Stedenbouw 712 2013

EDITIE

712

Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving I Jaargang 64 I 2013

Inclusi

ef

Nieuw Rijksmuseum kan nationaal erfgoed weer tonen | Nieuwbouw Erasmus MC bereikt mijlpaal met oplevering Fase Oost Appartementencomplex Duinhof zet Cadzand in de lift | Wibautveste: een statig gebouw met een monumentale uitstraling

FORECO Innovatief met

3 x

houten gevel producten

Uitsluitend de meest milieuvriendelijke producten binnen een bepaalde toepassing, komen in aanmerking voor het DUBOkeur®

WaxedWood

®

Bil tho v

en

1e

Theresiasch ool in

Verduurzaamd met waterafstotende werking

• Onafhankelijke levensduur garantie • Verbeterd krimp- en zwelgedrag • Blijvend mooi en onderhoudsvrij technologie

NobelWood®

am rd

2e

p chool Fie Westendor p in de S e r B Am ste

Gemodificeerd op basis van biopolymerisatie

• Tot in de kern gemodificeerd • Biopolymeren uit suikerriet stengels • Gelijkmatige vergrijzing en onderhoudsvrij

Aquatics Cen tre in

SafeWood

®

Brandvertragend voor iedere toepassing

• Gegarandeerde veiligheid op lange termijn • Waterdamp bestendig

Niet hygroscopisch, volgens ASTM 3201-94

• Onder zware omstandigheden getest

Euroklasse B, volgens SBI testen conform NEN-EN-13823

Dalmsholterweg 5, 7722 KJ Dalfsen

Postbus 73, 7720 AB Dalfsen

Telefoon

Lo en nd

3

e

technologie

0529 43 15 48

Fax

0529 43 21 98

technologie

info@foreco.nl

www.foreco.nl

Transformeren, isoleren, opwaarderen

rabatdelen Europees Naaldhout

sierpleister: Stolit K 1.5

Bron: Toppphuisconcept door Willems Vastgoedonderhoud, Rotterdam

RC = 5,0

oude situatie

gevelisolatie: HSB-element met StoTherm Wood (60 mm)

Dat is pas (energieneutraal) renoveren!

Nederland kent talloze karakteristieke wijken. Geliefd bij bewoners en te waardevol voor de sloop, maar niet voorbereid op de toekomst. Zo ook de 52 woningen van Complex 020 in Hoek van Holland. Dankzij een esthetische en energetische upgrade zijn energie-notaloze woningen gerealiseerd, waarbij de gevels op nieuwbouwniveau zijn gebracht. Het resultaat: meer wooncomfort en minder CO2 uitstoot.

Transformatie en waardebehoud van de bestaande woningvoorraad is belangrijk. Voor ons ĂŠn de generaties na ons. Bekijk dit project en andere duurzame oplossingen van Sto op www.sto.nl.

ZORG

(SEMI)OVERHEID

EDUCATIE

CULTUUR

LEISURE

KANTOREN

Ga er maar aan staan. Voor elke ruimte in uw ontwerp steeds weer het perfecte sluitstuk vinden. Met Limburgia lukt dat altijd. Als specialist in utiliteitsdeuren heeft Limburgia namelijk een breed en diep assortiment. Het grootste als het om gecertificeerde brandwerende deuren gaat. En zit uw oplossing niet in ons standaard assortiment? Dan ontwikkelen we het desgewenst samen met u. We hebben ervaring in vele projecten. Van ziekenhuis tot theater en van school tot kantoor. Limburgia innoveert graag, maar zet veiligheid op plek ĂŠĂŠn. Goed voor uw ontwerp en voor de mensen die er later gebruik van maken. Kijk op Limburgia.nl of bel 0493 - 441 410.

LIMBURGIA UTILITEITSDEUREN BV Postadres: Postbus 65 5710 AB Someren

www.limburgia.nl info@limburgia.nl

Bezoekadres: Broekstraat 1 5711 CT Someren

Telefoon: 0493 441 410 Fax: 0493 441 429

EDITIE

Voorwoord

712

Een magazine met nog meer smaak Voor u als bouwpartner is het misschien aan de orde van de dag, maar voor de in bouwprojecten geïnteresseerde leek is een renovatie gecombineerd met nieuwbouw nog steeds een nieuwswaardig begrip. De recente aandacht voor de openingen van het Rijksmuseum in Amsterdam en Museum De Fundatie in Zwolle geven daar blijk van. De gewone burger is vaak niet alleen te spreken over het eindresultaat, maar wil ook geïnformeerd worden over de totstandkoming. Hoe maak je – in het geval van het Rijksmuseum – een voor 200.000 miljoen jaarlijkse bezoekers bestemd, negentiendeeeuws gebouw gereed voor twee miljoen? Bij Museum De Fundatie waren de vragen die voortkwamen uit de verbouwing al even urgent. “Hoe is het mogelijk dat ze zoiets óp dat andere gebouw kunnen bouwen?”, vroeg een passant zich af, kijkend naar het ellipsvormige nieuwe bouwdeel bovenop het neoclassicistische museumgebouw.

Het is aan ons om het uit te leggen. Het afgelopen nummer beschreven wij al de eindfase voor oplevering van Museum De Fundatie; dit nummer blikken wij uitgebreid terug op de verbouwing van het Rijksmuseum. Wij gaan nog een stap verder: vanaf deze editie is de aansprekende titel Bouwen aan Monumenten als katern ingevoegd. Stedenbouw dekt de lading daardoor nog beter, en geeft gevolg aan de ontwikkeling die u al jaren vormgeeft: dat renovatie, restauratie en nieuwbouw steeds meer worden geïntegreerd. Voor een efficiëntere bouw en een beter eindresultaat. Naar wij hopen leidt het tot een dikker magazine met nog meer smaak, een allround bouwersblad met aandacht voor detail. Samen kunnen we het bestaande opwaarderen, met als voorbeeld de in dit nummer beschreven vernieuwbouw van het monumentale gemeentehuis van Brummen. Opgeleverd in maart, geeft het een perfect voorbeeld van hoe oud en nieuw elkaar kunnen versterken.

Veel hernieuwd leesplezier,

Jan-Kees Verschuure

5 | STEDENBOUW 701 712

712

sinds 1948

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving Jaargang 65 | 2013 Verschijnt 9 x per jaar ISSN 0165-3997

Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

Eindredactie

Jan-Kees Verschuure

8

redactieMedewerkers

Patricia van der Beek, Hilda Bosma, Henk Geist, Jac Buchholz, Fiona de Heus, Sjoerd Meuleman, Martijn van den Bouwhuysen, Liliane Verwoolde, Marcia van Wensveen "Het Tekstbureau", Jan-Kees Verschuure.

18

58

redactie Bouwen aan monumenten Jac Buchholz

Bladmanagement

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl Martijn Kreemer E m.kreemer@louwersuitgevers.nl

44

Bladmanagement

Bouwen aan monumenten

Niek Oostendorp E n.oostendorp@louwersuitgevers.nl

Secretariaat

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders Advertenties Online aanleveren: https://louwersuitgevers.wetransfer.com o.v.v. naam en project Abonnementsprijs € 81,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095 Adreswijzigingen Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland Opzeggingen Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

Doelgroep Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Tessa van Gameren Jeroen Saes

Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

6 | STEDENBOUW 712 706

70

Utiliteitsbouw Amsterdam Rijksmuseum rotterdam Erasmus MC deurne Distributiecentrum Edco oosterhout Advies- en Ingenieursbureau Oranjewoud heerenveen Distributiecentrum Lidl Hoofddorp Fokkerweg Breda Rabobank-kantoor amersfoort Eemhuis arnhem Kenniscluster Rijnboog amsterdam Fons Vitae Lyceum assen Graswijk Ede Kenniscampus gennep Hoofdkantoor Dichterbij KERKRADE Leisure Dome Rotterdam Hoofdkantoor Cargotec Den Haag Helix businesspark Venlo Businesspark Siberië Haarlem TEVA Pharmachemie DELFT Deltares Amsterdam Community Centre Ru Paré Weert Duurzaam stadhuis BRUMMEN Gemeentehuis Brummen TILBURG Sportcomplex Drieburcht Haren tbc-kliniek Beatrixoord londen Aquatic Centre

8 58 67 70 74 77 80 82 85 88 90 92 94 96 100 103 106 109 112 116 118 121 124 126 128

Rubrieken bedrijfspresentatie De Vries en Verburg bedrijfspresentatie Sto Isoned bedrijfspresentatie Rockfon

130 132 135

Inhoud

85

136 82

144 128

174 165

BOUWEN AAN MONUMENTEN

EDITIE

712

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN BINNENHUISVORMGEVING I JAARGANG 64 I 2013

INCLUSIEF

Nieuw Rijksmuseum kan nationaal erfgoed weer tonen | Nieuwbouw Erasmus MC bereikt mijlpaal met oplevering Fase Oost Appartementencomplex Duinhof zet Cadzand in de lift | Wibautveste: een statig gebouw met een monumentale uitstraling 2013012_SB_712.indd 1

14-06-13 14:49

Coverbeeld | Eemhuis amersfoort Foto: Dura Vermeer Bouw Hengelo

Amsterdam Concertgebouw venray Vakbeurs Monument Dordrecht Energiehuis Amsterdam Rijksmuseum Thema schilderwerken “Dicht op de markt, snel reageren” ThermoShield bleek de oplossing voor de vochtproblemen in de Zuiderkerk in Enkhuizen Bijzondere grisailles Huygensmuseum gereconstrueerd Thema Restauratiemortels Authentieke kalkmortels in een modern jasje Vaste waarde in renovatie- en restauratiewereld Thermisch isoleren met kalkmortel komt tegemoet aan de huidige installatienormen Gefaseerde restauratie Proveniershuis Schiedam “Veel ontdekt tijdens de werkzaamheden” roermond BACO-gebouw Didam Albertusgebouw Rotterdam Belasting & Douane Museum Wie doet wat

18 21 22 26 30 32 34 36 38 41 42 44 48 50 53

woningbouw

THEMA SCHILDERWERKEN RESTAURATIEMORTELS Interieur Concertgebouw afgerond 2013012_SB_712.indd 17

Binnen cover | Concertgebouw Amsterdam Foto: Fred-Georg

14-06-13 14:50

CADZAND Appartementencomplex Duinhof Amsterdam Wibautveste KERKRADE ‘De bestaande wijk van morgen’ Maassluis ‘t Buitenrijk amsterdam De Banne NIJMEGEN Ônder Onnes tilburg Talent Square LEIDEN Groenoord Tilburg De Piushaven Berkel-Enschot Hoge Hoek het Gooi 3Maten amersfoort Fourty5High rotterdam Landbouwbuurt

136 144 148 153 156 159 162 165 168 170 172 174 176 7 | STEDENBOUW 712

Utiliteitsbouw Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Rijksmuseum

Nieuw Rijksmuseum kan nationaal erfgoed weer tonen

Hollandse finesse aan het Museumplein

De witte kroonluchters functioneren zowel op esthetisch als op akoestisch niveau

Na ruim een decennium ontwerpen, puzzelen, rekenen en bouwen startte voor het Rijksmuseum in april 2013 een tweede leven. Het monumentale gebouw uit 1885 werd in oude luister hersteld volgens de uitgangspunten van architect Pierre Cuypers, en gereedgemaakt voor een nieuwe eeuw. Behalve een hernieuwde 'kathedraal van de kunsten' staat aan het Museumplein nu een state of the art-museum berekend op twee miljoen jaarlijkse bezoekers.

In 2000 'klotste het geld tegen de plinten', in de woorden van minister Jet Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Zo kon er door de Tweede Kamer – als millenniumcadeau aan het Nederlandse volk – € 100 miljoen worden vrijgemaakt voor de renovatie van het Rijksmuseum, in die jaren een gedateerd donker gebouw dat niet meer de oorspronkelijke uitstraling had zoals bedoeld door architect Pierre Cuypers, en niet berekend was op een groeiend aantal bezoekers. Het Rijksmuseum is eigendom van de Rijksgebouwendienst en deze rijksdienst was dan ook met het ministerie van O, C & W en de eindgebruiker opdrachtgever van de renovatie. De ontwerpfase ging in 2001 van start met twee architectenselecties: een selectieprocedure voor de nieuwbouw en één voor de restauratie. De eerste keuze viel op het Spaanse architectenbureau Cruz y Ortiz arquitectos, onder meer bekend van het spoor-

8 | STEDENBOUW 712

station Santa Justa in Sevilla; het ontwerp van Van Hoogevest Architecten (Paleis op de Dam) werd geselecteerd voor het restauratiedeel, met onder andere voorstellen voor reconstructies van Cuypers-elementen in de hoofdas op de verdieping (Voorhal, Eregalerij en Rembrandtzaal).

In 2004 werd het Franse Wilmotte & Associés SA benoemd voor de vormgeving van het interieur; het nieuwe tuinontwerp van Copijn is gebaseerd op het ontwerp van Cuypers uit 1901.

Nieuwbouwonderdelen Cruz y Ortiz arquitectos is de officiële hoofdarchitect van de renovatie. Het architectenbureau uit Sevilla werd geselecteerd vanwege de 'pure opvattingen over architectuur' en de 'uitstekende oplossingen voor de bouwkundige en logistieke problemen van dit project', aldus de website van het Rijksmuseum. Motto van de verbouwing was 'Voort met Cuypers'. Het ont-

De buitengevels zijn uitvoerig gerestaureerd, de daken compleet vernieuwd

amsterdam | Rijksmuseum

Projectinfo Inregelen installaties voor een optimaal gebruik Bij complexe nieuwbouw- en renovatieprojecten kan het gewenst zijn de technische installaties door een onafhankelijke partij te laten inregelen. Voor de W-installaties in het nieuwe Rijksmuseum werd die opdracht uitgevoerd door specialist LuWat Inregeltechniek b.v.

In het Rijksmuseum zijn op een zodanige manier installaties vervangen en uitgebreid, dat het inregelen van de luchtbehandeling en de CV specifieke aandacht verdient. Eigenaar en projectleider Roland van der Horst: “De installatie-adviseur vroeg om een onafhankelijke partij voor het controleren en inregelen van de installaties. Daarbij komt dat niet alle installatiebedrijven meer de juiste mensen in dienst hebben voor dit soort werkzaamheden. Wij zijn een specialist in inregeltechniek.”

De activiteiten van LuWat Inregeltechniek b.v. spitsen zich onder andere toe op – de afkorting in de bedrijfsnaam zegt het al – lucht en water. LuWat spreekt dan ook van luchtzijdig en waterzijdig inregelen. “Voor het goed functioneren van een klimaatinstallatie is het onder andere van belang dat de luchthoeveelheden in een installatie in overeenstemming worden gebracht met de ontwerpwaarden. Als een verwarmings- of koelinstallatie niet goed of geheel niet wordt ingeregeld kan dit eveneens nadelige gevolgen hebben, zoals een te hoog energieverbruik.” LuWat Inregeltechniek b.v. regelt de installatie in volgens de geldende richtlijnen van ISSO, het kennisinstituut voor de sector. De metingen worden uitgevoerd door deskundige technici en met nauwkeurige, recent gekalibreerde meetapparatuur. Van de gemeten resultaten wordt een gedetailleerde rapportage gemaakt. LuWat Inregeltechniek b.v. verrichte de inregelwerkzaamheden in het Rijksmuseum in 2011 en 2012. “Ook nu keren wij nog regelmatig terug om het gebruik van de installaties te optimaliseren.”

werp van de nieuwbouwdelen sluit dan ook aan op het oorspronkelijke concept van de architect uit 1885, waarin 'licht en lucht' een belangrijke plaats innemen. De beide binnenhoven, die in de naoorlogse jaren waren volgebouwd, zijn weer opengebroken. Daardoor ontstond een atrium van 2.330 m² in twee delen; deze zijn onder de kenmerkende fietspassage door met elkaar verbonden. Bovenin het atrium, dat veel extra voorzieningen biedt voor bezoekers, is een 'kroon' van verlichtingselementen aangebracht.

De witte kroonluchters zorgen met de gerenoveerde glaskap voor een lumineuze ontvangsthal, waarbij de in mei opnieuw in gebruik genomen fietspassage als hoofdtoegang van het museum fungeert. De passage doorkruist nu als het ware het atrium, met zichtmogelijkheden over en weer. Naast de renovatie van het hoofdgebouw behelsde de opdracht voor Cruz y Ortiz

het ontwerpen van het aan de Hobbemastraat gesitueerde Ateliergebouw (9.000 m²). Nieuw is ook het Aziatisch paviljoen (670 m²), waarin de collectie Aziatische kunst is ondergebracht.

In de tuin tegenover het paviljoen plaatsten Cruz y Ortiz tevens het Entreegebouw (2.800 m²), de nieuwe dienstingang met kantoren en servicegerichte ruimtes die via een ondergrondse passage toegang biedt aan het museum.

Herstel Beeldbepalend in het gerealiseerde voorstel van Gijsbert van Hoogevest voor de restauratie, is de reconstructie van de imposante 'Cuypersdecoratie' in de hoofdas, waarbij ook de verdwenen terrazzovloer in de Voorhal steentje voor steentje werd gereconstrueerd. Eind vorige eeuw is deze vloer geheel verwijderd. De museumzalen zijn in het verleden intensief verbouwd

door toevoeging van tussenwanden, verlaagde plafonds en voorzetwanden. Na restauratie hebben de museumzalen weer de oorspronkelijke hoogte. De wit overschilderde binnengevels zijn gereinigd, waardoor het baksteenwerk van Cuypers weer tevoorschijn kwam. Ook de buitengevels zijn gereinigd, waaronder de tegeltableaus en de vele natuurstenen onderdelen. De daken met leibedekking, de goten, de lichtramen in de dakconstructies en de lichtkappen boven de binnenplaatsen zijn alle vernieuwd. In het interieur kwam na de sloop van latere toevoegingen veel origineel werk te voorschijn. Ook hier werd beschadigd muurwerk hersteld en moesten deels weggehakte plafonds worden gereconstrueerd in de oorspronkelijke vorm. De nieuwe installatietechnieken zijn onzichtbaar geïntegreerd in het monumentale casco en boven de glaskappen van de museumzalen. ►

9 | STEDENBOUW 712

RIJKSMUSEUM, VILLA & TEEKENSCHOOL AMSTERDAM

VOORSTRAAT 7 | 4233 EA AMEIDE | T (0183) 60 66 00 | INFO@KONINKLIJKEWOUDENBERG.NL I WWW.KONINKLIJKEWOUDENBERG.NL

amsterdam | Rijksmuseum

Projectinfo

Uitvoering De verbouwing van het Rijksmuseum nam inclusief selectieprocedure elf jaar in beslag. Een deel van de uitvoeringsfase werd ingenomen door een asbestgerelateerde renovatie; ook werd een aanvang genomen met het opnieuw funderen van de hoofdconstructie uit 1885 en de aanleg van een 'energiering' rondom het museum, beide nodig om de uitgebreide bezoekersfaciliteiten en de installatietechnische onderdelen goed te kunnen inbedden. Hiervoor zijn in en naast het hoofdgebouw grote kelders gegraven, tot tien meter diep. De verbouwing van het Rijksmuseum is in zeven percelen aanbesteed, met als belangrijk onderdeel de restauratie van gevels en daken aan het hoofdgebouw, uitgevoerd door Koninklijke Woudenberg. Uiteindelijk werd in 2009 begonnen met de vernieuwbouw van het

hoofdgebouw, uitgevoerd door coördinerend aannemer J.P. Van Eesteren, dat de bouwkundige werkzaamheden in juli 2012 afrondde. De inrichting door de Franse interieurarchitect Jean-Michel Wilmotte springt in het oog door de donkere achterwanden in de museumzalen, waardoor met name de schilderijen uit de Gouden Eeuw beter tot hun recht moeten komen. Met de officiële opening door Koningin Beatrix op 13 april 2013 werd een tijdperk afgerond in de geschiedenis van het Rijksmuseum, aldus directeur Wim Pijbes, wiens organisatie 'Nederland moet gaan verbinden' met het vernieuwde museum. De mooiste openingswoorden konden worden opgetekend uit de mond van minister Bussemaker.

“Dit gebouw gaat de wereld veroveren. Het nieuwe Rijksmuseum is een Gesamtkunstwerk.” ❚ Bronnen: www.rijksmuseum.nl; www.vanhoogevest.nl

'Restauratiewerkzaamheden maakten modernisering mogelijk' Koninklijke Woudenberg voerde de restauratie uit van het hoofdgebouw van het Rijksmuseum en de bijgebouwen Villa en Teekenschool. Bij de restauratie en verbouwing zijn zowel de buitenzijde als de binnenzijde van de gebouwen onder handen genomen. Ook werd de inpassing van installaties mogelijk gemaakt.

Wat vervuild of beschadigd was aan de gevels, is gereinigd, hersteld of in het uiterste geval vervangen, zoals aangetaste geveldelen. Ook gaten en andere beschadigingen in het metselwerk zijn hersteld. “Doordat de binnenhoven van het hoofdgebouw waren volgebouwd met zalen en kantoorruimte, waren veel beschadigingen ontstaan aan de binnengevels”, vertelt projectleider Erik Brussé. “Overal zaten boorgaten.” Specialist in steenreparatie Repstone heeft met de restauratiemetselaars van moederbedrijf Koninklijke Woudenberg duizenden gaten dichtgemaakt.

In de oorspronkelijke bouw zijn veel profielstenen gebruikt. Die zijn later deels weggehakt. Deze profielstenen zijn gereproduceerd in verschillende kleuren en formaten. De ramen in de gevels zijn vernieuwd en meer dan tachtig procent van de eikenhouten kozijnen is vervangen. Op de meeste plaatsen is isolerende beglazing toegepast. Ook de interieurdecoraties waarmee Cuypers het gebouw tooide, zijn voor een groot deel hersteld.

Aanzicht vanaf het Museumplein

Bouwinfo Opdracht

Rijksgebouwendienst; Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap, Rijksmuseum Ontwerp Cruz y Ortiz arquitectos (hoofdarchitect); Van Hoogevest Architecten

(restauratie); Wilmotte & Associés SA (interieur); Copijn, Tuin- en

Landschapsarchitecten (tuin) Advies o.a. Arcadis (constructie); Royal HaskoningDHV (W-installaties/

brandveiligheid/bouwfysica); Arup (licht)

Coördinerend aannemer Uitvoering Projectkosten Bouwperiode

J.P. Van Eesteren o.a. Koninklijke Woudenberg, BAM Civiel, Homij, Kuipers, Möhringer, Unica € 375 miljoen december 2003 hoofdgebouw gesloten voor renovatie; juli 2012 bouwkundige oplevering; april 2013 opening

'Onzichtbare installaties' De gevels waren door Cuypers gedecoreerd met talloze reliëfs, beelden en tegeltableaus. Sommige kalkstenen beelden waren aangetast. “De beeldhouwer van Steenhouwerij Zederik – een ander onderdeel van Koninklijke Woudenberg - heeft een nieuw beeld en een timpaan nagemaakt, met behulp van een nauwkeurig scanapparaat.” De beschadigde of ontbrekende keramische tegels uit de tableaus zijn exact met de hand nagemaakt en vervangen. Naast de gevels zijn de daken hersteld. Het gehele museumgebouw is daartoe in de steigers gezet.

“Logistiek gezien gecompliceerd, omdat BAM Civiel tegelijkertijd de voor nieuwe installaties noodzakelijke energiering rondom het gebouw realiseerde.” Alle dakleien zijn vernieuwd, inclusief goten en afvoerpijpen (in totaal 6.000 m² zink-, leien- en glaskappen). Koninklijke Woudenberg heeft ook de gebouwinstallaties ingepast in de vernieuwde gebouwen. Onder de kappen zijn installatieplatforms gemaakt voor bekabeling. Het verticale luchtbehandelingsprincipe van Cuypers, op basis van kanaaltjes in de muren, is gemoderniseerd toegepast.

Alle andere leidingen komen vanuit de energiering het gebouw binnen. “Onzichtbaar verborgen in muren en onder de dakkappen.”

11 | STEDENBOUW 712

SOMS BEGINT DE TOEKOMST ACHT EEUWEN GELEDEN

Het Rijksmuseum is weer open. Een topmuseum met acht eeuwen kunst en geschiedenis is weer klaar voor de toekomst. Het huis van oude en jonge meesters dat onze en de komende generaties met stijl en grandeur zal ontvangen. J.P. van Eesteren, onderdeel van TBI, verzorgde de grootschalige, duurzame verbouwing van het hoofdgebouw. TBI is een groep van ondernemingen die met de ontwikkeling en realisatie van gebouwen, woningen, tunnels en bruggen bijdraagt aan een duurzame kwaliteit van werken, wonen en leven. MAAK DE TOEKOMST

amsterdam | Rijksmuseum

Projectinfo Transparante automatische deuren met discrete functionaliteit Een bedrijf dat wordt geselecteerd automatische deuren te ontwikkelen, te leveren en te plaatsen voor het nieuwe Rijksmuseum, staat voor een bijzondere taak. Regiomanager Herman Bosch van Record Automatische Deuren, leverancier van een Zwitsers kwaliteitsproduct, spreekt van een complete maatwerklevering in een veeleisend prestigeproject. “Wij zijn vanaf 2009 in elke fase van de bouw en in elk bouwdeel van het Rijksmuseum actief geweest. Elke deur is tot op de millimeter klantspecifiek uitontwikkeld.”

De 33 volglazen automatische deuren zijn naar wens in verschillende varianten uitgevoerd; alle deuren en hun montagemethode hebben evenwel een aantal belangrijke, gemeenschappelijke kenmerken. Bosch: “Alle deuren zijn uitgevoerd met Optiwhite-glas, het meest transparante glas dat er is, en zijn voorzien van de stilste automaat uit de markt, die ook nog eens slechts enkele centimeters telt; daarbij komt dat alle uitvoeringen in de muur verdwijnen bij opening, in een sparing van slechts 2,5 centimeter met minimale maattoleranties. De deuren zijn geheel op maat van de opdrachtgever, en naar wens van architectenbureau Cruz y Ortiz uitontwikkeld. In de selectie zijn criteria als service, onderhoud, kwaliteit, lange levensduur en lage investeringskosten doorslaggevend geweest.”

Ook de uitvoering had bijzondere kenmerken. “Doorgaans komen wij na oplevering van de ruwbouw in actie; in dit geval is met uitzondering van de glazen elementen al tijdens de ruwbouwfase geïnstalleerd.” Transparantie en discretie zijn sleutelwoorden voor de levering van Record Automatische Deuren aan het Rijksmuseum. “Het kan zijn, dat de bezoeker deze deuren geeneens opmerkt wanneer zij openstaan. Wij doen ons motto 'Uw partner in toegangsoplossingen' in het Rijksmuseum zeker eer aan.”

J.P. van Eesteren koestert zowel kunstzinnige als technische 'pareltjes' J.P. van Eesteren is verantwoordelijk voor 'perceel 5' – de herinrichting, verbouw en restauratie van het monumentale hoofdgebouw plus een tweetal bovengrondse nieuwbouwdelen in de museumtuin. In deze aanbestedingskavel kwamen vele disciplines en bouwdelen samen. J.P. van Eesteren was mede om die reden tevens coördinerend aannemer van de werkzaamheden aan het Rijksmuseum.

“In vele gevallen sloten onze bouwkundige werkzaamheden aan op die van de nevenaannemers voor de werkzaamheden onder het maaiveld en de restauratie van het exterieur”, vertelt Stefan Meegdes, bedrijfsleider van J.P. van Eesteren. “De perceelverdeling mag gecompliceerd ogen, en is dat ook op vele fronten, maar de hechte samenwerking heeft bewezen dat het kan.”

J.P. van Eesteren heeft (onder andere) een groot deel van de bouwkundige werkzaamheden in het atrium voor rekening genomen. Meegdes begrijpt dat de lezer graag wil weten voor welk bouwdeel zijn bedrijf uiteindelijk verantwoordelijk is, maar daarmee zou je zowel zijn als andere partijen tekortdoen. “Perceel 5 betreft in het hoofdgebouw het interieur, met raakvlakken naar de bouwdelen onder het maaiveld en de renovatie van gevels en kappen. Als voorbeeld: de kroonluchters in het atrium zijn inclusief ophanging door J.P. van Eesteren gerealiseerd, maar de ophanging is mogelijk gemaakt door het herstel van de bestaande trekstangen door Koninklijke Woudenberg, dat ook de lichtkap heeft hersteld. Gaan we verder naar beneden in het atrium, dan is de gehele afwerking van de vernieuwde fietspassage door ons uitgevoerd, terwijl de ondergrondse betonconstructie door BAM Civiel is gerealiseerd. Min of meer dezelfde verdeling – bovengronds/ondergronds – kom je tegen in het geval van de nieuwbouwonderdelen in de tuin: het Aziatisch Paviljoen en het Studiecentrum.”

Strakke aansturing J.P. van Eesteren heeft ook de legramen in de lichtkap van de Eregalerij onder handen gehad, en voor de gereconstrueerde terrazzo-mozaïekvloer in de Voorhal binnen perceel 5 heeft J.P. van Eesteren gespecialiseerd onderaannemer Candido ingeschakeld; de onderliggende technische vloer is in samenwerking met Homij toegepast in een bestaande betonnen vloer. “Je ziet J.P. van Eesteren overal als spin-in-'t-web.” Soms moesten verschillende bouwkundige werkzaamheden worden uitgevoerd in ruimtes vol steigers en grote onderdelen door krappe doorgangen.

Dat vergde een strakke aansturing. “Als coördinerend aannemer hebben wij de tijd nauwlettend in de gaten gehouden, met behulp van een eigen logistiek team dat alles wat met transport te maken heeft in de hand hield. Het eindresultaat is het waard.

De bezoeker ziet bijvoorbeeld niet dat er zo'n honderd nieuwe branddeuren in het gebouw zijn verwerkt, soms opgenomen in voorzetwanden, dan weer 'ingenist'. Sommige pareltjes in ons vak zijn van functionele aard. En vrijwel onzichtbaar”, besluit Stefan Meegdes.

13 | STEDENBOUW 712

LuWat Inregeltechniek BV is gespecialiseerd in: LuWat Inregeltechniek BV Berencamperweg 6 3861 MC Nijkerk Postbus 1168 3860 BD Nijkerk Tel. Fax. E-mail

: 033-4328991 : 033-4328992 : info@luwat.nl

       

Lucht- en waterzijdig inregelen van klimaatinstallaties Installatietechnische berekeningen (Vabi) Luchtvochtigheid-, temperatuur-, en CO2 metingen (ook over een langere periode met datalogggers) Onderzoek klimaatklachten in gebouwen Thermografie Luchtdichtheidsmetingen Cleanroomvalidaties Rookproeven

Van onderzoek naar oplossing

BODEM WAt E r funDEringEn

W W W.WA rEcO. n l

130410Wareco_adv_95x130_Stedenbouw1.indd 1

D.E.B. Projectafbouw B.V. Laanenderweg 35 1812 PW Alkmaar Postbus 1086 1810 KB Alkmaar T 072 - 541 00 60 F 072 - 540 40 05

712012_DEB.indd 1

15-04-13 13:13

www.debprojectafbouw.nl 21-05-13 11:11

thema schilderwerken Restauratiemortels Interieur Concertgebouw afgerond

Amsterdam | Concertgebouw

Interieur Concertgebouw afgerond

Juwelen voor een oude dame Meer dan vijftien jaar maakte het Concertgebouw deel uit van het leven van interieurarchitecte Evelyne Merkx. Ook voor Dick Oostendorp van Oostendorp Interieur- en meubelstoffering was het een plek die hem jarenlang met regelmaat voor bijzondere uitdagingen stelde.

Met een kroon, een liefst 4,5 meter hoog kunstwerk in het entreegebied is de metamorfose van het interieur van het uit 1888 stammende Concertgebouw afgerond, vertelt Evelyne Merkx. Een metamorfose die in 1995 in gang werd gezet. “Eigenlijk is het gebouw van binnen nooit echt mooi geweest, is het bovendien in het verleden nogal eens mishandeld. Mijn uitgangspunt was het gebouw op een passende manier te versieren, om de statige oude dame van juwelen te voorzien, haar te laten fonkelen.”

Gecapitonneerd leer

Dat traject begon in de kelder, waar het volgens Merkx destijds een rommeltje was en waar uitdijende horeca en opslag nog maar een beperkte ruimte voor de artiesten overlieten. “We zijn begonnen met de aanpak van de dirigenten- en solistenkamers, waarbij de deuren voorzien zijn van gecapitonneerd leer. Toen kwam de firma Oostendorp voor het eerst in beeld.”

18

Bouwen aan monumenten

En bleef dat tot het eind, glimlacht Dick Oostendorp. “We hebben op alle verdiepingen stofferingswerkzaamheden verricht, hebben onder meer alle banken en krukjes gemaakt en bekleed, voor alle ruimtes de gordijnen gemaakt en allerlei andere werkzaamheden op textielgebied uitgevoerd.”

Experimenteren

In de ovale Koorzaal in de kelder (gelegen onder de Spiegelzaal en de Kleine Zaal) heeft Oostendorp de banken rondom de ruimte gemaakt en gestoffeerd evenals de zachte elementen

die de wanden vormen. “Die elementen waren steeds afwijkend van maat, dus was er sprake van precisiewerk”, zegt Dick Oostendorp. Al rondwandelend maakt Evelyne Merkx duidelijk dat in het gebouw stapsgewijs, over een aantal jaren verdeeld, heel veel is gebeurd. Ze noemt onder meer de uitbreiding van de ontvangstruimte van het koninklijk huis die sfeervol werd omgetoverd en door uitbreiding met lift, keukentje en toilet ook veel functioneler is. Bij de diverse foyers is flink ingegrepen waardoor het nu sfeervolle, gastvrije ruimtes zijn. Dick Oostendorp wijst op de speciaal op maat

Amsterdam | Concertgebouw Koorzaal

Projectinfo “Elk detail voegt iets toe”

en kleur gemaakte gordijnen. Bijzonder noemt hij toepassen van paardenhaar bij diverse banken. “Het verzoek was om de rug van die banken te capitonneren.

Maar daar is paardenhaar eigenlijk te stug voor. Zover ik weet is dat nog nooit eerder gedaan. Dat houdt in dat we eerst moesten experimenteren.”

Hele opgave

De rondleiding gaat vervolgens verder naar de foyer bij de kleine zaal boven in het Concertgebouw. Die werd eveneens geheel opgeknapt. Zo zijn de stoelen (van Horta) vernieuwd en is de achterzijde aangepast zodat de bezoeker wat meer beenruimte heeft. Verder is deze kamermuziekzaal, net als elke andere ruimte in het gebouw, geheel van een nieuw kleurschema voorzien. Dat gold eveneens voor de Grote Zaal, al was dat een opgave van een andere orde, bevestigt Evelyne Merkx. “Het werk was een enorme uitdaging, temeer daar het werk in de nacht werd uitgevoerd. Steigers moesten dagelijks worden opgebouwd en weer afgebroken of geheel aan het zicht onttrokken zijn.”

18 kleuren wit

Het kleurenschema van de Grote Zaal werd in verticale ‘stroken’ verdeeld, om greep te krijgen op de hele zaal. Merkx bedacht een kleurontwerp met onder meer 18 kleuren wit om de platheid uit het in de loop der tijd aangebrachte schilderwerk weg te halen. Tal van andere werkzaamheden vonden er in de Grote Zaal plaats. Allerbelangrijkste uit-

Foyers nu ‘sfeervolle, gastvrije ruimtes’.

gangspunt bij dat alles was de akoestiek.

Die staat bekend als top en dat moest natuurlijk zo blijven. “Alle materialen zijn daarom uitvoerig getest door experts”, aldus Evelyne Merkx. Dat gold eveneens voor de door Oostendorp Interieur- en meubelstoffering geleverde gordijnen, merkt Dick Oostendorp op.

En dan nu, jaren later, is het project uiteindelijk afgerond. Zo heeft het interieur – dankzij de inzet van tal van partijen, stellen Evelyne Merkx en Dick Oostendorp tot slot – een allure gekregen die past bij een van de bekendste concertgebouwen ter wereld. ❚

Een levenswerk, noemt algemeen directeur Teun Bleijenberg van Rescura het interieur van het Concertgebouw.

Rescura deed er al het schilder-, decoratie- en stucwerk, “van het prille begin tot de recente oplevering.” Het begon midden jaren negentig, zegt Bleijenberg, met het terugbrengen van in de jaren zestig verwijderde ornamenten op de bogen in een van de gangen. Daarna volgde de rest van het gebouw, geheel conform het masterplan van Evelyne Merkx, dat definitief af moest rekenen met de kaalslag en vervlakking uit de jaren zestig. “Dat plan gaat uit van een bepaalde kunstgedachte waarbij van allerlei schilders- en applicatietechnieken gebruik wordt gemaakt: laag op laag, afwerken met was, sjabloneren, het toepassen van bladgoud en bladplatina en nog diverse andere.”

Bleijenberg wijst vervolgens op de nauwe samenwerking tussen Merkx en kleurspecialiste Antoinette van de Wal. Vanuit die samenwerking werden de ideeën uit het masterplan naar de realiteit vertaald. Op zeer doordachte wijze, zoals onder andere blijkt uit het toepassen van bijna twintig tinten wit om de vlakken en detailleringen in de Grote Zaal een bepaalde diepte geven. “Daar gaat een heel traject van uitzoeken en uitproberen aan vooraf, met een heel bijzondere uitkomst.” De Grote Zaal was sowieso een uitdaging, aldus Bleijenberg, omdat naar die werkzaamheden – die in drie maanden tijd met gemiddeld 40 medewerkers ’s nachts moesten worden uitgevoerd – natuurlijk met argusogen werd gekeken. “Het is de huiskamer van artiesten, maar ook van veel bezoekers. Dat gaf de dirigent ook aan toen hij tijdens het eerste optreden na de werkzaamheden zijn waardering voor het resultaat uitsprak, gevolgd door applaus van het Koninklijk Concertgebouworkest en publiek. Uniek.

Het publiek heeft overigens nauwelijks iets gemerkt van onze aanwezigheid omdat we onder meer met speciale afzuigsystemen, steigerconstructies en hangbruginstallaties gewerkt hebben en er tussen de diverse partijen een goede samenwerking was.”

De Grote Zaal werd dus opnieuw geschilderd, er werden decoraties aangebracht - opvallend detail is het verwerken van 1200 boekjes bladgoud - en het plafond werd grotendeels gereconstrueerd op basis van de oorspronkelijke stucmallen. “Bij dat alles was het handhaven van de uitstekende akoestiek essentieel. Daartoe hebben we onder meer proefstukken gemaakt van een plafondcassette, waarin de beoogde wijzigingen een-op-een werden gerealiseerd, en eerst in een laboratorium zijn getest.”

Ook alle andere ruimtes vindt Bleijenberg kunstwerken op zich, van de Kleine Zaal tot de foyers en artiestenruimten. “In dat alles zie je terug hoe doordacht het concept is. We hebben in de foyers met diverse sjabloontechnieken gewerkt die toch ook op elkaar aansluiten. Als je rondloopt zie je dat elk detail iets toevoegt, onderdeel van een groter geheel uitmaakt. Niets is overdone. Dat is de kracht van het plan en dat zie je terug in de zeer geslaagde uitwerking.”

Bouwen aan monumenten

19

Amsterdam | Concertgebouw

Projectinfo Gefaseerd Zo’n twaalf jaar was Bronnenberg BV – gespecialiseerd in staal en metaalverwerking ten behoeve van de interieurbouw – actief in het Concertgebouw. Gefaseerd, benadrukt directeur Maurice Bronnenberg. “We waren er nooit lange aaneengesloten periodes aanwezig, soms konden we effectief maar enkele uren per dag werken. Omdat we rekening moesten houden met de optredens en geluidsopnames, die gingen gewoon door.”

Bronnenberg richtte onder meer, in samenwerking met de aannemer en interieurbouwers, de centrale entree en de garderobe in. Daarnaast leverde het bedrijf de zogenaamde ‘Wall of Fame’ in de omloop, met daarop vermeld de namen van de winnaars van de Concertgebouwprijs. Dat geldt ook voor de drie gepatineerde messing kroonluchters in de Felix de Nobel foyer en de lamparmaturen in de ontvangstkamer van het koninklijk huis. “We hebben verder een roestvaststalen ovale ring gemaakt waarin de techniek van de Spiegelzaal is verwerkt”, maakt Bronnenberg duidelijk. Het zelfde was in de kleine zaal het geval, zegt hij. “Daar liggen goten ten behoeve van de techniek voor onder meer het maken van TV- opnames. Die zijn voorzien van een messing randafwerking met daarin parketdelen. We hebben op andere plekken de techniek eveneens onzichtbaar gemaakt, door bijvoorbeeld techniekkasten en doorgangen te voorzien van deuren met onzichtbare scharnieren.

Waarvan vervolgens het uiterlijk werd afgestemd op de rest van de wandafwerking. Zo is er een mooi interieur gecreëerd, passend bij het gebouw, waarin de moderne techniek wel aanwezig, maar haast niet zichtbaar is.”

Eenheid in verscheidenheid Simon Reinink is sinds 2006 directeur van het Concertgebouw. Hij kwam dus midden in renovatie van het interieur terecht. De Grote Zaal was al gedaan, maar, zegt hij, er lagen in de jaren die volgden nog voldoende uitdagingen te wachten. “Zoals de foyers en het garderobegebied. En het café en de entreehal; die stonden niet in het oorspronkelijke masterplan.”

Toen Reinink begon hield hij wat de werkzaamheden in het Concertgebouw betrof allereerst oren en ogen wijd open, vertelt hij. “Er was natuurlijk een masterplan, de uitgangspunten lagen al vast. Maar bij ieder nieuw onderdeel moest de uiteindelijke esthetische goedkeuring van mij komen.”

Daarnaast besloot de directie om de procedure strakker te laten verlopen.

“We zagen dat tijdens de werkzaamheden geraamde en werkelijke kosten regelmatig uit elkaar liepen. Daarom hebben we de gesprekken over de kosten naar voren gehaald. Om meer grip te krijgen op de kosten, maar ook om eventuele knelpunten zoveel mogelijk te voorkomen. Bij een project als dit zie je altijd spanning tussen het esthetische en het financiële.

Door dat tijdig op te pakken zijn we er steeds zonder veel obstakels uitgekomen.”

En het eindresultaat is fantastisch, stelt Reinink. “De Grote en Kleine Zaal uiteraard, maar de rest van het gebouw ook. Wat ik onder meer opvallend vind is de samenhang in het geheel, terwijl tevens veel diversiteit zichtbaar is. Zo heeft iedere foyer een eigen sfeer. Een mooi compliment voor Evelyne Merkx is de opmerking van de welstandscommissie dat de lambrisering in de nieuwe omgeving zo mooi uitkomt. Maar die lambrisering is eveneens nieuw! Wat maar aangeeft dat de ingrepen aansluiten bij het gebouw. Toen het eind negentiende eeuw werd gebouwd, werd er meteen al bespaard, was het niet fraai en dat is lang niet verbeterd. Eigenlijk is het nu pas echt af, is het Concertgebouw met het nieuwe interieur tot volle wasdom gekomen.”

20

Bouwen aan monumenten

Naamloos-6 1

Kleine Zaal

OOSTENDORP Interieur- en meubelstoffering B.V.

Oostendorp Interieur- en meubelstoffering is een ambachtelijk bedrijf. Wij restaureren en reconstrueren onder andere wandbespanningen, gordijnen, traplopers en meubelstoffering. Hierbij maken wij gebruik van originele materialen en technieken.

In onze showroom hebben wij een uitgebreide collectie stoffen en tapijten uit diverse stijlperiodes.

Lid van Restauratoren Nederland en Restauratieconvergent. Voor meer informatie hierover kunt u terecht op: www.restauratieconvergent.nl

Vlasakker 12 T (0348) 47 19 21 3417 XT Montfoort F (0348) 47 44 67

E info@oostendorp.biz I www.oostendorp-stoffering.nl

16-03-2011 17:01:48

venray | Vakbeurs Monument

Tweede editie van vakbeurs MONUMENT in Evenementenhal Venray Op 5, 6 en 7 november 2013 vindt de tweede editie van de vakbeurs MONUMENT plaats in Evenementenhal Venray. MONUMENT is een zeer kenmerkende vakbeurs, waar specifieke kennis, producten en persoonlijk contact centraal staan.

Tijdens de vakbeurs MONUMENT kunnen bezoekers en exposanten op een zakelijke, professionele maar toch informele wijze kennis uitwisselen, contacten leggen en projecten en werkzaamheden onder de aandacht brengen. Met grote historische steden als Nijmegen, Venlo,

Eindhoven, Roermond en Maastricht op steenworp afstand is er in de regio Zuidoost Nederland genoeg te beleven op restauratiegebied.

“MONUMENT is de plek waar de gehele restauratiebranche elkaar ontmoet en waar ruimte is om met vakgenoten om tafel zitten en te sparren over marktontwikkelingen, nieuwe mogelijkheden en kansen”, aldus Carlie Cootjans, beursorganisator van de vakbeurs MONUMENT. “Exposanten hebben ervaren hoe het is om te exposeren

onder het genot van de unieke full service formule van Evenementenhal. Dit was voor velen een nieuwe ervaring. Het is een totaalconcept waar ontzorgen centraal staat.

Exposanten huren een compleet opgebouwde en afgewerkte stand.

Dit is inclusief onbeperkte catering op de beursvloer voor bezoekers en exposanten, maaltijden, de uitnodigingsservice en gratis parkeren.

Zo hoeven exposanten zich alleen te richten op zaken die voor hen belangrijk zijn: nieuwe contacten leggen en bestaande relaties onderhouden. Wij faciliteren en ontzorgen en zo maken we ons evenement tot uw moment.”

Meer informatie over de vakbeurs en deelnamemogelijkheden is te verkrijgen via www.evenementenhal. nl of via de beursorganisator Carlie Cootjans (carliecootjans@evenementenhal.nl of 0478-519794). ❚

Dé vakbeurs voor conservatie en restauratie van oude en historische gebouwen

Venray Het trefpunt voor (potentiële) relaties uit de restauratiebranche. Bouw mee aan het fundament tijdens de tweede editie van vakbeurs MONUMENT.

5, 6 en 7 november 2013

Openingstijden 14.00 - 22.00 uur

Gelijktijdig met MONUMENT vindt Bouw Compleet plaats. Bezoekers kunnen met één entreebewijs beide vakbeurzen bezoeken.

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Venray De Voorde 30 5807 EZ Venray T 0478 - 51 97 90 F 0478 - 51 97 80 I www.evenementenhal.nl E venray@evenementenhal.nl

Ons evenement.

UW MOMENT. Bouwen aan monumenten

21

Plaatsnaam| |Energiehuis Dordrecht Projectnaam

Energiehuis Dordrecht nu multifunctioneel onderkomen voor podiumkunsten

Muziek in plaats van machines Ruim honderd jaar geleden werd er begonnen met het opwekken van energie voor de stad Dordrecht, nu is het een cultuurtempel die onderdak biedt aan allerlei disciplines van de podiumkunst. Sporen van het industriële verleden zijn op allerlei plaatsen gehandhaafd; daarnaast voldoet het Energiehuis echter aan alle moderne eisen en zijn er vooral op het gebied van de akoestiek veel maatregelen genomen.

D

e oorsprong van het Energiehuis ligt in 1905, met de bouw van een ketel- en bijbehorende machineruimte.

Een aantal jaren later volgden een tweede ketel- met machineruimte en in 1928 een derde. In de jaren vijftig kreeg de stad een nieuw, inmiddels alweer gesloopt, energiegebouw en kreeg het Energiehuis andere functies waarvoor allerlei verbouwingen werden doorgevoerd. Zo werden de hoge hallen voorzien van verdiepingsvloeren ten behoeve van kantoren. Vanaf begin jaren negentig kwam het gebouw leeg te staan.

22

Bouwen aan monumenten

Regelgeving

“Die leegstand was natuurlijk niet goed”, vertelt Henk Kranendonk, ambtelijk opdrachtgever van de gemeente Dordrecht. Hij legt uit dat er wel allerlei ideeën voor herbestemming bestonden, maar er pas vanaf 2008 een concreet plan lag. “Het is een bijzonder gebouw, dat wilden we een op de gemeenschap gerichte functie geven. Zo kwamen we bij het concept van huis voor de podiumkunsten, een aanvulling op de schouwburg.” In 2010 vond de aanbesteding plaats, in maart 2011 werd met het werk begonnen. Niet zonder

tegenslag, aldus Kranendonk. “We hadden een asbestvrijverklaring voor het gebouw, op twee ruimtes na. Maar toen we met de sloopwerkzaamheden begonnen om latere toevoegingen te verwijderen, bleek er meer asbest in het pand verwerkt te zijn. Bovendien werd in die periode de regelgeving op dat vlak bijgesteld.” Een andere tegenvaller betrof de kozijnen. Die waren, zegt Kranendonk, wat brandwerendheid wel goedgekeurd in Amsterdam, maar we kregen geen akkoord van de Dordrechtse brandweer. “Bleek dat er op dat vlak geen uniforme regelgeving bestaat, dat ieder brandweerkorps eigen eisen heeft.

Als ik dan vertel dat er in het gebouw 1.400 kozijnen zitten en er maar één leverancier de gevraagde kozijnen kon leveren, dan snap je dat we vertraging hebben opgelopen.”

Dordrecht | Energiehuis

valt er door het gebruik van glas veel daglicht binnen. Hij legt vervolgens uit dat het Energiehuis, dat een oppervlakte van 14.000 m2 heeft, om een specifieke indeling vroeg. “Zo liggen de grote zalen boven in het gebouw zodat onder meer de monumentale spanten goed zichtbaar zijn. Dat was een belangrijke eis: het verleden mag nadrukkelijk worden getoond, fraai en minder fraai.” Ook hij wijst op het belang van de akoestiek, op het dilleteren van wanden en vloeren zodat de geluidshinder voorkomen kon worden. “Een hele speurtocht.”

Andere benadering

Dat het Energiehuis duidelijk zijn geschiedenis laat zien, was wel even wennen voor de medewerkers van aannemersbedrijf Van Wijnen uit Dordrecht, vertelt adjunct-directeur Martin de Jong. “Meestal laat je geen oneffenheden, geen littekens zien, ook niet bij een monumentaal gebouw. Dus dat vraagt even een andere benadering.” Van Wijnen zorgde ervoor dat het gestripte gebouw werd omgeturnd tot hedendaagse cultuurtempel met alle bijbehorende voorzieningen en conform de moderne eisen. En met behoud van veel karakteristieke elementen. ►

Projectinfo Een hedendaagse cultuurtempel in een gestript monument.

Spouw

Kranendonk geeft aan dat het uitgangspunt was om het oorspronkelijke karakter van het gebouw zo veel mogelijk terug te brengen en sporen uit het verleden zichtbaar te houden of maken. Zoals de monumentale spantenconstructie, de kranen om machines op te tillen, vroegere doorgangen en andere zaken. Zo staat de middenzaal op de oude constructie en aan de takels voor de machines hangt nu theatertechniek. Veel aandacht was er voor de akoestiek, zegt Henk Kranendonk. “Om de gevels niet aan te tasten is er voor doos-in-doosconstructies gekozen. Daardoor liggen er in een groot deel van het gebouw nu gangen die als spouw fungeren en die op de hogere verdiepingen een mooi uitzicht over de omgeving bieden. Wat het geluid betreft hebben we heel hoge eisen gesteld. Goede akoestiek in de zalen, geen overlast in het gebouw en evenmin naar buiten.”

‘Snede’

Een grote uitdaging in het werk was de logistiek in het Energiehuis. Oorspronkelijk een gebouw met drie dubbele zalen (machineruimte en ketelruimte) die onderling alleen ondergronds verbonden waren. Architect Roel ten Bras van architectenbureau TenBrasWestinga (voorheen JonkmanKlinkhamer) loste dat op met de ‘snede’. Hij zaagde als het ware een deel uit het gebouw zodat er een centrale gang ontstond waarmee alle ruimten (naast een grote en kleine popzaal en middenzaal meer dan 50 oefen- en lesruimtes) verdeeld over drie verdiepingen zijn verbonden. Een rigoureuze ingreep, bevestigt Ten Bras, maar absoluut noodzakelijk. Iets dat ook de monumentencommissie inzag.

“Anders krijg je zes gebouwen met elk een eigen ingang; dat was in tegenspraak met het uitgangspunt van toegankelijk en laagdrempelig. ” Bovendien, zegt hij,

“Gevel toonbaar gemaakt” Als Smeed- en constructiebedrijf Van der Vegt bij een project wordt ingeschakeld, biedt het in veel gevallen een totaalpakket. Bij het Energiehuis in Dordrecht was dat niet nodig, vertelt directeur Wesco Wijnen. De nadruk lag vooral op de uitvoering, al kwam er ook hier een stuk advies en begeleiding aan te pas. “We zijn het werk heel minimaal begonnen, met als opzet de gevels weer toonbaar te maken, meer precies: de stalen kozijnen in die gevels. Zoals gebruikelijk bij restauraties hebben we ingezet op behoud voor vervanging, maar dat was niet altijd mogelijk. Sommige kozijnen zijn deels of geheel vervangen. Daarvoor hebben we kopieën van de bestaande kozijnen gemaakt.”

Al met al betrof het een oppervlakte van zo’n 800 m2, geeft Wijnen aan. Daarnaast werden gaandeweg het project ook werkzaamheden aan stalen deuren en frames aan de opdracht toegevoegd. “We werden voor dit project gevraagd vanwege onze brede kennis en ervaring op het gebied van restauraties.

Daar is ook een beroep op gedaan.” Lastige aspecten waren er niet, zegt Wijnen, op de tijdsdruk na. “Veel partijen en weinig tijd, dat is altijd een uitdaging. Met een flexibele benadering, gefaseerde aanpak en frequent overleg hebben we dat echter goed kunnen oplossen.”

Bouwen aan monumenten

23

Meer dan 30 jaar ervaring met complexe en zeer grote projecten in de droge afbouw!

www.matafbouw.nl 170717_Mat afbouw.indd 1

03-06-13 12:01

Aandacht voor waarde

Beveiliging • Communicatie • Energie Inspectie • Installaties • Paneelbouw Technische Automatisering • Verpleegroepsystemen

Ontwikkelen en bouwen met aandacht voor detail

www.vanwijnen.nl

www.verkerkgroep.nl

Dordrecht | Energiehuis < Monumentale constructieve elementen in het zicht gelaten.

Projectinfo Duurzame elektrotechniek

“We hebben onder meer de spantenconstructie hersteld en versterkt met het oog op de veranderde belasting. De meest ingrijpende maar ook noodzakelijke ingreep was ‘de snede’, waarbij we het gebouw als het ware doormidden hebben gezaagd. Verder hebben we de sparingen voor de liften gemaakt.” De Jong wijst vervolgens op de latei die buiten over het dak is aangebracht en via pootjes door dat dak binnen gekoppeld is aan extra spanten. “Op die manier hoeft niet alle techniek aan de bestaande spanten te hangen.”

Hij geeft aan dat er veel op hoogte werd gewerkt, wat logistiek wel eens voor uitdagingen zorgde. De oplossingen werden in een aantal gevallen ter plekke verzonnen. “Je kunt wel alles strak van te voren plannen, maar dan ben je niet flexibel. Er is altijd een oplossing, zeker wanneer je het gebouw beter leert kennen. Bovendien werk je samen met mensen met veel kennis en ervaring, met partijen die elkaar versterken. Dan kom je tot een uitstekend resultaat, zoals ook bij het Energiehuis. Dat is met enerzijds de moderne elementen en anderzijds de details van vroeger een heel bijzondere plek geworden. Juist dat contrast geeft het iets extra’s.” ❚

De Verkerk Groep werd gevraagd om ook alle duurzame elektrotechnische installaties in het Energiehuis te realiseren. Het bedrijf was al vanaf de aanbestedingsfase nadrukkelijk betrokken bij dit complexe project. “Naast het realiseren van alle elektrotechnische installaties waren we ook verantwoordelijk voor het detailontwerp”, zo omschrijft Manager Utiliteit, Beheer & Onderhoud Peter Wolf de gerealiseerde werkzaamheden. Hij voegt er aan toe dat lopende de uitvoering het ontwerp diverse keren moest worden aangepast. “Dat is echter geen verrassing wanneer je in een bestaand gebouw zoals het Energiehuis aan het werk gaat. Het was gestript, maar met behoud van authentieke elementen; daar moesten we rekening mee houden, net als alle andere partijen. Op de ene plek mag je wel een doorvoer maken, op de andere niet en dan moet er over een alternatief worden nagedacht.”

Door de complexiteit van het Energiehuis was het een absolute uitdaging om zorg te dragen voor een veilig gebouw dat aan alle eisen voldoet binnen de gestelde regelgeving, geeft Peter Wolf aan, die de brandmeldinstallatie als voorbeeld noemt. “Dit heeft te maken met de verschillende culturele toepassingen en gebruikers van het gebouw. Wat onze installaties betreft zijn ze volledig afgestemd op de nieuwe, openbare functie van het Energiehuis.

Alles wat noodzakelijk is om optimaal gebruik te kunnen maken van onder meer de vijf muziekzalen en de theaterzaal hebben we aangebracht. Als ik dan rondloop door het Energiehuis zie ik een gebouw waarin een bijzondere combinatie van oude en nieuwe elementen is samengebracht en dat helemaal is afgestemd op de nieuwe gebruikers en bezoekers.”

Voor méér dan alleen een product

Alternatief

Restauratie, stalen ramen, hekwerken, smeedwerk, constructie, trappen in (roestvrij)staal, al dan niet in combinatie met hout.

De binnenafbouw in het Energiehuis – waar zeer hoge eisen aan de geluidsisolatie werden gesteld – is gerealiseerd door MAT Afbouw. Diadviseren, produceren en begeleiden, van ontwerp tot en met recteur Marco Mooren geeft aan dat in overleg met aannemer, architect Restauratie, stalen ramen, hekwerken, smeedwerk, constructie, uitvoering: Ontzorgen is ons motto! en akoestisch adviseur werd afgeweken van de opbouwen die in het betrappen in (roestvrij)staal, al dan niet in combinatie met hout. stekconstructie, waren beschreven. “Als alternatief hebben we qua geluid gekozen Restauratie, stalen ramen, hekwerken, smeedwerk, adviseren, produceren en begeleiden, van ontwerp tot en met voor akoestische producten van DB Max met als onderbouwing dat we Restauratie, stalen ramen, hekwerken, smeedwerk, constructie, trappen in (roestvrij)staal, hout.

Ontzorgen is ons motto! al dan niet in combinatie met uitvoering: trappen in (roestvrij)staal, al dan niet in combinatie metdaarmee hout. tot zowel een goedkopere als duurzamere oplossing konden komen.”

De en producten, adviseren, produceren en begeleiden, van ontwerp tot met zegt hij, zijn volledig Cradle to Cradle omdat adviseren, produceren en begeleiden, van ontwerp tot en het met basisproduct is gemaakt van cellulose. “We hebben de complete uitvoering: engineering gedaan en dat voorgelegd aan de akoestisch adviseur. Het uitvoering: en een product was een uitdaging alle partijen te overtuigen, maar dat is gelukt”, aldus n, hekwerken, smeedwerk, constructie, Mooren, die opmerkt dat er verschillende systemen in de verschillende Voor méér dan alleen een product al, al dan niet in combinatie met hout. ruimten zijn toegepast vanwege het uiteenlopende karakter ervan. Het Restauratie, stalen ramen, hekwerken, smeedwerk, constructie, n begeleiden, trappen van ontwerp tot en metal dan niet in combinatie met hout. betrof onder andere de grote en kleine popzaal en meerdere oefenruimin (roestvrij)staal, n is ons motto! ten. Mooren vertelt verder dat de hoge eisen zowel op de ruimten onadviseren, produceren en begeleiden, van ontwerp tot en met derling als naar buiten toe betrekking hadden. uitvoering: Ontzorgen is ons motto!

Voor méér dan alleen een product

Voor méér dan alleen een product Voor méér dan alleen een product Ontzorgen is ons motto!

Ontzorgen is ons motto!

“Vanwege het werken in een bestaande omgeving was dagelijkse afstemming en het continu aanpassen aan de bestaande situatie steeds noodzakelijk. Ook logistiek lag er een grote uitdaging, maar met veel overleg en een goede coördinatie van de aannemer werd dat steeds in goede banen geleid.”

Bouwen aan monumenten

25

Amsterdam | Rijksmuseum

LED-verlichting voor Rijksmuseum

“ Een mijlpaal, maar het innoveren gaat verder” Met alle details werd rekening gehouden bij het herinrichten van het Rijksmuseum. Zo ook wat het verlichten van de kunstwerken betreft. In 2011 presenteerde Philips een lichtontwerp met LED-verlichting dat aan alle hoge eisen voldeed. Nu, na de opening, blijkt het uiteindelijke resultaat alle verwachtingen te overtreffen.

E

en jarenlang en complex project, noemt Chief Design Officer en Vice president van Philips Lighting Rogier van der Heide het tot stand komen van het lichtontwerp voor de vele kunstwerken in het museum.

Een project waarbij LED-verlichting in eerste instantie niet in beeld was. “We zijn er vele jaren mee bezig geweest en hebben diverse opties bekeken. LED-verlichting kon lange tijd niet de kwaliteit bieden die

26

Bouwen aan monumenten

werd gevraagd. De lat lag bijzonder hoog en we wilden zonder meer tot een optimale oplossing komen.”

Er volgde een intensief en innovatief traject waarbij naast technische ontwerpers van Philips niet alleen interieurarchitect Wilmotte, maar eveneens medewerkers van het Rijksmuseum werden betrokken.

Van der Heide: “Hun kennis was heel belangrijk; we hebben veel over kunst geleerd.” Met als doel, zegt

hij, om de kunstwerken op een zo natuurlijk mogelijke wijze te presenteren, om de schoonheid ervan in optima forma te tonen en zo de bezoekers een bijzondere beleving te bieden. “In 2011 waren we met het ontwikkelen van de LED-verlichting zo ver dat we er een eerste, kleine proef mee hebben gedaan.

