Stedenbouw 697

EDITIE

697

Tijdschrift voor stedenbouw, architectuur en binnenhuisvormgeving I Jaargang 63 I oktober 2011

recreatie

'Fysieke en sociale structuur gaan hand in hand' | Cliëntbewust bouwen krijgt vorm in nieuwe Rijnveste | Sportcomplex met stalen spieren | “Logistiek gezien een lastig project” | Afbouw Ziggo Dome op stoom

Het nieuwe RijnVeste; zo wordt het!

Aan de Albinusdreef in Leiden wordt de komende jaren flink gebouwd.

Op deze centraal gelegen en goed bereikbare locatie komt, tegen het be­ staande gebouw Rijnveste aan, de nieuwbouw voor Rivierduinen. Waar nu de bouw in hoog tempo vordert, staat in 2012 een geheel vernieuwd Rijnveste. Een gebouw op een goed bereikbare locatie met een prachtige binnentuin en moderne voorzie­ ningen. Een gebouw waar poliklinieken, deeltijd­ behandelingen en klinieken voor alle psychische

en psychiatrische problemen, zich allemaal onder één dak bevinden.

Dit zorgt voor continuïteit, afstemming en samenhang in de zorg. Ook de aanwezigheid van Bureau Jeugdzorg in Rijnveste en de nabijheid van het LUMC dragen hieraan bij. Het nieuwe Rijnveste biedt onderdak aan 4 centra van Rivierduinen: GGZ Leiden en omstreken, GGZ Kinderen en Jeugd Rivierduinen, Centrum Autisme en Kristal centrum voor psychiatrie en verstandelijke beperking. www.vorm.nl

Succes verzekerd.

geZe Benelux B.V. | Leemkuil 1 | 5626 eA einDHOVen | www.gezebenelux.com

GlAshEldEr WElkOm

GEZE maatwerk voor speciale oplossingen Optimale transparantie als hoofdentree. Dat is het resultaat van deze stand-alone tourniquet op Flight Forum Eindhoven. Een groots welkom en een bewijs van onze innovatieve betrokkenheid bij unieke, architectonische uitdagingen. Uw wensen en ideeĂŤn komen daarbij altijd op de eerste plaats.

Deursluiters & beslag | Automatische deursystemen | RWA raam-en ventilatietechniek | Vluchtwegcontrole | Glas design

Bewegung mit SyStem

TILBURG

�

BRUSSEL

�

DÜSSELDORF

�

LONDEN

Hoofdbad Zwolle Zwolle Design & Build-project Twee volwaardige wedstrijdzwembaden, instructie- en doelgroepenbad, een recreatie- en peuterbad.

Het energiezuinigste bad van Nederland.

Sportcentrum De Paperclip Utrecht

Aspria Hannover

Pellikaan Health & Racquet Club Breda

PPS-project

PPS-project

Design, Build & Operate-project

Multifunctioneel centrum met hierin geïntegreerd een sporthal, fitnesscentrum, horeca, parkeren en buitentribunes.

Exclusieve wellness & fitness club met hotel én openbaar buitenbad.

Eigen leisurecentrum in het voormalige casino met: grote fitnessruimte, cardioruimte, zwembad, sauna, turks stoombad, relaxpool, spinningstudio, 2 aerobicsstudio’s, yogastudio, restaurant, kinderopvang, fysiotherapie

De kracht van Pellikaan �

en exploitatiemodellen. Vestigingen in Nederland, Duitsland, België en Groot-Brittannië.

Pellikaan Bouwbedrijf bv Dr. Hub van Doorneweg 95

�

Postbus 551

�

Meer dan 30 jaar unieke eigen ervaring in exploitatie en beheer.

�

Van traditionele aanbestedingen tot en met de meest verregaande PPS-projecten

Fax 013 468 50 02 E-mail info@pellikaan.com Internet www.pellikaan.com

Brede expertise op gebied van sport- en leisure-accommodaties, scholen, kantoren en hotels.

5000 AN Tilburg Tel. 013 465 76 00

Internationale kennis van de nieuwste trends, bouwmethodieken, duurzame toepassingen

waarbij Design, Build, Finance, Maintain en Operate volledig zijn geïntegreerd.

