min 28 graden van de producten veel energie vraagt, moet Exellent een eigen transformator (1.000 kVA) gebruiken. Liander bleek gaandeweg het

OUDKARSPEL | Exellent Food & Snacks

traject extra strenge eisen rondom deze transformator te stellen: om te voorkomen dat er bouwvocht in het trafohuis komt, moest nog een extra betonvloer worden gestort. Omdat dit in het voortraject onduidelijk was, moesten er in allerijl aanpassingen komen. “Maar het heeft niet voor veel vertraging gezorgd”, vindt Van den Brink. Dat komt goed uit, want vanwege een nieuw project van de opdrachtgever, ligt er nu het verzoek om de nieuwbouw sneller dan gepland af te ronden. “Ze willen zo snel mogelijk in de nieuwe fabriek aan het werk. We willen ze daarin tegemoet komen en bekijken daarom of het mogelijk is een aantal zaken naar voren te trekken. Of dat lukt is afhankelijk van de vloeren, want de binnenvloeren zijn nog niet gestort en die hebben een uithardingstijd voordat de binnenwanden geplaatst kunnen worden.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT UITVOERING INSTALLATIES

BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Exellent Food & Snacks BV Bouwburo H. Tauber NB Gebr. Kok BV; Nijman Elektrotechniek BV; Witte & Groot BV € 1.650.000,2014

Projectinfo ISOLATIE-SYSTEEMBOUW De bouw van een nieuwe productiefabriek met kantoor voor Exellent Food & Snacks te Oudkarspel wordt mede gerealiseerd door Willemsen Isolatiebouw B.V. uit Utrecht. Dit bedrijf levert en monteert de kantoorgevels, brandvertragende buitengevels, scheidingswanden, geconditioneerde ruimtes (invriestunnels en vriesbewaarcel) en koelen vriesschuifdeuren.

Willemsen Isolatiebouw B.V. Sophialaan 6, 3542 AR Utrecht T (030) 241 01 26 | F (030) 241 41 29 www.willemseniso.nl

• KOEL- EN VRIESHUIZEN • INVRIESTUNNELS • BEDRIJFSRUIMTES • KOEL- EN VRIESDEUREN • BRANDWANDEN EN -DEUREN

Willemsen B.V. - opgericht in 1962 - heeft ruim 50 jaar ervaring in de koelen vriescelbouw voor de voedingsindustrie en bouwt volgens de hoogste eisen; alles is erop gericht om de klant een eindproduct op maat en naar wens te leveren, afgestemd op het beschikbare budget. Door het nog altijd familiale karakter van de onderneming staan korte lijnen en flexibiliteit centraal.

Exellent verhuist van Heerhugowaard naar het nabijgelegen Oudkarspel

| 55

LEIDEN | Rijnlands Revalidatiecentrum Tekst: Henk Geist Beeld: ONS Architecten e.a.

INHAALSLAG VOOR RIJNLANDS REVALIDATIE CENTRUM

FUNCTIONEEL Voor de uitbreiding zijn meerdere varianten bekeken. Schildkamp: "We hebben gekeken naar de mogelijkheden die dit terrein bood. We konden de hoogte in of we konden naar voren uitbreiden door een stuk van het parkeerterrein te gebruiken. We wilden zo functioneel mogelijk uitbreiden. Als je de hoogte in gaat dan heeft dat ook een aantal nadelen, daarom hebben we ervoor gekozen om aan de voorzijde uit te breiden met een gebouw van twee bouwlagen. Het ontwerp van ONS Architecten is de meest functionele oplossing."

Bij de ingebruikname van het Rijnlands Revalidatie Centrum in Leiden ruim tien jaar geleden was al duidelijk dat het gebouw te klein zou zijn. Dit jaar kon eindelijk worden begonnen met de uitbreiding en de renovatie van het bestaande gebouw. "De noodzaak van de uitbreiding bestaat al vanaf het allereerste begin. We wisten toen al dat het gebouw eigenlijk niet op groei was berekend, maar we kregen toentertijd geen toestemming om op de groei te bouwen", zegt Barbara Schildkamp, projectleider nieuwbouw bij het revalidatiecentrum. "De omvang van de zorgverlening is bij ons tot nu toe alle jaren toegenomen. We hebben elke hoek en elk gaatje in het bestaande gebouw inmiddels benut en op het terrein hebben we noodgebouwen neergezet voor de huisvesting

56 |

van de stafafdelingen. Met de nieuwbouw en de renovatie maken we nu de inhaalslag waar we al jaren op wachten. De financiering om ons revalidatiecentrum op niveau te brengen is ook rond."

De nieuwbouw van ruim 2.100 vierkante meter bestaat uit drie nieuwe gebouwdelen waar vooral de behandelruimtes worden ondergebracht. Er komen twee grote trainingszalen met fitnessapparatuur voor harten longrevalidatie. Daarnaast komen er ruimtes voor fysiotherapie, ergotherapie, maatschappelijk werk, psychologie of logopedie. De drie gebouwdelen worden verbonden door een centrale gang met ontvangsthal. Het Rijnlands Revalidatie Centrum biedt vooral poliklinische behandeling voor mensen die bijvoorbeeld een ernstig ongeluk of een hersenbloeding hebben gehad. Een klein deel van het

LEIDEN | Rijnlands Revalidatiecentrum

bestaande gebouw doet dienst als kliniek met veertig bedden, waar mensen die een langere revalidatie nodig hebben tijdelijk kunnen verblijven. Die verblijfsruimtes hebben deels nog vier bedden, deze kamers worden bij de renovatie opgesplitst in tweepersoonskamers.

HOUTMOTIEF Bouwbedrijf Niersman uit Voorschoten is eerst begonnen met de nieuwbouw, zodra die is opgeleverd en in gebruik genomen gaat de renovatie van het bestaande gebouw van start. De nieuwbouw bestaat uit een stalen constructie op een traditionele en onderheide fundering. De gevels zijn opgetrokken in houtskeletbouw en afgewerkt met gevelbeplating. De rockpanelpanelen zijn uitgevoerd in een houtmotief.

In de nieuwbouw worden voornamelijk behandelruimtes ondergebracht

De coördinatie van de verschillende werkzaamheden vraagt volgens Arie Stalenburg, directeur van het 150 jaar oude familiebedrijf, bijzondere aandacht. "Vooral bij de renovatie. Een vleugel wordt daarvoor helemaal ontruimd, maar de andere afdelingen blijven tijdens de renovatie in gebruik. Dan moet je de veiligheid op de werkplek in de gaten houden en rekening houden met de cliënten van het revalidatiecentrum door bijvoorbeeld zo geruisloos mogelijk en stofvrij te werken. Je kunt dan niet ’s ochtends

om zeven uur met de breekhamer aan de slag. Daarom nemen we iedere week de planning door met het hoofd van de technische dienst van het revalidatiecentrum. We willen op die manier zo min mogelijk overlast veroorzaken voor de dagelijkse gang van zaken in het gebouw. Wij zijn ook verantwoordelijk voor de afstemming van de installatietechnische werkzaamheden, zoals de gefaseerde aanpak van de toiletgroepen. De grootste uitdaging ligt in de coördinatie van onze werkzaamheden, die van de onderaannemers en de activiteiten van de verschillende afdelingen van het Rijnlands Revalidatie Centrum." ❚

Bouwinfo OPDRACHT Rijnlands Revalidatiecentrum, Leiden

ONTWERP ONS Architecten, Rotterdam

UITVOERING Niersman Bouw, Voorschoten

BOUWPERIODE eind 2013 - maart 2015

| 57

LEIDEN | Rijnlands Revalidatiecentrum

Lean&Duurzaam

Projectinfo INSTALLATEUR ALS LANGETERMIJNPARTNER De uitbreiding van het Rijnlands Revalidatie Centrum in Leiden en de aansluitende renovatie van het bestaande pand maakt een einde aan jarenlang ruimtegebrek. Door specialisatie en een betere ligging ten opzichte van bijvoorbeeld ziekenhuizen heeft het Rijnlands Revalidatie Centrum een regiofunctie gekregen. Medio 2014 wordt de nieuwbouw (2.125 m2) opgeleverd, waarna in de tweede fase de renovatie van het bestaande pand (2.400 m2) volgt. In maart 2015 moet alles achter de rug zijn en kan het Rijnlands Revalidatie Centrum de belofte aan cliënten (‘U werkt aan uw zelfstandigheid. Wij geven u de ruimte’) volledig waarmaken. Specialisten in het centrum helpen bijvoorbeeld mensen die een ongeluk, een hartaanval of een hersenbloeding hebben gehad. Daarvoor beschikt men over behandelkamers, spreekkamers, oefen- en trainingszalen. Vroegbehandeling van kinderen van 0-4 jaar in speciale therapiegroepen is een van de specialisaties van het Rijnlands Revalidatie Centrum. De selectie van de bouwpartners heeft vooral plaatsgevonden op basis van de bereidheid om mee te denken. Het dagelijks functioneren van het Rijnlands Revalidatie Centrum mocht tijdens de werkzaamheden niet worden geschaad. Men zocht partijen die proactief zijn, meedenken en zich dus constructief opstellen. Van den Pol Elektrotechniek is geselecteerd op basis van aanbevelingen van anderen. Barbara Schildkamp, die namens het Rijnlands Revalidatie Centrum de directie voert over het nieuwbouw- en renovatieproject: “Daaruit bleek dat Van den Pol zich als partner opstelt. En in de praktijk ervaren we dat ook. Het is geen bedrijf dat voor de korte klap gaat, maar een langetermijnrelatie nastreeft. We zien dat Van den Pol waar nodig met praktische alternatieven komt.”

www.vandenpol.com

“Het streven is dat er geen productieverlies optreedt als gevolg van werkzaamheden. Dat betekent dat we ontzettend kritisch zijn op de communicatie rondom werkzaamheden. Alles moet gepland worden. Interne verhuizingen zullen zo veel mogelijk in de weekeinden plaatsvinden. We kunnen het ons niet veroorloven dat er bijvoorbeeld ineens een wachtkamer wordt ontruimd. De 'meedenk-rol' van de bouwpartners wordt in de renovatiefase dus nog belangrijker. Die hebben we gevonden, en daar ben ik blij om.”

FERMACELL-SYSTEEMWANDEN EN AKOESTISCHE PLAFONDS De nieuwbouw van het Rijnlands Revalidatiecentrum verkeert in het afbouwstadium. Tijd voor D.D.& H. Projecten om 2.400 m2 systeemwanden en 2.500 m2 systeemplafonds aan te brengen, zowel in de oudbouw als in de nieuwbouw. De Fermacell-metalstudwanden zijn door de architect zorgvuldig uitgekozen. Fermacell is isolerend, brandwerend, stootvast, extreem belastbaar, geluidswerend en vochtbestendig. “Een ideaal materiaal voor gebouwen waarin bedden, karren en rollators af en aan rijden”, vat John Does, directeur van D.D.& H. Projecten, samen. “Met onze leverancier Baustoff+Metall hebben we bekeken hoe we de Fermacell-platen zo efficiënt mogelijk en verticaal – dit vanwege de nieuwe Arbowet - op de werkplek konden krijgen. Mede door de goede samenwerking tussen D.D.& H. Projecten, Bouwbedrijf Niersman, Fermacell en Baustoff+Metall zijn de wanden in de nieuwbouw keurig binnen de planning aangebracht.”

D.D.& H. Projecten BV Veenderveld 36 2371 TV Roelofarendsveen Tel. 071-5420403 Fax. 071-5420960 john@ddhprojecten.nl

Voor de plafonds is gekozen voor een 15 millimeter smal systeem met daarin een akoestisch plafondpaneel met een wit vlies. Does: “Het smalle 15 millimeter-systeem heeft een rustig lijnenspel; in combinatie met de rest vormt het een prachtig geheel.”

ddh@ddhprojecten.nl

58 | 722072_D.D&H. Projecten BV.indd 1

30-06-14 16:30

AMSTERDAM | Spinoza-Centrum

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: Metal Design Works en AAARCHITECTEN bv

Bijzondere gevel voor Spinoza-Centrum Amsterdam De gevel van het ‘Spinoza Centre for Neuroimaging’ van het Academisch Medisch Centrum (AMC) is door Metal Design Works voorzien van weervast stalen gevelcassettebeplating en aluminium gevelbeplating met een visualisatie-perforatie. Daarnaast heeft het bedrijf de overstekende verdieping voorzien van plafondbeplating in thermisch verzinkt staal. “In verband met de zeer specifieke ontwerpdetails van een aantal materialen, waaronder weervast staal, aluminium en thermisch verzinkt staal, heeft de architect al in een vroeg stadium support gezocht”, vertelt René de Nijs, accountmanager bij Metal Design Works.

AAARCHITECTEN wilde graag een parelmoerkleurige, geperforeerde, semi- transparante gevel, vertelt De Nijs, waarin het beeld van de bomen die plaats moesten maken voor de nieuwbouw, zou terugkeren. “Deze wens hebben wij ingevuld door witte aluminium gevelbeplating voor te stellen, waarin een visualisatie-perforatie is voorzien. De afbeelding die door de architect is aangeleverd, is in nauw overleg met de architect door Metal Design Works vertaald naar een patroon, met perforaties van verschillende diameters, waarin de afbeelding van de bomen zichtbaar zijn.” Nadat de perforatie is aangebracht, zijn alle scherpe kanten van het materiaal door een speciale machine verwijderd. “De aluminiumbeplating is vervolgens zowel aan de binnen- als aan de buitenzijde voorzien van een coating, waardoor een zeer hoogwaardig product is ontstaan.” De mysterieuze voile functioneert zowel als zonwering en beveiliging en is te lezen als ‘scan’, ten gevolge van de voor de bouw verplaatste bomen. Onder de witte aluminiumbeplating van de eerste verdieping van het gebouw is een strook met weervast stalen beplating toegepast, ook wel bekend als cortenstaal. “Weervast staal is zeer robuust. Het materiaal wordt veel toegepast in landschappelijke omgevingen, bijvoorbeeld als kunstwerk. Door cortenstaal toe te passen in de ‘plint’ van de gevel en de aansluitende keermuur van het Spinoza-Centrum, ontstaat een mooi contrast met de witte aluminium ‘voile’ van de bovenliggende en overkragende verdieping. Aan de onderzijde is dit overstek van de verdieping voorzien van een vlakke stalen plafondbeplating.”

Witte aluminium gevelbeplating, waarin een visualisatie-perforatie is voorzien

Het project, dat dit najaar wordt opgeleverd, is een bijzonder project voor Metal Design Works. “De drie toegepaste materialen in dit project vergen allemaal een andere bevestiging. Hierdoor komen verschillende specialisaties van ons naar voren. Het traject dat met AAARCHITECTEN is doorlopen, hebben we als heel plezierig ervaren. Er zijn verschillende ontwerpvoorstellen gemaakt, waar de architect vervolgens zijn keuze in heeft bepaald. Gekozen is voor een gatenpatroon met 40 millimeter als hart-op-hart-afstand. Hierdoor wordt de illusie van boomstammen gewekt, ›

| 59

Spinoza‐centrum Amsterdam

Op het terrein van het Academisch Medisch Centrum (AMC) wordt het Spinoza‐centrum gerealiseerd; een instituut waar neurowetenschappelijk onderzoek zal worden gedaan met behulp van geavanceerde apparatuur voor het scannen van hersenen (neuro‐imaging). Metal Design Works verzorgt voor dit project ca. 360 m2 weervast stalen gevelcassette beplatingen (2 mm), ca. 520 m2 aluminium gevelbeplatingen met een visualisatieperforatie (3 mm) en ca. 120 m2 thermisch verzinkte plafondbeplatingen (2 mm).

Markt: Openbare voorzieningen Activiteit: Nieuwbouw Gevel‐ en plafondoppervlakte: ca. 1.000 m2 Status werk: In uitvoering Opdracht: Weervast stalen gevelbekleding, perforatie gevelbekleding in aluminium en plafondplating in thermisch verzinkt staal Plaats: Amsterdam Aannemer: BAM Gebouwservice Architect: AAArchitecten (Den Haag) Bouwtijd: 10 maanden, opleverdatum: juni 2014

Metal Design Works Adriaan Mulderweg 20, Eindhoven Tel: +31 (0)40 235 21 44 E‐mail: sales@metaldesignworks.nl Website: www.metaldesignworks.nl Linkedin: Metal Design Works

AMSTERDAM | Spinoza-Centrum

zonder dat harde lijnen overheersen.” Metal Design Works heeft de advisering, engineering, bouwcoördinatie en montage van de gevel- en plafondbeplating voor zijn rekening genomen. The Steel Company heeft alle materialen geproduceerd. ❚

Bouwinfo OPDRACHT AMC

ONTWERP AAARCHITECTEN

UITVOERING BAM Gebouwservices

GEVEL EN PLAFONDOPPERVLAKTE ca. 1.000 m²

BOUWTIJD 10 maanden

OPLEVERING najaar 2014

Projectinfo VERBINDINGEN IN INFRASTRUCTUUR Als partner van het AMC via een raamcontract is Croon Elektrotechniek bij de ict-infrastructuur van het nieuwe Spinoza-Centrum betrokken. Binnen het Spinoza-Centrum is infrastructuur een belangrijk item, als afzonderlijke functionaliteiten niet met elkaar communiceren mist men een stuk efficiëntie en intelligentie. Samen met TBI-onderneming Wolter & Dros is Croon verantwoordelijk voor diverse verbindingen in het nieuwe gebouw. Het redundante glasvezelnetwerk dat Croon implementeert, verbindt verschillende belangrijke functionaliteiten binnen het Spinoza-Centrum. Denk hierbij aan de verbindingen tussen het verpleegoproepsysteem, de brandmeldinstallatie, het energiebedrijf, het telefoonnetwerk, maar bijvoorbeeld ook de koppeling met het KNAW. De focus van Wolter & Dros ligt vooral op het werktuigbouwkundige gedeelte van het project, waaronder het leveren en aanbrengen van de voorzieningen op het terrein ten behoeve van de infrastructuur voor de gekoeld- en heetwaterleidingen en het glasvezelnetwerk. Bij Croon ligt de focus op de elektrotechniek achter de infrastructuur, het leveren en aanbrengen van de voorzieningen voor een optimale koppeling. De proactieve houding en de '24/7' bereikbaarheid voor opvolging zorgen voor een professionele relatie met opdrachtgever AMC.

Perforaties van verschillende diameters maken afbeelding van bomen zichtbaar

| 61

WAALWIJK | Xenos

Orderpicken zonder dat er een mensenhand aan te pas komt Het nieuwe logistieke centrum van Xenos valt op door de grote bouwvolumes. Wie interesse heeft in logistieke systemen kan aan de binnenkant van het DC zijn hart ophalen. Hier is de Swisslog SmartCarrier gecombineerd met het Swisslog QuickMove-conveyorsysteem. De enorme ruimtes zijn tot aan de nok gevuld met stellingen, railsystemen en kranen. Alle orderlijnen worden in de juiste volgorde opgeslagen en ‘gepickt’ zonder dat daar één mensenhand aan te pas komt.

Met de bouw van het nieuwe distributiecentrum heeft Xenos in Waalwijk het bestaande logistieke centrum van 40.000 m2 uitgebreid met een vloeroppervlak van nog eens 16.000 m2. Een logistieke corridor verbindt de bestaande en nieuwe bouw. Vanaf begin 2015 kan Xenos 22.000 pallets extra kwijt en is zij klaar voor de toekomst. Bouwer van het DC is Van Wijnen Rosmalen. Voor het logistieke proces heeft Xenos adviesbureau DENC in de hand genomen.

DENKWERK DENC heeft Xenos geadviseerd de bestaande logistieke processen optimaal te laten aansluiten op de nieuwste logistieke systemen van Swisslog. Sievert Jan Benninga, hoofd bouw van Xenos, licht de keuze toe. “De logistiek manager van Xenos – Arthur Böhmer – kent de laatste ontwikkelingen op logistiek gebied. Onder zijn aansturing zijn we uitgekomen bij de systemen van Swisslog. In een tijdsbestek van anderhalf jaar is het totale ontwerp van zowel het logistieke systeem als van het pand uitgewerkt.”

FUNCTIONEEL ONTWERPEN Als de Swisslog-installaties bekend zijn, werken alle partijen nauw samen om de ruimtelijke consequenties te vertalen in een efficiënt bouwontwerp. “Het DC is als het ware als een maatpak om de apparatuur van Swisslog heen gebouwd”, vertelt Terry Kaagman, senior projectleider van Van Moort & Partners Architecten. Xenos heeft nu een geoptimaliseerde bedrijfsvoering, waarbij architectuur en esthetica ondergeschikt zijn aan het procesverloop. Zo is een aantal grote en kleinere volumes ontworpen en afgewerkt met stalen huiden in de kleurstellingen 'warm grijs' en 'antraciet zwart'.

EXTREEM VLAK BETONWERK Voor de fundering van het pand worden 2.000 palen op traditionele manier in de grond gebracht. Daarna worden de vloeren gestort. Deze moeten extreem vlak zijn vanwege de hoge installaties die erop geplaatst worden. Dat gebeurt met laserapparatuur.” Daarop wordt de stalen constructie met brandwanden geplaatst, die tevens dienst doet als buitenhuid. “Het staal van de SmartCarrier en sprinklerinstallatie is op de bouwplaats geassembleerd en op elkaar gestapeld”, vertelt Koen van der Sluis, hoofduitvoerder van Van Wijnen. “In acht weken zagen we hier de constructie van de toren verrijzen als een enorm meccano-bouwwerk.”

62 |

WAALWIJK | Xenos

Hoe voorkom ik dat ik failliet ga na een brand? STRAKKE PLANNING De korte bouwtijd – negen maanden in totaal – vraagt om een strakke planning. Alle partijen moeten goed op elkaar afstemmen en open communiceren. Hier steekt Van der Sluis bewust energie in. “Ik leg continu uit waar we staan en waar we mee bezig zijn. Zo probeer ik alle partijen betrokken te maken. Op dit project werkt het prima. De sfeer is goed. Mensen durven elkaar vragen te stellen. Ze lossen samen dingen op en stellen zich samen verantwoordelijk op.” Begin 2015 wordt het nieuwe DC in gebruik genomen. ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP

Wist u dat één op de drie ondernemingen failliet gaat na een brand? Vaak veroorzaakt brand zoveel schade dat er maanden lang niet gewerkt kan worden. Met een goede brandbeveiligingsinstallatie wordt de schade beperkt, omdat een beginnende brand in een vroeg stadium ontdekt wordt. Laat u niet verrassen door brand. Bel een Breman voor advies.

bremanbrandbeveiliging.nl BRANDBEVEILIGING

ProJect: nieuwbouw en uitbreiDing

Xenos waalwijk

prefab systeeM

Specialisten in dak en gevelbeplating

DuurzaaM recyclebaar

UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE

Projectinfo WIND- EN WATERDICHTE BUITENSCHIL

T 0525 - 65 96 66

Metalen opbouwsysteeM

ADVIES

Xenos, Waalwijk DENC, Berkel-Enschot (logistiek); Van Moort & Partners, Amstelveen (bouwkundig) Bosch Consulting, Deventer (installaties); Raadgevend Ingenieursbureau Heijm-de Heer, Velp Van Wijnen Rosmalen Van Panhuis, Hoogeveen oktober 2013 – juli 2014

De uitbreiding van het distributiecentrum van winkelketen Xenos gaat 36 meter de hoogte in. Voor de dichting van de gevels en het dak maakt Hardeman|van Harten daken wandbeplating dankbaar gebruik van de aanwezige stellingen. “Bij de hoogbouw komt er geen additionele staalconstructie meer aan te pas”, zegt Martijn Jansen van Hardeman|van Harten. “We schroeven het daken gevelsysteem aan de stellingen vast. In verband met de vereiste brandwerendheid maken we geen gebruik van sandwichpanelen. Er is gekozen voor binnendozen, voorzien van een interieurcoating en gevuld met 150 millimeter steenwolisolatie met daaromheen Omega-profielen en uiteindelijk een horizontale gevelbeplating, die in de Xenos-kleuren wordt uitgevoerd. Met name de hoogte vormt een uitdaging, maar ook daarop zijn we voorbereid met eigen kranen en een hoogwerker die tot 45 meter kan reiken. Bij de laagbouw is overigens wel voorzien in een staalconstructie waaraan we het daken gevelsysteem bevestigen. Voor de schil van het kantoor is een Alucobond-beplating in 4 millimeter dikte toegepast.”

Lage Veldweg 10, 6741 JL Lunteren T 0318 46 1551 F 0318 46 2116 E info@hardeman-vanharten.nl S www.hardeman-vanharten.nl 'Meccano-bouwwerk' faciliteert automatisch orderpicksysteem | 63

ALMELO | Stadhuis Almelo

Tekst: Kraaijvanger Beeld: XKP visual engineers

Een werkomgeving die verbindt en beschut “Een lege plek in de stad opnieuw waarde geven. Dat is ons streven met de bouw van het nieuwe stadhuis van Almelo”, aldus architectenbureau Kraaijvanger. Het stadhuis staat aan de zogenoemde waterboulevard en is omringd door groen. Een transparante begane grond begeleidt de route van binnenstad naar station. Voor de voorbijgangers zijn de representatieve functies in de laagbouw goed zichtbaar. Bij betreding van het stadhuis worden bezoekers via een monumentale trap in één beweging naar de raadszaal op de eerste verdieping geleid. Grote ramen bieden hier een weids uitzicht op de stad, het water en het groen. Op de eerste verdieping bevinden zich ook de bestuurlijke ruimtes en het vergadercentrum. Doordat de bovengelegen torens iets zijn terug gelegd ten opzichte van de plint, lijkt het gebouw vanaf de straat slechts drie verdiepingen hoog. “Hierdoor voegt het zich goed in de schaal van Almelo die wordt gekenmerkt door kleinschaligheid.” Parkeren gebeurt bovenop het dak van de laagbouw op de tweede ver-

64 |

dieping. Hier bevindt zich een parkeerdek dat ruimte biedt aan circa honderd auto’s. “De toren staat op een groen dak van zo’n 1.300m² dat de omwonenden een aangenaam uitzicht biedt.”

HET NIEUWE WERKEN Gemeente Almelo wilde voor haar werknemers een werkomgeving met meer verbondenheid en tegelijkertijd meer beschutting en intimiteit. Kraaijvanger heeft dit uitgewerkt tot flexibel indeelbare kantoorvloeren verdeeld over de twee torens, die 'split level' zijn geschakeld. De vloeren zijn met elkaar verbonden via uitnodigende trappen en twee vides die tevens ontmoetings-

plekken zijn. “Deze indeling maakt de drempel om iemand op een andere verdieping te spreken letterlijk en figuurlijk laag. Enerzijds is de lager of hoger gelegen vloer slechts een paar treden verwijderd en zie je door de vides iemand die zich meerdere verdiepingen lager bevindt gewoon zitten. Aan de andere kant voorzien de split-levelvloeren in intieme werkplekken.” “Door deze zeer efficiënte indeling en dubbel ruimtegebruik is de maximale ruimtebenutting uit Het Nieuwe Werken gehaald. Hierdoor is samen met de gemeente besloten om plusminus 1.000m² minder te bouwen dan oorspronkelijk was voorzien.”

ALMELO | Stadhuis Almelo

Doordat de torens zijn terug gelegd ten opzichte van de plint, lijkt het gebouw vanaf de straat drie verdiepingen hoog

DUURZAAMHEID In het nieuwe stadhuis zijn verschillende duurzame technieken geïntegreerd. Er wordt onder meer gebruik gemaakt van LED-verlichting, automatische en natuurlijke zonwering en daglichtoptimalisatie. Betonkernactivering in combinatie met een hoge isolatiewaarde met onder andere drievoudig glas en een warmte- en koudeopslag

zorgen voor duurzame verwarming en koeling. “De ambitie van de gemeente was een BREEAM 'Excellent'-gebouw en dat is door effectief omgaan met materiaal, energie en ruimtelijke organisatie gerealiseerd.” Het stadhuis is op vele manieren verbonden met de Almelose iconen en geschiedenis. Zo richten grote

vensters zich op historische architectonische iconen, het wapen van de stad is verwerkt in het stucwerk en in de publiekshal is een stadsplattegrond in de vloer geëtst. “Naast een zeer transparante plint en grote vensters in de raadszaal is het gebouw zo toegankelijk mogelijk vormgegeven. Het zal de Almeloërs en hun betrokkenheid bij de stad en het bestuur daarvan een nieuwe impuls geven.” ❚

| 65

ALMELO | Stadhuis Almelo

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP

BOUWPERIODE PROGRAMMA

Gemeente Almelo Kraaijvanger (team: Vincent van der Meulen, David Hess, Joost Esschendaal, Edward Timmermans, Laurence Meulman, Jan Dorsman, Willem Jan van Gugten, Ramon Ong Alok en Jacco Selles) juli 2013 – januari 2015 19.500 m² BVO

MBS dé betonspecialist in prefab-systeembouw: OU SCASCOB WWW.MB

W.NL

ontwerp, constructie en fabricage.

WWW.MULTIBETON.NL

MultiBouwSystemen BV T. +31 (0)35 - 588 18 88 info@multibouwsystemen.nl www.multibouwsystemen.nl

WWW.AFZINKKELDER.NL 66 |

132005-MBS-advertentie-197x130mm_DEF.indd 1

WWW.BETONTRAPPEN.NL 09-09-13 15:50

UNIEK IN DEURSLUITTECHNIEK Al meer dan 80 jaren lang

Voorkomen is beter dan genezen

Regel het met een van de vele DICTATOR oplossingen DICTATOR deuropeningbegrenzers Voor het hydraulisch afremmen en begrenzen van openslaande deuren, treedt alleen in werking als de deur met meer snelheid wordt bewogen dan normaal. Optioneel met 2-zijdige demping leverbaar. Creeër een veiligere situatie waarin mens en materiaal beschermd worden! Ook uitvoeringen leverbaar met mechanische vastzetting op 90° of 120°.

DICTATOR deuropvangers Voorkomen dat deuren hard dicht kunnen slaan. Deur wordt zachtjes opgevangen en daarna stevig gesloten gehouden. Probleemloos getest tot 1.000.000 deurbewegingen. Zeer toegankelijke sluitoplossing i.c.m. een Adjunct kettinginbouwdeursluiter. Wordt vaak aanvullend toegepast bij een deurdranger in situaties waar windbelasting een rol speelt.

DICTATOR WAB vloerveren Al vaak echte probleemoplossers gebleken! In de zwaarste uitvoering geschikt voor het zelfsluitend maken van extreem zware deuren tot maximaal 600 kg deurgewicht. Als er geen sluitfunctie benodigd zou zijn, dan ook als draailager leverbaar.

Energieweg 11 8304 AJ Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl

THEMA | Afbouw, Wanden en Plafonds

'VERNIEUWENDE WANDCONCEPTEN MAKEN VERANTWOORD BOUWEN MOGELIJK' Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: Wall-LinQ

Maatschappelijk verantwoord bouwen vraagt om vernieuwende oplossingen met oog voor mens en milieu. Wall-LinQ speelt daar perfect op in met het Tape Drywall System. Waar tachtig procent van de gipsplaatwanden traditioneel dubbel beplaat is en tegen staanders wordt geschroefd, is dat bij het Tape Drywall System niet meer nodig. “Het Tape Drywall System is een relatief nieuw, revolutionair wandsysteem. Het systeem bestaat uit speciale staanders voorzien van speciale tape, waartegen enkellaagse 15 millimeter dikke gipsplaten met rondom afgeschuinde kanten horizontaal worden bevestigd”, begint Adry van Lit van Wall-LinQ. “Om te voldoen aan de veiligheidseisen worden de platen met een minimaal aantal schroeven bevestigd - negen stuks per vierkante meter. Omdat de montage nagenoeg zonder schroefwerk plaatsvindt, is de geluidsoverlast minimaal. Door onze manier van monteren zijn alle componenten stressloos. Dat wil zeg-

68 |

gen dat het frame kaarsrecht blijft en een gladde vlakke wand ontstaat, die geschikt is voor het aanbrengen van een dunne, hoogwaardige en onderhoudsarme toplaag.” De prestaties van de wanden voldoen ruimschoots aan alle Europese en lokale eisen op het gebied van geluidsisolatie, brandwerendheid duurzaamheid en Arbowetgeving, vertelt hij. “Het Tape Drywall System is een innovatieve methode die veel voordelen biedt, waaronder een efficiënter productieproces, kortere doorlooptijden, fluisterstille montage, minder transportbewegingen, minder afvalverlies en een ruimere werkplek.”

FLUISTERSTILLE MONTAGE Vanwege het geluidsarme karakter van de montage kunnen buren, collega’s en patiënten in naast-, boven-, en ondergelegen ruimtes tijdens de montagewerkzaamheden probleemloos doorwerken of herstellen van een medische ingreep. De werkzaamheden hoeven hierdoor niet buiten kantooruren plaats te vinden. Het systeem is onder andere al toegepast in revalidatiecentrum Sophia Revalidatie in Den Haag en in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven. “Speciaal voor ziekenhuizen, verzorgingshuizen en verpleeghuizen zijn we een systeem aan het

THEMA | Afbouw, Wanden en Plafonds

Het Tape Drywall System bestaat uit staanders voorzien van tape, waartegen enkellaagse gipsplaten horizontaal worden bevestigd

ontwikkelen waarmee alle kamers daglichttoetreding kunnen krijgen. Een eerste proeftraject van het zogenaamde Daylight Healtcare-concept is inmiddels afgerond. Doordat mensen meer daglicht in hun kamer krijgen, wordt hun herstel bespoedigd.”

VERSNELDE BOUWTIJD Een ander recent project waarin het Tape Drywall System is toegepast, is het Tulip Inn-hotel op Eindhoven Airport. “We hebben daar 120 hotelkamers gebouwd”, vertelt senior projectleider Johan Sweegers van Heijmans. “Van-

wege de strenge geluidseisen hebben we voor het Tape Drywall System van Wall-LinQ gekozen. Doordat het systeem éénlaags is, ontstaat namelijk een grotere spouw. Zo ontstaat extra ruimte voor de installaties die geïntegreerd moeten worden achter de wanden. Ook kunnen de wanden eerder geïsoleerd en gesloten worden, wat de bouwtijd versnelt.” Volgens Sweegers zijn de wanden van Wall-LinQ robuuster dan traditionele wanden. “Dat merk je wanneer je er tegenaan tikt. Je hebt niet het idee dat je er zo doorheen schopt, zoals bij een normale gipswand. Wanneer je op de

kopse kant kijkt, zie je dat de plaat uit vezels bestaat, waardoor die veel sterker is.”