Vervolgens hebben we in oktober 2011 De Nachtwacht met LED verlicht. Dat resultaat werd met gejuich ontvangen. Er was zo veel in

Amsterdam | Rijksmuseum

Projectinfo “Hoog afwerkingsniveau Rijksmuseum vroeg om veel denkwerk”

Zowel de nieuwbouw- (boven) als de oudbouwdelen (onder) worden met LED uitgelicht.

het schilderij te zien…” Het testen en berekenen werd daarna voortgezet met als resultaat dat er een verlichtingsontwerp werd gerealiseerd dat effecten en visuele contrasten creëert die nauwgezet het natuurlijke daglicht nabootsen. Momenteel heeft het Rijksmuseum het grootste oppervlak dat met LED wordt verlicht: 7.500 kunstwerken verdeeld over een oppervlakte van meer dan 9.500 vierkante meter. Of daarmee een nieuwe standaard is gezet? “Een mijlpaal, maar het innoveren, het verfijnen gaat verder”, antwoordt Van der Heide.” Hij vindt dat de oplossing en de manier waarop die tot stand is gekomen getuigt van lef bij alle betrokken partijen. “Er is niet altijd voor de gemakkelijkste weg gekozen en er is heel veel aandacht aan alle details besteed. Aan het

verwerken van techniek in zwevende rekken tot de armaturen in de poppenhuizen.” Diverse andere musea hebben al interesse getoond, aldus Van der Heide.

Behalve de kunstwerken verlicht Philips LED-verlichting de openbare ruimten van het museum, zoals de winkel, de atriums en het restaurant. Ook de buitenruimtes en de gevels van het gebouw worden met LED verlicht. “Voorheen stonden de gevels in een gelige gloed vanwege het gebruik van energiezuinige gele verlichting. Nu is het licht naturel en zie je de juiste kleuren van alle elementen die in de gevels zijn verwerkt. Zo kan het monumentale gebouw worden beleefd als het kunstwerk dat het naast museum is.” ❚

Zo’n 2,5 jaar geleden werd Bronnenberg BV – gespecialiseerd in staal en metaal ten behoeve van interieurbouw– gevraagd mee te denken over bepaalde aspecten in het interieur van het Rijksmuseum. Het betrof de technische invulling van het door Philips gemaakte lichtontwerp op basis van de door interieurarchitect Wilmotte gemaakte tekeningen. Directeur Maurice Bronnenberg: “In overleg met de architect en de mensen van Philips hebben we naar de technische uitvoerbaarheid gekeken. Zo hebben we met het oog op de maakbaarheid en de kosten vereenvoudigingen doorgevoerd waarbij de ideeën van Wilmotte uiteraard overeind bleven. We hebben vooral zoveel mogelijk vraagtekens weggehaald en gestreefd naar eenduidigheid.”

De volgende stap was de ontwerpen vertalen naar werkende producten. Geen eenvoudige opdracht, geeft Bronnenberg aan. “Het hoge afwerkingsniveau van het Rijksmuseum vroeg om veel denkwerk, veel uitzoekwerk ook.

Om de producten te laten aansluiten bij de specifieke ideeën van Wilmotte was er geen sprake van doorsnee oplossingen. Er zijn al met al tientallen materiaalmonsters de revue gepasseerd en de nodige ‘volledig werkende’ prototypes.”

De materialen werden tot in de finesses afgewerkt, aldus Bronnenberg, en dat nam bijna de helft van het hele productieproces in beslag. “Denk ook aan speciale lasprocessen en oppervlaktebehandelingen – om aan te sluiten bij de wensen van Het Rijksmuseum.” Bronnenberg produceerde bijna 2 kilometer aan light-racks in 15 verschillende vormen. Daarnaast iPad-houders en folderbakken naar ontwerp van de architect.

Verder werd er een ondersteuningsconstructie gemaakt voor de natuurstenen Xaverij-schouw zodat die niet met het volle gewicht op de vloer rust. Letterlijke kroon op het werk noemt Bronnenberg de ronde kroonluchters die het bedrijf leverde en die vlak voor de opening in de Voorhal en Hoofdtrappenhuizen werden opgehangen. “Het was een intensieve opdracht, maar het resultaat is er naar.”

Bouwen aan monumenten

27

Amsterdam | Rijksmuseum

Vernieuwd Rijksmuseum is vertrouwd ‘genieten’ Het verbouwde Rijksmuseum werd dit voorjaar groots geopend. Alleen al de presentatie aan de pers was afgelopen 4 april een media-evenement van de eerste orde, met toehoorders als BBC en The New York Times. “De belangrijkste partners in de renovatiefase van het Rijksmuseum waren het Ministerie van OC&W en de Rijksgebouwendienst”, zei directeur Wim Pijbes tijdens de persconferentie. De betrokken ministers Bussemaker en Blok staken vervolgens de loftrompet over het ‘millenniumcadeau aan het Nederlandse volk’, dat volgens architect Antonio Ortiz aan een nieuw leven is begonnen.

D

e bescheidenheid van Ortiz tijdens de persconferentie, een ruime week voor de officiële opening door Koningin Beatrix, staat in schril contrast met de bijdrage die het Spaanse Cruz y Ortiz Arquitectos heeft geleverd om het typisch laatnegentiende-eeuwse monument ook een kunstkathedraal van de eenentwintigste eeuw te laten zijn. De betwiste fietspassage is nu prominent aanwezig in het hart van de monumentale ontvangsthal onder het gebouw, een nieuw beeldmerk voor het museum met zijn gebouwhoge atrium. Aan dit spectaculaire bouwdeel werd niet zoveel tekst gewijd tijdens de opening, of het moeten de woorden van minister Stef Blok van Wonen en Rijksdienst zijn geweest, die sprak van een ‘cijfermatig fascinerend’ project dat installatietechnisch letterlijk onder de grond gaat om

28

Bouwen aan monumenten

een groei van 200.000 naar twee miljoen bezoekers mogelijk te maken. “Het Rijksmuseum is onze nationale huiskamer.” Minister Jet Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, die in 2000 als Kamerlid het besluit mede voorbereidde om geld vrij te maken voor de renovatie, sprak begeesterende woorden over de culturele waarde van het nieuwe ‘Rijks’. “De geest van Cuypers komt onder het kalk vandaan. Dit gebouw gaat de wereld veroveren. Het nieuwe Rijksmuseum is een Gesamtkunstwerk.”

Fotomoment

Minister Blok nam na het fotomoment voor de Nachtwacht, het enige schilderij dat nog op zijn plaats hangt in het vernieuwde museum, kort de tijd om Bouwen aan Monumenten te woord te staan. De minister gaf aan te “genie-

ten” van het nieuwe Rijksmuseum, en sloot niet uit dat integrale projecten als deze ook in de toekomst met een hoofdrol van de Rijksgebouwendienst zullen worden uitgevoerd, “waarom niet” in pps-verband. Museumdirecteur Wim Pijbes had de rol van de opdrachtgevers al genoemd tijdens zijn speech voor de wereldpers, en benadrukte tevens de versterkte bijdrage van zijn museum in de beleving van de nationale geschiedenis. In dit kader is niet alleen het gebouw, maar ook de organisatie opnieuw vormgegeven. “Wij sluiten nu een tijdperk af en gaan een nieuwe fase in. Het nieuwe Rijksmuseum gaat Nederland verbinden.” De toegang blijft bovendien gratis voor 18 jaar en jonger, om de jeugd te stimuleren kennis te maken met het Rijksmuseum. Dat kan volgens Antonio Ortiz in een gebouw dat van een ‘gedateerd donker labyrint’

Amsterdam | Rijksmuseum

is getransformeerd tot ‘state of the artmuseum’, dat als schoolvoorbeeld van laatnegentiende-eeuwse bouwkunst is teruggebracht tot de originele dimensies. Echter niet alles is veranderd. De kunstvoorwerpen en hun nieuwe representatie (chronologisch i.p.v. thematisch) doen opvallend vertrouwd aan.

veer 20.000 mensen maakten van deze gelegenheid gebruik. Om de drukte te spreiden werden maximaal 4.000 mensen tegelijk naar binnen gelaten en was een speciale ‘hoogtepuntenroute’ uitgezet. Op zondag 14 april – de eerste reguliere openingsdag – verschenen nog eens 13.000 museumliefhebbers.

20.000 eerste bezoekers

Op maandag 29 april was het nieuwe Rijksmuseum de gehele dag gesloten voor publiek. Koningin Beatrix bood deze dag in het museum een diner aan ter gelegenheid van de troonswisseling.

Tijdens de inhuldigingsplechtigheden op 30 april was het museum weer geopend, volgens kantooruren. ❚ De officiële opening op 13 april 2013 werd groots aangepakt.

Koningin Beatrix verrichtte de officiële openingshandelingen op zaterdag 13 april, met het omdraaien van een grote gouden sleutel. De Koningin kreeg voorafgaand aan de openingsplechtigheden een privérondleiding door de zalen. Daarna liep zij met museumdirecteur Wim Pijbes over een brede oranje loper de 250 meter van het Rijksmuseum naar het Museumplein.

Muzikanten van dertien fanfares – uit elke provincie plus de Nederlandse Antillen één - begeleidden de hoofdgast van de openingsdag. Na de officiële plechtigheden kon het publiek naar binnen. Op zaterdag 13 april was het museum eenmalig van 12.00 uur tot middernacht gratis toegankelijk. Onge-

HET OPMERKELIJKE VERHAAL ACHTER DE MAAKBAARHEID DER DINGEN Bronnenberg is een veelgevraagde partner waar het gaat om het maken van de vertaalslag van interieuridee en -ontwerp naar maakbaar object. Wij realiseren objecten in staal, roestvast staal en aluminium en voegen deze samen met bijvoorbeeld messing, glas, hout of kunststof.

Juist doordat wij de diverse materiaalsoorten OCDA.nl BRONNEN3007

optimaal weten te combineren ontstaat de juiste uitstraling van het interieur en/of object zoals u dat voor ogen heeft. Naar wens integreren wij ook functie, zoals o.a. audio of elektronica.

Industrieterrein de Koumen Wijngaardsweg 52 / NL - 6412 PJ Heerlen T +31 (0)45 521 25 62 / F +31 (0)45 522 21 03 info@bronnenberg.nl

WWW.BRONNENBERG.NL Bouwen aan monumenten

29

Thema schilderwerken

KNMI De Bilt; links en rechts het Rijksmuseum.

“Dicht op de markt, snel reageren” Al sinds 1875 produceert Herfst & Helder verfsystemen van topkwaliteit, oftewel ‘Verf van Goeden Huize’ en is daarmee de oudste nog zelfstandige leverancier van ons land. Voortdurend innoveren, voortdurend zoeken naar verbeteringen was en is nog altijd het uitgangspunt. En daarbij steeds een stap verder willen gaan dan voor de hand ligt.

D

e wijze waarop Herfst & Helder inspeelde op de veranderde richtlijnen van 2010 is een goed voorbeeld van hoe het bedrijf bezig is met innovatieve ontwikkelingen. Niet alleen werd de stap gezet van het produceren van verven met oplosmiddel naar verven op waterbasis, tevens werd gestreefd naar een langere duurzaamheid en kleurechtheid. De wisselwerking met de markt en onderzoek in het eigen laboratorium spelen daarbij een belangrijke rol, geeft commercieel/technisch adviseur Tjeerd Huizenga aan. “We leveren via de vakhandel, zitten dicht op de markt en kunnen snel op allerlei zaken reageren. Met behulp van ons laboratorium vertalen we wensen en reacties naar verbeteringen in onze producten.”

Zo wist Herfst & Helder bijvoorbeeld het productenpakket af te stemmen op de nieuwe richtlijnen en daarbij de karakteristieke kenmerken van hun verfsystemen te behouden. Dat karakteristieke zit ‘m in de dikte van de verf, het ‘ouderwetse’ waardoor de verf nog stevig kan worden opgezet. Daarnaast werkt Herfst & Helder nu met een kleurenmengsysteem met echte pigmenten, legt Tjeerd Huizenga uit. “We maken nu gebruik van vloeiende pig-

30

Bouwen aan monumenten

Thema schilderwerken

wering is verbeterd. Verder hebben we qua droging weer een stap vooruit gezet.” Daarnaast werd de lijn blanke lak vernieuwd en werd er een vierseizoenenverf geïntroduceerd die bij vrijwel iedere temperatuur zonder problemen kan worden aangebracht.

menten en een dubbele maling (Dynamill) waardoor de verf een fijnheid van minder dan 10 micron krijgt. Die hogere fijnheid bereiken we door te malen met zwaardere parels waardoor de duurzaamheid van de verf toeneemt. Vuil en andere verontreiniging hebben minder invloed op de verf, weersomstandigheden evenmin, onder meer omdat de UV-

Verbeteringen zoals hier boven genoemd komen echter niet zomaar tot stand, merkt Huizenga op. Daar gaat jarenlang onderzoek en testen aan vooraf. Vooral omdat het bedrijf ervoor wil zorgen dat vernieuwing en herkenbaarheid hand in hand blijven gaan. “Schilders herkennen onze verf, dat vertrouwde waarderen ze. We staan voor authenticiteit, voor kwaliteit zowel waar het binnen- als buitenverven betreft. Onze kleuren zijn al sinds 1875 maatgevend, ze geven ieder gebouw, monumentaal of niet, een markante uitstraling en dat willen we graag zou houden.” ❚

Bouwen aan monumenten

31

Thema schilderwerken

ThermoShield bleek de

oplossing voor de vochtproblemen in de

Zuiderkerk in Enkhuizen Voor...

De Zuiderkerk in Enkhuizen kampte al lange tijd met vochtproblemen in de muren. Hierdoor bladderde het schilderwerk dat bij de renovatie in 2003 was aangebracht, al snel af. Een jarenlange zoektocht naar een oplossing bracht geen uitkomst. Tot koster en kerkrentmeester Tjeerd Bielsma in 2011 in aanraking kwam met de verf ThermoShield van de firma Coateq uit Haarlem.

Vochtwerende verf

De Zuiderkerk in Enkhuizen is tussen 1423 en 1524 gebouwd.

Enkhuizen lag toen nog aan de zoute Zuiderzee. Hierdoor zit er veel zout in de stenen. Dit zout ‘werkt’ en trekt naar de warme kant van de kerk toe. In de zomer bij warm weer naar de buitenkant van de kerk en in de winter naar binnen. Met alle gevolgen van dien voor het stuc- en verfwerk in de kerk. In de periode van 2001-2003 werd de Zuiderkerk gerenoveerd en werd er vochtdoorlatende mortel aangebracht, met daar overheen een nieuwe stuc- en verflaag. Die begon helaas binnen twee maanden al af te bladderen. In 2006 werd Tjeerd Bielsma de nieuwe koster van de Zuiderkerk. Hij kon zijn geluk niet op toen hij hoorde, dat ThermoShield wel eens de oplossing zou kunnen zijn voor zijn problemen. Maar na de eerdere ervaringen was hij natuurlijk uitermate sceptisch. In samenspraak met de distributeur voor de Benelux van ThermoShield, Henk van Leeuwen van de firma Coateq en verfgroothandel Mooij Verf uit Alkmaar, werd besloten eerst wat proefstukken in de kerk te schilderen. En vervolgens gedurende een jaar te kijken hoe die zich zouden houden. Na een jaar bleken alle proefstukken nog perfect op de wand te zitten en werd besloten de hele kerk met ThermoShield te schilderen.

Energiebesparing door isolerend effect verf

Henk van Leeuwen geeft aan dat ThermoShield afgeleid is van het NASA spaceshuttleprogramma. De kennis van de hittebestendigheid van de keramische tegels die daarbij gebruikt werden, is ook toegepast bij het produceren van ThermoShield.

De verflijn kent toepassingen voor zowel binnen als buiten. De unieke eigenschappen zorgen ervoor dat de verf ontvochtend en reflecterend werkt, waardoor de verf ook een isolatieverbeterende werking heeft, die een directe energiebesparing oplevert. Een derde belangrijke eigenschap van ThermoShield is de flexibiliteit van de verf. Hierdoor veroudert de verf niet zo snel als andere verfsoorten en blijft het craquelé-effect afwezig, dat anders na verloop van tijd optreedt. Kortom, op alle fronten een duurzaam product.

32

Bouwen aan monumenten

Na...

Thema schilderwerken

Het schilderen van de Zuiderkerk in cijfers In 6 maanden tijd is gedurende één ochtend per week 600 m² kerkmuur geschilderd. Koster Tjeerd Bielsma die de zaak coördineerde, werkte gemiddeld met 8 vrijwilligers (zonder ervaring vooraf). In totaal betekent dit dat er zo’n 700 manuur en ongeveer 350 liter verf geïnvesteerd is in het opschilderen van de Zuiderkerk.

Eigenschappen van ThermoShield

Na de eerdere kostbare renovatie van de Zuiderkerk, was het budget voor het huidige schilderwerk aanzienlijk beperkt. Daarom werd besloten de kerk met behulp van vrijwilligers te schilderen. Dat gebeurde iedere donderdagmorgen vanaf half oktober 2012 door gemiddeld 8 vrijwilligers onder regie van Tjeerd Bielsma. Half april 2013 was de klus geklaard en zag de Zuiderkerk er weer als nieuw uit. De verf werd gesponsord door het aannemersbedrijf dat de renovatie in 2003 had uitgevoerd. Tjeerd Bielsma stelt dan ook met enige trots dat de Zuiderkerk met een minimaal budget en de inzet van vele handen nu weer in perfecte staat is en dat iedereen welkom is om het resultaat te komen bekijken. ❚

ThermoShield heeft als belangrijke eigenschappen, dat het ontvochtend, reflecterend en flexibel is. De verf heeft een warmte-isolerend effect. Dit levert naast een mooi geschilderde muur, ook een reductie van de stookkosten op tot wel zo’n 15 procent. De verf zorgt voor een gelijkmatige warmteverdeling zonder koude muren, wat binnenshuis voor een aangenaam klimaat zorgt. ThermoShield is niet alleen een ‘damp-open’ verf, maar in een vochtige omgeving transporteert de verf het vocht ook actief uit de muur, waarna het verdampt; eventuele zouten worden meegevoerd. Op deze wijze wordt ook de ondergrond niet aangetast.

Voor...

Na...

Bouwen aan monumenten

33

Thema schilderwerken

Bijzondere grisailles Huygensmuseum gereconstrueerd De afgelopen periode is Huygensmuseum Hofwijck flink onder handen genomen. Zo zijn twee verdiepingen aan de tentoonstellingsruimte toegevoegd en werd de buitenzijde compleet

Vandaar de keuze om een reconstructie te maken van de oorspronkelijke grisailles, zover dat in bronnen kon worden teruggevonden. Veel documentatie was er namelijk niet. Een oproep leidde wel naar een amateur-fotoclub die Hofwijck ooit als studieobject had gefotografeerd.

Die foto’s werden in het gemeentelijk archief teruggevonden. De uiteindelijk geselecteerde voorstellingen hebben betrekking op de Muzen en op het leven en werk van Huygens op de buitenplaats.

Samen met enkele assistenten ging Kaat Eijbers vervolgens aan het werk om de vijftien grisailles binnen de aan-

gerenoveerd. Het werk aan de gevels bestond onder meer uit het reconstrueren van 15 grisailles door Studio Kei.

L

ange tijd maakten die grisailles geen onderdeel uit van het gevelbeeld van Hofwijck, eens buitenplaats van Constantijn en Christiaan Huygens.

Het gebouw stamt uit 1642 en is door Constantijn ontworpen. Eigenlijk wilde hij beelden in nissen, maar door die naar binnenstekende nissen zou het al klein uitgevallen huis nog kleiner worden. Grisailles met een driedimensionale uitstraling bleken de oplossing.

Kaat Eijbers van Studio Kei kreeg de opdracht om de grisailles te reconstrueren. “Het gebouw was lange tijd wit geschilderd en de grisailles zijn op een gegeven moment verdwenen. Op foto’s uit 1880 zijn ze niet meer te zien.

Verder was er weinig info. Vermoedelijk zijn ze ergens voor 1845 verdwenen.” Sinds de jaren vijftig zijn ze terug, zegt Eijbers. “In 1943 is er al een poging gedaan ze terug te brengen. Er werd toen een wedstrijd uitgeschreven, maar geen van de deelnemende drie kunstenaars werd uitverkoren. In datzelfde jaar schilderde de Belgische kunstenaar Pol Dom in opdracht van de gemeente Den Haag vier grisailles voor de voorgevel, later, tussen 1952 en 1954, schilderde hij de overige grisailles. Deze verkeerden nu in een heel slechte staat, waren flink afgebladderd en ook al diverse malen gerestaureerd met een ratjetoe aan lagen waardoor ze niet meer te restaureren waren.”

34

Bouwen aan monumenten

Hofwijck in Voorburg, met grote grisailles aan de buitengevel.

Thema schilderwerken

gegeven periode van vijf maanden af te kunnen ronden.

“Daarbij was het belangrijk een speciale verf te gebruiken die flexibel op weersinvloeden reageert en jaren goed blijft”, vertelt ze. Ook werd ervoor gekozen de grisailles aan een speciale ophangconstructie te bevestigen, een klemsysteem, zodat het maken van gaten overbodig was.

En dan was er nog het visuele aspect. “Rondom de buitenplaats ligt een slotgracht. Toeschouwers zien de grisailles dus op een afstand van zo’n achttien meter. Daarom heb ik eerst een proefmodel gemaakt om te zien of het driedimensionale aanzien van een sculptuur (grisaille) op zo’n afstand nog steeds goed tot zijn recht komt. Het vroeg om een andere benadering en werkwijze.”

De grisailles prijken nu weer in volle glorie tegen de gevels van Hofwijck. “Zover ik weet is dit de enige buitenplaats in Nederland met grisailles van dit formaat aan de buitengevels; het is alsof ze nooit weggeweest zijn.” ❚

‘3D-uitstraling’.

Advertentie

Aan het result aat

kun je het zien

MAKING BUILDINGS BEAUTIFUL

…kleurrijk schilderwerk!

RIJKSMUSEUM, AMSTERDAM

Ridder Leidekkers en Koperslagers heeft afgelopen jaar alle ornamenten van het Rijksmuseum gerestaureerd.

Kijk voor meer informatie over restauratie van leistenen daken en metalen ornamenten op onze nieuwe website:

s c h i l d e r w e r k e n

DE BOER OBDAM BV Braken 5 1713 GC Obdam Tel. 0226 - 45 14 48

E info@skinsforbuildings.com T +31 (0)888 111 888 www.ridderleidekkers.com

Thema Restauratiemortels

Authentieke kalkmortels in een modern jasje Fabrieksmatig geproduceerde cementgebonden mortels zijn goed verwerkbaar, maar slecht voor de meeste monumenten. Kalkmortels zijn goed voor het merendeel van de monumenten, maar vaak lastiger te verwerken dan producten met cement. Met Khalix introduceert Bofimex een nieuwe lijn producten die het goede van beide combineren.

C

ementgebonden mortels zijn te hard, te dicht en bezitten te weinig opslagcapaciteit voor kristalliserende zouten. Gevolg: in de vorige eeuw is veel schade ontstaan aan monumenten uit het precementtijdperk doordat bij restauraties niet de juiste producten werden gebruikt. Deels door onkunde, deels omdat de branche liever met de gemakkelijker verwerkbare, snelle cementmortels aan de slag ging. In de afgelopen jaren is echter het besef ontstaan dat niet zomaar elke cementmortel toegepast kan worden bij de instandhouding van monumenten. Daarom moeten restauraties worden uitgevoerd met mortels die gelijk, of nagenoeg gelijk, zijn aan de mortels die tijdens de oorspronkelijke bouw werden gebruikt. Zo kunnen

spanningen, condensatie en zoutconcentraties in gevels en muren en dus schade aan het gebouw worden voorkomen.

Met de onlangs geïntroduceerde lijn Khalix (Grieks voor kalksteen, red.) brengt Bofimex een 100 % natuurlijke hydraulische lijn kalkmortels (NHL5) op de markt die eenvoudiger verwerkbaar zijn dan andere, vergelijkbare producten.

“Khalix is een ecologisch verantwoorde lijn mortels die zowel handmatig als machinaal gemakkelijk verwerkbaar zijn”, legt directeur en technisch adviseur Kars Geerken uit. “Dat komt door de toevoeging van lichtgewicht vulstoffen. Daardoor is het niet zwaar om te verwerken en kan het zelfs met 220V spuitmachines worden verwerkt. Het gamma heeft als basis natuurlijke hydraulische kalk van type NHL 3,5 en NHL

‘Bindmiddel en zand zijn voldoende om mortels samen te stellen die qua eigenschappen identiek zijn aan historische mortels’.

36

Bouwen aan monumenten

Thema Restauratiemortels

5 conform richtlijn EN 459-1. Het product voldoet aan de hoogste Europese eisen en regelgeving.”

Toch is het een betaalbaar product, zegt Geerken, die vervolgens wijst op nog een ander specifiek kenmerk. “Het Khalix bindmiddel is licht van kleur omdat de kleur van het gewonnen kalksteen eveneens licht is. Voor de voeger en de kwaliteit van het voegwerk heeft dat voordelen, omdat er geen pigmenten toegevoegd hoeven worden. Bindmiddel en zand zijn voldoende om metsel-, en voegmortels samen te stellen die qua kleur en eigenschappen identiek zijn aan de mortels die in historisch metselwerk zijn toegepast.”

Met de nieuwe lijn Khalix mortels en bindmiddelen voegt Bofimex volgens Geerken een complete lijn producten toe aan haar toch al uitgebreide assortiment waardoor het bedrijf nog beter en breder aan de vraag van de markt kan voldoen. “We staan in nauw contact met veel bedrijven en weten zo wat er speelt. Zo kijken we tegenwoordig ook steeds meer naar duurzaamheidsaspecten en bieden we producten met specifieke kenmerken zoals mortels met gerecycled kurk voor thermische isolatie of mortels die bijdragen aan een goede akoestiek. Met Khalix spelen we in op de ontwikkeling dat men tegenwoordig voldoende inzicht heeft om geen cementmortels meer toe te passen bij het merendeel van de monumenten, zeker die van voor 1880. Vakmensen hebben nu een betaalbaar en prettig verwerkbaar product waarmee ze op compatibele wijze kunnen restaureren.” ❚

Nieuw!

Een verantwoorde oplossing voor het behoud van het cultureel erfgoed.

Bofimex introduceert Khalix, een serie unieke restauratiemortels voor voeger, stukadoor en metselaar.

- voorspritsmortel - hechtmortel - ecoCork isolatiemortel - raapmortel (ook machinaal verwerkbaar) - afwerkmortel - bindmiddel NHL3,5 (licht van kleur) - bindmiddel NHL 5 (licht van kleur) Khalix mortels en bindmiddelen zijn vrij van cement en gebaseerd op natuurlijke hydraulische kalk type NHL 3,5 en NHL 5 conform richtlijn EN 459-1.

Kijk op www.bofimex.nl

Bouwen aan monumenten

37

Thema Restauratiemortels

Vaste waarde in renovatie- en restauratiewereld Reynchemie nv staat binnen de renovatie- en restauratie-wereld bekend als fabrikant van hoogwaardige chemische producten voor de industrie en de bouw. U kunt bij Reynchemie terecht voor een uitgebreid gamma aan producten: in het bijzonder voor de restauratie en conservatie van hout en steen als ook voor technisch advies.

R

eynchemie nv werd opgericht in 1989 en is vandaag een vaste waarde in de restauratie- en renovatiewereld. De producten van Reynchemie worden toegepast bij gevelreiniging, waterwering, houtrenovatie, natuursteenherstel- en imitatie en chemische verankering. Diverse verfproducten, epoxymortels, en reinigingsproducten behoren eveneens tot het gamma van Reynchemie. U kunt er ook bij terecht voor de ParexLanko-producten en de natuurlijke kalkproducten van Cesa.

Innovatie troef

De constante zorgen die worden besteedt aan het ontwikkelen van innovatieve en hoogwaardige producten, hebben ertoe bijgedragen dat de onderneming een grote nationale en internationale groei kent. De producten zijn goedgekeurd door officiële onderzoeksinstellingen zoals het Koninklijk Instituut voor Kunstpatrimonium (het K.I.K.) en het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (het W.T.C.B.) en Laboratorium Reyntjens.

Witte kalk St Astier van Cesa Reynchemie uit Roeselare is exclusieve verdeler voor de producten van St. Astier Cesa voor de BENELUX.

Puur natuur

De Natuurlijke Hydraulische kalk van St Astier wordt bekomen door het branden en blussen van kalksteen. Het is een echte “pure” kalk, zonder enige toevoeging van additieven, puzzolanen of cement. De kalk heeft eerst een hydraulische binding onder invloed van water en vervolgens een trage lucht hardende binding onder invloed van CO2 (carbonatatie) en atmosferische waterdamp. De witte kalk van St Astier is uitermate geschikt voor het gebruik in de restauratie van ons historisch patrimonium, zowel voor het metsen, voegen, pleisteren, injecteren als kaleiën.

Voordelen

De echte kalkmortel is in vergelijking met een bastaard- of cementmortel veel elastischer en vervormbaarder. NHL kalk geeft het gebouw een uitstekende dampdoorlaatbaarheid, dit voorkomt de vorming van condensatievocht, schimmels, vochtige plekken en verbetert de isolatiewaarde.

St Astier kalk is vrij van reactieve componenten die zoutvorming bevorderen; problemen met sulfaten en alkalisilica reacties zijn dus uitgesloten. Bovendien kunnen reeds bestaande zouten naar de buitenzijde migreren door de kalkmortel heen en worden uitgeloogd mettertijd. Daarnaast reageert NHL kalk met water en hardt hij vervolgens uit onder invloed van de lucht (carbonateert). Zettingen in het gebouw worden beter opgevangen en door de carbonatatie nemen de druksterkte, (buig)treksterkte en elasticiteitsmodulus toe. NHL kalk heeft ook een hoge alkaliteit wat de vorming van bacteriën en mossen voorkomt.

Hennep en natuurlijke kalk van Saint-Astier

Hennep is een natuurlijk materiaal uiterst geschikt voor het aanmaken van licht gewicht isolerende mortels. De markt voor hennep/kalk is de laatste jaren in volle ontwikkeling: Eerst in Frankrijk, maar nu ook in het Verenigd Koninkrijk, België en Nederland. Bij het bouwen met klassieke structuren in blokken of stenen wordt tussen de 40T CO2 geproduceerd. Bij het bouwen van een huis met hennep wordt 10T CO2 geproduceerd. Dit alles maakt dat per huis een netto winst van 50T wordt gemaakt ten opzichte van ene klassieke manier van bouwen. Het principe is simpel: 1 hectare hennepplant produceert het equivalent van de lemen die nodig zijn om 1 huis te bouwen. De plant gebruikt CO2 uit de lucht en zet deze om in vastgelegde koolstof en zuurstof. De lemen die gewonnen worden uit de hennepplant vormen een natuurlijk hergroeibaar granulaat voor mortel. In combinatie met een op kalk gebaseerd mine-

38

Bouwen aan monumenten

Thema Restauratiemortels

raal bindmiddel wordt dat een lichtgewicht hennepmortel gefabriceerd met een densiteit die varieert tussen de 250 en 500 kg per kubieke meter. Dergelijke materialen hebben een druksterkte van 0.2 tot 1 Mpa en kunnen gebruikt worden als dakisolatie, uitvullingslaag of chape en als massieve muur in combinatie met een klassieke draagstructuur uit hout. De toepassingstechnieken evolueren van een ter plaatse bekiste toepassing tot een geguniteerde hoogrendementstoepassing.

Voor meer informatie over de producten van Reynchemie surf gerust naar www.reynchemie.com, meer informatie omtrent de kalkproducten vindt u op www.reynchemie. com/st-astier â?&#x161;

Bouwen aan monumenten

39

   

Natuurlijke hydraulische kalk - restauratie isolerend - dampopen - duurzaam - kalleien Passief Huis - UNILIT - CORICAL - innovatie sanerend - injecties moulures - voegen - pleister metselen - tadelakt - natuurlijke bindmiddelen esthetiek - vette kalk ...

Arte Constructo bvba Molenberglei 18 - 2627 Schelle - Belgium

Tel. +32 (0)3 880 73 73 - Fax +32 (0)3 880 73 70 www.arteconstructo.be - info@arteconstructo.be

Thema Restauratiemortels

Thermisch isoleren met kalkmortel komt tegemoet aan de huidige installatienormen Project Cité Moderne in Sint-Agatha-Berchem De Cité Moderne werd ontworpen door architect Victor Bourgeois en gebouwd tussen 1922 en 1926, bij de opkomst van de tuinwijken in België. Een modernistische architectuur met vernieuwde vormen en de toepassing van innoverende technieken en materialen typeren de Cité Moderne. De gevels en de daken van het gebouw zijn beschermd sinds 07/09/2000.

O

m de filosofie van de interventie te ontwikkelen met respect voor de bestaande architectuur werden voorstudies uitgevoerd die de kennis van het gebouw uitdiepten. Op die manier ontsloot het historisch onderzoek de bijzondere context waarin het gebouw werd opgetrokken. Parallel met de uitvoering van de historische studie, werd een analyse van de huidige situatie uitgevoerd.

In het kader van de restauratie en de renovatie van het gebouw aan het Samenwerkersplein en om zo dicht mogelijk aan de huidige isolatienormen te komen, moest ernstig worden nagedacht aan het bijkomend isoleren van de gebouwen. De grote uitdaging was echter om de bestaande proporties, gebaseerd op de gulden snede, van de buitenschil van de gebouwen zo weinig mogelijk te wijzigen, daar deze de eigenheid van deze architectuurstijl vertegenwoordigen. Al vrij snel bleek het isoleren aan de binnenzijde echter geen optie, door de gebrekkige staat van de buitengevels en het te grote aantal koudebruggen.

Unilit 20 als volwaardige oplossing

Origin heeft in samenwerking met het studiebureau CERAA naar een alternatief gezocht om een materiaal te vinden die voldoende isolerend is, en toch het huidige aspect zoveel mogelijk respecteert, maar bovenal bouw-

fysisch zeer goed aansluit aan het bestaande metselwerk.

De muren, en de binnenruimtes vooral, zouden te veel lijden door ze aan de buitenzijde af te sluiten met een slecht ademend systeem. Het bestaande metselwerk uit drijfsteen zou op termijn last hebben van inwendige condensatie, met de bekende nadelige gevolgen van mosgroei ter plaatse van koudebruggen. Unilit 20, een natuurlijke hydraulische kalkmortel, verrijkt met geëxpandeerde perlieten bleek een volwaardige oplossing te zijn.

Zuiver en ademend

De hydraulische kalk wordt verdeeld door Arte Constructo, maar wordt geproduceerd in de Italiaanse Dolomieten. Het blussen van de kalk gebeurt er nog volgens de aloude technieken, wat toelaat om de mortels zo zuiver mogelijk te houden, en dus zo ademend mogelijk.

Cécile Mairy, Origin : “De mortel Unilit van Arte Constructo voldeed aan onze verwachtingen, zowel op technisch als op bouwhistorisch vlak.”

Unilit 20 (λ = 0,066 W/mK en µ = 4) is echter niet aan zijn proefstuk toe. Er werden al tal van oplossingen uitgedokterd met de KULeuven, zoals bij de restauraties van gewapende betonelementen (RVS-gebouw) en bij het beschermen van Orthodoxe wandschilderingen (Chevetogne). ❚

Bouwen aan monumenten

41

schiedam | Proveniershuis

Gefaseerde restauratie Proveniershuis Schiedam

“Veel ontdekt tijdens de werkzaamheden” Drie grote historische complexen bezit Vereniging Hendrick de Keyser in Schiedam; één ervan is het Proveniershuis. Meteen nadat het Proveniershuis in 2005 aan de vereniging was overgedragen, werd er een restauratie- en onderhoudsplan opgesteld.

Een ingrijpend onderdeel daarvan was het zogenaamde achterhuis of hoofdgebouw. De werkzaamheden aan dit gedeelte van het gebouw zijn enkele maanden geleden afgerond.

De nieuwe woningen volgen de structuur van het dak, dat uit drie kappen bestaat.

Proveniershuizen waren wooncomplexen voor ouderen uit de gegoede burgerij die verzekerd wilden zijn van een relatief onbezorgde oude dag. Het Proveniershuis in Schiedam ligt aan de Schie, op de plek staat waar ooit het Leprooshuis stond, waar zieken werden verzorgd.

Historische structuur

Het Schiedamse Proveniershuis werd in 1980 verbouwd ten behoeve van sociale woningen. In het achterhuis kwam een horecavoorziening. Dat deel van het complex bevond zich in slechte staat toen Hendrick de Keyser het Proveniershuis in 2005 overnam, vertelt Karianne Vandenbroucke, architecte bij de vereniging. “In de vorige eeuw hebben er rond 1910 en in de jaren tachtig verbouwingen plaatsgevonden en tijdens die laatste is de historische structuur van het hoofdgebouw ernstig aangetast. Er was veel van de structuur weggebroken, de overgebleven houtconstructie was slecht en de vervangende staalconstructie had onvoldoende stijfheid.” Besloten werd om het complex in fases te restaureren en op te knappen, zegt Vandenbroucke.

42

Bouwen aan monumenten

Regentenkamer

De restauratie en verbouwing van het hoofdgebouw vond in 2011-2012 plaats. Een van de uitgangspunten was het terugbrengen door Den Hoed Aannemers BV (zie ook kader) van de in de jaren tachtig verwijderde binnenmuren waardoor de structuur en dus de proporties van de vertrekken in ere hersteld zouden worden. Op de benedenverdieping is nu een restaurant met keuken gerealiseerd; op de tussenverdieping is de regentenkamer hersteld. Karianne Vandenbroucke: “Er was wel historische informatie beschikbaar maar geen oorspronkelijk bestek of bouwtekening meer. Wel hebben we diverse aspecten uit foto’s van voor 1980 kunnen halen ter ondersteuning van herstel van historische elementen. Kleuronderzoek bracht onder meer naar voren dat in die kamer de kleuren grijs, roze en groen waren gebruikt.”

Niet historiseren

De nieuwe woningen, geeft Vandenbroucke aan, volgen de structuur van het dak dat uit drie kappen bestaat. De vocht-

schiedam | Proveniershuis

Projectinfo Ingrijpend

Het Proveniershuis werd in 1980 verbouwd ten behoeve van sociale woningen.

problemen veroorzaakt door het doorzakken van de dragende zakgoten van de dakconstructie werden opgelost door deze iets op te krikken en een afschot aan te brengen. Over de achterzijde vertelt Vandenbroucke: “Daar zijn ingangen naar de woningen gekomen. Die hebben we met behulp van moderne materialen een eigentijdse uitstraling gegeven. Het zijn nieuwe elementen die niets met de historische structuur te maken hebben en we wilden daarom niet historiseren.”

Tot slot wijst ze nog op een bijzonderheid in het restaurantgedeelte. “Er zat een kleine overloop, een insteek; dat konden we zien aan sporen van een vroegere wand. Maar waar die overloop voor heeft gediend is nog niet helemaal duidelijk. We hebben de bouwsporen in het zicht gebracht en laten het aan de kijker over om de puzzel van deze ruimte op te lossen.” ❚

De grootste uitdaging voor Den Hoed Aannemers BV uit Bergambacht – een in 1935 opgericht familiebedrijf met restauraties als één van de specialiteiten – bij het werk aan het achterhuis van het Proveniershuis lag op het constructieve vlak. Projectleider Hennie Pruijssers vertelt dat de oorspronkelijke dragende muren bij een eerdere verbouwing waren vervangen door een stalen constructie. “Die hebben we er nu weer uitgehaald en hebben de oorspronkelijke situatie hersteld, dus met dragende muren. Dat was het meest ingrijpende onderdeel van onze werkzaamheden, met bijvoorbeeld veel en secuur stempelwerk.”

De overige werkzaamheden betroffen onder meer het aanpassen van de inrichting van het achterhuis aan de nieuwe situatie en herstelwerk aan dak, goten en vloerbalken. “Zoals we dat bij restauraties gewend zijn”, zegt Pruijssers. “Al kun je geeneen project met het andere vergelijken. Wanneer je in een monumentaal pand bezig bent, loop je altijd tegen onverwachte zaken aan. Hier dus ook. We hebben echter de kennis en ervaring om daar op in te kunnen spelen.” Omdat het achterhuis grenst aan een grote open ruimte was er logistiek gezien evenmin sprake van een lastige situatie. “We hebben alles langs die pleinkant laten lopen. Dat was voor ons handig en de bewoners in de rest van het complex hebben niet tot nauwelijks last van ons gehad.”

Restauratie Proveniershuis Schiedam

13880211_DenHoed.indd 1

03-06-13 12:32 Bouwen aan monumenten

43

roermond | BACO-gebouw

Beeld | Omayra Mingels, SATIJNplus Architecten

BACO-gebouw Roermond nieuw hoofdkantoor Wonen Limburg

“Herbestemmen monument past in ons duurzaamheidsstreven” lijk in ons duurzaamheidsstreven.”

Nadat het gebouw in 2012 was gekocht en de opleverdatum al vaststond, kwam er een proces op gang waarin naast kwaliteit ook snelheid centraal stond. “Binnen zes maanden moest de uitvoering klaar zijn”, glimlacht Plum.

“Ontiegelijk snel ja, maar dat hebben we bij de aanbesteding aangegeven en alle partijen gaven aan dat dit haalbaar was. Dat kwam uit. De samenwerking verliep soepel en er was veel overleg en flexibiliteit. Spannend en uitdagend.”

Thermische schil

Na onder meer een meelfabriek (oorspronkelijk), fietsenfabriek, koffiebranderij en meubelzaak is Wonen Limburg de nieuwe bewoner van het in 1905 gebouwde BACO-gebouw in Roermond.

Om de authenticiteit van de gevels intact te laten is volgens het doos-in-doosconcept gebouwd. Het interieur is heel specifiek en geïnspireerd door ‘het nieuwe werken’.

T

oen Wonen Limburg in 2011 begon met een reorganisatie stond het afronden ervan begin 2013 gepland. Dat werd uiteindelijk ook de deadline voor de verbouwing van het nieuwe hoofdkantoor, het BACO-gebouw, vertelt projectleider vastgoedontwikkeling John Plum. “We hebben heel bewust voor een bestaand gebouw in plaats van nieuwbouw gekozen. Het herbestemmen van dit monument past name-

44

Bouwen aan monumenten

Het gebouw – zes verdiepingen, een oppervlakte van 4.100 m2 en 170 werkplekken – werd voorzien van een doos-in-doosconstructie en het interieur werd helemaal afgestemd op de filosofie van Wonen Limburg (zie kader).

Daar zijn de medewerkers nadrukkelijk bij betrokken, aldus Plum. “Ons uitgangspunt was ‘het nieuwe werken’ en dat in een omgeving die een thuisgevoel oproept. Dat zorgde in het begin wel voor scepsis, maar dat weet je. Nu is iedereen enthousiast. Er is sprake van een relaxte, maar vooral ook stimulerende sfeer waarin de samenwerking en daarmee het onderlinge begrip is toegenomen.” Architectenbureau SatijnPlus werd benaderd voor het ontwerp, en heeft samen met CauberghHuygen een energetisch goed regelbare kantooromgeving gerealiseerd, geeft Plum vervolgens aan. “Zoals gezegd is de buitenschil intact gebleven, die was door de vorige eigenaar al gerestaureerd, zoals binnen de staalconstructie en monumentale kern is gehandhaafd, waar lift en trappenhuis zijn gesitueerd. Verder is alles gestript.” Architect

roermond | BACO-gebouw

Projectinfo Ongekend snel Kwaliteit bieden in heel korte tijd – het was een uitdaging maar het is SPIE Nederland B.V. bij het BACO-gebouw gelukt. Omdat ze de klant een totaalpakket kunnen bieden en via korte lijnen en efficiënt kunnen communiceren, geven project manager Libert Huinen en projectleider Son Huynh aan. Zowel intern als met andere partijen. SPIE installeerde alle elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties, te weten energiezuinige led-verlichting, brandmeld-, beveiligingssystemen, meet- en regelsystemen en de totale warmte- en koude-opwekking via een gesloten bronnensysteem. Ook is het gebouw van ventilatie- en sanitairinstallaties voorzien.

“En dat moest ongekend snel worden gerealiseerd”, zegt Libert Huinen. “We hadden in totaal zeven maanden voor de detailengineering, inkoop en uitvoering. In dit project zijn onder meer 1.600 m2 strekmetalen klimaatplafonds geplaatst.” SPIE verzorgde ook de technische voorzieningen in de geklimatiseerde tussengevel en legde op het voorterrein 28 bronnen aan, tot op een diepte van 130 meter.

Een van de uitdagingen was al dat techniek inpassen in een bestaand gebouw, legt Son Huynh uit. “dat betekent heel creatief zijn, anticiperen op het gebouw en soms ter plekke oplossingen bedenken. Te meer omdat het gebouw niet maatvast is.”

“Kracht van ons bedrijf en zeker een voordeel bij dit project is dat we snel kunnen reageren en anticiperen”, vult Huinen aan.

“Ook een pré is dat we meedenken en bekend zijn met werken in monumenten. We kunnen bovendien terugvallen op vakmensen.” Er waren tijdens het werk zo’n 10 per verdieping in het BACO-gebouw actief, aldus Son Huynh. “Met z’n allen hebben we een unieke oplossing gerealiseerd die helemaal aansluit bij de sfeer die Wonen Limburg in het gebouw nastreeft.”

Niet maatvast

Fotografie: Johannes van Assem

Harold Janssen legt uit dat er tussen buitengevels en kantoor een thermische schil is gerealiseerd. Die schil werd aan de achtergevel uiteindelijk 115 centimeter breed zodat er tevens een vluchtweg in aangelegd kon worden.

“De schil is voorzien van verwarming om condensvorming tegen te gaan.

Het binnenklimaat wordt via klimaatplafonds geregeld.” Er is niet gekozen voor de gemakkelijkste oplossing, geeft Janssen aan, wel voor de oplossing die

het best aansluit bij de principes van Wonen Limburg. Echt lastige aspecten waren er echter niet, zegt hij. “Bijzonder was wel de korte tijd waarin alles is gebeurd: engineering en uitvoering binnen een jaar. Dat betekent meer dan goed voorbereiden en problemen of obstakels zo veel mogelijk voor zijn of op het moment dat ze zich voor doen daadkrachtig oplossen. Dat is dankzij de deskundigheid en ervaring van alle betrokkenen gelukt.”

Zo werkte de aannemer, Schakel & Schrale, met dubbele ploegen, vertelt projectleider Robert Houben. Het bedrijf was zoals gezegd voornamelijk binnen aan het werk (op enkele werkzaamheden op het dak en aan de gevels na) en bracht onder meer in samenwerking met SPIE Nederland (zie kader) de installaties aan in de thermische schil. Naast de korte bouwtijd stond Schakel & Schrale voor nog een uitdaging, zegt Houben. “Het gebouw is niet maatvast, daarom hebben we het eerst digitaal laten scannen (zie kader).

De hartafstanden zijn overal anders en dat geldt eveneens voor de omvang van de kozijnen. De balken lopen evenmin waterpas. ►

Bouwen aan monumenten

45

Van idee tot realisatie !

Uw aanspreekpartner tijdens het gehele project.

Wij bieden u o.a. de volgende diensten met als werkgebied: Architectuur Monumenten / Archeologie / Cultuurbehoud Tunnel / Mijnbouw Kunst Scheepvaart Kwaliteitscontrole Procesindustrie Meten (o.a. tactiel meten, deformatiemeting) - Inspectie (o.a. endoscopie, thermografie) Reverse-Engineering Overige -

diensten: Meet-/Scandienstverlener FARO Benelux Trainingspartner Geomagic Vertegenwoordiging PointCab (de oplossing binnen de Architectuur!)

Constructiebureau H.Hagenaars VOF - Heuvel 97, 6042 JS Roermond - Tel. (0475) 350 333 – http://www.hagenaars.nl

13880220_hagenaars.indd 1

03-06-13 12:23

Waarom gebouw in Waaromwe weook ookbij bijhet hetBaco Blaauwlakenblok Roermond vroeg de kaart stonden? zo vroeg opzode kaartopstonden?

Omdat toekomst minstens net zo zo Omdat de de toekomst minstens net mooi de historie. historie. mooi moet moet zijn zijn als als de Vroeg. Vijf letters. Een woord. Voor ons staat het voor optimaal. Voor slim, voor denken, voor vooruitzien. Met kennis van zowel het heden als het verleden.

Want Schakel & Schrale is van alle tijden.

Die aanpak passen we toe bij de restauratie en renovatie van paleizen, kerken, woonhuizen, musea en monumenten. We weten als geen ander hoe er vroeger werd gebouwd. Die kennis gebruiken we vandaag bij onze restauratie- en renovatieprojecten. Met een groot hart voor uw pand, met noodzakelijke kennis van details, bouwstijlen en oog voor hedendaagse gebruikerseisen, comfort en duurzaamheid. Schakel & Schrale is een Erkend Restauratie Bouwbedrijf en wordt steeds vaker vroeg in het traject betrokken. Hoe vroeger onze betrokkenheid, des te eerder uw historische pand weer de meerwaarde terug krijgt die het verdient.

Voor meer informatie bel met één van onze vestigingsdirecteuren: Pim Schipper, vestiging Amsterdam, (020) 574 52 74 of Joep Grooten, vestiging Den Haag, (070) 359 89 90 of Robert Houben, vestiging Roermond, (0475) 39 92 22.

Hoe vroeger, hoe beter. www.schakel-schrale.nl

13880221_SchakelenScharale.indd 1

11-06-13 12:05

roermond | BACO-gebouw

Projectinfo Realistische kopie Werken in een groot, voormalig industrieel gebouw dat niet maatvast is, zoals het BACO-gebouw, is voor een aannemer een behoorlijke uitdaging. Constructiebureau H.Hagenaars VOF hielp een handje. “We hebben laserscans gemaakt en op die manier een realistische kopie van het gebouw aan de aannemer kunnen voorleggen”, aldus Detlev Hagenaars. “Met behulp van die scans ontstaat er een 3D-beeld dat alle schoonheid maar ook alle oneffenheden laat zien.” Mede dankzij dat beeld, zegt hij, kon de doos-in-doosconstructie worden gerealiseerd. “Met ons werk bieden we ondersteuning, zeker als, zoals in dit geval, er snel moet worden gewerkt en een precieze voorbereiding essentieel is. De scan is conform de werkelijkheid binnen gewenste afwijking.”

Fotografie: Johannes van Assem

Vanwege het monumentale karakter van de constructie is er voor gekozen de nieuwe vloeren mee te laten golven.” Verder gaf het bedrijf in samenspraak met interieurarchitect en adviseur invulling aan de wensen van Wonen Limburg op het gebied van de akoestiek, aldus Houben die besluit met een verwijzing naar een detail dat aansluit bij het duurzaamheidsstreven van de corporatie. “We kregen het verzoek om bepaalde oude materialen te verwerken in het nieuwe interieur. Zo hebben we een deel van de verwijderde houten vloer hergebruikt als wandafwerking. Duurzaam en een bijzonder element zoals er meer zijn in wat zeker geen standaardgebouw is geworden.” ❚

Daarom, legt Hagenaars uit, wordt het bedrijf steeds vaker door de monumentenwereld ingeschakeld en worden er bijvoorbeeld regelmatig 3D-beelden voor onder andere de Rijksdienst gemaakt. “We doen nieuwbouw, maar ook grotten en dergelijke. En monumenten dus, want in gebouwen met een lange geschiedenis gebeurt in de loop der jaren veel en dat maken wij inzichtelijk.”

Het nieuwe thuiswerken op kantoor Voor het interieur van het BACO-gebouw en in het verlengde ervan de interieurs van de buurtwinkels had Wonen Limburg specifieke wensen: een thuisgevoel creëren en dat combineren met de principes van het nieuwe werken. Het nieuwe thuiswerken op kantoor, zo omschrijft Martijn Frank Dirks van studiomfd het. “Dat betekent dat we de ruimtes van thuis hebben vertaald naar de kantooromgeving.”

ICT

Engineering

Validation and Inspections Maintenance Sprinkler Systems

Telecom

Electrical

HVAC

Security Systems

www.spie-nl.com

SPIE-Building Systems Sanderboutlaan 8a 6181 DN Elsloo tel. 088-1192300

studiomfd ontwikkelde het concept samen met Fresh Forward, onder meer op basis van de input van een team Wonen Limburg-medewerkers die een aantal dagen in Amsterdam doorbrachten, op zoek naar inspirerende plekken. Dirks legt uit dat hij bij het uitwerken van de ideeën voortdurend op zoek was naar een spanningsveld. “Bij het oproepen van een thuisgevoel bestaat het gevaar dat het kneuterig, wat oubollig wordt. Door op de details te letten en het gebruik van frisse kleuren is dat voorkomen, is er dynamiek in het interieur gebracht.”

Hij legt uit dat het interieur exclusief voor Wonen Limburg is gemaakt, onder meer gebaseerd op de kleuren van hun huisstijl. Kenmerkend is dat bij het creëren van verscheidenheid de eenheid niet uit het oog is verloren. De diverse verdiepingen hebben een open karakter maar er zijn ook enkele afgescheiden ruimtes, zoals de speelkamers (inspirerende kamers met buitenproportionele items), concentratiekamers (waar niet of beperkt gebeld mag worden) en individuele werkplekken in de vorm van een vitrinekast. Verder zijn er bijvoorbeeld belmeubels en praatbanken, dusdanig ontworpen dat de akoestiek is afgestemd op de functie.

“Net zoals thuis iedere ruimte een functie heeft, hebben de ruimtes dat hier ook”, zegt Dirks. “Omdat er voor is gekozen de afgescheiden ruimtes over de verdieping te verspreiden, zijn er allerlei hoekjes ontstaan. Zo vindt iedere werknemer wel een geschikte plek voor de werkzaamheden waar hij of zij op dat moment mee bezig is.”

Bouwen aan monumenten

47

Didam | Albertusgebouw

Albertusgebouw Didam verankerd in gemeenschap

“Vrijwel iedere inwoner heeft er een band mee” Niet alleen het gebouw maar ook de omgeving opwaarderen, dat was het uitgangspunt bij de verbouwing en restauratie/renovatie van het Albertusgebouw in Didam.

A

rchitect Karel Nieuwland, verantwoordelijk voor het ontwerp voor de herbestemming van het uit 1896 stammende monumentale pand, vertelt over de nieuwbouw van het gezondheidscentrum bij een eerder project elders in Didam. “Daarmee kwam de eerdere vestiging van het gezondheidscentrum achter het Albertusgebouw leeg te staan en kregen we de kans de situatie daar te verbeteren.”

Vroegere achtervleugel

Het gezondheidscentrum was in de jaren zeventig gebouwd om de functie van ziekenhuis van het Albertusgebouw over te nemen. Welzijnsstichting Welcom trok vervolgens in het vrijgekomen monument. Dat overigens niet helemaal eindnegentiende-eeuws is, aldus Nieuwland. “Er zijn tot de jaren zestig van de vorige eeuw uitbreidingen geweest.” In 2010 kwam het in bezit van Laris Wonen en Diensten dat vervolgens een goede manier ging zoeken om het gebouw te herbestemmen tot wooncomplex. Manager Projecten Eric Jacobs geeft aan dat uiteindelijk werd besloten om het voormalige

48

Bouwen aan monumenten

gezondheidscentrum af te breken en de vroegere achtervleugel van het Albertusgebouw terug te brengen. “Daardoor herstel je de sfeer van vroeger en versterkt de omgeving. Vanwege de vroegere functies – ziekenhuis en welzijn – hebben veel inwoners een band met het pand.”

Twee functies

In nauw overleg met Welzijnsstichting Welcom is het ontwerp gemaakt voor de begane grond. Na de planvorming nodigde Laris een viertal aannemers uit voor de prijsvorming.

Uiteindelijk viel de keuze op Goldewijk uit Doetinchem vanwege hun visie op de beste integrale aanpak. Belangrijk aandachtspunt tijdens de bouw was het gescheiden houden van twee functies, zegt Eric Jacobs. “Behalve woningen – 24 waarvan 1 wat kleinere – komen er ook ruimtes voor Welcom in het gebouw. Dat betekent aparte ingangen met eigen gangenstructuur creëren.” Goldewijk begon in januari 2012 met de voorbereidingen in een gebouw dat in een redelijke goede staat verkeerde, aldus projectleider Hans Verheij. “Alleen de kozijnen aan de achterzijde waren niet al te best meer.”

Didam | Albertusgebouw

Herbestemming tot wooncomplex.

Lange termijn

Verheij: “We hadden hier met zowel nieuwbouw, restauratie en renovatie te maken. Een complexe situatie. De oude kap bijvoorbeeld, daar zijn we heel zorgvuldig mee omgegaan.

De spanten zijn terug te zien in de bovenste woningen. Verder zijn er zoveel mogelijk authentieke elementen hersteld of gehandhaafd.” Karel Nieuwland noemt de zichtbaarheid van de diverse tijdsgewrichten eveneens een bijzonder aspect. “Als je door het gebouw loopt zie dat er in verschillende periodes is aangebouwd.” Hij vindt dat dankzij de goede voorbereiding het aantal verrassingen tijdens het werk beperkt zijn gebleven. Hans Verheij knikt: “Al heb je altijd onverwachte zaken, dingen die je pas ontdekt als je bezig bent.” “We kiezen bewust voor een aanpak die aansluit bij ons duurzaamheidsstreven”, vult Eric Jacobs aan. “We kijken naar de lange termijn, willen een gebouw dat er over vijftig jaar ook nog staat.” ❚ De spanten zijn terug te zien in de bovenste woningen...

het nieuwe goldewijk…

Bouwen vraagt in de huidige tijd om een vernieuwende visie. In het Goldewijk ontwikkelingsmodel

staat

maximale

klantwaarde

centraal.

Gebruikswaarde,

belevingswaarde en toekomstwaarde van een gebouw worden dusdanig met elkaar verbonden dat optimale flexibiliteit en toekomstbestendigheid wordt geboden. Maximale transparantie en klantpartnerschap zijn daarbij leidend.

...zó kan het ook

www.goldewijk.nl

...en ook het glas-in-lood werd gehandhaafd.

Bouwen aan monumenten

49

Plaatsnaam| |Belasting Rotterdam Projectnaam & Douane Museum

Belasting & Douane Museum gemoderniseerd

Verbeterde routing, meer expositieruimte Beeld | Hans Diepenhorst, BURGY Bouwbedrijf, e.a.

Na enkele jaren voorbereiding en een uitvoeringsperiode van 15 maanden voldoet het Belasting & Douane Museum weer aan de eisen die aan een modern museum gesteld mogen worden. Bijzonder element is de in vroegere sferen herstelde De Kuyper Salon.

I

n 1948 verhuisde het Belasting & Douane Museum naar de huidige locatie aan de Parklaan 14, het voormalige woonhuis van de familie De Kuyper (rijksmonument). Begin jaren negentig werd er flink verbouwd en werd het museum uitgebreid met Parklaan 16 (beschermd stadsgezicht), eens woonhuis van de bankiersfamilie Mees. In 2001 was er opnieuw een ingreep en zo’n zeven jaar geleden ontstonden de plannen voor een volgende verbouwing, vertelt Hoofdpresentatie Wim van Es. “Eigenaar Rijksgebouwendienst gaf aan dat een algehele verbetering noodzakelijk was; onze wensen waren onder andere meer expositieruimte, een verbeterde routing en nieuwe installaties.”

Verticale techniekschacht

Het ontwerp van de verbouwing was opnieuw (zie kader) afkomstig van architect Jan van Iersel van Architectenbureau van den Broek en Bakema. Hij moest onder meer ruimte creëren voor de nieuwe installaties.

De oplossing werd onder het dak gevonden. Verder werd er een verticale techniekschacht gerealiseerd om

50

Bouwen aan monumenten

leidingen en dergelijke uit het zicht te houden. Een andere wezenlijke ingreep was volgens Wim van Es het uithuizen van het depot op de derde verdieping. Dat werd verplaatst naar Den Haag waarmee de expositieruimte van 400 m2 naar 600 m2 werd uitgebreid. Voor de werkzaamheden, zegt Van Es, stonden twaalf maanden.

Dat werden er door enkele onverwachte zaken vijftien.

“Geen probleem, dat hebben we door wat te improviseren weten op te vangen.”

Jules Deelder

Op de benedenverdieping kreeg het restaurant een facelift, werden de toiletten verplaatst en kreeg de ontvangstzaal een meer museaal karakter. In het museumgedeelte werden doorbraken ten behoeve van een betere routing gecreëerd. Op de bovenverdieping werd dus extra expositieruimte gerealiseerd met ernaast een ruimte voor workshops en dergelijke. Meest opvallende deel van Parklaan 14 is de ‘De Kuyper Salon’, die weer zijn vroegere ambiance heeft gekregen. “Deels bevond die zich nog in de oude staat, ►

Rotterdam |Plaatsnaam Belasting & Douane | Projectnaam Museum

Boven en rechts: aan het interieur werden hoge eisen gesteld.

“Alles grijpt in elkaar”

Lucas van der Ham, projectleider van BURGY Bouwbedrijf uit Leiden, geeft aan dat inpandig werken in een monumentale omgeving vaak logistieke uitdagingen oplevert. Ook bij het Belasting & Douane Museum. “We moesten grote installaties en bijbehorende leidingen in een beperkte ruimte onderbrengen, uit het zicht, en daarbij rekening houden met het monumentale karakter van het gebouw. Bovendien werd aan het interieur heel hoge eisen gesteld. Dat betekent op een creatieve wijze naar oplossingen zoeken.” Een adequate voorbereiding en zorgvuldige voorbereiding waren dus een must, zegt Van der Ham. “Het dak is er af geweest, onder meer om de installaties te kunnen plaatsen. Verder hebben we bijvoorbeeld monumentale schouwen gebruikt om leidingwerk en dergelijke in te verbergen. Die hebben we opengemaakt en vervolgens weer als voorheen dichtgemetseld.” Dat er op piekmomenten tussen de 30 en 40 mensen in het gebouw werkzaam waren, vroeg eveneens om een goede afstemming, aldus Van der Ham. “Dankzij goed plannen, continu overleg en een flexibele houding hebben we niet veel langer dan gepland over het werk hoeven doen.”