Dé perfecte partner voor uw bouwplannen!

Recreëer, werk en leer in een ideale omgeving

EDITIE

Voorwoord

697

Multifunctionaliteit Voorafgaand aan het crisisjaar 2008 hoorde ik in interviews met wethouders, gedeputeerden en andere lokale en regionale vertegenwoordigers met enige regelmaat terugkomen dat binnenstedelijke herontwikkeling de toekomst heeft. De redenen? Uitleglocaties voor woningbouw-post-Vinex zijn op en de stad dient als voorzieningencentrum versterkt te worden. Koppel daar enkele demografische gegevens aan over vergrijzing en de veronderstelling dat senioren allemaal hun laagbouwwoning willen verruilen voor een appartement boven winkelcentrum, brede school of woonzorgcomplex en de toekomst van de Nederlandse ruimtelijke ordening was bepaald.

Na het vermaledijde najaar van 2008 is de woningbouw gestagneerd geraakt – misschien niet structureel, maar wel ingrijpend voor alle betrokkenen – en de zo geliefde nota's met strategisch woningbouwbeleid konden de versnipperaar in, of in ieder geval diep onderin de bureaula. Volkomen begrijpelijk, maar hoe nu verder? Wellicht moeten we nog beter kijken naar de mogelijkheden van het delen van vastgoed, want dat het vastgoedbezit kostenefficiënter dient te worden aangewend – nu en in de verre toekomst - is een feit. Scholen, sport- en zorginstellingen willen graag fuseren, dan wel delen; studenten zijn bereid voor een betaalbaar bedrag overal te gaan wonen waar zij hun levensstijl kunnen voortzetten; starters zijn er nog altijd en moeten in een krappe huurmarkt toch kunnen kopen en de behoefte aan kleinschalige bedrijfsruimte stijgt door de toename van het aantal kleine ondernemers eveneens.

Voelt u hem al? De Hollandse stedenbouw kan met multifunctionele centra nieuwe stijl – lees flexibeler in prijs en omvang – een andere toekomst tegemoet zien. Waarom niet – om een begin te maken - middels herontwikkeling van leegstaande kantoorruimte? Beleggers willen niet afwaarderen, zult u zeggen. Maar als de nood aan de man is, kan de som meer worden dan de delen. En waar elders dan in ons planning- en polderland kan zoiets beter bloeien?

'Necessity is the mother of invention' heet dat in goed Engels. In dit nummer van Stedenbouw alvast ruim aandacht voor multifunctionaliteit in alle soorten en maten. U zult merken dat deze projecten – zowel qua uitstraling als functionaliteit – veel aanknopingspunten bieden voor een duurzame toekomst.

Niet zeuren, gewoon doen.

Jaan-Kees Verschuure

5 | STEDENBOUW 697

697

sinds 1948

Vaktijdschrift voor stedenbouw, architectuur Jaargang 63 | oktober 2011 Verschijnt 9 x per jaar ISSN 0165-3997

Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactiecöordinator Tjerk van Duinen

10

redactie Medewerkers

Patricia van der Beek, Van den Berg Kruisheer Elffers, Hilda Bosma, Valentijn Brandt, Albert Jan Breevaart, bureau bos, Truus van de Bijl, Fraanje, GAJ architecten, Henk Geist, Greenpictures.nl, HDVN Architecten, Bert Heijnen, Jerry Helmers, Hercuton, HKL architecten, Caspar van der Laak, Henk Marks, Mecanoo Architecten, Sjoerd Meuleman, Van Mourik Architecten, Proper Stok Groep, Marcel van Rijnbach, Henk Ruitenbeek, Elmer Spaargaren, Rogier van Steenis, TPAHG Architecten, Jan Kees Verschuure, Victoria Hotel.

19

27

Bladmanagement

Tim van den Dungen E t.vandendungen@louwersuitgevers.nl Sander van Hout E s.vanhout@louwersuitgevers.nl Specials Randy van den Hoek E r.vandenhoek@louwersuitgevers.nl

30

39

Secretariaat

Manuela Depenbrock

Advertenties

Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: stedenbouw, Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

Abonnementsprijs

€ 75,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Stedenbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Adreswijzigingen

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Opzeggingen

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

Doelgroep

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, opdrachtgevers, project-ontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers,(semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en verwante organisaties.

Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Tessa van Gameren

Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

6 | STEDENBOUW 697

Rubrieken Goed bezig Wie doet wat

8 98

woningbouw Eindhoven Bloemenbuurt Zuid Lelystad 82 woningen Warande Tiel Hof van Walburg Nijmegen Hart van Hatert Lelystad Galjoen Zuid Purmerend Triton Wheermolen Voorschoten Vlietwijk Oss Bergkwartier Alkmaar Paardenmarkt

10 19 22 26 30 32 34 36 39

Inhoud

53

66 42

68 62

73 90

Recreatie Amsterdam Ziggo Dome Tilburg Sportcomplex Wagnerplein Zeist Bartimeus Rotterdam Belasting en Douane Museum Sneek Centrum voor de Kunst Oudewater Cultuurhuis Apeldoorn JT Bioscoop Den Bosch Museumkwartier Zwolle Hoofdbad Zwolle Luik Crowne Plaza Heilig Landstichting Museumpark Orientals

42 48 53 56 58 60 62 64 66 68 70

EDITIE

697

TIJDSCHRIFT VOOR STEDENBOUW, ARCHITECTUUR EN BINNENHUISVORMGEVING I JAARGANG 63 I OKTOBER 2011

Utiliteitsbouw Tegelen Nieuwe Munt Vriezenveen Bredeschool Leiderdorp Gemeentehuis Gorinchem Gildeplein Leiden Rijnveste Den Bosch Instituut Verbeeten Amstelveen ROC Zwijndrecht Zorghotel Swinhove

73 78 81 84 87 90 92 94

RECREATIE

'Fysieke en sociale structuur gaan hand in hand' | Afbouw Ziggo Dome op stoom | Sportcomplex met stalen spieren | “Logistiek gezien een lastig project” | Cliëntbewust bouwen krijgt vorm in nieuwe Rijnveste | 'Compact en vol zonlicht'

Coverbeeld | Woontoren Hatert, Nijmegen Opdrachtgever | Portaal, Nijmegen

7 | STEDENBOUW 697

Goed bezig!

SkyMax ZR perfect toepasbaar tot op een hoogte van 70 meter

Duco introduceert ventilatierooster voor hoogbouw De moderne wereld heeft de laatste 100 jaar mogelijk gemaakt dat de burger zich niet meer dagelijks met primaire levensbehoeften bezig hoeft te houden. We kunnen ons vrijwel alles permitteren. Dat heeft wel tot rijkelijk consumeren geleid. Of dat nu autorijden is of allerlei elektrische apparaten in onze woningen energie laten gebruiken, volgens Living Report of the World Wildlife Fund consumeren westerse landen 6 tot 8 maal te veel voor een verantwoorde ecologische voetafdruk.

De ontwikkeling van de SkyMax ZR kwam tot stand door de steeds groeiende evolutie in de wereld van de hoogbouw. Toenemende verstedelijking zorgt er vaak voor dat er in het centrum van een stad weinig onbebouwde ruimte beschikbaar is. Desalniettemin blijft de vraag naar huisvesting nijpend. Hoogbouw is een oplossing voor groeiende regio’s om omringende landbouwgrond te behouden, want de nood aan voldoende open ruimte en een groene omgeving blijft bestaan.

Duco heeft met de SkyMax ZR alle troeven in handen voor een probleemloze toepassing in de hoogbouw. In samenwerking met adviesbureau Cauberg-Huygen en bouwconcern Dura Vermeer werd het rooster aan een hele reeks testen onderworpen op een hoogte van 50 meter. In het labo van Cauberg-Huygen werd de SkyMax ZR nog verder geperfectioneerd, waardoor deze suskast probleemloos toepasbaar is tot op een hoogte van 70 meter. Kortom: the Sky is the Max! We zetten de belangrijkste resultaten nog even op een rij: -

- - -

De actief sluitende aluminium klep produceert geen fluittonen bij over- of onderdruk.