NIEUWE ONTWIKKELINGEN Wall-LinQ is continu op zoek naar manieren om het bouwproces efficiënter te laten verlopen. In het najaar start het bedrijf een groot onderzoek naar de transportmogelijkheden van het wandsysteem. “Waar we naartoe willen, is dat afbouwers minder lichamelijke belastingen hebben”, besluit Van Lit. “Daarnaast is WallLinQ bezig met diverse ontwikkelingen op het gebied van niet-dragende binnenwanden.” ❚

| 69

THEMA | Afbouw, Wanden en Plafonds

'Omdat iedereen waarde hecht aan persoonlijk wooncomfort' Iedereen heeft een eigen stijl van leven. Daarom vraagt iedere ruimte een eigen invulling. Gyproc werkt voortdurend aan de woonwensen van vandaag en morgen. Want werken aan de verbetering van binnenruimtes is werken aan de kwaliteit van leven. “In haar visie stelt Gyproc altijd de mens centraal. De mens als uitgangspunt van het bouwproces. Dit zou veel vaker moeten gebeuren. Het levert gebouwen en leefruimtes op die op maat gesneden zijn voor de gebruikers van deze gebouwen. Wij zijn ervan overtuigd dat alle gebouwen gebouwd worden om de mens te faciliteren. Zeker bij het materialiseren van de binnenruimtes moet de gebruiker per ruimte als uitgangspunt genomen worden”, aldus Peter Janmaat, Managing Director van Saint-Gobain Gyproc Nederland.

70 |

“Jaren geleden zijn wij gestart om per gebouwvorm, elke ruimte te koppelen aan het type gebruiker van die ruimte. Pas dan kun je vaststellen welke oplossingen gewenst zijn om de juiste binnenruimte van optimaal comfort te voorzien”, zegt Janmaat. “Wij kijken naar de grote trends ingezet door de veranderende maatschappij, die van toepassing zullen zijn op de inrichting van een gebouw. Aan de hand daarvan bepalen wij onze visie over hoe deze binnenruimtes gebouwd moeten worden.”

‘FLEXIBILITEIT VAN GEBRUIK VERBETEREN’ “Voor de woningbouw zijn wij in gesprek gegaan met alle belanghebbenden, ook met de bewoners zelf. Wij hebben vastgesteld dat er wensen zijn die duidelijk anders zijn dan wat de bouw in het algemeen ontwikkeld heeft. Dat leidde tot het inzicht dat wij de materialisatie van woningen écht anders moeten invullen. De flexibiliteit van gebruik moet worden verbeterd en het comfortniveau van de woningen moet omhoog. Daarnaast moeten woningen goedkoper worden en tegelijkertijd minder belastend zijn voor het milieu. Dit zijn uitdagingen die om een toelichting vragen.”

THEMA | Afbouw, Wanden en Plafonds

Peter Janmaat, Managing Director Saint-Gobain Gyproc Nederland

Janmaat vervolgt: “Als samenleving individualiseren we steeds meer. Tot 2030 zullen er ongeveer 1 miljoen huishoudens bijkomen in Nederland. Hiervan zal een groot deel eenpersoonshuishoudens zijn. Daarbij komt dat in de afgelopen decennia de gezinsgrootte al steeds verder is teruggelopen. Toch staat Nederland voor bijna voor 50% vol met woningen van voor 1970. Dit zijn allemaal woningen die gebouwd zijn voor grotere gezinnen. Dus bestaande casco’s en nieuwe gebouwen moeten wij zodanig indelen en bouwen dat zij op termijn aangepast kunnen worden.”

‘WONINGEN GOEDKOPER MAKEN’ “De samenleving is een stuk mondiger geworden”, gaat Janmaat verder. “Men is bewust en kritisch. Door de transparantie van informatie worden weloverwogen beslissingen genomen en neemt de woonconsument het heft zelf in handen. Daarnaast zien wij de trend dat mensen steeds minder goederen werkelijk willen bezitten. Men wil alleen het genot van het

gebruik hebben. Helemaal in deze financieel onzekere tijden. Een woning is niet meer een waardevaste en renderende belegging. Men wil zich makkelijk door het land, sterker nog, over de aardbol verplaatsen. Ook daarom is flexibiliteit en aanpassingsvermogen gewenst: bouw goedkoper met een hoog comfort en financier anders.” “Ook zullen er antwoorden gegeven moeten worden op de vraag hoe we de vergrijzende samenleving van dienst kunnen zijn. We leven langer en zullen dit ook langer zelfstandiger moeten kunnen doen. Het versoberen en afschaffen van enkele treden van de Zorg Zwaarte Pakketten gaat ervoor zorgen dat de ouderen in ons land langer in hun woning moeten blijven wonen. Alleen moet hier wel de zorgbehoefte die nodig is toegepast kunnen worden. Hoe gaan we dit als bouwend Nederland faciliteren? Dit zijn zomaar enkele voorbeelden van de uitdagingen die wij herkend hebben en waarmee wij aan de slag zijn. Nu is het de tijd om met elkaar

tot slimme oplossingen te komen. Vooral met elkaar: bouwkolom mét de gebruiker.”

‘MINDER BELASTEND VOOR HET MILIEU’ “Ik ben van mening dat wij een partner zijn die, gezien onze ervaring met gips-afbouwsystemen, mee kan denken in het gehele proces, van het ontwerp en de exploitatie tot aan het gebruik van een woning. Belangrijk is dat je keuzes maakt vanuit een gebruikersperspectief. Uitvoering en realisatie zijn dan een logisch gevolg. Juist gips is het bouwmateriaal bij uitstek voor genoemde uitdagingen. Waarom? Het verhoogt het comfort in een woning, en men bouwt er lichte wanden mee die indien nodig relatief eenvoudig te verwijderen zijn. Daarnaast is het een zeer duurzaam materiaal. Nederland heeft altijd bekend gestaan om haar hoge innovatiegraad en wij hebben veel slimme 'koppen' in dit toch kleine land. Als wij die nu eens goed bij elkaar steken, dan hebben wij antwoord op alle uitdagingen in de bouw van de komende decennia”, sluit Janmaat af. ❚

| 71

THEMA | Afbouw, Wanden en Plafonds

BINNENKLIMAATWAND 'ADEMT GROEN'

GEZONDER BINNENKLIMAAT MET ECO-VRIENDELIJKE MATERIALEN zijn de wandsystemen demontabel. Met de ingebouwde leidingschachten combineert u duurzaam materiaalgebruik met indelingsvrijheid én kostenbesparing.”

DE KLANT STAAT VOOROP Meedenken met de klant, vraag uit de markt omzetten in producten. Dit heeft aan het begin gestaan van de nieuwe BinnenklimaatWand van Faay. Uit onderzoek blijkt dat de luchtkwaliteit in woningen soms tweemaal zo ongezond is als de buitenlucht. Een slecht binnenklimaat wordt steeds vaker genoemd als oorzaak van allerlei gezondheidsklachten zoals hoofdpijn, slaapproblemen, huidklachten en aandoeningen aan de longen (astma). “Aangezien we tegenwoordig ruim 85% van de tijd binnen verblijven – thuis, op het werk en in scholen - is het belangrijk daar eens bij stil te staan.”

Verantwoord omgaan met mens en milieu is geen modegril, maar noodzaak. Het gebruik van verantwoorde bouwproducten voor gezond wonen en werken is tegenwoordig bij zowel architecten als aannemers steeds meer ingeburgerd. Er wordt steeds vaker doordacht en bewust gekozen voor eco-vriendelijke bouwmaterialen. Een bedrijf dat al sinds jaar en dag produceert op een milieuvriendelijke manier, is Faay Vianen B.V. Het bedrijf produceert onder andere separatie-, isolatie- en woningscheidingswanden. “Al ruim 40 jaar worden hier wanden gemaakt op basis van vlasscheven”, vertelt Monique de Vos, Commercieel Directeur van Faay Vianen B.V. “Vlas is milieuvriendelijk en eindeloos hernieuwbaar. De vlasplant wordt voor de volle 100 procent benut en bij de productie is er weinig milieubelasting. Door de massieve kern van vlasscheven zijn Faay-wanden

72 |

zeer schroefvast. Daarnaast zijn de wanden stootvast, hoog geluidsisolerend, thermisch isolerend en hebben ze een hoge brandwerendheid.”

KANT-EN-KLAAR “Opvallend is de bijzondere constructie van onze prefabwanden, die kant-en-klaar zijn: inclusief stijlen regelwerk, isolatie, eindbeplating. Ze zijn zeer snel en gemakkelijk te monteren (droogbouw; red.), dankzij de praktische groef-veerverbinding en doordat er geen achterhout nodig is. Ook

Demontabele wandsystemen

THEMA | Afbouw, Wanden en Plafonds

'GEZONDER COMFORT' De BinnenklimaatWand is een ademende wand. Dit is te danken aan de damp-open constructie. De wand bestaat uit een houtvezelplaatpaneel en kan afgewerkt worden met een natuurlijke afwerklaag naar keuze: leemstuc, kalkpleister of een sierpleister. Door deze bijzondere constructie draagt de wand bij aan de verbetering van de inpandige luchtkwaliteit.

VOORDELEN GEZONDHEID, COMFORT EN PORTEMONNEE Een verbeterde inpandige luchtkwaliteit betekent: betere concentratie, betere prestaties, en minder overdracht van ziektekiemen. En ook: een beter thermisch klimaat, in alle seizoenen. “Naast de gelijkmatige luchtvochtigheid, wat resulteert in een natuurlijke, ademende omgeving, zorgt de binnenklimaatwand ook voor thermisch comfort. Er zijn twee manieren van isoleren. De kou buiten houden, of de warmte vasthouden. Damp-open isolatie doet eigenlijk allebei. Het heeft een grote warmteopslagcapaciteit, waardoor het binnenklimaat langer en gelijkmatiger warm gehouden wordt. De isolatie reageert als een warmtebuffer. Tegelijkertijd zorgt het dat de kou niet naar binnen kan. Ook draagt de wand bij aan een aangenamer geluid. De akoestische isolatiewaarde vermindert galm in de ruimte en dempt geluid van buitenaf. De ecologische BinnenklimaatWand is een prachtige aanvulling op het milieuvriendelijke assortiment van Faay, dat bekend staat om zijn duurzame bouwproducten.”

100% DUURZAAM Een belangrijk speerpunt voor Faay is duurzaamheid. Ook de BinnenklimaatWand is een zeer milieuvriendelijke keuze. De wand is gemaakt van 100% hernieuwbare grondstoffen en 100% biobased materialen. Ook het productieproces is ecologisch verantwoord: Faay Vianen is gecertificeerd voor ISO, KOMO, FSC en PEFC. Bovendien is de BinnenklimaatWand 100% herbruikbaar en 100% recyclebaar.

EENVOUD EN KWALITEIT Faay Vianen B.V. is een oer-Hollands familiebedrijf, nog steeds gevestigd in Vianen waar de volledige productie ook nog altijd plaatsvindt. “Faay is een bedrijf met genoeg kennis en kunde in huis om perfecte kwaliteit te leveren. Faay is continu in beweging, denkt toekomstgericht, ontwikkelt nieuwe producten en betreedt nieuwe markten. Opkomende markten vormen voor Faay geen bedreiging, maar juist een motto: 'kwaliteit wint altijd'.” ❚

'Vlas is milieuvriendelijk en eindeloos hernieuwbaar' | 73

THEMA | Afbouw, Wanden en Plafonds

Tekst: François Elands – Freelands

'Kansen zien en ervoor gaan' Als afbouwers zijn ze betrokken bij de grootste en moeilijkste projecten van ons land. En ook bij onze zuiderburen spelen ze inmiddels een stevig deuntje mee. Geen uitdaging is te groot of te gecompliceerd voor Muller Afbouwgroep, een van de grotere en meest gespecialiseerde afbouwers van de lage landen. Het Eindhovense familiebedrijf op bedrijvenpark De Hurk straalt naast kwaliteit vooral bescheidenheid uit. Dezelfde eigenschappen zijn toebedeeld aan de mensen die er rondlopen. Van receptioniste tot directeur Freddie Muller, die me hartelijk ontvangt en rondleidt door het pand. “We zijn zestien jaar geleden klein begonnen en in de loop der jaren aardig gegroeid”, vertelt de oprichter van het familiebedrijf waar inmiddels ook zijn dochter en zoon deel van uitmaken. “Natuurlijk zijn de afgelopen paar jaar moeilijk geweest voor de bouwsector, maar ik denk dat wij die tijd goed hebben benut door te investeren in het nog beter ontzorgen van onze op-

74 |

drachtgevers. De overnames van SRA en SRI in 2011/2012 passen in die ontwikkeling.”

AFBOUW OP TOPNIVEAU Anno 2014 bestaat Muller Afbouwgroep uit de bedrijfsonderdelen MullerSRA, MullerSRI en MullerBELGIE, waarmee de Belgische afbouwmarkt wordt bediend. “MullerSRA is gespecialiseerd in het leveren en plaatsen van wanden en plafonds met een hoge moeilijkheidsgraad of korte realisatietijd”, legt Freddie uit terwijl we door het kantoorgedeelte wandelen. “We hebben zo’n 75 mensen in huis met veel ervaring. Van de werkplaats tot tekenaars, werkvoorbereiders en projectleiders, allemaal op

hoog niveau. Daarnaast beschikken we met zo’n 400 gespecialiseerde externe krachten over de juiste mensen voor elk soort werk en maken we als één van de weinige afbouwers gebruik van het 3Dprogramma BIM. Daarmee kun je virtueel door een project lopen om te zien of alle bouwaspecten op elkaar aansluiten.” Klinkende namen als Schiphol, DSM en ASML (cleanrooms) behoren niet voor niets tot de vaste klantenkring, maar ook binnen de zorgsector maakt MullerSRA steeds meer naam vanwege de kwaliteit en snelheid van werken. Zo werd bijvoorbeeld het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft binnen een jaar volledig afgebouwd met 130.000 m2 wanden en plafonds.

SLIM EN SNEL MAATWERK Tot slot timmert MullerSRI aan de weg met het ontwerpen, bouwen en plaatsen van vaste interieur

THEMA | Afbouw, Wanden en Plafonds

130.000 vierkante meter wanden en plafonds voor het nieuwe Reinier de Graaf Gasthuis in Delft

onderdelen. “Denk aan balies, vloeren, pantry’s en kastenwanden die we hier prefab op maat maken voor extra snelheid op de bouwplaats”, verduidelijkt Freddie als we de achterste hal van het pand heb-

ben bereikt. “We proberen de bouw interessanter en goedkoper te maken door slimmere samenwerking. Als een bouwproject goed loopt, verdienen alle partijen geld en is de opdrachtgever tevreden. Daar

gaat het allemaal om en als wij hier kansen voor zien, dan gaan we ervoor. Ook het terugdringen van faalkosten hoort daarbij. Fouten mag je maken, maar niet te vaak dezelfde”, besluit hij lachend. ❚

VISIE OP KWALITEIT IS ONZE TOEKOMST

Mullergroep, ontzorgt u in uw totale afbouw.

SRI

| 75

Inleven . Realiseren. Beleven.

Bij Van Mierlo Bouw & Ontwikkeling zijn we al 85 jaar trots op wie we zijn en wat we maken. We werken vanaf het eerste stadium samen met onze co-makers en luisteren naar onze klanten om het beste resultaat te behalen. Dit in combinatie met ons vakmanschap, zorgt ervoor dat wij de wensen van de klant optimaal kunnen vormgeven. Door op een professionele en resultaatgerichte manier onze middelen en kennis in te zetten, leveren wij toekomstbestendige gebouwen waarin de gebruikers zich thuis voelen.

Bouw & Ontwikkeling Aartsdijkweg 1, Maasdijk, Postbus 218, 3140 AE Maassluis, T: 0174-522300, E: info@vmierlo.nl

www.vmierlo.nl

THEMA | Brandveilig Bouwen Nederland

'PAK JE ROL IN DE BRANDVEILIGHEID'

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: BBN

Brandveiligheid van gebouwen is doorgaans geen 'sexy' onderwerp, maar gaat iedereen in de bouwen gebruiksketen aan, vindt Brandveilig Bouwen Nederland (BBN). De leden van de brancheorganisatie, circa veertig marktpartijen actief in de bouwkundige brandpreventie, benaderen brandveiligheid dan ook integraal, uitgaand van aantoonbare in plaats van ‘papieren’ brandveiligheid. “Alleen mét eigenaren, adviseurs, architecten, bouwers, handhavers en gebruikers kan een gebouw - in gezamenlijkheid – aantoonbaar brandveilig gemaakt worden”, zegt directeur Leo Oosterveen.

BBN-directeur Leo Oosterveen

De integrale brandveiligheid van gebouwen is niet altijd aantoonbaar geborgd, en dat kan beter meent Oosterveen – sinds begin dit jaar in functie en voorheen ambtelijk secretaris van BBN. “Wij constateren de laatste jaren een erosie op het gebied van regelgeving en handhaving.” De nadruk ligt eerder op deregulering dan op verbetering van de brandveiligheid, aldus de BBN-directeur. “Bouwen volgens de minimale eisen van het Bouwbesluit is niet altijd afdoende om aantoonbare brandveiligheid te realiseren. Ieder heeft daarin zijn verantwoordelijkheid. In de eerste plaats de gebouweigenaar, die verantwoordelijk is, maar ook ontwerpers en adviseurs, aannemers en toeleveranciers, handhavers en eindgebruikers van gebouwen. Wij hebben elkaar nodig.” Een bouwkundige ingreep ter verbetering van de brandveiligheid betekent niets als in de uitvoeringsfase van de bouw of tijdens de exploitatie ook maar één schakel ontbreekt, zegt Oosterveen. “Als bijvoorbeeld een betonvloer in het werk te dik of te dun wordt gestort, waardoor de brandwerende deuren niet meer passen of een te grote kier hebben, wordt het gebouw uiteindelijk onveiliger. En wanneer een brandscheidende deur wordt voorzien van een keg zodat hij open blijft staan, functioneert hij niet meer bij brand. Dit zijn slechts enkele voorbeelden uit de praktijk.”

'BOODSCHAP BLIJVEN COMMUNICEREN'

Kernactiviteiten BBN – Bijdragen aan een hoger niveau van bouwkundige brandveiligheid door samenwerking en kennisdeling op dit gebied. – Jaarlijkse update van de brochure ‘Essentiële bouwkundige controlepunten’ met Brandweer Nederland en Bouw en Woningtoezicht Nederland. – Vertegenwoordiging branche in platforms, NEN-commissies en (inter-)nationale werkgroepen. – Structureel overleg met brandweer en adviesraden van betrokken ministeries. – Organisatie congressen en studiedagen op het gebied van brandveiligheid.

Bouwkundige brandveiligheid moet constant onder de aandacht worden gebracht, en daarin heeft de brancheorganisatie volgens haar directeur een belangrijke rol. In dat kader heeft BBN in de periode 2011-2013 een aantal strategische punten op papier gezet, met als kernbegrip de noodzaak marktgericht samen te werken om de brandveiligheid op een hoger peil te brengen. “Wij richten ons daarmee primair op gebouweigenaren, maar ook op preventisten van brandweer en bouwen woningtoezicht, gebruikers, ondernemingsraden, verzekeraars, architecten, aannemers en toeleveranciers van bouwmaterialen.” De periodieke uitgave van de brochure ‘Essentiële bouwkundige controlepunten’ voor de genoemde doelgroepen speelt in deze communicatiestrategie een belangrijke rol, evenals congressen en studiedagen. “Brandveiligheid is geen 'sexy' onderwerp, maar wij merken wel dat het door iedereen belangrijk wordt gevonden. Wij moeten iedere betrokkene overtuigen van zijn of haar rol in het proces, uiteraard zonder drammerig over te komen. BBN werkt er hard aan een bewustwording tot stand te brengen en de kennis die wij hebben zoveel mogelijk te delen en met overtuiging te blijven communiceren. Zo wordt hiervoor op 13 november weer een studiedag bouwkundige brandveiligheid georganiseerd.” ❚

| 77

Zekerheid in brandwerend afdichten

• De specialist voor brandwerende afdichtingen • Volledig gecertificeerd assortiment voor bouwkundige compartimentering • Advies, trainingen en projectbegeleiding

tremco illbruck B.V. • Postbus 20, 4240 CA Arkel Tel: (0183) 56 80 19 • Fax: (0183) 56 80 10 info@nullifire.nl • www.nullifire.nl

THEMA | Brandveilig Bouwen Nederland

'Brandpreventieve afdichting niets zonder goede toepassing'

Afdichtingsmaterialen zijn essentiële onderdelen in de bouwkundige brandpreventie. Het gaat hierbij niet alleen om de juiste producten, maar zeker ook om de juiste toepassing, zegt tremco illbruck. De specialist in afdichtingsmaterialen investeert in ontzorging van de klant om deze doelstelling te bereiken, met een combinatie van producten, advies en projectbegeleiding. Frank Hendrikse, Manager Fire Safety: “Er zou meer gebruik gemaakt moeten worden van de kennis en het advies van marktpartijen in de brandpreventie.”

tremco illbruck biedt onder de merknaam Nullifire twee productpakketten aan op het gebied van brandveiligheid: brandwerende coatings voor staalconstructies (exclusief i.s.m. partner Multifire International) en een Firestoppingpakket voor onderbrekingen in de constructie, zoals voegen en doorvoeren (bestaande uit purschuim, acrylaat- en siliconenkitten, grafietkit, brandmanchetten en coating voor metalen doorvoeren). “Daarbij ligt de nadruk op toegevoegde waarde. Bijvoorbeeld met brandveiligheidsscans en door middel van kennisoverdracht, zoals trainingen en projectbegeleiding, kunnen wij de klant volledig ontzorgen. Wij werken met een vaste groep van vijftien applicatiespecialisten, en kunnen ook aannemers trainen in de toepassing van onze producten, zodat zij over de juiste kennis beschikken voor een goede applicatie. Zo

is het bijvoorbeeld belangrijk te weten dat ‘onbrandbaar’ niet hetzelfde is als ‘brandwerend’.”

MOEILIJK BRANDBAAR PURSCHUIM “Er zijn purschuimen op de markt die binnen de brandklasse B vallen (moeilijk brandbaar; red.), maar niet brandwerend getest zijn”, vervolgt Hendrikse. “Purschuim is een ideaal product om voegen, naden en kieren mee af te dichten, maar mag alleen in voegen in massieve constructies gebruikt worden. Dit is helaas niet altijd het geval waardoor niet altijd de juiste producten worden gebruikt. B1-purschuim is géén brandwerend purschuim en niet toegestaan in brandscheidingen. Dergelijk gebruik is in strijd met het Bouwbesluit én dus met de wet. Brandscheidingen vereisen brandwerende producten en deze moeten getest zijn volgens de Europese norm

'Firestopping' in de praktijk

EN 13501-2. Brandwerend purschuim is dus technisch een ander product dan B1-purschuim en beschikt wél over de juiste testrapporten. tremco illbruck heeft de producten, de testrapporten en de kennis in huis om de markt volledig volgens de regels te bedienen. Zodat de eindgebruiker krijgt wat hij echt nodig heeft: een zo brandveilig mogelijk gebouw.” ❚

| 79

BEDRIJFSPRESENTATIE | MBR Hekwerken

Tekst: scripturum marjoleine meppelink Beeld: MBR Hekwerken

Gedreven onderneming die haar sporen heeft verdiend In ruim 20 jaar tijd is MBR Hekwerken uitgegroeid tot de grootste leverancier van aluminium balkonhekken in Nederland. En ook in deze turbulente en krimpende markt staat zij nog steeds als een rots. Met kwaliteit, klantgerichtheid en vooruitstrevendheid als kernwaarden heeft MBR Hekwerken al talloze projecten en nieuwe ontwikkelingen binnen de balkonhekkenbranche op haar naam staan.

MBR Hekwerken gebruikt in het ontwerpproces 3Dsoftware

MBR Hekwerken zet haar expertise en vakmanschap graag in voor haar opdrachtgevers. "Door steeds te investeren in kennis- en productontwikkeling kunnen wij onze kwalitatief hoogwaardige balkonheksystemen tegen een uiterst concurrerende prijs leveren", aldus Erwin Both, directeur MBR Hekwerken. "Daarnaast bieden wij onze opdrachtgevers al jarenlang uitstekende service."

ADVIES 'Een project maak je samen', is het uitgangspunt van MBR Hekwerken. Both vertelt: "Vanaf het begin denkt ons team, samen met de opdrachtgever, na over de haalbaarheid, werkwijze en kosten van een project. Wij

80 |

denken graag in mogelijkheden en niet in problemen. En door ons creatieve denkwerk komen wij met meer dan standaardoplossingen."

ONTWERP EN VISUALISATIE Het ontwerpproces begint vaak met de vraag van de opdrachtgever: 'Ik heb een idee, kunnen jullie dit maken?'. Vervolgens start een traject dat voornamelijk bestaat uit overleg, het vertalen van ideeĂŤn en het uitwerken van de resultaten in detailtekeningen. MBR Hekwerken gebruikt in het ontwerpproces 3D-software. Hiermee kunnen 'platte' schetsen en werktekeningen in alle stadia van het proces vertaald worden in een driedimensionaal beeld. De ontwerpers van MBR zijn erg blij met deze

BEDRIJFSPRESENTATIE | MBR Hekwerken

techniek. Door werktekeningen ruimtelijk te maken, wordt hetgeen de opdrachtgever in gedachten heeft als het ware tastbaar. Hierdoor verloopt de gedachtewisseling over een ontwerp niet alleen soepel maar ook efficiënt.

OP WEG NAAR MONTAGE De constructeurs van MBR Hekwerken rekenen vervolgens alle elementen door en maken voorsteltekeningen bij het ontwerp. Hierna kan de opdrachtgever met deze voorsteltekeningen de benodigde vergunningen aanvragen. Wanneer alle vergunningen binnen zijn maakt MBR Hekwerken, samen met de opdrachtgever, een planning waarin alle afspraken worden vastgelegd.

sign, door het gebruik van efficiënte productiemethoden, prijstechnisch goed aan bij de markt van deze tijd.

MARKTONTWIKKELINGEN Ook in het buitenland zijn de aluminium balkonheksystemen van MBR Hekwerken niet onopgemerkt gebleven. In zeer korte tijd heeft MBR Hekwerken haar grenzen aanzienlijk verlegd naar België, Frankrijk en Engeland. "Met meerdere verkooppunten in diverse landen kunnen wij met recht zeggen dat wij een internationaal georiënteerd bedrijf zijn. Net als in Nederland maken wij ons in het buitenland niet alleen sterk voor uiteenlopende renovatieprojecten, ook de internationale nieuwbouwmarkt is voor ons een snel groeiend fenomeen", aldus Both. ❚

NIEUWE PRODUCTLIJN: MBR DESIGN Opdrachtgevers stellen vandaag de dag op kwalitatief en esthetisch vlak steeds hogere eisen aan balkonheksystemen. Daarom heeft MBR Hekwerken recent een nieuwe productlijn ontwikkeld, MBR Design. Kenmerkend voor MBR Design zijn de strakke afwerking en slanke detailleringen. MBR Design maakt lasnaden overbodig en laat materialen mooi in elkaar overvloeien. Het bevestigen van hekken, handregels en voetplaten aan balusters gebeurt allemaal zonder zichtbare verbindingen of onderdelen. Met haar kwalitatief hoogwaardige uitstraling geeft MBR Design ieder project een uniek en onderscheidend karakter. Daarnaast sluit MBR De-

| 81

INTERVIEW | Nico Rietdijk

“Nu is het moment om een huis te kopen.”

82 |

INTERVIEW | Nico Rietdijk

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: NVB

NVB-DIRECTEUR NICO RIETDIJK IS VOORZICHTIG OPTIMISTISCH

'Plussen verslaan minnen op huidige woningmarkt' De leden van de NVB zijn bij elkaar goed voor twee derde van alle nieuwe koopwoningen in Nederland. De branchevereniging voor ontwikkelaars én bouwers is dientengevolge een graadmeter voor de stand van zaken op de woningmarkt, en publiceert hierover regelmatig cijfermateriaal, zoals in de halfjaarlijkse Thermometer Koopwoningen. Hoewel de verkoop aantrekt in de laatste maanden, waakt directeur Nico Rietdijk voor al te groot optimisme. “Het gestegen vertrouwen is broos; toch verslaan de plussen op dit moment de minnen.” In het eerste kwartaal van 2014 werden volgens de cijfers van de NVB 4.749 woningen verkocht, een stijging van 35 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. De verkoopcijfers over het gehele jaar 2013 gaven al aan dat de markt aan het 'uitbodemen' is. Een kwestie van meerdere factoren, zegt Rietdijk. “De hypotheekrente is ongekend laag, de recente macro-economische ontwikkelingen geven vertrouwen en op een gegeven moment gaan mensen toch die lang uitgestelde beslissing nemen. Je betaalt nu zo'n twintig tot 25 procent minder voor een koopwoning dan voor de crisis, en de maandlasten zijn ongeveer vijftien tot twintig procent lager. Aan de andere kant kunnen mensen minder lenen dan voor de crisis, is de werkloosheid in 2013 sterk opgelopen en kan de rente alleen maar stijgen. Het is een kwestie van plussen en minnen tegen elkaar afwegen, maar in principe is nu het moment om een huis te kopen.”

'GOEDE PROGNOSES' Opmerkelijk: de verkoopcijfers over 2013 voor de Noordelijke Randstad – waar ook het woningtekort het hoogst is, vallen tegen; tevens blijkt een fors verschil te bestaan in de landelijke verkoop van eengezinswoningen (+11%) en appartementen (-8%). De leden van de NVB bevinden zich in de meeste gevallen voorin het ontwikkelproces van nieuwbouwplannen, en krijgen dus vroegtijdig signalen dat de markt al dan niet aantrekt.

“Onze leden zijn veelal ontwikkelende bouwers - familiebedrijven of dochterondernemingen van concerns, beide verankerd in de regio. Zij kennen de markt goed. Wij kunnen dan ook relatief gemakkelijk prognoses maken.” Gezien de recente cijfers pleit Rietdijk voor voorzichtigheid, want eerdere voorspellingen van diverse instituten, zoals van het Economisch Instituut voor de Bouw, kwamen niet altijd uit. “In 2011 en 2012 werd bijvoorbeeld voorspeld dat er al fors herstel van het aantal verleende bouwvergunningen in 2013 zou kunnen zijn, maar dat viel vies tegen. Meer concreet: er zijn in 2013 slechts 26.184 bouwvergunningen verleend voor huur- en koopwoningen, terwijl er aanvankelijk drie maal zoveel werden verwacht. Dat aantal is nog nooit zo laag geweest.”

'WONINGTEKORT DREIGT' Het aantal nieuw verkochte koopwoningen bedroeg in 2013 ruim 14.769; de NVB verwacht over 2014 een aantal van 18.000 à 20.000. Die getallen staan in geen verhouding tot wat het kabinet in de Hervormingsagenda Woningmarkt becijfert voor een 'gezonde' woningmarkt: een jaarlijkse woningproductie van 73.000 - huurwoningen inbegrepen. Die cijfers zijn aannemelijk, zegt Rietdijk op basis van in eigen beheer uitgevoerd onderzoek. “Op grond van de groei van het aantal huishoudens zijn jaarlijks circa 50.000 extra woningen nodig, en nog eens circa 20.000 ter

vervanging van de bestaande woningvoorraad.” De oorzaak voor het uitblijven van de gewenste bouwproductie is niet alleen aan consumentengedrag toe te schrijven, zegt de NVB-directeur. “De huurmarkt wordt sterk hervormd, en tot nu toe pakken particuliere verhuurders hun gewenste rol als opdrachtgever niet op, terwijl investeringen vanuit de corporatiebranche afnemen en zelfs bouwplannen worden afgeblazen. Het kabinetsbeleid werpt zijn vruchten nog niet af, en als de productie niet aantrekt is er over zes jaar een tekort van 300.000 woningen.”

GELIJKWAARDIG SAMENWERKEN Wat kunnen de (ontwikkelende) bouwers zelf doen om het product aantrekkelijker te maken? Nieuwe businessmodellen vinden bijvoorbeeld, zegt Rietdijk. “Er is de afgelopen jaren al veel bereikt, bijvoorbeeld op het gebied van klantgericht bouwen. De bouw is van oorsprong een technisch mannenvak, terwijl de aankoop van een woning emotie is. 'Woning' betekent niet voor niets 'plek waar het prettig vertoeven is'. Het erkennen van die beleving is een belangrijk winstpunt in de werkwijze van onze leden. Daarnaast hebben wij enorme vooruitgang geboekt in de reductie van faalkosten.” Hét businessmodel voor de toekomst? “Integratie op basis van gelijkwaardig samenwerken, ondersteund door technieken als BIM. Dat is de basis van de toekomstige bouwketen. Deze werkwijze staat al grotendeels in de steigers, maar wordt in de toekomst de regel.” Bevoordeelt de genoemde ontwikkeling niet de bouwconcerns ten opzichte van de familiebedrijven? Niet per se, zegt Rietdijk. “Ketenintegratie kan ook heel goed worden gerealiseerd door kleinere, regionaal gebonden bouwpartijen en toeleveranciers die al jaren samenwerken. Het betreft immers bewezen expertise.” ❚

| 83

WONINGBOUW

PLAATSNAAM | Projectnaam

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: Slokker Bouwgroep

Bouw Centrumplan Waddinxveen in volle gang Het zogenaamde Centrumplan Waddinxveen omvat de nieuwbouw van diverse woningen, winkels en horeca en een ruim bemeten parkeergarage van circa 1.200 plaatsen, voor circa 60 winkels en 260 woningen. De winkelen woonruimte is verdeeld in verschillende blokken, elk met een eigen architect. Tussen de blokken zijn straten (promenades) ontworpen. Bouwcombinatie Hurks-Slokker is, in opdracht van a.s.r. vastgoed ontwikkeling, verantwoordelijk voor de bouw. De oplevering van het nieuwe centrum staat gepland voor het vierde kwartaal van 2014. Meer dan dertig jaar werd erover gesproken, maar nu wordt het nieuwe Centrumplan Waddinxveen toch echt gerealiseerd. In november 2012 is de eerste paal geslagen. En in februari 2013 is gestart met de heiwerkzaamheden. Half mei 2014 is de vlag gehesen, omdat het hoogste punt van de nieuwbouw is bereikt. “Het nieuwe centrum wordt gebouwd op circa 3.000 prefab betonnen heipalen, die zijn geheid tot op een diepte tussen de 18 en 24 meter onder het maaiveld”, vertelt Cees Slaats, projectleider bij Slokker Bouwgroep. “Op de heipalen zijn de funderingsbalken en poeren aangebracht. De meeste poeren zijn prefab uitgevoerd, op de bouw aangeleverd en ter plekke, met vooraf ingeboorde/ingelijmde stekken, op de heipalen vastgezet. Hierdoor kon de bouwtijd aanzienlijk worden verkort.” Op de funderingsconstructie zijn in het werk gestorte kelderwanden en prefab betonkolommen aangebracht, waarop het dek rust. De totale begane grondvloer beslaat circa 35.000 m². “Deze vloer bestaat uit breedplaatvloeren waarop een betonnen laag is gestort. Vanwege (toekomstige) grote belastingen, is deze vloer zwaarder gewapend.” Door zoveel mogelijk elementen prefab aan te leveren, kon het dek snel worden gerealiseerd. “Dat was cruciaal, want het dek is eigenlijk ons nieuwe werkvlak. Na de realisatie van het dek konden we starten met de bovenbouw.”