Derde keer

Hij heeft inmiddels een relatie met het Belasting & Douane Museum opgebouwd, geeft architect Jan van Iersel van Architectenbureau van den Broek en Bakema aan.

Voor de derde keer is hij betrokken bij een, dit keer zeer integrale verbouwing. “Belangrijke aspecten nu waren het vernieuwen van de installaties, het verwijderen van de dakverdieping om daar een nieuwe, ruime expositiezaal te creëren evenals geheel nieuwe personeelsvoorzieningen, en het verbeteren van het interieur. Ook heeft de al eerder uitgevoerde toevoeging in de steeg tussen de twee panden een nieuwe belangrijke betekenis gekregen: die functioneert nu als de hoofdingang, waardoor de routing aanzienlijk is verbeterd. Tevens is er een einde gemaakt aan de wirwar van leidingen en kabelgoten door gebruik te maken van een centrale schacht. Verder is de routing verbeterd, onder meer met het realiseren van doorbraken zodat het museum een meer open karakter heeft en de bezoeker makkelijker rondloopt. Het interieur heeft nu het niveau dat bij een modern museum past.”

De ‘De Kuyper Zaal’ daarentegen werd teruggebracht in vroegere staat, geeft Van Iersel aan. “We hebben ons aan de hand van onder meer foto’s en een kleuronderzoek een beeld gevormd van de situatie vroeger. Zo bleek dat een deel van de ruimte was afgetimmerd voor de opslag van boeken. Er zat geheel ander behang tegen de wanden en het middendeel van het plafond was donker geschilderd waar het vroeger licht was. Dat alles hebben we hersteld.

Door de verbinding met buiten is dit een heel mooie plek voor allerlei bijeenkomsten geworden.”

Projectinfo Extra waarde “Met onze kennis zijn we bij elk project van extra waarde”, merkt directeur Rob Monks van Monks Stukadoors op. Dus ook bij een op het oog relatief eenvoudig project als het Belasting & Douane Museum, geeft hij aan. “In de basis ging het om herstelwerk, veelal plaatselijk. Het is overigens voor ons een mooie uitdaging om dat onzichtbaar te laten aansluiten op het bestaande stucwerk. In een deel van de tentoonstellingsruimten hebben we geadviseerd om het stucwerk helemaal te vernieuwen omdat er in het verleden al veel was gerepareerd. En in de vide hebben we vanwege het strijklicht uiteindelijk gekozen voor stucwerk van groep 0.”

Aan het interieur van het museum werden hoge eisen gesteld en dat gold dus ook voor het stucwerk, zegt Monks. Tot de werkzaamheden behoorden verder onder meer het herstellen van lijstwerk en plafonds. Voor het verlengen van een rieten ornamentenplafond bracht Monks rvs ankers aan. “Daarvoor gebruiken we een speciaal systeem.” In de kelder werd vanwege de vochtige omgeving een trasmortel toegepast, buiten werd voor het aanhelen van het frijnwerk op de kolom de mortel specifiek op kleur gemaakt.

“Uiteindelijk hebben we vanuit onze restauratiekennis bepaalde onderdelen uitgewerkt.

Zo heeft iedere opdracht toch zijn bijzondere aspecten.”

Problemen voorkomen Het was weliswaar een routineopdracht voor Van Lierop, specialist in het conserveren en herstellen van hout, vochtverdrijving en bestrijding van houtinsecten, maar wel een die van belang is, vertelt Bart van Lierop. “Ons werk was preventief, bedoeld om problemen te voorkomen.” Hij legt uit wat die eventuele problemen hadden kunnen zijn. “Door het isoleren van de muren zou er in de plafonds van de expositieruimten condensvorming kunnen ontstaan. In de nieuwe situatie is er sprake van warmte binnen, in combinatie met een koude gevelmuur. Dan kan er op de overgangsplek, bij de balkkoppen, condensvorming ontstaan. Dat kan uiteindelijk tot een schimmelprobleem leiden.

Door nu verdeeld over de diverse verdiepingen de balkkoppen te injecteren, wordt dat probleem voorkomen, aldus Van Lierop. In totaal ging het om 300 balkkoppen, een fors aantal geeft hij aan. “Maar verder niet lastig. Het was vooral een kwestie van goed plannen en ons werk op dat van de andere partijen afstemmen. Dat is allemaal prima verlopen.”

Het museum bestaat uit twee panden.

Bouwen aan monumenten

51

Rotterdam | Belasting & Douane Museum

Aan de hand van archiefmateriaal zijn historische elementen hersteld.

Van Lierop

deels hebben we aan de hand van foto’s oude elementen teruggebracht”, vertelt Wim van Es die aangeeft dat de zaal voor vergaderingen en ontvangsten zal worden gebruikt. Aan de voorzijde wijst hij nog op de hekwerken voor beide panden. “Voor nummer 14 staat het oorspronkelijke hek weer, dat was jarenlang ergens opgeslagen. Het hek voor nummer 16, met een dichtregel geschreven door Jules Deelder, is daar op gebaseerd, maar heeft een moderne uitstraling. Zo worden historie en heden zowel binnen als buiten gecombineerd.” ❚

Conserveert & Herstelt Hout | Verdrijft Vocht

Van Lierop Van Lierop

Een gezonde kijk op onroerend goed Houtinsectenbestrijding | Zwamsanering Houtrestauratie met epoxytechniek | Isochips®-kruipruimteisolatie Vochtwering | Kruipruimterenovatie | Constructiedroging Heteluchtmethode | Zuurstofarmeluchtmethode | Microgolvenmethode Onderzoek met de videoscope | Inspectieabonnementen Vestigingen in: Alphen aan den Rijn | Liempde | Echt Heerhugowaard | Assen | Mechelen (B) www.vanlierop.nl Van Lierop

52

Bouwen aan monumenten

Van Lierop Van Lierop

ISO 9001

gecertificeerd

Aannemers

AANNEMERSBEDRIJF CAUWENBORGH Watermolenpad 1, 4611 HX BERGEN OP ZOOM T .......................................+31 (0)164 244347 F .......................................+31 (0)164 299711 E info@cauwenborgh.nl W www.cauwenborgh.nl

Advies en Realisatie Historische Interieurs

DE BONTH VAN HULTEN BV Postbus 115, 5250 AC VLIJMEN T .......................................+31 (0)73 5119022 F .......................................+31 (0)73 5117387 E bvh@volkerwessels.com W www.bonthvanhulten.nl

Ruys Interieurs Utrechtseweg 89, 3702 AA ZEIST T ..................................... +31 (0)30 6922860 F ..................................... +31 (0)30 6916655 E info@ruys-zeist.com W www.ruys-zeist.com

Architecten AANNEMINGSBEDRIJF NICO DE BONT B.V. Molenstraat 2, 5262 ED VUGHT Postbus 76, 4611 5260 AB VUGHT T ...................................... +31 (0)73 5189480 F ...................................... +31 (0)73 5189490 E info@nicodebont.nl W www.nicodebont.nl

Koninklijke Woudenberg Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T .......................................+31 (0)183 606606 F .......................................+31 (0)183 602667 E info@koninklijkewoudenberg.nl W www.koninklijkewoudenberg.nl

Adviesbureaus

AKERBOUW BV Geesterweg 6, 1911 NB UITGEEST Postbus 19, 1920 AA AKERSLOOT T ..................................... +31 (0)251 315817 F .................................... +31 (0)251 315909 E info@akerbouw.nl W www.akerbouw.nl

ADEMA ARCHITECTEN Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

ADEMA ARCHITECTEN Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN Westsingel 9, 3811 BA AMERSFOORT T ..................................... +31 (0)33 4631705 F ..................................... +31 (0)33 4610854 E bureau@vanhoogevest.nl W www.vanhoogevest.nl

ADVIES EN APPLICATIE

BOUWBEDRIJF VAN SCHAIK BV Poeldijk 1, 3621 CZ BREUKELEN Postbus 11, 3620 AA BREUKELEN T .......................................+31 (0)346-262344 F .......................................+31 (0) 346264064 E info@bouwbedrijfvanschaik.nl W info@bouwbedrijfvanschaik.nl

BMG ADVIES EN APPLICATIE BV Postbus 2715 3800 GG AMERSFOORT T ..................................... +31 (0) 33 4519258 F ..................................... +31 (0) 33 4519256 E info@bmg-advies.nl W www.bmg-advies.nl

groot gunneweg

delft

restauratie advies & bouwmateriaalkundig onderzoek

BOUWBEDRIJF TADEMA Orionweg 1 Postbus 525, 8901 BH LEEUWARDEN T ...................................... +31 (0)58 2124670 E bouwbedrijven@tademagroep.nl W www.tadema.nl www.restauratieornamenten.nl

LAUDY BOUW & ONTWIKKELING Postbus 89, 6130 AB SITTARD T .......................................+31 (0)46 4516933 F .......................................+31 (0)46 4520631 E laudy@laudybouw.nl W www.laudybouw.nl

JORISSEN SIMONETTI ARCHITECTEN DOETINCHEM LEIDEN MAARSSEN RIJSSEN STEENWIJK Postbus 203, 7460 AE RIJSSEN T......................................... +31 (0)548 518888 E info@jsagroep.nl W www.jorissensimonettiarchitecten.nl

Vanaf â&#x201A;Ź 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

GROOT GUNNEWEG DELFT RESTAURATIE ADVIES Postbus 43, 1399 ZG MUIDERBERG T ...................................... +31 (0)6 10061050 E info@grootgunnewegdelft.nl W www.grootgunnewegdelft.nl

TAK ARCHITECTEN Zocherweg 2a, 2313 ZV DELFT Van Oldenbarneveldtstraat 92-2, 6827 AN ARNHEM T ...................................... +31 (0)15 2125903 E info@takarchitecten.nl W www.takarchitecten.nl

Bakstenen

NIBAG B.V. Postbus 75, 7570 AB OLDENZAAL T ...................................... +31 (0)541 585858 F ...................................... +31 (0)541 585859 E info@nibag.nl W www.nibag.nl

STEENFABRIEK BIEZEVELD B.V. Lange Weistraat 25, 5331 LH KERKDRIEL T .......................................+31 (0)418 631719 E info@brickburgers.com W www.biezeveld.nl

Bouwen aan monumenten

53

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

BRICKBURGERS B.V. St. Jozefweg 66b, 5953 JP REUVER T .......................................+31 (0)77 4742920 F .......................................+31 (0)77 4745170 E info@brickburgers.com W www.brickburgers.com

Betonrestauratie

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

Constructie

HARLA BV Gildenweg 12, 1696 AM OOSTERBLOKKER T....................................... +31 (0)229 262822 F....................................... +31 (0)229 262858 E info@harla.nl W www.harla.nl

CONSTRUCTIEBUREAU DE PROUW Vossegatsedijk 2a, 3981 HS BUNNIK Postbus 164, 3980 CD BUNNIK T.................................. +31 (0) 30 254 08 88 E buro@de-prouw.nl W www.de.prouw.nl

Constructie/straalbedrijf VOGEL BV Fruitenierstraat 13, 3334 KA ZWIJNDRECHT Postbus 1100, 3330 CC ZWIJNDRECHT T .......................................+31 (0)78 6100400 F .......................................+31 (0)78 6100480 E vogel@vogel-bv.nl W www.vogel-bv.nl

Beurzen

Evenementenhal Venray De Voorde 30, 5807 EZ VENRAY T....................................... +31 (0)478 519 790 F....................................... +31 (0)478 519 780 E venray@evenementenhal.nl W www.evenementenhal.nl

Bladgoud

Lilian Fopma CONSTRUCTIE & STRAALBEDRIJF LILIAN FOPMA Industrieweg 22, 8861 VH HARLINGEN T......................................... +31 (0)517 431011 F......................................... +31 (0)517 431031

Gevel

MEER LICHT MHB bv Onderstalstraat 3, 6674 ME HERVELD Postbus 6, 6674 ZG HERVELD T..........................................+31 (0)488 451951 F..........................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

Gevelonderhoud

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

Duivenwering REMMERS BOUWCHEMIE Stephensonstraat 9, 7903 AS HOOGEVEEN T ...................................... +31 (0)528 229333 F ...................................... +31 (0)528 268199 E info@remmersbouwchemie.nl W www.remmersbouwchemie.nl Gerdon Duivenwering Postbus 43, 6720 AA BENNEKOM T........................................ +31 (0)6 53189373 F........................................ +31 (0)31 8419949 E info@gerdon.nl W www.gerdon.nl

Gevelreiniging

Elektrotechnische Dienstverlener

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 F .......................................+31 (0)575 542311 E info@linova.nl W www.linova.nl

CROON ELECTROTECHNIEK BV Schiemond 20-22, 3024 EE ROTTERDAM T..........................................+31 (0)10 4483344 E info@croon.nl W www.croon.nl

S.M.B. WERVELREINIGING BV Houtkopersstraat 40, 3334 KD ZWIJNDRECHT T..........................................+31 (0)78 6104110 M.........................................+31 (0)6 53267367 E info@s-m-b.nl W www@s-m-b.nl

Funderingstechnieken Bouwmaterialen

SCHELPKALKMORTELS NEDERLAND Driemanssteeweg 622, 3084 CB ROTTERDAM T..........................................+31 (0)10 4103951 F..........................................+31 (0)10 4802359 E info@schelpkalkmortels.nl W www.schelpkalkmortels.nl

54

Bouwen aan monumenten

P. VAN ‘T WOUT FUNDERINGSTECHNIEKEN bv Exportweg 50, 2742 RC WADDINXVEEN Postbus 431, 2740 AK WADDINXVEEN T.........................................+31 (0) 182 617767 T.......................................... +32 (0)182611376 E info@pvantwout.nl W www.heiwerken-pvantwout.nl

SUPERLOOK BV De Gevelreiningsexpert en meer Postbus 8791, 4820 BB BREDA T .......................................+31 (0)76 5874207 M ....................................... +31 (06) 55327598 E info@superlook.nl W www.superlook.nl

Glas

Glasateliers

E.V.M. NV Westkaai 6, B-8930 MENEN T....................................... +32 (0) 56 5113 97 F......................................... +31 (0)30 2722220 E info@evmglass.com W www.evmglass.com

STOLKER GLAS Wijde wade 2, 3439 NP NIEUWEGEIN T ................................................ 030 2855400 F ................................................ 030 2672902 E info@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl STOLKER GLAS Galvanistraat 88, 6716 AE EDE T .............................................. 0318 64 12 14 F .............................................. 0318 63 22 89 E ede@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl

GLASATELIERS STEF HAGEMEIER Hoefstraat 199, 5014 NL TILBURG T .........................................+31 (0)13 5360818 F .........................................+31 (0)13 5358655 E info@glasinloodnet.nl W www.glasinloodnet.nl

GLASATELIER ZUID NEDERLAND Beneluxstraat 6, 5061 KE OISTERWIJK T ....................................... +31 (0)13 5030668 F ........................................ +31 (0)13 5030669 E info@glasatelierzuidnederland.nl W www.glasatelierzuidnederland.nl

Kalk

ARTE CONSTRUCTO Molenberghei 18, B-2627 SCHELLE T........................................... +32 (0)3 8807373 F........................................... +32 (0)3 8807370 E Info@arteconstructo.be W www.arteconstructo.be

Hydraulische Kalkmortels

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Leidekkers ISOGLAS HAARLEM BV Jan Tademaweg 19, 2031 CT HAARLEM T .......................................+31 (0)23 5319036 F .......................................+31 (0)23 5341022 E info@isoglas.nl W www.isoglas.nl

LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Houthandel

Glas in Lood

S

glas in lood atelier D O M TA D GLAS IN LOOD ATELIER DOMSTAD Ceylonlaan 6, 3526 AD UTRECHT T......................................... +31 (0)30 2722111 F......................................... +31 (0)30 2722220 E info@atelierdomstad.nl W www.atelierdomstad.nl

HOUTHANDEL HOUTEX BV Willem de Zwijgerstraat 1, 2741 DA WADDINXVEEN T..........................................+31 (0)182 615933 F..........................................+31 (0)182 610105 E info@houtex.nl W www.houtex.nl

Hoveniers ENDEVOETS DAKBEDEKKINGEN Everbest 13, 5741 PL BEEK EN DONK T......................................... +31 (0)492 450699 F......................................... +31 (0)492 450682 E endevoetsdakbedekkingen@hetnet.nl/mail

Glas in lood JILLEBA Amphoraweg 5, 2332 ED LEIDEN T.........................................+ 31 (0)71 5318323 F..........................................+31 (0)71 5313443 E info@jilleba.nl W www.jilleba.nl

LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Bogaerts-Van Nuland BV Walstraat 3-5, 5371 AL RAVENSTEIN Postbus 15, 5370 AA RAVENSTEIN T......................................... +31 (0)486 411586 F......................................... +31 (0)486 413722 E info@bogaerts-van-nuland.nl W www.bogaerts-van-nuland.nl

Vanaf â&#x201A;Ź 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

VAN DER TOL GROEP BV Postbus 9349, 1006 AH AMSTERDAM T..........................................+31 (0)20 6677777 F..........................................+31 (0)20 6677778 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl Regio Zuid-Holland Van der Tol Groep BV Morsestraat 12, BERKEL EN RODENRIJS T..........................................+31 (0)10 4400822 F..........................................+31 (0)10 4400829 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl Regio Utrecht Van der Tol Groep BV Tolakkerweg 18, HOLLANDSCHE RADING T.........................................+31 (0) 35 5248920 F.........................................+31 (0) 35 5248929 E info@vandertolbv.nl W www.vandertolbv.nl

VAN KEULEN B.V. Postbus 1, 4640 AA OSSENDRECHT T......................................... +31 (0)164 672387 F........................................ +31 (0)164 672069 E info@vankeulen-loodgieters.nl W www.vankeulen-loodgieters.nl

VAN DE KIMMENADE BV Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND T........................................ + 31 (0)492 512164 F........................................ + 31 (0)492 558867 E info@leiendaken.nl W www.leiendaken.nl

Bouwen aan monumenten

55

Vanaf â&#x201A;Ź 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

Natuurlijke hydraulische kalk

RIDDER METALEN DAK- WANDSYSTEMEN Vestiging Ridder Noord Marowijne 41, 1689 AR ZWAAG Postbus 4149, 1620 HC HOORN T .........................................+31 (0)88 8111888 F .........................................+31 (0)88 8111800 E info@riddersystems.nl W www.riddersystems.nl Vestiging Ridder Zuid Dommelstraat 31, 5347 JK OSS F .........................................+31 (0)412 658397

LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN WELY BV Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN T......................................... +31 (0)316 524050 F......................................... +31 (0)316 526950 E info@vanwelyleidekkers.nl W www.vanwelyleidekkers.nl

g

REYNCHEMIE NV Industrieweg 25B, 8800 ROESELARE T............................................+32 (0)51 242527 F............................................+32 (0)51 229892

loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres Bezoekadres

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103 5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat

Postadres

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon

oper-, zinkwerken Koper-,loodlood- en en zinkwerken Telefoon WALTER VERHOEVEN BV Lei bedekkingen Telefax loodenzinkwerken zinkwerken Koper-, looden LeiKoper-, bedekkingen 073 - 513 00- 49 073 - 51376 0073 49 073 511 Loodgieters werken & Leidekkersbedrijf LoodgietersTelefax Lei bedekkingen Internet Lei bedekkingen 073 - 511 76 73 Loodgieters werken 073 511 76 73 Nieuwkuijksestraat 103, 5253 AEwww.walterverhoeven.nl NIEUWKUIJK Telefoon

073 - 513 00 49

Telefax

073 - 511 76 73

Postbus 14 Postbus 14 5253 ZG00 Nieuwkuijk 073 - 513 49 5253 ZG Nieuwkuijk

DAVIQUE SIERSCHILDERWERKEN Vissersteeg 3, 2841 XL MOORDRECHT T.................................... +31 (0)182 391169 M........................................ +31 (0)624270952 E info@davique.nl W www.davique.nl

E reynchemie@skynet.be W www.reynchemie.com

Ongediertebestrijding

VAN LIEROP CONSERVEERT & HERSTELT HOUT | VERDRIJFT VOCHT Regio Noord Postbus 52, 2400 AB ALPHEN A/D RIJN T..........................................+31 (0)172 433514 E info@vanlierop.nl W www.vanlierop.nl

drij

Walter Verhoeven BV loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV Bezoekadres Nieuwkuijksestraat 103

Restauratieschilders

Regio Zuid en Belgie postbus 48, 5298 PB LIEMPDE T..........................................+31 (0)411 632647 E info@vanlieropzuid.nl

STICHTING RESTAURATIE ATELIER LIMBURG Postbus 1679, 6201 BR MAASTRICHT T ........................................ +31 (0)43 3218444 F .........................................+31 (0)43 3100555 E info@sral.nl W www.sral.nl

Studio Kei STUDIO KEI Noord Bevelandstraat 17, 1025 NP AMSTERDAM T .........................................+31 (0)20 6364121 M ........................................+31 (0)6 55166349 E mail@studiokei.nl W www.studiokei.nl

Restauratiesloop

W www.vanlierop.nl

Telefoon

Internet

www.walterverhoeven.nl Telefax

E-mail

info@walterverhoeven.nl

Restauratoren

Internet Loodgieters werken Internet www.walterverhoeven.nl E-mail Loodgieters Postbus 14,werken 5253 ZG NIEUWKUIJK www.walterverhoeven.nl E-mail info@walterverhoeven.nl info@walterverhoeven.nl E-mail T......................................... +31 (0)73 5130049 E info@walterverhoeven.nl W www.walterverhoeven.nlLeist

een import

Leisteen Importeurs

VAN MILT RESTAURATEURS BV Kauwenhoven 38, 6741 PW LUNTEREN T ...................................... +31 (0)318 482256 F ...................................... +31 (0)318 484189 E info@vanmiltrestaurateurs.nl W www.vanmiltrestaurateurs.nl

LEI-IMPORT B.V. Postbus 7015 6050 AA MAASBRACHT T........................................ +31 (0)475 436439 F....................................... +31 (0)475 436882 E info@lei-import.nl W www.lei-import.nl

tels

VAN RIJSWIJK PRECISIESLOOP BV Veldweg 12, 5061 KJ OISTERWIJK Postbus 80, 5060 AB OISTERWIJK T......................................... +31 (0)13 5283934 F......................................... +31 (0)13 5216349 E info@precisiesloop.nl W www.restauratiesloop.nl, www.precisiesloop.nl

Smederijen

stauratiemor-

Restauratiemortels

SMEDERIJ FRITS KRAMER Goejanverwelle 62, 3467 PR HEKENDORP T........................................ +31 (0)182 501340 F........................................ +31 (0)182 503094 E frits@fritskramer.nl W www.fritskramer.nl

Meubelstoffering Meubelstoffering BOFIMEX OOSTENDORP BV Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl

56

Bouwen aan monumenten

Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

SMEDERIJ OLDENHAVE BV Bedrijvenweg 6, 7251 KX VORDEN T......................................... +31 (0)575 551428 F......................................... +31 (0)575 551714 E info@smederijoldenhave.nl W www.smederijoldenhave.nl

Timmerfabrieken

Vochtbescherming

Energieweg 19

4231 DJ Meerkerk Postbus 4

4230 BA Meerkerk

Tel. 0183-358777

Fax 0183-358787

nfo@vandervegt.nl

SMEED- EN CONSTRUCTIEBEDRIJF VAN DER VEGT BV Energieweg 19, 4230 BA MEERKERK T......................................... +31 (0)183 358777 F......................................... +31 (0)183 358787 E info@vandervegt.nl W www.derestauratiesmid.nl

Prof. van der Waalsstraat 3E, 1821 BT ALKMAAR

Steenfabrieken • Alle voorkomende staalconstructies, trappen, hekwerken zowel in staal, aluminium en roestvrijstaal

NGK erkende restauratie Smederij

REMISE INTERIEURBOUW T..........................................+31 (0)72 5153482 E info@remise-interieurbouw.nl W www.remise-interieurbouw.nl

Verf fabrikanten

• Smeedwerk STEENFABRIEK VOGELENSANGH Munnikhofsestraat 33, 6653 AB DEEST • Stalen ramen T......................................... +31 (0)487 512459 F......................................... +31 (0)487 514825 E steenfabriek@vogelensangh.nl • Restauratie projecten W www.vogelensangh.nl

Steenhouwerij

REMMERS BOUWCHEMIE Stephensonstraat 9, 7903 AS HOOGEVEEN T ...................................... +31 (0)528 229333 F ...................................... +31 (0)528 268199 E info@remmersbouwchemie.nl W www.remmersbouwchemie.nl

HERSFT & HELDER B.V. Bouwweg 19, 8243 PJ LELYSTAD Postbus 2074, 8203 AB LELYSTAD T......................................... +31 (0)320 260616 F......................................... +31 (0)320 261184

Vochtbestrijding

KÖSTER AFDICHTINGSSYSTEMEN BV Postbus 432, 3840 AK HARDERWIJK T......................................... +31 (0)341 467090 F......................................... +31 (0)341 467099 E info@koster-afdichtingssystemen.nl W www.koster-afdichtingssystemen.nl

Wandspanning

E info@herfstenhelder.nl W www.herfstenhelder.nlVerfpro Steenhouwerij Zederik Hogewaard 6, 4235 VS TIENHOVEN T .........................................+31 (0)183 606635 F..........................................+31 (0)183-601144 E info@zederik.biz W www.zederik.net

Verf producten

Meubelstoffering

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl

Steigerbouw LINOVA VERFPRODUCTEN

Zonwering

Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

Wie doet wat

T .......................................+31 (0)575 542300 E info@linova.nl W www.linova.nl,

DEJO STEIGERS BV Havenstraat 7-1, 3861 VS NIJKERK T........................................ +31 (0)33 2571390 F........................................ +31 (0)33 2544250 E info@dejosteigers.nl W www.dejosteigers.nl

,,

Verzekeringen

SCHERMNED Grote Woerdlaan 36c, 2671 CL NAALDWIJK T......................................... +31 (0)174 622214 F......................................... +31 (0)174 622687 E info@schermned.nl W www.schermned.nl

Tegels

DONATUS VERZEKERINGEN Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN ALBARELLO BV Berltsumerdyk 35, 9036 MT MENALDUM T......................................... +31 (0)518 481923 F......................................... +31 (0)518 482081 E info@albarello.nl W www.albarello.nl

Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN T .........................................+31 (0)73 5221700 F .........................................+31 (0)73 5221717 E info@donatus.nl W www.donatus.nl

r Hieg ? uw lo o Neem contact op met Niek Oostendorp voor alle informatie: T +31 (0)495 450095 E n.oostendorp@louwersuitgevers.nl

Bouwen aan monumenten

57

Utiliteitsbouw

Tekst | Jan-Kees Verschuure

Beeld | Bouwcombinatie Nieuwbouw Erasmus MC, Asona

Nieuwbouw Erasmus MC bereikt mijlpaal met oplevering Fase Oost

Bouwcombinatie voert tempo op Een bouwproject van acht jaar op een begrensde stedenbouwkundige vlek in hartje Rotterdam, die bij aanvang nog deels bebouwd was.

Begin 2009 is de Bouwcombinatie Nieuwbouw Erasmus MC gestart met de voorbereiding; in december 2009 is de bouw gestart en na 3,5 jaar is het eerste bouwdeel van het vernieuwde Erasmus MC een feit. Fase Oost gaat de apotheek, laboratoria, Centrale Sterilisatie Afdeling en poliklinische functies huisvesten, alsmede kantoorfuncties van het ziekenhuis. â&#x20AC;&#x153;En we zijn nog niet op de helftâ&#x20AC;?, vertelt Fred Reurings, projectdirecteur namens de Bouwcombinatie Nieuwbouw Erasmus MC.

58 | STEDENBOUW 712

rotterdam | Erasmus MC

Foto boven: Links het voltooide nieuwbouwdeel; aan de andere zijde van een te slopen gebouw wordt al gewerkt aan verpleegafdelingen.

Foto links: Bouwdeel Oost is in gebruik genomen.

Fase Oost, het tegen het bestaande onderzoeksgebouw aangebouwde eerste deel van de geplande L-vorm van de nieuwbouw, werd volgens planning op 30 januari 2013 opgeleverd. Met niet alleen voor een ziekenhuis indrukwekkende cijfers: 120 meter en 31 verdiepingen hoog, 85.000 m² groot en 2.200 toekomstige medewerkers rijk. Wie niet weet dat het hier om een van de grootste Nederlandse ziekenhuisclusters gaat, zou kunnen concluderen dat het nieuwbouwproject Erasmus MC met Fase Oost voltooid zou zijn. De verpleegafdelingen, de hotfloors en de spoedeisende hulp moeten echter nog volgen, alsmede de aanhechting van het Sophia Kinderziekenhuis op hetzelfde terrein, middels een overdekt plein en een allesverbindende Passage, plus de integratie van de voormalige Daniël den Hoedkliniek – nu nog gevestigd in RotterdamZuid en na de fusie met het Erasmus MC omgedoopt in Daniël den Hoed Oncologisch Centrum. “De bouw is gefaseerd omdat een bestaande vleugel van het ziekenhuis de nieuwbouw vooralsnog in tweeën deelt, een plan dat er al lag toen wij als bouwcombinatie in beeld kwamen”, aldus Reurings, die als projectdirecteur de schakel vormt tussen de opdrachtgever met zijn adviseurs en de uitvoerende partijen.

'Trein moet blijven rijden' “Volgens plan bouwen is de grote uitdaging”, vervolgt Reurings. “Het lijdt geen twijfel dat zelfs grote concerns als Ballast Nedam en BAM, die in deze bouwcombinatie verenigd zijn, elkaar moeten opzoeken om dit soort projecten goed te kunnen behappen. Over de technische kennis

beschikken we allemaal, maar qua slagkracht heb je elkaar nodig. Ook de installatiewerkzaamheden zijn om die reden in combinatie aangenomen.” Ook zullen opdrachtgever en uitvoerende partijen soms compromissen moeten sluiten. “Een academisch ziekenhuis moet over de modernste middelen kunnen beschikken, terwijl het ontwerp jaren eerder wordt uitgewerkt. Om zo laat mogelijk te kunnen inspelen op gewijzigde inzichten en nieuwe middelen, heeft de opdrachtgever naast een cascobestek bij opdracht gekozen voor afzonderlijke zorggerelateerde afbouwbestekken, die voortschrijdend in de tijd worden verstrekt. Aan de andere kant moeten onze honderden bouwplaatsmedewerkers, die straks het tempo gaan opvoeren naar de definitieve opleverdatum toe, volgens plan kunnen doorbouwen. Wij hebben daarom niet voor niets vijf afzonderlijke afbouwstromen georganiseerd. De trein moet dan wel blijven rijden, maar altijd op basis van wederzijds commitment van zowel opdrachtgever als bouwcombinatie.”

Achthonderd medewerkers Naar juni 2017 toe, de uiteindelijke opleverdatum, wordt het aantal uitvoerende medewerkers op de bouwlocatie 'opgevoerd' van vierhonderd tot ruim achthonderd man, want er moet veel tegelijkertijd worden gerealiseerd. “Wij zijn nu op hoogte aan het komen met Fase West 1.

Dat bouwdeel ligt dwars op Fase Oost aan de andere zijde van de bestaande vleugel van het oude ziekenhuis, die de nieuwbouw nog steeds in tweeën deelt. ►

59 | STEDENBOUW 712



functioneel renovatie en nieuw kitwerk  FRENK staat voor Functioneel Renovatie En Nieuw Kitwerk. Een betere omschrijving van onze bedrijfsvoering kunnen we haast niet geven, enkel wat  aspecten toelichten. FRENK Afdichtingen B.V. bestaat uit drie business units met ieder hun eigen specialisatie. Vanuit onze vestiging in Hoogvliet bieden wij de verschillende onderdelen van FRENK afdichtingen B.V. op flexibele wijze aan.   

     

KitHerstelTM

Luchtdicht BouwenTM

BrandWerendTM

Specialisatie in herstel- en renovatie- projecten:

Specialisatie in hoogbouw voor utiliteits- en woningbouw:

Specialisatie in brand- en rook- werende afdichtingen en door- voeringen, door wanden en vloeren:

• • • • • • •

• • • • • • •

Vervangen en herstellen kitvoegen Glijplaatconstructies Vloeistofdichting Kimaansluitingen Rubberprofielen en profielplaten 2 componentenvoegen Mogelijkheid in totale aanpak van de gevel, inclusief voegwerk en gevelreiniging

• Verzorgen van lezingen, adviezen, inspecties en rapportages

Lucht- en dampdichte aansluiting Zelfklevende butyltapen Flexibele polyurethaanschuimen Compressiebanden Compartimenteringen Totale systemen Specialisatie in hoogbouwprojecten

• Verzorgen van lezingen, adviezen, inspecties en rapportages

• • • • •

Kabel en gootdoorvoeren Omrandingsvoegen Tijdelijke doorvoeringen Staal- en houtconstructies Compartimenteringen

• Verzorgen van lezingen, adviezen, inspecties en rapportages

FRENK Afdichtingen B.V. Functioneel renovatie en nieuw kitwerk | Cromme meth 88 | 3191 TG Hoogvliet telefoon +31 (0)10 416 0303 | fax +31 (0)10 438 0045 | email info@frenk-bv.nl

www.frenk-bv.nl

rotterdam | Erasmus MC

Projectinfo 'Bouwdirectie dient goed geregeld te worden bij complexe projecten' Erasmus MC heeft binnen de nieuwbouworganisatie twee zeer complexe bouwprojecten lopen: een onderzoeksfaciliteit en een productie-apotheek. Voor beide projecten is advies- en projectmanagementbureau BOB Advies uit Zeist ingeschakeld om de hoofddirectie te verzorgen.

Voor de onderzoeksfaciliteit is de ruwbouwfase gerealiseerd in het bestaande faculteitsgebouw op het terrein van Erasmus MC in Rotterdam. Voor productieapotheek A15 te Gorinchem voert BOB Advies de hoofddirectie over het gehele bouwtraject, tot en met ingebruikname. Apotheek A15 is geen apotheek in strikte zin, eerder een ‘fabriek’ waar medicijnen worden geproduceerd. Hoofddirectievoerder Wilbert de Wit: “De bereiding van medicijnen vindt plaats onder de meest strenge, steriele en gecontroleerde condities, onder andere gewaarborgd door te werken in een cleanroom met een strikt voorgeschreven luchtdrukhiërarchie. Tijdens de bouw is er daarom bovengemiddelde aandacht voor schoon werken, validatie en commissioning. Zeer complex, mede door het grote aantal betrokken adviseurs, maar een enorme uitdaging!”

Levering en montage van luchtkanalen De nieuwbouw en renovatie van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam betreft onder andere een dertigtal verdiepingen tellend gebouw, terwijl 15.000 mensen per dag in- en uitlopen. Mensen die verse lucht nodig hebben. Hiervoor levert, monteert en isoleert Airpro 50.000 m² rechthoekig en 40.000 m¹ rond luchtkanaal. Het zijn deze kanalen die de longen van het gebouw zullen vormen; een 'knap staaltje werk' door Airpro bv.

Foto boven: De verbindende Passage ter hoogte van het opgeleverde nieuwbouwdeel.

Foto midden: Het ontwerp wordt gekenmerkt door witgrijze gevels en verruimde daglichttoetreding.

Foto beneden: In het hart van de foto wordt gewerkt aan Bouwdeel West 1, met patiëntfuncties.

Deze bestaande vleugel is op dit moment uitgehuisd, zodat de asbestsanering en sloop ervan kan starten. Op die plek komt bouwdeel West 2, dat met West 1 een poot van de L gaat vormen en als geheel - volgens planning in 2017 – zal worden ingehuisd met patiëntfuncties van het Erasmus MC en het geïntegreerde Daniël den Hoed Oncologisch Centrum.” Tussendoor wordt in november 2013 de Passage en het Plein Sophia opgeleverd. Hiermee nemen Erasmus MC en het Sophia Kinderziekenhuis volgens planning de nieuwe hoofdingangen in gebruik. Ook zal in de loop van 2014 – naast de nieuwe hoofdingang bij Fase Oost - de nieuwe locatie voor de spoedeisende hulp worden opgeleverd. “De sloop van de genoemde gebouwen voeren wij zelf uit inclusief asbestsanering, en zal in totaal circa negen maanden in beslag nemen. Het is dus nog even wachten op de start van bouwdeel West 2. Zo zie je maar dat ook in het geval van een bouwduur van acht jaar een strakke planning noodzaak is.” ❚

Het EMC is een academisch ziekenhuis met alle voorzieningen die daarbij horen, zoals operatiekamers, laboratoria, kantoren, een apotheek en restaurants.

Airpro moet dus van alle markten thuis zijn. “Naast deze diversiteit aan voorzieningen geeft de centrale ligging van de nieuwbouw en het feit dat het oude ziekenhuis gewoon in gebruik blijft een grote logistieke uitdaging. Het betekent bouwen, verhuizen, slopen en weer bouwen, waarbij het bestaande ziekenhuis gewoon moet kunnen blijven functioneren. Communicatie en organisatie zijn hierbij sleutelwoorden, die zullen leiden tot een succesvol project.”

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Advies

Uitvoering

Installaties

Bouwkosten Bouwperiode Bouwprogramma

Erasmus MC EGM Architecten (landschapsarchitect: Juurlink [+] Geluk) Aronsohn Raadgevende ingenieurs, Peutz, Royal HaskoningDHV Bouwcombinatie Nieuwbouw Erasmus MC (BAM Utiliteits bouw BV - Grote Projecten & Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling – Speciale Projecten) Installatiecombinatie Nieuwbouw Erasmus MC (ULC Groep BV & BAM Techniek BV) € 450 miljoen december 2009 - juni 2017 (Fase Oost 38 maanden) 185.000 m² BVO inclusief Passage (Fase Oost 85.000 m² BVO)

61 | STEDENBOUW 712

rotterdam | Erasmus MC

Projectinfo

Erasmus MC investeert in mobiele wanden met antibacteriële afwerking De vernieuwing van het Erasmus MC, het universitair medisch centrum van Rotterdam, is nog volop aan de gang. Sinds januari 2013 is de oostelijke toren in gebruik genomen. BREEDVELD heeft er zes mobiele paneelwanden opgeleverd, verspreid over zes etages om vergader-, staf- en oefenruimtes flexibel te kunnen indelen. Speciaal voor deze medische omgeving is gekozen voor een afwerking met Duropal Microplus, een antibacteriële laag die bescherming biedt tegen de overdracht van schadelijke bacteriën.

John van Kerkhof, projectleider bij BREEDVELD Mobiele Wandsystemen, is tevreden over het project. “De geïntegreerde bescherming van Duropal Microplus neutraliseert blijvend en effectief het vermogen van bacteriën om te groeien en zich te vermeerderen. Deze afwerking is uitermate geschikt voor ziekenhuisomgevingen, maar ook net zo goed voor ruimtes waar veel mensen samenkomen, zoals wellness- of verzorgingscentra.

Maar denk ook aan horecaruimtes waar voedsel wordt geproduceerd én geconsumeerd.”

“De antibacteriële werking biedt vertrouwen en veiligheid gedurende de gehele levensduur van de wanden. Veel voorkomende bacteriën worden door Duropal microplus binnen 24 uur met meer dan 99 procent gereduceerd. Zelfs krassen en slijtage hebben geen invloed op de antibacteriële werking.”

“De wanden zijn voorgeschreven door architectenbureau EGM Architecten, een gerenommeerd bureau dat al jaren BREEDVELD-kwaliteit voorschrijft. De keuze voor de Paneelwand Conference T90 past naadloos bij de ambitie van het Erasmus MC om er een gebouw van en voor de toekomst van te maken. Kwalitatief hoogwaardig en voorzien van de laatste bewezen inzichten en technologieën.”

“De geplaatste paneelwanden in het Erasmus MC bestaan uit robuust opgebouwde panelen, gecombineerd met oerdegelijk hang-, loop- en sluitwerk”, vervolgt Van Kerkhof. “Met een eenpuntsophanging kunnen afzonderlijke panelen centrisch aan de zijkanten van de ruimten worden geparkeerd. De geluidsisolerende waarde van de wanden is 46 dB, waarmee een zeer goede vergaderkwaliteit ontstaat.”

Het Erasmus MC is niet het eerste zorgcomplex waar wanden van BREEDVELD zijn geplaatst. Ook het Nijmeegse UMC Radboud, het Tielse Ziekenhuis Rivierenland, het AMC en het VU Medisch Centrum maken gebruik van de 'BREEDVELD-kwaliteit'. John: “We adviseren in de meeste gevallen een oerdegelijk krikmechaniek in plaats van semiautomatische systemen.

Het systeem is door BREEDVELD zelf ontwikkeld en geperfectioneerd en gaat probleemloos twintig jaar mee. Het grote voordeel is dat het krikmechanisme altijd werkt en niet onderhoudsongevoelig is.”

“Dankzij de technische knowhow van BREEDVELD zijn ze in staat om iedere gewenste toepassing optimaal tot uitdrukking te laten komen.

Ruimtelijke efficiëntie, techniek en innovatieve afwerkingen vullen elkaar aan. Daarmee komt BREEDVELD tegemoet aan de meest uiteenlopende wensen van architecten, aannemers, facilitymanagers en eindgebruikers.

Naast paneelwanden produceert en levert BREEDVELD ook vouwwanden, glaswanden en schuifwanden.”

62 | STEDENBOUW 712

rotterdam | Erasmus MC

Projectinfo 'Slagregen blijft buiten' De meeste afdichtingen aan de gevel van het Erasmus MC zijn het werk van Frenk Afdichtingen. Opdrachtgever Hurks Prefabbeton betrok het bedrijf uit Hoogvliet al een half jaar voor de start bij het nieuwbouwproject. Samen hebben ze de details, waaronder de gehele luchtdichte constructie, tevoren uitgedacht. In december 2010 kreeg het kitbedrijf groen licht om met de afdichtingen van de hoogbouw aan de slag te gaan.

Samenwerken aan duurzame oplossingen

Het laatste gedeelte - de laagbouw - is in de tweede helft van 2012 afgerond. Ondanks de gedegen voorbereiding kwam er tijdens de uitvoering meerwerk aan het licht. Frank de Val, directeur van Frenk Afdichtingen, vertelt: “we hebben vier fases van afdichtingen aan het gebouw verricht: van horizontale tot aan verticale afdichtingen, en zowel binnen als buiten. Hierdoor blijft de slagregen zeker buiten. Als laatste hebben we de binnenzijde luchtdicht afgesloten met een duurzame kitvoeg. Met de uiteindelijke plaatsing is de klus voor ons geklaard.”

Frenk Afdichtingen stelt zich flexibel op. “De hoofdaannemer koos een kiezelgrijze kitkleur die niet standaard verkrijgbaar is bij onze leverancier. Die is daarom speciaal voor dit project samengesteld.” Sommige afdichtingen zijn via een ‘glazenwasserconstructie’ aangebracht. Met behulp van een hijsloods konden de kitters alle hoeken van de gevel bereiken. De Val is tevreden over de stand van zaken. “We hebben ook met slecht weer kunnen doorwerken, mede mogelijk gemaakt door de verplaatsbare hijsloods van de opdrachtgever. Ideaal.”

Strategisch vastgoedadvies Projectmanagement Bouwbegeleiding Onderhoudsbegeleiding Gebouwbeheer BOB Advies, denkers en doeners in zorgvastgoed.

www.bobadvies.nl

14-03-13 10:29

Art in air

13-5534 BOB advertentie 90x130-1.indd 1

telefoon: 030 - 251 35 19

Hoogwaardige entrees met maatwerkuitstraling Boon Edam heeft een naam te verdedigen op het gebied van kwalitatief hoogwaardige entreevoorzieningen met een architectonische uitstraling. In het meerdere jaren omvattende nieuwbouwproject Erasmus MC is de specialist uit Edam tot 2016 actief met een omvangrijke levering, bestaande uit verschillende maatwerkproducten.

www.airprobv.nl

Het betreft een combinatie van de productgroepen Tournex, Circleslide en Tourlock, vertelt accountmanager Ben Buijs. “De Tournex is een volautomatische draaideur die opvalt door zijn grote diameter, waardoor een optimale toegankelijkheid wordt gecreëerd. De Circleslide is een gebogen schuifdeur met een grotere capaciteit dan de reguliere schuifdeur, waardoor ook hier een ruimere entree ontstaat. In enkele gevallen liggen de Tournex en de Circleslide naast elkaar. Met de architect is afstemming in de uitstraling verzorgd. De Tourlock tenslotte, is een hoogwaardig beveiligingstourniquet die geschikt is voor kaartlezers.”

In totaal betreft de levering zestien deuren in verschillende gebouwentrees. “Zoals gezegd zijn het custom made-deuren, alle in roestvast staal uitgevoerd. De deuren met een kap van vijfhonderd millimeter zijn tevens voorzien van een luchtgordijn. Bij de deuren met een doorloophoogte van 3.410 millimeter, zoals in de Hoofdentree Oost en de ingangen Museumpark, Sophiaplein en Atrium West, is dit een bijzondere uitdaging. Het geeft weer eens aan hoe belangrijk het is – en hoe flexibel je bent – wanneer je zoals Boon Edam alles zelf ontwikkelt en produceert.”

63 | STEDENBOUW 712

Adv. Art in Air 95x130.indd 1

25-03-13 17:41

rotterdam | Erasmus MC

Akoestisch pleisterwerk vervolmaakt Onderwijscentrum EMC

'Een naadloze oplevering' De centrale ontmoetingsplek in de faculteit Geneeskunde van het Erasmus Medisch Centrum is het nieuwe Onderwijscentrum. Het lichte en ruimtelijke Onderwijsplein is daarvan het hart, en biedt onder meer ruimte aan de Medische Bibliotheek en ruim vierhonderd werk- en studieplekken. Specialist in naadloos akoestisch pleisterwerk Asona Benelux verzorgde een groot deel van de interieurafwerking.

Het Onderwijscentrum is ontworpen door Claus en Kaan Architecten, en het dak is het meest in het oog springende onderdeel. De grote, kolomloze overspanning, die bovenop een bestaande parkeergarage aan de Westzeedijk is gerealiseerd, wordt gedomineerd door een hoge ruimte met kenmerkend rasterwerk, waarmee akoestiek en lichtinval worden geregeld. Asona Benelux monteerde in het Onderwijscentrum, dat in augustus 2012 in gebruik werd genomen, ca. 5.000 m² van het akoestische afwerkingsproduct Sonacoustic PL, met een ultragladde structuur.

Projectleider Astrid van Trier: “Claus en Kaan Architecten staat bekend om de keuze voor de kleur wit in hun ontwerpen. In het ontwerp werd een product voorgeschreven dat ondergrondvolgend en vervormbaar moest zijn en dat naast glad ook naadloos is en de ruimtelijke akoestiek optimaal doet functioneren. Aan al deze eisen voldoet Sonacoustic PL volledig.”

duceerd. “Sonacoustic PL bestaat uit minerale wol – afhankelijk van de akoestische wens variërend van 21 en 30 tot 40 millimeter - met daaroverheen een akoestisch transparante pleisterlaag tot vijf millimeter.

Zo nodig is de pleisterlaag schuurbaar voor het gewenste esthetische resultaat; minerale wol is sowieso gemakkelijk buigbaar. Je kunt met dit materiaal alle kanten op.” Het plafond van het dak in het Onderwijscentrum is afgewerkt met een pakket van 4,5 centimeter Sonacoustic PL; de wanden en de verdiepingsplafonds met een pakket van 2,5 centimeter.

“Dit is een omvangrijke opdracht voor Asona Benelux; al onze projecten, zoals recentelijk het Stedelijk Museum in Amsterdam, hebben een hoog kwaliteitsniveau op het gebied van afwerking en opleversnelheid.

Daarom werken wij met vaste ploegen van 'applicateurs', die alle een uitgebreide training in de toepassing van het afwerkingsproduct hebben gehad.”

Hoge ruimte

Oplevering

Het Onderwijsplein bevindt zich in een hoge ruimte, waarin het – vooral in de bibliotheek – stil moet zijn; dat vraagt om een hoog akoestisch absorptievermogen, waardoor nagalm zoveel als mogelijk wordt gere-

In het Erasmus Medisch Centrum had Asona Benelux tussen november 2011 en de opleverdatum zeven maanden de tijd om af te ronden. “Ongeacht vertragende invloeden van buitenaf, zoals winterkou”, vervolgt

64 | STEDENBOUW 712

rotterdam | Erasmus MC

Van Trier. “Soms moesten in-het-werk oplossingen worden bedacht. Voordeel van Sonacoustic PL is dat je op elk gewenst moment kunt stoppen met de applicatie wanneer een bepaald ruwbouwdeel nog niet gereed is, terwijl de kwaliteit er niet onder lijdt. Hierdoor hebben wij het project voor aanvang van het academisch jaar 2012-2013 kunnen opleveren, met een fantastisch eindresultaat. Akoestische afwerkingsproducten zijn van groot belang voor de esthetische en functionele eindkwaliteit van gebouwinterieurs. Naadloos akoestisch pleisterwerk biedt dé oplossing voor gebouwen met een hoog architectonisch en functioneel afwerkingsniveau, zoals bibliotheken, musea, restaurants en culturele centra, maar ook particuliere woonhuizen.” ❚

Onder en links: kenmerkend plafondrasterwerk, waarmee akoestiek en lichtinval worden geregeld.

65 | STEDENBOUW 712

The finest acoustic ceiling in the world!

Volkomen naadloos en spiegelglad!

Gemeten op een harde ondergrond, Fraunhofer Universität - Stuttgart NRC αw Opbouw 0,80 0,75 25 mm 0,90 0,90 35 mm Ongeëvenaarde geluidsabsorptie!

Fotograaf: Michael van Oosten

Onbrandbaar A2 – simpele applicatie vanaf rolsteiger - M1 Health & Safety tested - in kleur leverbaar – op iedere ondergrond

Budgettair; de gunstigste in zijn soort! Vele referenties in het binnen- en buitenland.

- al meer dan 30 jaar akoestische spuit- en pleisterwerk.

Asona Benelux b.v. - Postbus 554 - 1420 CB - Uithoorn - 020-643 58 50 - info@asona.nl -www.asona.nl

deurne | Distributiecentrum Edco

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | Persburo Bert Jansen

Distributiecentrum Deurne met 100.000 m² vloeroppervlak

Architectuur combineert doelmatigheid met menselijke maat In Deurne wordt een distributiecentrum afgebouwd met maar liefst 100.000 vierkante meter vloeroppervlak. De nieuwe bedrijvigheid levert rond de 250 arbeidsplaatsen op.

Architectenburo Ir. C.J.J. Pepers is verantwoordelijk voor de vormgeving. Het ontwerp werd tijdens de bouw verfijnd in samenspraak met aannemer Wijnen Bouw, opdrachtgever Edco en logistiek adviseur Districom BV. Behalve logistieke doelmatigheid en de menselijke maat speelde ook inpassing in de bosrijke omgeving een belangrijke rol bij de uitwerking.

Dit uit zich in een distributiecentrum met relatief veel daglichttoetreding, subtiele kleurcombinaties en volumevariaties. Architectenburo Ir. C.J.J. Pepers b.v. maakt al ruim twee decennia logistieke centra voor bijvoorbeeld HEMA, Jumbo en Sligro. Ook Edco was geen onbekende.

Begin 2010 zocht deze groothandel contact met architect Cass Pepers. Samen gingen ze op zoek naar ruimte voor centralisatie van de regionale distributie van Edco. Dit gebeurde op basis van een beknopt programma van eisen, dat tijdens de bouw is aangescherpt.

“Het zoeken van een geschikte locatie in Brabant bleek een uitdaging, vanwege het gewenste vloeroppervlak van minstens 80.000 vierkante meter en de benodigde ruimte voor aan- en afvoer”, zegt Pepers. “Een voormalig militair opslagterrein in Deurne langs de N270 bood uitkomst. Na ontmanteling van de bebouwing was er voldoende ruimte. Er werden wel voorwaarden gesteld over de inpassing in

de bosrijke omgeving. Het distributiecentrum mocht niet opvallen en het groen diende zoveel mogelijk behouden te blijven.”

Effectieve indeling Het zestien meter hoge gebouw heeft een grondvlak in de vorm van de hoofdletter H. Hierdoor kon er 100.000 vierkante meter opslagruimte op het perceel terecht. Aan zowel de west- als de oostzijde bevinden zich loadingdocks, 54 in totaal. De stroom vrachtwagens en de stroom auto's en fietsen worden zo gescheiden. Voor de aan- en afvoer van vrachtwagens is er rondom het gebouw een eigen weg. Er is een aparte parkeerplaats voor personenauto's en fietsers. Vanaf daar kan het personeel via een stijgpunt en een brug het gebouw in.

Na oplevering beschikt het gebouw over 200.000 palletplaatsen. De opslagruimte in het gebouw is verdeeld in tien compartimenten van ongeveer 10.000 vierkante meter. ►

Glas en staal gloedvol gecombineerd

67 | STEDENBOUW 712

Projectinfo

Someren tel. 0493 49 05 24

Gespecialiseerd in: Dak- en gevelbekleding

Adres: Havenoord 5 5712 BK Someren

712052_Slegers.indd 1

Havenoord 5 5712 BK Someren Tel. (0493) 49 05 24 Fax (0493) 49 34 69 Bankrelatie: Securityvoorzieningen beschermen ING-bank 67.38.61.902 primaire proces Edco 99.60.20.861 G-rek K.v.K. Eindhoven 17031610 LIHO Telecom & Safety Systems realiseert voor het distributiecentrum van Edco E-mail:BVmail@slegersmontagebouw.nl in Deurne alle security-onderdelen. behoren de complete beveiliging, de BTW nr. Hiertoe 80.84.14.550.B01 toegangscontrole, de videobewaking, de brandmeldinstallatie, de intercomsystemen en de slagbomen. In totaal worden er 1.800 componenten gemonteerd. Met name de brandbeveiliging vormde een uitdaging. Naar verwachting worden de veiligheidssystemen begin juni 2013 opgeleverd.

Het is niet de eerste keer dat LIHO de security realiseert voor Edco. Al sinds 2004 voert dit installatiebedrijf uit Nuenen projecten uit voor de internationale groothandel. Na diverse succesvolle projecten werd LIHO de huisinstallateur op gebied van veiligheid. Bij de nieuwbouw van het distributiecentrum in Deurne vindt er intensieve samenwerking plaats met ETB van Keulen BV, die verantwoordelijk is voor de elektrische energievoorziening.

“Binnen het grote project vormde, behalve de high end-inbraakdetectie, toegangscontrole en IP-camerainstallatie, vooral de brandbeveiliging een uitdaging”, zegt projectleider Hans Embrechts, die samen met zijn collega's van LIHO 3.000 werkuren in het project steekt. “We moesten bijvoorbeeld maar liefst drie branddetectiesystemen integreren vanwege de grootte van het complex en de gewenste compartimentering. Ook bezorgden de milieuhallen, die explosieveilig dienden te worden uitgevoerd, de nodige hoofdbrekens. Het meest bijzonder is misschien wel de brandbeveiliging in de geautomatiseerde opslag. In samenwerking met Jung Heinrich bedachten we een systeem waarbij de heftrucks automatisch onder de roldeur doorrijden bij een brandsituatie. Vervolgens gaan de deuren dicht en is de compartimentering compleet, geheel volgens de voorschriften.”

21-05-13 10:35

Wij zijn een:

Gecertificeerd erkend BORG beveiligingsbedrijf Gecertificeerd erkend Branddetectiebedrijf Gecertificeerd erkend CCTV videobewaking installateur

LIHO Telecom & Safety Systems BV

Collse Heide 24 ● Inbraakbeveiliging 5674 VN NUENEN ● Brandmeld – ontruimingsalarminstallaties ● Toegangscontrole systemen T: +31 (0) 40 296 16 26 ● Videobewaking systemen F: +31 (0) 40 296 16 27 ● Telecommunicatie oplossingen ● Intercom oplossingen “Op al onze overeenkomsten zijn van toepassing onze algemene voorwaarden, gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Eindhoven. Op verzoek wordt u een exemplaar van onze voorwaarden toegezonden.”

712035_Liho.indd 1

E: info@liho.nl I : www.liho.nl

22-05-13 14:16

deurne | Distributiecentrum Edco

Raampartijen zorgen voor meer daglichttoetreding dan het Bouwbesluit voorschrijft.

Door zowel sprinklers als brandscheidende wanden toe te passen was dit toegestaan.

De kantoren bevinden zich boven de loadingdocks op de eerste verdieping aan weerszijden van het gebouw, waarmee er overzicht is op het inkomende en uitgaande vrachtwagenverkeer.

De verdieping met secundaire functies kraagt uit, waardoor de vrachtwagens droog geladen en gelost kunnen worden.

Menselijke maat De keuze viel op een bovenbouw van staal omdat hiermee snel een lichte, ranke en flexibele constructie opgericht kon worden. In de toekomst kan hierdoor op een eenvoudige manier herindeling, herinrichting of opsplitsing plaatsvinden. Ook de gevels en het dak hebben een stalen constructie.

“Het gebouw is 450 meter lang en 265 meter breed en heeft een totale gevellengte van 1.500 meter in een bosrijke omgeving. Ik wilde voorkomen dat het een wereldvreemde schoenendoos werd. Ook wilde ik de menselijke maat integreren”, zegt Pepers, die samen met twee collega's 2.000 manuren in het project stak. “In de bestrating en in de gevels komen de kleuren lichtgrijs en antraciet afwisselend

voor. Horizontale en verticale raampartijen zorgen voor meer daglichttoetreding dan het Bouwbesluit voorschrijft. Door de voetgangersbrug buiten het gebouw te plaatsen, door de H-grondvorm en door de secundaire functies te verlagen ontstaat variatie in volumes.”

Pepers zegt tot slot: “Het distributiecentrum komt in bouwteam tot stand. Volgens mij is dit de beste aanpak bij een dergelijk gebouw, omdat het mogelijk is om in een vroeg stadium gebruik te maken van elkaars expertise.” ❚

In de bestrating en in de gevels komen de kleuren lichtgrijs en antraciet afwisselend voor

Bouwinfo Opdracht TISA Eindhoven participaties bv (Edco Eindhoven BV; eigenaar:

Ontwerp Constructie Bouwbegeleiding Uitvoering Installaties Overig

Bouwperiode Bouwprogramma

Driessen Group) Architectenburo ir. C.J.J. Pepers b.v.

Bouw-adviesbureau van der Zanden BV Cervix vastgoed & adviseurs B.V. Wijnen Bouw Someren BV Heesmans Installatie Techniek B.V. (W); ETB van Keulen BV (E) Liho Telecom & Safety Systems BV (beveiliging); Districon B.V. (stellingen); Slegers Montagebedrijf (gevelmontage) 15 maanden perceel: 217.000 m²; bebouwd oppervlak: 100.000 m²; los/laadkuil 8.400 m²; opslag: 90.000 m²; expeditie + verwerking: 11.500 m²

69 | STEDENBOUW 712

oosterhout | Advies- en Ingenieursbureau Oranjewoud

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Dura Vermeer Bouw Rosmalen, Klimaatservice Holland BV, OVG

Transparant en duurzaam kantoor voor Oranjewoud in Oosterhout Advies- en Ingenieursbureau Oranjewoud heeft een nieuw kantoor in Oosterhout, direct langs de A27. Het gebouw, circa 8.400 m² (BVO) groot, maakt gebruik van natuurlijke omgevingsfactoren en is klimaatbestendig, energiezuinig en daarmee uiterst duurzaam.

De nieuwbouw heeft het BREEAM-NL 'Very Good'-certificaat behaald. Nadat Oranjewoud het inrichtingspakket heeft afgerond zal het certificaat worden aangevraagd.

Architectenbureau Paul de Ruiter maakte het ontwerp van het gebouw volgens de principes van Het Nieuwe Werken. Zo zijn de kantoren onder andere volledig flexibel indeelbaar door de vrije vloervelden. In opdracht van OVG Projectontwikkeling heeft Dura Vermeer Bouw Rosmalen in één jaar tijd gebouwd. Erwin de Poorter, projectleider bij Dura Vermeer, vertelt: “We hebben de complete bouw inclusief de installaties en plafonds gerealiseerd. Huurder en gebruiker Oranjewoud zorgde zelf voor het inrichtingspakket en is vanaf het begin van de bouw nauw betrokken geweest.” De verwachting is dat het kantoor tijdens de zomerperiode in gebruik wordt genomen.

Nieuwe locatie “Oranjewoud zat in een oud pand in Oosterhout en was op zoek naar een nieuwe locatie. OVG heeft gezamenlijk met Oranjewoud een nieuwe locatie gezocht”, aldus Poorter. Het nieuw te bouwen kantoor past binnen het Stedenbouwkundig Plan van de gemeente Oosterhout voor de locatie Beneluxweg-Zuid. De bestaande historische groene landschapsstructuur en

70 | STEDENBOUW 712

de ligging aan de A27 zijn ingepast en worden gebruikt om de (ruimtelijke) kwaliteit van de ontwikkeling van het hele plangebied te versterken. Het kantoorgebouw is als het ware in een nieuw talud ‘geschoven’. Na het akkoord van de gemeenteraad is direct met de bouw gestart. Door van tevoren alles goed voor te bereiden, was het mogelijk om binnen de gestelde termijn van een jaar te bouwen.