De ZR-klep kleppert niet bij over- of onderdruk Goede wind- & waterdichtheid Uitstekende akoestische demping

‘The Sky is the Max’ Van ventilatieroosters die toegepast worden bij hoogbouw, wordt verwacht dat ze goed scoren op het vlak van wind- & waterdichtheid en akoestiek. Net daar maakt dit ventilatierooster het verschil. Met een waterdichtheid van 1050 Pa en een winddichtheid van 600 Pa toont de SkyMax ZR zich onklopbaar.

Daarbovenop heeft het rooster een akoestische demping tot 51 dB en kan het perfect toegepast worden in Duco’s Vraaggestuurde Natuurlijke Ventilatiesystemen (Duco CO2 System, Duco Comfort System & DucoTronic System).

8 | STEDENBOUW 697

Meer informatie: bel Lieven Pieters op het nummer 0032 479 98 72 04 of mail naar lieven.pieters@duco.eu of Tone Vannieuwkerke op het nummer 0032 58 33 00 33 of via mail naar tone.vannieuwkerke@duco.eu

Goed bezig!

Start bouw omvangrijke tijdelijke zorghuisvesting De Hartekamp in Heemstede Wagenbouw is gestart met de bouw van vier gebouwen met een totale oppervlakte van 6.400 m2 voor De Hartekamp Groep in Heemstede. De Hartekamp Groep biedt zorg en ondersteuning aan mensen met een (verstandelijke) beperking. Voor deze zorginstelling staat een groot nieuwbouwplan op de agenda; de huidige huisvesting voldoet niet meer aan de wettelijke eisen en moet volledig worden gesloopt. Ter overbrugging ontwikkelt Wagenbouw een fraai tijdelijk woonzorgcentrum waar cliĂŤnten van deze zorginstelling de komende vier jaar met plezier kunnen wonen.

Flexibiliteit en duurzaamheid

bleef continu bij de opdrachtgever aangesloten. Door het denken in oplossingen, open en transparant te zijn, heeft Wagenbouw waarde kunnen toevoegen en de knelpunten uit de weg geruimd. Een instelling die uiteindelijk werd beloond.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Wagenbouw B.V. Mevrouw J. Ceton-Kool, marketing & PR Telefoonnummer: 0184-411766 E-mail: J.ceton@wagenbouw.nl Website: www.wagenbouw.nl

De tijdelijke woningen voldoen aan alle wettelijke eisen en bepalingen die de overheid aan zorghuisvesting stelt. Omdat het hier gaat om mensen met een verstandelijke beperking voor wie de zorgvraag alleen binnen de beslotenheid van een terrein kan worden beantwoord, gaat veel aandacht naar klantspecifieke voorzieningen die per kamer worden aangebracht. Eind mei 2012 vindt de oplevering van deze omvangrijke huisvesting plaats. Na circa vier jaar kan het gebouw gedemonteerd worden en op een andere plek weer worden opgebouwd. Flexibiliteit en duurzaamheid zijn grote voordelen van de prefab-bouwsystemen van Wagenbouw.

Stevig en lang voortraject Reeds in 2007 won Wagenbouw de aanbesteding voor dit project. Vervolgens liep het plan vertraging op door externe factoren. Wagenbouw

9 | STEDENBOUW 697

woningbouw Vernieuwde Bloemenbuurt-Zuid resultaat van participatiebeleid

'Fysieke en sociale structuur gaan hand in hand' Een opvallende nostalgische kap

Bloemenbuurt Zuid | Eindhoven

Herstructurering kan niet zonder ontwikkelende woningcorporaties die zich garant stellen voor de woonkwaliteit op lange termijn. Woningcorporatie Domein geeft als sinds 2000 mede uitvoering aan een convenant voor de vooroorlogse wijken rond de Eindhovense binnenstad. BloemenbuurtZuid in Stratum is een buurt die met inhoudelijke inbreng van bewoners wordt getransformeerd tot een gemengde woonomgeving. “De locatie is perfect, zo vlakbij de binnenstad; 70% van de bewoners wil uiteindelijk terugkeren”, vertelt procesmanager Bert Kaiser.