84 |

Het centrum kreeg een BREEAM-label ‘Excellent’ voor het ontwerp; de bouwers gaan ook voor een oplevercertificaat

WADDINXVEEN | Centrumplan

De appartementen zijn gedeeltelijk op de daken gesitueerd

VERSCHILLENDE BOUWSTROMEN Vanaf de begane grondvloer wordt de dragende constructie van het bouwcomplex uitgevoerd in een combinatie van prefab betonwanden en kolommen, in-het-werk gestorte wanden en kolommen, gemetselde kalkzandsteenwanden, een staalconstructie en-in-het werk gestorte balken vloeren (meestal op breedplaatvloeren). “Omdat de bouwtijd erg kort is, hebben we het bouwproces in drie stukken opgeknipt, waardoor verschillende bouwstromen zijn ontstaan”, aldus Slaats. “Voor elke bouwstroom hebben we een projectleider verantwoordelijk gemaakt. Ook hebben we twee werkvoorbereiders aangewezen, evenals een vliegende keep voor alle zaken die tussendoor komen. Ook maken we gebruik van verschillende onderaannemers per discipline. Die werkwijze bevalt ons goed.” De werkvoorbereidingstijd was kort. “Al na anderhalve maand zijn we met de bouw begonnen. Goede bouwpartners maken dit mogelijk. Zo heeft Holcon ons voorzien in het hele prefab-verhaal. Doordat wij alle werktekeningen digitaal maken, versturen en controleren, kan steeds snel geschakeld worden.”

BREEAM-CERTIFICAAT Het nieuw ontwikkelde centrum van Waddinxveen is het eerste Nederlandse winkelcentrum dat voorzien is van een BREEAM-label ‘Excellent’. “Maar we zijn nog niet klaar, we gaan ook voor een oplevercertificaat”, aldus Slaats. De duurzaamheid van het centrum blijkt onder meer uit het feit dat het centrum voor 67% op duurzame energie zal draaien. “Al tijdens de ontwerpen voorbereidingsfase is nagedacht over duurzame maatregelen en hoe we ze moeten integreren in het project. Zo gebruiken we duurzame bouwmaterialen, duurzame lijmsoorten in plaatmateriaal en FSC-hout en wordt overal energiezuinige verlichting toegepast. We hebben gezocht naar alternatieven met betrekking tot de isolatie. De bestrating in de parkeergarage betreft klinkerbestrating, waaronder granulaat is toegepast om verzakkingen te voorkomen. We monitoren nauwkeurig ons gas-, water- en lichtverbruik. Daarnaast hebben we de afvalscheiding op de bouw erg goed georganiseerd. Dat levert allemaal BREEAM-punten op.” Een belangrijke bijdrage aan het behalen van de BREAAM-certificeringscriteria wordt bovendien geleverd door de plaatsing van vier individuele WKO-installaties, die over de verschillende bouwblokken worden verdeeld. De WKO’s worden per bouwblok ingeregeld, voor een optimaal resultaat. ›

Projectinfo 'VEEL PREFAB BETON TOEGEPAST' De bouwtijd van Centrumplan Waddinxveen is kort. Om het bouwtempo hoog te houden, worden veel elementen geprefabriceerd aangeleverd. Zo ook het beton. OBI Ossendrechtse Beton Industrie BV is, in opdracht van hoofdaannemer Bouwcombinatie Hurks-Slokker, verantwoordelijk voor de fabricage en levering van alle prefab zichtelementen in het project. Hieronder vallen onder andere de trappen, trappenwanden, galerijen, balkons, gevelbanden en de opvallende witte dakrand. “De producten die wij voor het Centrumplan hebben gemaakt, zijn moeilijk maakbaar op de bouw”, aldus Jan Niemantsverdriet namens OBI Ossendrechtse Beton Industrie BV. “In de producten zijn veel details verwerkt. Denk bijvoorbeeld aan de sierrand op het dak, een echte eyecatcher. Zo’n rand kunnen niet alle betonleveranciers maken. Niet alleen de kleur, maar zeker ook de Byzantijnse vorm was een uitdaging.” Het project vraagt veel flexibiliteit van zijn bedrijf, aldus Niemantsverdriet. “Complex aan dit project is dat alle vijf de blokken door verschillende architecten zijn ontworpen, met ieder hun eigen benadering en wensen. De bouw wordt vanwege zijn omvang in verschillende bouwstromen uitgevoerd, door verschillende uitvoerders. Iedereen heeft zijn eigen wensen. Niet alleen qua productie, maar ook qua levering van de producten bijvoorbeeld. Daar moeten wij steeds op inspelen.” Negentig procent van de werkzaamheden voor Centrumplan Waddinxveen is inmiddels gereed. Jan Niemantsverdriet kijkt terug op een mooi project. “Van dit soort projecten willen we er zeker nog meer maken. De samenwerking met alle bouwpartners verliep goed. Centrumplan Waddinxveen komt zeker op onze referentielijst te staan.”

| 85

Uitbloeiingsarme mortels wen? m bou et a a z r u Du sm mortel Neem

Geen witte uitslag meer op metselwerk

• • • •

Centrumplan Waddinxveen

Metselmortels Voegmortels Doorstrijkmortels Dunbedmortels

• Voorzien van uitgekiend pakket uitbloeiblokkers • Optimaal metseltempo met het Remix Mortel-Op-Maat systeem® • Enige metselmortelfabrikant met Dubokeur voor Duurzaam bouwen.

Remix Uitbloeiingsarme mortels, de enige echte

Tel. 0599 - 287 360

www.remix.nl Remix-Stedenbouw-juni14 AANGEPAST.indd 1

17-06-14 17:23

BETROUWBAAR METSELWERK EN MEER Bouwbedrijf Van Rooijen-Balk B.V. (BRB) bestaat bijna 35 jaar. BRB is een compleet metselbedrijf, wij verrichten de volgende werkzaamheden: - kalkzandsteenelementen - isoleren - gevelmetselwerk - voegwerk - steigerwerk inclusief verhuur (traditioneel tube-lock systeem / hefsteigers) - bouwliften inclusief verhuur: type tandheugel - eventueel stelwerk. BRB werkt veel voor vaste opdrachtgevers. Wij zijn een bedrijf, dat meedenkt tijdens het proces, maar bij voorkeur voorafgaand aan het proces. BRB wordt in een steeds vroeger stadium bij het proces betrokken om eventuele fouten te voorkomen en voordelen te behalen. Diverse aannemers gaan over op het LEAN Bouwen. Voor velen is dit nieuw. BRB is hier al een aantal jaren mee bekend en inmiddels gewend. LEAN Bouwen is plannen met elkaar, dus niets anders dan afspraken nakomen. Dat deden wij voorheen ook al. De bouw zit nog in een moeilijke tijd, maar één fenomeen heeft zich bewezen: kwaliteit overwint!

722095_Bouwbedrijf van Rooijen-Balk.indd 1

15-07-14 09:21

WADDINXVEEN | Centrumplan

SAMEN OPTREKKEN Centrumplan Waddinxveen is het eerste project dat door de bouwcombinatie Hurks-Slokker wordt uitgevoerd. “Hurks en Slokker zijn beide familiebedrijven, die zowel de utiliteitsmarkt als de woningmarkt bedienen. In dit project hebben we elkaar dan ook goed kunnen vinden”, aldus Slaats. Ook de samenwerking met opdrachtgever a.s.r. vastgoed ontwikkeling verloopt zeer naar wens. “De samenwerking tussen ons drieën bevalt zelfs zo goed, dat we samen een tweede project gaan maken, namelijk de expeditiestraat en de bewonersparkeergarage van Leidsche Rijn Centrum in Utrecht.” ❚ Bijzondere materialisatie in de afwerking

Projectinfo 'UNIEK PROJECT VERDIENT UNIEKE MORTELS' Mortelfabrikant Remix Droge Mortel BV levert voor dit project mortels volgens het Remix Mortel-Op-Maat-systeem. Voor alle elf verschillende steensorteringen zijn de mortels geheel op deze steensorteringen en op de projectomstandigheden afgestemd. "Dit resulteert in een optimaal stapeltempo, waardoor de bouwtijd kan worden verkort. Een belangrijk issue bij dit project." Voor een fraai aanzicht zonder hinderlijke witte uitslag levert Remix Uitbloeiingsarme (UA) mortels, die voorzien zijn van een uitgekiend pakket uitbloeiingsblokkers, waardoor witte kalkuitbloei tot 90% wordt gereduceerd. Het metselwerk wordt volgens de doorstrijkmethode uitgevoerd in drie kleuren en volgens de traditionele metselmethode met uitkrabben en navoegen in vijf kleuren. De metselen doorstrijkmortels worden in 35 tons silo’s op de bouw aangeleverd en kunnen daar ook weer worden nagevuld. De zes Remix-silo’s staan centraal op de bouwlocatie opgesteld. Alle silo’s zijn voorzien van een D100-menger. Deze mengers zorgen ervoor dat het metselbedrijf, dat mechanisch oppert met een kubel, de tientallen metselaars snel en efficiënt kan bevoorraden. Wisselende waterdrukken worden opgevangen door watervaten met bijbehorende waterpompen. De Remix Uitbloeiingsarme voegmortels worden geleverd in PE-zakken van 25 kilogram. De dichtgesealde zakken zijn regen- en stofdicht, zijn langer houdbaar en buiten op te slaan. PE is recyclebaar. "Remix is de enige mortelfabrikant met Dubokeur op mortels voor metselwerk. De toegepaste metselen doorstrijkmortels hebben alle het Dubokeur voor duurzaam bouwen, hetgeen goed past bij het streven naar duurzaamheid in dit project. Remix is trots te mogen bijdragen aan het tot stand komen van dit unieke project in Waddinxveen."

Projectinfo METSELWERK 20 augustus 2013 heeft Bouwbedrijf Van Rooijen-Balk (BRB) opdracht gekregen voor het complete metselwerk aan het project Centrumplan Waddinxveen. "Dit project wordt uitgevoerd door Bouwcombinatie Hurks-Slokker. BRB heeft al lange tijd een goede relatie met Slokker Bouwgroep uit Huizen. Het is even wennen om voor een bouwcombinatie te werken. Het zijn twee verschillende bedrijven met verschillende culturen. Het wennen kan niet lang duren, want er moet gewerkt worden. De winkels worden eind 2014 opgeleverd, weer of geen weer." BRB voert de volgende werkzaamheden uit: - compleet steigerwerk inclusief materieel - inzet bouwliften - inzet verreiker - verwerken gevelstenen - voegwerk/doorstrijken metselwerk - stelwerk kozijnen/profielen - aanbrengen geveldragers De totale aanneemsom bedraagt € 2.400.000,"Het project Centrumplan Waddinxveen is complex. Het is opgesplitst in drie delen. BRB heeft op elk deel een voorman staan en diverse werknemers. Tussen het team van Hurks-Slokker en onze voorlieden hebben wij een uitvoerder neergezet om een-en-ander aan te sturen en onze beoogde kwaliteit te waarborgen. Wij hebben met een strakke planning te maken. Het aantal mensen dat BRB inzet, ligt tussen de 30 en 50 bouwvakkers. BRB is trots om een dergelijk project te mogen maken. Dat wij dit kunnen uitvoeren, hebben wij door de jaren heen wel laten blijken. Het einde van onze werkzaamheden is in zicht en wij zijn weer een ervaring rijker."

| 87

WADDINXVEEN | Centrumplan

Projectinfo MODERNE, MOBIELE MORTELCENTRALES Vloerenbedrijf van Rijbroek produceert al sinds 40 jaar dekvloeren voor de woningbouw en de utiliteitsbouw. De laatste 15 jaar is de productie van de zwevende gietdekvloer vanwege het reduceren van contactgeluid enorm toegenomen. Deze hoogwaardige akoestisch ontkoppelde dekvloeren worden dan ook toegepast in alle appartementen van het Centrumplan Waddinxveen. De vloeropbouw van deze appartementen bestaat uit een breedplaatvloer, voorzien van een geëlastificeerde polystyreen vloerisolatieplaat (EPS-T) met een kunststof folie ten behoeve van vloerverwarming. Hierna wordt de gietvloer aangebracht. Het toegepaste bindmiddel anhydriet betekent een verantwoord gebruik van industriële reststoffen, zoals rookgasontzwavelingsgips, dat vrijkomt bij het reinigen van

rookgassen van kolengestookte energiecentrales. De winkels binnen het Centrumplan worden voorzien van een combinatie van akoestische isolatie, thermische isolatie, schuimbeton en de anhydriet gietdekvloer. Om aan de groeiende vraag naar kwaliteit en leverbetrouwbaarheid te voldoen, beschikt Vloerenbedrijf Van Rijbroek in Uden over een eigen centrale voor de aanmaak van specie en de open overslag van grondstoffen. Deze uiterst moderne centrale mag voor een vloerenbedrijf uniek worden genoemd. Samen met de mogelijkheid direct op locatie te produceren, zorgt deze moderne centrale voor een hoge flexibiliteit. Bovendien is Van Rijbroek hiermee volledig selfsupporting en onafhankelijk van de aanlevermogelijkheden en de kwaliteiten van derden.

Bouwinfo OPDRACHT a.s.r. vastgoed ontwikkeling ONTWERP Soeters Van Eldonk, RPHS, Dittmar, 010 en Rijnboutt UITVOERING Bouwcombinatie Hurks Bouw Zuid en Slokker Bouwgroep vestiging Huizen

INSTALLATIES Unica Ecopower BOUWPERIODE eind 2012 – januari 2015

OBI

Specialist in alle op maat gemaakte prefab beton producten

OBI is specialist in prefab beton, door snelheid en flexibiliteit. Door de platte en verticale organisatie, slaagt zij er reeds 40 jaar in klanten op een adequate manier van dienst te zijn. Complexere producten in vorm en kleur, kunnen snel en flexibel bij klanten aangeleverd worden. OBI vertaalt de wensen van de opdrachtgevers in optimale oplossingen voor prefab beton. Met een eigen werkvoorbereiding , mallenmakerij en vlechterij is zij in staat de doorlooptijden te verkorten en wijzigingen tot op het laatste moment op te vangen en daarbij in te spelen op de hectiek van de bouw. De Ossendrechtse betonindustrie ziet de snel veranderende markt vol vertrouwen tegemoet, door bovenstaande te vertalen in een product met een uitstekende prijs kwaliteit niveau. OSSENDRECHTSE BETONINDUSTRIE B.V. POSTBUS 8 4640 AA OSSENDRECHT TEL: 0031/(0)164-67.38.55 E -MAIL: info@obibeton.nl

88 |

AMSTELVEEN | Maarten Luther en Mont Blanc

Maarten Luther en Mont Blanc: 'renoveren als bouwteam, voor en met bewoners' Bewoond groot onderhoud aan galerijflats vraagt veel van de betrokken partijen, zoals een goede opvang van bewoners en een betrouwbare planning. De renovatie van 2 galerijflats in Amstelveen van woningcorporatie Eigen Haard wordt daarom uitgevoerd met een intensieve bewonersbegeleiding. Hoofdaannemer Qbuild stuurt de eigen onderaannemers strak aan. “Zij zijn speciaal geselecteerd voor dit project, waardoor wij als bouwteam goed functioneren”, aldus Qbuild-directeur Ad Burger. De 12 verdiepingen tellende galerijflats aan de Maarten Lutherweg en de Mont Blanc in Amstelveen-Zuid, elk met 84 woningen, worden op basis van meerjarenonderhoud gereedgemaakt voor de komende 25 jaar. “Het zijn vergelijkbare flats met ruime vieren vijfkamerwoningen in gemengde wijken”, vertelt projectontwikkelaar Fred Springintveld van Eigen Haard, dat zo'n 60.000 woningen exploiteert in Groot-Amsterdam. “Populaire woningen, maar ook enigszins gedateerd. Meer comfort, een labelsprong naar gemiddeld B en een opgefriste, veilige gebouwschil, dat zijn de belangrijke winstpunten van deze renovatie. De collectieve energievoorziening wordt bijvoorbeeld vervangen door woninggebonden cv-installaties, wat het comfortverschil tussen woningen wegneemt; de gevel wordt goed geïsoleerd en deels voorzien van keramische beplating, koudebruggen in het casco worden weggenomen en de entree wordt volledig afgesloten, met een nieuwe constructie. Naast in iedere woning het toilet wordt in 40% van de gevallen ook keuken en badkamer vervangen in verband met het einde van de levensduur, inclusief alle installaties. De werkzaamheden in de woningen zijn uitgebreid, met name omdat alle leidingen worden vervangen.”

PROJECTSPECIFIEKE AANPAK

Keramische tegels geven de liftschacht een frisse uitstraling

“Wat een dergelijke bewoonde renovatie voor bewoners betekent kun je je voorstellen”, vervolgt Cees Stam, manager Projectbureau bij Eigen Haard. “De gemiddelde leeftijd is in deze flat bovendien relatief hoog en sommige bewoners hebben een medische indicatie. Wij hebben een aanbesteding gehouden met aannemers die geselecteerd zijn op een goed 'track record' op het gebied van bewoonde renovatie. Qbuild kwam bij deze inschrijving als beste uit de bus. Wij kiezen voor een intensieve bewonersbegeleiding in het hele traject. Dus voor, tijdens en na de renovatie. Daarbij horen warme opnames met bewoners en een goede aansturing van het bouwkundig personeel met het oog op bewoonde renovatie. De Qbuild-methode sluit daar prima op aan.” Wat houdt die Qbuild-methode in? “Een projectspecifieke aanpak”, vertelt Burger. “Onderaannemers zijn speciaal geselecteerd voor deze opdracht, waardoor wij als bouwteam goed functioneren en bewoners niet alleen zo min mogelijk overlast bezorgen, maar onze opdrachtgever daadwerkelijk ontzorgen en de planning strak houden. Voor de gebouwinstallaties zijn bijvoorbeeld 4 partijen geselecteerd in plaats van de gebruikelijke 1 of 2, omdat het project zo beter bleek te kunnen worden aangestuurd.” ›

| 89

> Schadeherstel > Renovatie en groot onderhoud > Verbouw en vastgoedonderhoud > 24-uurs reparatie- en calamiteitenservice

www.qbuild.nl

Beschermen, verbeteren en behouden van staal en beton IVACON is onderdeel van de SealteQ Group. SealteQ Group werkt met een team van meer dan 200 medewerkers in zeer diverse werkgebieden. In de markt staat het bedrijf bekend als dé specialist op het gebied van onderhoudsprojecten en conservering van beton en staal. IVACON repareert, verbetert en beschermt beton in flatgebouwen, kantoorgebouwen, ziekenhuizen, scholen, fabrieken, hangars, silo’s en tunnels, maar ook op steigers of bruggen en vele andere betonconstructies. Met bijna 30 jaar ervaring een zeer gespecialiseerde partij. U kunt contact met ons opnemen via onderstaande gegevens: Telefoonnummer 023 53 44 666, info@ivacon.nl, Hoofdweg Westzijde 81, Lijnden. Meer informatie vindt u op onze websites: www.ivacon.nl of www.sealteq.nl

AMSTELVEEN | Maarten Luther en Mont Blanc

Projectinfo VLOERVERHOGINGSSYSTEEM Voor het 'opplussen' van de galerijvloeren en de balkonvloeren van de Maarten Luther King-flat en de Mont Blanc-flat werd PAM Galerij en Balkonverhoging door Alphaplan gevraagd mee te denken over een geschikt vloerverhogingsysteem. De vloeren dienen met circa 14 centimeter verhoogd te worden. De extra aan te brengen belasting op de galerijen balkonvloeren is echter zeer beperkt en dus is het belangrijk dat het systeem niet (te) zwaar is. “In dit geval mag de extra aan te brengen belasting niet meer zijn dan 15 kg/m² en dat is niet veel.” PAM Galerij en Balkonverhoging heeft voor haar vloeren een systeemconstructie die uit kunststof delen bestaat en van 3 soorten afwerking kan worden voorzien. In dit geval werd het buitentapijt en de PAS-antislipbekleding overwogen. “De architect had vanwege de te realiseren uitstraling voorkeur voor de PAS-antislipbekleding. Omdat de architect wel enigszins met kleur wilde werken maar niet met felle en zeker niet met overheersende kleuren. In dit geval is gekozen voor de Intensief-versie van de PAS-serie. Deze is in één kleur te leveren, namelijk antraciet. Echter, de Intensief is wat vaster en de gaten zijn een tikkeltje groter. Daarom is besloten dat het vlies dat onder de antislipbekleding komt in kleur geleverd wordt. In dit geval is voor één flat de kleur robijnrood en één flat in paars gekozen. Dit vlies is dus alleen door de gaten te zien en geeft een speels karakter aan de vloer. Het geheel wordt aan de zijden en rondom de HWA’s met plastisol in zwart afgewerkt. Het belooft een mooi project te worden, en dit toont weer eens aan dat mooi niet duur hoeft te zijn.”

BEWONERSINFORMATIE “Het renovatieprogramma omvat diverse ingrepen aan de gevelschil, maar de gevelrenovatie is eigenlijk de gemakkelijkste opgave”, vervolgt Qbuildprojectmanager Jaap Stekelenburg. “De meest ingrijpende werkzaamheden vinden in de woningen plaats. Er moet bijvoorbeeld asbest gesaneerd worden en alle standleidingen worden vervangen. We pakken de woningen dan ook aan in verticale strangen, waarbij in verschillende woningen gelijktijdig wordt gewerkt.” Dan is bewonerscommunicatie van groot belang. Qbuild kwam met een plan van aanpak op basis van 21 dagen voor het uitvoeren van werkzaamheden in 12 boven elkaar gelegen woningen, waarin alles in de betreffende woning wordt afgemaakt en ook werkzaamheden aan de gevel met betrekking tot bewoning - zoals kozijnrenovatie, zoveel mogelijk zijn meegenomen. Bewoners kregen van de bouwers een boekje met gedetailleerde bewonersinformatie – een blauwdruk van de planning van de werkzaamheden in de woning. “Wat er precies gaat gebeuren staat tot in detail op papier, inclusief de planning per dag en wat bewoners moeten verrichten aan voorbereidende werkzaamheden. De reden is tweeledig: bewoners moeten zo min en zo kort mogelijk last hebben van de werkzaamheden, en uiteraard dient de woning renovatieklaar te zijn op de betreffende dagen.” ›

Projectinfo NIEUW BESCHERMEND VLOERCOATINGSYSTEEM De balkons en galerijen van de flats 'Maarten Luther' en 'Mont Blanc' in Amstelveen krijgen een nieuw beschermend vloercoatingsysteem. Ze kunnen daardoor weer minstens 25 jaar mee. IVACON uit Lijnden voert de werkzaamheden uit, in opdracht van woningcorporatie Eigen Haard en aannemer QBuild. IVACON is gespecialiseerd in onderhoud en bescherming van beton en maakt onderdeel uit van de SealteQ Group. Voor IVACON zijn de flats twee 'oude bekenden'. "In 1989 zijn de galerijen en balkons ook van een waterdichte afwerking voorzien. Maar deze is nu aan vervanging toe", vertelt Rob Braaksma, directeur van IVACON. "De afwerking vertoont de eerste tekenen van slijtage. Om verdere onthechting en lekkage tegen te gaan is tijdig ingrijpen noodzakelijk." Er wordt opnieuw gebruik gemaakt van de slijtvaste gietvloersystemen van Triflex. Wel is er een verschil tussen de galerijen en de balkons. De galerijen worden voorzien van het BFS-systeem, de balkons worden afgedicht met het BCS-systeem. Braaksma legt uit: "BFS is geschikt voor intensief gebruik en heeft daarnaast een goede antisliplaag. BCS is geschikt voor ruimtes die minder intensief worden gebruikt en die je gemakkelijk moet kunnen reinigen." In 1989 vormde een onverzadigbare polyesterhars de basis van de Triflexsystemen. Inmiddels zijn de systemen verder ontwikkeld. De balkons en galerijen krijgen nu een afdichting op basis van PMMA. Braaksma: "In deze afdichting zitten minder weekmakers die op den duur kunnen verharden. PMMA is flexibeler."

Galerijen en balkons worden hoogwaardig afgewerkt

IVACON startte de werkzaamheden in 2013. Behalve nieuwe vloercoatingsystemen vervangt het bedrijf ook de hemelwaterputten en verricht het betonreparaties aan gevelbanden en liftschachten. Een strakke planning en een goede samenwerking met Eigen Haard en QBuild zorgen voor een hoog werktempo. De werkzaamheden voor de Maarten Luther moeten nog voor de zomer zijn afgerond; de Mont Blanc volgt niet veel later. Braaksma: "Om de week nemen we de planning door en sturen we waar nodig bij. De flats kunnen er straks weer 25 jaar tegenaan."

| 91

AMSTELVEEN | Maarten Luther en Mont Blanc

Projectinfo BINNEN- EN BUITENSCHILDERWERK Van de Griend & Van Aken glas & schilderwerken bv is een bedrijf met 17 Nederlandse vaklieden. In juni 2011 heeft er in het bestaande bedrijf, dat reeds 33 jaar bestond, een directiewisseling plaatsgevonden. Op het moment van overname bestond het bedrijf uit 4 vaklieden. "Vanzelfsprekend zijn wij trots op onze gerealiseerde bedrijfsgroei. Wij bieden adequate oplossingen voor alle vraagstukken op het gebied van glas en schilderwerken." "Door steeds sneller veranderende omstandigheden is er in toenemende mate behoefte aan een duidelijke visie en richting. In haar diensten verenigt Van de Griend & Van Aken glas & schilderwerken bv betrokkenheid, intelligentie en vakkennis. Dit zijn de pijlers van onze klanten oplossingsgerichte mentaliteit, die hand in hand gaat met de optimalisatie van werkprocessen. De langdurige relatie QBuild/Van de Griend & Van Aken glas & schilderwerken bv betekent een brede scope van de betrokkenen, intensieve samenwerking en een goede communicatie. Onze rol en specialisatie voor dit project houdt in het uitvoeren van het binnen- en buitenschilderwerk conform het vooraf gestelde programma van eisen en de planning. Gezamenlijk dragen de partijen uit 'Onderhoud; geen overlast maar service'.

Al 37 jaar de specialist in onderhoud en renovatie

Tel: 0182-385325 www.vandegriend-vanaken.nl

721016_vandegriend.indd 1

92 |

19-05-14 12:07

AMSTELVEEN | Maarten Luther en Mont Blanc

Voor de verschillende doelgroepen zijn maatwerkoplossingen bedacht om de situatie zo aangenaam mogelijk te maken; aan de Maarten Lutherweg, waar het belangrijkste werk al is gedaan, heeft zich dat al bewezen. “Een klein deel van de bewoners verbleef in de renovatieperiode van de woning in een hotel; het grootste deel bleef in de flat. Wij hebben voor hen een volledig ingerichte, tijdelijke unit gebouwd van 18 bij 6 meter, met onder meer wasmachines en douches, en niet te vergeten de mogelijkheid tot rust te komen en even een praatje te maken. Dat is goed bevallen en heeft het sociale verkeer in de flat zeker goed gedaan. De bewoners gaan dit 'buurthuis' nog missen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Eigen Haard UITVOERING Qbuild BOUWPERIODE oktober 2013 - juli 2014 (Maarten Lutherweg); januari 2014 – december 2014 (Mont Blanc)

PROGRAMMA renovatie 2x84 woningen (aanbrengen nieuwe cvinstallaties en ventilatie; renovatie keukens, badkamers en toiletten in geval einde levensduur; asbestverwijdering; schilderen binnengevel); diverse werkzaamheden aan de buitenzijde van het flatgebouw (o.a. realisatie entreeconstructie, gevelisolatie en -bekleding, aanbrengen schotelinstallatie op dak)

De woningen worden in strangen van twaalf aangepakt

De entree wordt afgesloten met een nieuwe constructie

| 93

ROTTERDAM | Renovatie Prinses Margrietflat Tekst: Liliane Verwoolde , Het tekstbureau Beeld: CSfotografie

RIANTE BALKONS MET UITZICHT OP HET GROEN Overal in Nederland worden flatgebouwen uit de zestiger en zeventiger jaren rigoureus aangepakt en verbouwd tot eigentijdse wooncomplexen. Maar de renovatie van de Prinses Margrietflat in Rotterdam spant de kroon. Hier worden de gebouwen eerst teruggebracht tot een geraamte, waarin de wind aan alle kanten vrij spel heeft. Vervolgens worden de appartementen anders ingedeeld of samengevoegd. De balkons en galerijen worden vervangen en vergroot en het energieprestatielabel gaat van F /G naar A/B. De renovatie van de Prinses Margrietflat is onderdeel van de gebiedsontwikkeling Bramanteplein en omgeving. Woonstad Rotterdam en gemeente Rotterdam willen in dit gebied de kwaliteit van wonen, welzijn en zorg voor senioren verhogen. Tegelijkertijd willen ze ervoor zorgen dat mensen in de hogere leeftijdsklassen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen. “Maar wel op een creatieve manier”, vertelt Tomas Schütz, projectontwikkelaar van Woonstad Rotterdam. “Daarom hebben we een prijsvraag uitgeschreven voor jonge architecten. Wie presenteert ons het plan waarbij de gedateerde ‘zeembalkonnetjes’ plaatsmaken voor riante balkons, vanwaar de bewoners kunnen genieten van het fraaie uitzicht?” Het antwoord komt van het Rotterdamse bureau Stereo Architects.

CONSTRUCTIEVE UITDAGING

LOGISTIEKE CONSEQUENTIES

Op speciaal verzoek besteedt Stereo Architects in haar ontwerp veel aandacht aan de balkons. Deze moeten fraai, betaalbaar en functioneel zijn. Ze moeten bovendien een opvallend verschil in uiterlijk teweegbrengen. Finbarr McComb van Stereo Architects: “Hiertoe hebben we aan de achterzijde de borstwering en de balkons verwijderd en grote schuifpuien geplaatst. Zo valt het licht maximaal binnen. Vervolgens hebben we nieuwe balkons toegevoegd als een verzameling betonschijven.” Het plan wordt enthousiast ontvangen. “Maar de constructieve uitdaging heeft ons hoofdpijn bezorgd”, bekent Schütz. “De nieuwe balkons kunnen immers niet opgehangen worden aan de bestaande constructie.” De oplossing wordt gevonden met hulp van Veluwe beton. Deze prefabriceert betonplaten met piepschuim, waardoor het gewicht relatief laag blijft en een kolom voldoende ondersteuning biedt.

Deze kolom zorgt echter voor een nieuw probleem. Maurice Koster, hoofduitvoerder van Breijer Projecten: “De kolom - en daarmee de fundering - moeten dicht tegen de gevel staan, maar het roeren van de grond - zo dicht tegen het gebouw - is niet zonder risico.” Ook hiervoor komt een oplossing. Grondverdringende palen houden de bodemgesteldheid in stand, maar om deze in de grond te krijgen moeten eerst alle galerijen eraf worden gezaagd. “Hierdoor kunnen we de appartementen niet meer in en uit”, legt Koster uit, “en dat heeft grote logistieke consequenties. Werken we normaal van boven naar beneden, nu moeten we per verdieping van beneden naar boven werken. In dit kader hebben we ook besloten om niet eerst de ruwbouw en daarna de afbouw te doen, maar alles in één keer aan te pakken. We plannen 'lean' en hebben het gebouw vooraf in BIM uitgewerkt om verrassingen op de bouw zoveel mogelijk te voorkomen. ›

Cascorenovatie op basis van herindeling leidt tot bijna geheel nieuwe flat

94 |

ROTTERDAM | Renovatie Prinses Margrietflat

HERKENBAARHEID Maar de voordelen van het ontwerp zijn groot. De bewoners kunnen straks genieten van licht, lucht en ruim zicht op de groene omgeving en dat met volop privacy op de balkons. Een nieuw patroon legt verband tussen de individuele woning en het gebouw als geheel, zodat een grotere herkenbaarheid ontstaat. Aan de binnenzijde worden vanaf de tweede bouwlaag steeds drie woningen samengevoegd tot twee woningen, zodat de woningen worden vergroot van 55 m2 naar 84 m2. De galerijen worden vervangen zodat de appartementen ook voor rolstoelgebruikers toegankelijk zijn. De energielabels tenslotte gaan van F/G naar A/B. Woonstad verbetert de isolatie en combineert een efficiëntere cv-installatie met warmteterugwinning.