Strak en modern Het nieuwe kantoorgebouw van Oranjewoud bestaat uit vijf bouwlagen. Op de begane grond bevindt zich de representatieve entree. De WKO (warmtekoudeopslag) is prominent aanwezig en slechts gescheiden door een glazen pui. Zo worden medewerkers en bezoekers van Oranjewoud bewust gemaakt in de duurzame omgang met energie. De patio zorgt ervoor dat het daglicht van bovenaf naar binnen komt. Een grote houten trap leidt naar de eerste verdieping, waar zich het restaurant en de vergaderruimtes bevinden. Vanuit het restaurant is er goed zicht op de omgeving door een grote glazen pui (‘bloemkozijn’). De bovenste drie verdiepingen zijn ingericht als kantoorruimte.

oosterhout | Advies- en Ingenieursbureau Oranjewoud De gevel bestaat uit een aluminium borstwering en is voorzien van veel glas

De gevel bestaat uit een aluminium borstwering en is voorzien van veel glas voor een optimale natuurlijke lichtinval op iedere werkplek: zo beschikt het gebouw over 531 ramen. Architectenbureau Paul de Ruiter paste aluminium vinnen toe van 25 centimeter die de verticaliteit van de gevel sterk benadrukken. In het atrium zijn blank geanodiseerde aluminium panelen toegepast, die voor meer licht in de patio zorgen.

Bouwmethodiek Het gebouw is 'op staal' gefundeerd, waarbij de belastingen via de vloeren, wanden en kolommen naar de poeren in de fundatie worden afgevoerd. De draagconstructie bestaat uit een prefabbetonskelet en kanaalplaatvloeren. De gevel aan de buitenzijde en binnengevel bestaat uit een aluminium vliesgevel. Verder is er voorzien in een gevelonderhoudsinstallatie die zowel de buiten- als binnengevel kan onderhouden.

Met een tweetal liften is het gebouw bijzonder comfortabel uitgevoerd. De Poorter: “Aangezien we een betonskelet- en vliesgevelinvulling hadden, konden we het gebouw zonder steigerwerk uitvoeren, waarbij de nodige schraaghoogwerkers zijn ingezet.”

BREEAM-NL 'Very Good' Het duurzame gebouw is onderscheiden met het certificaat BREEAM-NL 'Very Good'. Voor de WKO zijn twee bronnen aangelegd in het terrein. De CO2-uitstoot wordt gereduceerd, er zijn waterbesparende maatregelen in toilet- en douchevoorzieningen toegepast en er zijn slimme installaties met aanwezigheidsdetectie en daglichtregelingen en er is een ruime fietsenstalling. Ook bevindt zich midden in het gebouw een grote binnentuin, die als ontmoetingsplek fungeert. Bijzonder is tenslotte ook de waterberging. Het oppervlaktewater wordt opgevangen door infiltratiekratten, waarna het water langzaam in de bodem verdwijnt. ❚

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Advies

Uitvoering Installaties

Bouwkosten Bouwperiode

OVG Projectontwikkeling, Rotterdam Architectenbureau Paul de Ruiter, Amsterdam Hiensch, Badhoevedorp (installaties); Bartels, Veenendaal (constructies) Dura Vermeer Bouw Rosmalen Klimaatservice Holland BV, Hardinxveld-Giessendam (W); Van den Pol Elektrotechniek, Montfoort (E) € 9 miljoen 16 april 2012 - 16 april 2013

Projectinfo E-installaties In Oosterhout verzorgt Van den Pol Elektrotechniek de elektrotechnische installaties voor het nieuwe kantoorpand van ingenieursbureau Oranjewoud. Dat gebeurt op basis van het BREEAM 'Very Good'-certificaat. Om aan de daaraan verbonden duurzaamheidseisen te voldoen wordt een geïntegreerd automatisch schakelsysteem toegepast dat is gekoppeld aan aanwezigheidsdetectie. Daglichtsensoren zorgen voor het juiste verlichtingsniveau en armaturen zijn voorzien van regelbare voorschakelingen.

Buiten wordt energiezuinige terreinverlichting toegepast. In opdracht van de gebruiker legt Van den Pol ook het datanetwerk aan. Oplevering van de installaties staat gepland voor april 2013. Van den Pol werd samen met Klimaatservice Holland geselecteerd op basis van de goede ervaringen met deze combinatie tijdens de bouw van de Westerlaantoren in Rotterdam.

71 | STEDENBOUW 712

Verwarming Ventilatie Luchtbehandeling Koeling Sanitair installatie Regeltechniek Brandblusinstallatie Afstandbeheer Wij feliciteren Oranjewoud en OVG met dit prachtige nieuwe kantoorpand.

Lean&Duurzaam

de koning

De Koning Groep Technologieweg 3 4906 AC Oosterhout 0162 - 450 471

rk oud slimme h r e d n o t a d .... om

Voor al uw schilderwerken op staal, hout, beton of kunststof.

Ook speciale toepassingen - water- en olievaste vloeren - brandvertragende coatings - kunststof coatings en polyurea

en voor glas kunt u 贸贸k bij ons terecht ...

www.vandenpol.com

an !

oosterhout | Advies- en Ingenieursbureau Oranjewoud

Projectinfo 'Optimaal en duurzaam leefklimaat'

De dakcentrale is opgebouwd uit een luchtbehandelingskast met een geïntegreerde stookruimte.

In opdracht van Dura Vermeer Bouw Rosmalen BV heeft Klimaatservice Holland BV in het nieuwe kantoorgebouw ‘Oranjewoud’ de werktuigkundige en sanitaire installaties gerealiseerd. Het installatiebedrijf maakte daarbij deel uit van een bouwteam met OVG Projectontwikkeling BV, Architectenbureau Paul de Ruiter BV, Hiensch Engineering BV en Dura Vermeer Bouw Rosmalen BV. Klimaatservice Holland is een middelgroot installatiebedrijf dat aansprekende projecten realiseert in de industrie, utiliteit, woningbouw en scheepsbouw. Als gecertificeerd installateur richt Klimaatservice Holland zich met name op nieuwbouw, renovatie en onderhoud van technische installaties. Verwarming, ventilatie, luchtbehandeling, koeling, sanitair en de bijbehorende regeltechnische installaties zijn vertrouwde disciplines.

Projectleider Wout de Groot: “Zodra het gebouw glas- en waterdicht was heeft Klimaatservice Holland de dakinstallatieopbouw geplaatst. Deze zwartgelakte dakcentrale is opgebouwd uit een luchtbehandelingskast met een geïntegreerde stookruimte. De gasgestookte CV-ketels hebben vanaf eind 2012 bouwwarmte geleverd waardoor het gebouw goed kon drogen, met bijkomend voordeel dat er kon worden doorgewerkt. Dit heeft ook de kwaliteit van de installaties kunnen waarborgen binnen de bouwtijd van exact een jaar.”

Naast de duurzame energieopwekking met de WKO is tevens in de dakcentrale een liggend warmtewiel toegepast met een hoog voelbaar en latent rendement. Ook wordt elke ruimte (na-)geregeld voor een optimaal leefklimaat. Zodra er beweging wordt gedetecteerd schakelt de verlichting - daglichtafhankelijk - de verwarming op de gewenste binnentemperatuur of de koeling in met een variabele (ventilatie-)luchthoeveelheid.

Duurzaamheid, kwaliteit en energiezuinige maatregelen staan zeker ook garant voor een optimaal leefklimaat in kantoorgebouw ‘Oranjewoud’. De Groot: “De multidisciplinaire aanpak en goede onderlinge coördinatie hebben bijgedragen aan een optimaal resultaat.

Ook Klimaatservice Holland heeft haar duurzaamheidsprestatie geleverd, zodat het BREEAM-NL-oplevercertificaat in de klasse ‘Very Good’ uitgereikt kan worden aan Oranjewoud.”

Uw dak is onze zorg

Partner voor bouwers en beheerders

Afschotmortellaag In opdracht van Dura Vermeer Bouw Rosmalen BV is Lukasse Dakbedekkingen Goes gevraagd de dakbedekking met speciale afschotmortellaag aan te brengen op het dak en het patiodak van het nieuwe kantoorpand van Advies- en Ingenieursbureau Oranjewoud in Oosterhout. Het kantoorgebouw is vanwege de BREEAM-klasse een speciaal project.

Voor het nieuwe kantoor van Oranjewoud in Oosterhout – klasse BREEAM – leverden wij de speciale afschotmortellaag type Profim, met een 2-laagse bitumineuze dakbedekking.

www.lukasse.nl

Albert Plesmanweg 35 ■ 4462 GC Goes T (0113) 27 01 01 ■ F (0113) 23 03 99 E info@lukasse.nl ■ www.lukasse.nl webshop www.lukasseverkoop.nl

De isolatielaag die aanvankelijk op het betondak van het nieuwe gebouw moest worden vastgeboord is vervangen door een speciale afschotmortellaag van het type Profim.

De voordelen hiervan zijn dat er niet geboord hoeft te worden en dat er een strakke vloer op het dak ontstaat waarop geen water blijft staan. Tevens levert dit dakbedekkingssysteem een harde vloer op waarop uitstekend gelopen kan worden en gemakkelijk onderhoud aan het dak en de gevels kan worden uitgevoerd.

Het geheel wordt afgewerkt met een tweelaagse bitumineuze dakbedekking. Het terras op het patiodak wordt door Lukasse afgewerkt met speciale dakterrastegels van het type Zoontjens Jet Black.

73 | STEDENBOUW 712

Lukasse Dakb adv-103 fc.indd 1

14-02-13 17:05

heerenveen | Distributiecentrum Lidl

Tekst Tekst:| Xxxxxxxxxx Jac BuchholzBeeld Beeld: | Xxxxxxxxxxxxx Bouwbedrijf van de Ven BV

Hoge duurzaamheidseisen aan nieuw distributiecentrum Lidl

Aantal vierkante meters maakte bouw uitdagend

Omdat het oude distributiecentrum van Lidl te klein werd en wat faciliteiten betreft niet aan alle eisen voldeed, wordt er momenteel in hoog tempo een nieuw centrum gebouwd in Heerenveen. Dat wordt helemaal afgestemd op de moderne eisen, onder meer waar het duurzaamheid betreft.

Sinds 1 juni 2012 is Bouwbedrijf van de Ven BV uit Veghel bezig met de bouw van het nieuwe distributiecentrum van Lidl in Heerenveen. Het werk moet in mei 2013 worden opgeleverd en gezien de omvang van het gebouw is dat een relatief korte bouwtijd. Een hoog bouwtempo was dan ook een van de eisen in het bestek, zegt projectleider Kees Fransen. “Dat geldt voor alle betrokken partijen. Het betekent onder meer veel overleg, rekening met elkaar houden en flexibel op bepaalde zaken kunnen inspelen. We zien dat alle bedrijven daar aan kunnen voldoen.”

Bouwbedrijf van de Ven werd via een aanbesteding geselecteerd als aannemer. Het bedrijf kreeg dus een kant-en-klare opdracht voorgelegd, maar, zo geeft Fransen aan, er was ruimte voor overleg. “Op ons advies en in overleg zijn er hier en daar wat aanpassingen doorgevoerd.” De aannemer, aldus Fransen, realiseert het gebouw, Lidl verzorgt de koel- en vriesinstallaties. Om de omvang van het nieuwe distributiecentrum aan te geven noemt hij het aantal docks: 136. “Het gebouw heeft een opper-

74 | STEDENBOUW 712

vlakte van circa 50.000 m2. Naast opslag- en distributieruimte komt er onder meer een portiersloge met weegbruggen in, evenals een separaat kantoorgebouw, dat wordt verdeeld over twee lagen in een bepaald deel van het distributiecentrum. Verder wordt het voorzien van onder andere koel- en vriesruimten en een krattenwasinstallatie.”

Het gebouw wordt gerealiseerd met een combinatie van beton en staal.

Zo komen er prefab betonnen kolommen die in-het-werk worden gestort en zijn ook de liggers van de verdiepingsvloeren van beton. Het dak is een voorgespannen staalconstructie met vakwerkspanten. Op de gevels worden ter isolatie dertig centimeter dikke sandwichpanelen geplaatst.

De nadruk ligt bij de gehele bouw op de functionaliteit, al is er ook veel aandacht voor duurzaamheid. “Inderdaad”, bevestigt Kees Fransen. “Het uitgangspunt is de BREEAM 'Very Good'-kwalificatie. Dat zie je dan ook overal terug: in de wijze waarop gekeken is naar lichtinval, naar gebruik van de restwarmte van de koeling, naar zuinig gebruik van licht, water-

heerenveen | Distributiecentrum Lidl

DC Heerenveen is gebouwd volgens BREEAM 'Very Good'

Projectinfo Afbouw Roma Isolatiesystemen leverde en monteerde de binnenwanden, plafonds en deuren voor de nieuwbouw van het Lidl DC in Heerenveen. Het Roma-paneel is een voor koel- en vriescellen ontwikkeld paneel dat ook is toegepast in andere Lidl DC’s. Als fabrikant en full service-dienstverlener in isolatiesysteembouw neemt Roma ook andere onderdelen mee in haar pakket, zoals (brand)werende draai- en schuifdeuren, strokengordijnen, brandwerende roosters, over- en onderdrukventielen en vloerisolatie. Projectleider Dennis van Keulen kijkt met voldoening terug op het project: “We zijn blij dat we de klus volgens planning hebben geklaard.”

verbruik, reductie van CO2-uitstoot, maar ook naar de processen tijdens de bouw. Zo moet niet alleen als het gebouw in gebruik is, maar ook nu de afvalstroom zo veel mogelijk beperkt worden. De ecologie van het terrein is eveneens punt van aandacht. Na de bouw moeten de dieren die er oorspronkelijk verbleven weer terugkeren. Zoals de kerkuil en de zwaluw. Daarom worden er onder meer nestkasten geplaatst.” Fransen kijkt er blijkbaar niet van op. “Nee hoor. Duurzaamheid krijgt steeds meer aandacht; dat betekent dat wij ons daar op moeten instellen.” ❚

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Constructie Uitvoering Installaties

Bouwkosten Bouwperiode

Lidl Nederland GmbH FKG Architecten Van der Weide & Bragt BV Bouwbedrijf van de Ven BV Kanters Elektro BV (E); Van Bon Installatiebedrijf BV (W) raming € 5 miljoen 25 juni 2012 tot 1 mei 2013

Betonwerk Het betonwerk voor distributiecentrum Lidl is afkomstig van Concrete International.

Deze prefabbetonspecialist adviseerde, engineerde en produceerde. Dankzij slimme beslissingen slaagde zij erin om deze megaopdracht binnen de gestelde termijn op te leveren.

“Het distributiecentrum van Lidl telt 10.000 m2 binnenwanden en 5.000 m2 buitenwanden”, vertelt Ronald van den Berg, directeur Concrete International. “De binnenwanden voor onder andere de vriescel en de scheidingswanden bestaan uit massieve betonelementen in diktes van 140 tot 250 millimeter. De gevels van hal en kantoor bestaan uit geïsoleerde sandwichelementen, 300 tot 400 millimeter dik, met het hoogwaardige isolatiemateriaal PIR (PolyIsoCyanuraat). Het ging dus om een enorm aantal vierkante meters, dat ook nog eens binnen drie maanden geleverd moesten worden.

Om deze reden hebben we ervoor gekozen om de productie onder te brengen bij twee productlocaties. Zo konden we andere relaties ook blijven bedienen. Mede dankzij de goede prefabbetonproducten heeft het distributiecentrum het BREEAM-certificaat binnen gehaald.”

75 | STEDENBOUW 712

heerenveen | Distributiecentrum Lidl

devancondities

Lidl

Projectinfo Alles onder één dak H. van Dieren Hei- en Waterwerken uit IJsselmuiden heeft inmiddels de klus geklaard voor de nieuwbouw van Lidl te Heerenveen. “Het leveren en heien van de in totaal ongeveer 7.500 palen is in rap tempo uitgevoerd.”

Daarnaast is ook een groot deel van deze palen gesneld door H. van Dieren Hei- en Waterwerken.

Wij feliciteren Lidl met haar nieuwe distributiecentrum in Heerenveen.

Alle geconditioneerde ruimten zijn in optimale condities geïsoleerd door Roma Isolatiesystemen.

Waar andere partijen spreken van een hoog tempo, gold dit ook voor de firma H. van Dieren Hei- en Waterwerken. “Bij het aannemen van dit werk is er een uitdaging ontstaan binnen ons bedrijf om de vastgestelde deadline te halen. Wij zijn er trots op dat wij dit hebben kunnen waarmaken. Dit houdt in dat er een gedegen voorbereiding aan voorafgaat, waarin je ook de te verwachten risico’s incalculeert. Ons bedrijf beschikt over voldoende goedgekeurd werkmaterieel en zeer gemotiveerd personeel. Door onze vakkennis konden wij snel inspringen op de verwachte problemen bij de uitvoering van dit project. Ons beleid en onze kracht is dat wij ernaar streven korte communicatielijnen te hebben en dat er één aanspreekpunt op de bouw is en één aanspreekpunt op kantoor. Wij merken dat dit het beste werkt in ons bedrijf en door de aannemers ook op prijs wordt gesteld. In ons geval was het enorm belangrijk om goede en duidelijke afspraken te maken zodat planning en voortgang van het project niet in gevaar zouden komen. Indien dit betekende dat er langer doorgewerkt diende te worden, dan gebeurde dat ook. Wat betreft het project is dit volledig in eigen beheer uitgevoerd zodat er zo weinig mogelijk stagnatie uit voortkwam. Dit hield in: eigen inkoop heipalen, de inzet van vijf eigen heistellingen en een eigen kraakwagen om de palen te snellen, en het zelf kalenderen en doormeten van de palen. Het was een enorm leuk project en we zijn de gemaakte afspraken met de aannemer nagekomen”, aldus directieleden Alex en Harry van Dieren.

Afbouw gekoelde DC's is specialisme

Roma bouwde ook: • Lidl DC Weert • Lidl DC Zwaag • Lidl DC Etten-Leur www.romaned.nl Bouwen

met

www.romabelgium.be Kennis

van

condities

Concrete Sticker 1790x480.indd 1

27-05-2010 17:24:27

Concrete Sticker 1790x480.indd 1

27-05-2010 17:24:27

Postbus 712 2920 CA Krimpen aan den IJssel T +31 (0)180 - 514946 ▪ www.concrete-international.nl

76 | STEDENBOUW 712

Cocrete International.indd 1

06-05-13 14:45

Hoofddorp | Fokkerweg

Opritten fly-over Fokkerweg op paalmatrasconstructie Tekst en Beeld: Voorbij Funderingstechniek BV

Met het Masterplan N201+ realiseert de provincie Noord-Holland de vernieuwing van de N201 in het gebied tussen Hoofddorp en Amstelhoek. Hiermee wordt de doorstroming van het verkeer rondom Schiphol en de Bloemenveiling Aalsmeer verbeterd. Onderdeel van dit project is de aansluiting van de N201 met de A9 middels een fly-over constructie, waarvan de opritten gefundeerd zijn op een paalmatrasconstructie.

In 2006 besloot de provincie Noord-Holland tot het Masterplan N201+ met als doelstelling het ontlasten van diverse dorpen van (vracht-) verkeer en het realiseren van een betere aansluiting op het economisch belangrijke gebied rondom Schiphol, de A9 en de A4. Zo worden de bereikbaarheid, leefbaarheid en verkeersveiligheid van de regio verbeterd. Een van de zeven deelprojecten van deze oplossing is de aansluiting van de nieuwe N201 op de A9, die wordt aangelegd door Bouwbedrijf Dura Vermeer. Deze nieuwe aansluiting zal beginnen

bij de Fokkerweg in de gemeente Haarlemmermeer. Daar wordt lokaal verkeer gescheiden van het doorgaand verkeer. Het doorgaand verkeer dat richting Utrecht gaat, wordt met een fly-over parallel aan de Ringvaart over het kruispunt Bosrandweg-Brugstraat geleid.

BEPROEFDE TECHNIEK Het vijf kilometer lange tracé van de aansluiting op de Fokkerweg nabij Schiphol-Oost loopt over zettingsgevoelige ondergrond. Het dijklichaam ter plaatse vormt de afscheiding

tussen de Ringvaart en de Haarlemmermeerpolder met Schiphol in de directe omgeving.

Het is daarom dat Provincie Noord Holland paalmatrasconstructies bij de opritten van de fly-over heeft voorgesteld aan het Hoogheemraadschap van Rijnland, dat daar goedkeuring voor heeft gegeven. Op deze wijze wordt een zettings- en onderhoudsvrije, stabiele en voor de weggebruiker comfortabele overgang gecreëerd. Dergelijke constructies zijn innovatief, maar voor de opdrachtgever een reeds beproefde techniek. ►

77 | STEDENBOUW 712

Hoofddorp | Fokkerweg

In 2007/2008 zijn door Dura Vermeer de opritten van een viaduct voor de vrije busbaan Zuidtangent Hoofddorp – Nieuw Vennep als matras op palen gerealiseerd. Binnen het Masterplan N201+ zijn in 2010 de opritten van Kunstwerk 137 bij de aansluitingen op de A4 op dezelfde wijze uitgevoerd.

PAALMATRAS Een paalmatras of gewapend granulaatmatras op palen bestaat uit een fundering van palen waarover een belastingspreidende laag van geogrids en steenkorrelmateriaal wordt aangelegd.

Bron: Projectbureau N201+ van de Provincie Noord-Holland

Tussen de palen en de matrasconstructie worden verbrede paalkoppen toegepast om belasting naar de palen te leiden en daarmee de krachten in de geogrids niet te hoog op te laten lopen. In het matras en de verdichte aardebaan ontstaat een boogwerking waarmee de belasting direct naar de palen wordt geleid. De grond onder die bogen en boven het paalkopniveau, wordt op zijn plek gehouden door de geogrids waarin het zogenaamde matras ligt opgesloten. De geogrids voeren ook deze belasting af naar de funderingspalen.

Paalmatrassen leiden op deze manier de bovenliggende belasting verticaal naar de draagkrachtige laag en vormen daarmee een stabiele ‘blokconstructie’ binnen het dijklichaam ter plaatse. In het project aan de Fokkerweg is gezien de beperkte ruimte gekozen voor een steile opbouw van de aardebaan met behulp van gewapende grond.

'ERVARING TELT' Naast de genoemde paalmatrassen bij de aansluitingen op de A4 en A9 gaat dit jaar binnen het Masterplan N201+ nog een derde matrasconstructie in uitvoering, te weten in de

EEN WERELD AAN DRAAGVERMOGEN

Denkkracht. Daadkracht. Draagkracht.

78 | STEDENBOUW 712

www.voorbijfunderingstechniek.nl

Hoofddorp | Fokkerweg

Installatie Voton HSP langs de Ringvaart, grenzend aan de Haarlemmermeerpolder

omlegging bij Schiphol-Rijk. Naast opdrachtgever Provincie Noord Holland zijn in alle drie de projecten dezelfde partijen voor ontwerp (Crux Engineering), funderingspalen (Voorbij Funderingstechniek - Voton HSP palen) en leverantie geogrids (Huesker) aanwezig. Partijen die gezamenlijk bij meer dan tien in Nederland uitgevoerde projecten betrokken zijn geweest.

De toeritten naar de fly-over zijn in 2012 uitgevoerd. Naar verwachting is de aansluiting N201 – A9 eind 2013 gereed voor ingebruikname. ❚

Voton HSP: de 'Hoge Snelheids Paal' Binnen het Masterplan N201+ worden op drie locaties paalmatrasconstructies toegepast: −

− −

Bij Kunstwerk 137, aansluiting op de A4 (2010 - hoofdaannemer MNO Vervat) Bij de fly-over, aansluiting op de A9 (2012 - hoofdaannemer Dura Vermeer) Bij de omlegging bij Schiphol Rijk (2013 – hoofdaannemer combinatie Züblin – van Gelder)

In alle gevallen wordt de fundering gevormd door HSP-palen, in totaal circa 9.000 stuks met een diameter van 220 en 273 millimeter. Ook in de eerder bij de vrije busbaan in Nieuw Vennep geïnstalleerde paalmatrassen is dit paaltype toegepast. Dura Vermeer was hier in 2007/2008 de opdrachtgever.

HSP-palen zijn in de grond gevormde palen. Ze worden geïnstalleerd onder voortdurende overdruk, die gerealiseerd kan worden door toepassing van een afsluiter onderin de pompbuis. Op deze wijze wordt een nominale diameter over de gehele lengte zekergesteld en een solide aansluiting op de omliggende ondergrond verkregen. Deze afsluiting voorkomt kwelvorming langs de palen, een aandachtspunt in de Haarlemmermeerpolder. Voton HSP is inmiddels een erkend systeem voor de aanleg van zowel rail- als weglijninfrastructuur.

Bron: Google Maps

79 | STEDENBOUW 712

Breda | Rabobank-kantoor

Tekst en Beeld | Patricia van der Beek

Bedrijfsverzamelgebouw Breda wordt Rabobank-kantoor

“Duurzame renovatie heeft de toekomst”

Het voormalige bedrijfsverzamelgebouw op de locatie Vlaszak/Kloosterplein in Breda krijgt een nieuwe bestemming als Rabobank-kantoor. In opdracht van Rabo Eigen Steen Nieuwbouw revitaliseert Dura Vermeer Bouw Rosmalen het verzamelgebouw, bestaande uit duurzame renovatie en een gedeelte nieuwbouw. Het ontwerp van het gebouw is reeds gecertificeerd volgens het BREEAM-label ‘Very Good’.

Inmiddels is de buitengevel van het renovatiedeel zo goed als gereed

Rabo Eigen Steen Nieuwbouw, de bedrijfstak binnen Rabobank Nederland die de lokale banken op het gebied van huisvesting ontzorgt, koos bewust voor duurzame renovatie. Door het bedrijfsverzamelgebouw een nieuw leven te geven, voldoet Rabobank aan zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid en wordt leegstand voorkomen. “Duurzame renovatie heeft de toekomst”, aldus Frank van Zoggel, bedrijfsleider bij Dura Vermeer Bouw Rosmalen.

“Steeds meer bedrijven kiezen ervoor om zich in een bestaand gebouw te vestigen. We verwachten dan ook dat de markt op dit gebied gaat groeien.”

Nieuwe, duurzame gevel Het toekomstige Rabobank-gebouw telt in totaal vijf bouwlagen, bestaande uit een half verdiepte parkeergarage en vier kantoorlagen. Eind 2012 kreeg Dura Vermeer Bouw Rosmalen opdracht om zowel de binnen- als de buitenkant te revitaliseren. Van Zoggel: “Aan de buitenzijde verwijderen we de natuurstenen gevel, inclusief de isolatie. Op het bestaande betonnen binnenspouwblad brengen we de nieuwe gevel aan. Deze bestaat uit isolatieplaten waarop steenstrips zijn aangebracht, aluminium kozijnen en groene gevelelementen.” De hoge isolatiewaarde van de gevel draagt bij aan de BREEAM-certificering van het gebouw. Andere duurzame toepassingen zijn onder meer een WKO-installatie, hoogfrequente verlichting en duurzame plafondinstallaties. Zogenoemde tussenenergiemeters en watermeters monitoren het energie- en waterverbruik in het gebouw.

Atrium met lichtstraat Het nieuwbouwgedeelte in dit project bestaat uit een imposant atrium, dat op het parkeerdek

80 | STEDENBOUW 712

wordt gebouwd. Van Zoggel: “Om dit atrium te realiseren, zetten we een staalconstructie op met een oppervlakte van vijfhonderd vierkante meter.

Zo’n tweehonderd vierkante meter daarvan bestaat uit een lichtstraat. Het atrium leent zich bij uitstek voor presentaties of bijeenkomsten, maar draagt ook bij aan de toekomstbestendigheid van het gebouw. Door toevoeging van een vloer kan hier heel eenvoudig extra ruimte gecreëerd worden.” Met onder meer flexibele binnenwanden, aanwezigheidsmelders en thermostaten in elke ruimte maakt Rabobank het gebouw geschikt voor eventuele andere doeleinden in de toekomst.

Verplaatsen hoofdtrap In januari 2013 gingen de werkzaamheden van start. Inmiddels is de buitengevel van het renovatiedeel zo goed als gereed, net als de ruwbouw en vliesgevel van het atrium. In het gebouw wordt

nog hard gewerkt aan een van de ingrijpendste onderdelen van de renovatie: het verplaatsen van de hoofdtrap. Van Zoggel geeft uitleg: “We hebben het bestaande trappenhuis compleet verwijderd, de vloeroppervlakte daarvan storten we dicht. Aan de voorzijde van het gebouw maken we een nieuwe hoofdentree. Om deze te kunnen realiseren, verwijderen we een deel van de eerste verdiepingsvloer.

Een zware ondersteunende constructie van stempels en stalen balken zorgt ervoor dat de hierdoor vrijkomende krachten tijdelijk worden opgevangen.”

Hoog bouwtempo Rabobank Breda heeft de ambitie om in het vierde kwartaal van dit jaar naar het nieuwe pand te verhuizen. Met deze planning in het achterhoofd wil Dura Vermeer Bouw Rosmalen het gebouw zo snel mogelijk wind- en waterdicht hebben. “Hoe eerder we met de afbouw star-

Breda | Rabobank-kantoor

Projectinfo Geïntegreerde werkvoorbereiding voor optimale renovatie Fischer levert vanaf februari 2013 allerlei bevestigingsmaterialen voor de renovatie van de Rabobank in Breda, voor ruw -, gevel - en afbouw. Kwaliteit, bouwsnelheid en faalkostenreductie staan centraal bij dit lean uitgevoerde bouwproject.

Fischer ondersteunt aannemer Dura Vermeer met producten en advies, werkt samen met leveranciers details uit en volgt de bouwvorderingen op de voet. Deze investeringen in werkvoorbereiding en controle worden ruimschoots terugverdiend in tijd en arbeid. De aannemer komt zo bovendien niet voor verrassingen te staan. “De verwerking van de bevestigingsmaterialen voor de renovatie van het bankgebouw vindt gefaseerd plaats, gelijktijdig met de verschillende bouwstromen”, zegt Floris de Lange, technisch commercieel adviseur bij Fischer. “Voor de ruwbouw leverden we allerlei verankeringen met ankerplannen. Om de gevels luchtdicht te krijgen en snel te bouwen hebben we, samen met Gebr.

Bodegraven en Tremco illbruck, de detaillering gestandaardiseerd. Fischer levert de bevestigingen van de stelkozijnen en de verankeringen van de vliesgevel aan de betonconstructie, eveneens inclusief ankerplannen. Ook voor de afbouw leveren we straks de bevestigingsmaterialen.”

Een staalconstructie met een oppervlakte van vijfhonderd vierkante meter.

ten, hoe beter”, aldus Van Zoggel. “Om een zo hoog mogelijk bouwtempo te realiseren, plannen we de werkzaamheden lean in. Het opperwerk gebeurt ’s avonds en de afbouw vindt straks op alle verdiepingen tegelijkertijd plaats. In combinatie met de beperkte bouwruimte vraagt dit om een nauwgezette planning en logistiek, met vaste aan- en afvoerroutes en just in time-levering. Of we voor een uitdaging staan? Ja, maar dat zien we juist als kans om te laten zien dat we als bouwbedrijf thuis zijn in deze nieuwe, groeiende markt.” ❚

bouwen op

innovatie.

Bouwinfo Opdracht Rabo Eigen Steen Nieuwbouw B.V., Hoevelaken Ontwerp De Bont c.s. Architecten bv, Breda (casco); Ilse Withagen BV, Breda (interieur)

Uitvoering Dura Vermeer Bouw Rosmalen BV, Rosmalen Constructie Pieters Bouwtechniek B.V., Utrecht Advies Wolf Dikken Adviseurs b.v., Wateringen Installatie Van Dijnsen Installatietechniek B.V., Breda Bouwkosten € 7 miljoen Bouwperiode januari 2013 – vierde kwartaal 2013 Bouwprogramma revitalisatie bedrijfsverzamelgebouw naar kantoorpand (9.420 m² BVO)

www.fischer.nl

81 | STEDENBOUW 712

amersfoort | Eemhuis

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | Dura Vermeer Bouw Hengelo

Cultureel centrum Eemhuis wordt trekpleister in Amersfoort

'Spannend, ingenieus en spectaculair'

De Amersfoortse plannen het stadscentrum over het spoor te tillen krijgen definitief vorm.

Sinds begin dit jaar is de gevel van het Eemhuis, dat een stadsbibliotheek, een archiefdienst, de instelling Scholen in de Kunst en expositieruimte gaat huisvesten, al goed zichtbaar achter NSstation Amersfoort. Het meest in het oog springend zijn de dwars op de hoofddraagconstructie geplaatste, met aluminium afgewerkte bouwdelen bovenin het pand. Coördinerend bouwer is Dura Vermeer Bouw Hengelo.

Het nieuwe Eemhuis, dat in opdracht van de gemeente Amersfoort wordt gebouwd, is met recht een multifunctioneel gebouw te noemen, zegt projectleider Cor Broekhuizen van Dura Vermeer Bouw Hengelo.

“De vier hurende instanties, die in het eerste kwartaal van 2014 gaan inhuizen, zijn zodanig over het gebouw verspreid dat je eigenlijk van buitenaf niet kunt zeggen wie waar gehuisvest is. De huurders

82 | STEDENBOUW 712

hebben wel allemaal een eigen afsluitbare entree.”

Deze opzet stelde de bouwers van een pand, dat aan de buitenzijde al complex aandoet, voor uitdagingen. “De verplichte norm voor archiefdiensten is dat de gehele huisvesting zich boven de waterlijn bevindt; daarom bevinden de ruimtes hiervoor zich middenin het gebouw. De bovenbouw, bestaand uit drie bouwblokken afgewerkt met aluminium, rust op

vakwerkliggers met een grote vrije overspanning. Die vormen tegelijkertijd het dak van het betoncasco van de onderbouw.”

Hybride ontwerp Het betoncasco is een relatief gangbare 'doos', gefundeerd op achttien meter lange voorgevormde palen, met daarboven zware poeren en een gestorte vloer van dertig centimeter dik. “Voor de rest zijn alleen de trappenhuizen – tevens stabiliteitskernen - met de bordessen in-het-werk gestort. De overige cascodelen bestaan uit prefab wanden en kanaalplaatvloeren.” De afwerking van het gebouw toont een grote variëteit aan bouwmaterialen. Neutelings Riedijk Architecten – onder andere bekend van het Instituut Beeld en Ge-

amersfoort | Eemhuis

Boven: de dwars geplaatste bouwdelen zijn afgewerkt met aluminium bollen.

luid (Hilversum) en het MAS (Antwerpen) - voorzag het langgerekte pand aan het Eemplein naar boven toe van een glazen plint, een getrapte bakstenen gevel, een verticaal gelede glazen pui en de drie blokken voorzien van aluminium. Dura Vermeer Bouw Hengelo engineerde het laatstgenoemde geveldeel met specialist Leebo, met een in het oog springend eindresultaat: 2.400 aluminium bollen tooien de bovenbouw van het Eemhuis, op een plaatvlak dat als één geheel oogt. “De maattoleranties zijn zo goed als nihil.”

Finetuning Dit aluminium gevelconcept bestaat uit HSB-binnenspouwbladen met verticale aluminiumprofielen,

waarop de 520x520 millimeter metende platen worden bevestigd. “Precies op de plek van de schroefjes zijn de aluminium bollen gemonteerd.” Ook het interieur biedt interessante uitdagingen voor Dura Vermeer Bouw Hengelo, dat na Europese aanbesteding zowel het bouwkundige als het installatietechnische deel onder contract heeft. “De inrichting voor vier huurders verspreid over het gebouw, met een speciale plaats voor het archief, vraagt om finetuning. Scholen

in de Kunst is de enige huurder van de bovenbouw, maar zij hebben ook weer kantoorruimte in de onderbouw.” Het Eemhuis wordt van energie voorzien door een WKO-installatie op basis van twee bronnen en vloerverwarming. Voor de beschouwer oogt het nieuwe pand aan het Eemplein als een verticale stapeling van gebouwen, terwijl het pand een spannende eenheid blijft door de bijzonder geleding – ingenieus geconstrueerd en spectaculair in uitstraling. ❚

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Advies Uitvoering Installaties Bouwsom Bouwprogramma

Gemeente Amersfoort Neutelings Riedijk Architecten ABT Bouw (constructie) Dura Vermeer Bouw Hengelo en Dura Vermeer Bouw Midden-West TBI Groep € 37 miljoen 15.000 m² voor huurders Bibliotheek Eemland, Archief Eemland, Scholen in de Kunst en Kunsthal KAdE

83 | STEDENBOUW 712

amersfoort | Eemhuis

Projectinfo

www.leebo.nl

Hybride afbouw op basis van maatwerk Terwijl het Eemhuis zijn bijzondere exterieur reeds prijsgeeft, wordt binnenin gewerkt aan een even hybride projectdeel: de afbouw van plafonds en wanden.

De grote verscheidenheid aan binnenruimtes wordt voor het overgrote deel afgewerkt met 40.000 m² vezelversterkte gipsplaat in metalstudconstructies, in verschillende vormen, maten en uitvoeringen. “Onze specialiteit is dat we alles kunnen maken, ook dragende constructies en akoestische systemen”, vertelt projectleider Robin Workel van specialist Eissink Plafond- en Wandsystemen.

info@leebo.nl

073 513 29 50

Met LEEBO kun je alles maken!

LeeBrick® LeeFrame®

“Als onderdeel van de lean-opzet zijn wij gedurende de gehele uitvoeringsfase actief in het Eemhuis. Wij zitten daarbij niet alleen dagelijks aan tafel binnen de projectorganisatie, de montagewerkzaamheden zijn ook nog eens verspreid over de bouwperiode, met just in time-aanleveringen.” Zo worden productie en montage geoptimaliseerd op basis van targets en actuele planningen. Een bijzondere maatwerkoplossing was nodig voor de zogenoemde KAdE-zaal, waar een plafondsysteem met constructieve functie moest worden gecreëerd. Deze is door Eissink Plafond- en Wandsystemen in zijn geheel geëngineerd, inclusief akoestische functionaliteit en installatieruimte. “In de KAdE-zaal hebben we een complete 'bak' gemaakt van metalstudelementen en hout, afgewerkt met mdfplaten. Zo nodig kunnen er kunstobjecten en elektrotechnische componenten aan worden opgehangen. Dit is ons 'kunststukje' in het Eemhuis.”

_

LeeFast® LeeBond®

g

712074_leebo.indd 1

PLAFONDS EN WANDEN VAN EISSINK Alle voorkomende systeemplafonds Diverse systeemwanden Metalstud plafonds/-wanden Naadloze akoestische klimaatplafonds Specifieke houten/stalenplafonds Koven en aftimmeringen

Uw partner in afbouw Tel. 074-243 43 83 E-mail: info@eissink.nl

Aquamarijnstraat 211 7554 NR Hengelo (OV)

Verlichting Maak een afspraak en kom kijken in onze uitgebreide showroom.

www.eissink.nl 84 | STEDENBOUW 712

23-05-13 16:36

arnhem | Kenniscluster Rijnboog

Tekst | Loet van Bergen Beeld | E.T.I. Leerkes

E-installatie Kenniscluster Rijnboog is omvangrijk project Een team van ongeveer 35 medewerkers van E.T.I. Leerkes is bezig met de finishing touch van de E-installatie in het Kenniscluster Rijnboog te Arnhem, inmiddels Rozet gedoopt. Naast de standaard elektrotechnische werkzaamheden is het bedrijf verantwoordelijk voor de aanleg van brandbeveiliging, verlichting, camerasystemen voor de beveiliging, inbraakdetectie en databekabeling. Alleen al aan buizen ligt er 22 kilometer en aan datakabels wel honderd kilometer.

De totale ontwikkeling van het Kenniscluster betreft een nieuwbouwprogramma van circa 12.000 m². De omvang van het werk is circa dertig miljoen euro. Het Kenniscluster wordt het nieuwe thuis van de bibliotheek, de Volksuniversiteit, het Kunstbedrijf, het Historisch Museum Arnhem, de frontoffice van het Gelders Archief en enkele creatieve opleidingen van Rijn-IJssel.

Inschrijving “Samen met Bouwbedrijf Wessels Rijssen te Rijssen hebben we ons ingeschreven en gepresenteerd voor dit project”, vertelt commercieel directeur Cor van Ingen van E.T.I. Leerkes. “Op basis hiervan zijn we door de voorselectie gekomen en uiteindelijk geselecteerd op onze inschrijving op het bestek. Dit bestek stond in grote lijnen al vast, maar tijdens de bouwfase zijn er in overleg met de gebruikers van het gebouw een aantal zaken veranderd. Zeker nu het gebouw bijna klaar is en het duidelijk wordt waar de diverse aansluitpunten liggen, komen ze op het laatste moment met bepaalde wensen. Zo moesten er bijvoorbeeld extra aansluitpunten komen voor de beeldschermen en het restaurant wilde nog extra verdeelkasten waarin het bestek niet voorzag. In onze organisatie staat de wens van de klant altijd centraal en proberen wij dit soort zaken samen met de bouwkundige partners flexibel te realiseren. Soms is het even puzzelen, maar in de praktijk vinden we altijd een oplossing.

Ons uitgangspunt bij alle projecten is een duidelijke en heldere communicatie met de klant”, aldus Van Ingen.

Realisatie Net als bij andere projecten heeft E.T.I. Leerkes bij dit project tijdens de engineeringfase bepaald hoe het kwaliteitsbewakingssysteem er inhoudelijk komt uit te zien en hoe het project dient te worden gerealiseerd. Dit op basis van de te gebruiken mensen, middelen en materialen. Van Ingen: “Aspecten die hierin een rol spelen, zijn de tijdsduur van het project en complexiteit van de uitvoering. Met de uitvoering van het Kenniscluster Rijnboog zijn we in januari 2012 gestart; tegelijkertijd met de ruwbouw omdat alle buizen voor de bedrading in het beton zijn gestort, waarvoor de voorbereiding al in 2011 is gedaan.

Hierdoor zijn er nauwelijks nog gootvoorzieningen nodig. In de praktijk betekent dit een strakke planning, die is afgestemd op de planning van de aannemer. Waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor ons bouwteam, waarin iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid en taak heeft. En de machine tot een draaiend geheel maakt, dat de finish tijdig bereikt zonder concessies te doen aan de kwaliteit. Door de klant goed van dienst te zijn, zorgen wij dus ook voor juiste kwaliteitsafspraken met al onze leveranciers.”

Verlichting Het nieuwe thuis van bibliotheek, Volksuniversiteit, Kunstbedrijf, Historisch Museum Arnhem, frontoffice Gelders Archief en creatieve opleidingen

Bijzonder is de verlichting in het gebouw, op basis van een LEDsysteem. “Dit was geen eis in het bestek”, licht Van Ingen toe. ►

85 | STEDENBOUW 712

arnhem | Kenniscluster Rijnboog

Projectinfo Geavanceerd camerasysteem CNI Europe levert voor de beveiliging en bewaking van het Kenniscluster Rijnboog zestig geavanceerde camera’s van het merk MOBOTIX, die met een resolutie van 3,1 megapixel circa dertig keer meer details weergeven dan de traditionele CCTV-camera’s.

Daarnaast is met deze camera’s een beeldbereik tot 360 graden-panorama’s mogelijk, waardoor het aantal camera’s en daarmee de kosten worden gereduceerd. Bovendien beschikken de IP-camera’s over een eigen ingebouwde krachtige computer, waardoor in feite geen centrale (extra) PC nodig is voor registratie. “Dit is een uniek concept en kostenbesparend.”

De beelden worden in de camera verwerkt en door middel van digitale opslagmedia in de camera zelf (op USB of SD-kaart) of op een digitale schijf in het ICT-netwerk opgeslagen. In de praktijk betekent dat minder netwerkbandbreedte, omdat alles in de camera zelf wordt verwerkt en de beelden met hoge resolutie dus niet constant ter analyse hoeven te worden getransporteerd. Via het MOBOTIX-videomanagementsysteem kunnen de beelden van de camera’s in de controlroom op vier grote schermen bekeken en geanalyseerd worden. Omdat het intelligente camera’s zijn, kunnen ze ook met elkaar communiceren en schakelen. Voor de bediening van het systeem worden de beveiligingsmedewerkers door CNI Europe opgeleid, evenals de gebouwbeheerder die het systeem beheert.

Het kenniscluster Rijnboog is duurzaam in prestaties en materialisatie

“Daar zijn we zelf mee gekomen omdat het namelijk enorm scheelt in het energieverbruik en dus de exploitatiekosten. Meestal kan tijdens het bouwproces het bestek aangepast worden aan de voortschrijdende techniek en de klant op deze manier profiteren van de laatste ontwikkelingen.” De LED-verlichting past volgens Van Ingen dan ook uitstekend bij de overige maatregelen in het duurzame gebouw. Zo werkt de serre van de binnenstraat in de zomer als natuurlijke ventilatieruimte en in de winter als een warmtebuffer.

“Het hele pakket aan LED-verlichting is door ons geleverd en aangelegd. De LED's zijn ook deels dimbaar en hebben een bijzondere uitstraling. Alle armaturen zijn apart adresseerbaar en kunnen door de Dali-regeling geregeld en geschakeld worden.” Dali is een intelligent systeem waarin iedere armatuur zijn eigen adres heeft en waarmee de gebouwbeheerder presets kan maken voor de verlichting, zoals voor de lichtintensiteit, de tijden waarop de verlichting moet dimmen en dergelijke. In sommige gedeelten van het gebouw en kantoren is de verlichting daglichtafhankelijk. Het verlichtingssysteem is gekoppeld aan het EIB KNX-systeem van het gebouw.

“Daar zijn we als bedrijf vooruitstrevend in en dat maken we ook bespreekbaar met onze klanten. Alle activiteiten die wij verrichten, zijn gericht op een waardetoevoeging voor onze klanten.” In Kenniscluster Rijnboog worden dan ook de nieuwste technieken toegepast. Zo worden er camerasystemen van Mobotix geïnstalleerd van 360 graden, op basis van IP waarvan de voeding verloopt via het datanetwerk dat Leerkes ook heeft aangelegd voor alle computers, printers en beeldschermen. “Dit alles in goed overleg met de gebruikers. Vanaf het moment dat de opdracht is verstrekt proberen wij continu met de gebruiker een extra invulling aan het gebouw te geven.” Getuige de klanttevredenheid van de projecten die E.T.I. Leerkes in de afgelopen 25 jaar heeft gerealiseerd, blikt Van Ingen nu alvast tevreden terug op dit project. ❚

Beveiligingsysteem Voor het Kenniscluster Rijnboog heeft Wardenburg het pand voorzien van een gecombineerd inbraakmeld- en toegangscontrolesysteem met een geavanceerd camerasysteem. Deze systemen zijn gekoppeld via het netwerk aan een centrale server (Security Management System). Ook heeft het bedrijf het pand uitgerust met brandmeld- en ontruimingsinstallaties, geheel conform NEN 2535 en NEN 2575. Voor de brandmeldinstallatie heeft Wardenburg gebruik gemaakt van de nieuwe generatie adresseerbare brandmeldsystemen, waarop diverse typen detectoren zijn aangesloten, waaronder multi-criteria-brandmelders en optische brandmelders, terwijl de liften zijn voorzien van een laser-aspiratiesysteem. Signalering tot ontruiming vindt plaats als een gesproken-woordinstallatie. Het online-toegangscontrolesysteem wordt door Wardenburg gekoppeld aan het Security Management Systeem, waarmee alle toegangspassen en autorisatie eenvoudig beheerd kan worden. Bijzonder aan dit systeem is dat de gebouwbeheerder precies kan nagaan waar deuren geopend worden en welke afgesloten zijn. Bij een inbraakpoging reageert het camerasysteem hier direct op. Het systeem kan de camerabeelden vervolgens rechtstreeks naar de politie doorschakelen. Op deze manier zijn alle ruimten en clusters en zelfs de liften in het gebouw optimaal beveiligd.

Bouwinfo Opdracht Ontwerp

Advies

Uitvoering Installaties

Gemeente Arnhem, Bouwfonds MAB Neutelings Riedijk Architecten (bouwkundig); Merkx + Girod architecten (interieur); Buro Poelmans Reesink Land- schapsarchitectuur (landschap); Licht-Joost de Beij (licht) Advies- en Ingenieursbureau voor bouwconstructies - Van de Laar (constructie); DGMR Raadgevende Ingenieurs (bouwfysica); ABT (bouwkundig tekenwerk en directievoering); Ingenieursburo Linssen (installaties) Bouwbedrijf Wessels Rijssen Van Losser Installaties (W); Electro-Technisch Installatiebedrijf "Leerkes" (E)

87 | STEDENBOUW 712

amsterdam | Fons Vitae Lyceum

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Salverda

Ruimte voor sport, spel en muziek in Fons Vitae Lyceum Het Fons Vitae Lyceum in Amsterdam-Zuid staat dit jaar voor een flinke opgave. Terwijl de lessen en examens gewoon doorgaan, wordt een deel van het schoolgebouw verbouwd. Een binnenstedelijke beproeving, die het uiterste vergt op het gebied van techniek, planning en logistiek.

Het middengedeelte van het Fons Vitae Lyceum wordt gesloopt en opnieuw opgebouwd met drie gymzalen, kleedruimtes, muzieklokalen en geluidsstudio’s. Onder het gehele gebouw wordt een kelder gerealiseerd. De uitvoering van de werkzaamheden vindt plaats in een bouwteam. Een van de bouwpartners is Salverda, die onder leiding van een 27- jarige uitvoerder de bouwkundige honneurs waarneemt. Het bouwbedrijf uit ’t Harde is al langer betrokken bij het Fons Vitae Lyceum. Werkvoorbereider Niels van Eekeren: “We kwamen hier enkele jaren geleden binnen met een kleine opdracht. Sindsdien voeren we diverse renovatiewerkzaamheden, en nu dus dit nieuwbouwgedeelte uit.”

het bouwteam bijvoorbeeld geen (geluids)overlast veroorzaken. Van Eekeren: “Samen met onze bouwteampartners en de opdrachtgever zoeken we continu naar de optimale oplossing op het gebied van techniek, planning, logistiek en omgeving. Een écht actieve rol mag een opdrachtgever van zijn bouwteampartner verwachten. Deze wisselwerking verloopt heel goed, samen gaan we voor het beste resultaat. Werken in een kwetsbare omgeving is ons op het lijf geschreven.” ❚

Waterdichte bouwkuip In december 2012 gingen de werkzaamheden van start. Inmiddels is het sloopwerk gereed en de aanleg van de kelder in volle gang. “De kelder is 3,5 meter diep met daaronder 1,5 meter betonpoeren”, aldus Van Eekeren. “We zitten dus vijf meter onder het waterpeil. Om te voorkomen dat de kelder tijdens het werk onder water komt te staan, realiseren we een waterdichte bouwkuip met damwanden en een betonnen vloer. De buitenwand van de kuip trekken we in één keer op tot de hoogte van de gymzalen. Met kanaalplaatvloeren en prefab betonnen wanden bouwen we de rest van de nieuwbouw op. Aan de buitenzijde brengen we rondom metselwerk aan. Op de tweede verdieping komt aluminium gevelbekleding.”

Logistieke aandachtspunten Niet alleen het waterpeil, ook de ondergrond zorgde voor de nodige uitdagingen. Zo moest rekening gehouden worden met een flink aantal heipalen, waarop de bestaande bouwdelen rusten. De 25 meter lange funderingspalen die extra de grond in moesten, mochten niet geheid worden. Van Eekeren: “Vanwege de trillingsgevoeligheid van het meer dan honderd jaar oude schoolgebouw en de nabijheid van overige bebouwing pasten we grondverdringende palen toe. Op het bouwterrein stond een enorme bouwstelling om deze palen te boren.” Door zijn binnenstedelijke karakter brengt het bouwproject ook de nodige logistieke aandachtspunten met zich mee. Alle bouwmaterialen worden just-in-time en op afspraak geleverd. Een vaste bouwkraan voorkomt dat mobiele kranen en verreikers schaarse ruimte innemen.

Waterdichte bouwkuip moet voorkomen dat kelder onder water komt te staan

Omgevingsfactoren Eind 2013, slechts één jaar na de start bouw, dient de nieuwbouw opgeleverd te worden. Van Eekeren: “Tijdens het ontgraven van de kelder kregen we te maken met enkele onvoorziene omstandigheden. De extra tijd die we daar nodig hadden, halen we naar verwachting tijdens de afbouw in. We proberen nu al zo veel mogelijk afbouwwerkzaamheden mee te nemen in de ruwbouw.”

De planning van het bouwteam wordt niet alleen bepaald door technische, maar ook door externe en omgevingsfactoren. Tijdens de examens op het Fons Vitae Lyceum en de Cito-toetsen van nabijgelegen basisscholen mag

88 | STEDENBOUW 712

Aanleg kelder in volle gang

amsterdam | Fons Vitae Lyceum

Projectinfo Ontwerp op maat Het Fons Vitae Lyceum heeft tot nu toe de beschikking gehad over twee eigen gymzalen. Deze voldoen echter niet meer aan de hedendaagse eisen. De te krappe behuizing voor het aantal leerlingen dat er gebruik van moet maken, alsmede diverse funderings- en vochtproblemen, zorgden ervoor dat de school een beroep deed op DUiN Architekten om een ontwerp te maken voor drie nieuwe gymzalen.

Architect Kees van Duin: “De locatie van de school liet maar een beperkte uitbreiding toe. De gemeente wilde de aanwezige stedenbouwkundige ruimte zoveel mogelijk intact laten, terwijl de school juist behoefte had aan meer en tevens grotere gymzalen. Daarnaast blijft de school tijdens de bouw in gebruik en mogen de bouwwerkzaamheden dus niet teveel overlast veroorzaken. Daardoor zijn ook de aanvoerroutes en grootte van de bouwplaats beperkt. Bij het ontwerp is met al deze zaken rekening gehouden. Dit resulteerde er uiteindelijk in dat een deel van het gebouw ondergronds gerealiseerd diende te worden.”

Bouwen in een binnenstedelijke omgeving

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Uitvoering Bouwkosten Bouwperiode Bouwprogramma

Stichting Voortgezet Onderwijs Amsterdam Zuid, Amsterdam DUiN Architekten, Voorschoten Salverda B.V., ‘t Harde € 3,6 miljoen december 2012 – december 2013 Nieuwbouw in bestaand schoolgebouw, bestaande uit gymzalen, kleedruimtes, muzieklokalen, geluidsstudio’s en een kelder.

89 | STEDENBOUW 712

assen | Graswijk

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Strukton Bouw BV

Nieuw Graswijk:

een residentieel gebouw met allure

De voorkant 'omarmt' een park

In Assen-Zuid verrijst aan de Beilerstraat het zorgcomplex Nieuw Graswijk. Het nieuwe appartementencomplex biedt huisvesting aan 66 jong-dementerenden en mensen met niet-aangeboren hersenletsel. Bijzonder is dat Nieuw Graswijk onderdeel wordt van een nieuwe wijk met 23 woonhuizen. Een uitvoerig onderzoeks-, ontwerp- en vergunningentraject ging vooraf aan de bouw van het nieuwe verpleeghuis. Team 4 Architecten is sinds 2005 betrokken bij de planontwikkeling van Nieuw Graswijk.

Het oude verpleeghuis op dezelfde locatie was nodig aan vervanging toe. Interzorg, een zorgorganisatie met negen locaties in Noord- en Midden-Drenthe, wilde een nieuw zorgcomplex in Assen dat voldoet aan de wensen van de cliënt met langdurige zorg. De zorgorganisatie wilde in plaats van de huidige twee-, drie- en vierpersoonskamers, voor alle cliënten in het nieuwe gebouw een eigen appartement van ongeveer 42 m². Dit appartement moest voorzien zijn van eigen sanitair. Architect Gerard Schijf: “Het verouderde complex bestaande uit laagbouw en patio’s neemt een enorme ruimte in. Het nieuwe gebouw, dat bestaat uit vier bouwlagen, is veel compacter. Daardoor komen er 23 kavels vrij voor de bouw van vrijesectorwoningen. Elke kavel beslaat 500 m². Het geld dat Interzorg via de verkochte grond verdient, heeft zij geïnvesteerd in het zorgcomplex. Daardoor was het mogelijk de royale ap-

90 | STEDENBOUW 712

partementen, die ruim boven de wettelijke norm zitten, te bouwen. Het wordt echt een gebouw op maat dat cliënten de juiste beleving biedt.”

Uniek aanbestedingsproject “De manier van aanbesteden is uniek”, aldus Schijf. “Het is een unieke manier van prijsvorming. Aannemers met een eigen ontwikkelbedrijf konden belangstelling tonen voor de locatie. Zij konden een prijs bieden voor de grond. Verder is er bij de aanbesteding ook gekeken naar het beeldkwaliteitsplan en het ambitieniveau.” Strukton uit Groningen heeft de hoogste grondaanbieding gedaan en kreeg daarmee opdracht voor het bouwen van Nieuw Graswijk en de ontwikkeling van 23 woningen. Strukton Bouw bouwt het nieuwe zorgcomplex en Strukton Projectontwikkeling ontwikkelt op basis van de verkaveling de 23 woningen. Dirk Doornbos, senior Projectmanager bij Strukton Bouw: “De woningen in de sfeer van de jaren dertig zullen aansluiten op de wijk ernaast. Het is bijzonder dat rondom een zorgcomplex woningen worden gebouwd. Nieuw Graswijk wordt opgenomen in een woonwijk. De omwonenden zijn enthousiast over de nieuwbouw.”

Doornbos: “De bouw van het zorgcomplex is begonnen in april 2012. Het werk wordt uitgevoerd in zeven fasen vanwege de bestaande bebouwing en verhuizingen. In fase 3, vlak voor de bouwvak, moet de nieuwbouw gereed zijn. De bewoners zullen eind september 2013 hun nieuwe appartementen betrekken. Na de verhuizing wordt de oudbouw gesloopt en het terrein aan

assen | Graswijk De bewoners zullen eind september 2013 hun nieuwe appartementen betrekken

de voorzijde aangepakt. De definitieve oplevering is in juni 2014.” Het nieuwe complex heeft appartementen en gemeenschappelijke huiskamers voor cliënten op de eerste, tweede en derde verdieping. Op de begane grond komen een restaurant, therapieruimtes, kinderopvang, kantoren en een winkeltje. Vanaf de begane grond kunnen cliënten de ruime achtertuin bereiken.

Vriendelijk karakter “Interzorg wilde een residentieel gebouw, een gebouw met allure”, aldus Schijf. “Dat is in de vorm zichtbaar. Het gebouw is opgetrokken uit drie verschillende kleuren baksteen: rood, zwart en grijs. Qua uitstraling is het ook vriendelijk geworden. Het lijkt of Nieuw Graswijk een kap heeft. Het exterieur van de begane grond en de bovenste verdieping zijn anders dan de twee tussenverdiepingen. De achterkant heeft een bolle vorm. De bolle vorm fungeert als geluidsscherm en is een afzetting tegen de Europaweg. De voorkant omarmt het centraal gelegen park, een openbare ontmoetingsplaats voor de wijk. Aan de andere zijde van het park komen de 23 woningen.” Doornbos vult aan: “Nieuw Graswijk ligt op een prachtige A-locatie tegen het Asser Bos aan. Vanaf Assen-Zuid kun je zo de A28 op.” ❚

Bouwinfo Opdracht

Stichting Interzorg Noord-Nederland, Assen (ontwikkeling: Strukton Projectontwikkeling BV)

Projectmanagement/ directievoering Arcadis Nederland Ontwerp Team 4 Architecten, Groningen (complex); Buro Hollema bnt,

Advies

Uitvoering Installaties Aanneemsom Bouwperiode

Rolde (landschap) Deerns Raadgevende Ingenieurs, Groningen (installaties); Ingenieursbureau Dijkhuis, Groningen (constructies) Strukton Bouw BV, Groningen Niemeijer Installatietechniek, Emmen € 7,6 miljoen (excl. btw) april 2012- september 2013

Projectinfo Verticale bodemwisselaars voor warmtepompinstallatie Uw specialist in: * verwarming * koeling * sanitaire installaties * loodgieterswerk * electrotechnische installaties

Columbusstraat 12 7825 VR Emmen

712026_Niemeijer.indd 1

www.niemeijer-installatietechniek.nl niemeijer@instal.info

Voor de nieuwbouw van Nieuw Graswijk ontwierp Deerns Raadgevende Ingenieurs de technische installaties. Niemeijer Installatietechniek is de uitvoerende partij. “In opdracht van Strukton heeft Niemeijer Installatietechniek Nieuw Graswijk voorzien van de complete installaties”, aldus Adriaan Jager, projectleider W-installaties. “We verzorgen onder meer de werktuigbouwkundige, elektrotechnische en regeltechnische installaties.

Duurzaam voor dit project is het toepassen van een warmtepompinstallatie en energiezuinige verlichting. De warmtepomp wordt gevoed met een zogenoemd 'gesloten bodemsysteem', dat bestaat uit achttien verticale bodemwisselaars met ieder een diepte van 150 meter. De warmtepompinstallatie levert in de winterperiode voor een groot gedeelte de warmte en in de zomer de koeling. Het is een omvangrijk project met een korte bouwtijd. We werken in het bouwteam heel prettig samen met Interzorg, Strukton en Team 4 architecten. Daardoor verloopt het project naar wens.

Niemeijer Installatietechniek heeft kwaliteit en service op de eerste plaats staan. Dat laten we in dit project ook weer zien.”

06-06-13 10:35

91 | STEDENBOUW 712

Ede | Kenniscampus

Tekst | Xxxxxxxxxx Beeld | Xxxxxxxxxxxxx

Volgens planning vindt de oplevering van het drietal gebouwen in augustus 2013 plaats.

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | GiesbersWijchen

Integraal ontwerp optimaliseert bouw onderhoudsarm complex

Studenten- en zorgeenheden verrijken Kenniscampus Ede GiesbersWijchen bouwt voor Woonstede driehonderd studenten- en zorgeenheden op de Kenniscampus in Ede volgens de Design, Build & Maintenance-formule. In twee maanden tijd was de bouwaanvraag uitgewerkt tot op uitvoeringsniveau. Naast 260 studentenwoningen komen er twintig woningen voor Kamers met Kansen en twaalf appartementen voor het RIBW. Jongeren met een lichte zorgvraag wordt zo tegemoet gekomen in woonruimte.