Woningen in jarendertigstijl

Kaiser vervult een spilfunctie in het triumviraat projectpartners in de Bloemenbuurt, dat wordt gevormd door Domein – een Eindhovense woningcorporatie met een bezit van 7.228 woningen, de gemeente Eindhoven en een bewonersplatform. Die gezamenlijke aanpak is niet slechts een papieren tijger, vertelt Kaiser. “Het convenant uit het jaar 2000 gaat uit van een herstructurering met behoud van de sociale samenhang. Die gaat in sommige gevallen verloren na sloop en nieuwbouw, mede omdat een groot deel van de bewoners niet terugkeert in de wijk. De fysieke en de sociale structuur gaan hand in hand. Wij gaan daarom zorgvuldig te werk in Bloemenbuurt-Zuid.

Per blok is een ontwikkelingsvereniging opgericht en collectief particulier opdrachtgeverschap wordt gestimuleerd en ondersteund. Mede hierdoor keert een bovengemiddeld percentage bewoners straks terug in de wijk.”

Woonwensen De pakweg tussen de Aalsterweg en de Leenderweg gelegen BloemenbuurtZuid is geen krachtwijk uit de koker van toenmalig minister Vogelaar, benadrukt Kaiser. “De sociale problematiek van de krachtwijken vindt je in dit deel van Eindhoven-Zuid niet terug. Stratum staat juist goed bekend in het Eindhovense. En Bloemenbuurt-Zuid is een gewild stukje Stratum. Er is veel groen en laagbouw, de wijk ligt aan belangrijke uitvalswegen en de binnenstad bevindt zich op fietsafstand. Wij hadden echter wel een fysieke opgave

in de wijk van 308 woningen die technisch niet meer aan de eisen van de tijd voldeden. Wij bouwen nu 324 woningen terug, min of meer in dezelfde stijl, maar inspelend op de veranderende woonwensen. Die worden steeds individueler, merken wij uit eerdere fasen van de stadsvernieuwing die in 2000 werd opgestart. Het was zaak de bewoners vroegtijdig in te schakelen; dat is ook gebeurd.”

Ruim De ideeën van bewoners van Bloemenbuurt-Zuid werden door architecten en stedenbouwkundigen vertaald in brede lanen met groen, parkeermogelijkheden uit het zicht (hofjes) en gemetselde gevels in warme tinten, met een opvallende nostalgische kap. Domein handhaaft de gestelde eisen op het gebied van zaken als parkeren, technische installaties en woningvolume. Daarnaast ondersteunt de woningcorporatie huurders en kopers actief tijdens het proces. “Wij zien de voordelen van bewonersparticipatie. Begrip voor elkaar is belangrijk, net als erkenning van elkaars belangen. Bloemenbuurt-Zuid is een buurt met een sterke saamhorigheid en veel karakter; dat willen wij behouden. Tegelijkertijd moeten de woningen voldoen aan de eisen van vandaag en toekomstbestendig zijn. Samen met de gemeente zien wij erop toe dat de bewoners erop vooruitgaan en als zij dat wensen in hun eigen buurt kunnen blijven wonen.” ›

11 | STEDENBOUW 697

Partner in elk installatieproject Breijer Techniek is al meer dan zestig jaar partner in elk installatieproject.

Onze bedrijven verrichten alle mogelijke elektrotechnische en werktuigbouwkundige installatiewerkzaamheden. Daarnaast zijn wij ook specialist op het gebied van ventilatietechniek, loodgieterswerk en legionellapreventie. Voor alle specialismen die we in huis hebben doen wij ook het onderhoud, het beheer en de reparaties. Kijk voor meer informatie op www.breijer.nl of bel ons op (073) 549 36 91. Wij zijn u graag van dienst.

Voor de inzameling van o.a. uw bouwafval en bedrijfsafval en verhuur en transport van containers/units.

Ook voor particulieren.