SNEL LADEN EN LOSSEN Inmiddels is de renovatie in volle gang. Met 114 woningen vraagt het ontwerp om grote hoeveelheden prefabelementen. Per trailers zullen zo’n 700 prefabbetonelementen en 200 staalelementen moeten worden aangevoerd. En dat in rap tempo. “Om het bouwtempo hoog te houden, bouwen we in drie bouwstromen”, vertelt projectmanager Charles van den Herik. “We bouwen aan de voor- en achterzijde tegelijk. Voor de aanvoer van de prefabbetonelementen werken we met wisseltrailers. De trailer die geladen is met bouwmaterialen blijft staan en de chauffeur rijdt onmiddellijk terug. Pas in de volgende rit neemt hij de lege trailer weer mee. Zo worden tijd en ritten optimaal benut. De leveringen gebeuren zoveel mogelijk just-in-time. Als de materialen meteen kunnen worden verwerkt, voorkomt dat opeenstapeling op het bouwterrein en dat scheelt kostbare ruimte.” In februari 2015 wordt de nieuwe Prinses Margrietflat opgeleverd. ❚ Balkons realiseren een belangrijk deel van de nieuwe uitstraling

Bouwinfo OPDRACHT Woonstad Rotterdam (tevens ontwikkeling) ONTWERP Stereo Architects, Rotterdam ADVIES Van der Ree & Vermeulen, s ’Gravenpolder (bouwkundig); Pieters Bouwtechniek, Delft (constructie); Duinwijck Technisch Advies, Leusden (installaties) UITVOERING Breijer Projecten, Rotterdam BOUWSOM € 7,85 miljoen BOUWPERIODE september 2013 – februari 2015

| 95

Breijer. Partner in elk bouwproject U kunt ons met recht totaalleverancier noemen als het gaat om nieuwbouw, renovatie, vernieuwbouw, installatie, afbouw, onderhoud en beheer. Doordat we bijna alle specialismen in huis hebben, kunnen we praktisch elk project oppakken. En dankzij onze ervaring in integraal bouwen kunnen we uitermate efficiĂŤnt te werk gaan. Onze projectmanager stemt de werkzaamheden en logistiek perfect op elkaar af. Zo komt wachten op elkaar niet meer voor en kan een project sneller worden afgerond. Wilt u weten wat Breijer voor uw organisatie kan betekenen? Kijk op www.breijer.nl.

Onderdeel van Facilicom

UTRECHT | Kanaleneiland Centrum Vlek 3

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeld: Bosch de Vroom Schuurmans ass.

'Vlek 3' verbindt oud en nieuw Kanaleneiland Centrum ondergaat tot 2017 een grondige metamorfose, waarbij het gebied verandert van een ‘krachtwijk’ in een ‘prachtwijk’, met een mooie, goed bereikbare woon-, werken leefomgeving met bijzondere architectuur. In het gebied tussen de Amerikalaan en de Bernadottelaan, de Rooseveltlaan en het 5 Meiplein komt een mengeling van wonen, werken en voorzieningen, die de bestaande wijk nieuw elan zullen geven. Wonen en voorzieningen, waaronder een bibliotheek, een WijkServiceCentrum en een ROC

Het totale programma voor Kanaleneiland Centrum is onderverdeeld in een aantal deelgebieden, gelegen aan weerszijden van de Churchilllaan, bij de Prins Clausbrug. Eén van de gebieden betreft Vlek 3, waar een nieuwe en betaalbare mix van huur- en koopappartementen en stadswoningen en een groot cluster van maatschappelijke voorzieningen wordt voorzien, waaronder een ROC en een bibliotheek. ROC Midden Nederland is inmiddels gereed en in gebruik genomen. Naast het ROC-gebouw startte aannemer Heijmans in december 2013 met de bouw van het tweede blok. Hier komen 36 sociale huurappartementen voor Mitros, het WijkServiceCentrum met daarin het wijkbureau, een bibliotheek en het Centrum voor Jeugd en Gezin. Ook komen hier 26 eengezinswoningen. In de eerste helft van 2015 is deze nieuwbouw, inclusief 24 eengezinswoningen van het derde bouwblok, klaar. Het derde bouwblok van Vlek 3 omvat de realisatie van 71 huurwoningen (vrije sector), 9 woon-werkwoningen en een woonvoorziening voor een woongroep van vijftien bewoners. De bouw hiervan is in het voorjaar van 2014 gestart. Onder de drie bouwblokken is een ondergrondse parkeergarage voorzien.

LANGE AANLOOPTIJD Architecten Roel Bosch, Edward Schuurmans en Paul de Vroom uit Rotterdam (voorheen DKV Architecten) zijn verantwoordelijk voor het ontwerp van de drie blokken van Vlek 3, met uitzondering van de appartementen voor blok drie, waarvoor Mei architecten en stedenbouwers uit Rotterdam verantwoordelijk is. “Wij zijn al in 2006 bij het project betrokken”, vertelt architect Paul de Vroom, “nadat door Proper-Stok Groep b.v., Mecanoo Architecten en de Gemeente Utrecht een stedenbouwkundig masterplan was ontwikkeld voor de vernieuwing van het gehele gebied. Volgens het Masterplan moest de vernieuwing van Kana-

leneiland Centrum dé impuls worden voor de ontwikkeling van het hele gebied. In 2006 heeft de Gemeente Utrecht in samenspraak met de bij de planvorming betrokken architecten een beeldkwaliteitsplan voor Vlek 3 geschreven, op basis van de eerdere uitgangspunten. Dat beeldkwaliteitsplan heeft als basis gediend voor ons ontwerp.” Sinds 2006 hebben zich grote wijzigingen voorgedaan in het project. Bestemmingen zijn gewijzigd en nieuwe gebruikers zijn toegevoegd, waaronder het ROC en het WijkServiceCentrum. Maar de uitgangspunten zijn ongewijzigd gebleven, aldus De Vroom. “Het plan van Mecanoo, dat is toegepast bij Vlek 1, heeft qua uitgangspunten en materialisatie overeenkomsten met wat wij hebben ontworpen.”

EENHEID EN TRANSPARANTIE Alledrie de blokken van Vlek 3 zijn gesitueerd langs de Churchilllaan, de hoofdstraat van Kanaleneiland Centrum. “Om de drie blokken met elkaar te verbinden, is in ieder blok op negen meter hoogte een groot overstek van vier meter ontworpen. De overstekken zorgen voor een doorgaande lijn. Ook de grote glasplinten, die onder de overstekken zijn gemaakt, dragen hieraan bij.” Door de glasplinten is een transparante gevel ontstaan, waardoor goed te zien is wat zich in de gebouwen afspeelt. Daarnaast zorgt alle glas voor veel lichtinval.

VERBINDING “In ons ontwerp hebben wij een directe verbinding gecreëerd tussen de nieuwbouw en de bestaande bouw”, aldus De Vroom. “De volumes, materialen en programma’s van de gebouwen dragen hieraan bij.” Als basismateriaal voor de gevels is, conform het beeldkwaliteitsplan, gekozen voor gekleurd metselwerk en keramisch materiaal, in een palet van geel- tot roodoranje. ›

Projectinfo CO-PARTNER VANUIT INSTALLATIETECHNIEK “Mossink elektrotechniek bv uit Hoevelaken is al jarenlang de betrouwbare partner van Heijmans op het gebied van elektrotechniek. De samenwerking verloopt dermate goed dat al menig project is opgeleverd tot volle tevredenheid van alle partijen. In samenwerking met Heijmans Woningbouw en de onderaannemers voor de werktuigbouwkundige installaties heeft Mossink Elektrotechniek het totale project van ontwerp tot uitvoering ontwikkeld.” Vanaf begin 2013 is Mossink betrokken bij het ontwerpen van de installaties in dit project. In Vlek 3 van Kanaleneiland worden 86 woningen, een parkeerkelder en een WijkServiceCentrum gebouwd. Mossink is bij de bouw verantwoordelijk voor het aanleggen van de complete elektrotechnische installatie. Hierin is onder andere de intercominstallatie, de verlichting inclusief noodverlichting, en hellingbaanverwarming meegenomen. Tevens wordt de volledige brandmelddetectie door Mossink aangelegd. “De ruwbouw vordert in een gestaag tempo. Momenteel vindt overleg plaats met de toekomstige gebruikers van het WijkServiceCentrum over de nadere invulling van het gebouw met betrekking tot data, toegangscontrole en inbraakbeveiliging." "In de parkeerkelder worden voorzieningen getroffen zodat deze in verbinding komt te staan met het aangrenzende gebouw van de Rabobank. Er vindt hierover afstemming plaats met de Rabobank en de huisinstallateur van de Rabobank. Het betreft de toegangscontrole, intercom- en slagboominstallatie, die middels een glasvezelverbinding worden gerealiseerd. Zoals voor alle grote projecten geldt zijn communicatie en flexibiliteit van groot belang voor de voortgang van het project. Daarom hanteren we korte lijnen en kunnen we slagvaardig handelen voor een optimaal resultaat. Met recht zijn wij trots op onze bijdrage aan dit project.”

| 97

UTRECHT | Kanaleneiland Centrum Vlek 3

“De blokken hebben een sculpturaal uiterlijk gekregen, de in hoogte verschillende volumes lopen geleidelijk in elkaar over.” In het middelste blok is gekozen voor wijnrode gevelbekleding, met een dieper liggend vlak in leerkleur. “In de andere blokken hebben we gekozen voor oranjerood, in combinatie met een donkere tint. Hierdoor ontstaat een spel van verschillende volumes die in elkaar grijpen, wat wordt versterkt door de materialisatie.” ❚

elektrotechniek bv

Bouwinfo OPDRACHT Heijmans (appartementen Mei architecten: Mitros; ROC: Proper-Stok Groep BV; ontwerp WSC: Gemeente Utrecht)

ONTWERP Bosch de Vroom Schuurmans ass. (appartementen blok 3: Mei architecten en stedenbouwers)

UITVOERING Heijmans Woningbouw INSTALLATIES Mossink Elektrotechniek

Als BRL 6000-gecertificeerd, elektrotechnisch bedrijf zorgen wij voor kwalitatief hoogwaardige oplossingen die perfect aansluiten bij uw specifieke wensen en bij het beschikbare budget. Naast onze projecten bieden wij ook service, beheer en onderhoud aan. Wij maken voor u een servicecontract op maat. Al eens gedacht aan een installatie op basis van duurzame energie? Vraag eens naar de mogelijkheden. Ons team staat voor u klaar om uw wensen feilloos te vertalen naar pasklare oplossingen.

INSTALLATIETECHNIEK

Zuiderinslag 12

PROJECTVERLICHTING

3870 CA Hoevelaken

BEVEILIGINGEN INSPECTIES BESTURINGSTECHNIEK

Postbus 39 T

(033) 253 45 81

(033) 253 58 26

info@mossink.nl

www.mossink.nl

Spel van verschillende volumes die in elkaar grijpen

Foppen InstallatIe technIek voor passende InstallatIes en passend werk! Foppen Installatie Techniek (FIT) is een expert op het gebied van gas, water, riool en sanitaire installaties in de projectmatige nieuwbouw. Wij richten ons voornamelijk op loodgieterwerkzaamheden voor nieuwbouw en renovatie. Dit geldt zowel in de utiliteitbouw als in de (luxe)woningbouw.

natrIumweg 12 | 3812 pv amersFoort | t. 033 - 463 21 53 | F. 033 - 465 90 41

Foppen Installatie Techniek Advertentie 197x130mm FINAL.indd 1

98 |

02-09-11 10:22

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN MONUMENTEN

Verrijkt met ‘Interactieve Print’ Breng uw vaktijdschrift tot leven! Layar is een gratis app voor de smartphone en tablet, die het papier van ‘Stedenbouw’ tot leven brengt. Met behulp van Layar worden advertenties en redactionele content interactief gemaakt. Als lezer slaat u de brug tussen print en de digitale wereld. Het enige dat u nodig heeft, is een smartphone of tablet met de Layar app. U scant met uw smartphone of tablet een pagina, waarna de Layar-app de clickable elementen toevoegt op de pagina zoals: Video’s, foto’s, tekst, e-mailadressen, telefoonnummers, social media sharebuttons, etc.

Wat heeft u nodig? Het vaktijdschrift Een smartphone of tablet De gratis Layar-app

Download de gratis layar app

Scan de pagina

bekijk de layar!

EDITIE

Interactieve Print Stap voor stap

72 2

TIJD SCHR IFT VOO R STED ENBO UW, ARCH ITEC TUUR

EN MON UME NTEN I JA ARGA NG 66 I 2014

Hoe werkt het: Even de gratis Layar app downloaden in de Apple Store of de Google Play Store. Open nu de Layar app op uw smartphone of tablet. Klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk van uw smartphone of tablet. Houd uw smartphone of tablet boven een van de ‘Layarpagina’s’, herkenbaar aan het blauwe logo. Klik in het scherm, nu opent de digitale laag en kunt u op de buttons klikken. Veel lees en kijkplezier!

SCAN WITH

a.s.r. implementeert MVO -beleid met renovatie hoofd kantoor | COOL63: wone Bouw Centrumplan Wadd n, werken en winkelen inxveen in volle gang in hartje Rotterdam | | 'Plug&play' studentenh uisvesting in hart Zuide lijke Randstad

UTRECHT | Sypesteyn en Leeuwensteyn

Tekst: Jan-Kees Verschuure Beeld: Okma Bouw

Nieuwe, geïsoleerde gevel voor 'gespleten' gebouw De transformatie van het Utrechtse stationsgebied vindt plaats op de as Jaarbeurs – historische binnenstad. In dit uitgestrekte, dichtbebouwde gebied worden niet alleen nieuwe gebouwen en bouwdelen toegevoegd, maar moeten soms ook gebouwen wijken. Zoals Cranenborgh, het middelste deel van een langwerpig kantorencomplex bij het Jaarbeursplein. De overblijvende twee delen worden gesloten met nieuwe, geïsoleerde gevels.

De oorsprong van deze renovatie-opdracht, uitgevoerd door Okma Bouw in samenwerking met IsoBouw, is een opmerkelijke: in de aanvankelijke plannen voor het stationsgebied was sloop van het negen verdiepingen tellende gebouw Cranenborgh niet opgenomen. De in een latere fase van de planvorming besloten koppeling van de tramlijn naar Nieuwegein/IJsselstein en een nieuwe tramlijn naar De Uithof, leverde echter het probleem op dat een gebouw 'in de weg stond'. Dat werd uiteindelijk aangekocht door de gemeente Utrecht en in 2013 deels gesloopt; de nieuwe gevelsluiting van het in tweeën gedeelde gebouwencomplex werd tussen december 2013 en juni 2014 verricht door Okma Bouw, een maatwerkspecialist in renovatie & verbetering uit het Friese Workum. “Dit is een mooie opdracht voor ons, die veel aandacht trekt en waarmee we ons verder landelijk hopen te profileren”, vertelt Berend Okma.

SYSTEEMISOLATIE De werkzaamheden van Okma Bouw sloten aan op die van hoofdaannemer TN Sloopwerken, dat eerder de nabijgelegen parkeergarage Jaarbeursplein sloopte om plaats te maken voor de tramverbinding. Okma Bouw heeft voor de aanbesteding van de gevelsluiting van de panden 'Sypesteyn' en 'Leeuwensteyn' samenwerking gezocht met IsoBouw, dat het SlimFort®-systeem levert voor dit project. SlimFort® is een compleet isolatiesysteem voor gevels die met esthetische beplating worden afgewerkt en onderscheidt zich door de toepassing van geïntegreerde beugels. Hierdoor ontstaat een doorlopende isolatielaag zonder onderbrekin-

100 |

Kantoorgebouwen bij het Jaarbeursplein zijn gesplitst om ruimte te maken voor de tram

UTRECHT | Sypesteyn en Leeuwensteyn

De gevels zijn voorzien van Eternit-beplating met een geïntegreerd isolatiesysteem

gen met houten latten. Okma: “In totaal betreft het 1.150 m² gevel. In december zijn we gestart met het monteren van het isolatiesysteem. In februari en maart is het HSB-regelwerk gemonteerd; dat is ter plaatse geassembleerd. Vanaf maart tot juni zijn we bezig geweest met de montage van de beglaasde kozijnen en de witte

mooie woningbouwopdrachten, maar profileren ons liefst zo vaak mogelijk buiten Friesland. Dankzij onze samenwerking met Timmerfabriek De Jong Woudsend, zijn wij bijvoorbeeld regelmatig in Amsterdam te vinden voor kozijnrenovaties”, vertelt Okma, die bijna elke functie tussen bouwplaatsmedewerker en bedrijfseigenaar vervulde bij het eigen en andere bouwbedrijven. “Wij kijken op basis van een jarenlange ervaring en een uitgebreid netwerk nuchter naar de klantwens, om die te kunnen vertalen naar een goede prijs. Dan is het natuurlijk mooi om zo'n blikvanger als deze in Utrecht te mogen opleveren.” Wanneer de tramverbinding gereed is, is nog niet zeker, mede omdat het benodigde viaduct over de Leidsche Rijn nog moet worden aangelegd. Maar passanten kunnen inmiddels genieten van twee nieuwe gevels met doorzicht naar het historische hart van Utrecht. ❚ Eternit-beplating. Alles verliep zeer spoedig met behulp van hefsteigers.”

BLIKVANGER Okma Bouw wil vooral met klantgerichte maatwerkopdrachten de aandacht trekken. “Wij vervelen ons niet in de eigen regio, met onder meer

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP UITVOERING BOUWPERIODE

TN Sloopwerken Royal HaskoningDHV Okma Bouw/IsoBouw december 2013 – juni 2014

Okma Bouw Adres Lutswei 4, 8711 JG Workum Telefoon 06 - 51 56 94 62 Email berend@okmabouw.nl

www.okmabouw.nl

722060_Okma Bouw.indd 1

09-07-14 11:14

| 101

PLAATSNAAM DEN HAAG | The | Projectnaam Student Hotel

'Plug&play' studentenhuisvesting in hart Zuidelijke Randstad THE STUDENT HOTEL DEN HAAG NADERT VOLTOOIING Na Amsterdam en Rotterdam krijgt ook Den Haag – in september dit jaar, een vestiging van The Student Hotel: trendy studentenhuisvesting op basis van een uitgekiend concept, in wijken die goed zijn gepositioneerd ten opzichte van stadscentrum, universiteit en OV-hub. “Met enkele honderden kamers en precies die voorzieningen waar steeds meer internationale en Nederlandse studenten om vragen”, vertelt director Marketing & Partnerships Frank Uffen. De Haagse vestiging van The Student Hotel is opgezet volgens het concept dat al werd toegepast in Amsterdam (Jan van Galenstraat) en Rotterdam (Oostzeedijk). In alle vestigingen staat het thema live & learn centraal. Deze combinatie van ontmoeting en huisvesting is bedacht door de Schotse oprichter Charlie MacGregor.

HAAGSE CAMPUS “Een veilige, plug&play studentenkamer met eigen sanitair, 24-uursreceptie, espressobar, studiezaal en gym in een hippe buurt die volop in ontwikkeling is”, zo omschrijft Frank Uffen de nieuwe vestiging van The Student Hotel in de Haagse Stationsbuurt. Daar wordt een zorgcentrum uit de vroege jaren zeventig volledig getransformeerd tot studentenhotel met 310 kamers, in de nabijheid van NS-station Hollands Spoor en de nieuwe Haagse campus van Leiden University. Uffen: “Ook Leiden zelf, en de TU Delft zijn binnen 20 minuten te bereiken. In de perceptie van studenten is Den Haag het centrum van dit deel van de Randstad. Onze doelgroep maakt deel uit van de moderne netwerksamenleving en is in toenemende mate internationaal georiënteerd; de reistijden naar de omliggende universiteitssteden worden door deze generatie als kort ervaren.”

102 |

HAAGS 'QUARTIER LATIN' Het voormalige zorgcentrum aan de Van Limburg Stirumstraat beschikt over drie vleugels rondom een besloten binnenhof, en is mede daarom uitermate geschikt voor de transformatie tot Student Hotel; die ging eind 2013 van start. Uffen: “Alleen het kameroppervlak sluit aan op dat van de oude zorgbestemming (15 m²; red.), voor de rest gaat alles op de schop. We gaan van senior naar junior housing, en sluiten daarbij aan op de maatschappelijke ontwikkelingen in deze buurt. De gemeente Den Haag wil van de Stationsbuurt een 'Quartier Latin' maken – een dynamische studentenbuurt, en wij zijn daarvan een van de accelerators. Daarnaast werken wij samen met universiteiten, die de aanwezigheid van een Student Hotel belangrijk vinden in het kader van internationale studentenhuisvesting. De stedenbouwkundige setting in Den Haag is ideaal. Deze vestiging ligt precies in de driehoek centrum-universiteit-OV.”

DUURZAME RENOVATIE In de transformatiefase wordt het bestaande zorgcentrum duurzaam gerenoveerd, vertelt projectmanager Frank Hooijschuur, wiens werkgever BBA vanaf

DEN HAAG | The Student Hotel

Binnengevel

Studieruimte is toegevoegde waarde

het VO intensief betrokken is (o.a. bestek, bouwkostenadvies, bouwmanagement en projectmanagement). “De twee buitenste vleugels worden geheel ontdaan van balkons en buitenruimtes, waardoor een vlakke gevel ontstaat, maar de klimaatgevel blijft intact; aan de buitengevels van deze vleugels wordt voegwerkrenovatie toegepast en worden bestaande kozijnen gerepareerd of volledig vervangen; de middelste vleugel wordt ontdaan van een glazen dakverdieping en opgetopt met drie nieuwe verdiepingen; de gevel van deze vleugel wordt voorzien van een nieuwe aluminium vliesgevel. De gevelplint aan de Hoefkade wordt transparant gemaakt door middel van aluminium/glazen puien met een natuurstenen rand. Dit komt ten goede aan de transparantie en zorgt voor interactie met de buurt. De binnenplaats wordt voorzien van een verlaagd plein met dubbellaagse fietsenstalling en een basketbalveldje, en de kamers worden ruimtelijk en transparant gemaakt, met grote nieuwe kozijnen voorzien van HR ++ glas en Franse balkons.”

Poortgebouw zorgt voor veilige entree

'NO-NONSENSE MET EEN GOEDE UITSTRALING'

Van leeg kantoor...naar vol studentenhuis

Bectro Installatietechniek maakt het mogelijk! Studentenkamers compleet met sanitaire voorzieningen, internet en tv, en een keuken op elke etage … in uw kantoorpand. Het kan! Zo’n herontwikkeling is meer dan een wand plaatsen. Het draait vooral om het slim aanpassen en aanleggen van alle technische installaties. Dat begint met een gedegen advies, een geïntegreerd ontwerp en de vakkundige aanleg van alle elektrotechnische en werktuigbouwkundige

Bectro Installatietechniek ontwerpt, installeert en onderhoudt: ■ Elektrotechnische installaties en datanetwerken

installaties. Bectro Installatietechniek heeft inmiddels

■ Energiebeheer en verlichtingsplannen

veel expertise opgedaan in het technisch herontwikkelen van kantoorpanden. Bectro integreert technieken en ontwikkelt creatieve op maat oplossingen, mede dankzij uitstekende prefab-faciliteiten. Kortom, met Bectro worden onbekende mogelijkheden voor u ongekende kansen!

Bouwinfo

■ Werktuigbouwkundige installaties ■ Beveiliging- en brandmeldinstallaties

OPDRACHT City Living B.V., Amsterdam PROJECTMANAGEMENT BBA B.V., Heemskerk ONTWERP HVE architecten, Scheveningen CONSTRUCTIE Van Rossum Raadgevende Ingenieurs b.v.,

■ Liftinstallaties Bovendien is bij Bectro het logistieke (ver-) bouwproces in vakkundige handen, zowel tijdens de voorbereiding als de uitvoering.

Rotterdam

UITVOERING Hillen & Roosen, Amsterdam (bouwkundig); Bectro Installatietechniek, Amersfoort (installatietechnisch) BOUWPERIODE eind 2013 – september 2014 PROGRAMMA studentenhotel 310 kamers; fietsenstalling 290 plaatsen

Bectro Installatietechniek B.V. Heliumweg 36 3812 RE Amersfoort Tel.033-4560805 Fax.033-4561013 info@bectro.nl www.bectro.nl

BECTRO_ADV_235x310_DEF.indd 1

In de kamers beslaan de installaties – in combinatie met het sanitairgedeelte, een derde deel van het vloeroppervlak. “Deze ruimte wordt voorzien van een verlaagd plafond waardoor installaties zijn weggewerkt; de rest van de kamer krijgt geen verlaagd plafond, om zoveel mogelijk ruimte en hoogte te behouden. Ook wordt een deel van de volledig gestoffeerde en gemeubileerde kamers (inclusief tweepersoonsbed en tv; red.) voorzien van een kitchenette.” Een hotelconcept dus, toegepast op de behoeften van de doelgroep. Hierbij is kwaliteit gecombineerd met een no-nonsensebenadering, zegt Uffen. “De student van vandaag wil service en flexibiliteit; de ouders willen veiligheid voor hun studerende kinderen. Met die laatste wens is uiteraard ook rekening gehouden. Alleen de student kan naar binnen – met een pasje, en bepaalt zelf wie er binnenkomt als bezoeker. Wij doen hier precies wat nodig is, zonder overbodige ingrepen, maar wel met een goede uitstraling. The Student Hotel is geen tijdelijke huisvesting, maar gelijk een goede studentenkamer in een buurt waar je wilt zijn. Stipt op 1 september gaan we open.” ❚

02-10-12 16:45

| 103

BOXTEL | Groot onderhoud Hof ter Aa

Tekst: Scripturum, Marjoleine Meppelink Beeld: Bouwgroep Moonen e.a.

‘HOF TER AA IN EEN MODERN JASJE’ De bewoners van appartementencomplex Hof ter Aa in Boxtel steken het niet onder stoelen of banken: hun woningen zijn toe aan groot onderhoud. De badkamer, het keukenblok en het toilet moeten in veel woningen worden vernieuwd. Maar ook een verbeterde warmte- en geluidsisolatie staat op de planning. Opdrachtgever Woonstichting St. Joseph heeft Bouwgroep Moonen gevraagd zijn expertise in te zetten om de 144 woningen met bijbehorende garages en bergingen grondig te renoveren. “Een mooi project waarbij niet alleen de opdrachtgever maar ook de eindgebruiker centraal staat”, aldus Christ Hoedemakers, projectleider bij Bouwgroep Moonen. Om een goed beeld te krijgen van de werkzaamheden en het eindresultaat heeft Bouwgroep Moonen een leegstaand appartement aan Hof ter Aa ingezet als proefwoning. “In goed overleg met de architect en Woonstichting St. Joseph hebben wij in deze woning de basisopdracht kunnen uitvoe-

ren. Toen de proefwoning gereed was wisten wij wat wij qua werkzaamheden per woning konden verwachten en Woonstichting St. Joseph en de bewoners hadden goed zicht op het eindresultaat. Het spreekwoordelijke mes snijdt dan ook aan twee kanten.”

De hoofddoelstelling van het groot onderhoud is een goede isolatie van het gebouw

104 |

Christ Hoedemakers, projectleider bij Bouwgroep Moonen

Nu fungeert de proefwoning als kijkwoning voor de bewoners. In de woning staan zelfs een kleine ‘keukenshowroom’ en enkele tegelborden, zodat bewoners een weloverwogen keuze kunnen maken voor de inrichting van hun woning. “Wij houden wekelijks op woensdag een spreekuur waar bewoners terecht kunnen met al hun vragen. Omdat het complex uit zes blokken bestaat met ieder 24 woningen komen de bewoners zeer gespreid een kijkje nemen in de proefwoning.” ›

BOXTEL | Groot onderhoud Hof ter Aa

Projectinfo DUURZAAMHEID ALS SPEERPUNT De elektrotechnische werkzaamheden zijn een belangrijk onderdeel van het groot onderhoud aan project Hof ter Aa in Boxtel. De Groot Elektrotechniek, een familiebedrijf dat 46 jaar bestaat, vervangt bij dit project niet alleen alle meterkasten en intercoms, maar verzorgt ook de gehele binnen- en buitenverlichting. Hof ter Aa is niet het eerste project dat De Groot Elektrotechniek uitvoert voor Bouwgroep Moonen. "Onze samenwerking gaat al meer dan 40 jaar terug", aldus Lowie de Groot, eigenaar van De Groot Elektrotechniek. "In deze jaren hebben wij samen een goede band opgebouwd. Bouwgroep Moonen weet dat bij ons de klant altijd centraal staat en wij graag meedenken over duurzame oplossingen."

Het complex bestaat uit zes blokken met elk 24 woningen

Energie besparen Ook bij dit project staat duurzaamheid hoog in het vaandel. Om energie te besparen is de oude verlichting vervangen door LED-verlichting. "LED-verlichting is niet alleen energiezuinig maar heeft ook weinig onderhoud nodig en biedt een lange levensduur." Een bewuste keuze van Woonstichting St. Joseph aangezien LED-verlichting bijdraagt aan het behalen van het vereiste certificaat met energielabel B. Naast elektrotechnische werkzaamheden richt De Groot Elektrotechniek zich ook op de installatie van zonnepanelen, een ander aspect in het kader van duurzame energie. "Het gebruik van zonnepanelen vermindert de CO2-uitstoot en is daarmee dus goed voor het milieu. Daarnaast is het een interessante investering gezien de steeds verder stijgende energieprijzen." Kwaliteit Dat De Groot Elektrotechniek kwaliteit hoog in het vaandel heeft staan blijkt wel uit het feit dat het bedrijf Dekra-gecertificeerd is. Ook is het, op het gebied van zonne-energie, erkend installateur volgens de Regeling Erkenning Duurzame Energie (REDE). "Wij vinden het belangrijk ons te onderscheiden van de rest van de markt. Op het gebied van kennis, bekwaamheid en betrouwbaarheid biedt certificering een kwaliteitsgarantie voor de klant. Zeker in deze economisch moeilijke tijd is dit een zeer belangrijke toevoeging."

| 105

Ketelaars Laswerk is een modern en kwaliteitsgericht staalverwerkend bedrijf, gevestigd in midden Limburg. Onze hoofdactiviteit is de productie van stalen trappen en balustraden, en het constructieve staal voor de woningen utiliteitsbouw. Daarnaast produceren we constructies variĂŤrend van stalen luifels tot machineframes. Onze opdrachtgevers zijn voornamelijk de gevestigde bouwbedrijven, particulieren en de industrie. Met de beschikking over een jong machinepark en de inzet van vakkundige, gemotiveerde medewerkers kunnen we voldoen aan de vraag van onze opdrachtgevers. Als totaalaanbieder beheersen wij -in eigen huis- het complete traject van ontwerp, engineering, 3-D tekenen, productie en montage. Afgewerkt met de gewenste conservering (thermisch verzinken, poedercoaten of natlakken).

Ommelpad 16 - 6035 PC Ospel - T 0495 - 66 33 10 / 0653 - 15 99 70 E info@ketelaarslaswerk.nl

www.ketelaarslaswerk.nl 722071_Ketelaars Laswerk BV.indd 1

10-07-14 12:00

BOXTEL | Groot onderhoud Hof ter Aa

WOONCONSULENTE Met Woonstichting St. Joseph is afgesproken gedurende de voorbereiding en het bouwproces een woonconsulente in te zetten om de communicatie met de bewoners zo soepel mogelijk te laten verlopen. De woonconsulente informeert niet alleen de bewoners over alle lopende zaken gedurende de bouw, maar dient tevens als aanspreekpunt bij klachten. “Op deze manier kunnen wij ons volledig richten op de bouwwerkzaamheden en fungeren wij enkel als uitvoerende partij.” Omdat alle woningen asbesthoudende rioleringen bevatten moeten deze er eerst uitgehaald worden voordat een begin kan worden gemaakt met het groot onderhoud. “Dit betekent dat bewoners tijdelijk geen gebruik kunnen maken van de keuken, het toilet en de badkamer. Voordat wij gaan starten met de werkzaamheden verzorgen wij voor de betreffende bewoner een noodkeukenblok op wielen met een kleine ijskast, twee kookplaatjes en een afwasbakje. Dit rijden wij naar binnen en sluiten wij netjes aan zodat de mensen toch zelf voor hun dagelijkse kost kunnen blijven zorgen.” Ook heeft Bouwgroep Moonen beneden in de achtertuin van het complex een doucheunit met toilet geplaatst. “Daar kunnen, middels een sleutel, al-

leen dié mensen gebruik van maken waarbij wij op dat moment werkzaam zijn.”

O.P.E.N. De hoofddoelstelling van het groot onderhoud aan Hof ter Aa is een goede isolatie van het gebouw, waardoor energielabel B verkregen wordt. Uit een door Woonstichting St. Joseph vooraf gehouden enquête onder de bewoners bleek dat de vraag naar een verbetering van de warmte- en geluidsisolatie grote prioriteit had. Transparantie is een centraal begrip bij Bouwgroep Moonen: ‘What you see is what you get.’ De vier pijlers van het bedrijf, te weten Ondernemerschap, Partnerschap, Eigenzinnigheid en Niets te verbergen (O.P.E.N.) resulteren in een onderscheidende aanpak, een proces dat in alle openheid gevolgd kan worden. “Wij willen uitstralen dat wij een bedrijf zijn dat voor haar klant staat, waarbij het beste product voor de beste prijs geleverd wordt.” Bouwgroep Moonen is breed inzetbaar. “Elk project krijgt een eigen bouwteam mee om te zorgen dat de juiste mensen op de juiste plek zitten. Wij vinden het namelijk belangrijk dat onze expertise zoveel mogelijk rendement oplevert voor de klant en dus optimaal benut wordt.” ❚

Projectinfo BALKONHEKKEN VAN GEZET PLAATSTAAL ZORGEN VOOR RUSTIG BEELD De nieuwe balkonhekken van de appartementen zijn beeldbepalend voor het gerenoveerde Hof ter Aa. De witte kleur van de hekken geeft de complexen een rustig beeld en maakt er een eenheid van. Het ontwerp is gemaakt door de architect en voor de uitvoering heeft aannemer Moonen Ketelaars Laswerk benaderd. Deze levert 1.200 m2 balkonhekken met perfo-panelen, vernieuwt het staal van de entreeportieken en voorziet de nieuwe betontrappen van nieuwe traphekken. Ketelaars Laswerk doorloopt bij opdrachten van dit formaat een vast stramien. “Zodra de opdracht binnenkomt, gaan onze tekenaars aan de slag”, vertelt directeur Peter Ketelaars. “De basis is opgegeven door de architect. Wij tekenen dit uit op detailniveau. Vervolgens worden de producten in onze eigen werkplaats vervaardigd. Alleen de perfo-panelen vroegen een techniek die we niet in huis hebben, dus die hebben we uitbesteed, evenals de conservering. De montage doen we weer zelf.” De balkonhekken zijn van aluminium plaat vierzijdig gezet. Het onderste gedeelte is dicht, een strook in het bovenste gedeelte is geperforeerd. De panelen zijn gemonteerd aan stalen balusters. “Het eerste blok is nu klaar”, vertelt Ketelaars. “Het resultaat is prachtig.” De nieuwe betontraphekken in de portieken zijn conform de bestaande hekken. De ronde kolommen in de portieken zijn thermisch verzinkt en gepoedercoat en ondersteunen de nieuwe overkapping. In de holte van de kolommen is de hemelwaterafvoer onzichtbaar weggewerkt.