“De Kenniscampus biedt straks een uitdagende woon-, werk-, leef- en leeromgeving, wat past binnen onze maatschappelijke filosofie”, aldus Hans Peter van Leeuwen namens Woonstede. “De nieuwbouw voorziet in de huisvestingsbehoefte van studenten uit Wageningen en Ede. Hiernaast komen 32 woningen voor mensen met een lichte zorgvraag. Dit geeft het bouwproject een sociaal karakter. Kamers met Kansen, een project ondersteund door de Gemeente Ede, de Christelijke Hogeschool Ede en Woonstede, biedt jongeren met problemen thuis, op school of werk een nieuwe kans. Zij krijgen praktische huishoudelijke hulp en gaan begeleid op zoek naar werk of een opleiding.

Na twee jaar wonen in kleine groepen kunnen ze meestal zelfstandig verder, blijkt uit vergelijkbare projecten in Amsterdam en Rotterdam. Studenten gaan een rol spelen bij het begeleiden en verzorgen van deze jongeren.”

92 | STEDENBOUW 712

Integraal ontwerp in 3D Uitgangspunt bij de aanbesteding was een Programma van Eisen en een Voorlopig Ontwerp van Idealis, partner van Woonstede in studentenhuisvesting. Van Leeuwen: “We kozen voor deze manier van aanbesteden omdat we zelf nooit studentenwoningen bouwen. De kennis moest uit de markt komen. Uiteindelijk kwam GiesbersWijchen, die al tijdens de aanbestedingsfase maximaal inzette op een innovatieve vorm van integraal ontwerpen, als meest voordelige uit de bus. Ik ben tevreden over het verloop en zie het eindresultaat met vertrouwen tegemoet.”

Projectleider Rik Cornelissen van GiesbersWijchen vertelt: “In slechts twee maanden werkten we de bouwaanvraag uit. Ook de bestek- en bouwvoorbereiding verliep in een kort tijdsbestek. Dit kwam door onze uitgebreide interne organisatie, goede samenwerking met ketenpartners en BIM-

ondersteuning. Doordat we het ontwerp integraal in 3D uitwerkten konden we snel het ontwerp- en vergunningstraject doorlopen en dat meteen doortrekken naar de uitvoering. We maken hierdoor minder bouwfouten en beperken de faalkosten tot een minimum. Met visualisaties creëerden we bij Idealis, Woonstede, de architect en toetsende gemeentelijke instanties draagvlak voor bepaalde keuzes.”

Flexibel en onderhoudsarm De drie gebouwen herbergen elk twee vleugels die worden gescheiden door een liftschacht met trappenhuis. Zowel de studenten als de jongeren met een lichte zorgvraag hebben een eigen slaapkamer en delen een woonkamer, keuken en badkamer. De gebouwen bieden voldoende flexibiliteit voor toekomstige herinrichting tot appartementen. In het ontwerp en bij de materialisatie

Ede | Kenniscampus

De daken en gevels zijn onderhoudsarm en goed geïsoleerd

Projectinfo Alles in één BIM

is hiermee rekening gehouden. “GiesbersWijchen is de komende twintig jaar ook verantwoordelijk voor het onderhoud van de gebouwen. Dit gegeven leidde tot verrassende ontwerpkeuzes, die de exploitatiekosten beperken en tegelijk de esthe-

tische waarde van het gebouw verhogen”, zegt Cornelissen. “Onderhoudsgevoelige WTW-units werden bijvoorbeeld, hoewel aanvankelijk voorgesteld om een EPC van 0,4 te halen, uiteindelijk uit het plan gelaten. Met drievoudige beglazing en hoogwaardige isolerende profielen in de gevel beperken we het energieverlies en creëren we fraaie façades. Volgens planning leveren we de nieuwbouw in september 2013 op.” ❚

Bouwinfo Opdracht Woonstede Woningcorporatie (verhuur en beheer: Idealis; ontwikkel- en bouwpartner: GiesbersWijchen)

Ontwerp Van den Berg Architecten Constructie en bouwtechniek, Bouwtechnisch Ingenieursbureau Croes

Installaties Installatie Maatschappij H.Ek B.V. (E&W) Overige Hendriks geveltechniek bv (gevelbouw); Geelen Beton (prefab beton); Docstream Aanneemsom Bouwperiode

(BIM-ondersteuning) € 7,8 miljoen augustus 2012 – september 2013

Als ketenpartner heeft Croes Bouwtechnisch Ingenieursbureau met de aannemer het plan bouwkundig en constructief uitgewerkt in één digitaal revitmodel (BIM). “Met het gekoppelde revitmodel van de installaties zijn knelpunten al in een vroeg stadium duidelijk geworden en in gezamenlijke interactieve sessies opgelost. Voor alles tevoren (in de ontwerpfase) uit te zoeken, worden problemen tijdens de uitvoeringsfase voorkomen.

Door ook de aansluitdetails tussen de verschillende leveranciers in het model te tekenen, kan de uitwerking door de leverancier en de controle ervan vlot verlopen. De uitvoerder kan aan de hand van het model eenvoudig de hoeveelheden, zoals de betonmortel, bepalen. Deze werkwijze leidt tot een kleine extra investering in het ontwerptraject, maar deze wordt tijdens de uitvoering dubbel terugverdiend. Een snellere doorlooptijd, minder werkvoorbereidingsuren en minder faalkosten. Uiteindelijk resulteert deze integrale werkwijze in een hogere kwaliteit.”

Een goede adviseur verdient zichzelf altijd terug. Croes is al meer dan 55 jaar een betrouwbare partner voor alle mogelijke bouwkundige en/of constructieve vraagstukken.

Door ons flexibel en resultaatgericht op te stellen en gebruik te maken van een integrale ontwerpbenadering en de modernste tekentechnieken, hebben wij voor een breed scala aan opdrachtgevers een duidelijke meerwaarde.

Kerkenbos 1006 6546 BA Nijmegen Postbus 6696 6503 GD Nijmegen T (024) 372 19 19 E bureau@croes.nl W www.croes.nl

93 | STEDENBOUW 712

gennep | Hoofdkantoor Dichterbij

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen

Beeld | Huybregts Relou

Zorginstelling Dichterbij

terug in Gennep met landmark Het nieuwe hoofdkantoor van zorginstelling Dichterbij in Gennep vormt een baken in het landschap. Het gebouw valt op door de afgeronde grondvorm, variatie in volumes en façades. Cliënten met een verstandelijke beperking wonen in de nabije omgeving en kunnen snel geholpen worden. Huybregts Relou is verantwoordelijk voor de bouw van het kantoor, dat in het teken staat van het nieuwe werken.

Het project, dat tot stand komt in bouwteamverband, wordt gekenschetst door hoge doelmatigheid en een hoge bouwsnelheid.

De gemeente Gennep, stichting Dichterbij en projectontwikkelaar Parkvisie Holding tekenden in 2008 een overeenkomst voor de herontwikkeling van de oude Augustinus Stichting naar de wijk Heikant in Gennep. De van oorsprong Gennepse zorginstelling keert met de kantoorfuncties terug naar haar roots. Stichting Dichterbij heeft nu nog een hoofdkantoor in Malden.

Op het veertig hectare grote terrein in Gennep zijn de afgelopen jaren zeventig zorgwoningen gebouwd voor mensen met een verstandelijke beperking. Conform de nieuwe, in ontwikkeling zijnde structuurvisie kunnen er nog maximaal 150 woningen of andersoortige functies gerealiseerd worden op het terrein. “De bestaande bebouwing van Dichterbij wordt gehandhaafd en geïntegreerd in het totale plan. Het geheel krijgt een open en groen karakter. Hekken behoren tot het verleden”, zegt projectleider Mark van Diessen van bouwbedrijf Huybregts Relou.

“Tegelijkertijd met de bouw van het kantoor en de woningen wordt een 2.300 m² grote multifunctionele accommodatie gerealiseerd met onder andere medische en paramedische functies, behandeling, dagbesteding en dienstverlening. Het nieuwe hoofdkantoor van Dichterbij vormt door de hoogte en vormgeving een baken aan de zuidzijde van Heikant en een fraaie ingang van de kern van Gennep.”

Landmark Het nieuwe hoofdkantoor van Dichterbij – met grand-café - herbergt straks 185 werkplekken en ontmoetingsvoorzieningen voor ruim driehonderd werknemers.

Het gebouw wordt ingericht conform Het Nieuwe Werken. Dit plaats- en tijdonafhankelijke arbeidsconcept resulteert in een gebouw met grote open werkruimtes, afgewisseld met stilteplekken en belcellen. Elke verdieping herbergt twee blokken met toiletten, koffieautomaten en trappen. Het kantoor heeft drie hoofdvolumes.

Een slinger van een meter breed door het pand – bekleed met western red cedarhout - functioneert als verbindend element. “De traditionele gewapend betonnen draagconstructie is in overleg met Leenders Architecten tot stand gekomen”, zegt Van Diessen. “Vloerverwarming en -koeling verwerkt in druklagen van de kanaalplaatvloeren zorgen in combinatie met een warmtepomp en broninstallatie voor een optimaal binnenklimaat op duurzame wijze. In de twee atria zorgen luchtbehandelingskasten in combinatie met zonwering voor een aangename temperatuur.”

De façades kennen een gevarieerde opbouw. Metselwerk met grove rode bakstenen en terugliggende voegen wordt afgewisseld met grote en kleine raampartijen en de houten slinger. Door de ronde en in hoogte variërende zuidgevel oogt het gebouw als een bastion dat bescherming biedt. Westelijk van het complex wordt de ronding doorgezet in een groene haag, waarachter zich parkeerplaatsen bevinden. De hoofdingang van het gebouw is gelegen aan de noordzijde. Hier toont het gebouw zich veel transparanter met grote verdiepingshoge raamkaders in de

94 | STEDENBOUW 712

gebogen gevel. De transparantie reflecteert de dynamiek en transparantie binnen de stichting Dichterbij. Het nu nog dichtbegroeide gebied ten noorden van het gebouw zal de komende jaren herontwikkeld worden tot een parkachtige omgeving, die recht doet aan de fraaie aanblik van het pand.

Integratie van disciplines en hoge bouwsnelheid Huybregts Relou werkt in bouwteam samen met constructeur Ulehake, ontwikkelaar Parkvisie Holding, Leenders Architecten, stichting Dichterbij en E&W-installateur De Breijer Bouw en Installatie. Zowel Huybregts Relou als Parkvisie Holding horen tot de VB Groep uit Eindhoven.

“Esthetische waarde en hoge functionaliteit worden in goed overleg in het gebouw geïntegreerd”, zegt Van Diessen. “Het project kenmerkt zich verder door een hoge doorloopsnelheid. Het Programma van Eisen van stichting Dichtbij wordt volledig beantwoord binnen het daarvoor bestemde tijdsbestek. In het voorjaar van 2012 ging de eerste schop de grond in. Momenteel zijn we bezig met de afbouw. We leveren het gebouw 3 juni 2013 op.” ❚

Natuurlijke bouwmaterialen integreren nieuwbouw in omgeving

gennep | Hoofdkantoor Dichterbij

Projectinfo Afbouw

De Haas & Heesterbeek B.V. is een regionaal afbouwbedrijf.

Totaal afbouw van nieuwbouw, verbouw en renovatie, isolatie van;

- wanden: systeemwanden, metal stud wanden en hard glazenwanden.

- plafonds: systeemplafonds, gipsplafonds, houtenplafonds, lamellenplafonds en stucacoustic.

- timmerwerken: koven, deuren, kozijnen en alle overige timmerwerken.

De Haas en Heesterbeek B.V. kenmerkt zich door een kleine dynamische organisatie, waardoor snel en efficiënt op de vragen van de klant kan worden ingespeeld.

De juiste afstemming van en keuze voor producten, materialen en details is belangrijk voor het leveren van een optimaal eindresultaat, aldus afbouwbedrijf De Haas & Heesterbeek. “Zo ook in project Dichterbij: over details is nagedacht, gipsbetimmeringen zijn voorzien van spuitwerk zodat deze worden opgenomen in de wand, in plaats van een houten koofbetimmering. Aansluitingen met de diverse wanden zijn op elkaar afgestemd, zodat er zo min mogelijk hoekjes en kantjes te zien zijn - voor een zo strak mogelijk resultaat.”

“Ook de materiaalkeuze levert een belangrijk aandeel in het eindresultaat; zo is er gekozen voor een slank vijftien millimeter-plafondsysteem met daarin een doorzaktegel.

Hardglazen wanden staan in een hol-boluitvoering waarvan de hoeken in verstek zijn uitgevoerd, voor een zo transparant mogelijke uitstraling. Dit alles met hoge geluidseisen. Voor De Haas & Heesterbeek zijn meedenken met de klant en samen de juiste oplossing vinden belangrijke punten.”

(In samenwerking met neven bedrijven, zoals electra, schilder en loodgieter)

De Haas & Heesterbeek B.V. werkt voor zowel regionale bouwbedrijven als ook voor grote, landelijk opererende bedrijven.

FSC en PEFC gecertificeerd

www.dehaasheesterbeek.nl

'Dynamiek en geborgenheid' voor stichting Dichterbij Vanuit het stedenbouwkundig ontwerp volgt het gebouw de ronding van de nieuwe rotonde. Het hoofdgebouw van het nieuwe hoofdkantoor, dat uit drie hoofdvolumes is opgebouwd, wordt gekoppeld door een transparant tussenlid en als één geheel verbonden door een slinger die om de gevel loopt. “Hierdoor wordt de grote massa gefragmenteerd maar blijft het wel één geheel”, aldus Leenders Architekten.

“De ronde gevel geeft de sfeer van een bastion, als bescherming die Dichterbij biedt aan zijn medewerkers en cliënten. De hoofdingang van het gebouw bevindt zich aan de noordzijde van het gebouw, waar het zich veel transparanter toont. De slinger die in de zuidgevel minder nadrukkelijk aanwezig is, neemt in de noordgevel een prominente plek in binnen het raster dat door de raampartijen wordt vastgelegd. De transparantie in de noordgevel reflecteert de dynamiek en transparantie binnen stichting Dichterbij.”

“De werkstructuur van Het Nieuwe Werken resulteert in een gebouw met open werkvloeren waarin per verdieping twee voorzieningenblokken zijn opgenomen, waardoor verschillende sferen betreffende communicatie en concentratie gecreëerd kunnen worden. De warmtepomp met broninstallatie maakt op duurzame wijze vloerverwarming en –koeling mogelijk; deze zorgt in combinatie met de zonwering voor een prettig binnenklimaat.”

Bouwinfo Opdracht Directievoering Ontwerp Constructie Uitvoering Installaties Aanneemsom Bouwperiode Bouwprogramma

Stichting Dichterbij Parkvisie Holding B.V., Eindhoven Leenders Architecten,Veghel Ulehake Bouwconstructies, Oss Huybregts Relou B.V., Son De Breijer Bouw en Installatie, Schijndel € 4,1 miljoen voorjaar 2012 – juni 2013 2.950 m² BVO

95 | STEDENBOUW 712

KERKRADE | Leisure Dome

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Bouwbedrijf Jongen

Leisure Dome Kerkrade nadert voltooiing

Vrijetijdscentrum van ongekende omvang Het moet een nieuwe publiekstrekker worden aan de Rodaboulevard in Kerkrade: het Leisure Dome. Het complex heeft een vloeroppervlak van 16.000 m2 en gaat met een megabioscoop, een wokrestaurant, een kinderspeelparadijs, een bowlingbaan en GlowGolf vermaak bieden voor diverse doelgroepen en alle leeftijden. Bouwbedrijf Jongen heeft de werkzaamheden aan het casco nagenoeg afgerond.

Bij de feestelijke gebeurtenis rondom het bereiken van het hoogste punt sprak de Kerkraadse wethouder Peter Thomas (Economische Zaken en Ruimtelijke Ordening) over een vrijetijdscentrum met een voor Nederlandse begrippen ongekende omvang. Hij verwacht dat aan de vier miljoen bezoekers die momenteel jaarlijks naar de Rodaboulevard komen nog eens 700.000 kunnen worden toegevoegd. Het is dan ook een van de grootste bouwprojecten in Limburg, stelde de wethouder. In totaal is met de bouw twintig miljoen euro gemoeid.

Het gebouw gaat onder meer onderdak bieden aan een megabioscoop met acht zalen waarvan de grootste, de XD Experience, over een megascherm (22 x 12 meter) en zeshonderd zitplaatsen beschikt. Twee rijen hebben meebewe-

96 | STEDENBOUW 712

gende stoelen. Het wokrestaurant vestigt zich in het souterrain en kan plaats bieden aan zoâ&#x20AC;&#x2122;n duizend gasten. Het restaurant biedt zicht op het speelparadijs en daarnaast komen er twintig bowlingbanen en een minigolfbaan met glow in the dark-effecten.

Waterbassin Projectdirecteur Jan Habets van Bouwbedrijf Jongen geeft aan dat de ruwbouw eind mei klaar zal zijn. Het bedrijf is vanaf november 2011 bij de voorbereidingen van het project betrokken, vervulde daarin een begeleidende en ondersteunende rol en begon in maart 2012 met de bouwwerkzaamheden. â&#x2013;ş

KERKRADE | Leisure Dome

Onder en links: Er is gewerkt met prefab balkbodems en traditioneel bekiste wanden en kolommen. Groot aandachtspunt was de maatvoering.

97 | STEDENBOUW 712

Uw installatiespecialist Al meer dan 50 jaar

Frankenlaan 3 6419 BT Heerlen 045 5717918 www.waterval.com

KERKRADE | Leisure Dome

Leisure Dome brengt extra levendigheid aan Rodaboulevard.

De grootste uitdaging lag voor wat het casco betreft in de grond, vertelt Habets. “Het complex staat op palen in een waterbassin. De fundering is dus in een soort moeras aangebracht.

Het water moest op dat moment worden weggepompt. Toen we daar mee bezig waren, werden we geconfronteerd met een regenperiode die zo’n zes, zeven weken aanhield. Vanwege de zeer slechte grondgesteldheid werd het funderingssysteem gewijzigd van mortelschroefpalen in grondverdringende palen (vibro-palen). Dit bood veel meer zekerheid met betrekking tot de draagkracht van de palen.”

Mix van bouwmethoden Omdat het om een functioneel gebouw gaat waarbij de bijzonderheid met name in de omvang en het interieur zit, is er wat het casco betreft geen sprake van gebruik van aparte materialen, aldus Habets. Er is gewerkt met prefab balkbodems, traditioneel bekiste wanden en kolommen tot veertien meter hoogte met veel wapening. Vanwege de grote hoogte en de vele wapening is er gebruik gemaakt van zelfverdichtende beton. Groot aandachtspunt hierbij

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Constructie Uitvoering Bouwkosten Start bouw

Wijckerveste Adviseurs bv Widdershoven Architecten Ingenieursbureau Palte bv Aannemersbedrijf Jongen bv € 20 miljoen december 2011

was de zeer nauwkeurige maatvoering waarbij er over een lengte van zeventig meter vrijwel geen tolerantie was. “Het is weliswaar een groot maar vooral ook traditioneel werk, waarbij vooral de fundering dus om extra aandacht vroeg. Alles werd goed vastgelegd en er was wekelijks overleg, waarbij nu ook wordt gekeken hoe de binnenafwerking goed kan worden aangesloten op ons werk. De lange winter dit jaar heeft weliswaar voor vertraging gezorgd, maar dat hebben we opgevangen. Er kan dus naar planning worden opgeleverd.” ❚

Projectinfo E-installaties De naam Waterval is in de regio Heerlen al sinds begin jaren zestig onafscheidelijk verbonden met elektrotechnisch vakwerk voor zowel particuliere als utiliteitsbouw. Klein begonnen in een boerderijgedeelte van Terworm groeide het bedrijf uit tot de huidige onderneming, nog steeds dienstbaar aan de particuliere en zakelijke markt, waarbij sinds de huisvesting aan de Frankenlaan in Heerlen Welten de zogeheten supplystore een belangrijk onderdeel van de dienstverlening is.

“Om met ons winkelgedeelte te beginnen: hier kunnen zowel particulieren als bedrijven terecht, voor noem het doe-het-zelf-materialen op het gebied van elektra, cv en gas, sanitair en ijzerwaren. Tegen concurrerende prijzen en met een stukje persoonlijk advies.”

Aan nauw contact tussen monteurs en klanten hecht Waterval Elektro bv bijzonder veel waarde. Het verklaart meteen de bewust kleinschalig gebleven opzet van Waterval Elektro. “We hebben kansen genoeg gehad om in de achterliggende vijftig jaar uit ons jasje te groeien, maar hebben bewust gekozen voor de kunst klein te blijven. Waterval Elektro is een onmisbare schakel tussen meterkast en stopcontact.”

99 | STEDENBOUW 712

Rotterdam | Hoofdkantoor Cargotec

Witte sandwichpanelen zorgen voor een uitgekiend en strak 'compromis'

Tekst | Het tekstbureau, Liliane Verwoolde Beeld | J.P.G. Groeneweg Bouw

Hoofdkantoor Cargotec

'grootste bedrijfspand dat op dit moment in Rotterdam wordt gebouwd' Cargotec Nederland betrekt een nieuw en zeer duurzaam hoofdkantoor in het Waalhavengebied te Rotterdam. Het pand wordt volledig op maat gebouwd, ondanks het feit dat Cargotec de huurder wordt van het pand. “Dat is redelijk uniek”, vertelt Hans Groeneweg van JPG Groeneweg Bouw & Ontwikkeling. “Er zijn maar weinig bouwondernemers die op deze manier werken.”

Het pand kon op deze manier tot stand komen omdat JPG Groeneweg Bouw - behalve aannemer - ook vastgoedontwikkelaar en belegger is.

Zij kwam in aanraking met het terrein door OVG Projectontwikkeling. Deze had toen al een optie op de grond, een schetsontwerp en een intentieovereenkomst met de huurder, maar zocht nog een belegger. “Wij zagen daar wel wat in”, vertelt directeur Hans Groeneweg. Het terrein beslaat 13.050 m2. Het kantoor omvat circa 3.800 m2 en magazijn en werkplaatsen beslaan circa 6.000 m². Op het dak komen 150 parkeerplaatsen. Het pand wordt gebouwd in een 'brown field-herontwikkelingsgebied'. Als alles volgens plan verloopt, worden magazijn en werkplaats medio juli opgeleverd, het kantoor in december 2013. Het hele pand krijgt het BREAAM-certificaat 'Very Good'.

100 | STEDENBOUW 712

Grootste gebouw Omdat het terrein tot voor kort nog werd gebruikt als palletopslagterrein was de volledige oppervlakte geasfalteerd. “Dat asfalt hebben we grotendeels laten liggen”, vertelt Groeneweg.

“Zo bleef de vervuilde grond afgedekt. We hebben het asfalt alleen weggefreesd op de plaats waar het gebouw komt. Aan de voorzijde van het terrein komt het kantoor. Daarachter komen het magazijn en de werkplaats. Groeneweg: “De afmetingen zijn fors. Het is het grootste bedrijfspand dat op dit moment in Rotterdam wordt gebouwd. Dat maakt het bijzonder, zeker in deze economische tijd.”

Multifunctioneel Ondanks het feit dat Cargotec voor de komende vijftien jaar de huurder wordt van het pand, mag zij het Programma van Eisen aanleveren. “Wij heb-

ben hierbij alleen over hun schouders meegekeken”, vertelt Groeneweg. “Het pand moet echter wel verhuurbaar zijn als Cargotec na vijftien jaar onverhoopt de huur zou opzeggen. Daarom hebben wij de multifunctionaliteit bewaakt. Met een vloerbelasting van tien ton per vierkante meter en een hoogte van elf meter zit dat in de hal wel goed.

De verdeling kantoor-magazijn is echter behoorlijk specifiek. Deze wordt nu zo uitgevoerd, dat hij weer gemakkelijk kan worden aangepast.”

Fraai en strak Het casco wordt uitgevoerd in beton. De afwerking van de buitenkant is in samenwerking met het Quality-team van het Havenbedrijf tot stand gekomen. Groeneweg: “Dit is een ‘vooruitgeschoven’ team van de welstandscommissie Rotterdam.

Als deze instemt met de plannen, kun je er vrij ze-

Rotterdam | Hoofdkantoor Cargotec

Projectinfo ker van zijn dat je later geen problemen krijgt met de welstand. Dit team stelde voor om het kantoor en het magazijn van dezelfde gevelafwerking te voorzien. Dat leek in eerste instantie een kostbare kwestie. Totdat we een nieuw type sandwichpanelen ontdekten met dichte hoeken, waardoor vocht niet in de panelen kan dringen. Het blijkt het ideale compromis. De witte platen, in combinatie met de zwarte plinten en dakranden, zorgen voor een fraai strak geheel.”

Voor Cargotec is de herhuisvesting een belangrijke stap in de verdere versteviging van haar marktpositie. Het bedrijf is wereldwijd marktleider in laad- en lossystemen voor de industriële en transportsector in havens en op zee. ❚

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Constructeur Uitvoering Installaties Bouwkosten Bouwperiode

J.P.G. Waalhaven BIAS Architecten I.O.B. Dordrecht J.P.G. Groeneweg Bouw Vraagbaak groep € 9,4 miljoen september 2012 – eind 2013

Dakbedekking Kieboom Dakbedekking BV is sinds 1994 gespecialiseerd in bitumineuze en kunststof dakbedekkingen.

“Voor de meest uiteenlopende opdrachtgevers zijn wij actief in de renovatie en nieuwbouw: van grote bedrijfshallen tot een garagedak.”

“In opmars zijn de economisch en ecologisch verantwoorde tuindaken en parkeerdaken die niet alleen fraai ogen, maar ook voor een aanzienlijke besparing zorgen. Wij adviseren de klant graag; ook als het gaat om het optimaliseren van de gebruiksmogelijkheden van energiedaken, zonne-energie, parkeerdaken en dakterrassen.” Kieboom Dakbedekking BV verzorgt tevens bijkomende zaken als dakbestratingen, lichtstraten, lichtkoepels, zink-, lood- en andere bouwkundige werkzaamheden. Evenals energiebesparing-, bouwfysicaen windbelastingberekeningen en dakisolaties. “Voor het project Cargotec hebben wij in samenspraak met J.P.G. Groeneweg Bouw gekozen voor een duurzaam systeem. Sarnafil FPO is de oplossing voor een groene en duurzame dakbedekking. Sarnafil FPO is een synthetische, waterdichte dakbedekking bestaande uit meerdere lagen, op basis van flexibele polyolefinen (FPO) met stabilisatoren, brandvertragers en dubbele inlage van polyester rasterweefsel en glasvliesmat. Wereldwijd voldoet het aan alle huidige normen; in Nederland heeft Sarnafil een Komo Attest (CTG). Daarnaast heeft Sarnafil FPO een FM approval-certificaat.

Het dakmembraan is duurzaam, brand- en onderhoudsvrij, milieuvriendelijk en schoon te verwerken. Integratie van onderdelen zoals doorvoeren, lichtkoepels en dergelijke, kan jaren later nog eenvoudig uitgevoerd worden. De levensduur van Sarnafil FPO wordt geschat op veertig jaar, mits jaarlijks reinigend en inspectief onderhoud wordt uitgevoerd. Duurzaamheid en milieu worden steeds meer gevraagd en geëist vandaag de dag. Sarnafil FPO voldoet hieraan. Sika Sarnafil heeft altijd een oplossing voor ieder project. Daarnaast zijn er diverse dakopbouwen en diktes van de membraan leverbaar zoals 1,5/1,8/2,0 millimeter. Zo kan de klant kiezen voor welke kwaliteit hij de komende veertig jaar gaat. Voor Kieboom Dakbedekkingen bv is het belangrijk dat onze mensen op het dak regelmatig opgeleid worden. Sika biedt deze opleiding naast begeleiding van projecten. Daarnaast biedt Sika samen met de dakdekker vijftien jaar verzekerde garantie op het aangebrachte daksysteem, wat meer zekerheid geeft voor de klant.”

project Cargotec

www. kieboomdakbedekking.nl.nl

ACTIVITEITEN Kieboom Dakbedekking is thuis in alles wat met daken van doen heeft. Wij werken met allerhande materialen en op iedere hoogte. Hieronder vindt u een uiteenzetting van wat Kieboom voor u kan betekenen. Mocht u meer specifieke informatie wensen, schroomt u dan niet even contact met ons op te nemen.

▪ Bitumineuze dakbedekking ▪ Kunststof dakbedekking ▪ Shingle ▪ Tegel & grind ▪ Aluminium Daktrimmen ▪ Afdekkappen ▪ Tuin- en vegetatiedaken

712069_Kieboom.indd 1

▪ Stalen wandbeplating ▪ Hemelwater dakdoorvoeren ▪ Lichtstraten & -koepels ▪ Kunststof boeiboorden ▪ Onderhoudscontracten ▪ Dakinspecties

Lierenstraat 17 2984 AE te Ridderkerk Tel: 0180-413196 Fax: 0180-415222 Email: info@kieboomdakbedekking.nl Magazijn / kantoor Lierenstraat 17 2984 AE te Ridderkerk

101 | STEDENBOUW 712 21-05-13 12:13

Rotterdam | Hoofdkantoor Cargotec

Projectinfo Specialistische betonbouw in bedrijfspand Cargotec In de Rotterdamse Waalhaven realiseert JPG Groeneweg Bouw een multifunctioneel kantoor- en bedrijfspand voor toekomstig huurder Cargotec. De bedrijfsruimte is volledig uitgevoerd in beton en daarom bij uitstek geschikt voor het prefab betonbouwsysteem van Hercuton.

Het gehele project bestaat uit 3.000 m² kantoorpand, 6.000 m² bedrijfsruimte met parkeerdak en 6.000 m² buitenterrein. JPG Groeneweg Bouw realiseert dit multifunctionele gebouw voor de eigen beleggingsportefeuille, en werkt hierin nauw samen met Cargotec. Voor de realisatie van de bedrijfshal gingen zij bewust een strategische samenwerking aan met Hercuton. Jeroen de Bonth, directeur van Hercuton, geeft uitleg: “De opdrachtgever vond in ons een specialistische partij voor het ontwerpen en bouwen van de prefab betonnen bedrijfshal. Bovendien delen we een duurzame visie op bouwen. Wij streven allebei naar een kwalitatief hoogwaardig en onderscheidend bouwproduct dat ook op lange termijn zijn waarde behoudt. Een lage 'total cost of ownership', door minimale onderhoudskosten en duurzame toepassingen, is hierin een belangrijk uitgangspunt.”

In lijn met de duurzaamheidsgedachte wordt het toekomstige gebouw van Cargotec onder BREEAM-certificering gerealiseerd. De prefab betonnen bedrijfshal van Hercuton draagt hieraan zijn steentje bij. “Beton is zeer solide en onderhoudsarm”, aldus De Bonth. “Daarnaast heeft beton een hoog accumulerend vermogen, wat positief bijdraagt aan een zuinige energiehuishouding van het gebouw.

Kijken we naar de functie en eigenschappen van het gebouw, dan is beton eveneens het meest geschikte materiaal. Cargotec is leverancier van diverse kranen en ander groot materieel voor transport- en logistieke doeleinden, waardoor het in de bedrijfshal een komen-en-gaan is van zware materialen. Door de wanden en kolommen in beton uit te voeren, kan het gebouw tegen een stootje. Bovendien lopen er zware kraanbanen in het pand en op het dak bevindt zich een parkeerdek voor 156

auto’s. Beide toepassingen vereisen een stevige constructie.”

Het ontwerp van het bedrijfsgebouw is afkomstig van Bias Architecten, die vooral de hoofdlijnen uittekende. Hercuton werkte dit ontwerp verder uit en maakte de vertaalslag naar het eigen, unieke prefab betonbouwsysteem.

De Bonth: “Wij prefabriceren vaste betonnen modules. Deze fungeren als basiselementen, waarmee wij in zeer korte tijd een compleet gebouw neerzetten.” In het laatste kwartaal van 2012 gingen de bouwwerkzaamheden van start; begin 2013 leverde Hercuton de bedrijfshal op. Terwijl andere partijen nog druk doende zijn met de afbouwwerkzaamheden, kijkt De Bonth alvast terug op een goed verlopen project. “Ik kan niet anders dan positief zijn.

Dit komt mede doordat de opdrachtgever op dezelfde manier naar bouwen kijkt als wij, met focus op kwaliteit en lage onderhoudskosten.”

BETAALBAAR EN VERRASSEND BOUWEN IN BETON representatieve uitstraling

●

snelle bouwtijd

●

duurzame kwaliteit

●

uitstekende brandwerendheid

●

inbraak veiligheid

●

Hercuton b.v.

Touwsla ger 2 5253 RK Nieuwkuijk Tel.: (073) 511 26 60 info@hercuton.jajo.com 102 | STEDENBOUW 712

www.hercuton.nl

Den haag | Van Deelen businesspark

Tekst | Henk Geist Beeld | Slingerland Bouw

Helix Businesspark blikvanger van Ypenburg Op een prominente zichtlocatie direct aan de entree van bedrijventerrein Ypenburg in Den Haag is het Helix Businesspark gerealiseerd.

Het park omvat vijf kantoorvilla’s en een bedrijfsverzamelgebouw.

De vijf luxe, eigentijdse en multifunctionele kantoorvilla’s vormen de blikvanger.

Ze zijn ontworpen door Machiel Hopman van Consort Architects uit Rotterdam en de bouw is in handen van Slingerland Bouw uit Nijkerk. “De kantoorvilla’s hebben een geweldig uitzicht en zijn goed bereikbaar. Ze beschikken over energielabel A, alsmede een hoogwaardig opleveringsniveau”, zegt projectleider Hendry van Riesen van Slingerland Bouw.

De villa’s ogen met hun drie verdiepingen en strakke vliesgevels identiek maar variëren in grootte. Naast koop- of huur van een gehele villa behoren deelverkoop of deelverhuur van kantoorverdiepingen tot de mogelijkheden. Ze zijn dusdanig ontworpen dat meerdere gebruiksvormen mogelijk zijn. Van Riesen: “De villa’s zijn multifunctioneel in te delen; de indeling kan door de toepassing van flexibele wanden worden aangepast aan de gebruikers. Ook kleine ondernemers en starters maken hier een kans. De villa’s zijn interessant voor

bijvoorbeeld huisarts-, tandarts- of fysiotherapiepraktijken, kinderdagverblijven, sportscholen of showrooms.” Onder de villa’s wordt op maaiveld een gedeeltelijk overdekt parkeerterrein gerealiseerd, waar in ruime mate op eigen terrein kan worden geparkeerd. Ook de terreininrichting en bestrating worden door Slingerland uitgevoerd. Het bedrijfsverzamelgebouw ligt achter de villa’s aan de Laan van Deelen en bestaat uit 22 multifunctionele bedrijfsunits in verschillende metrages. Van Riesen: “De bedrijfsunits zijn geschikt voor bedrijven die op zoek zijn naar kleinschalige bedrijfsruimte, opslagruimte of een showroom met kantoorruimte. De bedrijfsruimten worden casco opgeleverd, per gebruiker kunnen ook aanvullende wensen worden uitgevoerd.”

De bedrijfsruimten worden zowel te koop als te huur aangeboden. Boven deze bedrijfsruimten komt een ‘self storage-formule’. Van Riesen: “Deze opslag is met twee goederenliften bereikbaar. ►

Vijf luxe, eigentijdse en multifunctionele kantoorvilla’s vormen de blikvanger.

103 | STEDENBOUW 712

Den haag | Helix businesspark

Die liften zijn zo groot dat je hier bij wijze van spreken je oldtimer kunt opslaan.” Iedere bedrijfsruimte heeft de beschikking over een aantal parkeerplaatsen die direct voor de bedrijfsruimte zijn gesitueerd. Het bedrijventerrein Ypenburg heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een aantrekkelijke locatie voor bedrijven en organisaties die goed en snel bereikbaar wensen te zijn. Het hoogwaardige kantoren- en bedrijvenpark ligt pal langs de belangrijkste snelwegen van de Randstad. Diverse ondernemingen hebben de weg naar deze bijzondere locatie al gevonden. Het bedrijventerrein is een ontwikkeling van het Industrieschap Plaspoelpolder, een samenwerkingsverband tussen de gemeente Den Haag en de gemeente Rijswijk dat als doel heeft bedrijventerreinen te ontwikkelen en grond uit te geven, zoals de businessparken Hoornwijck, Plaspoelpolder, Broekpolder en het Wateringseveld. Het Helix Businesspark ligt vlakbij het verkeersplein Ypenburg en het Prins Clausplein. Het heeft daardoor directe verbindingen met Den Haag, Amsterdam (via A4), Utrecht (via A12) en Rotterdam (via A13). Door de centrale ligging tussen Schiphol en Rotterdam Airport zijn er ook internationaal goede en snelle aansluitingen voor het zakenverkeer. Op loopafstand van het businesspark bevindt zich een door de gemeente aangelegde Park & Ride-carpoolstrook. Ook met het openbaar vervoer is de locatie gemakkelijk te bereiken. De haltes van tram 1 en tram 15 liggen voor de deur. ❚

Projectinfo ‘Complete Binnen Afbouw’ Bij de vijf kantoorvilla’s was CBA na de casco-oplevering van de gebouwen verantwoordelijk voor de complete indeling en afbouw van de afzonderlijke bedrijfseenheden. Van plint tot plafond. Zo zijn in de kantoren de binnenwanden geplaatst - niet alleen de wanden van metalstud; ook de luxe wanden van glas of gipsvinyl - en werden de systeemplafonds inclusief verlichting aangebracht. In een van de kantoorvilla’s zijn op verzoek van de toekomstig gebruiker en naar ontwerp van een kunstenaar de binnenwanden onder een schuine hoek geplaatst. Bij de parkeervoorziening op de begane grond en de luifels zijn houtwolcementplafonds aangebracht.

“De afkorting en bedrijfsnaam CBA staat voor Complete Binnen Afbouw en dat heeft dit aannemingsbedrijf uit Tiel ook waargemaakt bij het Helix Businesspark in Ypenburg.”

Bouwinfo Opdracht Industrieschap Poelpolder, Den Haag/Rijswijk Ontwerp Consort Architects, Rotterdam Uitvoering Slingerland Bouw, Nijkerk Installaties Heuvelman Installatietechniek Krimpen aan

Bouwkosten Bouwperiode

den IJssel (W); Roest&Heuvelman Elektrotechniek, Krimpen aan den IJssel (E); Mur Conditioning BV, Utrecht (luchtbehandelingsinstallaties) € 7,5 miljoen twee jaar De opstallen zijn gebouwd op basis van een duurzaam prefabcasco.

104 | STEDENBOUW 712

Den haag | Helix businesspark

CBA TIEL BV COMPLETE BINNEN AFBOUW Projectinfo ‘Vrij indeelbare prefab cascobouw populair’ CBA Tiel BV Lingewei 15-17 4004 LK Tiel Tel. nr: Fax nr: Mobielnr: Handelsregister: BTW nr: e-mail adres:

0344 - 61 56 25 0344 - 61 96 62 06 - 12 05 06 96 52861686 NL850635214B01 bert.arendonk@cbatiel.nl

“Toekomstgericht duurzaam bouwen is de basis voor projectontwikkeling anno 2013. Duurzaamheid komt op langere termijn pas volledig tot zijn recht. Flexibel indeelbare bouwwerken zijn hiervoor een voorwaarde.

Een snel en voordelig gebouwd slank constructief betoncasco is nu en op termijn de beste keuze”, aldus MBS. “Voor de hoofdaannemer is prefab cascobouw voordelig doordat de lean-bouwmethode zorgt voor een snelle bouwtijd, minimale faalkosten en gering liquiditeitsbeslag op de onderneming. MBS is als prefab betonbouwer al jaren geleden ingegaan op de toekomstige vraag van 3D-ontwerpen en investeert momenteel op diverse werken in BIM-bouwmethodiek. Creatieve technische specialisten van MBS zorgen in de werkvoorbereiding van het bouwtraject voor innovatieve besparende concepten. De afzinkkelder, kokerplaatvloer en het prefabriceren van zo groot mogelijke prefab bouwdelen uit de eigen fabriek in Vianen maken MBS tot een veel gevraagde partner van gerenommeerde bouwers.

Momenteel levert MBS met Slingerland in Almere revolutionaire woningen in zelfbouwconcept waarbij de particuliere opdrachtgever centraal staat.

De uitdaging van bouwen anno 2013: duurzaam, snel en voordelig.”

Zorg

MBS Betontrappen MBS Betontrappen en Speciaalproducten en Speciaalproducten MAATWERK IS ONS VAK! MAATWERK IS ONS VAK!

Onderwijs

Utiliteitsbouw Kantoren

Slingerland Bouw b.v. is een dynamische bouworganisatie, die gevestigd is in het centraal gelegen Nijkerk, nabij de A28. Met een Slingerland Bouw b.v. team van enthousiaste is een dynamische medewerkers is bouworganisatie, Slingerland Bouw

die gevestigd in het actief in zowelisde centraal gelegen utiliteitsbouw alsNijkerk, de

Bedrijfsgebouwen Showrooms Utiliteitsbouw

Maatschappelijk Woningbouw Showrooms

nabij de A28. Met een woningbouw.

Onze team van enthousiaste opdrachtgevers medewerkers bestaan uit is Slingerland Bouw particulieren,

actief in zowel de bedrijven, utiliteitsbouw als deen overheidsinstanties

Voor het creatief ontwerpen, construeren, tot in detail uittekenen en uiteindelijk produceren van geprefabriceerde betontoepassingen bent u bij MBS Betontrappen en Voor het creatief ontwerpen, construeren, tot ook in detail Speciaalproducten aan het juiste adres. Wat we doen uittekenen produceren van geprefabriceerde en maken;en wij uiteindelijk leveren altijd maatwerk. betontoepassingen bent u bij MBS Betontrappen en Speciaalproducten aan het juiste adres. Wat we ook doen en maken; wij leveren altijd maatwerk.

POSTBUS 115 3760 AC SOEST | TEL. 035-5881888 | FAX. 084-8320956

INFO@BETONTRAP.NL WWW.BETONTRAP.NL POSTBUS 115 3760 AC SOEST | TEL. 035-5881888 | FAX. 084-8320956

INFO@BETONTRAP.NL WWW.BETONTRAP.NL

woningbouw. Onze projectontwikkelaars. opdrachtgevers bestaan uit

Agrarisch

Zorgsector Woningbouw

Appartementen

Slingerland Bouw b.v. particulieren, Postbus 203 bedrijven, 3860 AE Nijkerk overheidsinstanties en Tel. 033 - 246 21 21 projectontwikkelaars.

Fax 033 - 246 65 00 info@slingerlandbouw.nl

Onderwijssector Zorgsector

Slingerland Bouw b.v.

Postbus 203 3860 AE Nijkerk Tel. 033 - 246 21 21 Fax 033 - 246 65 00 info@slingerlandbouw.nl

Kerkbouw Onderwijssector

Woningen

Renovatie en Onderhoud

Slingerland Bouw www.slingerlandbouw.nl

www.slingerlandbouw.nl

UwKerkbouw bouw Onze zorg!

Uw bouw Onze zorg!

Slingerland Bouw www.slingerlandbouw.nl

105 | STEDENBOUW 712

Venlo | Businesspark Siberië

Tekst | Xxxxxxxxxx Beeld | Xxxxxxxxxxxxx

Tekst | Jac Buchholz Beeld | Built to Build Real Estate

Distributiecentrum Businesspark Siberië:

hoogwaardig duurzaamheidsniveau Momenteel bouwt Van der Heijden Bouw en Ontwikkeling op Businesspark Siberië nabij Venlo aan een nieuw distributiecentrum. Functionaliteit is het uitgangspunt, maar met het gebouw wordt tevens ingezet op een BREEAM-certificering.

Businesspark Siberië is voornamelijk bestemd voor de vestiging van (agro-)logistieke bedrijven. Het maakt onderdeel uit van Greenport Venlo, het tweede tuinbouwgebied van Nederland. Onder de noemer Greenport Venlo wordt er behalve op gebiedsontwikkeling eveneens ingezet op innovatie van producten, processen en markten. Dat gebeurt door het samenbrengen van onderzoek, onderwijs, ondernemers en overheid in een stimulerende omgeving zodat de economische waarde in de regionale verssector tussen 2010 en 2020 verdubbelt naar twee miljard euro.

Businesspark Siberië is ingebed in een groene omgeving en daarnaast goed bereikbaar vanwege de ligging aan de A67. Projectleider Jeroen van

106 | STEDENBOUW 712

Beuningen van Van der Heijden Bouw en Ontwikkeling vertelt dat het distributiecentrum wordt gebouwd op een terrein met een oppervlakte van 64.000 m2. “Het gebouw zelf heeft een oppervlakte van 44.815 m2, waarvan zo’n 1.400 m2 kantoren verdeeld over drie verdiepingen en 3.000 m2 voor de expeditie.” Hij noemt het een ultramodern en duurzaam multi user-distributiecentrum, vooral functioneel met een eigen architectonische uitstraling. Bijzonder is wel dat er aan het label ‘Very Good’ van BREEAM wordt voldaan.

Van Beuningen: “Dat betekent dat het distributiecentrum op basis van negen categorieën wordt beoordeeld op duurzaamheid: management, ge-

zondheid, energie, transport, water, materialen, afval, ecologie en vervuiling. Voor ons vertaalt dat zich onder meer in het toepassen van duurzame en gezonde materialen tijdens de bouw, het scheiden van afvalstromen en het bijdragen aan natuurontwikkeling rondom het gebouw. De installaties spelen er eveneens een belangrijke rol in; die worden door een andere partij aangebracht.”

Voor de medewerkers van Van der Heijden, dat naast de uitvoering ook de begeleiding en planning verzorgt, is de tijdsdruk een van de grootste uitdagingen, aldus Van Beuningen. “We zijn in november 2012 begonnen en de oplevering staat gepland voor juli van dit jaar, voor de bouwvak.

Venlo | Businesspark Siberië

Businesspark Siberië: een ultramodern en duurzaam multi user-distributiecentrum

Dat betekent een bouwtijd van acht maanden voor zo’n omvangrijk gebouw. Daarmee realiseren we een bouwtijdbesparing van ongeveer twintig procent ten opzichte van een traditionele manier van werken, maar de lange winter heeft ons flink parten gespeeld. Daardoor liepen we vertraging op. Door lean te plannen hebben we de vertraging weer weten in te lopen. Dat betekent: alle partijen bij de planning betrekken en regelmatig nauw overleg voeren. Dat is zonder meer een topprestatie van alle betrokken bedrijven. Voor ons passen dit soort projecten bovendien prima in onze nieuwe bouwvisie waarbij de klant, de omgeving, het proces, de mensen en het resultaat centraal staan.” ❚

Projectinfo Installatie E & W, Safety en Security In november 2012 is in Venlo het nieuwbouwproject Distributiecentrum Businesspark Siberië van start gegaan.

Vanderlinden is de installateur voor dit project. “Door de jarenlange ervaring heeft Vanderlinden voor Built to Build de investeringskosten aanzienlijk kunnen verlagen. Als gecertificeerd installateur is Vanderlinden verantwoordelijk voor de controle van het ontwerp en de realisatie van de werktuigkundige, elektrotechnische en security-installaties in het 41.000 m² tellende pand. Het pand en de installaties zijn duurzaam en voldoen aan de eisen behorende bij het certificaat BREEAM 'Very Good'. In een nauw bouwteamverband zijn de eisen ten aanzien van dit certificaat geborgd tijdens het gehele traject - de voorbereiding, realisatie en oplevering. Vanderlinden is onderdeel van Vinci en bestaat als betrouwbare part-ner reeds 68 jaar. Vanderlinden is specialist in advies, installatie en onderhoud & beheer voor gebouwgebonden technieken.

107 | STEDENBOUW 712

Business park SiberiĂŤ Venlo

Voor de bedrijfsbouw worden er in de basis 2 soorten metalen bouwsystemen toegepast, namelijk het metalen opbouwsysteem en het prefab systeem.

Elk systeem heeft zijn eigen voordelen. Functionele eigenschappen als isolatie waarde, brandveiligheid en bouwsnelheid zijn belangrijke elementen in de bedrijfsbouw.

Metalen opBouwSySteeM prefaB SySteeM

712088_vanderlinden.indd 1

DuurzaaM recycleBaar

Toonbeeld van duurzaamheid Het nieuwe Advies- en Bestuurscentrum Rabobank land van Cuijk & Maasduinen te Boxmeer is een toonbeeld van duurzaamheid. Dat komt niet alleen tot uiting in het ontwerp, maar zeker ook in het bouwproces en alles daaromheen.

Van bouwplaatsinrichting tot materiaalinkoop: elke keuze is 100% verantwoord.

Specialisten in dak en gevelbeplating

bouwcombinatie

Lage Veldweg 10, 6741 JL Lunteren T 0318 46 1551 F 0318 46 2116 E info@hardeman-vanharten.nl S www.hardeman-vanharten.nl

www.vd-heijden.nl Schaijk, 0486 - 46 18 55

www.martensbouw.nl Beugen, 0485 - 36 13 76

04-06-13 09:57

Haarlem | TEVA Pharmachemie

De overstekken maken het gebouw expressief en zorgen voor een goede energiehuishouding

Tekst | Hilda Bosma Beeld | OeverZaaijer Architectuur en Stedebouw

Traditioneel hoogwaardige nieuwbouw voor TEVA Pharmachemie TEVA Pharmachemie, een farmaceutisch bedrijf gericht op onderzoek en ontwikkeling van geneesmiddelen, breidt in Haarlem haar bedrijfsactiviteiten uit. In de korte bouwtijd van tien maanden verrijst naast de IKEA een nieuw kantoorgebouw en een nieuwe bedrijfshal voor TEVA Pharmachemie. De nieuwbouw is gekoppeld aan één van de bestaande kantoren.

Het Amsterdamse architectenbureau OeverZaaijer Architectuur en Stedebouw ontwierp de nieuwbouw in opdracht van Investar Holding b.v. Projectarchitect Farida de Vries: “Voor zowel de opdrachtgever, de eindgebruiker als ons bureau is het belangrijk dat de nieuwbouw aansluit bij het bestaande complex. De nieuwbouw moet echter ook

een eigentijdse uitstraling hebben en laten zien dat TEVA Pharmachemie een dynamisch en innovatief bedrijf is.”

Expressief “Het nieuwe kantoor krijgt een moderne uitstraling door het vele glas en de grote overstekken die als

permanente zonwering dienstdoen. De overstekken maken het gebouw heel expressief en zorgen voor een goede energiehuishouding.” De overstekken aan de zuidgevel steken 1,20 meter uit de gevel, aan de noordgevel dertig centimeter en aan de oost- en westgevel zestig centimeter. Dit is gerelateerd aan de hoeveelheid zon per gevel. ►

109 | STEDENBOUW 712

Bema Interieurbouw & Betimmeringen Vlasstraat 4 2153 GA Nieuw-Vennep Tel: 0252 - 675 592 www.bema-interieurbouw.nl info@bema-interieurbouw.nl

Volgens Bema is Interieurbouw een rekbaar begrip Waar het bij standaard meubilair eindigt, begint het bij Bema.

Wil men als particulier een uniek meubelstuk in apart of speciaal materiaal, of wil men als bedrijf een representatief interieur, dan bied Bema Interieurbouw en betimmeringen uitkomst. â&#x20AC;&#x2DC;wij zijn interieurbouwers in de breedste zin des woord.

Uniek maatwerk, dat is wat BeMa Maakt wat ons ook uniek maakt, is dat we iedere klant als individu beschouwen, de uitdaging ligt om van hieruit met deze klant een kwalitatief hoogstaand product te realiseren.

Of hierbij nu gaat om een enkel stuks meubel of een complete inrichting. Voor Bema is ieder werk een uitdaging.

708057_Bema.indd 1

13-12-12 11:50

www.kraaninspectienederland.nl

www.budobouw.nl

De Marke van Leusen 4 7711 HH Nieuwleusen T 06 47 65 98 67 E info@kraaninspectienederland.nl

Hardwareweg 4 3821 BM Amersfoort T 033 454 66 09 E info@budobouw.nl

VCA (Veiligheids Checklist Aannemers) en NEN 4400-1 gecertificeerd.

Kraaninspectie | Opleidingen | Verhuur hijskranen

Traditioneel betonwerk | Funderingsconstructies

Bemiddeling kraanmachinisten

Prefab beton | Complete beton skeletten

Haarlem | TEVA Pharmachemie

Projectinfo

Blank aluminium en antraciet Door de gebruikte kleuren en materialen ontstaat eenheid in het gebouwencomplex. Zo is een blank aluminium metalen gevelbeplating gebruikt voor de bedrijfshal. Het nieuwe kantoor heeft antracietkleurige kozijnen met dezelfde kleur overstekken van metalen gevelbeplating. Deze donkere kleur sluit goed aan bij het bestaande kantoor, dat een gevel heeft van antracietkleurige keramische tegels met aluminiumkleurige accenten.

Coördinerende rol Bouwkundig aannemer G&S Bouw b.v. bouwt het complex met een totaaloppervlakte van 6.400 m².

Het kantoorgebouw bestaat uit vier bouwlagen. De hal is bestemd voor het produceren van medicijnen.

In deze hal is ook het bedrijfsrestaurant gehuisvest.

“G&S Bouw verzorgt de complete coördinatie en realisatie van dit project”, aldus projectleider Jan Hoofd.

Wind- en waterdicht “In maart 2012 zijn wij begonnen met het sloopwerk van een bestaande hal”, aldus Hoofd. “Op 1 mei 2012 zijn wij gestart met heiwerk en is de eerste paal geslagen.” Halverwege juli 2012 was de nieuwe bedrijfshal, opgebouwd uit een staalconstructie met betonnen tussenvloer en aluminium gevelbeplating, wind- en waterdicht. Het kantoorgebouw, opgetrokken uit een prefabbetonskelet met een aluminium vliesgevel, was half oktober wind- en waterdicht. Op 15 maart 2013 is de oplevering voorzien van de hoogwaardige nieuwbouw voor TEVA Pharmachemie.

Interieurontwerp Bema Interieurbouw maakt al het speciale meubilair voor het nieuwe kantoorgebouw van Teva Pharmachemie. In opdracht van G&S Bouw maakt de specialist in interieurbouw de balies, kasten, repromeubelen, pantry’s, vitrines, gaderobekasten, plafonds, banken en plantenbakken. Daarnaast maakt het bedrijf in het auditorium de plafonds en wandbetimmering die onderdeel zijn van het installatiewerk. De plafonds worden zo gebouwd dat de lucht naar binnen komt door de perforaties en de lucht ook wordt afgezogen. OeverZaaijer Architecten ontwierp het interieur. “Het is een mooi ontwerp met aparte meubels en uitgebreide details”, aldus Reuben Lange, eigenaar van Bema Interieurbouw. “We maken ook ronde en gebogen vormen in het meubilair. In deze tijd is de aandacht voor het interieur opvallend.” Lange: “In dit loftkantoor komen in een korte tijd veel disciplines samen.

In samenwerking met G&S Bouw en de architect werken we alle basisvormen uit tot in detail. Bij Bema Interieurbouw werken enthousiaste vakmensen. Zij beheersen het ambachtelijk handwerk en maken gebruik van een uiterst moderne werkplaats met computergestuurde frees- en zaagmachines.

‘Ruwbouw in recordtijd’ De mannen van BudoBouw maken er een sport van. Natuurlijk willen ze de deadline halen, maar liever leveren ze hun projecten ruim voor die datum op. Tenminste… zolang dit niet ten koste gaat van de kwaliteit.

BudoBouw monteerde voor de nieuwbouw van TEVA Pharmachemie de prefab betonskeletten en stortte de funderingen en vloeren in het beton. “We zijn gewend aan werken onder tijdsdruk”, vertelt bedrijfsleider Jeroen van Ostaijen. “De kracht van BudoBouw zit dan ook in onze medewerkers. Zij zijn bereid om alles op alles te zetten en ook in het weekend te werken.” Zo kon ook de ruwbouw voor TEVA Pharmachemie ruim binnen de deadline worden opgeleverd. Er stonden negentien weken voor gepland, maar BudoBouw was binnen zestien weken klaar.

“Door de strakke planning, nauwkeurige voorbereiding en de goede afstemming met alle betrokken partijen, kunnen wij dit traditionele bouwwerk snel realiseren”, aldus Hoofd. “Het skelet van het kantoorgebouw hebben wij gerealiseerd met een cyclus van zeven dagen per verdieping.”

Kraanmachinisten De snelheid van BudoBouw heeft geen invloed op de kwaliteit. Denis van Wijk, directeur Kraaninspectie Nederland: “Kwaliteit en veiligheid hebben altijd prioriteit. Het is het eindresultaat dat telt.”

Maar er is nog een factor die BudoBouw sterk maakt. Zij betrekt de bouwkranen en machinisten van zusterbedrijf Kraaninspectie Nederland. Omdat deze machinisten en de bouwlieden op de vloer op elkaar ingespeeld zijn, verloopt de samenwerking soepel. “Ook dat bevordert de snelheid van het bouwproces.” Voor de ruwbouw van TEVA Pharmachemie leverde Kraaninpectie Nederland een 130tons rupskraan inclusief machinist.

“De snelle voortgang is het mooie aan dit project. Het slimme bouwen is ook mogelijk doordat wij ons heel bewust zijn dat wij dit complex samen bouwen. Wij geven elkaar ook de ruimte.

Het resultaat is een kwalitatief hoogstaand gebouw.” ❚

Oogje in het zeil Als extra service houdt BudoBouw regelmatig een oogje in het zeil bij de prefabproductie. Van Ostaijen: “We controleren – als onze opdrachtgever dat wil - de kwaliteit en de voortgang van het productieproces. Daarmee kunnen we problemen en vertragingen voorkomen.” De mannen kijken positief terug op de bouw van TEVA Pharmachemie. Denis van Wijk: “Je begint met een lege vlakte.

Nu staat er een gebouw dat gezien mag worden. Dat hebben we met z’n allen voor elkaar gekregen.”

Slim bouwen

Bouwinfo Opdracht Investar Holding b.v., Amsterdam (gebruiker: TEVA Pharmachemie, Haarlem) Directievoering Heupers Bouwbegeleiding Ontwerp OeverZaaijer Architectuur en Stedebouw, Amsterdam Advies Pieters Bouwtechniek, Haarlem (constructies); Ingenieursburo Linssen b.v.,

Amsterdam (installaties)

Uitvoering G&S Bouw b.v., Amsterdam Installaties Van den Pol Elektrotechniek b.v., Montfoort (E); Heringa &

Bouwperiode

Wuthrich Installatietechnieken b.v., Haarlem (W); Mitsubishi Elevator Europe b.v., Veenendaal (liften) 1 mei 2012 - 15 maart 2013

111 | STEDENBOUW 712

DELFT | Deltares

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Aannemersbedrijf De Combi BV

Innovatieve nieuwbouw Deltares

Uitdagend lijnenspel en parelmoercoating Kennisstad Delft investeert in de ontwikkeling van de innovatiecampus om het vestigingsklimaat in Delft en omstreken te versterken. De nieuwbouw van Deltares, onafhankelijk kennisinstituut met innovaties op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur, is onderdeel van de campusontwikkeling. Deltares gaat de twee vestigingen in Delft samenvoegen op haar campus op de Rotterdamseweg in Delft.

Op die locatie is inmiddels een nieuw kantoorgebouw verrezen, inclusief een vergader- en congrespaviljoen en een toegangsbrug. Jeanne Dekkers Architectuur ontwierp de nieuwbouw met een totaal van 6.000 m2 aan vloeroppervlakte. De nieuwe loopbrug verbindt het nieuwe kantoorgebouw met het bestaande gebouw en biedt tevens toegang aan het nog te ontwikkelen wetenschapspark Technopolis. RPS

112 | STEDENBOUW 712

Advies- en ingenieursbureau leverde de projectmanager. Aannemersbedrijf De Combi BV uit Deventer realiseert de nieuwbouw.

Gewaagde vormgeving In het ronde gebouw is geen haakse hoek te vinden. Ook de hoogte van de gevellijn is variabel. Deze loopt van te lood naar zeer schuin.

Werkvoorbereider Jorick Ehrenhard van Aanne-

mersbedrijf De Combi BV vertelt: â&#x20AC;&#x153;Het gebouw is overal scheef. Het ziet eruit als een boemerang. De gewaagde vormgeving maakt het een complex project. Dit vraagt veel kennis, energie en doorzettingsvermogen van alle betrokkenen.

Belangrijk voor een goede basis is de staalconstructie met de vloervelden die als uitgangspunten dienen voor het uitdagende lijnenspel van de gevel.â&#x20AC;?

DELFT | Deltares

Projectinfo Schilderwerkzaamheden

De gevelbeplating is dusdanig aangebracht dat een golvend lijnenspel ontstaat

Schoors Schilderwerken BV noemt het project Deltares “een uniek bouwwerk, een succesvol-le samenwerking tussen Schoors Schilderwerken BV en De Combi Deventer BV, en een uit-daging: korte bouwtijd, speciale akoestische toepassingen en veel disciplines nauw aan elkaar verbonden. Een eer en verrijking om te mogen werken aan Deltares, dat als doelstelling heeft: wereldwijd werken aan slimme innovaties, oplossingen en toepassingen voor mens, milieu en maatschappij. Ondanks het feit dat wij een onderhoud- en renovatieschildersbedrijf zijn, waren wij bijzonder blij met dit nieuwbouwproject, dat afgelopen winter uit hoofdzakelijk binnenwerk bestond.” Uitvoerder Koos Nijhoff, Ronald Reinacher en directeur Vincent van Leeuwen van Schoors Schilderwerken hebben de klus naar tevredenheid afgerond. “Wij zijn verheugd met het resultaat en de samenwerking.”

‘Shaping Architecture’ Sorba is inmiddels een bekende partner in de gevelbouw en infrastructuur. “Wij bestaan ruim 35 jaar en zijn sterk in het leveren van maatwerk in (gevel)bekledingen en complete gevels, waarbij het zwaartepunt ligt in projectengineering en –management. Voor het nieuwe kantoor van Deltares in Delft heeft Sorba voor De Combi de aluminium-composieten gevelbekleding uitontwikkeld, geleverd en gemonteerd. De vele details en variaties in de gevels heeft Sorba geëngineerd en het eindresultaat mag er wezen.”

Het gehele paviljoen is bekleed met houten regels

Interieurbouw Luiten Interieurbouw B.V. heeft een paar jaar geleden het interieur voor de entree van het bestaande gebouw van Deltares geproduceerd en gemonteerd. Nu, bij de realisatie van de nieuwbouw, is opnieuw de samenwerking gezocht. “In een fijne werkomgeving met Aannemersbedrijf De Combi BV en Deltares is het interieur uitgewerkt, geproduceerd en gemonteerd. De maatmeubelonderdelen die zijn geproduceerd zijn: balie, koffiemeubel, lockers, postvakken, garderobes, podium, zitbanken en de inrichting van de kleedruimtes.”

De meubels zijn in de werkplaats op ambachtelijke wijze geproduceerd van diverse soorten plaatmateriaal. Het meeste zichtwerk is afgewerkt met gefineerd Frans eiken met doorlopend beeld en voorzien van een matte blanke lak. Als blikvanger is een futuristische bank geplaatst op de ronde loopbrug, die uitkijkt over het water. De bank is dertig meter lang en de houten basis is afgewerkt met een naadloze ijzersterke matwitte polyureacoating, die met hotspraytechniek is aangebracht.

113 | STEDENBOUW 712

Foto: productie van Deltares zitmeubel loopbrug

Schoors Schilderwerken B.V. Schoors Schilderwerken Uw schilder in deB.V.regio!

Weg en Bos 11F 2661 DG Bergschenhoek Tel. 010-529 66 60 fax. 010-529 66 66 Email: info@schoorsschilderwerken.nl

www.schoorsschilderwerken.nl

Molenweer 22, 2291 NR Wateringen Telefoon +31 (0)174 - 29 46 44 Email info@luiten.nl Website www.luiten.nl

Weg en Bos 11F 2661 DG Bergschenhoek T 010-529 66 60 info@schoorsschilderwerken.nl www.schoorsschilderwerken.nl

ISO 9001:2008 gecertificeerd Specialist in turn-key projectinrichting

www.schoorsschilderwerken.nl

712089_Schoors.indd 1

06-06-13 11:14

MBS Cascobouw

PERFECTIE TOT IN DETAIL

Engineering, ontwerp, produktie en montage.

Uw partner in complete gevels en gevelbekleding!

Sorba Projects BV - 0543 546700 - projects@sorba.nl - www.sorba.nl POSTBUS 115 3760 AC SOEST TEL. 035-5881888 FAX. 035-5881899 INFO@CASCOBOUW.NL WWW.MBSCASCOBOUW.NL

stedenbouw.indd 1

29-6-2012 15:57:10

DELFT | Deltares

In het ronde gebouw is geen haakse hoek te vinden

Parelmoercoating

Samen bouwen

De gevel is opgebouwd uit houten kozijnen met daarboven houtskeletbouw, bekleed met aluminium gevelbeplating. De beplating is dusdanig aangebracht dat een golvend lijnenspel ontstaat.

Deze gevelbeplating houdt rekening met de zoninvloeden. Door het overstek wordt de warmtelast beperkt en is geen zonwering nodig. De gevelafwerkingen springen in het oog. De aluminium gevelbeplating krijgt een bijzondere, parelmoerachtige coating, die vanuit verschillende hoekpunten reageert op het licht en het weer. Daarnaast zijn verschillende componenten van het kantoor en het gehele paviljoen inclusief het dak bekleed met houten regels. Dit zorgt voor een natuurlijk uitstraling.

Projectmanager Evert-Jan Rebel van Aannemersbedrijf De Combi BV vertelt: “Door de intensieve samenwerking is het project vlekkeloos verlopen.

Daardoor is er een goede sfeer op de werkvloer en op kantoor. De directeur vastgoed en bouwzaken van Deltares, dhr. C.P. van Leeuwen, is nauw betrokken geweest bij het uitvoeringsproces, zodat er snel geschakeld kon worden en de slagvaardigheid hoog was. Aannemersbedrijf De Combi BV was de spin in het web en zorgde ervoor dat zowel vanuit de opdrachtgever, de ontwerper en de leveranciers alle informatie helder en duidelijk was. Bouwen doe je niet alleen, maar samen. Je hebt elkaar hard nodig om het gewenste resultaat te krijgen.” ❚

Innovatief denken “De ingewikkelde vormgeving maakt dat alle onderdelen veel aandacht, zorg en creativiteit vragen”, aldus Ehrenhard. “Door innovatieve oplossingen worden alle componenten uitvoeringstechnisch goed aangebracht. Dat geldt helemaal voor het paviljoen. Dit kleinere gebouw kent werkelijk geen haakse hoek in de gevel en het dak.

De basis hiervan is gelegd in de staalconstructie, waaromheen de houtskeletbouwelementen als deken moeten vallen. De realisatie van het complexe ontwerp is ook mogelijk omdat we met Total Station werken - een digitaal systeem, waardoor alles goed aansluit.”

Bouwinfo Opdracht Stichting Deltares, Delft (tevens directievoering)

Ontwerp Jeanne Dekkers Architectuur, Delft

Advies Pieters bouwtechniek (bouwkundig); Deerns, Amsterdam (installatie) Toezicht Q4U, Haastrecht Uitvoering Aannemersbedrijf De Combi BV, Deventer Bouwperiode februari 2012 - maart 2013

Projectinfo Engineering, productie en levering prefab beton In opdracht van hoofdaannemer De Combi Deventer BV verzorgde MBS Betontrappen en Speciaalproducten BV de engineering en productie van prefab beton. MBS, met een eigen betonfabriek in Vianen, leverde voor Deltares te Delft de X-kolommen, trapelementen, brug-randen en diverse kleine geprefabriceerde betonelementen. Één van de belangrijkste productspecificaties (eis architect) was dat de betonkleur van de pre-fab betonelementen goed zou aansluiten op de betonkleur van de BubbleDeck®vloeren die eveneens in Vianen zijn geproduceerd. Beton is door de diverse herkomst van natuurlijke grondstoffen en de specifieke samenstelling van zelfverdichtend beton erg lastig tot een ho-mogene kleurstelling te krijgen. Levering door een fabrikant die de diverse producten uit de-zelfde betoncentrale betrekt heeft aanzienlijk minder risico op kleurafwijking.

“Ook in de samenwerking van de uitvoering en de werkvoorbereiding geeft één leverancier synergie en productievoordeel”, zegt Rianne Slootweg namens MBS. “Wij zijn sterk in maatwerkprojecten en denken graag mee met de opdrachtgever en architect.”

115 | STEDENBOUW 712

Amsterdam | Community Centre Ru Paré

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Architectenbureau Marlies Rohmer

Community Centre Ru Paré

‘Planning en logistiek maken het een uitdagend project’ In het hart van de Amsterdamse wijk Slotervaart verrijst het Community Centre Ru Paré. Het multifunctionele gebouw biedt huisvesting aan Brede School Ru Paré en diverse sociaal-culturele en maatschappelijke voorzieningen waaronder een buurtontmoetingscentrum, gymzaal en ouder-en-kind-centrum. Het complex in Stadsdeel Nieuw-West krijgt een echte buurtfunctie.

Bouwbedrijf de Nijs & Zonen is in januari 2012 gestart met de bouw. Bedrijfsleider Anita Oudejans: “Eind juni leveren we Community Centre Ru Paré op.” Het symmetrische gebouw bestaat uit drie bouwlagen en heeft een prefabbetonnen skelet met een gestorte fundering, kanaalplaatvloeren als begane grondvloer en breedplaatvloeren als tussenvloeren. Oudejans: “Het gebouw heeft twee vleugels.

In het centrale deel bevinden zich de gemeenschappelijke functies, zoals de grote entreehal waar schoolfestiviteiten plaatsvinden. De speellokalen zijn in combinatie met de hal als aula te gebruiken. De brede houten trap fungeert als tribune. De dubbelhoge gymzaal op de tweede verdieping wordt ook na schooltijd gebruikt voor de buurt.”

bouw in de toekomst aangepast worden. Het gebouw kan uitgebreid worden met lokalen op de derde verdieping.”

Opvallende gevel

Invloeden

Het Community Centre heeft een opvallende gevel met antracietkleurige aluminium en bruine stenen. Het gevelontwerp bestaat uit een compositie van horizontale metselwerkbanden opgebouwd uit geprefabriceerde metselwerkrozetten en verticale grijze accenten. Oudejans: “De ornamenten in de betonnen gevel lijken gemetseld. De panelen zijn te verwijderen van het skelet. Daardoor kan het ge-

Oudejans: “Bij de start van het werk, moest er eerst nog tien procent van de aanneemsom bezuinigd worden. In goed overleg met opdrachtgever De Key en Architectenbureau Marlies Rohmer is dat gelukt zonder afbreuk te doen aan het ontwerp.” Het faillissement van de aluminiumleverancier heeft zoals gezegd veel invloed gehad op het project en we konden het gebouw niet op de geplande da-

116 | STEDENBOUW 712

Geen kinderopvang “Door het faillissement van de kozijnleverancier en een koude winter en voorjaar is het een mooie prestatie dat we het gebouw toch in een tijdsbestek van anderhalf jaar opleveren”, aldus Oudejans. Oorspronkelijk zou in het gebouw ook een kinderdagverblijf en een buitenschoolse dagopvang komen. “Maar als gevolg van de economische crisis heeft de gebruiker zich teruggetrokken. Daardoor is er minder vraag naar kinderopvang.”

Projectinfo

Vakmanschap en kwaliteit tot in het kleinste detail

xxxxxxxxxxxxxxxx In het centrale deel bevinden zich gemeenschappelijke functies, zoals de grote entreehal

De dubbelhoge gymzaal op de tweede verdieping wordt ook buiten schooltijd gebruikt

Buurtontmoetingscentrum

tum opleveren. Voor de opbouw van de gevel en de sluiting van het gebouw hadden we kozijnen en vliesgevels nodig. Daardoor is de gevel veel later gesloten. Dat had ook weer invloed op allerlei nutsvoorzieningen, zoals warmte en elektra. Het is een hele uitdaging om het gebouw voor deze zomer klaar te krijgen. Ook omdat de weg voor de school eruit ligt. Dat betekent een goede logistieke afstemming met Stadsdeel Nieuw-West. We hebben daarom een maand extra tijd gekregen om dit prachtige project op te leveren.” ❚

Bouwinfo Opdracht De Key, Amsterdam Advies Pieters bouwtechniek, Utrecht (constructies ); Wolf Dikken, Wateringen (akoestisch bouwfysisch advies); Merosch installatieadvies, Bodegraven (installaties) Ontwerp Architectenbureau Marlies Rohmer, Amsterdam Uitvoering Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen BV, Warmenhuizen Installaties Unica, Amsterdam (E & W) Bouwperiode januari 2012- eind juni 2013

Xxxxxxxxxxxxxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx

xxxxxxxxxxxxxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxx Xxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx xxxxxx xxxxxxx xxx xxxxxxxxxxxxx

De ornamenten in de betonnen gevel lijken gemetseld

Utiliteitsprojecten > Revitalisatie Nieuw Amsterdam

Renovatie/Restauratie

Woningbouw

Eigen Ontwikkeling

Zorggebouwen

Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen Postbus 1 info@mjdenijs.nl 1749 ZG Warmenhuizen www.mjdenijs.nl Telefoon 0226 - 39 70 00

Flexibel bouwen op een betrouwbaar fundament 117 | STEDENBOUW 712

Weert | Duurzaam stadhuis

Tekst | Cofely Zuid, Imtech Building Services en Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | Cofely Zuid en Imtech Building Services

Duurzaam gemeentehuis voor 'groenste stad van Nederland' In navolging van de verkiezing tot 'groenste stad van Nederland' krijgt Weert een duurzaam stadhuis. Het nieuwe onderkomen van de lokale overheid herbergt veel energiezuinige voorzieningen. Cofely Zuid neemt de E-installaties voor rekening. Imtech Building Services B.V. is verantwoordelijk voor alle werktuigbouwkundige voorzieningen.

De Limburgse stad Weert won in 2012 de verkiezing 'groenste stad van Nederland', vanwege groene woongebieden, duurzame bedrijventerreinen, unieke natuur en een buitengebied met recreatieve voorzieningen. De bouw van een toekomstbestendig stadhuis past hierbij. Het wordt een van de beeldbepalende gebouwen aan de Weertse Wilhelminasingel. Samen met appartementen en grondgebonden woningen wordt een esthetisch geheel gevormd. Naar verwachting wordt de nieuwbouw in de eerste helft van 2014 in gebruik genomen.

Het stadhuis staat bovenop een twee lagen diepe garage waarin 380 autoâ&#x20AC;&#x2122;s kunnen parkeren met drie oplaadpunten voor elektrische auto`s en twee oplaadpunten voor scootmobielen. Het stadhuis zelf herbergt vijf niveaus. De dienstverlening concentreert zich op de begane grond, met een vergadercentrum en facilitaire ruimten. De keuken, het restaurant, de raadzaal en de kantoren voor het gemeentebestuur en griffie bevinden zich straks op de eerste etage. De bovenste drie etages bieden vooral ruimte voor flexwerkplekken. Er is rekening gehouden met de mogelijk-

118 | STEDENBOUW 712

heid voor een zesde etage, indien er in de toekomst extra kantoorruimte nodig zou zijn.

Energiezuinig en degelijk Cofely Zuid is, middels een acht man sterk team, verantwoordelijk voor de uitvoering van de elektrotechnische installaties. Hiertoe behoren verwerking van kabel- en vloergoten, bekabeling, armaturen en aarding. Ook de realisatie van een datanetwerk en ontruimingsinstallatie nam Cofely op zich.

De degelijke elektrotechnische voorzieningen beperken de energievraag vergeleken met een conventioneel stadhuis, en passen bij het groene ima-

go van Weert. Dit uit zich ook in de toepassing van basisverlichting met led's in zowel de parkeergarage als het stadhuis zelf. De realisatie van laadpunten voor elektrische auto's en scootmobielen

Weert | Duurzaam stadhuis

Projectinfo Gebouwbeheer

Naar verwachting wordt de nieuwbouw in de eerste helft van 2014 in gebruik genomen.

past bij het duurzame karakter van het gebouw.

Kortom een project dat past bij Cofely, dat volgens de eigen bedrijfsfilosofie 'ver vooruit in duurzame technologie' is. De werktuigbouwkundige voorzieningen, ook in het teken van kwaliteit en energiebesparing, worden door Imtech Building Services verzorgd. Hiertoe behoren voorzieningen voor energieopwekking, klimaattechniek, riolering, tapwater en brandbestrijding. Een energiesysteem, gebaseerd op twee bronnen met bovengrondse warmtewisselaar en een warmtepomp, zorgt voor de levering van basisverwarming en koeling. Met dit systeem wordt ook de sprinklerinstallatie gevoed. CV-ketels

zorgen voor aanvullende verwarming, wanneer nodig. De begane grond en de verdiepingen krijgen vloerverwarming en –koeling. In de kantoren en algemene ruimten verdelen inductie-units straks de koude en warmte. In de SER- en MER-ruimte zorgen ventilatorconvectoren met een koelmachine op het dak voor additionele koeling. Op ruimteniveau zorgt een regelinstallatie voor de temperatuurinstelling en de schakeling van de verlichting. Doorheen het gebouw wordt een koudwaternet aangelegd voor de brandslanghaspels, pantry’s en sanitaire groepen. Voor de sanitaire toestellen en overige afvoerpunten brengt Imtech een kunststof leidingnet aan tot aan de parkeergarage. In de parkeergarage wordt deze uitgevoerd in staal. Het stadhuis wordt op de begane grond en deels op de eerste verdieping voorzien van een sprinklerinstallatie, die gevoed wordt vanuit de technische ruimte in de parkeergarage. ❚

In Stadhuis Weert levert Coneco voor haar opdrachtgever Imtech het Priva-gebouwbeheersysteem. En dat in de breedste zin van het woord. Naast de regeling van de warmte- en koudeopwekking, luchtbehandelingsinstallaties en ventilatie wordt ook de zonwering en verlichtingsinstallatie vanuit hetzelfde gebouwbeheersysteem aangestuurd.

Imtech en Coneco hebben tijdens alle bouwfasen intensief overleg gepleegd. “Dit komt onder andere voort uit wijzigingen in de gebouwindeling, geïnitieerd door de opdrachtgever. Dit alles speelde zich af tijdens de engineerings- en productiefase. Het aantal ruimten, maar ook de functie van sommige ruimten zijn hierbij gewijzigd. Coneco let bij wijzigingen niet 'sec' op haar eigen leveringsomvang, maar onze projectleiders hebben voortdurend overleg om ook de impact op de door Imtech geleverde W-installatie in kaart te brengen. Zo kan een andere ruimte-indeling resulteren in meer verwarmings- en koelgroepen, waardoor extra pompen, regelafsluiters en opnemers benodigd zijn in de primaire installatie. Dit heeft ook consequenties voor het aantal verlichtings- en zonweringsturingen. Coneco stelt zich ook in dit proces op als partner van Imtech. Uiteraard is de opleverdatum heilig en dus kwam en komt het aan op de flexibiliteit en inzet van beide organisaties. Dit is dik in orde gebleken. Kortom een uitdagend project met alle disciplines aan boord. We willen daarom Imtech nogmaals bedanken voor het gestelde vertrouwen in Coneco.”

Bouwinfo Opdracht gemeente Weert Ontwerp Inbo Architecten Uitvoering Mertens Bouwbedrijf, Weert Installaties Cofely Zuid, Eindhoven (E); Imtech Building Services B.V., Rotterdam (W)

Bouwperiode maart 2011 – december 2013 Bouwprogramma 10.150 m² BVO Het stadhuis vormt met appartementen en grondgebonden woningen een geheel bovenop de garage.

De raadzaal bevindt zich straks op de eerste etage.

119 | STEDENBOUW 712

Weert | Duurzaam gemeentehuis

Projectinfo 'Innovatieve pompen en drukverhogingsinstallaties beperken energiegebruik'

In opdracht van Imtech leverde Wilo Nederland de pompen en drukverhogingsinstallaties voor het nieuwe stadhuis van Weert. “De innovatieve en beproefde producten garanderen een lange levensduur met een hoog rendement.”

“In het najaar van 2012 nam Imtech, verantwoordelijk voor de W-installaties van het stadhuis, contact op met Wilo. Op basis van ons advies koos Imtech voor een aantal pompen en drukverhogingsinstallaties voor de nieuwbouw”, zegt Marcel Heijnen, Sales Area Manager Zuidoost-Nederland bij Wilo. “De technische voorzieningen, die vanaf medio december 2012 worden geïnstalleerd, komen uit het Duitse Dortmund. Wilo heeft kwaliteit en innovatie hoog in het vaandel staan.

De producten zijn uitvoerig getest en voldoen al aan toekomstige eisen.” Energiezuinigheid speelde een belangrijke rol bij het stadhuisontwerp. De toegepaste pompen en drukverhogingsinstallaties hebben een hoog rendement. “Wilo leverde in totaal negen pompen voor de verwarming en koeling, waaronder acht Wilo Stratos-pompen en één Wilo IP-E. Hiernaast bestaat de levering uit één toerengeregelde Wilo-COR 2-MVIE 406-drukverhogingsinstallatie voor het drink- en tapwater en één Wilo CO 1-MVI voor sprinklerdoeleinden”, zegt Heijnen. “Na de bouwvakantie worden de klimaat- en blusinstallaties getest door Imtech. Wilo controleert de drinkwatervoorziening voor de opstart. Voor het aangaan van een onderhoudscontract op de pomptechniek gaat Wilo in gesprek met de gemeente en/of Imtech.”

Ons vakgebied - het ontwerpen en implementeren van regelsystemen voor gebouwen - is er één van moderne technologieën. Een wereld vol elektra, DDC, regeltechniek, kabels, installaties, hardware, software en meetinstrumenten. In die omgeving van techniek is de mens voor ons maatgevend.

Dát noemen wij persoonlijk geregeld!

Van Coulsterweg 2 2952 CB Alblasserdam Tel. (078) 641 38 77

coneco.nl

712078_Coneco.indd 1

22-05-13 10:43

“Niet alleen de techniek is hoogefficiënt, ook de ondersteuning in de ontwerpfase”

Wilo-Stratos GIGA

Toekomstbestendig en praktisch ontwerpen Wilo staat voor vernieuwende, duurzame en toekomstbestendige gebouwentechniek. Wij assisteren u al tijdens het ontwerp door selectie van de meest optimale hoogrendementpompen en installaties.

Wilo-Yonos PICO

Wilo-Stratos

Pioneering for you

120 | STEDENBOUW 712

BRUMMEN | Gemeentehuis Brummen

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | 'ontwerp RAU' (visuals); Léontine van Geffen-Lamers (foto)

'Omarming' villa leidt tot duurzaam ingepast gemeentehuis Brummen

Statig en transparant De in de lommerrijke IJsselvallei gelegen gemeente Brummen besloot in 2010 tot her- en verbouw van het gemeentehuis op bestaand terrein. Een ambitieus Programma van Eisen vroeg om behoud van een monumentale villa, met semipermanente nieuwbouw eromheen. BAM en RAU ontwikkelden een 'laagdrempelige, representatieve omarming' van de villa op basis van een houten casco, volgens projectleider Hans Cornelissen van BAM Utiliteitsbouw regio Arnhem 'maximaal duurzaam'. Het nieuwe gemeentehuis werd eind maart opgeleverd.

BAM Utiliteitsbouw voerde het project, gelegen aan de spoorlijn ArnhemZutphen, uit op basis van een Design & Build-overeenkomst, in samenwerking met architectenbureau RAU, BAM Techniek en BAM Advies & Engineering. Tegelijkertijd renoveerde BAM Gebouwservices de monumentale villa uit 1890. “Tussen de aanbesteding in 2011 en de opleverdatum in is veel werk verzet”, vertelt Cornelissen. “De randvoorwaarden van de nieuwbouw vroegen om inventiviteit, en de voorbereidingstijd was krap. Na het verkrijgen van de opdracht is het plan in het najaar van 2011 uitgewerkt tot bouwaanvraagstukken; in juni 2012 waren wij al volop bezig met de

sloop van een deel van de bestaande aanbouw uit de jaren tachtig, om ruimte te maken voor de nieuwbouw. Tegelijkertijd is het grootste deel van het bestaande gemeentehuis in gebruik gebleven. Dat hebben wij mogelijk gemaakt met de aanleg van een tijdelijke entree en de omzetting van een binnengevel naar een buitengevel. Vanaf de bouwvak van 2012 konden wij de nieuwbouw hierdoor in één keer realiseren, met behulp van leanplanning; in augustus begonnen wij met de fundering en in november waren de gevels al wind- en waterdicht. De oplevering vond zes weken voor de geplande datum plaats.” ► Transparante vernieuwbouw in parkachtige omgeving.

121 | STEDENBOUW 712

BRUMMEN | Gemeentehuis Brummen

Hierdoor ligt de begane grondvloer op dezelfde hoogte als die van de villa en krijgt het gebouw nog meer een duurzame uitstraling.”

Optimalisering

Centrale hal verbindt oud en nieuw.

Modulaire bouw Het transparante, tweelaagse nieuwbouwcasco, dat de monumentale villa in het zicht laat, maar deze even speels als functioneel 'omarmt' aan drie zijden, is afgewerkt met verdiepinghoog tripleglas en afgezien van de fundering volledig opgebouwd uit lariks- en vurenhout. “Liggers en vloeren inbegrepen.

Zelfs de achterconstructie van de vliesgevel is uit hout samengesteld; dat was ook voor gevelbouwer Oskomera een bijzonderheid”, aldus Cornelissen. Terwijl een inhoudelijk afwijkende bouwmethode werd gekozen, werd juist tijdswinst geboekt. “De gemeente vroeg een modulair systeem, dat twintig jaar meegaat en afhankelijk van maatschappelijke ontwikkelingen aanpasbaar is.

Er bevindt zich daarom veel vrije ruimte in het interieur. Het is een constructief uitdagend, maar volledig vrijdragend bouwdeel op een eigen fundering van twintig meter lange schroefpalen. Het kent een licht prefabcasco, dat in relatief korte tijd was te realiseren. De meeste installaties zijn boven de standaard systeemplafonds verwerkt en het gebouw wordt op reguliere wijze van energie voorzien.” Toch zitten er 'snufjes' in de nieuwbouw, die intern met de villa is verbonden. “Het gebouw staat op een plint van schanskorven gevuld met slooppuin dat vrijkwam bij de sloop van het eerste deel van de oudbouw.

'Omarming' laat villa in het zicht.

122 | STEDENBOUW 712

Er zijn meer duurzame aspecten, zoals een entreetourniquet met stroom-producerende dynamo, een balie van hoogwaardig karton, luchtzuiverend tapijt in de bemenste ruimtes, een groenwand in het atrium en een groendak met afwatering op de vijver. Met de genoemde omarming krijgt de villa bovendien (deels) een beter geïsoleerde buitengevel. Hiermee ontstaat tussen de twee bouwdelen tevens een lichte centrale hal. Bezoekers krijgen van hieruit meteen een overzicht van het gehele gebouw en toegang tot zowel oud- als nieuwbouw. In de relatief korte tijdspanne tussen aanbesteding en oplevering was er ook nog ruimte voor interne verschuivingen. “Het College van B&W wordt gehuisvest in de villa; de raadszaal verhuist naar de nieuwbouw. Het Programma van Eisen komt ons inziens niettemin maximaal tot zijn recht.

Daar waar iedereen in de voorbereidende fase nog overtuigd moest raken van het samenspel tussen villa en nieuwbouw in het ontwerp, spreekt het eindresultaat voor zich. De villa, die aan de buitenzijde functioneel is hersteld (schilder- en stuc-, kozijn- en gootwerk; red.) en aan de binnenzijde een volledige facelift kreeg, is zeker niet tekortgedaan.”

Terreininrichting Cornelissen en zijn mensen zijn echter nog niet klaar in Brummen. “Na Pasen is de gemeentelijke organisatie gelijk verhuisd naar de opgeleverde nieuwbouw en zijn wij begonnen met de sloop van de laatste 'oude' vleugels. Wij hebben tevens de inrichting van de openbare ruimte onder contract gekregen, een werk dat in week 29 moet zijn afgerond.” Het in het verleden sterk versnipperde terrein rondom het gemeentehuis wordt als hoogwaardig park opnieuw ingericht. Onderdeel hiervan zijn de aanleg van een parkeerterrein en de genoemde vijver. “De gemeente Brummen profiteert hier optimaal van integratie van ontwerp en uitvoering, met een architect die als zeer duurzaam bekend staat en diverse uitvoerende partijen uit de regio, verenigd door een concern dat op alle onderdelen van de bouw haar steentje kan bijdragen; waaraan kan worden toegevoegd dat BAM indien gewenst ook het meerjarig onderhoud voor rekening kan nemen.” ❚

BRUMMEN | Gemeentehuis Brummen

Projectinfo Hout- en atriumdakconstructie GLC Houtconstructies noord BV heeft in 2012 in opdracht van BAM Utiliteitsbouw BV regio Arnhem de complete hout- en atriumdakconstructie gerealiseerd voor de vernieuwbouw van het gemeentehuis aan de Engelenburgerlaan te Brummen.

GELAMINEERDE HOUTCONSTRUCTIES

“Het plan betreft een Design & Build-project, waarin op basis van een leanplanning de in het voortraject vertaalde PvE-doelstellingen van de gemeente behaald zijn. Dit is mede haalbaar gebleken door middel van een ver doorgevoerde BIM-systematiek en prefabricage van de geleverde en gemonteerde elementen. GLC Houtconstructies noord BV heeft meerdere projecten van gelijke strekking gerealiseerd en in uitvoering. Het gemeentehuis zal in de zomer van 2013 in gebruik worden genomen, waardoor de gemeente Brummen de aankomende jaren verzekerd is van een duurzame werkomgeving.”

Woodteq houtconstructies heeft oplossingen voor: Loodsen, zwembaden, industriehallen, kerken, kantoren, zoutloodsen, scholen, zorgcentra, aula’s, woningbouw, etc.

Bezoekadres Jutestraat 22, 7461 TR Rijssen Postadres Postbus 43, 7460 AA Rijssen T +31 (0)548 70 13 61 F +31 (0)548 70 13 41 E info@woodteq.nl

www.woodteq.nl

Groendak nieuwbouwdeel loost op nieuwe vijver.

U wilt een trap in uw pand. Niet zomaar een trap, maar een die past in uw interieur, in uw woning of kantoor. Die uitnodigend is en uniek. Een trap met stijl.

Krepla Trappen zorgt voor die speciale trap. Wij denken met u mee, adviseren, ontwerpen, produceren en monteren en werken tot in detail af. Kortom, van idee tot realisatie. Direct zaken doen met de fabrikant.

Onze klanten waarderen ons om onze deskundigheid, vakmanschap en flexibiliteit. Maar vooral om onze prachtige trappen. U kunt voorbeelden van onze trappen zien in o.a. universiteitsgebouw Carré in Enschede, het Provinciehuis in Lelystad en theater Odeon de Spiegel en de Isala Klinieken in Zwolle. En natuurlijk kunt u op onze website kijken. Daar ziet u ook bijzondere trappen in woonhuizen.

Ommen

info@krepla.nl

T 0529-469220

www.krepla.nl

Duurzame balie in lichte centrale hal.

Bouwinfo Opdracht Gemeente Brummen PvE Royal HaskoningDHV Design & Build RAU (gebouwontwerp); BAM Advies & Engineering (constructie); BAM Utiliteitsbouw (bouwkundige uitvoering); BAM Techniek (installaties) Contractsom € 3,9 miljoen Bouwperiode augustus 2012 – maart 2013 Bouwprogramma 3.000 m² BVO [einde kader]

123 | STEDENBOUW 712

TILBURG | Sportcomplex Drieburcht

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Van Wijnen/Heerkens van Bavel Bouw

Sportcomplex met stalen spieren Het Wagnerplein in Tilburg ondergaat een herontwikkeling. Koploper in dit grootschalige project is sportcomplex Drieburcht, dat met zijn sterke stalen skelet en monolithische body het toonbeeld van sportiviteit is. Aannemers Heerkens van Bavel Bouw en Van Wijnen bundelden hun krachten en brengen dit functioneel, maar fraai vormgegeven gebouw in topvorm.

Sportcomplex Drieburcht is een multifunctionele sportaccommodatie, met een bruto vloeroppervlak van 12.250m². Bijzonder aan het gebouw is de gelaagdheid, die een dynamische interactie teweeg brengt tussen de verschillende functies. Er zijn in totaal drie zwembaden voorzien, een sporthal die in drie compartimenten deelbaar is, een fitnessruimte, wellnessvoorzieningen, naschoolse opvang en een horecagelegenheid.

Transparant en dynamisch “Het sportcomplex kijkt aan de voorzijde uit op een groot plein”, vertelt projectarchitect Manfred Wansink van architectenbureau VenhoevenCS. “Aan de achterzijde wordt een fraai park aangelegd. In ons ontwerp hebben we zo veel mogelijk interactie gecreëerd met deze omgevingselementen. Grote glazen puien in de achtergevel zorgen voor veel lichtinval en vanuit het zwembad of de whirlpool kijk je zo het park in. Aan de voorzijde kraagt het gebouw op de derde en vierde verdieping iets uit, zodat er een poort ontstaat naar het plein. Ook hebben we de verkeersstromen en trappen zoveel mogelijk aan de voorkant gesitueerd, zodat je de mensen door het complex ziet lopen. Die openheid en dynamiek past bij de functie van het gebouw.” Wat het exterieur betreft, koos VenhoevenCS voor een monolithische

124 | STEDENBOUW 712

gevel van stucwerk. Wansink: “Hiermee hebben we een compacte en tegelijkertijd hoogwaardige uitstraling gecreëerd, waarmee we aan de wensen van de opdrachtgever voldeden.”

grote overspanning in het zwembadgedeelte is bijzonder. Omdat hier geen kolommen kunnen staan, is een gigantisch draagspant toegepast. Dit stalen spant is ruim vijftig ton zwaar en 35 meter lang.

Gestapelde bouw

Installaties

De bouw van het sportcomplex is in handen van Heerkens van Bavel Bouw uit Tilburg en Van Wijnen uit Waalwijk. Het multifunctionele complex is opgebouwd uit twee stabiliserende betonkernen en een stalen draagstructuur, in combinatie met prefabbetonnen elementen voor de tribunes en kanaalplaten voor de vloeren. De schil bestaat uit houtskeletbouwelementen die zijn afgewerkt met gevelstucwerk en een dak van plaatstaal. Onder het gebouw bevindt zich een traditioneel uitgevoerde betonkelder voor de zwembadinstallaties. De functies bevinden zich boven elkaar. Ze zijn op elkaar gestapeld. De sporthal ligt boven het zwembad en kraagt, samen met de verdieping daaronder, uit aan de voorzijde van het gebouw. Een van de aandachtspunten tijdens de bouw was dan ook de realisatie van de draagstructuur. De bouw is omgekeerd. Na het zetten van de staalconstructie is eerst het dak gerealiseerd, om vervolgens de onderliggende vloeren te maken. Een deel van het gebouw ‘hangt’ aan de bovenliggende constructie. Ook de

Bij een veelzijdig sportcomplex als Drieburcht komen uiteenlopende installaties kijken voor luchtbehandeling en klimaatbeheersing. En die moeten allemaal in het gebouw geïntegreerd worden. Zo moest de bouwcombinatie, met het oog op in-testorten onderdelen, al in een vroeg stadium weten welke zwembadinstallaties er in de kelder kwamen.

Ondanks de vele installaties en het hoge energieverbruik hebben de betrokken partijen er alles aan gedaan om het sportcomplex duurzaamheid mee te geven. “In de eerste plaats door het gebouw zo compact mogelijk te maken”, legt Wansink uit. “Bovendien passen we specifieke oplossingen toe als omgekeerde osmose. Dit is een proces om water te zuiveren, waardoor we 75 procent van het water kunnen hergebruiken.”

Vertraging De bouw van Sportcomplex Drieburcht is nog in volle gang. De moeilijkheidsgraad van het gebouw heeft tot vertraging in het bouwproces geleid. De

TILBURG | Sportcomplex Drieburcht nieuwe Drieburcht is een zeer complex gebouw.

Raymond Passier van Bouwcombinatie Heerkens van Bavel/Van Wijnen licht toe: “Architectonisch geweldig mooi, maar zeer ingewikkeld qua bouwconstructie. Vooral de vele, noodzakelijke metingen aan de stalen constructie zorgen voor stagnatie.”

De verwachting is dat de accommodatie in het tweede kwartaal van 2013 in gebruik kan worden genomen. ❚

Projectinfo Inrichting De inrichting van een zwembad, sauna of sportcentrum bepaalt vaak in belangrijke mate de eerste indruk bij het betreden van de kleedruimten. “Indien een nieuwe bezoeker daarbij een goed gevoel krijgt, zal dat zeker bijdragen om vaker gebruik te gaan maken van de geboden accommodatie.”

Bouwinfo Opdracht Gemeente Tilburg

Ontwerp VenhoevenCS, Amsterdam Uitvoering Van Wijnen, Waalwijk en Heerkens van Bavel Bouw, Tilburg (bouwcombinatie) Advies Adviesbureau Markslag Beljaars BV, Tilburg (constructeur); Nelissen ingenieursbureau b.v., Eindhoven (installatie-advies); CaubergHuygen raadgevende ingenieurs bv, ’s-Hertogenbosch (advies brandveiligheid) Installaties Cofely Nederland NV (E); Hollander Techniek, Amersfoort (W) Bouwperiode medio 2010 – tweede kwartaal 2013 Bouwprogramma nieuwbouw sportcomplex (12.250m² BVO)

Foto boven: Monolithische gevel uit stucwerk.

Foto onder: Na het zetten van de staalconstructie is eerst het dak gerealiseerd, om vervolgens de onderliggende vloeren te maken.

“De sanitaire wanden en garderobekasten die Sistim B.V. uit Tynaarlo levert en monteert hebben juist die uitstraling die de inrichting dat beetje extra geven. In het Sportcomplex Drieburcht te Tilburg komt dit tot uiting. Als importeur van onder andere Kemmlit-producten levert Sistim een groot scala aan sanitaire wanden en garderobekasten; kijk eens op de website www.kemmlit.de. De toegepaste materialen hoeven niet beperkt te blijven tot HPL (kunststof). Er is voldoende keuze in andere materialen, zoals gelakt aluminium, roestvast staal, hout of glas. Geborsteld roestvast staal geeft een hightechuitstraling, terwijl geëmailleerd hardglas een zeer hoge kwaliteit uitstraalt. Voor de sloten van de garderobekasten is er eveneens een ruime keuze, van eenvoudig cilinderslot tot individueel pincodeslot. Bij de inrichting houdt het natuurlijk niet op bij sanitaire wanden en garderobekasten. Ook zitbanken en wastableaus met lichtkoven en spiegelwanden horen erbij. Voor die segmenten heeft Sistim B.V. ook een groot scala aan mogelijkheden. Uiteraard passend qua stijl en materialen bij de toegepaste wanden en kasten.”

Bij de inrichting van uw accommodatie let u naast de financiën vooral ook op uitstraling, kwaliteit en eigen identiteit. Sistim kan u daarbij helpen.

Cabines van aluminium sandwichpanelen, roestvast staal panelen of HPL-volkunststof panelen.

Hierbij dan garderobekasten uitgevoerd in dezelfde materialen en voorzien van diverse slotvarianten, van een eenvoudig hangslot tot een electronisch pin-code slot.

Het programma biedt tevens zitbanken en wandgarderobes in diverse materialen en modellen.

Tenslotte wastafels c.q. föhnplaatsen/make-up bladen.

Hierin heeft Sistim een groot scala aan modellen van klassiek rond tot zeer modern strak en hoekig.

Als vormgeving en kwaliteit mede bepalend zijn bij uw keuze Sistim B.V. Sistim B.V. Vriezerweg 20 B, 9482 TB Tynaarlo Postbus 63, 9330 AB Norg Telefoon: 0592-544 230 Burg.J.G. Legroweg Fax: 0592 - 544 35096, 9761 TD Eelde 050-406 31 95www.sistim.nl Fax 050-309 48 81 Tel. info@sistim.nl info@sistim.nl www.sistim.nl

SISTIM.indd 1

125 | 11:30 STEDENBOUW 712 21-05-13

Haren | tbc-kliniek Beatrixoord

Tekst | Hilda Bosma Beeld | HOMIJ

Beatrixoord:

nieuwe tbc-kliniek in Haren UMCG Centrum voor Revalidatie Beatrixoord te Haren heeft een nieuw gebouw voor de behandeling van tbc-patiënten. De oude tbckliniek, stammend uit de jaren zestig, was sterk aan vernieuwing toe. De bestaande tbc-afdeling is gemoderniseerd en uitgebreid.

In de nieuwe kliniek wordt de meest voorkomende en dodelijke infectieziekte ter wereld behandeld.

De bestaande tbc-afdeling is gemoderniseerd en uitgebreid.

Architect Gerard Schijf van Team4 Architecten uit Groningen ontwierp de carrévormige nieuwbouw.

Deze nieuwbouw sluit aan op de centrale gang in het souterrain van het bestaande gebouw. De nieuwe patiëntenkamers grenzen aan de buitengevel. De activiteitenruimten en personeelsvertrekken zijn gegroepeerd rond een atrium. De nieuwe afdeling heeft een isolatie- en een nietisolatieafdeling. In verband met de hoge eisen gesteld aan de drukhiërarchie is er door de bouwkundige aannemer Geveke veel aandacht besteed aan de luchtdichtheid van het gebouw.

Isolatie De nieuwe kliniek is voorzien van hoogwaardige voorzieningen voor bestrijding van de tbc-bacte-

126 | STEDENBOUW 712

rie. Bij de behandeling van (multi)resistente tbc is isolatie van de patiënt van wezenlijk belang om besmetting van andere patiënten en zorgverleners te voorkomen. Het gebouw bestaat uit een geïsoleerd deel (zeventien patiëntenkamers) en een niet-geïsoleerd deel (zeven patiëntenkamers).

Binnen de geïsoleerde kamers zijn er ook nog vijf gesloten kamers waar ernstige besmette patiënten volledig geïsoleerd kunnen worden.

psystemen, een brand- en ontruimingssysteem en een CAI-installatie. Ook hebben we gezorgd voor onder meer bliksembeveiliging, de toegangscontrole-installatie, de luchtbehandelingsinstallatie met drukhiërarchie, de vloerverwarming- en koelingsinstallatie, de zuurstofinstallatie, de waterinstallatie, de vuilwaterinstallatie, de sanitaire voorzieningen en een regeltechnische installatie.”

Installaties

Riemersma vervolgt: “Vooral het instandhouden van de drukhiërarchie is van wezenlijk belang geweest voor de opdrachtgever. De bacteriën die de patiënten bij zich dragen (in de geïsoleerde afdeling) mogen absoluut niet verspreid worden.

Hiervoor is in iedere geïsoleerde kamer een sluis

HOMIJ Technische Installaties kreeg alle installaties in opdracht. Projectleider Arend Riemersma vertelt: “we hebben de tbc-kliniek voorzien van de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Die bestaan onder meer uit verpleegoproe-

Sluis

Haren | tbc-kliniek Beatrixoord

tussen de gang en de kamer gerealiseerd. In deze sluis heerst een onderdruk ten opzichte van de gang en de kamer zelf. Hierdoor wordt voorkomen dat de bacterie zich vanuit de patiëntenkamer kan verspreiden.”

Energieverbruik Bij het project is veel aandacht besteed aan het verminderen van het energieverbruik. Riemersma licht toe: “De ledverlichting is instelbaar op dag-

licht en aanwezigheid. Iedere patiëntenkamer waar geen patiënt aanwezig is, wordt volledig uitgeschakeld, zodat er geen onnodig energieverbruik plaatsvindt. Ook is er in het gebouw een meetsysteem aanwezig waarmee de technische dienst van het UMCG het energieverbruik kan monitoren.” Het mos-sedumdak zorgt ook voor een duurzame uitstraling van het gebouw. De opening van de nieuwe tbc-kliniek is een mijlpaal in het vijftigjarig jubileum van Beatrixoord. ❚

De activiteitenruimten en personeelsvertrekken zijn gegroepeerd rond een atrium.

Projectinfo Implementatie GBS en integratie techniek De afdeling TBC van UMCG Beatrixoord kent specifieke klimaatcondities per ruimte. Het verzorgen en bewaken van deze condities is behoorlijk complex. Zo zijn de patiënt­ kamers (naast individuele koel- en verwarmingsregelingen) voorzien van DALI-verlichting en drukverschilregelingen, om te allen tijde onderdruk te behouden in de isoleerkamers.

De installaties worden gestuurd en bewaakt door het gebouwbeheersysteem, dat is opgebouwd met de vrij programmeerbare Siemens PX-regelaars en een lokaal geplaatst touchpaneel. Alerts voor het ziekenhuispersoneel worden eenvoudig gepresenteerd op een touchpaneel bij de zusterpost. Beheer door de technische dienst wordt voor het gehele oord vanaf een centrale plek verzorgd met het grafische beheersysteem Desigo Insight.

De nieuwbouw is aangegrepen om tevens een migratietraject aan te vangen om de oude Visonikregelaars te migreren naar nieuwe PX-regelaars. Persy Control Services is al vele jaren vaste partner voor het GBS bij UMCG Beatrixoord en heeft het gehele traject van ontwerp tot oplevering verzorgd.

Aanvullend wordt preventief onderhoud uitgevoerd en 24/7 ondersteuning geboden. Doel van het GBS is het garanderen van betrouwbare en kostenefficiënte bedrijfsvoering van de complexiteit aan installaties.

Daltonstraat 12 3335 LR Zwijndrecht Tel. 078 - 682 25 22 Fax 078 - 681 86 18 info@persy.nl www.persy.nl

Industriepark 5K 9351 PA Leek Tel. 0594 - 518 600 Fax 0594 - 518 554 info@persy.nl www.persy.nl

Bij het project is veel aandacht besteed aan het verminderen van het energieverbruik.

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Uitvoering Installaties Bouwkosten Bouwperiode

UMCG CvR Beatrixoord, Haren Team4 Architecten, Groningen Geveke, Eelde-Paterswolde HOMIJ Technische Installaties bv, Groningen (W & E) € 1.684.500,- (installaties) augustus 2012 tot januari 2013

Specialisten in meet & regeltechniek 127 | STEDENBOUW 712

712059_Persy.indd 1

22-05-13 09:35

londen | Aquatic Centre

Tekst en Beeld | Foreco Dalfsen BV

Nederlandse bijdrage aan London Aquatic Centre

Brandveilig plafond Olympisch zwemstadion Londen Het London Aquatic Centre is de accommodatie waar de verschillende zwemsportdisciplines zijn gehouden tijdens de Olympische Zomerspelen en Paralympische Zomerspelen van 2012. Het stadion ligt in het Olympic Park in Stratford, Newham en werd op 27 juli 2011 officieel geopend. Het opvallende gebouw is de eerste wedstrijdaccommodatie die bezoekers zien bij binnenkomst van het Olympic Park.

Het op een na grootste gebouw van de Spelen beschikt over twee zwembaden van Olympisch formaat en een bad ten behoeve van het schoonspringen.

De internationale architect Zaha Hadid heeft in het ontwerp gekozen voor een plafondconstructie opgebouwd uit dunne houten strips. Het spectaculaire golfvormige plafond is meer dan 160 meter lang en tachtig meter breed, en bedekt met 30.000 delen duurzaam geproduceerd triplex.

Terwijl het plafond golvend is in twee richtingen, moeten de lijnen exact recht zijn voor de oriëntatie van de rugslagzwemmers. Alle delen zijn daarom nauwkeurig gesneden met behulp van 3D-computermodellen. Het plafond lijkt een geheel, maar geen enkel plankje is gelijk en het geheel is als losse puzzelstukjes in elkaar gezet.

128 | STEDENBOUW 712

Brandveiligheid

Impregnering

In aanloop naar de Spelen bleek dat het brandveilig maken van het plafond werd onderschat en de plafondconstructie meermaals niet door de brandveiligheidstest kwam. Extra moeilijkheid hierbij was dat de brandvertraging ook langdurig stand moet houden. Veel brandvertragende middelen hebben de eigenschap om op termijn in een vochtige omgeving uit het hout te treden. Partijen in onder meer Engeland is het niet gelukt om het materiaal dusdanig te behandelen dat het aan de gestelde veiligheidseisen kon voldoen. Uiteindelijk heeft Foreco Dalfsen de ruim tweehonderd ton aan materiaal op een dusdanige wijze kunnen behandelen, dat de constructie de brandveiligheidstest heeft doorstaan.

Met het product SafeWood®, op basis van Dricon® technologie, is het mogelijk de gewenste brandklasse te behalen. Alle plafonddelen zijn hiervoor in Nederland geïmpregneerd met een brandvertragend middel dat geen waterdamp uit de lucht aantrekt. Hierdoor is het bestand tegen de vochtige omgeving en kan de brandvertraging worden gegarandeerd over de levensduur van het gebouw. Onder het zwevende plafond met Nederlandse inbreng hebben onder andere Ranomi Kromowidjojo op de honderd en de vijftig meter vrije slag goud weten te behalen. De twee zijvleugels van het zwemstadion zullen worden afgebroken, maar het middenstuk met het plafond zal behouden blijven.

De huidige bezoekerscapaciteit van 17.500 personen zal hierdoor wel gereduceerd worden tot 2.500. ❚

londen | Aquatic Centre Foto links: Golvend dak domineert interieur Foto beneden: De zijvleugels met tribunes zullen volgens planning worden afgebroken

Projectinfo Waterdampbestendig brandvertragend hout SafeWood® biedt brandvertragend behandeld hout en plaatmateriaal. Door het impregneren met de brandvertrager DRICON® is het mogelijk om aan Europese brandveiligheidseisen te voldoen.

Het brandvertragende middel op waterbasis heeft geen invloed op de oorspronkelijke mechanische eigenschappen van het materiaal dat is behandeld. Ook tast de behandeling de uitstraling van het hout niet aan.

In tegenstelling tot standaardbehandelingen met anorganisch zout is het waterdampbestendig en toepasbaar tot een maximale luchtvochtigheid van 96 procent. Hierdoor is het bestand tegen een vochtig klimaat zoals in Nederland of andere West-Europese landen.

SafeWood® kan bijvoorbeeld worden toegepast in permanente constructies in commerciële en woningbouwprojecten, bekleding en afwerking binnenshuis, gecoate bekleding buitenshuis; toepassingen bij hoge luchtvochtigheid als in trein- en metrostations, sportaccommodaties, scholen, kantines en zwembaden; rookgevoelige situaties als bij hout en plaatmateriaal voor vliegvelden, transport- en spoorwegindustrie, trein- en metrostations; in hout met hoge sterkte-eisen als bij platte daken, steigerplanken, trappen, opslag- en palletsystemen en in renovatieprojecten voor kerken en musea.

Meer dan 25 jaar ervaring De technologie van SafeWood® kan bogen op uitgebreide onafhankelijke certificering en meer dan 25 jaar ervaring in de brandbeveiliging. In een onafhankelijk onderzoek door de Britse Wood Protection Association (WPA) en de daarop volgende brandtesten door Warrington Fire werd bevestigd dat de aanvankelijke brandvertragende prestaties na 21 jaar hetzelfde waren gebleven. De producten zijn onder meer succesvol toegepast in de Londense metro en het London Aquatic Centre tijdens de Olympische Zomerspelen van 2012, en Het Funen in Amsterdam.

Vochtbestendige brandvertragende behandeling De behandeling van het hout of plaatmateriaal wordt uitgevoerd in een industriële installatie onder vacuüm en druk. Hierna wordt het materiaal in een droogkamer gedroogd om zo een aanvaardbare of gewenste vochtigheidsgraad te verkrijgen. DRICON® is de enige vochtbestendige brandvertrager die is goedgekeurd door de WPA en de Londense metro. Hout behandeld met deze brandvertrager heeft van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) het predicaat Duurzaam Bouwmateriaal gekregen.

Organisch lijnenspel ondersteunt sportprestaties

Voordelen van SafeWood® – Waterdampbestendig en verweert niet (niet hygroscopisch, volgens ASTM 3201-94) – Hout kan worden geverfd en gelijmd – Geen sterkteverlies en niet corrosief – Behandeling onder gereguleerde productieomstandigheden – Uitvoerig getest conform EU-normen (Euroklasse B,C en D) overeenkomstig EN 13501-1

129 | STEDENBOUW 712

bedrijfspresentatie | De Vries en Verburg

Tekst | Fiona van Gemert Beeld | De Vries en Verburg

GEDREVEN TEAM WERKT AAN PRESTIGIEUZE PROJECTEN

AFSPRAAK IS AFSPRAAK BIJ BOUWBEDRIJF DE VRIES EN VERBURG De bijna honderd meter hoge Oval Tower in Amsterdam, waar middels een grote renovatie veertig procent minder energieverbruik werd bewerkstelligd; het hoofdkantoor van Martinair en Transavia, een nieuw, duurzaam kantoorpand te Schiphol-Oost waar zowel het LEED- als het BREEAMcertificaat werd behaald; de nieuwbouw van ROC Mondriaan in Leidschenveen van 16.000 m², maar ook individuele woningen in bijvoorbeeld Stolwijk en omstreken. In de projecten van Bouwbedrijf De Vries en Verburg zit een enorme variëteit.

De bedrijfsvestiging in het Zuid-Hollandse Stolwijk

130 | STEDENBOUW 712

bedrijfspresentatie | De Vries en Verburg

Utiliteitsbouw en projecten voor zorg en onderwijs vormen de hoofdmoot. Tevens verzorgt deze aannemer, onderdeel van de Burgland Groep, kleinschalige uitvoerende werkzaamheden zoals verbouwingen, dakkapellen, dakramen en kleine en grote(re) aanbouwen voor particulieren – samen goed voor 139 miljoen euro per jaar. Indien de klant dat wil, levert het bedrijf na oplevering ook service en onderhoud.

Bouwbedrijf De Vries en Verburg bedient de gehele keten, van de planontwikkeling aan de voorkant tot en met service en onderhoud. De platte organisatie, met in totaal 180 medewerkers op alle niveaus en in alle disciplines, omvat alle stappen van de keten: planontwikkeling, de werkvoorbereiding, de totale uitvoering evenals projectleiding en na afloop service en onderhoud. Doelstelling is het gehele huisvestingsproces te behartigen.

Dat het bedrijf hierin slaagt, ligt volgens De Vries en Verburg aan de inzet van gemotiveerde medewerkers, met een gemiddelde leeftijd van 34 jaar. De medewerkers dragen verantwoordelijkheid; op de bouwplaats beschikken de medewerkers over een VCA-certificaat en het bedrijf werkt volgens de normen ISO-9001, ISO-14001, ISO-31000, FSC en VCA**. “Veiligheid staat op nummer één. Daarnaast is Bouwbedrijf De Vries en Verburg een erkend leerbedrijf en hecht het veel waarde aan een goede scholing van haar mensen.”

Recentelijk heeft Bouwbedrijf De Vries en Verburg het certificaat 'MVO Prestatieladder niveau 3' behaald. Met deze certificering is door KIWA Nederland onafhankelijk en objectief aantoonbaar gemaakt dat Bouwbedrijf De Vries en Verburg werkt volgens een managementsysteem van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Op het gebied van 33 indicatoren, waaronder werkgelegenheid, behoorlijk bestuur, arbeidsomstandigheden, mensenrechten, eerlijk zaken doen, gezondheid, milieu, energiegebruik, grondstoffen, de uitstoot van

afvalstoffen en maatschappelijke betrokkenheid, is zij daarmee gekwalificeerd als duurzame partner.

Om nog efficiënter te kunnen werken, is binnen Bouwbedrijf De Vries en Verburg een werkgroep Bouw Informatie Modellering (BIM) actief. De eerste projecten met BIM zijn inmiddels opgestart en Bouwbedrijf De Vries en Verburg ziet enorme voordelen: een goede afstemming op alle gebied en veel beter inzicht in de projecten. Daardoor worden faalkosten nog meer voorkomen.

“Gebleken is dat opdrachtgevers graag kiezen voor Bouwbedrijf De Vries en Verburg. De medewerkers zijn recht door zee en staan voor kwaliteit en veiligheid.

Afspraak is afspraak bij Bouwbedrijf De Vries en Verburg. Bouwen moet voor alle betrokkenen een feest zijn, aldus het gedreven team!” ❚

Bouwbedrijf De Vries en Verburg staat klaar voor de klant

Bouwbedrijf D E V R I E S E N V E R B U R G O N D E R D E E L

‘t Vaartland 8 2821 LH Stolwijk Postbus 59 2820 AB Stolwijk Telefoon 0182 - 34 17 41 Telefax 0182 - 34 24 75 info@devriesverburg.nl www.devriesverburg.nl

U W

V A N

D E

B U R G L A N D

Stolwijk

G R O E P

Kennis en daadkracht Bouwbedrijf De Vries en Verburg bouwt kantoren, zorginstellingen, scholen, bedrijfsobjecten en woningen. Al meer dan 25 jaar maakt Bouwbedrijf De Vries en Verburg het verschil door betrouwbaarheid, degelijkheid en vakmanschap.

V O O R T V A R E N D E

P A R T N E R

B I J

B O U W E N 131 | STEDENBOUW 712

isolatie Tekst en Beeld | Sto Isoned

De woningen zijn zowel energetisch als esthetisch weer bij de tijd

Lelsstraat Hoek van Holland Corporatiewoningen

klaar voor komende vijftig jaar

Een verhoogd wooncomfort, een laag energieverbruik en een verbeterd aanzien van de wijk. Dit zijn enkele voorbeelden van de eisen die Woningbouwvereniging Hoek van Holland stelde aan de renovatie van de sobere woningen rondom de Pres. Jan Lelsstraat. Uiteindelijk werd Willems Vastgoedonderhoud met het TOPPPhuisconcept gekozen. Binnen dit concept is een belangrijke rol weggelegd voor de hoogwaardige gevelisolatiesystemen van Sto. De 52 ouderwetse rijtjeshuizen van Complex 020 zijn getransformeerd tot eigentijdse, 'energienotaloze' woningen.

De ouderwetse rijtjeswoningen waren constructief goed in orde, maar niet meer volgens de wensen van deze tijd. Door de toepassing van onder andere prefab gevelelementen, een nieuwe dakconstructie, PV-cellen en een comfortabel vraaggestuurd ventilatieconcept is een enorme labelsprong gerealiseerd (van F/G naar energielabel A++) en zijn de woningen klaar voor een nieuwe gebruikstermijn van vijftig jaar.

132 | STEDENBOUW 712

Zoals bij zoveel woningen uit de jaren zestig was met name de schil van de woningen hoognodig aan verbetering toe. Gezien de slechte staat van het metselwerk en de beperkte isolatiewaarde van de in een eerder stadium nageïsoleerde spouwmuren, werd besloten de gevels te voorzien van een nieuwe jas. Een woning voorzien van een gevelisolatiesysteem levert niet alleen op energetisch gebied een veel betere prestatie, maar ook

het esthetische aanzien van de woning krijgt een enorme boost. Dankzij het hoge ambitieniveau van de opdrachtgever is voor de lange termijn geïnvesteerd in 'notaloze' woningen, die méér energie opleveren dan dat ze gebruiken.

Renoveren zonder overlast De renovatie vond in principe plaats in bewoonde toestand. Dankzij de toepassing van prefabele-

bedrijfspresentatie | Sto Isoned

Voor...

menten was een snelle verwerking mogelijk en hadden de bewoners zo min mogelijk last van de werkzaamheden. Het twintig centimeter dikke prefabpakket bestond uit standaard HSB-elementen, afgewerkt met een StoTherm Wood-systeem. In zeer korte tijd zijn de bestaande verouderde buitenmuren getransformeerd naar moderne goed geïsoleerde gevels (RC 5,0).

De basis van het StoTherm Wood-systeem bestaat uit de hernieuwbare grondstof hout: de isolatieplaat is gemaakt van houtvezels. Op het gebied van milieu en duurzaamheid is het StoTherm Wood-systeem daarom gecertificeerd met het 'natureplus-keurmerk', waarmee dit materiaal naadloos aansluit op één van de eisen van Woningbouwvereniging Hoek van Holland, namelijk het toepassen van duurzame materialen.

De wereld verandert Wereldwijd zijn wetenschappers het erover eens dat het noodzakelijk is de opwarming van de aarde deze eeuw te beperken tot twee graden Celsius. De aan de gebouwde omgeving gerelateerde CO2-uitstoot speelt hierin een belangrijke rol. Vandaar dat binnen de EU is afgesproken dat vanaf 2020 alle nieuwbouw en in 2050 de totale gebouwde omgeving energieneutraal moet zijn.

De Nederlandse overheid heeft hier een dubbele uitdaging: de aardgasbaten lopen terug door het leegraken van het gasveld in Slochteren, terwijl er een financiële inhaalslag nodig is om de energievoorziening en woningvoorraad te verduurzamen.

Verantwoordelijke bestuurders wordt gevraagd vooruit te kijken en te anticiperen op stijgende energieprijzen en regelgeving. Bouwen doe je nu eenmaal voor de toekomst. Renovatieproject Complex 020 is hiervan een goed voorbeeld.

... en na renovatie

Besparen op energie alleen is niet genoeg. Het vinden van een balans tussen schoonheid, functionaliteit en duurzaamheid is een belangrijke opdracht voor onze generatie. Lelijke en oncomfortabele gebouwen zijn immers nooit duurzaam, hoe energiezuinig ze ook zijn.

Gevelisolatiesystemen van Sto Als leverancier van hoogwaardige gevelisolatiesystemen voor zowel nieuwbouw als renovatie, bouwt Sto mee aan mooiere en energiezuinige woningen. In nieuwbouwprojecten geven de producten van Sto esthetische vrijheid in de ontwerpfase, wat resulteert in aantrekkelijke gebouwen die klaar zijn voor de toekomst. Sto gevelisolatiesystemen worden veelvuldig toegepast

in renovatieprojecten. Nederland kent talloze geliefde wijken en unieke gebouwen, die van grote waarde zijn voor bewoners. Waardebehoud van deze cultuurhistorische en karakteristieke panden is belangrijk; deze geven namelijk betekenis aan onze leefomgeving.

Sto draagt bij aan het leefbaar houden van deze wijken door gevels op hoog niveau energetisch en esthetisch te renoveren. Hiermee wordt een verhoogd wooncomfort voor de bewoners gerealiseerd en krijgen de woningen een fraaiere uitstraling (traditioneel of eigentijds). Het resultaat: aantrekkelijke woningen die hun waarde behouden.

Voor meer informatie: www.sto.nl. ❚

133 | STEDENBOUW 712

DE NIEUWSTE TRENDS VOOR KANTOORRUIMTES

Voor u Verzameld op één plek

Rockfon ONTWERPTOOL:

Projectfoto’s:

Inspired by You MagaziNE:

Probeer de plafonds van ROCKFON uit in deze interactieve kantoorruimte

Doe inspiratie op in deze collectie verbluffende kantoorontwerpen uit heel Europa

Download ons magazine en ontdek de nieuwste design- en architectuurtrends voor kantoorruimtes ENErGIEZUINIGhEID

ENErGIEZUINIGhEID ENErGIEZUINIGhEID

20

21 Project: Park 20|20 Fox Vakanties, hoofddorp NL Architect project: william McDonough + Partners Architect gebouw: KOw Binnenhuisarchitect: Jos Bogaarts Oppervlak: 3,678 m² Type plafond: rockfon Eclipse + Sonar X

VOLGENS DE CONVENTIONELE THEORIEëN WAREN THERMISCHE

MASSA EN OPEN KANTOOrTUINEN

MOEILIjK MET ELKAAR VERENIGBAAR.

In grote lijnen maakt men een onderscheid tussen twee soorten thermische massa. Het ene type is de traditionele thermische massa, waarbij een massief betonnen vloer wordt gebruikt om de thermische energie op te slaan waarmee het gebouw wordt verwarmd en gekoeld. Het andere type staat bekend als TABS (ThermoActive Building System of thermisch actieve gebouwsystemen). TABS is een verwarmings- en koelsysteem, waarbij leidingen in de betonnen vloeren van een gebouw worden ingebed, waar water doorheen wordt gevoerd. De vloeren worden hierdoor reusachtige warmtewisselaars.