Bouwinfo OPDRACHT Woonstichting St. Joseph ONTWERP DAT (De Architectenwerkgroep Tilburg) UITVOERING Bouwgroep Moonen Breda B.V. BOUWKOSTEN € 6 miljoen (excl. BTW) BOUWPERIODE maart 2014 - juli 2015

| 107

AMSTERDAM | Renovatie blok N51

Tekst: Sjoerd Meuleman Beeld: HSB/Rappange

Renovatie blok N51: van start tot finish met BIM Als renovatiespecialist heeft hij al ettelijke renovatieprojecten tot een goed einde gebracht. Echter niet eerder met hulp van Bouw Informatie Modellen (afgekort BIM). Wellicht daarom heeft Stefan Gorthuis, hoofduitvoerder bouwbedrijf HSB Bouw BV uit Volendam, er zoveel zin in - renoveren met de modernste virtuele middelen. "Laat ik eerlijk zijn: voor ons is dit een pilotproject. We bouwden weliswaar eerder met BIM, maar toen een nieuwbouwproject. En als je ziet wat er juist met renovaties mogelijk is, gaat mijn hart sneller kloppen. Dit is echt een volstrekt nieuwe manier van renoveren."

Voor minder ingewijden: een BIM-bestand is een digitaal driedimensionaal bouwmodel, waarin als het ware kan worden rondgelopen. Doordat alle betrokken partijen met dit model werken, worden faalkosten fors teruggedrongen. Bovendien geven virtuele beelden veel meer zicht op complexiteiten, dan de nu nog steeds veel gebruikte Autocad-software. Tenslotte de hoeveelheden: te bepalen door slechts met de muis te klikken.

WIJKVERBETERING HSB renoveert de 54 woningen in de Blankenstraat in opdracht van woningcorporatie Eigen Haard. Een opknapbeurt die niet op zich staat, maar onderdeel vormt van een wijkverbetering - een oude buurt upgraden naar een populaire woonlocatie. HSB verkreeg het werk na een aanbesteding, waarvoor een vooraf opgesteld BIM-bestand bindend was. Hoewel de aanvang van het werk wat aanloopproblemen kende - de bouwplaatsinrichting aan de achterzijde: een klein parkachtig terrein met een voor de buurt grondwater-regulerende functie - is er eind juni dit jaar dan toch gestart, eerst met asbestverwijdering. De daaropvolgende werkzaamheden zullen geschieden volgens een strakke, lean geplande werkvolgorde. De renovatie betreft 54 woningen in de Blankenstraat

108 |

AMSTERDAM | Renovatie blok N51

NATHOUDEN

OMVANGRIJK

Inhoudelijk valt het werk onder te verdelen in drie hoofditems. Achtereenvolgens zijn deze nieuwe funderingen, herstel voorgevels/vervangen achtergevels en afsluitend inpandige herindeling. Een belangrijk punt van aandacht, volgens Gorthuis, vormt verwijdering van de achtergevel. Niet het sloopwerk zelf, maar de gevolgen ervan. "We bouwen hier op weinig ruimte die aan de achterzijde grenst aan een kinderdagverblijf. Dat is al lastig, omdat je dan veel zal moeten communiceren over kwesties als materiaalaanvoer, werktijden en lawaai. Maar het moeilijkst zal zijn het voorkomen van stof. Want oude stenen uit elkaar halen, leidt hoe dan ook tot stuiven." Gorthuis zal stofvorming indammen, door vooral veel water te gebruiken. Met slangen, brandslanghaspels en andere hulpmiddelen. Want een steiger met stofschermen is geen optie. "De gevel moet er uit, dus kan een steiger niet staan. Veel meer dan constant natsproeien kunnen we niet doen."

De nieuwe achtergevels worden opgetrokken uit verdiepingshoge houten puien met daartussen brede houtskeletbouwpenanten met metselwerk. De woningen worden ruimer, doordat de nieuwe gevellijn iets opschuift. Ook aan de achterzijde komen nieuw dakbeschot, nieuwe pannen en dakkapellen. Het werk aan de voorgevels is minder ingrijpend. Hiervan wordt het metselwerk gereinigd en opnieuw gevoegd, zullen kozijnen plaatsmaken voor nieuwe en worden de dakpannen vervangen. Aan de binnenkant oogt het werk eerder omvangrijk dan complex. Constructief veel werk is de verzwaring van de bestaande houten vloerbalken: om-en-om opgeklampt met delen in verschillende dikten. Alle woningen krijgen geïsoleerde voorzetwanden, nieuwe installaties en op de vloeren komen afwerkingen met fermacell. Gorthuis krijgt een jaar de tijd om het werk te klaren. "We hebben lean gepland. Dus dat gaat lukken." ❚

VOCHTWERENDE SCHIJF Een ander groot punt zijn de in-het-werk gestorte constructievloeren. Ze dienen als nieuwe funderingen van de panden. Normaal gesproken worden vloeren als deze vertand met kassen in bouwmuren, dus met delen bouwmuur die blijven staan. Geen optie hier, omdat het souterrainniveau dermate laag ligt dat optrekkend vocht niet als denkbeeldig mag worden beschouwd. Gorthuis: "We maken nu een vloer die als een vochtwerende schijf onder de bouwmuren doorloopt. Dus hakken we eerst kassen door-en-door, stempelen die vervolgens af met prefab betonblokken, kauwen aan met krimparme mortel en verwijderen dan de tussenliggende delen bouwmuur. Na wapenen en daarna storten krijg je uiteindelijk een vloer die ondoordringbaar is door vocht." Als extra vochtwerende maatregel wordt de vloer tegen de gevels doorgestort tot een plint van circa een meter hoog. De vloer zelf krijgt een dikte van 350 millimeter.

Bouwinfo OPDRACHT Woningstichting Eigen Haard, Amsterdam ONTWERP Rappange & Partners CONSTRUCTIE Evers Partners UITVOERING Bouwbedrijf HSB Bouw BV, Volendam INSTALLATIES Stam Elektrotechniek (E); Van der Horst (loodgieter); Comfort Partners (CV); Steboma (MV)

BOUWKOSTEN € 4,5 miljoen BOUWPERIODE augustus 2014 - augustus 2015

betrokken bouwers

3D BIM

Nieuwbouw

Kleinbouw

Renovatie

HSB Volendam Slobbeland 10 1131 AB Volendam Telefoon 0299-398900 info@hsb-volendam.nl www.hsb-volendam.nl

| 109

EINDHOVEN | Drents Dorp Oost

Tekst: Marjoleine Meppelink Beeld: Ballast Nedam

Groot onderhoud met behoud van karakteristieke elementen De authentieke wijk Drents Dorp Oost in Eindhoven is toe aan groot onderhoud. Opdrachtgever Woonbedrijf (woningcorporatie in Eindhoven) en uitvoerder Ballast Nedam hebben de handen ineen geslagen om te zorgen dat de 385 huurwoningen in Drents Dorp Oost weer 15 tot 30 jaar mee kunnen.

Drents Dorp ontleent haar naam aan de Drentse arbeiders die rond 1920 door Philips hier gehuisvest werden. De bouwkwaliteit van de huizen kent onderling grote verschillen. Het grootste deel van het project, te weten 341 woningen, stamt uit de jaren â&#x20AC;&#x2122;20 en de overige 54 woningen zijn vlak na de oorlog opgeleverd. "De laatst gebouwde woningen kennen een betere technische kwaliteit en hebben minder onderhoud nodig", aldus Justin Biemans, projectleider bij Ballast Nedam. "Bij dit project staat voorop dat we de noodzakelijke bouwaanpassingen verrichten met behoud van de authentieke details."

BUITEN- EN BINNENWERK Ballast Nedam heeft het groot onderhoud aan de woningen opgesplitst in twee delen, het buitenwerk en het binnenwerk. Het buitenwerk bestaat uit het aanbrengen van spouwmuurisolatie, gevelherstel en schilderwerk. Daarnaast krijgen de aluminium kozijnen, ramen en deuren een grote onderhoudsbeurt en wordt de beplating en dakbedekking van de dakkapel vernieuwd. Binnenin de woning vervangt Ballast Nedam de douche, het toilet, de keuken en de vloer op de begane grond. Ook worden de schuine zijdes van de woning en de vlieringvloer geĂŻsoleerd. Naast enkele noodzakelijke reparaties renoveren zij de buitenberging en vindt er een verplichte check plaats op het gebied van brandveiligheid en overige technische installaties.

LOGISTIEKE UITDAGING "Vanuit opdrachtgever Woonbedrijf kwam de vraag: 'Kunnen jullie de bewoners tijdens het onderhoud zoveel mogelijk vrijheid geven?' Wij hebben aan deze vraag gehoor gegeven door voor het binnenwerk een digitale bewonersplanner in te zetten. Dit houdt in dat bewoners zelf in kunnen plannen op welke dag de werkzaamheden in hun woning plaatsvinden. Deze aanpak verloopt tot nu toe goed, maar vergt van ons grote logistieke flexibiliteit. We doorbreken hiermee namelijk het reguliere patroon waarbij de bouwwerkzaamheden in de vorm van een 'treintje' plaatsvinden."

DRENTS DORP ANGELS

Minister Blok brengt een bezoek aan de voormalige Philips-wijk

110 |

Woonbedrijf werkt in Drents Dorp succesvol samen met drie 'social designers', de Drents Dorp Angels, die de sociale activiteiten aanwakkeren om de cohesie in de buurt te versterken. Zij zijn het gesprek aangegaan met de buurtbewoners en hebben samen met be-

woners inhoud gegeven aan het programma van eisen voor het groot onderhoud aan de woningen. Steeds meer mensen doen mee aan de sociale activiteiten, workshops, exposities, vergaderingen en natuurlijk feestjes die de buurtbewoners zelf organiseren. Er is zelfs een hoofdkwartier, dat is bedoeld als ontmoetingsplek voor buurtbewoners, waar ook de bewonersspreekuren en presentaties worden gehouden.

KETENSAMENWERKING Voor Ballast Nedam is Drents Dorp Oost het derde project dat zij in ketensamenwerking met woningcorporatie Woonbedrijf doen. "Wij zijn begonnen met 262 appartementen op de Echternachlaan in Eindhoven. Vervolgens hebben wij 171 woningen in de Kruidenbuurt in Eindhoven gerenoveerd. Het project Drents Dorp Oost is alweer het derde project." De onderaannemers zijn allemaal bekende partijen van Ballast Nedam en Woonbedrijf. "Na een jarenlange intensieve samenwerking merk je dat je processen steeds beter op elkaar af kunt stemmen."

SERVICECALL "Bij ieder project vergroten wij onze kennis en proberen we verbeteringen aan te brengen.

EINDHOVEN | Drents Dorp Oost

Projectinfo ‘FLEXIBEL WERKEN BELANGRIJKER DAN OOIT’

Kan de prijs omlaag en de klanttevredenheid omhoog?" Samen met Jorg van Waas, vastgoedontwikkelaar bij Woonbedrijf, is de servicecall ontwikkeld. Deze servicecall houdt in dat bewoners voor, tijdens en na de bouwwerkzaamheden worden gebeld door niettechnische mensen voor een korte evaluatie. "Hier komen soms punten uit waar wij niet bij stilstaan. Doordat wij de uitkomsten van de evaluatie nog dezelfde dag ontvangen kunnen wij het proces direct bijsturen." ❚

Bouwinfo

'De bouwkwaliteit kent grote onderlinge verschillen'

De werkzaamheden van installatiebedrijf A.J. Loots bestaan bij het project Drents Dorp Oost uit de installatie van gas, water, riolering, sanitair en verwarming. Hiernaast vervangt het bedrijf ook de hemelwaterafvoer (HWA) van de 385 woningen. In het verleden heeft A.J. Loots al meerdere keren gewerkt in ketensamenwerking met Ballast Nedam en woningcorporatie Woonbedrijf. "Doordat je goed op elkaar bent ingespeeld, wordt de voorbereidingstijd aanzienlijk korter. Je weet tenslotte wat je aan elkaar hebt", aldus Louis van Ham, adviseur bij A.J. Loots. Dit jaar bestaat A.J. Loots 154 jaar. "De kracht van ons bedrijf zit in het meedenken met onze klanten. Bij Drents Dorp Oost mochten de bewoners zelf de datum inplannen waarop de werkzaamheden in hun woning werden uitgevoerd. Deze nieuwe manier van werken vergt op logistiek vlak een zeer goede planning en coördinatie. Uiteraard dien je dan als bedrijf over een grote mate van flexibiliteit te beschikken. Wanneer je traditioneel blijft denken en niet met de tijd meegaat kom je er niet. Flexibel werken wordt het werken van de toekomst."

OPDRACHT Stichting Woonbedrijf SWS.Hhvl

UITVOERING Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling regio Zuid BOUWKOSTEN buitenwerk € 4,1 miljoen (385 woningen); binnenwerk € 4,1 miljoen (270 woningen) BOUWPERIODE buitenwerk maart 2013 - december 2013; binnenwerk april 2013 - april 2018

Professionals in installatie techniek

Gas, water, sanitair, energievoorziening, verwarming en luchtbehandeling

... met meer dan 10 jaar ervaring in warmtepompinstallaties KOMO-INSTAL

KOMO-INSTAL

Avignonlaan 14 ◆ 5627 GA Eindhoven ✆ (040) 243 09 10 ◆ info@ajloots.nl ◆ www.ajloots.nl

| 111

RIJSSEN | Centrumplan Tusveld

Tekst: Jac Buchholz Beeld: Wessels Rijssen

CENTRUMPLAN TUSVELD AFGESTEMD OP OMGEVING

“Alsof het gebouw er altijd heeft gestaan” “Het is een gebouw dat met het verstrijken van de jaren alleen maar mooier zal worden.” Zo ziet projectleider Maikel Nijman van Wessels Rijssen de nieuwbouw die in het centrum van Rijssen is gerealiseerd. De oplevering van de appartementen vindt nog plaats voor de bouwvak. De werkzaamheden bevinden zich dus in de afrondingsfase. Dat is ruim anderhalf jaar na de start van het project in januari 2013. Het begon met het slopen van drie woningen. Die stonden – inclusief een ernaast gelegen parkeerplaats – op één van de oudste plekjes van Rijssen, tussen twee kerken en het gemeentehuis. De nieuwbouw sluit daar op aan, vertelt Maikel Nijman. “Het is alsof het gebouw er altijd heeft gestaan.”

Wessels, dat in eerste instantie de intentie had het gebied zelf te ontwikkelen, maar het later verkocht, begon met de aanleg van een ondergrondse parkeergarage die aansluit op de gemeentelijke parkeergarage. Het erboven gerealiseerde complex omvat op de begane grond commerciële ruimten voor winkels en plek voor een bibliotheek. Op de eerste en tweede verdieping komen elk negen huurappartementen, op de boven-

Op de eerste en tweede verdieping komen elk negen huurappartementen, op de bovenverdieping drie penthouses

112 |

RIJSSEN | Centrumplan Tusveld

Projectinfo verdieping drie penthouses. Om het gebouw te laten aansluiten bij de omgeving is voor een historiserende architectuur gekozen. “Zo is er sprake van verschillende gevels”, legt Nijman uit. “Verschillend in hoogte, in detaillering, met verschillende goten en met in- en uitspringende onderdelen. De gevels zijn gemetseld en er is gebruikgemaakt van vijf verschillende soorten gevelstenen. Andere materialen, zoals hout en natuursteen, zorgen ook voor variatie; ze zijn tevens een verwijzing naar het verleden.” Binnen, zo geeft hij aan, zijn de appartementen en penthouses uiteraard wel helemaal afgestemd op de hedendaagse eisen voor wooncomfort. Hij wijst vervolgens op de uitdaging die in de daken zat. “Daarvoor is gebruik gemaakt van prefab kappen. We hebben geprobeerd dat zoveel mogelijk in 3D uit te werken, maar dat was lastig. Dus hebben we daarnaast in het werk de aansluitingen moeten oplossen, zoals we dat op andere plekken eveneens hebben gedaan. In nauw overleg met de andere partijen en de architect. Bij dit soort projecten is goede communicatie en eensgezindheid heel belangrijk.” De mooie ligging van het project is na de afronding van de bouwwerkzaamheden zeker een pre voor bewoners, winkeliers en bezoekers. Tijdens de bouw bracht het echter de nodige logistieke knelpunten met zich mee. Maikel Nijman: “Het vroeg heel wat voorbereiding, onder meer wat het uitstippelen van de aan- en afvoerroutes betrof. Bovendien mocht het verkeer eigenlijk niet gestremd worden. Toch hebben we enkele malen de straat moeten afsluiten voor het plaatsen van een bouwkraan. Qua opslag hebben we ook heel creatieve oplossingen moeten bedenken.” En dan waren er nog de omwonenden. Dat leverde volgens Nijman dankzij de goede communicatie tussen uitvoering en bewoners echter nauwelijks problemen op. “We hebben ons aangemeld bij Bewuste Bouwers en de buurt nadrukkelijk bij het werk betrokken; ze er goed over geïnformeerd, onder andere met een nieuwsbrief. Zo’n bouwproject doe je tenslotte met elkaar. We hebben begrepen dat de omwonenden tevreden zijn over de gang van zaken. En dat zal zeker het geval zijn als ze dat fraaie complex binnenkort in volle glorie kunnen aanschouwen.” ❚

SPECIFIEKE VLOERCOATING VOOR PARKEERGARAGES Onderdeel van het centrumplan Tusveld is een ondergrondse parkeergarage die is gekoppeld aan de parkeergarage onder het gemeentehuis. Multi Protect Nederland voorzag beide vloeren van een coating. Die werkzaamheden zijn inmiddels afgerond, geeft calculator William Jansen aan. “De coating is in twee fases aangebracht: fase 1 is het gedeelte dat voor algemeen gebruik is bestemd, de tweede fase betrof het parkeergedeelte voor de bewoners.” Het gaat om een specifieke coating die aan bepaalde eisen moest voldoen, geeft hij aan. “Er zijn vele soorten harsen – de basis voor de coating – met elk bepaalde eigenschappen. Voor dit project waren de eisen hoog. Er moest een systeem worden aangebracht om het beton te beschermen, dat slijtvast, voldoende antislip en esthetisch hoogwaardig is en er werd ook gevraagd om een product dat het piepen van de banden tegen gaat. De vloer moest daarnaast worden voorzien van parkeervakken, rijrichtingen, looppaden met voetstappen en zebrapaden. We hebben verder de betonkolommen beschilderd zodat ze vanuit het oogpunt van de veiligheid goed zichtbaar zijn.” Welk product wordt gebruikt, verschilt per situatie, aldus Jansen. Multi Protect werkt samen met diverse leveranciers en heeft in het voortraject vaak een adviserende rol. Bij dit project was een bijkomend aandachtspunt dat een bestaande en nieuwe vloer één geheel moest worden. “Dan komt ervaring en kennis om de hoek kijken. Wij weten hoe een coating zich gedraagt en baseren daar onze werkwijze op. Dat betekent in dit geval dat de vloeren in de beginperiode iets van elkaar zullen afwijken, maar dat trekt na enige tijd bij.” De werkzaamheden van Multi Protect vinden meestal in de eindfase van een project plaats, op een moment dat de tijdsdruk groeit. “We zijn dat gewend”, glimlacht Jansen. “Ook hier hebben we het werk binnen de geplande week afgerond. Het mooie van dit project is dat het in Rijssen ligt. We werken door heel Nederland, maar hebben nu in onze vestigingsplaats een visitekaartje kunnen afgeven.”

| 113

         

Parkeergarages / -daken Galerijen / balkons Daken / dakdetails Winkel- / sportcentra Vijverconstructies / fonteinen Wandeldekken Kunstwerken Schilderwerken Betonreparatie / -conservering Afdichting / antislip / decoratieve vloeren

RIJSSEN | Centrumplan Tusveld

Monumentaliteit en nieuwbouw gaan samen

Projectinfo POLYESTER DAKGOTEN: DUURZAAM MET EEN LUXE UITSTRALING De polyester dakgoten voor het Centrumplan Tusveld in Rijssen zijn geleverd door Polyplus Kunststoffen BV uit Assen. Polyester dakgoten zijn duurzaam, hebben een mooie luxe uitstraling en zijn opgebouwd uit één geheel. Henk Hartog, directeur van Polyplus: “dat zorgt niet alleen voor een sterke constructie; onze dakgoten zijn ook eenvoudig te monteren én fraai afgewerkt.”

Bouwinfo ONTWERP UITVOERING INSTALLATIES BOUWPERIODE

Leeflang Architectuur Wessels Rijssen Van Dam Groep Rijssen januari 2013 – najaar 2014

Het bedrijf produceert en levert al meer dan twintig jaar prefab polyester dakgoten, windveren en smetplanken. Hartog: “Aan de hand van onze monsters kan de opdrachtgever kiezen uit diverse typen goten. Ons assortiment bevat 12 soorten dakgoten in alle mogelijke stijlen, van modern tot klassiek.” De keuze van opdrachtgever Wessels viel op een combinatie van de strakke B-goot met de meer klassieke Gothiek en de Markant, het nieuwste model dakgoot van Polyplus, een sierlijke maar tegelijkertijd robuust type goot. Daarnaast zijn diverse smetplanken in het ontwerp verwerkt. Directeur Henk Hartog: “De mogelijkheid om te variëren met verschillende typen dakgoten sloot naadloos aan bij de inzet van de opdrachtgever om een gevarieerde en aantrekkelijke woon- en leefomgeving te creëren. Daarin zijn we, in goede samenwerking met bouwbedrijf Wessels, geslaagd. Na verwijdering van de steiger kwam een prachtig gebouw tevoorschijn waarin de fraaie goten mooi tot hun recht komen.”

| 115

Journaal Rollecate bestaat zestig jaar Op 9 juni was het op de dag af zestig jaar geleden dat Roelof Roo, de vader van de huidige eigenaren van de Rollecate Groep, en zijn compagnons Hendrik Zwerus en Hendrik Vonder zijn gestart met het produceren van stalen ramen en deuren. Onder de naam Rollecate hadden zij zich gevestigd in de oude gemeentewerf in Staphorst. “Een succesvolle formule, bleek al snel.” “In de afgelopen zestig jaar heeft Rollecate zich van lokale kozijnproducent ontwikkeld naar een toonaangevende, internationale en multidivisionele onderneming. Met ruim 550 medewerkers staat Rollecate Groep bekend als expert op het gebied van gevels en geveldelen in aluminium, staal en kunststof. Van advies tot en met de nazorg en service, Rollecate Groep overziet het gehele proces”, aldus het bedrijf in een persbericht. “Onze huidige positie in de markt is een verworvenheid sinds 1954. Een prachtig resultaat, maar beslist geen reden om rustig achterover te leunen”, aldus Johan Roo. “Ondanks de lastige economische situatie zijn wij altijd op zoek naar kansen en mogelijkheden om de positie van Rollecate en van de Rollecate Groep verder te versterken. Wij hebben een gezonde ambitie en zien de toekomst vol positiviteit tegemoet.” Rollecate is trots op de weg die zij de afgelopen zestig jaar afgelegd heeft en het bedrijf gevormd heeft tot waar zij nu staat. Diederik Roo: “Via deze weg willen wij al onze klanten, relaties, leveranciers, medewerkers en oud-medewerkers bedanken voor de afgelopen zestig jaar.”

Gespecialiseerd in betonbouw, eventueel inclusief: • grondwerk • wapeningswerkzaamheden • damwand constructies • hei- / boorpalen Telefoon 0251 232390 De Trompet 1570, 1967 DB Heemskerk

E: info@bouwbedrijfzonneveld.nl

Telefoon 0251 232390

I: www.bouwbedrijfzonneveld.nl

Nieuwe productlijn MBR Design Opdrachtgevers stellen op kwalitatief en esthetisch vlak steeds hogere eisen aan balkonheksystemen. “Met de ontwikkeling van onze nieuwe productlijn MBR Design brengen wij de kwaliteit en uitstraling van onze balkonhekken op een nog hoger niveau”, aldus MBR Hekwerken. “Kenmerkend voor MBR Design." zijn de strakke afwerking en de slanke detailleringen. Blinde bevestigingstechnieken maken lassen, zichtbare onderdelen en bouten overbodig. "Met haar kwalitatief hoogwaardige uitstraling geeft MBR Design ieder project een uniek en onderscheidend karakter en door efficiënte productiemethoden sluit MBR Design prijstechnisch goed aan bij de markt van deze tijd.”

Energie 2014: welke exposant bespaart meeste energie? Vakbeurs Energie 2014 schrijft de ‘Spirit of Innovation Award’ uit. Hiermee daagt Jaarbeurs als organisator exposanten uit hun meest innovatieve, energiebesparende idee of product in te sturen. Inschrijven kan nog tot 1 augustus via www.energievakbeurs.nl. De winnaar wordt bekendgemaakt op de eerste dag van de beurs. Energie 2014 vindt plaats van 7 tot en met 9 oktober in de Brabanthallen in ’s-Hertogenbosch.

www.janssendejongbouw.nl 116 |

Suikerfabriek uit de twenties wordt eigentijds winkelcentrum

Gerenoveerd en uitgebreid gebouw 55 Koning Willem III Kazerne behoudt allure

DEN HAAG | Heropening Mauritshuis

SCAN WITH

Tekst: Jac Buchholz

Meer ruimte, meer overzicht, meer mogelijkheden Na een slechts twee jaar durend bouwproject werd op vrijdag 27 juni het Mauritshuis heropend door Koning Willem-Alexander. Het museum werd in die periode gerenoveerd en kreeg in het aan de overzijde gelegen pand Plein 26 een uitbreiding met onder meer een expositiezaal voor wisseltentoonstellingen, die door middel van een ondergrondse entreefoyer met het voormalige stadspaleis is verbonden.

118

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Fotograaf: ÂŠ Ronald Tilleman

Credits: Mauritshuis, Den Haag

DEN HAAG | Heropening Mauritshuis

Wat in de eerste ideeën een ondergrondse gang zou worden – als verbinding tussen beide gebouwen – is nu een overzichtelijke, royale ontvangstruimte, die ondanks de ligging onder maaiveld veel lichtinval heeft. Het ontwerp is afkomstig van Hans van Heeswijk architecten – na een prijsvraag gekozen uit vijf bureaus – dat zich daarbij liet inspireren door de entree van het Louvre van I.M. Pei. Het bureau bedacht een organiserende en heldere ruimte waarbij de bezoeker direct kan zien waar de informatiebalie of de trap naar het Mauritshuis zich bevinden.

ALLURE Die ondergrondse verbinding, vertelt mededirecteur Dick de Gunst van Hans van Heeswijk architecten, moest niet alleen overzichtelijk en transparant zijn, maar tevens een passende koppeling tussen de twee gebouwen. “Je hebt enerzijds het stadspaleis van Van Campen (gebouwd tussen 1633-1644), anderzijds Plein 26 (lange tijd onderdeel van Sociëteit De Witte; red.) van Jo Limburg, gebouwd tussen 1930 en 1932. De verbindings- en entreefoyer heeft een heel eigen karakter, maar wel een dat aansluit bij beide andere gebouwen.” Het is een ruimte die past bij de allure van een van Nederlands belangrijkste musea, vervolgt hij en geeft aan dat bij de engineering nauw is samengewerkt met diverse specialistische partijen. Een van de bijzonderheden is de 9 meter hoge, zelfdragende liftconstructie die bijdraagt aan de transparantie. Het realiseren van de ondergrondse verbinding, noemt De Gunst een meesterwerk op zich, met een uitvoering die achteraf gezien prima is verlopen, ondanks onder meer de beperkte ruimte en de ligging in binnenstedelijk gebied, pal naast het Torentje van de premier. ›

Fotograaf: © Ronald Tilleman Credits: Mauritshuis, Den Haag

Fotograaf: © Patrick Post Credits: Mauritshuis, Den Haag

SCAN WITH

BOUWEN AAN MONUMENTEN

119

DEN HAAG MAURITSHUIS

DEN HAAG | Heropening Mauritshuis

Details van voor en na restauratie. Fotograaf: Ivo Hoekstra. Credits: Mauritshuis, Den Haag

Fotograaf: © Ronald Tilleman. Credits: Mauritshuis, Den Haag

“In eerste instantie werd in Den Haag met voorzichtigheid gereageerd op het plan omdat veel mensen zich nog het debacle met de aanleg van de tramtunnel herinnerden. Het koppelen van drie kelders is ook geen eenvoudige opgave. Dankzij de inzet van topbedrijven met veel specifieke knowhow is het goed verlopen. Zolang je alle zaken goed onderkent en oog hebt voor de logistieke processen, hoeft het niet lastig te zijn.”

RUGGENGRAAT Veel van dat vakwerk, van het toepassen van hoogwaardige materialen is nu niet meer zichtbaar. De bezoekers zullen geen idee hebben wat voor technisch hoogstandje is verricht bij de aanleg van de ondergrondse ruimte en het koppelen van de drie bouwdelen. Net zoals de bezoekers – die tenslotte voor de bijzondere collectie van het Mauritshuis komen – veel andere werkzaamheden niet zal opvallen. Zoals de oplossing voor beeldbepalende kozijnen in de gevel van Plein 26, oorspronkelijk voorzien van enkel glas en dus niet geschikt voor een museale omgeving. De Gunst: “Ook hier hebben we met specialisten op het gebied van staal en kozijnen gezocht naar een oplossing die recht doet aan de karakteristieke kwaliteit van het pand en tevens aan de eisen op het gebied van veiligheid. Zo zijn we tot een pakket gekomen met ijzeroxidearm glas en nog iets slankere profielen en met een uitstraling die aansluit bij die van de jaren dertig. Dat pakket is gebruikt om in het geheel voor een rustiger gevelbeeld te zorgen.” In het gebouw is het interieur nu afgestemd op de wensen van het Mauritshuis, aldus De Gunst, maar zijn nog diverse vroegere elementen herkenbaar. Hij wijst op het monumentale trappenhuis met de mahoniehouten trappen en lambrisering dat nu, gekoppeld aan een vide, voor een spectaculaire ruimtelijkheid zorgt. “Het is de ruggengraat, een gebied dat ruimtelijke samenhang biedt. Dat is uitgangspunt van ons ontwerp. De mensen moeten op een vanzelfsprekende manier via de entreefoyer naar het museum en de uitbreiding worden geleid en ook daar moeten de stromen op een logische manier verder gaan. Ook een bezoeker die de eerste keer binnenkomt, moet het gebouw meteen snappen.”

ZELF OPDRACHTGEVER De wens tot vergroting van het Mauritshuis, die onder andere tot de bijzondere entree heeft geleid, lag er al sinds het eind van de

jaren negentig, vertelt Victor Moussault, zakelijk directeur van het Mauritshuis. Het museum miste faciliteiten en bij wisseltentoonstellingen moest telkens een deel van de collectie worden verwijderd. “Behalve een ruimte voor wisselende tentoonstellingen misten we een restaurant, ontvangstruimte, auditorium, bibliotheek, educatieruimten en een fatsoenlijke garderobe. Bovendien functioneerde de oude dienstingang van het Mauritshuis als entree – geen ideale situatie.” Toen bleek dat Plein 26 – tot dan onderdeel van Sociëteit de Witte, maar niet door de sociëteit in gebruik – beschikbaar was, werden de onderhandelingen gestart. In overleg met de Rijksgebouwendienst besloot het Mauritshuis zelf als opdrachtgever te gaan handelen. Victor Moussault over een van de redenen daarvoor: “Als gebruiker stuur je anders aan dan als eigenaar, kijk je meer naar operationele zaken. We hebben daarbij uiteraard wel allerlei deskundige partijen ingeschakeld om ons te adviseren. Het is niet onze corebusiness, maar we wilden wel alles nauwgezet volgen. Vandaar ook, naast alle andere wijzen van overleg, dat er regelmatig een directeurenoverleg plaatsvond met de directeuren van alle betrokken partijen. Ook de Rijksgebouwendienst werd goed op de hoogte gehouden over de voortgang. Communicatie is bij een complex project als dit waanzinnig belangrijk, zeker ook de lastige aspecten op het gebied van logistiek en werken in een beperkte ruimte.”

ZEVEN AANBESTEDINGEN Besloten werd om niet met een hoofdaannemer maar met een coördinerend aannemer en nevenaannemers te gaan werken. De rol van coördinerend aannemer kwam in handen van Koninklijke Woudenberg. Het bedrijf, vertellen directeur Wijnand de Vries en hoofduitvoerder Cees Slagter, begon de werkzaamheden in 2012.” We zijn van oorsprong restauratieaannemer, restaureren zit in ons bloed, maar we hebben tevens veel ervaring met dit soort complexe projecten. ›

Projectinfo HET JUISTE SYSTEEM IN DE JUISTE HANDEN Het reinigen van de gevels van een monumentaal gebouw is een precair werk, geeft Ad Bravenboer van SMB Wervelreiniging aan. “Als het fout gaat, kun je het niet meer overdoen.” Het resultaat, stelt hij, moet niet 'als nieuw' zijn: niet te schoon, maar de authenticiteit van het pand intact laten. Bravenboer weet waar hij het over heeft, want met zijn bedrijf was hij betrokken bij de reiniging van tal van monumentale gevels, zoals die van het Rijksmuseum en van de Hermitage. De reden daarvoor zit niet alleen in het speciale materieel en materiaal dat SBM Gevelreiniging gebruikt, maar ook in de hierboven aangehaalde reinigingsfilosofie. “Het is gevoelswerk, waarbij het resultaat alleen optimaal is als het juiste systeem ook door de juiste handen wordt gehanteerd – die van vakmensen.” Het Mauritshuis was in alle opzichten een uniek project, aldus Bravenboer. Zijn bedrijf werd ingeschakeld voor het reinigen van de gevels van Plein 26. Dat gebeurde door de poriën van de stenen met een druk van 0.3 bar schoon te masseren, zegt hij. “We hebben eerst een proefvlak opgezet, een deel dat kwam te vervallen, om te bepalen in welke mate moest worden gereinigd. De uitdaging was dat we aan het werk waren op een steiger terwijl er rondom en onder ons ook gewerkt werd. Het plannen van werkzaamheden en logistiek was hier heel belangrijk. Dat alles is prima verlopen.” SCAN WITH

BOUWEN AAN MONUMENTEN

121

Straight up design

specialists in protected access and ventilation of plant rooms

www.jazo.eu

DEN HAAG | Heropening Mauritshuis

We verzorgen in die hoedanigheid de integrale planning en de aansturing: wie doet wat wanneer. Onnodig te zeggen dat een goede en heldere communicatie daarbij essentieel is. Dagelijkse communicatie, op uiteenlopende niveaus vaak.” Deze aanpak werd, aldus Victor Moussault, gekozen vanwege de complexiteit van het project. “Het betekent wel dat je zeven aanbestedingen moet doen.” Hij wijst erop dat het uitbreiden en verbinden van beide panden de basis was van de haalbaarheidsstudie in 2008 en dat vervolgens het besluit werd genomen tevens het Mauritshuis te renoveren. “Feitelijk zijn toen drie projecten in elkaar geschoven: de uitbreiding en verbinding, het renoveren van het Mauritshuis en de verbouwing van het restauratieatelier.”

PUZZELEN Vóór de bouw in 2012 begon, werd Plein 26 in de zomer van 2011 al gestript. De feitelijke bouw begon dus in 2012. In de eerste fase lag de nadruk vooral op de ondergrondse werkzaamheden (waarover al eerder een uitgebreid artikel in Bouwen aan Monumenten; red.), in de tweede fase op de renovatie van het Mauritshuis en de herinrichting van Plein 26. Wijnand de Vries: “Op het oog lijken het drie bouwdelen – Mauritshuis, Plein 26 en verbinding – maar bij veel aspecten is dat niet zo, zoals op installatietechnisch gebied. Daarmee ga je door alle drie de delen, denk je in totaaloplossingen. Het is ook zaak de installaties, zeker in een monument als het Mauritshuis, goed weg te werken.” Cees Slagter noemt de ondergrondse werkzaamheden als één van de meest uitdagende onderdelen van het project. “Ga maar na, weinig ruimte, volop monumentale panden rondom, in een binnenstedelijke omgeving waar ondergronds ook nog eens het dichtst bekabelde gebied van Nederland ligt. En lang niet alles is geregistreerd. Dat was continu puzzelen. Het constructieve werk vroeg eveneens om veel specifieke kennis.”

ONDERWIJS In het Mauritshuis zelf was het zaak om te zorgen voor een continu luchtvochtigheidsniveau. Dit met het oog op het monumentale houten stucwerk. Tijdens het vervangen van de kozijnen – waarbij werd gekozen voor de oorspronkelijke kruisvensters in plaats van de vensters met zes vlakken – besloot Koninklijke Woudenberg bij ieder raam luchtsluizen te bouwen. Bovendien werd er op het drijvend ponton buiten een klimaatinstallatie geplaatst en werden verwijderde deuren opgeslagen in containers met hetzelfde klimaat als in het Mauritshuis. Net als bij Plein 26 werd hier gezocht naar een glaspakket dat aansloot bij de huidige museale eisen. “Zo zijn er nog heel veel bijzondere onderdelen van het werk te noemen”, merkt Cees Slagter op, “die met de bij de diverse betrokken partijen aanwezige specialistische kennis op een optimale manier zijn uitgewerkt.” Waarmee het Mauritshuis vanaf nu invulling kan geven aan de ambities die ze als museum nastreeft. Victor Moussault: “Niet alleen hebben we nu een vaste ruimte voor een wisseltentoonstelling, we kunnen bijvoorbeeld ook veel meer aandacht aan onderwijs – voor ons een belangrijke taak – geven. We hebben nu de faciliteiten en de uitstraling die passen bij een internationaal georiënteerd museum.” ❚

“NIET IN HET STOF VAN ANDEREN WERKEN” Zowel in het Mauritshuis zelf als in de ondergrondse verbinding en de uitbreiding in Plein 26 vonden stucwerkzaamheden plaats. Die werden uitgevoerd door Monks Stukadoors. Directeur Rob Monks vertelt dat het in het Mauritshuis ging om een restauratieve aanpak. “We hebben daar wanden, plafonds en het lijstwerk gerepareerd en aangeheeld volgens de oude methode. Met riet als pleisterdrager.” Bij Plein 26, geeft hij aan, was sprake van een wat andere benadering. Daar is, vanwege de bestemming van het pand, gekozen voor een wat strakkere uitstraling. “Hoogwaardig ook, en dat is in het stucwerk terug te zien. Bijvoorbeeld in de detaillering en het toepassen van profielen met poedercoating.” Bijzonder noemt Monks het aanbrengen van Italiaans marmerpleister in bijenwas op de wanden van de ondergrondse verbinding. In totaal zo’n 700 vierkante meter. Met name het werken op die plek vroeg zo om z’n maatregelen. “Een drukke omgeving. En om ervoor te zorgen dat we niet in het stof van anderen zouden werken, zijn er specifieke afspraken gemaakt. De tijdsdruk van het werk maakte het extra spannend.” Al met al was Monks Stukadoors ongeveer een jaar werkzaam in het Mauritshuis, op piekmomenten met zo’n tien medewerkers. “Een mooie gelegenheid om te laten zien dat ook omvangrijke werken geen probleem voor ons zijn.”

Projectinfo GEÏSOLEERD STOELTJESPROFIEL Het gevelbeeld van Plein 26 moest, zo was de eis, zijn authentieke uitstraling behouden. De oude stoeltjesprofielen voldeden echter niet meer aan de tegenwoordige eisen. “Die hebben we dus geheel nagemaakt”, vertelt projectleider Serjoscha Vierstraete van MHB. “In totaal 55 SL30 ISO-buitenpuien hebben we daar geleverd. Een stoeltjesprofiel, maar dan geïsoleerd. Het voldoet tevens aan alle eisen op het gebied van veiligheid.” Geen standaardproduct, zegt Vierstraete, een product dat bovendien vanwege de omvang van de ramen, zo’n 2 bij 4.30 meter, en de veiligheidseisen een uitdaging was om te maken. “Vanwege de omvang en de inbraakwerendheid heb je sterke profielen nodig. We hebben eerst twee proefexemplaren gemaakt en die uitgebreid getest. Daarna zijn we met de productie begonnen.” Het plaatsen deed MHB in samenwerking met de uitvoerder. De logistieke invulling was daarbij een uitdaging, aldus Vierstraete. “We waren met diverse partijen op een superkleine bouwplaats actief. Dan moet je alles heel precies plannen. Dat is verder prima verlopen en de gevels van Plein 26 zien er nu precies zo uit als in de beginperiode.”

Bouwinfo OPDRACHT Stichting Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis ONTWERP Hans van Heeswijk architecten UITVOERING Koninklijke Woudenberg OVERIGE Volker Staal en Funderingen, Octatube, Mitsubishi Elevator Europe, Siemens, Van de Plas, Kropman

BOUWKOSTEN € 22 miljoen BOUWPERIODE 2012–2014 SCAN WITH

BOUWEN AAN MONUMENTEN

123

722032_Smbwervelreiniging.pdf

40 JAAR! MOOI SL30 VAN... INNENBErEICH

10-07-14

09:37

AUSSENBErEICH

SL30-ISO®

SL30-ISO-PLUS

t 071 301 62 39 info@monks.nl www.monks.nl

WWW.GEVELREINIGING.EU MHB 75 PMS_Opmaak 1 12-12-13 13:00 Pagina 1

MHB advertentie regel NAW SL30 ISO en SL30-ISO_MHB advertentie 26-05-14 14:29 Pagina 1

Authenticiteit en kwaliteit Deze woorden laten zich samenvoegen in het stalen MHB profielsysteem SL30-ISO®, maar zijn ook kort samengevat, de eisen van de opdrachtgever als het gaat om de renovatie van de ramen van het Mauritshuis- Plein 26 in Den Haag. Voor de transformatie van leegstaand monumentaal kantoorpand tot goed functionerend museum zijn thermisch geïsoleerde, inbraakwerende gevelpuien noodzakelijk. SL30-ISO® levert goede bouwfysische prestatieszeitgenössisch... en heeft een scherpe detaillering. Dit typisch jaren-30 gebouw heeft daarmee niet alleen een nieuwe bestemming maar ook toekomst. Voor meer informatie over SL30-ISO® en Classic-ISO® kunt u contact opnemen met: MHB b.v. Postbus 6, 6674 ZG Herveld 0488 - 45 19 51 www.mhb.nl Roland Werring rw@mhb.nl

energieeffizient...

Ernst Mahler em@mhb.nl

DEN HAAG | Heropening Mauritshuis

Verbeterde akoestiek in Mauritshuis Bij het Mauritshuis was de akoestiek niet meer afgestemd op de grote groepen mensen die het museum dagelijks ontvangt. Dat werd tijdens het onlangs afgeronde restauratie- en uitbreidingsproject rechtgezet. Het verbeteren van de akoestiek werd in handen gelegd van Pennings Akoestisch Afbouwen uit Rosmalen, een bedrijf dat veel ervaring heeft met het verbeteren van akoestiek in musea. Met architect Hans van Heeswijk werd onder meer samengewerkt bij de Hermitage, met coördinerend aannemer Koninklijke Woudenberg bij het Rijksmuseum. “Pennings Akoestisch Afbouwen is toonaangevend, flexibel en een bedrijf met veel ervaring in het optimaliseren van akoestiek”, vertelt directeur Ton Pennings. “Vanuit die brede ervaring denken we mee over creatieve oplossingen, die bij elke ruimte passen. Niet alleen akoestisch, maar ook esthetisch.” “Zo ook bij het Mauritshuis”, zegt hij, waar in het voormalig stadspaleis de verbetering van de akoestiek niet ten koste mocht gaan

van de oorspronkelijke uitstraling. “De plafonds moesten het aanzien van voorheen behouden, maar zijn nu akoestisch uitgevoerd. In de uitbreiding, Plein 26, werden zowel muren als wanden akoestisch uitgevoerd, maakt Pennings duidelijk: “De wens daar was strakgepleisterde, naadloze plafonds met een hoogwaardige akoestiek. Zeker omdat er in dat gebouw meerdere functies samenkomen. We hebben daar de glasgranulaatplaten van Sto voor gebruikt, een merk waar we vaak mee werken en dat tot perfecte resultaten leidt. Het geeft een spiegelglad en verbluffend akoestisch resultaat.”

en doen metingen, zodat we precies weten met welk materiaal we aan de slag moeten.” Het bedrijf begon de werkzaamheden in december en rondde ze in juni, vlak voor de heropening van het Mauritshuis, af. “Natuurlijk kom je tijdens zo’n project altijd uit bij situaties die niet helemaal zijn voorzien. Denk aan de juiste plek voor een spot, hoe met de ventilatie, de aan- en afvoer van lucht om te gaan. Maar daar vinden we, in goed overleg, altijd een oplossing voor.” “Dankzij de goede samenwerking, de nauwe samenspraak met architect Hans van Heeswijk en Koninklijke Woudenberg, is alles goed verlopen en zijn we tot een optimaal eindresultaat kunnen komen.” ❚

Het werk, aldus Pennings, was door architect Hans van Heeswijk prima voorbereid. Per ruimte was berekend hoeveel vierkante meter akoestisch materiaal moest worden aangebracht. “Wij maken zelf berekeningen

BOUWEN AAN MONUMENTEN

125

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

Tekst: Hugo Kamperman Beeld: Burgland Bouw

Gerenoveerd en uitgebreid gebouw 55 Koning Willem III Kazerne behoudt allure Nieuwe lichtingen marechaussees kunnen trainen onder de beste condities in het vernieuwde gebouw 55 op de Koning Willem III Kazerne in Apeldoorn. Met onder meer vier schietbanen, een simulatieruimte, een sporthal, fitnesszalen en oefenpanden is het gebouw aan de Sportlaan volledig ingericht als Landelijk Opleidings- en Kenniscentrum van de Koninklijke Marechaussee. Gebouw 55 is op 22 mei opgeleverd, de renovatie en nieuwbouw heeft zo’n 24 maanden in beslag genomen. Burgland Bouw, dat verantwoordelijk was voor de uitvoering, stond voor een grote uitdaging. “Het is een project van ongeveer 18 miljoen euro. Wij zijn een bouwbedrijf dat zes jaar bestaat, we hebben nog nooit een werk met zo’n omvang voor het Ministerie van Defensie gerealiseerd”, zegt projectleider Dennis Mentink.

Boven en rechts: Uitbreiding en renovatie zijn subtiel geïntegreerd

126

BOUWEN AAN MONUMENTEN

“Defensie heeft vijf opzichters op het werk, er is een vrij intensieve controle, dat waren we niet gewend. Op elk punt worden er keuringsrapporten gevraagd die Defensie vervolgens zelf controleert, waardoor het wat tijd nodig heeft alvorens een onderdeel kan worden afgerond, maar al met al is de samenwerking goed verlopen.”

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

Projectinfo REPRODUCTIEDAKPANNEN De kazerne die in 1938 werd gebouwd en een jaar later in gebruik werd genomen is bij de renovatie bijna geheel ontmanteld geweest. Mentink: “Er zijn nieuwe aluminium kozijnen in de gevel geplaatst en het hele dak is eraf geweest; er zijn renovatiedakplaten op gekomen. De bestaande dakpannen zijn hergebruikt en aangevuld met ‘nieuwe’ pannen. Deze speciale kilgootpannen, die in den lande niet meer te verkrijgen zijn, zijn reproducties. Verder zijn alle bestaande stalen roedekozijnen gerestaureerd. Het gebouw heeft zijn oude uitstraling behouden.”

SCHIETBANEN De nieuwbouw van de Koning Willem III-kazerne heeft twee bouwlagen. Een deel, zo’n zestig procent, bevindt zich onder de grond. “De uitbreiding bestaat uit een betonnen casco: de betonvloeren en -wanden zijn in het werk gestort, een deel van de wanden is opgebouwd uit een hollewandsysteem”, aldus Mentink. “Het deel dat boven de grond uitsteekt is een staalconstructie met een mos-sedumdak. De gevels boven het maaiveld zijn afgewerkt met corten-staal.” Het bovengrondse gedeelte van de nieuwbouw biedt plaats aan een sporthal en een technische ruimte. Het ondergrondse deel van de uitbreiding herbergt onder meer kleedruimtes, vier schietbanen en een simulatieruimte, de zogeheten SimKKW. ›

INDELING VAN BERGINGEN Troax is gespecialiseerd in oplossingen voor de indeling van bergingen, kelders, archieven, parkings, appartementsgebouwen, garages en zolders. Ze werken met een modulair systeem, dat eender welke ruimte kan indelen en dat bovendien gemakkelijk gedemonteerd en opnieuw opgebouwd kan worden. Het gamma omvat gaaspanelen en volle plaatpanelen voor ruimtes die meer privacy vereisen. In de KW III Kazerne Apeldoorn was Troax verantwoordelijk voor de indeling van de bergruimtes in gebouw 55. De klant koos voor industriële gaaswanden type Caelum UX450. In totaal ging het over circa 23 meter hekwerk. De hoogte verschilt per ruimte, dus werd ervoor gekozen om de gaaspanelen ter plaatse op maat te maken en af te werken met inkortprofielen. Ter hoogte van de kabelgoten, verlichtingen et cetera, werden uitsparingen in het hekwerk voorzien. Het Caelum-systeem bestaat uit gaaspanelen, staanders, plafondsteunen, deuren en het benodigde bevestigingsmateriaal. Er kan gekozen worden voor draai- of schuifdeuren met verschillende sluitingen. Het hekwerk voor deze installaties werd in Zweden geproduceerd, maar de panelen werden ter plaatse op maat gemaakt, zodat ze perfect aan de ruimtes aangepast kunnen worden. Standaard zijn deze panelen voorzien van een epoxy poedercoating in RAL 7037. Voor buitentoepassingen is er een gegalvaniseerde variant.

BOUWEN AAN MONUMENTEN

127

BURGLAND Bouw

Dodewaard

Met kennis en daadkracht Dalwagen 63 6669 CB Dodewaard Telefoon (0488) 41 72 40 Telefax (0488) 41 72 49 info@burglandbouw.nl www.burglandbouw.nl

Burgland Bouw is actief in planontwikkeling, bouwen, service en onderhoud. Voor onder andere bedrijfspanden, kantoren, scholen, winkels en woningen zijn wij uw partner en adviseur bij uw kleine en grote huisvestingsopgaven. De medewerkers van Burgland Bouw zijn u graag van dienst!

Troax_Advert_Propertyprotection_NL_197x130-1.indd 2

2014-06-30 11.32

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

Ook in het renovatiedeel van de kazerne zijn er plekken waar crisissituaties kunnen worden nagebootst. Verspreid door het gebouw zijn er oefenpanden gecreëerd met simulatieruimten, toiletten, doucheruimtes en pinautomaten waar bijvoorbeeld invallen kunnen worden geoefend.”

LOOPBRUG Ook de herinrichting van het terrein om de nieuwbouw en uitbreiding was in handen van Burgland Bouw. “De parkeervoorziening is 220 meter lang en een meter of 30 breed en ligt verdiept in het terrein. Rondom die parkeervoorziening zijn CSM-wanden gemaakt, dat zijn in de grond gevormde wanden die gelden als grondkering. De parkeervoorziening ligt tweeënhalve meter verdiept ten opzichte van het maaiveld. Dat is op zich al een heel project geweest”, blikt Mentink terug. “We hebben ook een stalen loopbrug gemaakt, van veertig meter lang, als koppeling van het gebouw met het omliggende terrein. Via deze loopbrug kunnen bezoekers vanaf het parkeerterrein een benedenstraat die achter het gebouw loopt oversteken en de entree van het bestaande gedeelte van de kazerne bereiken.” ❚

Projectinfo HANDELSHUIS VOOR HELLENDE DAKEN “Luijtgaarden: Bij Koninklijke beschikking Hofleverancier. Al meer dan 100 jaar het handelshuis voor hellende daken. Voor zowel nieuwe dakpannen als gebruikte dakpannen bent u bij ons aan het juiste adres. Wij zijn thuis in alle dakbedekkingsmaterialen die vanaf de schoorsteen tot de goot uw dak water- en winddicht afsluiten. Wij werken met alle partijen in de dakpannenbranche. Dit zorgt ervoor dat wij beschikken over een totaalbeeld van de sector.”

Het ondergrondse deel herbergt onder meer kleedruimtes, schietbanen en een simulatieruimte

“Onze producten en adviezen met onze kennis en ervaring, zijn bewezen waarden bij reparatie, renovatie, restauratie of nieuwbouw van uw hellende dak. Onze organisatie is zo ingericht dat wij de gewenste producten met de beste kwaliteit zo snel mogelijk kunnen leveren. Ook voor de gebruikte dakpannen geldt dat wij deze met de grootst mogelijke zorg op kwaliteit voor u hebben geselecteerd. U kunt bij ons terecht voor advies over alle aspecten van het hellende dak en voor het opstellen van begrotingen en bestekken. Natuurlijk verzorgen wij de levering naar verwerkers en eindafnemers. Onze kennis, korte lijnen en vaste aanspreekpunten maken van Luijtgaarden een deskundige sparringpartner bij ieder project.”

De zonweringselementen van Wijnveen Aluminiumbouw BV

BOUWEN AAN MONUMENTEN

129

Offizielle Win

Classic-ISO® voor Koning Willem III kazerne, De Koning Willem III Kazerne is gebouwd in 1938/39 voor de opleiding van dienstplichtige rekruten voor de Koninklijke MHB advertentie 3 regels Iso_MHB advertentie 14-04-14 13:12eiPagina 1 Marechaussee. OmNAW aanClassic de hedendaagse bouwfysische ® sen te voldoen kiest men nu voor MHB Classic-ISO . Het klassieke stoeltjesprofiel van weleer, nu echter in thermisch geïsoleerde uitvoering en een sluitsysteem dat de wind-en waterdichtheid garandeert. Met dit profielsysteem wordt de maatvoering van het oorspronkelijke stoeltjesprofiel gehandhaafd, zelfs de exacte afmetingen van de originele ramen en deuren. Net als SL30-ISO® voldoet het systeem aan de moderne eisen ten aanzien van veiligheid, inbraakwerendheid milieu. MHB 75 PMS_Opmaak 1 12-12-13 13:00 en Pagina 1 De KWIII kazernegevels zijn authentiek gerenoveerd met het MHB Classic-ISO® profielsysteem.

MHB Produk Schlagregen Apeldoorn durchgeführ

Festverglasu

denkmalerisch...

Fenster - Außendreh

project: KWIII te Apeldoorn

- Dreh-Kippf (Innendreh

Voor meer informatie over Classic-ISO® kunt u contact opnemen met: MHB b.v. Postbus 6, 6674 ZG Herveld 0488 - 45 19 51 www.mhb.nl Roland Werring rw@mhb.nl Ernst Mahler em@mhb.nl

energieeffizient...

Türen - Außendreh

- Innendrehe

Wijnveen Aluminiumbouw levert vliesgevelsystemen, ramen en deuren (in staal en aluminium), gevelbeplating, automatische tel. (088) 444 75 75 Postbus 486 6700 AL Wageningen www.wijnveen-alu.nl

rOFILE

schuifdeuren en tourniquets, brand- en inbraakwerende puien en (lamellen)zonwering

WIJNVEEN ALUMINIUMBOUW

722084_Wijnveen Aluminium KWII.indd 1

10-07-14 11:27

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

De oudbouw werd teruggebracht in oorspronkelijke staat

Projectinfo

KIT IN PLAATS VAN STOPVERF

'BOUWEN AAN UW UITSTRALING'

De Koning Willem III Kazerne in Apeldoorn bestaat uit een complex aan gebouwen die begin jaren veertig door de Duitsers zijn gebouwd. De gemeente Apeldoorn wil de kazerne nu op de monumentenlijst zetten. Daartoe moest de uitstraling van drie gebouwen, in de jaren tachtig gerenoveerd, weer in de oorspronkelijke staat worden gebracht.

Wijnveen Aluminiumbouw BV heeft een rijke geschiedenis. Het familiebedrijf uit Wageningen werd in 1897 opgericht en heeft naam gemaakt met maatwerk, kwaliteit en een uitstekende service. De onderneming geldt als dé specialist op het gebied van innovatieve raamen gevelelementen. “We bieden een breed scala aan producten, hoogwaardige oplossingen en systemen in combinatie met comfort, design, energie-efficiëntie en veiligheid”, vertelt Hans Janssen, commercieel directeur van Wijnveen Aluminiumbouw.

“Dat gold onder meer voor de ramen”, vertelt projectleider Ronald Volmeijer van MHB, dat de profielen voor de kozijnen levert. “Qua profielgoot sloot ons ISO Classic-profiel het beste aan bij wat werd gevraagd.” In de drie gebouwen, zegt hij, waren in de jaren tachtig afwijkende, ongeïsoleerde kozijnen gezet. Die worden dus nu vervangen, een werk dat bijna is afgerond, aldus Volmeijer. “Het gaat in totaal om 560 ramen die we tevens zelf plaatsen. We hebben het werk zorgvuldig en in goed overleg voorbereid, onder meer met het oog op de maatvoering. Het gaat niet om reguliere stelprofielen en bovendien moesten we rekening houden met beschadigingen aan de betonnen dorpels.” Bij het zetten van de ramen, merkt Volmeijer op, werd kit gebruikt in plaats van de vroeger toegepaste stopverf. “De uitstraling is hetzelfde en draagt bij aan het creëren van een authentiek gevelbeeld.”

Projectinfo GEVELBEKLEDING IN CORTEN-STAAL De gevelbekleding wordt gekenmerkt door zijn donkerbruine kleur en de schuine schaduwlijnen over het gevelvlak. VPT leverde voor het gebouw het gevelsysteem dat speciaal voor dit werk gedetailleerd werd. 'Daarmee is het project uniek in zijn soort'. Totaal omvatte het werk circa 550 m2 blind gevelsysteem en 50 m2 gevelbekleding voorzien van een lasergesneden perforatie. De schuine panelen werden gemonteerd in verschillende diepten, waardoor de gevel een dynamisch aanblik heeft. Door het integreren van deuren en ramen in het gevelsysteem heeft het metaal een monolithische schil gevormd. Het was een behoorlijke uitdaging om deze vorm in detaillering en mechaniek mogelijk te maken. Naast gevelbekleding in corten-staal, is VPT Versteeg innovatieve en creatieve partner in metalen gevel(cassette)systemen, met als specialisme complexe paneelvormen in staal of aluminium voor diverse toepassingen op woningen, bedrijfspanden, overheidsgebouwen en geluidsschermen.

Hij vormt samen met technisch directeur Bart Wijnveen (vierde generatie) de directie. “Met een eigen tekenkamer, productieafdeling en montagedienst zijn we flexibel en is het snel schakelen. We denken in oplossingen. ‘Gaat niet, bestaat niet’, zo luidt onze slogan.” Er wordt goed geluisterd naar de wensen van de opdrachtgever en gezocht naar een optimale mix van functionaliteit en esthetiek. Actuele referentieprojecten van Wijnveen Aluminiumbouw zijn de nieuwbouw van het Fugro TechCenter in Nootdorp en de renovatie/nieuwbouw van gebouw 55 op de Koning Willem III-kazerne in Apeldoorn. Koning Willem III-kazerne Bij het gebouw op de Koning Willem III-kazerne is eveneens een topprestatie geleverd. Het originele aanzicht moest worden behouden, zo kwam naar voren in het ontwerp van het Ministerie van Defensie (Dienst Vastgoed). Dit kon bouwkundig worden bereikt door veel plaatwerk toe te passen om aansluiting met de gevelelementen te realiseren. Deze elementen zijn door Wijnveen geleverd en gemonteerd. Daarnaast zijn ook hier verschillende Schüco-raamsystemen in het project verwerkt. Het gaat om vliesgevelsystemen (FW 50+ en FW 50SG), raamsystemen (AWS 65), deurpartijen (ADS 65). Het bedrijf is ook verantwoordelijk voor de speciale zonweringselementen in de vorm van horizontale lamellen in de rasters. “De afwijkende maatvoering was een uitdaging. Daar waren in de handel geen standaardproducten voor. Vandaar dat we ze zelf hebben ontworpen en gemaakt. Dat kan omdat we alles onder één dak hebben. Het is onze kracht.” Informatie Wijnveen Aluminiumbouw levert vliesgevels, ramen en deuren (in staal en aluminium), serres, panelen, automatische schuifdeuren en tourniquets, brand- en inbraakwerende puien, zonwering en rolluiken en complete gevels. 'Het bedrijf doet nooit concessies aan de geleverde kwaliteit. De producten zijn gegarandeerd goed tot in lengte van jaren. Meedenken is een sterk punt en afspraak is afspraak'.

BOUWEN AAN MONUMENTEN

131

Wist u dat:

Smitsair gebouwen in zijn waarde laat? smitsair.nl De verzonken dakkappen van Smitsair zijn uniek in zijn soort. Met dit product kunt u lucht toe - of afvoeren wanneer de toelaatbare hoogte op het dak beperkt is. De architectonische lijnen van een gebouw blijven met de verzonken dakkap optimaal behouden.

Kwaliteit op Maat. Smitsair sinds 1945 specialist in Luchttechniek

Constructieve ontwerpers met oog voor detail Als onafhankelijk adviesbureau zijn wij als sinds 1973 gespecialiseerd in beton-, staal- en houtconstructies, funderingen, geotechnische constructies. Tot onze opdrachtgevers behoren o.a. architectenbureaus, aannemingsbedrijven, staalconstructiebedrijven, projectontwikkelaars, woningstichtingen, groot-winkelbedrijven, par ticulieren en de industrie.

Rhenen, 0317-681100, www.roekel.nl

geniaal met staal Constructies, Trappen, Bruggen, Specials

Bobinestraat 44 3903 KG Veenendaal 0318 51 20 26 www.metaluniek.nl

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

Projectinfo STAAL EN MEER... "Bij Metaluniek Staalspecialisten, met name actief in de sectoren bouw en infra, kunt u terecht voor een totaalpakket als het gaat om producten van staal. Maar juist ook voor producten die naast staal bestaan uit andere onderdelen. Glas en hout bijvoorbeeld. Maar ook natuursteen, beton, kunststof, et cetera. Wij zorgen zelf voor de afstemming en montage van de diverse onderdelen, zodat onze opdrachtgevers hier geen omkijken naar hebben. Dat is de meerwaarde van Metaluniek Staalspecialisten." "Het project KW III is hier een prachtig voorbeeld van. Tijdens het begin van de renovatie hebben we de complete staalconstructie van gebouw 55 geleverd en aangebracht. Daarnaast mochten we ook de exclusieve trappen plaatsen. Deze esthetisch fraaie trappen zijn uitgevoerd in gepoedercoat staal gecombineerd met glas en RVS. De fraaie corten-stalen loopbrug is eveneens door ons vervaardigd, inclusief de kunststof dekdelen en de hardhouten leuningen. Een fraai voorbeeld is ook de unieke schuifpoort bekleed met corten-staal, geheel geïnstalleerd inclusief de elektronische bediening. Nog een aantal onderdelen zijn: de roostervloeren voor de installaties, de staalplaten plafonds voor de schietbanen, stalen frames ter plaatse van de simulatieruimte en een groot aantal functionele trappen. Al met al een mooi project, waarbij de meerwaarde van het bieden van ons totaalpakket duidelijk naar voren kwam."

Projectinfo CONSTRUCTIE-ADVIEZEN CALCULATIE, WERKVOORBEREIDING EN UITVOERING “Van Roekel & Van Roekel is een ingenieursbureau met een praktische insteek en een sterk economisch besef. Om deze reden heeft Burgland Bouw ons ingeschakeld bij de calculatie en uitvoering van de Koning Willem III Kazerne in Apeldoorn. Ook veel architecten en particuliere opdrachtgevers weten onze kwaliteiten op dit gebied te waarderen.” Het project is opgedeeld in een renovatiedeel en een nieuwbouwdeel. Voor het renovatiedeel is advies uitgebracht voor diverse constructieve aanpassingen, waaronder het aanbrengen van kelders onder de bestaande bebouwing. “Hierbij is proactief geadviseerd met betrekking tot de toe te passen grondinjecties. Het nieuwbouwdeel betreft een in-het-werk gestorte betonconstructie waarvoor wij in de diverse fasen adviezen uitgebracht hebben. Het betreft onder meer de berekening van de krimpwapening, de detaillering van de dilatatievoegen en het dimensioneren en optimaliseren van de trekankers en vloerwapening. Een grote uitdaging lag in het beperken van het bemalingsdebiet. Ondanks de ongunstige factoren zijn we hier toch goed in geslaagd.”

Projectinfo LUCHTTECHNIEK Smitsair BV is gespecialiseerd in het ontwerpen en produceren van maatwerkcomponenten ten behoeve van de luchttechniek. Doordat Smitsair BV alles in eigen huis uitvoert kan er zeer flexibel worden ingesprongen op klanteisen. Voor de renovatie van de entreegebouwen heeft Smitsair BV het verzoek gekregen van DVD Directie Noord om mee te denken over luchttoevoer en –afvoervoorzieningen van de klimaatinstallaties in die gebouwen. In de oude situatie waren de gebouwen voorzien van dakkappellen. De wens was deze dakkappellen tijdens de renovatie te vervangen door luchttoevoer en –afvoervoorzieningen. Smitsair BV heeft voor dit project speciale dakkappen ontworpen en geproduceerd die de vorm en uitstraling van de oude dakkappellen benaderen. De dakkappellen zijn opgebouwd uit doorlopende roosters zonder onderbroken te worden door hoekstijlen. De kappen zijn tevens uitgevoerd met lekgoten en een loodslabbe voor aansluiting naar de dakpannen. Ook bij de rest van de gebouwen is Smitsair BV betrokken geweest bij de luchttoevoer en -afvoervoorzieningen.

Bouwinfo OPDRACHT UITVOERING INSTALLATIES INFRA GEVELELEMENTEN BOUWKOSTEN BOUWPERIODE BVO

Ministerie van Defensie/EID DVD, Dir. Noord (tevens ontwerp) Burgland Bouw BV ITN installatietechniek BV VMV projecten BV Wijnveen aluminiumbouw € 17.972.000,24 maanden 5.560 m²

BOUWEN AAN MONUMENTEN

133

BOSAN UW PARTNER IN SPORTZAAL INRICHTING MET PASSIE INSPIRATIE EN GEDREVENHEID RICHTEN WIJ SPORTZALEN VOLLEDIG IN. WIJ HELPEN U VAN A TOT Z BIJ HET REALISEREN VAN UW IDEALE SPORTACCOMMODATIE. EN ZELFS DAARNA. WANT OOK VOOR HET VAKKUNDIG INSPECTEREN EN ONDERHOUDEN VAN UW SPORTACCOMMODATIE BENT U BIJ ONS AAN HET JUISTE ADRES. Bij ons begint alles met een juist advies. Een advies dat is afgestemd op uw wensen, uw sportaccommodatie en uw budget. Als fabrikant van sporttoestellen en -materialen hebben wij het gehele proces in eigen beheer. Van advies en ontwerp tot en met de productie en het onderhoud. Doordat wij het gehele proces in eigen beheer hebben kunnen wij voorzien in klantspecifieke wensen en maatwerk leveren inzake bouwkundige voorzieningen. Ook kunnen wij onze sportinstallaties aanpassen aan uw wensen. Kortom, van Bosan mag u meer verwachten! Heeft u een nieuw project, overweegt u de aanschaf van sportmateriaal of wilt u het onderhoud van uw sportaccommodatie uit handen geven? Neem dan vrijblijvend contact met ons op voor meer informatie en een advies op maat.

T: +31 (0)53 57 23 115 E: info@bosan.nl

www.bosan.nl

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

SPORTHALINRICHTING Iedereen die bij de marechaussee wil gaan werken volgt de opleiding aan het Opleidings-, Trainings- en Kenniscentrum Koninklijke Marechaussee (OTCKMar) in Apeldoorn. Voor de operationele inzet is een goede fysieke en mentale fitheid van militairen een vereiste. Juist daarom is er een sportaccommodatie aanwezig. Burgland Bouw en Bosan hebben deze samen gerealiseerd. Burgland Bouw BV heeft de opdracht voor de renovatie en nieuwbouw gebouw 55 op de KW III Kazerne te Apeldoorn verkregen van het Ministerie van Defensie via een aanbestedingsprocedure. De sporthalinrichting was een stelpost binnen de opdracht van Burgland Bouw. Deze stelpost is in overleg met het Defensie ingevuld door Bosan omdat zij een contract hebben voor de levering en het onderhoud van alle sportzaalinrichtingen in binnen- en buitenland. De Koning Willem III Kazerne is overigens niet het eerste nieuwbouwproject dat Bosan voor het Ministerie van Defensie heeft gerealiseerd. Zo zijn er door Bosan diverse sportaccommodaties gerealiseerd, onder andere bij de KMar in Zwolle, de KMar in Badhoevedorp en de Landmacht in Zoutkamp.