KOeling VersUs AKOesTieK Volgens de conventionele theorieën waren thermische massa en open kantoortuinen moeilijk met elkaar verenigbaar. Het grootste probleem hierbij was de akoestiek. Ontwerpers passen traditiegetrouw plafondtegels toe om akoestisch comfort te creëren in open ruimtes, maar wanneer de betonnen plafond met een verlaagd systeemplafond wordt bedekt, kunnen stralingswarmte en convectie tussen de ruimte en de onafgewerkte betonnen plafond niet worden benut. Bij het ontwerp van een open kantoortuin, in een gebouw met thermisch massa, dienden ontwerpers tot vandaag de lastige keuze te maken: een betere koeling of een goede akoestiek? 

Maak kennis met alle plafond- en muuroplossingen van ROCKFON Breng ons vandaag nog een bezoekje op: www.rockfon.nl/hub/office

bedrijfspresentatie | Rockfon

Tekst en Beeld| Rockfon

Plafondeilanden voor betere akoestiek met behoud van ontwerpkwaliteit Rockfon Eclipse is een innovatief en kaderloos plafondeiland dat nieuwe mogelijkheden biedt voor akoestische correcties, terwijl het een totaal nieuwe esthetische dimensie aan een ruimte geeft. Akoestische eilanden kunnen worden gebruikt indien een traditioneel plafond bouwkundig niet mogelijk is of als aanvulling op een reeds bestaand plafond.

Rockfon Eclipse voorziet tevens in akoestische correctie in gebouwen waar gebruik wordt gemaakt van de thermische massa van bouwmaterialen, doordat het lucht toelaat vrij te circuleren in de ruimte.

Design en akoestiek Rockfon Eclipse plafondpanelen kunnen worden toegepast in allerlei vormen en bieden een oplossing voor elk gebouwtype. Doordat Rockfon Eclipse geluid aan beide zijden van het paneel absorbeert, biedt het de hoogste prestatie op het gebied van geluidsabsorptie.

De panelen dragen bij aan het terugbrengen van de nagalmtijd en het geluidsdrukniveau in de ruimte en zorgt voor een goede spraakverstaanbaarheid. De combinatie van esthetica en prestatie is perfect geschikt voor gebruik in verschillende ruimtes. Rockfon Eclipse is 100 procent recycleerbaar.

Een project waarbij de Rockfon Eclipse is toegepast is dat van Illusio in Parijs. Illusio is een klein reclamebureau met, tot voor kort, een groot probleem. Naarmate het bedrijf was gegroeid werd de slechte akoestiek van het kantoor steeds vaker een bron van ergernis. De open kantoortuin werd door vijftien medewerkers gebruikt en de vele harde oppervlakken, zoals de kamerhoge ramen, onbedekte betonnen vlakken en de laminaatvloer maakten het moeilijk om een goede spraakverstaanbaarheid te verkrijgen.

de persoon aan het andere uiteinde van de ruimte zei.” Hij wilde deze rumoerige ruimte dolgraag omvormen tot een aangename werkruimte zonder de originele geest en het originele ontwerp van het gebouw verloren te laten gaan. Het was de bedoeling om de helft van het plafondoppervlak te bekleden om de echovorming en de slechte spraakverstaanbaar-

heid aan te pakken. Illusio plaatste Rockfon Eclipse kaderloze plafondeilanden, die volgens Abrassart het ideale compromis vormen tussen esthetiek en akoestiek. “Dankzij deze plafondeilanden kon het geluid in de ruimte aanzienlijk worden gedrukt, terwijl tegelijkertijd het bestaande ontwerp van de ruimte kon worden behouden.” ❚

Akoestische en esthetische prestaties verenigd in één plafondsysteem

Aangename werkruimte Directeur Steve Abrassart herinnert zich: “Mijn bureau stond achterin de ruimte opgesteld, maar ik kon werkelijk ieder woord horen dat

135 | STEDENBOUW 712

woningbouw Tekst | Het Tekstbureau, Liliane Verwoolde Beeld | Bax en Van Kranenburg

Badplaats met allure

Appartementencomplex Duinhof zet Cadzand in de lift Wie van Cadzand naar Cadzand-Bad rijdt, ziet tussen de bomen door zes charmante appartementengebouwen verrijzen. Alle gebouwen hebben een eigen karakter en kijken uit op het op het 'mooiste strand van Nederland'. Als ‘Duinhof’ klaar is, zal dit Cadzand-Bad zeker een stevige impuls geven.

Complex Duinhof wordt gerealiseerd door drie partijen. Bij projectontwikkelaar Bax en Van Kranenburg en Aannemersbedrijf Van der Poel lag het plan al zeker tien jaar op de plank. Pas toen Compagnie Het Zoute zich bij hen voegde, kwam het project in een stroomversnelling. “Compagnie Het Zoute heeft in alle opzichten een toegevoegde waarde voor het project gehad”, vertelt Richard van Kranenburg. “Door haar partnership is voor iedereen het risico kleiner geworden. Daarbij

heeft Compagnie Het Zoute veel kennis in huis en een uitgebreid relatiebestand.” Duinhof telt 131 appartementen. De ondergrondse parkeergarage biedt ruimte aan 181 auto's.

'Belgische touch' Zelf noemt Philippe Muylle de inbreng van Compagnie Het Zoute ‘bescheiden’. “Omdat we zo laat instapten, verkeerden de plannen al in een vergevorderd stadium. Dat gaf te denken. ►

Cadzand-Bad wordt met Duinhof 'familiaire badplaats met allure' 136 | STEDENBOUW 712

CADZAND | Appartementencomplex Duinhof

137 | STEDENBOUW 712

Dordrecht Goes Middelburg Terneuzen Capelle a/d IJssel

Bouwverven

Dordrecht Goes Middelburg Terneuzen Capelle a/d IJssel

Doe-Het-Zelf Bouwverven Autolakken Doe-Het-Zelf Protective Coatings / Industrie Autolakken Davel Vloersystemen Protective Coatings / Industrie Davel Vloersystemen

www.luijtenvvz.nl

www.luijtenvvz.nl T: 0113 220 640

www.luijtenvvz.nl E: info@luijtenvvz.nl

CADZAND | Appartementencomplex Duinhof

We stellen hoge eisen als we met iemand in zee gaan. Maar toen bleek dat was gekozen voor de architecten van de Acas Groep uit Knokke, wisten we dat het met de stedenbouwkundige visie wel goed zat. We zijn toen voor vijftig procent aandeelhouder geworden en hebben de gebouwen een ‘Belgische touch’ gegeven. Met enkele kwaliteitstoevoegingen en de volledige afwerking van de appartementen, kunnen we de Belgen gemakkelijker interesseren voor deze badplaats in het nabije Zeeuws Vlaanderen.”

Twee bouwsystemen De inbreng van Compagnie Het Zoute vraagt wel enige creativiteit van Aannemersbedrijf Van der Poel. “De Belgische bouwstijl is sierlijker en ambachtelijker”, vertelt directeur Ron van Pamelen. “Hierdoor sloten juist de toegevoegde elementen niet aan op het Nederlandse bouwsysteem. In die gevallen hebben we gezocht naar creatieve oplossingen. Zo hebben we de sierlijsten en de muurafdekkingen van polyester gemaakt. De kolommen op de terrassen, ►

Projectinfo Behang- en schilderwerk Lindhout schilder-vastgoedonderhoud heeft van aannemersbedrijf van der Poel de opdracht gekregen het behang- en schilderwerk te realiseren voor het prestigieuze project Duinhof te Cadzand-Bad. “Lindhout is opgericht in 1885 als traditioneel schildersbedrijf en heeft zich de afgelopen decennia ontwikkeld tot een modern schilder-vastgoedonderhoudsbedrijf met tachtig gemotiveerde en uitstekend opgeleide vaste medewerkers.

Met vestigingen in Bergen op Zoom, Roosendaal, Goes en Terneuzen is het actief in de regio West-Brabant en Zeeland.

Lindhout schilder-vastgoedonderhoud heeft een uitgebreid relatienetwerk met vaste opdrachtgevers in de gezondheidszorg, sociale huur, industrie, aannemers, overheid en VvE’s.

Zelf ontwikkelde onderhoudsconcepten zorgen voor kwaliteit en continuïteit. Ketenintegratie en lean werken worden steeds meer een vast onderdeel van de bedrijfsvoering. Altijd bouwen aan de relatie op lange termijn vormt de kern van onze bedrijfsvisie.”

Met een uitvoeringstraject van een jaar heeft Lindhout de buiten- en binnenzijde van het appartementencomplex Duinhof voorzien van behang- en schilderwerk, gevarieerd met allerlei kopersopties. “In goed overleg (co-makership) heeft dit geleid tot een geruisloos traject met een zeer goed eindresultaat en tevreden bewoners. Lindhout schildervastgoedonderhoud heeft hierbij hoogwaardige producten gebruikt van de verfleveranciers Luijten-VVZ, Sigma Coatings en Keim voor een lange levensduur.”

E-installaties Installatie Techniek Niewenhuijse is in 1997 opgericht door directeur J.L. Niewenhuijse. Het bedrijf richt zich voornamelijk op elektrotechnische installaties in utiliteit, woningbouw en lichte industrie. Daarnaast is het bedrijf gespecialiseerd in Domotica (waaronder KNX). “Domotica is een verzamelnaam voor intelligente aansturing van woon- en werkomgevingen.

Het doel daarbij is het verhogen van comfort en veiligheid. Er is bovendien veel aandacht voor duurzame energie, waaronder zonnepanelen.” In 2004 is een werktuigbouwkundige afdeling toegevoegd aan het concept, waardoor de klant nog breder bediend kan worden op het gebied van rioleringssystemen, sanitair, water- en gasinstallaties, verwarming, ventilatie, lood- en zinkwerken, hogedrukinstallaties en service en onderhoud. Sinds 2005 heeft het bedrijf een agro-technische afdeling, die zich richt op technische installaties en automatisering in de agrarische sector. Als totaalinstallateur heeft de organisatie alle specialismen in huis en heeft de klant het voordeel van één aanspreekpunt. Daarnaast beschikt het bedrijf over een eigen vierentwintiguurs storingsdienst.

139 | STEDENBOUW 712

Installatie Techniek Niewenhuijse Havenweg 48b 4455TG Nieuwdorp

Wij verzorgden de complete elektrotechnische installatie inclusief verlichting en domotica

www.itn-nieuwdorp.nl Tel:0115451510 Fax:0115453083 Tel:0115451510 Mail:info@groosmanbv.nl Fax:0115453083 Mail:info@groosmanbv.nl 712068_ITN.indd 1

Installatiebedrijf Installatiebedrijf

27-05-13 11:57

GROOSMAN B.V. GROOSMAN B.V. www.groosmanbv.nl

Tel: 0115 - 451510

Westdorpe dakbedekking

centrale verwarming

dakbedekking

loodgieters

sanitair

Specialist in alle op maat gemaakte prefab beton producten

Westdorpe

www.groosmanbv.nl Tel: 0115 - 451510 centrale verwarming loodgieters sanitair

OBI

Voor al uw loodgieterswerken,

OBI is specialist in prefab beton, door snelheid en flexibiliteit. Door de platte en verticale organisatie, slaagt zij er reeds 40 jaar in klanten op een adequate manier van dienst te zijn. Complexere producten in vorm en kleur, kunnen snel en flexibel bij klanten aangeleverd worden.

sanitair, centrale verwarming, mechanische ventilatie en

OBI vertaalt de wensen van de opdrachtgevers in optimale oplossingen voor prefab beton. Met een eigen werkvoorbereiding , mallenmakerij en vlechterij is zij in staat de doorlooptijden te verkorten en wijzigingen tot op het laatste moment op te vangen en daarbij in te spelen op de hectiek van de bouw.

dakwerken is er maar ĂŠĂŠn adres!

De Ossendrechtse betonindustrie ziet de snel veranderende markt vol vertrouwen tegemoet, door bovenstaande te vertalen in een product met een uitstekende prijs kwaliteit niveau.

OSSENDRECHTSE BETONINDUSTRIE B.V. POSTBUS 8 4640 AA OSSENDRECHT TEL: 0031/(0)164-67.38.55 E -MAIL: info@obibeton.nl

Tel:0115451510 Fax:0115453083 Mail:info@groosmanbv.nl

Installatiebedrijf

GROOSMAN B.V.

712055_Groosman.indd 1

22-05-13 12:04

CADZAND | Appartementencomplex Duinhof

die aanvankelijk in hout waren getekend, hebben we van beton gemaakt en daarna geschilderd.”

Elegante architectuur Met deze gemengde inbreng wordt Duinhof een park met allure. Het beperkte aantal bouwlagen, de bouwdiepte en de hellende daken passen per-

fect in hun omgeving. De oppervlakte van de appartementen varieert van vijftig tot 175 m2, waardoor de appartementen voor een brede doelgroep bereikbaar zijn. Alle appartementen hebben een balkon, enkele een dakterras of - op de begane grond - een privétuin. De elegante architectuur, woongevels met ruime loggia’s, dakterrassen, veranda’s en balkons maken het plaatje compleet.

Sfeervol en familiair Inmiddels zijn alle appartementen – op acht na verkocht. “We hebben blijkbaar de goede keuzes gemaakt”, concludeert Van Kranenburg hieruit.

“De huidige koper wil waar voor zijn geld. Alles moet kloppen. En toch komt hij dan uit op Duinhof. Cadzand heeft de eerste stappen gezet naar een sfeervolle familiaire badplaats.” ❚

Bouwinfo Opdracht Compagnie het Zoute, Bax en Van Kranenburg en Aannemersbedrijf Van der Poel (ontwikkeling) Ontwerp Acas Groep Constructeur Theo Wullfraat & Partner

Projectinfo ‘Cadzand-Bad bouwt aan de toekomst’ In Cadzand-Bad wordt de komende jaren gewerkt aan een onderscheidende signatuur. Het beoogde eindresultaat is al getypeerd in de slogan: natuurlijk en stijlvol! Verschillende bouwprojecten geven de badplaats een extra kwaliteitsimpuls; de nadruk bij deze kwaliteitsslag komt te liggen op de sterke punten.

De identiteit van een plaats of stad wordt bepaald door verschillende eigenschappen. De ligging ervan is van groot belang. Cadzand-Bad ligt gunstig aan de Zeeuws-Vlaamse kust, een natuurlijke kwaliteit. De andere, alom bekende pluspunten van Zeeuws-Vlaanderen zijn: rust en ruimte. Daarmee bezit CadzandBad drie basiskwaliteiten. “Daarin zit de natuurlijke kracht van deze kern. De gemeente Sluis stimuleert en faciliteert de benodigde kwaliteitsslag door onder meer een samenhangend beleidskader te bieden voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. De strategische benadering, aanpak en ruimtelijke hoofdlijnen zijn vastgelegd in het Ontwikkelingsplan en de bijlage Natuurlijk Stijlvol - te raadplegen via www.gemeentesluis.nl.” Het ontwikkelingsplan biedt veel ruimte voor het vernieuwen en toevoegen van bebouwing langs de stedenbouwkundige drager Boulevard de Wielingen, aldus de gemeente. De verdichting en intensivering zorgen voor een contrast tussen deze centrumlijn en grote delen van het achterliggende duindorp. Daarnaast moet het gastvrije en dorpse karakter van Cadzand-Bad behouden worden, ‘van nature’ aansluiten bij de beoogde bouwontwikkelingen en de couleur locale versterken. “Aan dit nieuwe gezicht van Cadzand-Bad, met behoud van karakter en de vertrouwde architectuur, wordt op dit moment volop gewerkt. Het visitekaartje van ‘stijlvol en natuurlijk’ is onder meer door het project Duinhof al afgegeven.”

Voor meer informatie: www.gemeentesluis.nl (button Cadzand-Bad ‘Natuurlijk stijlvol’).

Ontwerpdetails zorgen voor 'Belgische touch'

UNIEKE OPLOSSINGEN IN GLAS. Glas is Van Noordenne. Want of het nu recht moet zijn of gebogen, een groot of klein oppervlak, in woning- of utiliteitsbouw, infra- of interieurbouw, in nieuwbouw of renovatie: we berekenen, produceren en monteren al ons glas zelf. Zo krijg je als (binnenhuis)architect of opdrachtgever altijd een unieke glasoplossing.

Kantoren, ‘s-Hertogenbosch

Glasprojecten Van Noordenne BV

GLAS IS VAN NOORDENNE.

Kade 36 • 3371 EP Hardinxveld-Giessendam • T: +31 (0) 184 67 58 35 • F: +31 (0) 184 63 00 36 • projecten@noordennegroep.nl 141 | STEDENBOUW 712

Slim werken is ons gereedschap

- 10 R JAA VKP

Onder slim werken verstaan wij slagvaardig, meedenkend, flexibel en betrokken. Slim te werk gaan creĂŤert daarom een win-win situatie voor alle partijen. Door met gezond verstand (samen) te werken komen we tot efficiĂŤnte, innovatieve en kwalitatieve oplossingen. Een specialist nodig voor uw HSB-fabricage- en montage, ruwbouw timmerwerk en/of gevelbekleding? VKP: omdat slim werken ons gereedschap is.

www.vkpbouw.nl +31 (0)113 - 33 08 55

CADZAND | Appartementencomplex Duinhof

Projectinfo 'Prachtig werk op een prachtige locatie'

W-installaties en loodgieterswerken

Aannemingsbedrijf van der Poel behoort tot VKP’s vaste gewaardeerde opdrachtgevers. Voor deze opdracht verzorgde VKP de WRC-vakwerkspanten, de prefab balkonbetimmeringen, de prefab privacyschermen, de Eternit Sidings en de kapbetimmeringen. “Een prachtig project op een prachtige locatie.”

Installatiebedrijf Groosman b.v. is een middelgroot installatiebedrijf in ZeeuwsVlaanderen. Het werkgebied is ZeeuwsVlaanderen en Walcheren en Noord- en Zuid-Beveland. “Voor een van onze grotere opdrachtgevers aannemingsbedrijf van der Poel b.v., hebben wij in het project Duinhof te Cadzand de werktuigbouwkundige installaties en loodgieterswerken uitgevoerd. Het project bestond uit 130 appartementen verdeeld over zes gebouwen en onder alle gebouwen een parkeerkelder. Onze werkzaamheden betroffen de riolering, mechanische ventilatie, water- en gasleidingen, centrale verwarming en sanitaire werken. Tevens hebben wij de hemelwaterafvoeren aangebracht en al het zinkwerk verzorgd, waaronder ook de zinken bekleding van Natuurlijk en stijlvol. de dakkapellen. Verder hebben wij de riolering en ventilatie in de parkeerkel-der aangebracht, alsmede ook de droge blusleiding. Installatiebedrijf Groosman b.v. is erg blij en verheugd en ook wel trots om aan dit unieke project binnen Zeeuws-Vlaanderen te hebben mogen meewerken. Onze monteurs hebben hier een echt stukje vakwerk geleverd.”

Inmiddels bestaat VKP BV tien jaar en ontwikkelde zich tot een speler van formaat als het gaat om complete ontzorging op het gebied van ruwbouwtimmerwerk, gevelbekleding en HSB-fabricage en –montage. “Door op een slimme manier (samen) te werken probeert VKP steeds het maximale resultaat te bereiken. Als bouwer wordt momenteel veel van je verlangd, onder andere dat het bedrijf en de mensen flexibel en slagvaardig zijn. Werk uitbesteden is een passende oplossing als het gaat om kostenbeheersing: in rustige perioden geen onnodige personeelskosten, in drukke perioden geen planningsproblemen. VKP levert capaciteit, innovatie, kennis en kwaliteit bij het uitvoeren van de werkzaamheden. VKP is een transparante en no-nonsense bouwpartner en streeft naar een juiste prijs-kwaliteitverhouding. Het doel is altijd het behalen van een win-winsituatie voor de eindgebruiker, opdrachtgever, aannemer en VKP.” Het werkgebied van VKP bestrijkt Zuidwest-Nederland en het Vlaamse Gewest. “VKP staat bekend om zijn duidelijke en complete offertes, zodat aannemers achteraf niet voor verrassingen komen te staan. VKP staat voor afspraak = afspraak en waarmaken wat er beloofd is, het bewaken van kwaliteit en het garanderen van deze kwaliteit.”

‘Tijd en geld besparen’ met nieuwe kolomring Kolomringen zijn noodzakelijk bij het plaatsen van zwevende plafonds, maar de montage ervan vergt veel tijd. Teveel tijd, vindt Ruud Nolten van KRN Montage. Ervan overtuigd dat het veel sneller kan, ontwierp hij een nieuwe kolomring. Bedrijven kunnen hiermee per ring een kwartier arbeidstijd besparen.

De uitvinding van Nolten is een platte, flexibele ring met aan de binnenzijde opstaande montagelippen. De ring vertoont een doorsnijding. De uiteinden van de kolomring kunnen ten opzichte van het platte vlak zo ver naar boven worden gebogen, dat de ring gemakkelijk om een kolom is te plaatsen.

Met deze uitvinding wil Nolten een snelle en simpele oplossing bieden voor het probleem dat komt kijken bij het monteren van kolomringen. De montage gaat nu zonder uitzondering ingewikkeld en moeizaam. “Met de huidige ring ben je al gauw twintig minuten bezig”, zegt Nolten. “Mijn uitvinding zorgt ervoor dat je na vijf minuten al klaar bent en bovendien ziet de visuele afwerking er veel netter uit.”

Nolten levert de ringen in alle RAL-kleuren, tegen een prijs die ‘dertig procent lager ligt dan de prijs van de huidige ringen’. KRN Montage is een bedrijf uit NoordHolland, werkt landelijk en is specialist op het gebied van winkel- en kantoorverbouwingen. Het octrooi op de uitvinding is reeds verkregen. “Ik weet zeker dat er een markt is voor deze ring. Bedrijven kunnen er heel veel geld mee besparen. En dat in crisistijd”, besluit Nolten. ❚

143 | STEDENBOUW 712

Amsterdam | Wibautveste

Tekst | Xxxxxxxxxx Beeld | Xxxxxxxxxxxxx

Tekst | Het tekstbureau, Liliane Verwoolde

Beeld | Bakker CrossMedia

Het gebouw wordt voorzien van een warmte-koudeopweksysteem waarmee energie wordt opgewekt

Wibautveste: een statig gebouw met een monumentale uitstraling Aan de Wibautstraat in Amsterdam verrijst het luxe appartementencomplex Wibautveste. Het gebouw krijgt een statige architectuur met een monumentale uitstraling. Deze architectuur sluit aan bij de in 2011 volledige gerestylede Wibautstraat, een grote ‘avenue’ in de stijl van de Parijse Champs-Elysées.

Wibautveste is gelegen aan de oostelijke oever van de Amstel. In dit gedeelte van Amsterdam staan veel gebouwen die in de negentiende en vroege twintigste eeuw gebouwd zijn. PBV Architecten b.v. maakt het ontwerp voor Wibautveste en voorzag het gebouw van een vroeg-twintigste-eeuwse uitstraling.

Natuursteen Het gebouw krijgt een strak gemetselde gevel van rode baksteen en een natuurstenen plint van grijs hardsteen. De bovenste twee bouwlagen van de hoogbouw worden bekleed met een licht getinte natuursteen. Het mo-

144 | STEDENBOUW 712

numentale gebouw krijgt grote raampartijen, meestal van vloer tot plafond, en Franse balkons. Door het opvallende vensterpatroon doet de Wibautveste sterk denken aan het voormalige gebouw van de Raad van Arbeid aan de Wibautstraat.

Appartementen Bouwkundig aannemer Hillen & Roosen uit Amsterdam realiseert het complex. “In opdracht van Mul Project Ontwikkeling b.v. bouwen we een ondergrondse, tweelaagse parkeergarage met 75 parkeerplaatsen en circa 1.700 m² commerciële ruimte op de begane grond en entresol”, aldus projectleider

Amsterdam | Wibautveste

Projectinfo Grondwerk Met negen woonlagen torent het statige Wibautveste straks hoog boven de omliggende bebouwing uit. De bewoners krijgen hierdoor een magnifiek uitzicht.

Maar dit stelt wel bijzondere eisen aan het grondwerk. VMV Projecten moest er nagenoeg alle handicaps nemen die een grondwerker normaal in jaren tegenkomt. “Om te beginnen verrijst Wibautveste in het hart van Amsterdam”, vertelt Cor Verwoerd, directeur VMV Projecten. “De kenmerken zijn bekend: weinig ruimte voor materieel, grondvervuiling en extra zorg voor omliggende gebouwen en logistiek. Daarbij moesten we deze keer zeven meter diep.”

Stempelframe Met een diepte van zeven meter bestond het risico dat de damwanden naar elkaar toe zouden buigen. Dat vroeg om een stempelframe, die de damwanden op hun plaats zou houden. Daarna kon VMV Projecten gaan ontgraven. “Om alle risico’s goed te monitoren deden we steeds vier meter tegelijk. Maar dat viel niet mee tussen de damwanden en de heipalen door. Er was een long reach-machine met een giek van achttien meter nodig om vanaf het maaiveld in één keer de beoogde diepte te kunnen uitgraven.”

Voordeel En dan blijkt de bodemverontreiniging verre van gemiddeld te zijn. “De onderste grondlaag bestond uit veen, waaruit H2S-gas ontsnapte. Dit gas is met vermenging van O2 gevaarlijk voor de gezondheid. En dus kregen we te maken met de allerstrengste Arbo-wetgeving. Onze mensen kregen persoonlijke meters en twee enorme afzuiginstallaties zorgden voor afvoer en filtering van het gas. Dit was voor iedereen nieuw. We hebben dan ook veel expertise moeten inwinnen. Maar VMV Projecten is nu wel de enige partij die hierin ervaring heeft.”

‘In uitstraling wedijveren met Champs-Elysées’.

Robert Rink. “Op de parkeergarage komen twee bouwvolumes: een deel van vijf bouwlagen met op de onderste laag een commerciële ruimte met daarboven vier lagen appartementen. Het andere deel heeft tien bouwlagen, bestaande uit twee lagen commerciële ruimten en acht lagen appartementen.

In totaal bouwen we 33 koopappartementen en penthouses met dakterras en 39 huurappartementen. Mul Projectontwikkeling zal de vijf commerciële ruimten in de plint en de huurwoningen in eigen beheer verhuren.”

Duurzaam Het wordt een duurzaam gebouw. Rink: “Het gebouw wordt voorzien van een warmte-koudeopweksysteem waarmee energie wordt opgewekt om het pand te verwarmen in de winter en te koelen in de zomer. Hierbij wordt gebruik gemaakt van grondwaterlagen op ruim honderd meter diepte.” Daarnaast wordt FSC-hout en hoogwaardige isolatie toegepast. Het project Wibautveste heeft een eervolle vermelding gekregen voor de Groene Tulp, een award voor de meest duurzame innovatie van Nederland.

Planning “Het werk heeft Hillen & Roosen aangenomen in bouwteamverband”, aldus Rink. “We hebben een prima samenwerking tussen alle bouwteampartijen, zowel in het voortraject als tijdens de bouw. Vanwege het beperkte bouwterrein in Amsterdam leveren we de bouwmaterialen just-in-time. Dat vereist een goede planning en afstemming.”

Rink vervolgt: “Voor het realiseren van een tweelaagse parkeergarage hebben we een relatief kleine bouwput. We gaan zeven meter de grond in. Dat vergt een aantal bouwkundige maatregelen. Zo gebruiken we voor de bouwkuip met damwanden een omvangrijk stempelraam.”

Uitzicht over de Amstel Het is een prachtig project dat we medio 2014 opleveren. “De Wibautveste torent hoog boven de rest van de bebouwing uit. De bewoners van de appartementen hebben straks een prachtig uitzicht over de Amstel en Amsterdam.” ❚

Bouwinfo Opdracht Mul Project Ontwikkeling b.v., Amsterdam Ontwerp PBV Architecten, Wassenaar Advies Hiensch Engineering BV, Badhoevedorp (installaties) Constructie Van Rossum Raadgevend Ingenieurs, Amsterdam Uitvoering Hillen & Roosen, Amsterdam Installaties Schouten Techniek BV, Zwaag Stichtingskosten circa € 30 miljoen Bouwperiode april 2012 t/m medio 2014

145 | STEDENBOUW 712

Maatwerk in grondwerk Sinds 2003 levert VMV Projecten B.V. maatwerk in grondwerk. Door onze expertise als onderaannemer spelen wij met precisie in op de wensen van de klant. Flexibiliteit staat hierbij hoog in het vaandel. Door onze platte bedrijfsvoering schakelen we klanten in luttele seconden door naar hun aanspreekpunt. Want voor ons geldt: pas als de klant tevreden is, zijn wij dat ook. Onze enthousiaste, serieuze en goed gekwalificeerde medewerkers klaren uw klus professioneel snel en tegen marktconforme prijzen.

Elk denkbaar benodigd gereedschap staat hen ter beschikking. Door onze kundigheid en ervaring gaan wij van grondwerk tot bodemsanering en van groenvoorzieningen tot het aanleggen van riolen direct aan de slag. Door op voorhand voor u te anticiperen op problemen, ons warme klantencontact, de flexibele bedrijfsvoering en de nadruk op het voorkomen van ongewenste verrassingen stellen wij niet teleur.

Fullservice VMV Projecten VMV Projecten voert alle voorkomende werkzaamheden uit op het gebied van grond,- weg,- en waterbouw. Het graven van bouwputten, het maken van bouwwegen, het leggen van zowel betonriool als PVC riool en drainagesystemen. Al deze werkzaamheden behoren tot het complete pakket van VMV Projecten. Tevens voeren wij sinds 2006 bodemsaneringen uit. Voor deze speciale werkzaamheden zijn wij gecertificeerd volgens de BRL SIKB 7000 met protocol 7001.

Contact Parallelweg 3 | 3927 BZ Renswoude Telefoon 0343 - 49 22 99 E-mail: info@vmvprojecten.nl

www.vmvprojecten.nl

Amsterdam | Wibautveste

COMFORT VAN MORGEN Projectinfo Ruwbouw

SCHOUTEN TECHNIEK verzorgt uw duurzame installatie welke natuurlijke energiebronnen gebruikt. Zon, aarde, lucht en water worden toegepast via o.a. zonnepanelen en de diverse warmtepomp installaties.

Zo kunt u verwarmen en koelen, bespaart u kosten en spaart u uw leefomgeving.

RIJDT OP 100% GROEN GAS

De Marowijne 47 - Zwaag - Telefoon (0229) 29 15 00

www.schoutentechniek.nl

Na maanden van voorbereiding beginnen de mannen van Van Muijen Betonbouw aan de ruwbouw van Wibautveste. Ze hebben te maken met een harde deadline. Directeur Misja Bakker heeft zijn sporen verdiend in de hoofdaanneming. “Daar liep ik tegen allerlei frustraties op, zoals onverwachte meerkosten, uitlopende opleverdata of inferieure kwaliteit.

Daarom besloot ik een betonbedrijf over te nemen en te laten zien dat het beter kan.” Inmiddels staat hij al een aantal jaren aan het roer van Van Muijen Betonbouw, dat zich vooral richt op grote, nationale projecten. Zo ook Wibautveste. Voor dit werk organiseert Van Muijen Betonbouw het volledige casco, inclusief wapening en ondersteuning. “Dat vind ik prettig werken. Op deze manier zijn we niet afhankelijk van derden en kunnen we onze beloften waarmaken.” Er kleeft echter ook een ‘maar’ aan het project.

Van Muijen heeft een klein jaar om de ruwbouw op te leveren. “Het is haalbaar, vooral omdat we de vrijheid krijgen om het project zelfstandig in te richten. En we vertrouwen op de samenwerking met hoofdaannemer Hillen & Roosen.” Op dit moment werken de bouwlieden aan de funderingen en de parkeergarage. De dubbellaagse parkeergarage heeft een vloer van 0,5 meter dik. Om te voorkomen dat deze gaat scheuren en lekken door warmteontwikkeling, heeft Van Muijen een speciale betonmix samengesteld.

Ook de wapeningsmatten zijn naar eigen inzicht ontworpen, in overleg met de constructeur. De vrijheid van Van Muijen Betonbouw levert ook verantwoordelijkheid op. “Wij zijn aansprakelijk voor de waterdichtheid van het geheel.”

De specialist op gebied van betonbouw www.vanmuijenbetonbouw.nl - 0226 - 45 69 15 - Tocht 10 - 1713 GP Obdam

147 | STEDENBOUW 712

KERKRADE | ‘De bestaande wijk van morgen’

Tekst | Hilda Bosma Beeld | BAM Woningbouw Weert

'De Bestaande wijk van morgen' Complete transformatie 153 woningen Kerkrade

Woningbouwbouwcorporatie HEEMwonen is in juni 2012 gestart met de uitvoering van haar ambitieuze project 'De bestaande wijk van morgen' in Kerkrade. Deze grootschalige renovatie volgens het passiefhuisconcept zorgt voor een complete duurzame transformatie van 153 woningen in de wijk Kaalheide.

BAM Woningbouw Weert voorziet samen met co-makers de woningen van compleet nieuwe gevels, een nieuw dak met PV- en warmwaterzonnepanelen, zonneboiler en ventilatiesysteem met warmteterugwinning. Daarnaast krijgen de woningen een nieuwe CV-installatie en radiatoren, zonwering, geïsoleerde begane grondvloer en een gestukadoorde gevel op een dikke laag isolatiemateriaal. “Door het upgraden van de jarenzeventigwoningen in Kerkrade-West kunnen bewoners de komende decennia weer aantrekkelijk wonen”, aldus Huub Franssen, Hoofd Renovatie & Onderhoud bij BAM Woningbouw Weert.

148 | STEDENBOUW 712

Passiefhuisnorm De woningen gaan van energielabel D naar een A++label. Huub Franssen: “Door het aangebrachte isolatiepakket, de deuren en kozijnen in passiefuitvoering met driedubbel glas en zonwering, wonen de bewoners in een comfortabele woning.

Door de toepassing van innovatieve installatiesystemen gaat de gas- en elektrarekening fors omlaag.”

De woningen worden gerenoveerd volgens één van de concepten van BAM W&R-renovatie. De gevels en de daken worden prefab uitgevoerd.

In de fabriek worden de ventilatieleidingen, CV-

leidingen, elektraleidingen, kozijnen en deuren vooraf aangebracht. Daardoor hebben bewoners minder overlast tijdens de renovatie.

Innovatie Huub Franssen: “De uitvoering is gebaseerd op conceptueel renoveren. BAM is door toepassing van 'Het Nieuwe Samenwerken' in staat om de opdrachtgever in korte tijd een uitgewerkt plan te bieden voor een vaste aanneemsom. Ook in Kerkrade hebben we dit toegepast en in de voorbereiding gebruik gemaakt van een vast team van co-makers, die in een vroeg stadium de randvoor-

Kerkrade | ‘De bestaande wijk van morgen’

waarden van het plan met ons hebben uitgewerkt.

De conceptuele aanpak zorgt ervoor dat het project beheersbaar en daardoor betaalbaar is. Door de intensieve samenwerking tussen opdrachtgever, architect en co-makers verloopt het project vanaf de start succesvol.”

Samenwerking “Voorafgaand en tijdens de bouw is er veel aandacht voor bewoners geweest. Deze omvangrijke renovatie is ingrijpend voor de bewoners”, aldus Huub Franssen. “Zij blijven tijdens de werkzaamheden in hun woning wonen. De bewoners zijn intensief begeleid.” De begeleiding bestond onder meer uit huisbezoeken, inspraak in het uiterlijk van de woning en het vooraf maken van modelwoningen.

Tien werkdagen per woning Tijdens de tien dagen uitvoeringstijd per woning wordt er iedere dag op diverse plaatsen in en aan de woning gewerkt. Huub Franssen: “Dat zorgt soms wel eens voor spannende momenten. Door de intensieve samenwerking met de bewoners, opdrachtgever en co-makers en een snelle reactietijd blijven problemen hanteerbaar. Bij de evaluatie van de eerste fase bleek dat bewoners het een behoorlijke ingreep vonden. Gelukkig zijn ze meer dan tevreden over het eindresultaat, waardoor ze de overlast snel vergeten zijn.” “In dit project maken we onze ambities waar”, aldus Huub Franssen. “De renovatie is succesvol door het moderne ontwerp, de beperkte uitvoeringstijd en de bezuiniging op energielasten.”

Grootschalige dak- en gevelrenovatie met hoogwaardige tegelplint Architect Jules Beckers van Teeken-Beckers architecten was op zoek naar afwerkingsmaterialen met een natuurlijk uitstraling. In eerste instantie zocht hij naar natuursteen, maar dit kon vanwege de bouwfysische eigenschappen niet worden toegepast binnen het gekozen ‘damp-open' systeem.

De oplossing werd onder meer gevonden in een keramische tegelplint van Mosa. De huurwoningen krijgen door een innovatieve toepassing van HSB-elementen binnen tien werkdagen een volledig nieuwe gevel, dak, WTW-systeem, zonneboilers en HR-ketel. Er is gekozen voor een combinatie van HSB met een extra EPS-schil.

In totaal is er zo’n dertig tot veertig centimeter isolatie toegepast met RC-10. Hierdoor is het energielabel van F naar A++ gegaan. De architect wilde de als grauw bekend staande wijk opfrissen. De EPS is hiervoor afgewerkt met witte gevelstuc en aan de onderzijde met een hoogwaardige keramische Mosa-tegelplint. De tegels uit de serie Quartz zijn toegepast in stroken met de afmetingen 5x60 en 10x60 centimeter. “Deze zijn extreem duurzaam en komen de onderhoudsdoelstellingen meer dan

Bewoners blijven in woning tijdens werkzaamheden.

na. Dankzij de tegelplint zal de woning beschermd zijn waardoor de woning ook mooi blijft. Een fietsaanrijding zal bijvoorbeeld geen schade opleveren en het materiaal is eenvoudig te reinigen door het bijvoorbeeld af te spuiten“, aldus Edwin Cornelussen van Mosa.

Milieu Bij de renovatie is het milieu een belangrijk aandachtpunt. Ook daarom was de materiaalkeuze van groot belang. “Hiervoor is Mosa de geschikte partner. De tegels van Mosa beschikken over het Cradle to Cradle silver-certificaat, waarvan Mosa de enige gecertificeerde tegelfabrikant is. Mosategels zijn bovendien sterk en gaan lang mee.”

HEEMwonen werkte al met Mosa voor het interieur van de woningen en was hierdoor vertrouwd met

de tegelfabrikant. “Sinds een aantal jaren hebben wij binnen de organisatie de beschikking over het onderdeel Mosa Facades. Mosa Facades adviseert over de juiste verwerking van de producten, waarbij je moet denken aan voegbreedtes, kleuren, formaten en patronen. Deze details zorgen ervoor dat de gevel er ook in de toekomst goed blijft uitzien.”

Woonlasten Voor HEEMwonen was het belangrijk dat de totale woonlasten zouden dalen. De bewoners krijgen een lichte huurverhoging maar door de energiebesparende maatregelen gaan ze er naar verwachting gemiddeld €35,- netto op vooruit. Door CauberghHuygen is uitgerekend dat de bewoners ongeveer 2700kWh stroom en 1.000 m3 gas gaan besparen. ❚

149 | STEDENBOUW 712

Energetisch renoveren?

Iedere woningbouwcorporatie of vastgoedpartij heeft ermee te maken

Bel voor een vrijblijvend adviesgespre k

Isolatienet, onderdeel van United Energy Works is specialist in deze duurzaamheidsvraagstukken.

Dankzij de jarenlange ervaring met isolatie en de expertise van de markt worden projecten binnen gestelde tijd en budget afgerond. Geïnteresseerd in welke besparingen we bij u kunnen realiseren?

Bel 073 - 615 80 00 Kijk op www.isolatienet.nl of www.uew.nl

Onze vestigingen: Veendam [GR] Heerenveen [FR] Zaandam [NH] Borne [OV]

Apeldoorn [GLD] ‘s-Hertogenbosch [NB] Burgh-Haamstede [Z] Schinnen [L]

onderdeel van

Isolatienet De Weegschaal 7 5215 MN ‘s-Hertogenbosch

Kerkrade | ‘De bestaande wijk van morgen’

Projectinfo

Bouwinfo Opdracht HEEMwonen, Kerkrade

Ontwerp Teeken Beckers Architecten bv, Amstenrade Advies WSM, Heythuysen (constructies)

Uitvoering

BAM Woningbouw Weert

Installaties BAM Techniek Energy Systems, Bunnik (zonnesysteem); Giesbers & Van der Graaf, Rotterdam (W); Installatiebedrijf Slagboom, Vlaardingen (E)

Overig

Machiels Building Solutions, Paal-Beringen (prefab); Isolatienet, ’s-Hertogenbosch (isolatie); Doorwin, Groesbeek (kozijnen/deuren)

Bouwkosten € 13,2 miljoen

Bouwperiode juni 2012 t/m december 2012 (fase 1 - 101 woningen); maart 2013 t/m juni 2013 (fase 2 - 52 woningen) Foto boven: De nieuwe gevel in aanleg.

Foto onder: Topisolatie met frisse uitstraling.

Verwachte gemiddelde energieverbruik per eengezinswoning per jaar

Voor renovatie

Na renovatie

Gas

1.600 m3

600 m3

Elektriciteit

3.500 kWh

900 kWh

Woonlasten woningtype

Besparing op energierekening per maand

Huurverhoging

Gas

Elektra

Totaal

Eengezinswoning met plat dak

€47

€20

€67

€45

Eengezinswoning met schuin dak

€53

€48

€101

€64

Onderwoning (1 op 1-woning)

€27

€28

€55

€34

Bovenwoning (1 op 1-woning)

€33

€28

€61

€39

'Woningen Dahliastraat voldoen aan passiefhuisnorm' Machiels Building Solutions, producent van CO2-vriendelijke muren, vloeren en dakelementen voor constructies, werd al zeer vroeg betrokken bij het renovatieproject van de Dahliastraat in Kerkrade. Sales en Marketing Manager Europe Koen Van Gulck: “Wij hebben meegedacht om tot de meest optimale oplossing te komen.”

“Zo moesten de woningen na transformatie voldoen aan de passiefhuisnorm. Daarnaast moesten de werken worden uitgevoerd met minimale overlast voor de bewoners, die in de woningen blijven tijdens de renovatie. Daarmee zijn wij veel meer dan enkel de leverancier van de houtskeletelementen.”

Aanvankelijk heeft Machiels Building Solutions de kennis op het vlak van geprefabriceerd houtskelet ingebracht. Van Gulck: “Wij hebben een groot deel van de engineering voor onze rekening genomen. Nadat de uitvoering was gestart, hebben wij dagelijks de elementen voor een woning, waaronder vier gevelelementen en twee scharnierdaken, geleverd. Er zijn niet veel uitvoerders die ervaring hebben in het uitvoeren van zo’n verregaand prefabproject. Je moet dan toch op een andere manier vooruitdenken. Ook daarin spelen wij een begeleidende rol.”

Duurzaam Van Gulck: “Het duurzaam produceren van constructieelementen voor huizen en utiliteitsbouw is leidend in onze bedrijfsvoering. Duurzaamheid gaat voor Machiels Building Solutions veel verder dan energiebesparing. Ook bij de productie houden wij rekening met duurzaamheid. De CO2uitstoot willen wij gedurende het gehele proces reduceren.

Het eindproduct is hier 'passief', waardoor er veel minder verwarmd moet worden met fossiele brandstoffen en de schadelijke emissies fors dalen. Onze productie gebeurt ook op een CO2-arme locatie, waar stroom opgewekt wordt door drie windmolens en 6.000 zonnepanelen.”

“Dankzij een uitstekende samenwerking tussen de verschillende partijen is de renovatie tot een goed einde gebracht.

In dit project is zeer veel aan productontwikkeling gedaan.

Voor elk probleem dat wij tegenkwamen in de voorbereiding is een oplossing gezocht, die ook in volgende projecten gebruikt kan worden.”

Toekomst Van Gulck: “Wij zijn ervan overtuigd dat de toekomst van geprefabriceerde HSB niet alleen in nieuwbouw ligt, maar ook in grootschalige renovatieprojecten. Als wij willen voldoen aan de klimaatdoelstellingen voor 2020 en 2050 kunnen wij niet anders dan bestaande woningen, overheidsgebouwen en andere panden grondig te renoveren om ze energetisch beter te maken. Het project in Kerkrade was het eerste grote project van dit type. Inmiddels hebben wij er vier uitgevoerd. En met succes.”

151 | STEDENBOUW 712

Projectinfo Gezamenlijk werken aan duurzame renovatie BAM Woningbouw Weert werkt gezamenlijk met co-makers aan de duurzame renovatie van 153 woningen in en rond de Dahliastraat in Kerkrade-West. Isolatienet – onderdeel van United Energy Works - is een van de co-makers. Marc Gouwerok, operationeel manager bij Isolatienet vertelt: “We zijn verantwoordelijk voor zowel de vloerisolatie als ook de buitengevelisolatie van de woningen. Vanuit de kruipruimte brengen we tegen de onderzijde van de begane grondvloer het isolatiemateriaal aan. Daarnaast wordt de buitenkant van de woning voorzien van isolatiemateriaal. Isolatienet brengt tussen de vijftien en twintig centimeter polystyreenplaten tegen de buitengevel aan. Over deze platen wordt een mortelweefsellaag aangebracht. De plint van de woning wordt afgewerkt met keramische tegels, de overige geveldelen worden voorzien van een afwerking met sierpleister. Mede door de hoogwaardige isolatie (Rc waarde vloer = 5 m2K/W en Rc waarde gevel=10 m2K/W) gaan de woningen gemiddeld van energielabel E-D naar label A++. Het project omvat een grondige renovatie met een zeer korte doorlooptijd. De woningen worden binnen tien dan wel dertien dagen volledig gerenoveerd, afhankelijk van het type woning. Tijdens de renovatie blijven de bewoners in hun woning. “Dit ambitieuze project stelt hoge eisen aan het organiseren van de werkzaamheden.

We werken zeer intensief samen met woningbouwcorporatie HEEMwonen, hoofdaannemer BAM Woningbouw en de overige co-makers. Zo is er veel aandacht voor de planning en afstemming. Deze samenwerking verloopt zeer goed.”

Transcarbo Kunststof Kozijnen heeft de kunststof kozijnen geleverd voor de 154 passiefwoningen in Kerkrade. Voor de productie van deze kozijnen is gebruik gemaakt van het speciale zeskamer profiel van Gealan. Het zeskamersysteem en het onderbroken staal in het profiel zorgen, samen met het triple glas, voor een lage Uf-waarde waarmee de kozijnen in hoge mate bijdragen aan het behaaglijke binnenklimaat en een laag energieverbruik.

De profieldiepte bedraagt 74 mm waarbij een glaspakketdikte van 46 mm mogelijk is. Op www.transcarbo.nl vindt u alle mogelijkheden en bijzonderheden.

En uiteraard helpen wij u graag! Bel met 045 5735200.

“De voortdurende aandacht voor een goede klanttevredenheid, de grote aandacht voor veiligheid, orde en netheid en de druk op de planning zijn bepalend voor het project”, aldus Gouwerok. “Als co-maker zijn we gezamenlijk verantwoordelijk voor het eindresultaat. Daardoor kijken alle partijen ook naar de belangen van anderen.

Het gezamenlijk oppakken van deelwerkzaamheden maakt dit project uniek.”

www.machielsbuildingsolutions.com

Maassluis | ‘t Buitenrijk

Tekst | Patricia van der Beek

Beeld | ERA Contour

’t Buitenrijk: bouwen met en voor de klant In de Burgemeesterswijk in Maassluis verrijst ’t Buitenrijk. Deze intieme, gevarieerde wijk met 74 eengezinswoningen en 67 appartementen wordt in samenspraak met de bewoners gerealiseerd. Zo ontstaat een sociaal duurzame wijk die gebouwd is voor de toekomst.

’t Buitenrijk is een gezamenlijke ontwikkeling van woningcorporatie Maasdelta Maassluis en ontwikkelend aannemer ERA Contour. Patrick van Oosten, ontwikkelaar bij ERA Contour, geeft uitleg: “Maasdelta ontwikkelt de 67 huurappartementen, plus 26 eengezinswoningen die via Koopgarant verkocht worden. De overige 48 koopwoningen ontwikkelen wij.

Daarnaast nemen wij de bouw van alle woningen voor onze rekening, inclusief het wijkcentrum dat in het appartementencomplex gevestigd is.”

Co-productie Van Oosten vervolgt: “De centrale gedachte in dit project is dat we bouwen voor de klant.

Voordat de ontwikkeling van start ging, hebben we internetenquêtes gehouden. Hierin stelden we vragen over de locatie en gingen we in op de woonwensen van de toekomstige bewoners. Ook richtten we klantenpanels op, die hun mening konden geven over de plannen en schetsen van de wijk.” Uit het uitgebreide vooronderzoek kwam onder meer naar voren dat ’t Buitenrijk een autonoom en intiem wijkje moest worden, waarin ruimte is voor zowel privébeleving als ontmoeting. Op basis van deze wensen, plus de randvoorwaarden uit het bestemmingsplan, is het Programma van Eisen opgesteld. ►

De kozijnen zijn vormgegeven met brede lijsten en een karakteristieke roede-indeling.

153 | STEDENBOUW 712

Maassluis | ‘t Buitenrijk

Lean&Duurzaam

Projectinfo E-installaties Met acht opgeleverde woningen per week is woningbouwproject ’t Buitenrijk in Maassluis voor Van den Pol Elektrotechniek een succesvol lean-project. Op verzoek van de woningbouwcorporatie kunnen de 67 huurwoningen sneller worden opgeleverd dan aanvankelijk de bedoeling was. Project ’t Buitenrijk wordt gerealiseerd in de Burgemeesterswijk. Het totale project omvat naast 67 huurappartementen ook 74 eengezinskoopwoningen die door woningbouwcorporatie Maasdelta Maassluis en ERA Contour worden verkocht.

Van den Pol Elektrotechniek verzorgt ook de elektrotechnische installaties van die woningen. De huurwoningen zijn verdeeld over drie appartementengebouwen. Maasdelta biedt vier verschillende appartemententypen, waarvan veertig stuks in de vrijesectorhuur vallen. Het afbouwtraject van de 67 huurwoningen wordt met vaste bouwpartners uitgevoerd. Daardoor is de ambitieuze leanplanning mogelijk en kunnen de huurappartementen eind 2013 worden opgeleverd. In september 2012 is de bouw van start gegaan. De installatiewerkzaamheden van Van den Pol Elektrotechniek zijn begonnen met twee modelwoningen die sinds eind 2012 bezichtigd kunnen worden.

www.vandenpol.com

Leisteen: kroon op het werk Leisteen. De klassieke, door eeuwen beproefde dakbedekking. Sterk, betrouwbaar, status.

Ouderwets? Integendeel.

Leisteen is opnieuw de kroon op een bouwwerk.

Als creatieve bedekking van de bouwkundige kathedralen van deze tijd.

Leisteen nu ook flexibel, speels, verrassend. De bouwsteen voor eigentijdse monumenten.

Ouderwets vakmanschap en moderne creativiteit: een nieuwe bron voor de architectuur.

Rob van Boxtel geeft leisteen een eigentijds gezicht.

Leidekkersbedrijf Willem van Boxtel bv, Metaalweg 19, 6551 AC Weurt T: 024-3230500 | F: 024-3554384 | email: info@willemvanboxtel.nl www.willemvanboxtel.nl 154 | STEDENBOUW 712

Mampaey Installatietechniek B.V. is verantwoordelijk voor de CV en MV installatie op het project Buitenrijk.

Doordat Mampaey in een vroeg stadium al betrokken is geweest bij het project samen met de opdrachtgever, en de bouwpartners is er een optimale installatie ontworpen.

Door aandacht te besteden aan lean bouwen met alle betrokkenen is er een optimale bouwplanning ontstaan, waardoor een hoog bouw tempo is gerealiseerd met als hoogste prioriteit kwaliteit.

Mampaey is een zelfstandig full service installatiebedrijf dat over alle expertise beschikt. Dit betekent dat wij voor het gehele traject inzetbaar zijn. Wij streven ernaar dat zowel klanten als eindgebruikers tevreden zijn over de dienstverlening van Mampaey. Mampaey draagt zorg voor passende oplossingen, korte responstijden en bij Mampaey geldt; afspraak is afspraak.

wieldreChtseweg 30 | 3316 Bg dordreCht t 078 652 24 22 | f 078 618 08 92 e info@mampaey.nl | www.mampaey.nl

Comfort is het resultaat

Maassluis | 't Buitenrijk

Authentiek ontwerp

‘De authentieke vorm bevat enkele verspringingen en kritische details’.

Groosman Partners architecten wist de wensen en eisen voor ’t Buitenrijk het beste te vertalen in een architectonische visie en concept. Het architectenbureau ontwierp de woningen als losse dorpsgebouwtjes die rond een besloten hof met muren, hagen, bomen en poortjes zijn gegroepeerd. Rode bakstenen geven het project een authentiek karakter, evenals de witgekeimde gevels, keramische pannen en het zinkwerk. De kozijnen zijn vormgegeven met brede lijsten en een karakteristieke roede-indeling.

“De uitdaging van het ontwerp ligt met name in de kapvorm van de appartementen”, vertelt Van Oosten. “De authentieke vorm bevat enkele verspringingen en enkele kritische details op het gebied van geluid en waterdichtheid.”

Modelwoningen In 2012 ging de bouw van ’t Buitenrijk start.

De appartementen worden traditioneel gebouwd met in-het-werk gestorte wanden en breedplaatvloeren. Bijzonder hierbij is dat de binnenspouwbladen vooruitlopend op het plaatsen van de breedplaatvloeren worden aangebracht. Bovendien zijn de binnenspouwbladen voorzien van volledig afgelakte en beglaasde kozijnen. Van Oosten: “De eengezinswoningen worden in korte tijd opgebouwd uit een prefabbetonnen skelet. Vooruitlopend op de start bouw hebben we in slechts 7,5 week twee modelwoningen gerealiseerd. Door te laten zien wat er komt, stimuleren we de verkoop.” Inmiddels is de ruwbouw van de appartementen in volle gang en zijn de twee modelwoningen gereed. De bouw van de overige eengezinswoningen start vanaf mei/juni en de woningen zullen in ongeveer negen weken opgeleverd worden.

Gezamenlijk traject Van Oosten vervolgt: “De uitdaging is om een hoog bouwtempo te realiseren en tegelijkertijd niet te ver op de verkoop vooruit te lopen. Daarom is het fijn dat we dit traject samen met Maasdelta doorlopen. We hebben elkaar nodig om onze woningen af te zetten en kiezen hierbij bewust voor kwaliteit.

Hiermee hebben we een onderscheidend product in handen, waarvan de verkoop ondanks de marktsituatie gestaag doorloopt.” ❚

In 7,5 week werden twee modelwoningen gerealiseerd.

Bouwinfo Opdracht ERA Contour, Zoetermeer en woningbouwvereniging Maasdelta, Maassluis Ontwerp Groosman Partners architecten, Rotterdam Uitvoering ERA Contour, Zoetermeer Bouwperiode 2012 – 2013 (eerste fase) Bouwprogramma nieuwbouwwijk met 67 appartementen (huur) en 74 eengezinswoningen (koop en Koopgarant)

155 | STEDENBOUW 712

amsterdam | De Banne

Tekst | Patricia van der Beek

Beeld | BAM Woningbouw Alkmaar

Nieuw centrumgebied laat hart De Banne sneller kloppen Stadsdeel De Banne in Amsterdam-Noord, in de jaren zestig gebouwd om de toenmalige woningnood op te vangen, ondergaat een flinke opknapbeurt. Een van de onderdelen hierin is de vernieuwing van het winkelcentrum. Met de oplevering van centrumgebied De Banne, met onder andere winkels, woningen, parkeren, zorgvoorzieningen en een bibliotheek, is deze Amsterdamse stadswijk weer nieuw leven ingeblazen.

Een overzicht van het complex

Het nieuwe centrumgebied De Banne is een ontwikkeling van AM en Rochdale, in samenwerking met het stadsdeel en de winkeliers in de wijk. De Banne vervangt het voormalige wijkwinkelcentrum, dat gesloopt wordt, en biedt op verschillende bouwlagen een diversiteit aan functies en voorzieningen. Op de onderste laag bevindt zich een openbare parkeergarage, met daarboven een winkelcentrum en een wijk- en dienstencentrum. Op deze voorzieningenlaag is een parkeerverdieping aangebracht voor winkeliers en bewoners, met daarop weer een daktuin en vijf bouwblokken met in totaal zo’n tweehonderd appartementen. Het ontwerp van De Banne is afkomstig van RPHS architecten, dat conform de stedenbouwkundige visie enkele architectonische elementen van naastgelegen projecten toevoegde. Zo ontstaat eenheid in diversiteit.

156 | STEDENBOUW 712

Technische optimalisaties

Verschillende bouwmethoden

De uitvoering van het project vindt plaats in een bouwteam, waarin BAM Woningbouw Alkmaar het bouwkundige gedeelte voor zijn rekening neemt.

Projectleider namens BAM Woningbouw Alkmaar is Leo Boskemper. Hij vertelt: “We zijn sinds de ontwerpfase bij De Banne betrokken.

Vanuit onze kennis en ervaring hebben we het architectonisch ontwerp op enkele technische punten geoptimaliseerd. De moeilijkheid lag vooral in de diversiteit van de functies van het gebouw door elkaar heen. Ook hebben we de transparante, slank uitgevoerde designkap van het winkelcentrum technisch geoptimaliseerd en in samenwerking met ons zusterbedrijf Mostert De Winter hebben we het daktuinontwerp gedetailleerd.”

Eind 2010, drie jaar na oprichting van het bouwteam, ging de bouw van De Banne van start. “Bouwtechnisch gezien lag de grootste uitdaging in de onderste lagen”, vertelt Boskemper. “De openbare parkeergarage is opgebouwd uit poeren, in-het-werk gestort beton en prefab beton. In de voorzieningenlaag, die zich aan de ene zijde op begane grondniveau bevindt en aan de andere zijde op niveau +1, alsmede de parkeerverdieping voor bewoners en winkeliers, zit veel prefab beton verwerkt.

Denk hierbij aan trappen, kolommen, kanaalplaten en breedplaatvloeren. Ook passen we hier in-het-werk gestort beton en staalconstructies toe. Om de verschillende bouwmethoden praktisch uitvoerbaar te maken en op elkaar te laten aansluiten, was een gedegen werkvoorbe-

amsterdam | De Banne Foto rechts: De Banne vervangt het voormalige wijkwinkelcentrum

Projectinfo Groepskeukens Bribus Keukens is betrokken bij het grootschalige project De Banne. Zorgaanbieder Cordaan ontwikkelt hier een kleinschalig woonzorgcomplex met vier groepswoningen voor elk zes mensen met dementie. Bribus levert hiervoor de keukens, die gezamenlijk gebruikt worden door de bewoners en begeleiders.

Bovenop het complex bevindt zich een daktuin en vijf appartementenblokken

André Voermans, accountmanager bij Bribus, vertelt: “We zijn uitgegroeid tot toonaangevend keukenleverancier voor de zorgsector, met gebruiksvriendelijke, gemakkelijke en ergonomische opstellingen. Bribus zorgt voor een ‘maatkostuum’ waarin altijd de cliënt en gebruiker vooropstaan.

Voor het project De Banne hebben we woonkeukens met een kookeiland geleverd. Hier kunnen de begeleiders samen met de woongroep aan de slag, waarbij zij onderling optimaal contact houden. Gezamenlijk deelnemen aan het kookproces draagt enorm bij aan het welzijn van de bewoners. Ik ben blij dat Bribus hieraan heeft mogen bijdragen.”

reiding van groot belang.” De appartementen op de bovenste verdiepingen zijn door middel van tunnelbouw gerealiseerd.

Planning en logistiek Boskemper vervolgt: “Onze werkzaamheden vonden plaats in diverse bouwstromen. Dit vereiste een nauwgezette planning en logistiek. Daarnaast hadden we te maken met veel verschillende partijen, waaronder de ontwikkelaars, gemeente, winkeliers en andere eindgebruikers. Om die partijen op elkaar af te stemmen en om optimaal aan hun wensen te voldoen, besteedden we veel aandacht aan communicatie en coördinatie.” Op 10 april 2013, maar liefst zeven maanden voor de geplande oplevering, opende het nieuwe centrumgebied zijn deuren. ❚

Op de onderste laag bevindt zich een openbare parkeergarage, met daarboven een winkelcentrum en een wijk- en dienstencentrum

Bouwinfo Opdracht Banne Binnen C.V. (Woningstichting Rochdale en AM), Amsterdam Ontwerp RPHS architecten, Voorburg Constructie Van Rossum Raadgevende Ingenieurs, Amsterdam Uitvoering BAM Woningbouw Alkmaar Bouwperiode Eind 2010 – april 2013 Bouwprogramma Nieuwbouw centrumgebied met parkeergarage, winkels en 204 appartementen

157 | STEDENBOUW 712

706109_sluis.indd 1

30-01-13 10:41

BriBus maakt het waar: OntzOrgen van de zOrg Bribus is de toonaangevende keukenleverancier voor de zorgsector, met gebruiksvriendelijke, ergonomische opstellingen. zo bieden we ergoline

Zorg

keukens met onder meer een in hoogte verstelbaar werkblad, maar ook groepskeukens die we kunnen voorzien van semi-professionele apparatuur. we zorgen altijd voor een concept op maat waarin cliĂŤnt en gebruiker voorop staan. u bent hierbij verzekerd van een strakke regie en complete ontzorging. want we nemen u alles uit handen: van opname tot en met het plaatsen en alle nazorg. Bribus maakt het waar!