SPORTHAL EN 3 DOJORUIMTES “De Koning Willem III Kazerne bevat een sporthal en 3 dojoruimtes, vertelt verkoopleider Ruud Plas van Bosan. “De sporthal is door de twee scheidingswanden in drie zaalcompartimenten op te splitsen en is volgens militaire begrippen ingericht. Dit vertaalt zich onder andere in het aantal draaibare klimrekken en de posities van de klimrekken, die in combinatie met de hijsunits te gebruiken zijn. Door de bijzondere positionering van de nooddeuren was het niet mogelijk om de klimrekken obstakelvrij weg te werken middels de gebruikelijke twee deuren. Daarom hebben wij, om te voldoen aan het programma van eisen, één grote deur geplaatst die het klimrek afschermt. Naast de klimrekken beschikt de sporthal over uiteenlopende sportvoorzieningen. Zo is er een klimtouwinstallatie, elektrische hijsunits en een rekstokinstallatie. Maar ook een volledige grote klimwand van 12 meter breed en 8 meter hoog met uitbouw en diverse hellingshoeken. Een van de 3 dojoruimtes is voorzien van een uniek railsysteem voor de boksstootzakken, waardoor deze eenvoudig en

De militair geoutilleerde sporthal is in zaalcompartimenten op te splitsen

ARBO-technisch verantwoord in de sportzaal gepositioneerd kunnen worden. De bijzondere tatami (vloer) is uitgevoerd in de blauw-gele kleurstelling van de Koninklijke Marechaussee met 4 werkvlakken.”

CONSTRUCTIEVE SAMENWERKING Dennis Mentink, de projectleider van Burgland Bouw, had tijdens dit project veelvuldig contact met Jeroen Oldenhof, de projectleider van Bosan. Samen kijken ze terug op hun constructieve samenwerking. “Al in een vroeg stadium zijn de vloeren wandsparingen evenals de overige bouwkundige voorzieningen gecoördineerd met Bosan”, vertelt Dennis Mentink. “Door het goede onderlinge overleg in het voortraject verliep de voor- en afmontage van de sporthalinrichting vlekkeloos in het bouwproces.” Jeroen Oldenhof voegt hieraan toe dat hij juist in een heel vroeg stadium is aangeschoven bij bouwvergaderingen zodat de bouwkundige voorzieningen, de positionering van de inbouwnissen, de posities van de klimrekken en de voeding voor de stopcontacten tijdig besproken konden worden. “Burgland Bouw heeft al deze punten meegenomen in de betonnen wanden, met als resultaat dat alles nu obstakelvrij is. Bovendien heeft Burgland Bouw de plafondinstallaties mooi geïntegreerd in de staalconstructie zodat de obstakelvrije hoogte van 7 meter gewaarborgd bleef.” Dennis Mentink vult aan: “Ook tijdens het bouwproces waren er bij Bosan nog aanpassingen mogelijk in de kleurstelling van de inbouwnissen ten behoeve van de klimrekken en de klimwand, waardoor het resultaat er zeker mag zijn. Burgland Bouw is erg content met de samenwerking zoals deze er met Bosan is geweest gedurende het gehele proces.” Ook Jeroen Oldenhof kijkt tevreden terug en is duidelijk enthousiast over de samenwerking en het resultaat. ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN

135

PLAATSNAAM OUD AMELISWEERD | Projectnaam | Koetshuis

Tekst: Henk Geist Beeld: BURGY Bouwbedrijf

Van koetshuis tot bezoekerscentrum

Het koetshuis op het landgoed Oud-Amelisweerd bij Utrecht ondergaat een ingrijpende restauratie en verbouwing. Daarmee wordt het monument uit 1770 geschikt gemaakt voor de nieuwe functie als bezoekerscentrum voor het naastgelegen museum in het landhuis Oud-Amelisweerd.

De gemeente Utrecht wil het landhuis openstellen voor publiek zodat meer mensen dit unieke gebouw kunnen bezoeken. Het koetshuis moet daarbij dienst gaan doen als entreegebouw en informatiecentrum. Het is een groot rechthoekig gebouw met van oorsprong een koetsgedeelte, een koetsierwoning, een aantal kleinere dienstwoningen, een paardenstal en een veldkeuken. In de nieuwe situatie komt een ontvangstruimte met kaartverkoop en een museumwinkel, de Veldkeuken en de paardenstal worden ingericht als horecagedeelte. Verder voorzien de plannen onder meer in een leeskamer, een educatieve ruimte en een zaal waar lezingen kunnen worden gehouden. In een nieuw bijgebouwtje wordt een toiletvoorziening gemaakt, zoals van oudsher het toilet zich in een buitengebouwtje bevond.

136

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Het koetshuis is ongeveer gelijktijdig gebouwd met het landhuis, maar het bevat nog restanten van een ouder, zeventiendeeeuws woonhuis. In de loop der eeuwen heeft het gebouw een aantal aanpassingen ondergaan, waarbij in 1976 een grote verbouwing is uitgevoerd, vooral op de zolderverdieping. Daarbij is toen de zakgoot in de lengte-as van de kap verwijderd en kreeg het koetshuis een plat dak. Bij de huidige restauratie, uitgevoerd door BURGY Bouwbedrijf uit Leiden, wordt deze zakgoot of Keulse goot weer in oude luister hersteld, waarbij het platte dak evenwel gehandhaafd blijft. "We maken onder het platte dak weer twee puntdaken, zoals het altijd was", zegt Arjan Pret namens BURGY Bouwbedrijf. "In de nieuwe tussenruimte die ontstaat tussen

de twee kappen is de luchtbehandelingsinstallatie weggewerkt. Het platte dak dient nu als overkapping van deze installatie. Dat is een win-winsituatie: de kappen zijn hersteld en de luchtbehandelingskasten zijn netjes weggewerkt." Tegelijkertijd wordt het dakbeschot geheel vervangen. Pret: "De multiplex platen die bij de restauratie in 1976 zijn aangebracht halen we weg en we herstellen de originele sporenkap. Daarbij worden de sporen volgens de oorspronkelijke maatvoering weer aangebracht en afgedekt met vuren dakdelen en een isolatielaag." De vloer van de eerste verdieping is vanwege houtrot geheel verwijderd en vervangen door een nieuwe houten vloer. Bij de ruimte voor de lezingen wordt ter versteviging een stalen, goed geĂŻsoleerde vloerconstructie aangebracht. â&#x20AC;ş

OUDPLAATSNAAM AMELISWEERD | Projectnaam | Koetshuis

Herleggen sporen en nieuw beschot

Voorbereiden betonnen vloer

BOUWEN AAN MONUMENTEN

137

OUD AMELISWEERD | Koetshuis

Projectinfo NOORDMAN HOUT LEVERT MAATWERK VOOR KOETSHUIS Het houten plaatmateriaal dat bij de restauratie van het koetshuis van Oud-Amelisweerd wordt toegepast is afkomstig van Noordman Hout in Leiden. "Wij kunnen maatwerk leveren als het om restauratiewerk gaat", zegt directeur Joep Noordman. "Bij het koetshuis ging het vooral om de daksporen en het dakbeschot met een afwijkende maatvoering. Het dakbeschot bestaat uit bredere delen Scandinavisch vurenhout. Bij brede delen heb je een groter risico op krimp en uitzet. Door speciale profilering van de planken kunnen we voorkomen dat door krimp van de delen kieren ontstaan."

KWALITEIT ALS AMBACHT

Restauratie is volgens Noordman geen standaardwerk. "Je komt heel vaak een oude maatvoering tegen die nu niet meer standaard is. Je hebt dan een machinepark nodig om afwijkende maten te kunnen leveren en om een profilering aan te kunnen brengen die past bij het te restaureren gebouw. Je moet - als de opdrachtgever dat wil - ook de houtsoorten kunnen leveren die vroeger werden gebruikt. Wij beschikken daarvoor over een groot assortiment en hebben ook toegang tot de juiste leveranciers. En we beschikken over medewerkers die ervaring hebben in het beoordelen van hout. Restauratie is voor ons een tak van sport die we goed beoefenen en waar we ons thuis in voelen. We hebben bijvoorbeeld voor de restauratie van de Pieterskerk in Leiden zware eikenhouten balken geleverd. Niet voor niks staat op ons terrein de Heesterboom, onze eigen houtzaagmolen uit 1804, waar af en toe nog op windkracht wordt gezaagd."

Van Tol Isolatie: Groothandel in daken

wandbekledingsplaten en isolatiematerialen voor de bouw Al meer dan 35 jaar zijn wij toonaangevend in de bouwisolatiewereld. Wij helpen professionele verwerkers, in zowel de sectoren nieuwbouw, renovatie als na-isolatie, bij de juiste samenstelling van het toe te passen isolatiepakket. Naast isolatiematerialen voor de bouw leveren we ook daken wandpanelen, dakramen, koepels en vele andere bouwgerelateerde artikelen.

Van Tol Isolatie maakt onderdeel uit van SIG Benelux, één van de grootste toeleveranciers van specialistische producten voor de bouwnijverheid en industrie. Als onderdeel van de SIG Group hebben wij zusterbedrijven in onder andere België, Duitsland, Frankrijk, Engeland, Ierland en Polen.

Van Tol Isolatie ● Harsweg 12 ● 2461 EZ TER AAR T. 0172 - 60 36 42 ● F. 0172 - 60 39 60 ● E. info@tolisolatie.nl ● www.tolisolatie.nl

138

BOUWEN AAN MONUMENTEN

071 - 531 64 31 WWW.NOORDMANHOUT.NL

OUD AMELISWEERD | Koetshuis

Schuine liplas met geisoleerde en staalversterkte vloer, nieuwe indeling en vuren dakdelen

Projectinfo

Vuren dakdelen, nieuwe indeling en schip

Herleggen sporen

Balkenkoppen die waren aangetast door houtrot zijn aangeheeld met een schuine liplas. De twee karakteristieke dubbele deuren van de koetsenstalling, gelegen in het midden van het pand, worden gerestaureerd. In de dagmaat van de originele kozijnen komen stalen kozijnen met vrijwel geheel glazen puien. Deze achterzetpuien moeten zorgen voor voldoende lichtinval en isolatie van de ontvangstruimte die wordt ingericht in de koetsenstalling. De klinkervloer uit de achttiende eeuw blijft liggen. Een nieuwe stalen trap met bordes voert de bezoekers straks naar de eerste verdieping. Pret: "Door het gebruik van staal en glas is door de architect bewust gekozen voor een contrast tussen oud en nieuw. Dan kun je duidelijk zien dat het

om een eigentijdse aanvulling gaat. Zo zijn er een paar nieuwe deuropeningen gemaakt die ook stalen kozijnen krijgen." Het monument krijgt nog een aantal moderne toevoegingen. De klinkervloer in de paardenstal is verwijderd om hier een betonvloer met vloerverwarming te maken. De betonvloer wordt weer afgedekt met half zo dikke klinkers. In deze toekomstige horecaruimte vallen nog steeds een aantal achttiende-eeuwse voederbakken en trierpalen te bewonderen. De Veldkeuken krijgt een kunststof harsvloer om te voldoen aan de voorschriften op het gebied van hygiëne en dit zeventiendeeeuwse deel wordt ook uitgerust met een grote afzuiginstallatie, waarvan de warmte door de luchtbehandelingskasten wordt teruggewonnen. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Gemeente Utrecht ONTWERP K.C. van den Ende, Den Haag CONSTRUCTIE De Prouw BV, Bunnik ADVIES Spelbrink, Eemnes (E-installaties); Bordewijk, Wolfheze (W-installaties) UITVOERING BURGY Bouwbedrijf, Leiden INSTALLATIES Andriessen, IJsselstein (E); Campus, Barneveld (W) BOUWPERIODE najaar 2013 – eind 2014

KENNISBANK VOOR THERMISCHE ISOLATIEMATERIALEN Bij de renovatie van een koetshuis zoals Oud-Amelisweerd speelt isolatie een belangrijke rol. SIG M. van Tol Bouwisolatie was hier de adviseur en leverancier van de toegepaste thermische bouwisolatiematerialen. “Juist in de thermische isolatiematerialen zijn we onderscheidend”, vertelt Bas van Zijl, vestigingsmanager M. van Tol Bouwisolatie in Ter Aar. “We opereren namelijk al meer dan 35 jaar in deze specifieke tak van sport. Dat heeft ons een schat aan kennis en ervaring opgeleverd. Daarbij zijn we sinds 2012 onderdeel van de Engelse beursgenoteerde organisatie ‘SIG Group’. Deze heeft bedrijven in vijftien Europese landen en behoort tot de grootste toeleveranciers van specialistische producten voor de bouwnijverheid en industrie. Dit heeft onze kennis nog eens extra versterkt. Steeds vaker worden we gezien als een kennisbank op het gebied van thermische isolatie.” Bij thermische isolatiematerialen valt te denken aan glaswol, steenwol, xps en pir. Professionele verwerkers die op zoek zijn naar het beste isolatiemateriaal voor een specifiek project, winnen bij SIG M. van Tol Bouwisolatie deskundig advies in. “In de formulering van het advies zijn alle facetten meegenomen”, vertelt Van Zijl. “We geven aan welk isolatiemateriaal het meest geschikt is. Maar we geven ook de isolatiewaarde aan die hiermee wordt bereikt, de prijs, de leveringstijd en de beste verwerkingsmethode. We kunnen meedenken over akoestiek, brandveiligheid, de invloed van vocht en meer.” Naast isolatiematerialen voor de bouw levert SIG M. van Tol Bouwisolatie daken gevelpanelen, dakramen, koepels en andere bouwgerelateerde artikelen.

BOUWEN AAN MONUMENTEN

139

BERGEN OP ZOOM | De Zeeland

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Mies Architectuur

Suikerfabriek uit de twenties wordt eigentijds winkelcentrum ‘De Zeeland’ is een van de oudste en grootste suikerfabrieken in het West-Brabantse kleigebied. Vanaf 1988 vraagt de gemeente Bergen op Zoom zich af wat zij met het gebouw zal doen. Wat is een geschikte bestemming voor het kolossale pand? Skihal, kunsthal, poppodium? De vraag is inmiddels beantwoord. De Zeeland is getransformeerd tot een eigentijds winkelcentrum, maar met behoud van de roots van het pand. Het totale restauratieproces krijgt vorm door de intensieve samenwerking van opdrachtgever Gebouw De Zeeland Bergen op Zoom, architectenbureau Prent, Mies Architectuur en aannemersbedrijf Cauwenborgh. Partijen beginnen met een inventarisatie van het gebouw dat stamt uit 1921. Ze kijken voorbij de

Een binnenstraat voorzien van een glazen entreepui ontsluit de nieuwe winkels en verbindt de voor- en achterzijde

140

BOUWEN AAN MONUMENTEN

desolate toestand van het monument, laten zich niet beïnvloeden door graffiti, scheefstand, asbest, zwervers en junks en komen dan tot de conclusie dat De Zeeland nog steeds kwaliteit heeft. Restauratie is de moeite waard. Maar er is wel haast geboden. Als een begroting voor het cascoherstel en de vergunningen

vóór het najaar 2009 geregeld zijn, biedt de provincie Noord-Brabant een stevige subsidie.

KORTE LIJNEN Binnen het team ontbreekt de hoofdaannemer. Opdrachtgever Gebouw De Zeeland Bergen op Zoom houdt zelf de

BERGEN PLAATSNAAM OP ZOOM| |Projectnaam De Zeeland

De Zeeland moet nog officieel worden geopend

touwtjes in handen en selecteert zelf de onderaannemers voor het ambitieuze project. Architectenbureau Prent wordt verantwoordelijk voor de restauratie van het pand, Mies Architectuur voor de inrichting, uitbreiding en het interieur van het gerestaureerde monument. “Het ontbreken van een hoofdaannemer zorgde voor korte lijnen”, vertelt Michel Richter van Mies Architectuur. “Grote beslissingen werden tijdens de ochtendkoffie genomen. Het was ook mooi om te zien hoe de opdrachtgever steeds meer betrokken raakte bij het project.” In deze bevlogenheid verandert de overkoepelende doelstelling ‘sober en doelmatig’ regelmatig in ‘aantrekkelijk en kwalitatief ’.

HET CREATIEVE PROCES De aanwezige fundering bestaat uit niet minder dan 3.000 houten palen, maar de kwaliteit ervan laat zich moeilijk inschatten. Edzard Prent van Architectenbureau Prent: “Daarom is de fundering aangevuld met betonpalen voor de nieuwe vloeren in het gebouw. Het was soms zoeken naar een plekje. Daarna hebben we gezocht naar de toe-

komstige indeling van de drie bouwvolumes. Dat was een intensief proces, waarbij iedereen zijn kwaliteit inbracht. In die periode was er ook continu contact met de monumenten- en welstandscommissie van de gemeente. Dankzij dit gezamenlijke, creatieve proces zijn de karakteristieken van het oorspronkelijke gebouw behouden gebleven.” Een belangrijke ontwerpbeslissing is de verbindingsstraat die als centrale as de nieuwe winkels ontsluit en ook de voor- en achterkant van het enorme fabrieksterrein verbindt.

BEELDBEPALENDE INGREPEN Vóór de restauratie maakt het gebouw een gesloten indruk. Veel kozijnen van De Zeeland zijn in de loop der jaren dichtgemetseld of gebarricadeerd. “Een van de meest beeldbepalende reconstructies was het wegbreken van de dichtgemetselde gevelopeningen en het dichtmetselen van niet-oorspronkelijke geveldoorbraken”, vertelt Hans Smeenk van aannemersbedrijf Cauwenborgh. “We hebben hiervoor speciaal stenen laten bakken in een kolengestookte oven, waardoor de maat en de kleurschakering van oude en nieuwe stenen naadloos op elkaar aansluiten. ›

BOUWEN AAN MONUMENTEN

141

BERGEN OP ZOOM | De Zeeland

Foto's: Peter Pernet, Sira-Multimedia

” De gevelopeningen zijn voorzien van aluminium kozijnen die de uitstraling hebben van weleer en voldoen aan de duurzaamheidseisen van nu. Ook de glazen toegangshal, het herstel van regenpijpen, ankers, siermetselwerk en de gereinigde gevels zorgen ervoor dat De Zeeland stap voor stap in oude glorie wordt hersteld.

IN SPAGAAT “Bij herbestemmingen zit je voortdurend in een spagaat”, bekent Smeenk. “Aan de ene kant moeten alle beslissingen vanuit het monument bezien verantwoord zijn. Aan de andere kant moeten ze aan de huidige constructieve eisen voldoen. De stalen spanten waren bijvoorbeeld onderdeel van de monumentale constructie van het pand. Maar voldeden deze nog? Konden de penanten in de gevels – bij de inrichting van de verbindingsstraat – de knikbelasting nog aan? Uiteindelijk hebben we de nieuwe vloeren aan de penanten gekoppeld. We hebben ook veel schade aangetroffen, veroorzaakt door roestend ijzer. Overal waar het om constructief metaal ging, is dit metaal vrijgemaakt, geconserveerd en teruggezet. Aan de andere kant wil je dat zo’n gebouw zijn verhaal kan blijven vertellen zonder teveel ingrepen en liefst op een esthetisch verantwoorde manier.”

DOOS-IN-DOOSCONCEPT Vanwege de bouwfysische en monumentale waarden van het oorspronkelijke gebouw is gekozen voor een ‘doos-indoosconcept’. ›

Projectinfo VOLOP TRANSPARANTIE DANKZIJ COMPLEX GLASPAKKET De Zeeland was een tussen 1917 en 1929 actieve suikerfabriek in Bergen op Zoom. Nadien kende het pand allerlei gebruikers. Na enkele jaren leegstand is het nu verbouwd tot winkelcentrum, gelegen aan de rand van de stad. Scheuten Absoluut Glastechniek leverde diverse glassystemen, onder meer voor de imposante entreepui. Het gemeentelijk monument stond al enkele jaren leeg en was langzaam verworden tot bouwval toen ontwikkelaar Gebri International zich bij de gemeente meldde met plannen voor een herontwikkeling van het gebouw. Het plan behelsde het realiseren van circa 20.000 m2 grootschalige detailhandel en 3.000 m2 voor een AH XL. Drie jaar geleden werd met het strippen van het gebouw begonnen, tot alleen de buitengevels nog overeind stonden. Daarna volgde de bouw van een karakteristieke winkelomgeving. Voor de realisatie van dat winkelcentrum werd Scheuten Absoluut Glastechniek – dochter van Scheuten Glas – gevraagd om diverse glassystemen te leveren, onder meer voor de entreepui, de daklichten en de balustrades. Zeker de pui was een complexe opgave, vertellen senior projectleider Frits Tetenburg, CEO Hans Willemsen en bedrijfsleider Tom van der Heijden. “Daarbij ging het om ruiten van zo’n 5.50 meter breed en 2.50 meter hoog, met een gewicht van zo’n 1.000 kilogram per stuk. Die zijn niet met klemmen bevestigd maar verlijmd, een nietalledaagse oplossing. Voor de bovenste rij is gebruik gemaakt van gehard glas, beneden hebben we met het oog op de veiligheid dubbelgelaagde ruiten toegepast. Het systeem is met een u-waarde van 1.1 bijzonder goed geïsoleerd.” Het resultaat is een mooie strakke pui. Frits Tetenburg geeft aan dat er tijdens de uitvoering zonder bestek werd gewerkt. “Een bijzonder aspect. Gebri zorgde voor een eigen uitvoerder en alle zaken en detailleringen werden tijdens het werk opgelost.” Scheuten deed onder meer de engineering voor het glas en zorgde voor een zorgvuldige verlijming, aldus Hans Willemsen. “Nogmaals, het is een werkwijze die niet vaak wordt toegepast en die lang niet iedereen beheerst. Wij hebben wel alle kennis en ervaring om het goed uit te voeren.” Dat gebeurde in nauwe samenwerking met de staalleverancier, merkt Tom van der Heijden op. “Je kunt niet zomaar gaan verlijmen, maar moet onder meer goed kijken naar de ondergrond. Daarom hebben we eerst samen met de staalfabrikant proeven gezet.” Het toepassen van de brede kennis om zo tot een creatieve oplossing te komen, is een van de onderscheidende kenmerken van Scheuten Absoluut Glastechniek, merkt Frits Tetenburg tot slot op. “We leveren niet alleen uiteenlopende glasproducten, we kunnen op een heel brede wijze technische glasprojecten invullen. Niet alleen door ze uit te voeren, maar ook met design, advies en engineering. We ontzorgen de klant als het ware, verzorgen indien gewenst het vergunningentraject, doen nazorg en het onderhoud – turnkey-oplossingen dus. Dat zorgt voor tevreden klanten en daar zijn we trots op.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN

143

Creatief in Liftenbouw Lödige Benelux is een zelfstandige ondernemening en specialist op het gebied van lifttechnieken zoals personen- en goederenliften, goederenheffers, vloerluikheffers en speciaalbouw.

Naast een totaal programma en klantspecifieke producten biedt Lödige service, onderhoud en renovatie. Niet alleen voor de eigen liften, maar ook aan liften van derden. Ook dat betekent dat de opdrachtgever nog slechts te maken heeft met één anspreekpunt. Alles verzorgd door eigen monteurs, die de installaties op en top kennen.

Lödige BeneLux CErTifiCEriNg Lödige Benelux is gecertificeerd volgens iSO 9001, module H richtlijn Liften,

Kasteleinenkampweg 14 | Postbus 3057 NL-5203 DB `s-Hertogenbosch

iSO 14001, OHSAS 18001, NEN EN 13015, de machinerichtlijn 2006/42/Eg,

Telefoon: Telefax:

+31 (073) 624 93 00 +31 (073) 624 93 10

VCA** dit alles ten behoeve van de eigen productontwikkeling, montage en service.

E-mail:

lodige@lodige.nl

teChnoLogy in Motion

www.lodige.nl

BERGEN PLAATSNAAM OP ZOOM| |Projectnaam De Zeeland

Authentieke speerpuntlocatie op voormalig fabrieksterrein

                    

Alle wanden staan achter de bestaande gevels van het gebouw, waardoor deze een hoge isolatiewaarde krijgen. Het nieuwe dak is geïsoleerd en de installaties zijn duurzaam. Dit is terug te zien in de LED-verlichting en de WKO-installatie voor verwarming en koeling. Twee centrale roltrappen en vier liften vervoeren de bezoekers van verdieping naar verdieping. Wim Kolsters van Lödige Industries: “Het gebouw heeft nu drie goederenliften met een flink hefvermogen, zodat de commerciële entiteiten apart ontsloten kunnen worden. Ook de personenliften zijn fors, zodat er ruimte is voor kinderwagens en meer.” Op dit moment verkeert het laatste gedeelte in de afbouwfase. De Zeeland wacht nog op haar officiële heropening, maar betekent nu al een impuls voor de omgeving. Een aantal grote en kleine volumes achter De Zeeland krijgt ook een winkelbestemming en zal in stijl en sfeer worden afgestemd op De Zeeland. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Gebouw De Zeeland Bergen op Zoom ONTWERP Architectenbureau Prent, Oosterbeek; Mies Architectuur, Ede ADVIES Peters & van Leeuwen, Gouda UITVOERING Aannemersbedrijf Cauwenborgh, Bergen op Zoom INSTALLATIES Hoppenbrouwers, Udenhout (E); Technisch Bureau Visser-Holding, Poortvliet (W)

LIFTEN Lödige Benelux BOUWKOSTEN € 20 miljoen BOUWPERIODE december 2009 – mei 2014

BOUWEN AAN MONUMENTEN

145

PLAATSNAAM||Nowadays AMSTERDAM Projectnaam Tekst: Henk Geist Beeld: Rijnboutt Architecten; Robert A. M. Stern

GROOTSCHALIGE RETAIL-IMPULS VOOR HET DAMRAK Op een steenworp afstand van de Dam is eind vorig jaar begonnen met een van de grootste retail-herontwikkelingen van Nederland in dit decennium. Onder de naam Nowadays worden de twee voormalige C&A-panden aan het Damrak en de Nieuwendijk getransformeerd tot bijna 27.500 vierkante meter winkelruimte en wordt de passage tussen beide straten vernieuwd De blikvanger van dit project van vastgoedvermogensbeheerder Bouwinvest en projectontwikkelaar Top Vastgoed vormt Damrak 70, het warenhuis en voormalig hoofdkantoor van C&A. Met een luchtbrug was Damrak 70, een karakteristieke schepping uit de jaren zestig, verbonden met het daarachter gelegen pand Nieuwendijk 196. In dit laatste pand waren onder meer ook kantoren van C&A ondergebracht. Daarna betrok de Rijksgebouwendienst het gebouw van vijf kantoorverdiepingen met op de begane grond nog een strook winkelruimte. "Na het vertrek vorig jaar van de Rgd vroeg deze locatie om een nieuwe impuls. We zijn toen na gaan denken wat we met de twee panden op deze A1-locatie moesten doen", zegt Wim-Jaap Eising, assetmanager winkels bij Bouwinvest. "Herontwikkeling bleek het handigst, de vele vierkante meters kantoor waren niet meer in te vullen; het verkeerde product op deze locatie. Voor de planvorming hebben we een team met specialisten van onder meer Top Vastgoed en FiMek Estate ingeschakeld. We hebben onderzocht wat er moest gebeuren om de panden te laten voldoen aan de eisen van de tijd en om retail mogelijk te maken. Wij willen vooral de grote internationale retailers hiernaartoe halen. Zij zoeken al jaren in Amsterdam naar voor hen geschikte winkelruimte. In Amsterdam heb je vooral kleinere winkelruimtes, maar de internationale ketens willen in de hoofdstad grote ruimtes voor hun flagship stores, het liefst ook nog in een herkenbaar Amsterdams pand."

146

BOUWEN AAN MONUMENTEN

FUNDERING Het onderzoek resulteerde in een verschillende bouwaanpak van beide panden. Eising: "Het gebouw aan de Nieuwendijk was qua verdiepingshoogte niet geschikt voor retail. Daarom brengen we hier de vijf verdiepingen terug tot drie winkelverdiepingen met een grote vrije hoogte." Het pand wordt daarvoor grotendeels gesloopt, op de zijmuren, de beganegrondvloer en fundering na. "De schil naar de belendingen laten we intact", zegt Han Fijen van FiMek, het bureau dat het projectmanagement van Nowadays voor haar rekening neemt. "Dat is wel zo verstandig gezien de staat van de naastgelegen panden, ook al vraagt het speciale stut- en sloopmaatregelen. De structuur van het nieuwe gebouw is geĂŤnt op de bestaande fundering. We plaatsen op de huidige fundering een stalen constructie, met als voordeel dat we ook snel en licht kunnen bouwen." Het pand Damrak 70 kan binnen het bestaande casco worden herontwikkeld. Tijdens de verbouwing kun je in het warenhuis van C&A blijven winkelen. Fijen: "Dat is een enorme logistieke puzzel, waarvoor we een uitgebreid stappenplan hebben gemaakt. Om te kijken welke stappen we moeten maken hebben we het gebouw eerst helemaal met 3D-modellen in kaart gebracht. Dankzij het stappenplan houdt C&A altijd een acceptabele winkelruimte over tijdens de verbouwing." De tien roltrappen worden verwijderd, er komen er 25 terug. Daarvoor moeten nieuwe sparingen in de vloeren worden aangebracht, hetgeen aanvullende staalconstructies

AMSTERDAM | Nowadays

noodzakelijk maakt. Het aantal liften wordt uitgebreid van drie naar acht, de plattegronden worden gewijzigd en alle installaties vervangen. Naast C&A vestigt zich hier straks de Primark. Met 8.800 vierkante meter winkelvloeroppervlak wordt het de grootste vestiging van deze keten in Nederland. De winkelruimte strekt zich uit van de kelder tot de vijfde verdieping, de zesde en zevende verdieping worden als secundaire ruimte gebruikt (o.a. opslag, kantoor en technische ruimten).

PASSAGE Aanvankelijk was het de bedoeling om de Beurspassage, die het Damrak door het gebouw heen verbindt met de Nieuwendijk, op te heffen. Na overleg met omwonenden, die veel gebruik maken van deze verlichte en veilige doorgang, is besloten de passage te handhaven. De passage wordt wel verlegd naar de zijkant van het gebouw, wordt veel hoger (minimaal acht meter) en krijgt een chique uitstraling dankzij ronde bogen en grote lampen. Een van de drie entrees van de Primark ligt aan deze passage. Beide panden krijgen een geheel nieuw uiterlijk. Eising: "De herontwikkeling stelde ons voor de bijzondere opgave om binnen de bestaande percelering in de historische binnenstad iets nieuws te maken. Naar een ontwerp van Rijnboutt Architecten krijgt het pand aan de Nieuwendijk grote glazen puien over de gehele gevelhoogte. Het refereert aan een pand dat hier begin vorige eeuw heeft gestaan. Daarmee laten we de historie van de plek terugkeren." Modeketen Zara gaat het grootste deel van dit pand huren. De Amerikaanse architect Robert A. M. Stern is verantwoordelijk voor de nieuwe, zestig meter brede voorgevel van het gebouw aan het Damrak. Hij ontwierp een rijk gedetailleerde bakstenen gevel met een verticale geleding, geïnspireerd op de Amsterdamse School. Nowadays sluit ook aan bij de ambitie van de gemeente Amsterdam om het entreegebied van de stad vanaf het Centraal Station een nieuw gezicht te geven. De herontwikkeling gaat gelijk op met de aanleg van de Rode Loper, de nieuwe inrichting van het Damrak. ❚

Het pand aan de Nieuwendijk krijgt grote glazen puien over de gehele gevelhoogte

Projectinfo W-INSTALLATIES In het C&A-gedeelte van het pand aan het Damrak is Kemp Installaties BV verantwoordelijk voor de nieuwe verwarming-, luchtbehandeling- en sanitaire installaties. De werkzaamheden omvatten onder meer de aanleg van de hoofdtracé’s voor de luchtbehandeling, verwarming, koeling en het water. Ook de sprinklerinstallatie en de riolering worden vernieuwd en er komt een nieuwe regelinstallatie. De grote uitdaging ligt volgens projectleider Roger Kamstra in het feit dat tijdens de verbouwing van het pand de C&A gewoon moet blijven doordraaien. "Dat betekent dat af en toe een complete verdieping van het warenhuis moet verhuizen - tijdelijk of definitief, en dat wij ervoor moeten zorgen dat dit ook precies volgens de planning gebeurt. Dat vraagt een heel gedetailleerde planning van welk deel van het gebouw wanneer klaar moet zijn, zodat we een ander deel weer aan kunnen pakken. Uitvoerig en gedetailleerd overleg met de bouwkundig aannemer, de adviseur, de elektricien en ook C&A zelf is daarvoor noodzakelijk."

Bouwinfo OPDRACHT Bouwinvest, Amsterdam ONTWIKKELAAR Top Vastgoed, Utrecht PROJECTMANAGEMENT FiMek Estate, Zaltbommel ONTWERP Rijnboutt Architecten, Amsterdam (Nieuwendijk) en Robert A. M. Stern, New York (Damrak)

ADVIES Huisman en Van Muijen, Den Bosch (installaties); IMd Raadgevende Ingenieurs, Rotterdam (constructies)

UITVOERING Bouwcombinatie De Nijs/Dura Vermeer BOUWPERIODE Nieuwendijk 196: november 2013 – januari 2015; Beurspassage blijft 'verlichte en veilige doorgang'

Damrak 70: maart 2014 – november 2015

BOUWEN AAN MONUMENTEN

147

PLAATSNAAM| |De ROTTERDAM Projectnaam Willemswerf

Tekst: Margot Visser Beeld: a.s.r. vastgoed vermogensbeheer

Nieuwe allure voor De Willemswerf

â&#x20AC;&#x2DC;We houden Quist in ere en voegen iets nieuws toeâ&#x20AC;&#x2122;

Het markante kantoorgebouw De Willemswerf heeft in de loop der jaren flink wat van haar glans verloren. De kantoorvloeren zijn verouderd en de uitstraling is teveel naar binnen gekeerd. Eigenaar a.s.r. vastgoed vermogensbeheer besloot het tij te keren en begon met een grondige renovatie. In samenwerking met de oorspronkelijke architect Quist werd een nieuw concept ontwikkeld. Hiermee wordt De Willemswerf opnieuw op de kaart gezet als high-end kantoorgebouw.

148

BOUWEN AAN MONUMENTEN

ROTTERDAM | De Willemswerf

De sfeer van een high-end hotellobby, met prachtig uitzicht over de Maas

De witte kantoorkolos met de hellende glaswand is één van de karakteristieke gebouwen aan de Rotterdamse skyline. Het werd eind jaren tachtig door de beroemde architect Quist tailor-made ontworpen als hoofdkantoor voor de Koninklijke Nedlloyd Groep. Nadat Nedlloyd in 2005 werd overgenomen door Maersk en De Willemswerf de status van hoofdkantoor verloor, veranderde de functie van het gebouw van een 'single tenant' naar een 'multi tenant building'. De afgelopen jaren werd het steeds lastiger om leegstaande kantoorvloeren te verhuren. Vier jaar geleden besloot a.s.r. vastgoed vermogensbeheer daarom om grondig te gaan renoveren. “We kregen van kandidaathuurders met name terug dat de plafonds er slecht uitzagen”, vertelt technisch assetmanager Marten van Loo. “Toen zijn we gaan nadenken: wat willen we met het gebouw als geheel? We besloten in te zetten op een goede klimaatklasse en op flexibiliteit van kantoorvloeren. Dat was nodig: De Willemswerf is gebouwd als single tenant gebouw, maar in gebruik als multi tenant gebouw.” De kwaliteit van het gebouw is overigens verrassend goed, meent hij. “Het is eind jaren tachtig als zeer hoogwaardig gebouw neergezet. Qua indeling, breedtes en dergelijke, voldoet het nog steeds aan alle maatstaven. Daar hoefden we niets

aan te veranderen. De grootste ingreep op de kantoorvloeren betreft het aanbrengen van klimaatplafonds. De klimaatinstallatie was volledig met lucht geregeld. Door die te vervangen door stralingspanelen kunnen we met veel minder lucht toe en is de installatie beter inregelbaar. Ook passen we nu warmteterugwinning toe. Dat maakt dat we op EPA-A gaan uitkomen. Bovendien is de indeling van de kantoorvloeren nu flexibeler. We kunnen kamers maken op stramienen van 1.80 meter.” Het blijft niet bij het aanpakken van de kantoorvloeren alleen. In de gebouwvisie van a.s.r. vastgoed vermogensbeheer speelt een nieuw lobbyconcept een belangrijke rol. “De centrale hal en het restaurant werden als kil en sfeerloos ervaren”, vertelt assetmanager Jur Niemeijer. “Het was voor bezoekers een kwestie van melden en snel naar boven. Dat voldoet voor een single tenant hoofdkantoor, maar niet voor een gebouw met een groot aantal huurders. Bovendien is de vraag veranderd: kantoorgebruikers hebben steeds minder ruimte nodig en willen flexibel kunnen werken. Dan moet je ontsnappingsmogelijkheden hebben: om te vergaderen, te overleggen of te werken. Dat kan in de nieuwe lobby. Er komt een koffiebar, een brasserie, een restaurant en er zijn flexwerkplekken.” De enorme lobby, ruim 3.500 m² groot, krijgt een compleet andere uitstraling. ›

Projectinfo VLOEREN, TRAPPEN EN WANDEN In opdracht van J.P. van Eesteren heeft Dekker Natuursteen de vloeren, trappen en wanden op de begane grond en eerste verdieping van het kantoorgebouw Willemswerf in Rotterdam gerenoveerd. Het oorspronkelijke ontwerp van architect Wim Quist werd tussen 1984 en 1988 als hoofdkantoor voor Nedlloyd gerealiseerd. Toen in 2005 Nedlloyd werd overgenomen door Maersk verloor het gebouw zijn status als hoofdkantoor en werd het een multifunctioneel kantoorgebouw. Eigenaar a.s.r. vroeg Powerhouse Company het interieur aan te passen aan de eisen van deze tijd. Hun visie daarop was: het creëren van een fullserviceconcept in de stijl van een luxe hotelomgeving op de begane grond, en het restylen van de entreepartijen in het gebouw. Over 2 verdiepingen heeft Willemswerf geheel nieuwe vloeren gekregen, waarbij het oorspronkelijke ontwerp van architect Quist zoveel mogelijk werd gevolgd. Dat betekende dat Dekker Natuursteen in totaal circa 2.000 m2 vloeren en trappen heeft gemaakt in het Italiaanse marmer Bianco Carrara Venato met zwarte kaderlijnen in Spaans Nero Marquina. De wanden werden uitgevoerd in de Spaanse kalksteen Sierra Elvira MX. Hiermee heeft het gebouw weer de oorspronkelijke allure teruggekregen, aangepast aan de huidige eisen inzake kwaliteit en uitstraling.

BOUWEN AAN MONUMENTEN

149

ROTTERDAM | De Willemswerf

In plaats van een kille, witte hal met wat verspreide kunstobjecten, krijgt de ruimte de sfeer van een high-end hotellobby, met warme kleuren en luxe materialen.” Er komen overal zitjes, met goede stoelen en tafels. Dat maakt de ruimte intiemer. Vanuit de lobby heb je bovendien een prachtig uitzicht over de Maas”, schetst Niemeijer. Architectenbureau Powerhouse is verantwoordelijk voor het ontwerp. In nauwe samenwerking met de inmiddels 83-jarige Quist ontwikkelden zij het nieuwe concept. “Het was bijzonder om twee generaties samen te zien werken”, vindt Niemeijer. “Dat gaf de dynamiek om het gebouw verder te brengen. Powerhouse heeft het oorspronkelijke grid als uitgangspunt genomen: de kolommenmaat en tegelmaat zijn bijvoorbeeld hetzelfde gebleven. Er is niet in het gebouw gezaagd en ook van de buitenkant blijven we af. Dat vind ik het mooie: we houden Quist in ere en voegen iets nieuws toe.” Slechts twee bouwkundige elementen zijn aangepast: de trap in de lobby en de sanitairblokken op de kantoorvloeren. De oorspronkelijke vierkante trap is vervangen door een ronde trap, waardoor

een meer natuurlijke loop ontstaat. De sanitairblokken zijn gemoderniseerd en ruimer gemaakt. “Daar was wel even discussie over met Quist”, vertelt Van Loo. “Hij had tegenover de sanitairblokken de garderobe gesitueerd. Dat gaf volgens hem meer levendigheid aan de gang. Powerhouse heeft een elegante oplossing bedacht om én de sanitairblokken te vergroten én de levendigheid te behouden. De garderobe is verplaatst, en een semi-transparante ruit tussen de toiletten en de gang geeft zowel privacy als wat levendigheid.” De lobby is inmiddels opgeleverd. Al eerder werden twee kantoorvloeren gerenoveerd. De komende vijf jaar heeft a.s.r. vastgoed vermogensbeheer als doel om minimaal twee vloeren per jaar onder handen te nemen. Het enthousiasme onder zittende huurders is groot, merkt de eigenaar. “Tot op heden gaat iedereen mee in de plannen. Een aantal wil zelfs instappen ver voor de expiratiedatum van hun huurcontract. Dat geeft wel aan dat zij vertrouwen in ons hebben. De enige discussie die we tot nu toe hebben gevoerd is waarom we niet meer verdiepingen tegelijk doen.” ❚

Warme kleuren, luxe materialen

Bouwinfo OPDRACHT a.s.r. vastgoed vermogensbeheer ONTWERP Powerhouse Company ADVIES Royal Haskoning DHV (bouwkundig); Herman de Groot Ingenieurs (installaties)

BOUWPERIODE 2012 - 2020 PROGRAMMA 37.000 m² (waarvan lobby 3.560 m²)

Ook bij de renovatie van het kantoorpand Willemswerf te Rotterdam wordt door Dekker Natuursteen aangetoond dat in het oog springende gebouwen met natuursteen beter tot hun recht komen. Wij feliciteren opdrachtgever, aannemer en architect met dit schitterende project.

www.dekkernatuursteen.nl 150

BOUWEN AAN MONUMENTEN

AMSTERDAM | Y-helling NDSM-werf

Tekst: Henk Geist Beeld: Dynamo Architecten

Cascorenovatie historische Y-helling NDSM-werf Op het terrein van de voormalige NDSM-werf in Amsterdam-Noord ondergaat de zogeheten Y-helling een grondige cascorenovatie. De voormalige scheepshelling, een rijksmonument, kan na de renovatie weer dienst doen als evenemententerrein met daaronder atelierruimtes voor kleinschalige creatieve bedrijven.

De Y-helling vormt tezamen met de kleinere X-helling en de grote hijskraan een karakteristiek element op de NDSM-werf. De hellingen werden in het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw gebouwd. Om het gewicht van de schepen te kunnen dragen rust het betondek met een dikte van dertig centimeter op een groot aantal forse betonnen kolommen en liggers. De Y-helling bestond aanvankelijk uit twee delen, elk voorzien van een zogeheten kiellijn, een verzwaard deel van de betonconstructie waarop de kiel van het schip rustte. In 1954 werden de twee hellingen samengevoegd door de bouw van een tussenstuk, met in het midden een nieuwe kiellijn. In 1966 werd nog een extra kiellijn gerealiseerd.

Na 1982, toen de NDSM-werf de poorten sloot, werden de bedrijfsruimtes onder de helling in gebruik genomen door kunstenaars. De betonvlakte met een afmeting van ruim twintig bij vijftig meter bleek een ideale locatie voor evenementen en festivals. In 2012 werd duidelijk dat de betonconstructie dusdanig was aangetast, dat het gebouw moest worden gestempeld om de veiligheid van de gebruikers te garanderen. Restauratie werd dringend noodzakelijk. De cascorenovatie wordt uitgevoerd door IJbouw BV. De oorsprong van dit Amsterdamse bouwbedrijf ligt in de uitvoer van waterwerken in de Amsterdamse havens, â&#x20AC;ş

BOUWEN AAN MONUMENTEN

151

AMSTERDAM | Y-helling NDSM-werf

Specialist in trillingsarme en trillingsvrije paalsystemen

waalpaal.nl

TRILLINGSARME EN TRILLINGSVRIJE PAALSYSTEMEN

De scheepshellingen zijn in de jaren twintig gebouwd

adv waalpaal 95x130mm.indd 1

152

BOUWEN AAN MONUMENTEN

23-06-2014 16:26:25

AMSTERDAM | Y-helling NDSM-werf

inmiddels is het uitgegroeid tot een multidisciplinair bouwbedrijf. "We hebben brede kennis in huis, van beton- en waterbouw tot interieurwerk. Daar ligt een van de redenen dat we voor dit project zijn uitverkoren", zegt projectleider Martijn Verster. "Het grootste deel van het werk bestaat uit betonreparatie, de constructie heeft in de loop der decennia veel schade opgelopen. Het grote probleem is dat de wapening te dicht onder het oppervlak ligt, waardoor die is aangetast door vocht. We repareren in samenwerking met Rowij BV de schade aan alle betonnen onderdelen: de balken, kolommen, dekken en gevels. Om te voorkomen dat de wapening weer wordt aangetast door vocht impregneren we de gehele toplaag." Daarnaast is IJbouw BV als hoofdaannemer verantwoordelijk voor de zeer gecompliceerde asbest- en bodemsanering en worden de hoofdstructuren voor elektra, hemelwaterafvoer en riolering aangelegd. "IJbouw brengt dus veel disciplines in: sloop-, grond-, beton-, installa-

tie- en staalwerk. Als het gebouw wind- en waterdicht is, gaat de volgende fase in: de afbouw aan de binnenzijde." Met de restauratie wordt de situatie van voor 1954 met twee hellingen in grote lijnen terug gebracht. Daarvoor is het toen aangebrachte tussenstuk deels weer gesloopt, inclusief een deel van de kiellijn. Architect Peter de Bruin van Dynamo Architecten heeft hier een vide tussen de twee hellingen gecreëerd, die wordt afgedekt met stalen roosters. "Met de restauratie wil ik vooral de historische lijnen laten zien, die vertellen het verhaal van de helling. Bij de restauratie worden veel elementen gebruikt die hier al aanwezig zijn, zoals de kielblokken, die in de vorm van een schip op de helling worden geplaatst. De helling behoud haar uitstraling als werkvloer, we mochten geen nieuwe betonvloer aanbrengen, maar alleen heel plaatselijk repareren." Aan het gebouw worden extra verhuurbare vierkante meters toegevoegd. Hiervoor is een deel van de kruipruimtes ontgraven en voorzien van een betonvloer. De Bruin: "Een probleem lag ook bij de dilatatiescheuren. De helling ligt op de zon, waardoor het betonnen dek ging uitzetten en krimpen. Daardoor kwam er veel water in en onder het gebouw. Door het tussenstuk uit 1954 los te zagen zijn de twee hellingen weer vrij komen te staan en kan het gebouw bewegen. De constructie is dermate opgewaardeerd dat het toekomstig programma met evenementen en ateliers is gewaarborgd." ❚

De wapening is aangetast door vocht

Projectinfo TRADITIONEEL HEIEN Voordat de NDSM-helling aan het IJ wordt gerenoveerd, wordt een gedeelte van de fundering vernieuwd. De Waalpaal brengt hiervoor zestien stalen buispalen dertien meter de grond in. “Via een gat – met een doorsnede van zo’n tien meter – hebben we de heimachine laten afdalen naar de loze ruimte onder het dek”, vertelt Jan Conijn, bedrijfsleider van de Waalpaal. “Van hieruit hebben we het heiwerk verricht.” De Waalpaal hanteert hierbij een traditionele werkwijze. Ze werkt met open buizen met onderin een grintprop. Door met het valblok op de grintprop te heien brengt zij de palen de grond in. Als de paal nog een klein stuk boven het maaiveld uitsteekt, verlengt zij de paal met een extra buisstuk. “Dit traditionele heiwerk komt niet zo vaak meer voor”, vertelt Conijn. “Het moest ook in vervuilde grond gebeuren. Gelukkig zijn onze mensen hiervoor gecertificeerd. Tegenwoordig draait alles om trillingsvrije en trillingsarme technieken. Elk paalsysteem in deze segmenten hebben we in huis, vooral voor binnenstedelijke gebieden en kleine ruimten.”

Bouwinfo OPDRACHT Gemeente Amsterdam, Stadsdeel Noord ONTWERP Dynamo Architecten, Utrecht CONSTRUCTIE Bouwadviesbureau Strackee UITVOERING IJbouw BV, Amsterdam INSTALLATIEADVIES Adviesburo Tolsteeg BV BODEMSANERING Den Breejen Infra BV, Cruquius SLOOPWERKZAAMHEDEN EN ASBESTVERWIJDERING Vlasman BV, Alphen aan den Rijn BOUWKOSTEN € 7,6 miljoen

BOUWPERIODE

(incl. fase 2 Y-helling en fase 1 en 2 X-helling) januari 2014 – december 2014

BOUWEN AAN MONUMENTEN

153

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Aannemers

Architecten

BURGY BOUWBEDRIJF BV Amphoraweg 1, 2332 ED LEIDEN AANNEMINGSBEDRIJF NICO DE BONT B.V. Molenstraat 2, 5262 ED VUGHT Postbus 76, 4611 5260 AB VUGHT T ...................................... +31 (0)73 5189480 F ...................................... +31 (0)73 5189490 E info@nicodebont.nl W www.nicodebont.nl

Postbus 140, 2300 AC LEIDEN T......................................... +31 (0)71 5322405 F......................................... +31 (0)71 5318907 E info@burgy.nl W www.burgy.nl

KONINKLIJKE WOUDENBERG Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE AKERBOUW BV Geesterweg 6, 1911 NB UITGEEST Postbus 19, 1920 AA AKERSLOOT T ..................................... +31 (0)251 315817 F .................................... +31 (0)251 315909 E info@akerbouw.nl W www.akerbouw.nl

BOUWBEDRIJF VAN SCHAIK BV Poeldijk 1, 3621 CZ BREUKELEN Postbus 11, 3620 AA BREUKELEN T .......................................+31 (0)346-262344 F .......................................+31 (0) 346264064 E info@bouwbedrijfvanschaik.nl W www.bouwbedrijfvanschaik.nl

T .......................................+31 (0)183 606606

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN Westsingel 9, 3811 BA AMERSFOORT T ..................................... +31 (0)33 4631705 F ..................................... +31 (0)33 4610854 E bureau@vanhoogevest.nl W www.vanhoogevest.nl

F .......................................+31 (0)183 602667 E info@koninklijkewoudenberg.nl W www.koninklijkewoudenberg.nl

Adviesbureaus

JORISSEN SIMONETTI ARCHITECTEN DOETINCHEM LEIDEN MAARSSEN RIJSSEN STEENWIJK Postbus 203, 7460 AE RIJSSEN T......................................... +31 (0)548 518888 E info@jsagroep.nl W www.jorissensimonettiarchitecten.nl

ADEMA ARCHITECTEN Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

groot gunneweg

delft

restauratie advies & bouwmateriaalkundig onderzoek

DE BONTH VAN HULTEN BV Postbus 4118, 5004 JC TILBURG T .......................................+31 (0)73 5119022 F .......................................+31 (0)73 5117387 E info@debontvanhulten.nl W www.bonthvanhulten.nl

TAK ARCHITECTEN Zocherweg 2a, 2313 ZV DELFT Van Oldenbarneveldtstraat 92-2, 6827 AN ARNHEM T ...................................... +31 (0)15 2125903 E info@takarchitecten.nl W www.takarchitecten.nl

Bakstenen

GROOT GUNNEWEG DELFT RESTAURATIE ADVIES Postbus 43, 1399 ZG MUIDERBERG T ...................................... +31 (0)6 10061050 E info@grootgunnewegdelft.nl W www.grootgunnewegdelft.nl STEENFABRIEK BIEZEVELD B.V. Lange Weistraat 25, 5331 LH KERKDRIEL T .......................................+31 (0)418 631719 E info@brickburgers.com W www.biezeveld.nl

BOUW – RESTAURATIEBEDRIJF VAN DE BURGT EN STROOIJ Amsterdamseweg 155 3812 RR AMERSFOORT T......................................... +31 (0)33 4450100 F......................................... +31 (0)33 4450101 E info@vandeburgtenstrooij.nl W www.vandeburgtenstrooij.nl

154

BOUWEN AAN MONUMENTEN

NIBAG B.V. Postbus 75, 7570 AB OLDENZAAL T ...................................... +31 (0)541 585858 F ...................................... +31 (0)541 585859 E info@nibag.nl W www.nibag.nl

BRICKBURGERS B.V. St. Jozefweg 66b, 5953 JP REUVER T .......................................+31 (0)77 4742920 F .......................................+31 (0)77 4745170 E info@brickburgers.com W www.brickburgers.com

Betonrestauratie

Constructie/straalbedrijf

Gevelreiniging

Lilian Fopma REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

CONSTRUCTIE & STRAALBEDRIJF LILIAN FOPMA Industrieweg 22, 8861 VH HARLINGEN T......................................... +31 (0)517 431011 F......................................... +31 (0)517 431031

VOGEL BV Fruitenierstraat 13, 3334 KA ZWIJNDRECHT Postbus 1100, 3330 CC ZWIJNDRECHT T .......................................+31 (0)78 6100400 F .......................................+31 (0)78 6100480 E vogel@vogel-bv.nl W www.vogel-bv.nl

W.H. VAN DE KAMP DAKBEDEKKING BV Wattstraat 4, 3771 AG BARNEVELD T ........................................+31 (0) 342 405060 W www.vandekampdakbedekkingen.nl

Dakbedekking

Duivenwering

Beurzen

EVENEMENTENHAL VENRAY De Voorde 30, 5807 EZ VENRAY T....................................... +31 (0)478 519 790 F....................................... +31 (0)478 519 780 E venray@evenementenhal.nl W www.evenementenhal.nl

S.M.B. WERVELREINIGING BV Houtkopersstraat 40, 3334 KD ZWIJNDRECHT T..........................................+31 (0)78 6104110 M.........................................+31 (0)6 53267367 E info@s-m-b.nl W www@s-m-b.nl

SUPERLOOK BV DE GEVELREININGSEXPERT EN MEER Postbus 8791, 4820 BB BREDA T .......................................+31 (0)76 5874207 M ....................................... +31 (06) 55327598 E info@superlook.nl W www.superlook.nl

Glas

GERDON DUIVENWERING Postbus 43, 6720 AA BENNEKOM T........................................ +31 (0)6 53189373 F........................................ +31 (0)31 8419949 E info@gerdon.nl W www.gerdon.nl

Funderingstechnieken

E.V.M. NV Westkaai 6, B-8930 MENEN T....................................... +32 (0) 56 5113 97 F......................................... +31 (0)30 2722220 E info@evmglass.com W www.evmglass.com

Bladgoud

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 F .......................................+31 (0)575 542311 E info@linova.nl W www.linova.nl

P. VAN ‘T WOUT FUNDERINGSTECHNIEKEN bv Exportweg 50, 2742 RC WADDINXVEEN Postbus 431, 2740 AK WADDINXVEEN T.........................................+31 (0) 182 617767 T......................................... +31 (0)182 611376 E info@pvantwout.nl W www.pvantwout.nl

Gevelonderhoud

Constructie

CONSTRUCTIEBUREAU DE PROUW Vossegatsedijk 2a, 3981 HS BUNNIK Postbus 164, 3980 CD BUNNIK T.................................. +31 (0) 30 254 08 88 E buro@de-prouw.nl W www.de.prouw.nl

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

STOLKER GLAS Wijde wade 2, 3439 NP NIEUWEGEIN T ................................................ 030 2855400 F ................................................ 030 2672902 E info@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl STOLKER GLAS Galvanistraat 88, 6716 AE EDE T .............................................. 0318 64 12 14 F .............................................. 0318 63 22 89 E ede@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl

ISOGLAS HAARLEM BV Jan Tademaweg 19, 2031 CT HAARLEM T .......................................+31 (0)23 5319036 F .......................................+31 (0)23 5341022 E info@isoglas.nl W www.isoglas.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

155

Vanaf â&#x201A;Ź 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Glas in Lood

Kathodische bescherming

Glas in lood

JILLEBA Amphoraweg 5, 2332 ED LEIDEN T.........................................+ 31 (0)71 5318323 F..........................................+31 (0)71 5313443 E info@jilleba.nl W www.jilleba.nl

Hydraulische Kalkmortels LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Glasateliers

GLASATELIERS STEF HAGEMEIER Hoefstraat 199, 5014 NL TILBURG T .........................................+31 (0)13 5360818 F .........................................+31 (0)13 5358655 E info@glasinloodnet.nl W www.glasinloodnet.nl

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Leidekkers

RIDDER METALEN DAK- WANDSYSTEMEN Vestiging Ridder Noord Marowijne 41, 1689 AR ZWAAG Postbus 4149, 1620 HC HOORN T .........................................+31 (0)88 8111888 F .........................................+31 (0)88 8111800 E info@riddersystems.nl W www.riddersystems.nl Vestiging Ridder Zuid Dommelstraat 31, 5347 JK OSS F .........................................+31 (0)412 658397

LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN WELY BV Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN T......................................... +31 (0)316 524050 F......................................... +31 (0)316 526950 E info@vanwelyleidekkers.nl W www.vanwelyleidekkers.nl

drij

Walter Verhoeven BV loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV Bezoekadres Nieuwkuijksestraat 103 loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres Bezoekadres

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103 5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat

Postadres

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk

Postbus 14 Telefoon 14 oper-, zinkwerken Postbus 5253 ZG00 Nieuwkuijk Koper-,loodlood- en en zinkwerken 073 - 513 49 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon Lei bedekkingen Telefax Koper-, looden zinkwerken Koper-, looden zinkwerken Lei bedekkingen WALTER VERHOEVEN BV 073 - 513 00- 49 073 - 51376 0073 49 073 511 Loodgieters werken Telefax Leibedekkingen bedekkingen& LEIDEKKERSBEDRIJF Internet LOODGIETERSLei 073 - 511 76 73 Loodgieters werken 073 - 511 76 73 www.walterverhoeven.nl Telefoon

073 - 513 00 49

Telefax

073 - 511 76 73

Telefoon

Internet

www.walterverhoeven.nl Telefax

E-mail

info@walterverhoeven.nl

Loodgieters werken 103, 5253www.walterverhoeven.nl InternetNIEUWKUIJK Nieuwkuijksestraat AE E-mail Loodgieters werken www.walterverhoeven.nl Internet

info@walterverhoeven.nl Postbus 14, 5253 ZG NIEUWKUIJK info@walterverhoeven.nl E-mail T......................................... +31 (0)73 5130049 E info@walterverhoeven.nl W www.walterverhoeven.nl E-mail

LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Houthandel

HOUTHANDEL HOUTEX BV Willem de Zwijgerstraat 1, 2741 DA WADDINXVEEN T..........................................+31 (0)182 615933 F..........................................+31 (0)182 610105 E info@houtex.nl W www.houtex.nl

BOGAERTS-VAN NULAND BV Walstraat 3-5, 5371 AL RAVENSTEIN Postbus 15, 5370 AA RAVENSTEIN T......................................... +31 (0)486 411586 F......................................... +31 (0)486 413722 E info@bogaerts-van-nuland.nl W www.bogaerts-van-nuland.nl

VAN KEULEN B.V. Postbus 1, 4640 AA OSSENDRECHT T......................................... +31 (0)164 672387 F........................................ +31 (0)164 672069 E info@vankeulen-loodgieters.nl W www.vankeulen-loodgieters.nl

Kalk

Leisteen Importeurs

LEI-IMPORT B.V. Postbus 7015 6050 AA MAASBRACHT T........................................ +31 (0)475 436439 F....................................... +31 (0)475 436882 E info@lei-import.nl W www.lei-import.nl

Meubelstoffering Meubelstoffering

ARTE CONSTRUCTO Molenberghei 18, B-2627 SCHELLE T........................................... +32 (0)3 8807373 F........................................... +32 (0)3 8807370 E Info@arteconstructo.be W www.arteconstructo.be

156

BOUWEN AAN MONUMENTEN

VAN DE KIMMENADE BV Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND T........................................ + 31 (0)492 512164 F........................................ + 31 (0)492 558867 E info@leiendaken.nl W www.leiendaken.nl

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl

Natuurlijke hydraulische kalk

Steigerbouw

... vakma n in to taalo nderh

REYNCHEMIE NV Industrieweg 25B, 8800 ROESELARE T............................................+32 (0)51 242527 F............................................+32 (0)51 229892 E reynchemie@skynet.be W www.reynchemie.com

oud

SCHULTS SCHILDERS Deltastraat 4, 4301 RC ZIERIKZEE T......................................... +31 (0)111 414065 F......................................... +31 (0)111 417295 E info@schultsschilders.nl W www.schultsschilders.nl

Smederijen

Ongediertebestrijding

DEJO STEIGERS BV Havenstraat 7-1, 3861 VS NIJKERK T........................................ +31 (0)33 2571390 F........................................ +31 (0)33 2544250 E info@dejosteigers.nl W www.dejosteigers.nl

Stukadoors VAN LIEROP CONSERVEERT & HERSTELT HOUT | VERDRIJFT VOCHT Regio Noord Postbus 52, 2400 AB ALPHEN A/D RIJN T..........................................+31 (0)172 433514 E info@vanlierop.nl W www.vanlierop.nl

SMEDERIJ FRITS KRAMER Goejanverwelle 62, 3467 PR HEKENDORP T........................................ +31 (0)182 501340 F........................................ +31 (0)182 503094 E frits@fritskramer.nl W www.fritskramer.nl

Regio Zuid en Belgie postbus 48, 5298 PB LIEMPDE T..........................................+31 (0)411 632647 E info@vanlieropzuid.nl W www.vanlierop.nl

STUKADOORS- EN AFBOUWBEDRIJF GENNISSEN BV De Bouterhoek 1a, 3985 AK WERKHOVEN T........................................ +31 (0)343 551426 F......................................... +31 (0)343 551686 E gennissenbv@planet.nl

Tegels SMEDERIJ LEMSTERHOEK Uitheijing 11, 8531 XJ LEMMER T .........................................+31 (0)514 533100 F..........................................+31 (0)514 533005 E info@smederijlemsterhoek.nl W www.smederijlemsterhoek.nl

Ramen

MHB 75 PMS_Opmaak 1 12-12-13 13:00 Pagina 1

MHB bv Onderstalstraat 3, 6674 ME HERVELD Postbus 6, 6674 ZG HERVELD T..........................................+31 (0)488 451951 F..........................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

Restauratiemortels

SMEDERIJ OLDENHAVE BV Bedrijvenweg 6, 7251 KX VORDEN T......................................... +31 (0)575 551428 F......................................... +31 (0)575 551714 E info@smederijoldenhave.nl W www.smederijoldenhave.nl

ALBARELLO BV Berltsumerdyk 35, 9036 MT MENALDUM T......................................... +31 (0)518 481923 F......................................... +31 (0)518 482081 E info@albarello.nl W www.albarello.nl

Timmerfabrieken

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Energieweg 19 4231 DJ Meerkerk Postbus 4 BOFIMEX 4230 BA Meerkerk Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER 0183-358777 T .........................................+31Tel. (0)162 514750 F .........................................+31Fax (0)162 522483 0183-358787 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Restauratieschilders

info@vandervegt.nl

Studio Kei STUDIO KEI Noord Bevelandstraat 17, 1025 NP AMSTERDAM NGK erkende T .........................................+31 (0)20 6364121 restauratie M ........................................+31 (0)6 55166349 E mail@studiokei.nl Smederij W www.studiokei.nl

SMEED- EN CONSTRUCTIEBEDRIJF VAN DER VEGT BV Energieweg 19, 4230 BA MEERKERK T............................................. +31 (0)183 358777 F............................................. +31 (0)183 358787 E info@vandervegt.nl W www.derestauratiesmid.nl

TIMMERFABRIEK GEBRS BOS BV Zuidzijde 152, Postbus 4, 2977 ZG GOUDRIAAN T......................................... +31 (0)183 583583 F......................................... +31 (0)183 582678 E info@tifabos.nl W www.tifabos.nl

Steenhouwerij • Alle voorkomende staalconstructies, trappen, hekwerken zowel in staal, aluminium en roestvrijstaal • Smeedwerk STEENHOUWERIJ ZEDERIK • Stalen6,ramen Hogewaard 4235 VS TIENHOVEN T .........................................+31 (0)183 606635 • Restauratie projecten F..........................................+31 (0)183-601144 E info@zederik.biz W www.zederik.net

specialist in timmerwerken oude stijl

monumentaal en modern

Veilingstraat 56

T:0591 392270

7833 HN Nieuw-Amsterdam TIMMERFABRIEK HENK ALFERINK BVM:06 22780846 www.henkalferink.nl E:info@henkalferink.nl Veilingstraat 56, 7833 HN NIEUW-AMSTERDAM Postbus 36, 7833 ZG NIEUW-AMSTERDAM T..........................................+31 (0)591 392270 F..........................................+31 (0)591 552263 E info@henkalferink.nl W www.henkalferink.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

157

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

v.d. Veldt timmertechnieken

VAN DER VELDT TIMMERTECHNIEKEN Patrijzenlaan 21, 2104 BM HEEMSTEDE T..........................................+31 (0)23 5283225 F......................................... +31 (0)23 5295507 E contact@timmertechnieken.nl W www.timmertechnieken.nl

Verf fabrikanten

Verzekeringen

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering DONATUS VERZEKERINGEN Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN T .........................................+31 (0)73 5221700 F .........................................+31 (0)73 5221717 E info@donatus.nl W www.donatus.nl

Vochtbestrijding HERSFT & HELDER B.V. Bouwweg 19, 8243 PJ LELYSTAD Postbus 2074, 8203 AB LELYSTAD T......................................... +31 (0)320 260616 F......................................... +31 (0)320 261184 E info@herfstenhelder.nl W www.herfstenhelder.nl

Verfproducten

KÖSTER AFDICHTINGSSYSTEMEN BV Postbus 432, 3840 AK HARDERWIJK T......................................... +31 (0)341 467090 F......................................... +31 (0)341 467099 E info@koster-afdichtingssystemen.nl W www.koster-afdichtingssystemen.nl

Vochtwering

Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl\

Zonwering

SCHERMNED Grote Woerdlaan 36c, 2671 CL NAALDWIJK T......................................... +31 (0)174 622214 F......................................... +31 (0)174 622687 E info@schermned.nl W www.schermned.nl

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 E info@linova.nl W www.linova.nl,

PERFUSIE B.V. Postbus 85, 4130 EA VIANEN T..........................................+31 (0)347 370373 F..........................................+31 (0)347 375986 E info@perfusie.nl W www.perfusie.nl

OOSTENDORP Interieur- en meubelstoffering B.V.

Oostendorp Interieur- en meubelstoffering is een ambachtelijk bedrijf. Wij restaureren en reconstrueren onder andere wandbespanningen, gordijnen, traplopers en meubelstoffering. Hierbij maken wij gebruik van originele materialen en technieken. In onze showroom hebben wij een uitgebreide collectie stoffen en tapijten uit diverse stijlperiodes. Lid van Restauratoren Nederland en Restauratieconvergent. Voor meer informatie hierover kunt u terecht op: www.restauratieconvergent.nl

Vlasakker 12 T (0348) 47 19 21 3417 XT Montfoort F (0348) 47 44 67

158

Wandspanning

BOUWEN AAN MONUMENTEN

E info@oostendorp.biz I www.oostendorp-stoffering.nl

Hier ? uw logo

Neem contact op met Niek Oostendorp voor alle informatie: T +31 (0)495 450095 E n.oostendorp@louwersuitgevers.nl

Aluminium kozijnen vliesgevelsystemen

RETAILPLAN AMERSFOORT

WISSELOORD STUDIO’S HILVERSUM

M E ER I NFO RMATIE OV ER INTAL ? NEEM CONTA CT MET ONS OP: 0226 34 15 25

NEDTRAIN UTRECHT

W W W.I N TAL .N L

Duurzaam renoveren Milieubewust gebruik van gebouwen is geen modetrend, maar een must. Groen gebruik vertalen wij in verantwoorde na-isolatie. In een nieuwe interieurindeling met hergebruik van bestaande elementen. In slimme prefab-oplossingen voor sanitair en keukens. En meer. Bij Faay Vianen vindt u dĂŠ oplossing voor elke renovatie. Voor droge, natte en hygiĂŤnische ruimten. Voor retail, utiliteitsbouw en woningen. Met doordachte wandsystemen en plafonds. Gemaakt van hernieuwbare grondstoffen. En duurzaam geproduceerd natuurlijk. Kijk op faay.nl. Of bel (0347) 37 66 24.

onuitputtelijke grondstoffen

FAAY advertentie voorstel_v3.indd 1

brandwerend

snel te monteren

geluidwerend

schroefvast

thermisch isolerend

dubo

05-12-13 11:31