Meer weten? Neem contact op met onze accountmanager Zorg, andrĂŠ Voermans tel. (0315) 65 17 45

in hoogte verstelbare ergoline keuken

Bribus_advertentie_zorg_197x130_CMYK.indd 1

2-5-2013 11:27:46

NIJMEGEN | Ônder Onnes

Ônder Onnes:

bouwen aan een vitale woonomgeving Door GiesbersWijchen wordt druk gebouwd aan het project Ônder Onnes aan de Hatertseweg in Nijmegen, een wooncomplex met een mix van woningen in het koop- en huursegment: 148 huurwoningen, waaronder driekamerappartementen, geschakelde gezinswoningen en startersappartementen en 94 koopwoningen (appartementen, tweekappers, tussenwoningen en hoekwoningen). Voor dit project heeft woningcorporatie Standvast Wonen samenwerking gezocht met GiesbersWijchen als bouwpartner in het bouwteam.

Op het terrein stond aanvankelijk een schoolgebouw

Tekst | Loet van Bergen Beeld | GiesbersWijchen

“Met de ontwikkeling van Ônder Onnes is in 2009 gestart”, vertelt projectleider Patrick Gerdsen van GiesbersWijchen. “Dit in een bouwteamverband samen met Standvast Wonen en Vera Yanovshtchinsky Architecten. Zij hebben een ontwerp gemaakt dat is ontstaan onder invloed van de omgeving. Hoogteverschil op het terrein en geluidsbelasting door wegverkeer in de nabije omgeving zijn mede bepalend geweest voor de opzet en architectuur. Met het bouwrijp maken zijn we in januari 2012 gestart, met als eerste de sloop van de oude MTS die op dit terrein stond. Tijdens de sloop waren we ook verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het terrein, coördinatie van de nutsbedrijven over de kabels in de grond en de aanleg van de riolering, die voordat we in juni 2012 daadwerkelijk zijn gaan bouwen al aangelegd was. Een aantal woningen zit op dit moment in de afbouwfase. De eerste fase zal eind 2013 gereed zijn en het streven is het gehele plan in 2014 af te ronden”, aldus Gerdsen.

Bouwproces Gebouwd wordt er volgens het bestek van Vera Yanovshtchinsky Architecten, dat door een extern bureau verder is uitgewerkt. Gerdsen: “Als bouwteampartner zijn we tijdens het gehele traject nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van het ontwerp. Waarbij goed is gekeken naar de prijs-kwaliteitverhouding in relatie tot het budget. Met onze

kostendeskundige heeft hierover constant afstemming plaatsgevonden.

Bovendien wordt met vooraf nadenken over knelpunten en mogelijke oplossingen stagnatie tijdens het bouwproces voorkomen. Bij GiesbersWijchen blijft het niet alleen bij praten over voorwaartse integratie, wij doen het ook gewoon. Daarnaast hebben we vanuit de productieafdeling kritisch gekeken naar het productieproces, de constructies en de detailleringen. Vandaar dat we gekozen hebben voor een combinatie van prefab beton, in-het-werk gestort beton, gevelstucwerk en traditioneel metselwerk. Tijdens de bouw is er om de vier weken structureel overleg met het bouwteam, wat leidt tot een efficiëntere bouw.”

Meerwaarde door lean-sessie Samen met haar onderaannemers heeft GiesbersWijchen in een leanplanningssessie gewerkt aan een optimaal proces gericht op meerwaarde voor de opdrachtgever. Gerdsen: “Doel van de sessie was het verkrijgen van een gedragen planning, waarbij alle partners hun inbreng hadden.

Daarnaast hebben we in de bouwteamfase ook de E- en W-installateur betrokken ten aanzien van de aanleg van de installaties, zoals bijvoorbeeld ventilatiekanalen, CV-installatie en elektriciteitsbekabeling, zodat voorkomen wordt dat er achteraf zaken veranderd dienen te worden.”

Gerdsen is van mening dat het efficiënt op elkaar afstemmen van taken zorgt voor commitment, draagvlak en verbinding met elkaar. ►

159 | STEDENBOUW 712

EEN KEUKEN

Is gespecialiseerd in het voorbereiden en begeleiden van

complexe

Ă&#x20AC; LA KELLER

stedelijke infrastructurele werkzaamheden Wij werken dan ook volgens het principe dat vakbekwaamheid geen issue is maar een vanzelfsprekendheid. Onze medewerkers zijn in staat uw vraag te vertalen in duidelijke en heldere producten.

Een advies waar u direct en daadwerkelijk iets mee kunt !

Graag nemen wij voor u het gehele proces uit handen.

info@keperinfra.nl 712064_Giesbers.pdf

1

of

keperinfra.nl

17-05-13

12:36

www.giesberswijchen.nl

Bouwen en ontwikkelen: het begint met je inleven. Want alleen door ons intensief te verdiepen in wat er achter uw vraag schuilgaat, komen we op oplossingen die in de praktijk ook echt het gedroomde antwoord blijken te zijn. Omdat ze niet alleen rekening houden met uw budget en planning, maar vooral ook met uw behoefte voor nu ĂŠn later.

Kijk voor onze portfolio op www.giesberswijchen.nl. Of bel 024 6492811 voor een goed gesprek tussen vier oren.

LEVERANCIER VAN MAATWERK KEUKENS VOOR ELK PROJECT! www.kellerkeukens.nl

NIJMEGEN | Ônder Onnes

“Daarbij staat heel bewust het projectbelang voorop. De focus ligt op meerwaarde voor de opdrachtgever en procesverbetering.” Gezamenlijk inzicht leidt volgens hem onder meer tot optimalisatie van bouwplaatsinrichting en gebruik van transportmiddelen. “Binnen dit project is met de leveranciers afgesproken dat ze zo veel mogelijk just-in-time leveren.

Niet alleen de haalbaarheid en maakbaarheid, vooral de juiste vertaling van de vraag naar het product is kenmerkend voor onze aanpak hier. In onze zoektocht om de verschillende belangen zo veel mogelijk te dienen maakten wij keuzes die uiteindelijk resulteren in een mooie balans tussen leefbaarheid en duurzame investering.” Gerdsen noemt het tot slot een bijzonder project dat op dit moment vrij uniek is in Nederland wat betreft grootte en uitvoering. ❚

Bouwinfo Opdracht Standvast Wonen Ontwerp Vera Yanovshtchinsky Architecten Bouwpartner GiesbersWijchen Overige Bartels Ingenieursbureau; Roelofs & van Brakel Bouwsom € 25 miljoen Bouwperiode begin mei 2012 - eind 2013 (eerste fase;

Sloop oudbouw in volle gang

Projectinfo

oplevering gehele project 2014)

Levering keukens Voor de levering van de keukens aan het project Ônder Onnes van Standvast Wonen in Nijmegen is de woningcorporatie een samenwerking aangegaan met Keller Keukens. Keller heeft een brochure samengesteld met dertig verschillende soorten keukendesigns waaruit de toekomstige huurders kunnen kiezen. Het programma varieert van een eenvoudige standaardkeuken tot een moderne designkeuken. De keuze van de keukens wordt gecoördineerd door de aannemer van het project, GiesbersWijchen.

Keller Keukens werkt de keukens verder uit in een 3D- en installatietekening, rekening houdend met de aansluitpunten in de woning. Vlak voor de oplevering wordt de keuken door Keller Keukens geproduceerd, afgeleverd en gemonteerd door een deskundig team van monteurs. Op de keukens zit tien jaar garantie. Voor Keller Keukens is dit een van de vele projecten die het bedrijf uitvoert in samenwerking met woningcorporaties en/of aannemers.

realiseert, voor allerlei projecten elektrotechnische installaties

* inbraakbeveiligings installatie * brandmeldinstallatie * omroep en geluidsinstallatie * intercom en deurvideo installatie * telefoon en data installatie * CAI installatie * Domotica: intelligente systemen * Zonnepanelen * Autolaadstations Hunnenpad 7 • 5349 BG Oss • Postbus 310 • 5340 AH Oss T (0412) 638324 • F (0412) 644485 E info@bras-electro.nl • I www.bras-electro.nl

� �

712070_Bras.indd 1

Civieltechnisch ontwerp Keper Infra is een landelijk werkend ingenieursbureau dat zich heeft gespecialiseerd in de disciplines infrastructuur en sloopwerkzaamheden. Voor het project Ônder Onnes is het door Standvast Wonen gevraagd om voor het civieltechnisch gedeelte plaats te nemen in het bouwteam. Zo heeft Keper Infra alle voorbereidingen gedaan voor het sloop- en bouwrijp maken van het terrein, alsmede het opstellen van een complete asbest- en sloopinventarisatie en bijbehorende vergunningen voor het behalen van de wettelijke doelstellingen. Verder heeft het bedrijf de kabel- en leidinginventarisatie gedaan binnen het plangebied, een specialisme van Keper Infra Advies. Daarbij heeft het bedrijf ook alle zaken met betrekking tot het omleggen van de aanwezige kabels, leidingen en riolering gecoördineerd in overleg met de nutsbedrijven. Ook heeft Keper Infra Advies het civieltechnisch ontwerp gemaakt van de buitenruimte. Dit alles in nauw overleg met alle betrokken partijen. Alle vereiste vergunningen en RAW-bestekken zijn door het bedrijf opgesteld en verzorgd.

21-05-13 09:57

161 | STEDENBOUW 712

tilburg | Talent Square

Het project bestaat uit vier met elkaar verbonden gebouwen.

Tilburg biedt talent de ruimte Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Van de Ven Bouw en Ontwikkeling bv

Nationale en internationale studenten van de Universiteit Tilburg kunnen vanaf augustus dit jaar terecht in Tilburg Talent Square: een grootschalig appartementencomplex in de nabijheid van het hart van Tiburg, dat geheel is afgestemd op zijn toekomstige bewoners.

Tilburg Talent Square is een nieuwbouwproject van in totaal 30.000 vierkante meter vloeroppervlakte, bestaande uit woningen en voorzieningen voor voornamelijk studenten. De eerste fase in dit project bestaat uit 705 studentenwoningen, verdeeld over 455 individuele appartementen en 250 groepswoningen, met op de begane grond de half verdiepte stallinggarage en circa 1.200 vierkante meter aan commerciële ruimten. De tweede fase bestaat uit de bouw van twee woontorens, die in een later stadium gerealiseerd worden.

de bouw eenvoudig worden teruggegrepen naar beslissingen die in de ontwerpfase gemaakt zijn.

Als ontwikkelaar was Van de Ven verantwoordelijk voor de architectenselectie, grondaankoop en sloopwerken. Daarna werd de grond verkocht aan de huidige eigenaar TBV Wonen. In opdracht van deze woningcorporatie zorgt Van de Ven voor de bouw en turnkey-oplevering van het project. Cardan, de Universiteit van Tilburg en SSH zijn eveneens bij de ontwikkeling en realisatie van Tilburg Talent Square betrokken.

Ontwikkelaar en bouwer

Gevarieerd en duurzaam

Van de Ven Bouw en Ontwikkeling bv uit Tilburg neemt zowel de ontwikkeling als de bouw van Tilburg Talent Square voor zijn rekening. Doordat beide disciplines zich letterlijk onder één dak bevinden, wordt in de planvorming al rekening gehouden met de uitvoering. Bovendien kan tijdens

Tilburg Talent Square omvat een carré van vier bouwvolumes, die in verschillende hoogtes rond een fraai binnenhof gesitueerd zijn. Het ontwerp, afkomstig van Bo.2 architectuur en stedenbouw, is met name afgestemd op studenten. De half verdiepte stallinggarage biedt voornamelijk ruimte

162 | STEDENBOUW 712

aan fietsen, de commerciële plint wordt ingericht met op de student gerichte faciliteiten. Grote ramen, verschillende gevelindelingen en diverse accenten zorgen voor een gevarieerd gevelbeeld.

Adjunct-directeur Austin Krekels: “Omdat het complex langs de spoorlijn ligt, zijn de gevels aan de buitenzijde zo veel mogelijk gesloten, de entrees bevinden zich voornamelijk aan de rustige galerijzijde.” De buitengevel bestaat uit prefab betonnen spouwbladen, aluminium kozijnen en metselstenen met een boomschorsmotief. Aan de galerijzijde is de gevel gesloten met houten spouwbladen en etercolor-gevelbeplating.

Vier bouwstromen Vanaf de start bouw in februari 2012 vormt tijd de bepalende factor. “Op 1 juli dit jaar moet het complex gereed zijn”, aldus Krekels. “In augustus gaan de eerste studenten erin. Om de korte bouw-

tilburg | Talent Square

Grote ramen, verschillende gevelindelingen en diverse accenten zorgen voor een gevarieerd gevelbeeld

tijd te realiseren, pasten we tunnelgietbouw toe.

We bouwden met drie torenkranen tegelijkertijd, wat in de ruwbouwfase zo’n zestig appartementen per week opleverde. Inmiddels zijn de bouwkranen weg en zijn we druk doende met de afbouw, die in vier bouwstromen plaatsvindt. Per week nemen we zestig tot zeventig woningen op en de eerste opleveringen hebben al plaatsgevonden.” Doordat er in vier bouwstromen tegelijk gewerkt wordt, vindt de aanvoer van materialen en bouwstoffen ook in viervoud plaats. Dit vereist een nauwgezette logistieke afstemming met veelal just-in-time-levering.

Trots en uitdagend Op de vraag of de deadline haalbaar is, antwoordt Krekels: “Door de lange winter hebben we met de gevel zo’n drie maanden vertraging opgelopen.

De afbouw aan de binnenzijde van het project kon dankzij de nodige doorwerkvoorzieningen wel gewoon doorgaan. Op die manier hebben we de verloren tijd ingehaald.” Met de oplevering in zicht kijkt Krekels met trots op dit uitdagende project terug: “Als de steigers straks weg zijn kun je pas echt goed zien hoe imposant dit project is.” ❚

Zevenhonderd studentenwoningen op hoek Hart van Brabantlaan, St. Ceciliastraat en Gasthuisring.

163 | STEDENBOUW 712

tilburg | Talent Square

Casco Bouw Nederland b.v.

Bouwinfo

Hanzeweg 18 8061 RC Hasselt (Ov) Postbus 72 8060 AB Hasselt (Ov) Telefoon 038 477 47 90 Fax 038 477 47 91 www.cascobouwnederland.nl E-mail: info@cascobouwnederland.nl

Opdracht TBV Wonen bv, Tilburg

Ontwerp

Bo.2 architectuur en stedenbouw, Tilburg

Uitvoering

Van de Ven Bouw en Ontwikkeling bv, Tilburg

Installaties

H.Ek Installatie Maatschappij BV, ’s Hertogenbosch (E en W)

Overige

Westo Prefab Beton Systemen BV, Coevorden (prefab betonelementen); De Groot Vroomshoop Houtbouw b.v., Vroomshoop (HSB-elementen); Metselaarsbedrijf Smetsers BV, Hoogeloon (metselwerk); ZND, Eindhoven (dakbedekking); Kone B.V., Den Haag (liftinstallatie)

Bouwperiode

februari 2012 – juli 2013

Bouwprogramma nieuwbouw 705 studentenappartementen (circa 23.500 m² BVO)

NOVACELL® naadloze afdichting Novacell® is een met synthetische rubbers

In al deze gevallen zal de afsluiting van de

gemodificeerde bitumineuze, naadloos en

(betonnen) ondergrond voor water indrin-

koud gespoten, afdichting die in één ar-

ging een belangrijk aspect zijn. Dit komt de

beidsgang in een 4mm dikke laag wordt aan-

uiteindelijke kwaliteit van het project ten

gebracht. Omdat Novacell® met water ge-

goede. In de voorbereidingsfase zal hier on-

spoten wordt is een vochtige ondergrond

getwijfeld terdege rekening mee gehouden

voor de 100% blijvende hechting geen pro-

moeten worden om lekkages op lange termijn

bleem.

te voorkomen.

Novacell® is bij uitstek geschikt voor het af-

Lekkages zijn in bovengenoemde bouwdelen

dichten van steenachtige ondergronden zoals

achteraf moeilijk te traceren en slechts te-

waterkering van betonnen wanden en dek-

gen zéér hoge kosten op te heffen. Neem het

ken van bijvoorbeeld parkeergarages, water-

zekere voor het onzekere! Blijf deze proble-

kelders, inpandige recreatiegebieden, for-

men vóór door de toepassing van naadloos ge-

ten, werfkelders en kelderwanden. Daarnaast

spoten Novacell®.

Eigenschappen Novacell® • 4 mm dikke zichtbare naadloze waterkering • Details worden geheel zichtbaar naadloos ingewerkt • Volledige verkleving op de ondergrond • Scheuroverbruggend • Elastisch, >400% bij -15°C • UV bestendig • Bestand tegen chemicaliën en dooizouten • Snelle droging, direct beloopbaar • Snelle verwerking, > 1500 m2 per dag • Bewezen levensduur, > 25 jaar • Getest op 7 Bar waterdruk (KOAC NPC) • Wortelwerend (optioneel)

wordt het in wortelbestendige vorm toegepast bij binnentuinen en daktuinen. Bij bruggen en viaducten beschermt Novacell® de betonnen ondergrond ook tegen dooizouten.

Kimmenade Nederland B.V. Vossenbeemd 9 5705 CL Helmond T

+31(0)492-533122

E

marco.schippers@kimmenade.nl

W W W. N O VA C E L L . N L

164 | STEDENBOUW 712 v02.indd Novacell advertorial

1

05-10-09 13:32

LEIDEN | Groenoord

Tekst en Beeld | Henk Geist

Groenoord: knipoog naar de Leidse binnenstad Sinds eind 2010 ontstaat er op het terrein van de voormalige Groenoordhallen in Leiden-Noord een nieuwe woonwijk, Groenoord. Een echte Leidse stadsbuurt, die in stedenbouwkundige opzet en architectuur voortborduurt op de karakteristieken van de Leidse binnenstad.

“Groenoord is een knipoog naar de historische binnenstad”, zegt Gert Jonker, uitvoerder bij Ouwehand Bouw & Vastgoedrealisatie uit Katwijk. Het bedrijf is verantwoordelijk voor de realisatie van de 241 woningen van de eerste fase van Groenoord. “De typologie van de huizen in de Leidse binnenstad is hier door de architecten doorgezet. Zo vormen de oude wevershuisjes de basis van de hofjes- en singelwoningen die wij hier hebben gebouwd.

De architectuur kent een grote diversiteit. Elk huis heeft een eigen unieke raampartij en kleurstelling. We hebben bijvoorbeeld een extreem aantal typen kozijnen moeten ontwikkelen. Er is in de gevels veel siermetselwerk toegepast. Daardoor is er een uniek gevelbeeld ontstaan, zowel aan de voor- als aan de achterzijde van de woningen.” De basis hiervoor is geïnspireerd op gevellijnen van panden uit de binnenstad. Mulleners + Mulleners architecten uit Amsterdam en KOW uit Den Haag zijn verantwoordelijk voor het ontwerp van de woningen.

Opzet Ook in de stedenbouwkundige opzet sluit Groenoord aan op de binnenstad.

Jonker: “Dat zie je terug in de geknikte en gebogen lijnen van het stratenplan.

Het water uit de binnenstad wordt in de vorm van een gracht in de nieuwe woonwijk doorgetrokken. Via de Haarlemmertrekvaart kun je straks met een sloep aanleggen bij je woning.” Ouwehand is ook verantwoordelijk voor de realisatie van de bruggenhoofden en kademuren. Groenoord is een ontwikkeling van Groenoord CV, een samenwerkingsverband tussen corporatie Ymere en PFC2. In totaal moeten er zo’n 540 woningen komen, met daarnaast nog bedrijvigheid en diverse voorzieningen zoals een kinderdagverblijf en een gezondheidscentrum. Groenoord maakt deel uit van het stedelijk vernieuwingsplan Leiden-Noord, een plan dat volgens Jonker dit stadsdeel met veel sociale huurwoningen uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw moet verlossen van zijn negatieve imago. ► Elk huis heeft een eigen unieke raampartij en kleurstelling.

165 | STEDENBOUW 712

B.V. DAKPAN-SPECIALISTEN

www.dakpanspecialisten.nl Tel./Fax 0224 297190 Mobiel 06 51378667 Eksterstraat 94 - 1742 EW Schagen

709048_Stefmeijer.indd 1

09-01-13 09:36

ALLES VOOR DE BOUW OP ÉÉN ADRES! Stenen en dakpannen Ramen en deuren

Wand- en vloertegels

Bouwmaterialen

Hout en plaat Natuursteen

Houten vloeren

Marineweg 16 • 2241 TX Wassenaar Tel: 070-5117900 • Fax: 070-5117908 • E-mail: info@bouwcenter-wassenaar.nl

166 | STEDENBOUW 712

LEIDEN | Groenoord

Projectinfo Bouwmaterialen “BouwCenter Wassenaar is er trots op dat zij op het woningbouwproject van OuwehandBouw nabij de Groenoordhallen in Leiden bouwmaterialen en wand -en vloertegels heeft mogen leveren. Voor het complete tegelwerk verzorgt BouwCenter Wassenaar de kopersbegeleiding. Hiermee ontzorgen wij de aannemer. Voor ons is de klant van onze klant zeker zo belangrijk, want als die tevreden is, dan is onze directe klant - in dit geval OuwehandBouw – het ook. Daarnaast durven wij te zeggen dat wij alle materialen in goed overleg met de uitvoerder op tijd leveren; is er een klacht dan zorgt onze vertegenwoordiger ervoor dat deze snel uit de wereld is. Ook dat durven wij te zeggen, omdat BouwCenter Wassenaar een zeer goede relatie heeft met alle fabrikanten van alle materialen uit het brede assortiment. Vanaf deze plaats willen wij OuwehandBouw van harte bedanken voor het in ons gestelde vertrouwen en kijken wij uit naar de volgende samenwerking.”

Het water uit de binnenstad wordt in de vorm van een gracht in de nieuwe woonwijk doorgetrokken.

Fasering De opdracht voor de bouw van de 241 woningen, verdeeld over acht blokken, werd al in 2008 door Ouwehand verworven. Jonker: “We zouden al die woningen toen in één keer bouwen, maar door bezwaren liep de start van de bouw vertraging op. Daarna brak de crisis uit, waardoor de eerste paal voor de 47 Waterwoningen pas in december 2010 werd geslagen, terwijl nog maar 45 procent van de woningen was verkocht.” Inmiddels zijn deze woningen bijna allemaal verkocht en is er voor gekozen om de afzonderlijke blokken gefaseerd uit te voeren. De drie blokken met Hofjes-, Singel- en Poorterswoningen zijn ondertussen verkocht en opgeleverd. Vorig jaar werd het sport- en evenementencomplex Groenoordhallen gesloopt, om daarmee ruimte te maken voor de bouw van de volgende blokken. De Dokhuizen zijn nu in aanbouw en de verkoop van de Koopmanshuizen is gestart. De luxe en statige Koopmanshuizen liggen op het schiereiland van Groenoord, dat is omgeven door grachten en ontsloten wordt door een poort.

Huisvestingswensen Voor de laatste twee blokken worden de plannen aangepast. Jonker: “Dat zouden woningen worden van vier lagen hoog, met een uitstraling passend bij een stadsgracht. Die blokken gaan wij herontwikkelen in samenwerking met Groenoord CV. Op basis van de conceptuele werkwijze van Ouwehand gaan wij nu per blok bekijken hoe wij verder gaan. Wij zijn niet alleen een bouwer, wij ontwikkelen ook. Ons doel is het vervullen van huisvestingswensen van klanten. Wij doen dat door het bieden van totaaloplossingen voor de realisatie van huisvesting. De sterk afgenomen vraag in onze sector heeft er mede toe geleid dat wij ons onderscheiden, door echt te luisteren naar de klant en optimaal te reageren op de wensen van de toekomstige gebruiker van een pand.” De verwachting is dat fase 1 in 2015 kan worden afgerond.

Eind dit jaar zal waarschijnlijk worden begonnen met de uitvoering van de eerste werkzaamheden van fase 2. ❚

De drie blokken met Hofjes-, Singel- en Poorterswoningen zijn ondertussen verkocht en opgeleverd.

167 | STEDENBOUW 712

Tilburg | De Piushaven

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | Van der Weegen

Bundeling van Tilburgse krachten geeft Piushaven tweede jeugd De Piushaven in Tilburg ondergaat een metamorfose. Na ontmanteling van de oude havengebouwen komen er diverse woningen en wijkvoorzieningen. Ook is er geïnvesteerd in groen, in een nieuwe brug en in culturele activiteiten. Het Tilburgse bedrijf Van der Weegen was betrokken bij de ontwikkeling en regisseert nu de bouw van de Havenmeester met grondgebonden woningen, appartementen, horeca en retail.

De complexen met de namen de Stuurman, de Kapitein en de Bootsman zijn inmiddels bewoond. Vanaf november 2013 tot en met april 2014 vindt de oplevering plaats van de Marconist, de Brugwachter, de Havenmeester, de Matroos, de Schipper en de Veerman. In 1997 verenigde Van der Weegen zich met vier andere Tilburgse bouwbedrijven en twee woningcorporaties in Triborgh. Dit om meer regie te krijgen op de lokale bouwmarkt. Onder de vlag van dit samenwerkingsverband zijn diverse gebieden tot wasdom gekomen of in ontwikkeling, zoals Koolhoven en de Piushaven. Van der Weegenprojectdirecteur Wim Timmermans zegt: “Triborgh kwam in 2000 met een plan voor de Piushaven met gestapelde bouw direct langs het water en kleinschalige bebouwing erachter. Het voorstel van het samenwerkingsverband week echter af van de gemeentelijke visie, die kleinschaligheid langs het water wenste. Na ongeveer vijf jaar werd deze impasse doorbroken, toen een andere gemeentelijke stedenbouwkundige een nieuwe visie presenteerde. De plannen van Triborgh en Van der Weegen pasten toen wel binnen het kader van de lokale overheid. De internationale bankencrisis zorgde in 2008 echter voor vertraging. Uiteindelijk ging in 2010 de eerste schop in de grond.”

Gevarieerd woonaanbod in parkachtige omgeving De Piushaven verbindt het Tilburgse stadscentrum met het buitengebied en de bestaande wijken. In totaal wordt ongeveer 2.000 woningen en 20.000 vierkante meter commercieel vastgoed ontwikkeld. Het water en het Havenpark worden beeldbepalende elementen. Een nieuwe brug, die refereert aan de historische industriële activiteiten, zorgt voor een verbeterde gebiedsontsluiting. Van der Weegen neemt de realisatie van driehonderd woningen voor haar rekening. Het eerste deel van de Havenmeester met dertien appartementen, vijftien grondgebonden woningen en commerciële ruimtes is opgeleverd en verkocht. Nu werkt Van der Weegen aan het tweede deel van de Havenmeester. Dit behelst elf grondgebonden woningen, 198 appartementen, commerciële ruimtes en horeca. “De bebouwing van Havenmeester deel twee heeft een trapeziumvormig grondvlak en varieert in hoogte. Het hoogste appartementenblok is twaalf bouwlagen hoog en de stadswoningen zijn drie bouwlagen hoog”, zegt Chantal Gulickx, die namens Van der Weegen verantwoordelijk is voor de verkoop en verhuur.

“Alle bewoners kunnen straks gebruik maken van parkeervoorzieningen, de centrale tuin en het pocketpark. Het appartementencomplex de Marconist wordt in november van dit jaar opgeleverd aan de woningcorporatie Wonen Breburg. Vervolgens worden de overige gebouwen opgeleverd; deze zijn in aanvang bestemd voor de verkoop. Mochten er bij de oplevering nog appartementen onverkocht zijn, dan worden ze door Wonen Breburg verhuurd in het duurdere segment.”

Ruimte voor weloverwogen besluit Van der Weegen doet van alles om potentiële kopers te interesseren voor de woningen, die variëren van 57 tot 235 vierkante meter vloeroppervlak.

Gulickx zegt: “Geïnteresseerden kunnen een nacht in de modelwoning doorbrengen of binnenkort in de nabijgelegen bed & breakfast 'De Pastorie'. Dit om een indruk te krijgen van de levendigheid van de Piushaven. Hiernaast krijgen potentiële kopers na een woningbezichtiging een week lang de sleutels. Zo kunnen ze familie en vrienden meenemen en een weloverwogen besluit nemen. Is eenmaal een koopbesluit genomen, dan hebben kopers

De 'kraanbrug' refereert aan historische industriële activiteiten.

168 | STEDENBOUW 712

Tilburg | De Piushaven

diverse keuzevrijheden. Zij kunnen veelal kiezen uit de locatie en het type keuken, de locatie van het sanitair, de locatie van de lichte scheidingswanden en de plaatsen van de wandcontactdozen en lichtpunten.” Van der Weegen, de andere ontwikkelaars uit het gebied en de gemeente Tilburg investeren ook in een speciaal activiteitenprogramma op en rond het water van de Piushaven `Het Levend Podium`. De bewoners kunnen genieten van films, concerten en vaartochten. Door deze en andere maatregelen krijgt het voormalige haventerrein een tweede jeugd. ❚

Projectinfo Grondwerk, riolering, bestrating, groenvoorziening “Van der Zanden staat aan de basis van succesvolle projecten in grond-, weg-, waterbouw en natuurontwikkeling, is sterk in sloopwerk, asbest-, bodem- en tanksaneringen. Van der Zanden heeft alles in huis om projecten goed en grondig uit te voeren: de mensen, het materieel en de expertise.

Op ieder afzonderlijk terrein, vanzelfsprekend ook met integrale oplossingen. Alles onder eigen regie, dus effectief, snel, betrouwbaar, flexibel en kostenzuinig. “Wij zijn uw garantie voor vakwerk van voorbereiding tot en met oplevering. Tot de opdrachtgevers van Van der Zanden behoren: provincies, gemeenten, defensie, de Dienst Landelijk Gebied, projectontwikkelaars, nevenaannemers (bouw en civiel), natuurbeherende instanties, projectbureau ABdK, bedrijven en particulieren. Op de website www. vanderzanden.nl is verdere informatie te vinden over onze activiteiten.”

Bouwinfo Opdracht Triborgh (projectontwikkeling); Van der Weegen

Het project behelst elf grondgebonden woningen, 198 appartementen, commerciële ruimtes en horeca

Ontwerp Constructie Uitvoering Installaties Bouwperiode

(directievoering) Inbo Architecten Bartels Ingenieursbureau BAM Woningbouw Zuid Nederlands Installatiebedrijf (E&W) 2010 – april 2014

Zandstraat 14a Postbus 52 5066 ZH Moergestel

T : 013 - 513 13 37 F : 013 - 513 29 10 E : info@vanderzanden.nl I : www.vanderzanden.nl Uw specialist voor ontwerp en uitvoering op het gebied van: − grond-, weg- en waterbouw − sloopwerken − natuurbouw − cultuurtechniek − asbestsanering − bodemsanering − tanksanering 169 | STEDENBOUW 712

Berkel-Enschot | Hoge Hoek

Tekst | Hilda Bosma

Beeld | KlokGroep

Diversiteit in nieuwe wijk Hoge Hoek Berkel-Enschot Het Brabantse dorp Berkel-Enschot wordt uitgebreid met een nieuwe wijk. In totaal komen er 275 woningen in de nieuwe wijk Hoge Hoek te staan. De vriendelijke landelijke architectuur van het plan sluit goed aan bij de oorspronkelijke (boeren)dorpen Berkel en Enschot. Kenmerkend voor de wijk is de diversiteit.

Vriendelijke, landelijke architectuur

Novaform Vastgoedontwikkelaars, onderdeel van KlokGroep, ontwikkelde de woningen in Hoge Hoek. Syntrus Achmea heeft hiervan 49 woningen gekocht, verdeeld in rij-, twee-onder-een-kap- en patiowoningen. Deze woningen zijn bestemd voor de vrije sectorhuur. Tiwos neemt 58 huurwoningen en 36 Koopgarant woningen af, verdeeld over twee fases.

Laagbouwwoningen Hoofdaannemer KlokBouw bouwt de 32 woningen en veertig appartementen van de eerste fase. Projectleider Han Troost van KlokBouw: “Met verschillende disciplines binnen onze organisatie hebben we de bouw voorbereid en gerealiseerd. In juni 2012 zijn we gestart met de bouw van de laagbouwwoningen.” Troost: “Het appartementencomplex is een belangrijke stedenbouwkundige drager van het plan. Het complex is ontworpen in de vorm van een 'klooster' met twee bouwvolumes die in elkaar grijpen.

Ieder bouwdeel heeft zijn eigen binnentuin. De hoogwaardige architectuur verraadt niet dat in het complex huurappartementen gerealiseerd worden.

Tiwos is dan ook trotse eigenaar van dit bijzondere gebouw.”

Kopersbegeleiding Kopers hebben veel zeggenschap over hoe zij hun woning uitgevoerd willen zien. Volgens de unieke werkwijze van Wij2 ontwerpen kopers samen met de ontwikkelaar een woning die precies aan hun wensen voldoet. Bureau Steenaard & De Jong verzorgt de kopersbegeleiding. “Met alle bewoners zijn gesprekken gevoerd”, zegt Troost, “De klant is koning in Hoge Hoek. Er zijn veel aanbouwen, dakkapellen en gewijzigde indelingen gerealiseerd.

170 | STEDENBOUW 712

Ook zijn badkamers en keukens geheel naar wens ingevuld. Met alle onderaannemers en installateurs hebben we het wensenpakket vertaald in werktekeningen.”

Troost: “Het verschil in afwerking maakte de werkvoorbereiding uitdagend.

Daarin hebben we veel tijd gestoken. Het project kenmerkt zich door een grote differentiatie in vorm, grootte, soort en detaillering van de woningen.

Geen woning is hetzelfde. Ook door toepassing van verschillende steensoorten, dakpannen en kozijnen krijg je een bijzonder mooi, gevarieerd project.

Ook de kaders rondom de ramen variëren van beton tot kunststeen.”

Leanplanning “De afbouwfase van de veertig appartementen hebben we lean gepland, omdat de bouw van de laagbouwwoningen mede door de vorstperiode niet helemaal vlot verliep”, vervolgt Troost. “Daarom hebben we voorafgaand aan de bouw van het appartementencomplex met onze bouwpartners het hele proces goed doorgesproken. In wekelijkse gesprekken stemmen we alle werkzaamheden op elkaar af. Door gezamenlijk een planning te maken, kregen we spirit in het team en ging de snelheid en kwaliteit enorm omhoog.”

“Berkel-Enschot is gewild vanwege de dorpse uitstraling met alle stedelijke voorzieningen binnen handbereik, en het dorp heeft een goede ontsluiting met onder meer Tilburg”, aldus Troost. Daarnaast wilde Tiwos woningen bouwen, omdat er een enorm tekort aan sociale huurwoningen in de regio is. In Tilburg zijn ongeveer tienduizend mensen actief op zoek naar een sociale huurwoning. De uitbreiding is dus een impuls voor de regionale woningmarkt.” ❚

Berkel-Enschot | Hoge Hoek

Projectinfo Loodgieterswerk, verwarming en ventilatie Op slechts enkele honderden meters afstand van Zuid Nederlands Installatiebedrijf BV (ZNI) wordt de nieuwbouwwijk Hoge Hoek gerealiseerd. ZNI maakt in opdracht van Klok Bouw BV de sanitaire installaties, de verwarmingsinstallatie en de mechanische ventilatie in dit project, omvattend veertig appartementen en 33 woningen. ZNI is gespecialiseerd in projectmatige woningnieuwbouw. Daarnaast is ZNI ook actief in utiliteitsbouw (scholen, kantoren, be-drijfsgebouwen). De kwaliteit wordt gewaarborgd middels een BRL6000-certificaat, daarnaast is ZNI ook VCA*-gecertificeerd, en is het een erkend leerbedrijf. “Het personeel van ZNI bestaat uit een team van goed opgeleide monteurs, tekenaars, calculators, werkvoorbereiders en projectleiders. Omdat de ontwikkelingen in de bouwwereld nooit stilstaan wordt het personeel regelmatig bijgeschoold door middel van interne opleidingen. Naast ervaren personeel beschikken we over het beste materieel en de modernste voorzieningen zodat projecten efficiënt uitgevoerd kunnen worden. Inmiddels hebben we ook Hoge Hoek fase 2 (honderd woningen) in opdracht van Moeskops’ Bouwbedrijf.”

'Berkel-Enschot is gewild vanwege de dorpse uitstraling'

Het project kenmerkt zich door een grote differentiatie in vorm, grootte, soort en detaillering

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Constructie Uitvoering

Novaform Vastgoedontwikkelaars, Best Mulleners+Mulleners Architecten, Amsterdam Bolwerk Weekers, Deurne KlokBouw, Nijmegen (eerste fase veertig

appartementen en 32 grondgebonden woningen) Installaties Zuid Nederlands installatiebedrijf, Berkel-Enschot (W); Breier Techniek, Schijndel (E) Bouwkosten € 7,5 miljoen Bouwperiode juni 2012 - september 2013

171 | STEDENBOUW 712

het Gooi | 3Maten

Tekst | Jan-Kees Verschuure Beeld | De Alliantie

Inbreidingslocatie met meerwaarde voor doelgroepen en omgeving

3Maten: sociale huur met uitstraling

Toevoeging jongerenappartementen vergroot doelgroepaanbod

Woningcorporatie de Alliantie levert dit jaar in Huizen 92 appartementen op, verdeeld over drie woonblokken. De sociale huurwoningen verrijzen op een voormalig bedrijventerrein naast het busstation aan de Huizermaatweg. De Alliantie hecht als belangrijkste aanbieder van sociale huur in Huizen aan haar maatschappelijke rol. “Met deze ontwikkeling maken wij het mogelijk dat Huizenaren in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen en stimuleren wij de doorstroming vanuit eengezinswoningen”, zegt gebiedsontwikkelaar Edwin Prins.

Huizen is een populaire woongemeente in het Gooi.

Dankzij de groeikernstatus nam het woningaanbod in de tweede helft van de vorige eeuw sterk toe in omvang en kwaliteit. De Huizenaar staat om die reden bekend als honkvast. “Dat heeft tot gevolg dat doorstroming een aandachtspunt is”, aldus Prins.

“De Alliantie is met 6.000 woningen van oudsher dé aanbieder van sociale huur in Huizen, dus hier ligt een maatschappelijke taak.” De Alliantie kocht een bedrijventerrein aan de Huizermaatweg van Vreeswijk & Koebrugge Bouwmaatschappij en ontwikkelde met deze firma als aannemer en Roy Gelders Architecten in bouwteam een plan voor sociale koopwoningen, dat later werd omgezet in sociale huur.

“Aan sociale koop zitten nogal wat haken en ogen; het aanbieden ervan kan een kwetsbare koopmarkt

172 | STEDENBOUW 712

als de huidige verstoren. Sociale huur biedt ons als risicodragend ontwikkelaar meer zekerheid.”

Doelgroepen De genoemde doelstellingen zijn vertaald in een woonblok voor 55-plussers en twee blokken voor jongeren tot dertig jaar. “Voor de eerste doelgroep is een bepaalde cirkel getrokken rondom de ontwikkeling. Kandidaten die daarbinnen wonen krijgen een voorkeurspositie.” Inwoners uit Huizen die een sociale huurwoning achterlaten krijgen eveneens voorrang bij toewijzing. “Zo stimuleren wij de doorstroming vanuit eengezinswoningen – een stap die veel ‘empty nesters’ uit Huizen graag willen maken, maar waarvoor het aanbod tot nu toe te klein is. Tegelijkertijd maken wij het jongeren uit Huizen mogelijk te

starten in de eigen woonplaats; ook hier vullen wij een tekort in het aanbod aan.” De bedrijfspanden die op de ontwikkellocatie gevestigd waren, heeft de Alliantie in oktober 2011 laten slopen. Vervolgens begon de bouw van een halfverdiepte parkeergarage met 84 parkeerplaatsen. “Bijna een-op-een dus met het aantal woningen. Dat is bijzonder voor een volledig sociale ontwikkeling.”

Kwaliteit De parkeergarage is voorzien van een sedumdak en wordt bediend met behulp van stroom afkomstig uit PV-panelen. De seniorenappartementen zijn ongeveer 90 m² groot; de jongerenwoningen tellen alle rond de 72 m² woonoppervlak. De bouw van de ruime driekamerappartementen kent een grote diver-

het Gooi | 3Maten siteit aan plattegronden. “Dit voorjaar nog zijn alle woningen wind- en waterdicht; oplevering wordt verwacht vanaf medio 2013. Alle woningen hebben inmiddels een huurder, ondanks het feit dat er een inkomensgrens geldt van €34.085,- per jaar. Over deze ontwikkeling zijn wij niettemin zeer tevreden.” De drie woonblokken vormen volgens Prins een volgende ‘parel’ in een reeks van ontwikkelingen in Huizen. “Het transformeren van bedrijventerreinen draagt bij aan verbetering van de gebiedskwaliteit. Deze ‘torentjes’ met vier tot zes lagen, afgewerkt met natuurlijke bouwmaterialen, passen bij de dorpse schaal van Huizen.” ❚

maakt meer mogelijk InstallatIetechnIek ProjectverlIchtIng BeveIlIgIngen InsPectIes BesturIngstechnIek Zuiderinslag 12 Postbus 39 3870 CA Hoevelaken T (033) 253 45 81 F (033) 253 58 26 E info@mossink.nl

Sinds de oprichting in 1959 is het familiebedrijf Mossink Elektrotechniek uitgegroeid tot een veelzijdige, gecertificeerde onderneming met meer dan 100 medewerkers. Zij zijn inzetbaar voor een enorme diversiteit aan projecten op het gebied van installatietechniek, projectverlichting, beveiligingen, inspecties en besturingstechniek.

Als BRL-6000 gecertificeerd installateur zorgen wij voor kwalitatief hoogwaardige oplossingen die perfect aansluiten bij uw specifieke wensen en bij het beschikbare budget. Wat kunnen wij voor ú betekenen? Vraag eens naar de mogelijkheden.

Ons team staat voor u klaar om uw wensen feilloos te vertalen naar pasklare oplossingen.

www.mossink.nl Boven: 3Maten biedt voor sociale sector hoog kwaliteitsniveau.

Links: Afwerkingsniveau en volume passen bij dorpse schaal Huizen.

Rechts: ‘Nog dit voorjaar zijn de woonblokken wind- en waterdicht’.

Projectinfo Interieurafbouw

Het beste in afbouw!

Dekvloeren Stuk- en Spuitwerk Gipsblokken Tegelwerk Buitengevel isolatie systemen Scan- en schilderwerk Julianaweg 147

Tel: 0299-365160

info@grootafbouw.nl

1131DH Volendam

Fax: 0299-369201

www.grootafbouw.nl

Groot Afbouw uit Volendam, een van de grootste afbouwbedrijven in Nederland, levert en monteert in het project 3Maten Huizen de interieurafbouw in alle appartementen: de zandcementen dekvloeren, het stucwerk, het giet- en spuitwerk en het tegelwerk. Op basis van co-makership en de daaruitvolgende integrale afbouwkwaliteit. “Wij maken alles in het werk zelf, op basis van een goede mix van eigen mensen en onderaannemers, en proberen de klant zoveel mogelijk te ontzorgen. De samenwerking met hoofdaannemer Vreeswijk & Koebrugge – een vaste partner - is op dit vlak zeer prettig gebleken. Zij hebben zelf geen afbouwers in dienst, weten wat wij kunnen en wat onze kwaliteiten zijn. Wij werken project-overstijgend samen”, vertelt bedrijfsleider Pieter Veerman. Groot Afbouw startte de werkzaamheden toen het eerste bouwdeel wind- en waterdicht was. “In week tien begonnen wij in de eerste toren aan de Huizermaatweg; deze maanden werken wij in de tweede toren, om uiteindelijk in oktober/november dit jaar af te ronden.”

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Constructie Installatie-advies Uitvoering Bouwsom Bouwperiode

De Alliantie regio Gooi & Vechtstreek Roy Gelders Architecten Triops Advies Nieman-Valk Technisch Adviesbureau Vreeswijk & Koebrugge Bouwmaatschappij circa € 10 miljoen eind 2011 – medio 2013 173 | STEDENBOUW 712

amersfoort | Fourty5High

Tekst | Hilda Bosma Beeld | DeZwarteHond

Fourty5High:

markante woontoren aan Eemplein Amersfoort Een woontoren van 45 meter hoog in een driehoeksvorm is een van de eyecatchers in de nieuwe stadswijk Puntenburg in Amersfoort. De woontoren Fourty5High bestaat uit 141 appartementen met een grote diversiteit, variërend van tweekamerappartementen van circa 50 m² tot penthouses van 250 m².

Architectenbureau DeZwarteHond uit Groningen ontwierp de woontoren van circa 18.500m² BVO. Dit gebeurde in opdracht van projectontwikkelaar AM Wonen in Nieuwegein. Parkeren voor de bewoners is mogelijk in de ondergrondse parkeergarage in twee lagen. Het gebouw in het centrum van Amersfoort is gesitueerd vlakbij het station en heeft daarnaast 139 parkeerplaatsen. “Dat maakt het aantrekkelijk wonen in het hart van Amersfoort”, aldus architect Tjeerd Jellema. “Het is prettig wonen voor zowel starters als mensen die verder zijn in hun wooncarrière, en dat centraal in Nederland.”

Verbinding Jellema licht de stedenbouwkundige situatie toe: “Het gebouw aan het Eemplein markeert de verbinding tussen de binnenstad van Amersfoort en de wijken gelegen aan de westzijde van het spoor, zoals het Soesterkwartier en de Bloemenbuurt. Het woongebouw vergroot de diversiteit rondom het Eemplein.

De bebouwing rondom het Eemplein bestaat uit winkels, een schoolgebouw en diverse kantoren. Het gebouw is de kop en afronding van de uitbreiding van het Soesterkwartier. Die bestaat uit drie woningbouwblokken, gelegen vlak achter het centraal station van Amersfoort. Het blok sluit met vier lagen aan op de grondgebonden woningen in de nieuwbouwbuurt.

Het hoogteaccent van dertien lagen staat in de as van het toekomstige cultureel kwartier van Amersfoort, en sluit aan op de hoogbouw aan het Eemplein, gelegen

Balkons vormen ‘schubben’ van gebouw

174 | STEDENBOUW 712

amersfoort | Fourty5High

in de luwte van het historische centrum. Het plan staat op een sterk in hoogte verlopend maaiveld.”

‘Strenge stedenbouwkundige enveloppe’ Jellema vervolgt: “De driehoekige voetafdruk volgt de contouren van de voorgeschreven stedenbouwkundige enveloppe. DeZwarteHond heeft deze geopend

Fourty5High ligt op as centrum en westelijke stadswijken

aan de zuidwestzijde. De laagbouw van het complex sluit aan bij de aangrenzende laagbouw. Bovendien komt er zo extra veel zon in het binnenhof en reikt het uitzicht daarvandaan verder.”

De hoofdentree voor fietsers en voetgangers is aan het Eemplein gesitueerd. Het appartementencomplex is centraal ontsloten door een royale hal. Daar

Het blok sluit met hoogteverschillen aan op grondgebonden woningen in de nieuwbouwbuurt

stijgen twee liften naar de galerijen die een grote verscheidenheid aan woningtypes ontsluiten en door de gegeven hoeken van de stedenbouwkundige ‘enveloppe’ zijn veel bijzondere plattegronden ontstaan. De kleinere woningtypes zijn geschikt voor bijvoorbeeld starters en studenten. De grootste appartementen zijn penthouses met een ‘prachtig uitzicht’ over de skyline van Amersfoort.

‘Krijtrots’ De buitengevel van het gehele blok is uitgevoerd in bakstenen in reliëf, die verticaal gemetseld zijn. De beigekleurige stenen zijn in waalformaat gemetseld met doorgestreken voegwerk in de kleur van de steen.

Hierdoor ontstaat een subtiel natuursteenreliëf, dat oogt als een ‘krijtrots’ aan het Eemplein. Aan het binnenhof zijn de gevels afgewerkt met een verticale mozaïek van panelen in vier kleuren, voortvloeiend uit het metselwerk. De kozijnen zijn van blank aluminium. De glazen hekwerken zijn met kleurfolie bewerkt. Daarmee lijkt het metselwerk genuanceerder. De balkons liggen zo als ‘schubben’ van glas voor het metselwerk.

Diversiteit Jellema: “Het was een mooie opdracht. Al bij al is het een opvallend gebouw met een enorme diversiteit aan woningen binnen een strakke enveloppe. Het is een bijzonder gebouw met een eigen gezicht in een aantrekkelijk binnengebied vlakbij het centrum van Amersfoort.” ❚

Bouwinfo Opdracht AM Wonen Ontwerp DeZwarteHond Advies Imd Installaties; Visietech Uitvoering Heijmans Bouw Oost Installaties Mossink Electrotechniek (E);

Foppen InstallatIe technIek voor passende InstallatIes en Foppen Installatietechniek (W) passend werk!

Foppen Installatie Techniek (FIT) is een expert op het gebied van gas, water, riool en sanitaire installaties in de projectmatige nieuwbouw. Wij richten ons voornamelijk op loodgieterwerkzaamheden voor nieuwbouw en renovatie. Dit geldt zowel in de utiliteitbouw als in de (luxe)woningbouw.

natrIumweg 12 | 3812 pv amersFoort | t. 033 - 463 21 53 | F. 033 - 465 90 41

Foppen Installatie Techniek Advertentie 197x130mm FINAL.indd 1

02-09-11 10:22 175 | STEDENBOUW 712

rotterdam | Landbouwbuurt

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Dura Vermeer Rotterdam

Samen zaaien, samen oogsten Met de herontwikkeling van de Landbouwbuurt geeft woningcorporatie Havensteder de Rotterdamse wijk Vreewijk een nieuwe impuls. Onder het motto ‘wie zaait, zal oogsten’ nam de Rotterdamse woningcorporatie een aantal bewuste keuzes voor de aanpak van dit project. En dat werpt zijn vruchten af. Met name de ketenintegratie met ­­Dura V­ ermeer zorgt voor een vlot en soepel bouwproces.

Havensteder en Dura Vermeer realiseren de Landbouwbuurt volgens de principes van ketenintegratie. In deze samenwerking wordt afstand genomen van de tra­ditionele opdrachtgever-opdrachtnemerverhouding. Jean van den Broek, directievoerder namens Havensteder, geeft uitleg: “Ketenintegratie is een vergaande vorm van procesinnovatie, met als doel: continuïteit, rendement, klanttevredenheid en de beste prijs-kwaliteitprestatie. Door onze ketenpartners al in het vroegste stadium bij het proces te betrekken, komen eventuele problemen ruim voor de uitvoering aan het licht. Deze werkwijze reduceert faalkosten en levert veel leermomenten op.” Bij ketenintegratie draait het vooral om openheid en vertrouwen.

Bedrijfsleider Frank van Zoggel van Dura Vermeer: “We hebben dezelfde doelen en spreken met dezelfde portemonnee.”

Faseringen De herontwikkeling van de Landbouwbuurt ging in november 2009 officieel van start. Het project wordt in drie fasen uitgevoerd. Bert van Esveld, projectmanager namens Havensteder: “De eerste fase, bestaande uit 33 koopwoningen, is in de zomer van 2010 opgeleverd. Momenteel realiseren we een woontoren met 140 huurappartementen, zeven huurwoningen, circa 550 m² verhuurbare bedrijfsruimte en een parkeergarage met 212 parkeerplaatsen verdeeld over zes lagen. In een later stadium volgen nog 32 koopwoningen.” De koopwoningen worden gerealiseerd volgens het Pre Choice System (PCS). Het PCS-bouwconcept is een ontwikkeling van Dura Vermeer en staat voor snelle, flexibele en mede daardoor goedkope bouw. Het systeem draait om één bodemplaat waarmee in grote vrijheid woningen en utiliteitsbouw ontwikkeld en gerealiseerd worden. Ten opzichte van de traditionele bouw kan er met PCS een tijdwinst van maar liefst vijf maanden behaald worden.

Moderne vormgeving Het ontwerp voor de herontwikkeling komt van Kokon Architecten, met Ron van Leeuwen als projectarchitect. Hij vertelt: “Het plan bestaat uit een carré, met op een van de hoeken de woontoren. Binnenin het carré zijn hofwoningen gesitueerd, aan de buitenzijde staan rijwoningen.” De rijwoningen zijn, in lijn met de bebouwing in de omgeving, modern vormgegeven. De groene hofjes in het carré geven het plan extra kwaliteit. “Ondanks de beperkte ruimte kennen de hofjes een lichte, luchtige opzet”, zegt Van Leeuwen. “Dit wordt bereikt door de gevels slechts één laag hoog te maken met daarboven getoogde daken. Zo komen ze minder massief over.”

Krachtige blikvanger Van Leeuwen vervolgt: “De woontoren manifesteert zich als krachtige blik­vanger in het voornamelijk laag gebouwde Vreewijk. De toren oogt slank en lijkt te bestaan uit twee in elkaar geschoven delen. Er zijn dan ook zes hoeken, waarin de serres van de woningen zijn gesitueerd. Kwalitatief metselwerk, uitgevoerd in een strakke terracotta metselsteen met een geschraapt oppervlak, geeft de toren

176 | STEDENBOUW 712

Boven: De woontoren is in aanbouw.

Onder: De woningen worden gerealiseerd met het PCS-bouwconcept.

rotterdam | Landbouwbuurt

zijn unieke identiteit.” Het ontwerp is in een BIM-omgeving tot ontwikkeling gebracht. Van Zoggel: “Op dit project gebruiken we het ontwerpmodel voornamelijk om kennis te maken met de mogelijkheden op het gebied van 3D-ontwerp, planning, logistiek, uitvoeringsvolgorde en bouwmethodiek.”

Lean bouwen De stabiliteit van de woontoren vormde constructief gezien de grootste uitdaging.

Voor het skelet van de toren – bestaande uit trappen, liftschachten en woningen – is tunnelbouw toegepast. Elke zeven dagen leverde het uitvoeringsteam een verdieping op, één dag sneller dan gepland. De gevel wordt gedicht met prefab betonnen binnenspouwbladelementen en metselwerk. Van Zoggel: “We voeren dit project lean uit. Door met alle partijen op detailniveau optimale afstemming te vinden, wisten we de cyclus te versnellen. Bovendien was er geen onduidelijkheid. Iedereen wist wat er van hem verwacht werd.”

Goede samenwerking Met de afbouw in volle gang kijken Dura Vermeer en Havensteder alvast positief op het project terug. “Ketenintegratie maakte een effectieve samenwerking mogelijk”, vinden Van den Broek en Van Zoggel. “Alles gebeurt in openheid, direct en

Bouwinfo Opdracht Ontwerp Uitvoering Bouwprogramma

Bouwperiode

Havensteder, Rotterdam Kokon Architecten, Rotterdam Dura Vermeer, Rotterdam herontwikkeling, bestaande uit een woontoren, carréwoningen, hofwoningen en rijwoningen november 2009 – mei 2013

snel. We maken optimaal gebruik van elkaars kennis en ervaring.” Van Esveld benadrukt dat ook de menselijke factor een belangrijke rol speelt. “De personen op dit project denken op de juiste manier over ketenintegratie en lean bouwen. Hoe bouwen we beter, sneller en goedkoper? En daar plukken we de vruchten van.” ❚

Projectinfo Schilderwerk Het project Landbouwbuurt betreft een nieuwbouwproject in Rotterdam, bestaande uit verschillende bouwdelen. Zo zijn er de toren (met appartementen), de galerijwoningen en de 'rugwoningen' (ééngezinswoningen). Verder bevinden zich op het complex nog bergingen, bedrijfspanden en een parkeergarage. Breijer Schilders heeft op dit project verschillende on-derdelen geschilderd.

In de toren zijn bij de woningen, de verkeersruimtes en de trappenhuizen de nieuwe houten kozijnen geschilderd. Verder zijn ook de houten betimmeringen, als ook de kozijnaftimmeringen van de aluminium gevelkozijnen geschilderd. Dit is ook gedaan bij de galerijwoningen. Verder zijn bij de galerijwoningen als ook bij de rugwoningen en de garage, de houten gevelkozijnen en ramen geschilderd. Dit zowel aan de binnenzijde als de buitenzijde. Bij de rugwoningen zijn tevens de houten trappen en de hekwerken geschilderd. Tot slot zijn bij de bergingen de houten kozijnen en de omkanten van de HPL-deuren geschilderd. “Al bij al een resultaat waar Breijer trots op kan zijn.”

Partner in schilderwerk Breijer Schilders maakt gebruik van de modernste technieken en technologieën en werkt uitsluitend met zeer ervaren en vakkundig personeel. Hierdoor zijn we in staat alle werkzaamheden op het door de opdrachtgever gewenste niveau te brengen én te houden. Wij zijn al sinds jaar en dag een vaste partner voor tal van woningcorporaties, zorginstellingen, VVE’s, vastgoedbeheerders en onderwijsinstellingen. U kunt bij ons ook voor uw totale gevelonderhoud terecht. Dat is niet alleen zeer efficiënt; u heeft ook nog eens het voordeel dat u maar één aanspreekpunt heeft.

Wilt u weten wat Breijer voor uw organisatie kan betekenen? Kijk op www.breijer.nl.

De juiste mensen op de juiste plek 177 | STEDENBOUW 712

Sportlandgoed De Haamen Maatschappelijk verantwoord bewegen en beleven

Sportlandgoed de Haamen

|

Beek

|

schaal 1:1000

|

0

10

20

30

40

50m

|

|

|

De gemeente Beek (LB) geeft met de ontwikkeling van sportlandgoed De Haamen het sportpark terug aan het dorp en haar bewoners. Het besloten karakter is verdwenen door het open en openbaar toegankelijk maken van het terrein. Het sportpark gaat onderdeel uitmaken van de ruimtelijke en maatschappelijke betekenis van het sporten voor alle inwoners van de gemeente Beek. Kragten heeft als adviseur met ruime ervaring in gebiedsontwikkeling en sport het concept van sporten op een openbaar landgoed verder ontwikkeld.

De gemeente Beek heeft de integratie van mindervalide en verenigingsgebonde sporten opgepakt. In aansluiting op de ontwikkeling van binnensportvoorzieningen, in de vorm van een zwembad en twee sporthallen, diende ook de mindervalide sporter buiten optimaal gefaciliteerd te worden in sporten en toegankelijkheid.

Door de stapeling van diverse sportfaciliteiten zoals honk- en softbal, atletiek, voetbal en tennis was het idee van het multifunctionele sportpark geboren, wat door de toevoeging van de maatschappelijke context, aanhaking op de omgeving en duurzaam ruimtegebruik door Kragten verder ontwikkeld is tot het sportlandgoed.

Voor verenigingen, de individuele sporter en bewoners, in het algemeen ‘de gebruikers’, zijn er legio mogelijkheden op het landgoed. De realisatie van de diverse sportvloeren wordt gecombineerd met het openen van het tot op heden gesloten park.

Hoge hekwerken en beplantingsmassieven maken plaats voor openheid en een open relatie tot de omgeving. Naast de fysiek ruimtelijke invulling geeft het masterplan antwoord op een flexibele groei en transformatie. Ruimtelijke ‘reservering’ en implementatie in het masterplan van toekomstige opties geeft legio mogelijkheden om het park uit te breiden. Dit zowel qua sportbeoefening en bewegen in het algemeen alsook de daarbij benodigde overige faciliteiten.

De kracht is een uitnodigende, hoogwaardige, innovatieve sportomgeving waar ook de niet georganiseerde sporter voldoende kan sporten en bewegen door een uitgebreid en attractief sportaanbod. Een openbaar landgoed, gecombineerd met sport en spel en legio mogelijkheden tot ontmoeten en ontspannen. Sportlandgoed De Haamen staat voor maatschappelijk verantwoord bewegen en beleven.

Informatie info@kragten.nl www.kragten.nl T 088 - 3366333

Roermond Schoolstraat 8, Herten Postbus 14 6040 AA Roermond

‘s-Hertogenbosch Hambakenwetering 5-j Postbus 2309 5202 CH ‘s-Hertogenbosch

MAAK RUIMTE

FUNCTIONEEL

PANE E LWAN DEN

|

SCHUIF WAN DE N

|

VOUW WANDEN

ZICHTBAR E E N ONZICHTBAR E PE R FEC TIE Zichtbare en onzichtbare perfectie vormt de doorslaggevende succesfactor achter onze mobiele paneelwanden. Zichtbaar zijn de precieze passingen, de fraaie detailleringen en de mooie afwerkingen.

Maar de niet zichtbare technieken vormen eigenlijk het ĂŠchte succes achter onze wanden. Zoals sterke en oerdegelijke mechanieken. En het beproefde hang-, loop- en sluitwerk. Gericht op langdurig en veelvuldig gebruik. Kijk ter inspiratie op www.breedveld.com Of bel voor advies of een afspraak 0487-542888.

|

G L A SWANDEN

|

SPECIAL S

Op de foto: “Exact weten we het niet, maar aangenomen wordt dat Slot Doddendael (Ewijk) stamt uit de jaren dertig van de 14e eeuw en haar naam te danken heeft aan de lisdodden die in de omgeving groeiden. De terrassen geven een prachtig zicht op het eeuwenoude Slot, de tuinen, boomgaard en slotgracht.

Maar ook binnen waan je je in vroeger tijden. De muren van de vroegere wapenkamer, het Arsenaal, zijn beschilderd met wapens door de in trompe-l’oeil gespecialiseerde schilder Willem Rutgers.

De voorwerpen zijn zo levensecht geschilderd, dat gasten ze soms van de muur willen pakken. Het hele huis is gerestaureerd met authentieke materialen. De lemen vloeren hebben we vervangen door oude plavuizen en een ingebouwde vide geeft meer ruimte.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de mensen hier graag vertoeven.”

Dhr. H.A.J.M. Braam, eigenaar van Slot Doddendael te Ewijk

D

onatus verzekert vertrouwd sinds 1852

Monumenten worden met veel zorg omgeven door hun eigenaren en beheerders. Dat is belangrijk en nodig.

Net als het kiezen van de juiste verzekering. Al sinds 1852 heeft Donatus ervaring in het verzekeren van monumentale kerken en gebouwen. Als onderlinge maatschappij werken wij zonder winstoogmerk. Wij hebben dan ook geen klanten, maar leden. Maak vrijblijvend kennis met Donatus. Onze expertise zal u verbazen en verrassen, evenals onze jaarlijkse premierestitutie.

nu verkrijgbaar

bijzonder kijk- en leesboek bestellen: www.160jaardonatus.nl

www.donatus.nl tel. 073 - 5221700