De juiste mensen op de juiste plek

T 0499 470 500

www.vanhappencontainers.nl

155

jaa

r er

var

ing

in

bo

uw

en

va

stg

oe

d

We bouwen samen De oplossing voor elk huisvestingsvraagstuk begint met: • Een partner in woning- en utiliteitsbouw (inclusief projectontwikkeling) • Een partner die innovatief onderneemt in integrale aanpak • Een partner die creatief en innovatief samenwerkt met de opdrachtgever Met meer dan 150 jaar ervaring is Dura Vermeer zo’n partner.

Stationsplein 1, 5241 GN Rosmalen T (073) 528 89 11, www.duravermeerbouwrosmalen.nl

Dura Vermeer Bouw Rosmalen BV

Bloemenbuurt Zuid | Eindhoven

Domijnhuis Met het concept Domijnhuis kunnen huurders of kopers van Domein de toekomstige woning zelf mee-ontwikkelen, en Bloemenbuurt-Zuid is de eerste Eindhovense wijk waarin Domijnhuis wordt toegepast. Ondersteund door bestaande producten als Koopgarant ontstaat zo een herstructureringsproject waarin veel aanwezig is om huurders en kopers tegemoet te komen – geen overbodige luxe in de huidige marktsituatie. Huurders en kopers van de bestaande Bloemenbuurt werden zelfs betrokken in het beeldkwaliteitsplan.

“Toen bleek dat de uitstraling van de nabijgelegen Primulastraat in Stratum erg in de smaak viel, werd het plan voor Bloemenbuurt-Zuid erop geïnspireerd. Maar teveel keuzes is ook niet goed, dus proberen wij een balans te vinden; dat hebben wij geleerd uit de eerste fase van dit project.”

Bouwproces Behalve laagbouw worden er in de buurt ook 2 appartementencomplexen gerealiseerd – net als de eengezinswoningen in de populaire jarendertigstijl.

Het bouwproces is in Stratum al min of meer op de helft; 173 woningen moeten eind dit jaar zijn opgeleverd. Afhankelijk van de verkoop (alle koopwoningen bevinden zich in de prijsklasse €220.000-250.000) kan de wijk in 2014 klaar zijn, al kan Kaiser die datum nog niet bevestigen. Domein is niet alleen verhuurder, maar ook ontwikkelaar in Bloemenbuurt-Zuid. “De helft van deze wijk bestaat uit koopwoningen. Tijdige realisatie van het kopersdeel vraagt in ieder geval een extra inspanning. Het eerste huurblok uit de derde en laatste fase staat echter al in de steigers. Deze wijkaanpak is een goed voorbeeld van hoe wij onze maatschappelijke taak oppakken. Wij staan ervoor garant dat wijken als deze voor een langere periode vooruit kunnen.” ❚

Projectinfo

'Passiebloem' en 'Duizendschoon'

Dura Vermeer Bouw Rosmalen realiseert in Bloemenbuurt-Zuid de woningen in het gedeelte ‘Passiebloem’ en ‘Duizendschoon’. Het totale plan bestaat uit 107 woningen en appartementen. Beide plannen zijn voorzien van een parkeerkelder met bergingen en een terreininrichting.

Het project karakteriseert zich door het feit dat geen van de woningen hetzelfde is. De bewoners is een groot aantal opties geboden.

Het project kent een korte bouwtijd en moet worden opgeleverd in november van dit jaar. Gezien de hoeveelheid typen woningen en het aantal aan te brengen opties mag men een aanzienlijke voorbereidingstijd verwachten, echter niets in minder waar, aldus de aannemer. “In de beschikbare engineeringtijd, die zeer kort is, moet men dus zeer slagvaardig te werk gaan. Door de samenwerking met onder andere Breijer Techniek Zuid, die in dit project de elektrotechnische installaties verzorgt, is een bouwteameffect ontstaan. Snel, doordacht en lean bouwen zijn hierin de sleutelwoorden.”

Projectinfo

Bouwmanagement

Nijsten Bouwcoördinatie & Beheer is gespecialiseerd in het managen van bouwprojecten in de meest brede zin van het woord, van initiatief tot ingebruikname en nazorg. Zo ook bij nieuwbouwproject Bloemenbuurt-Zuid fase 'Passiebloem' en 'Duizendschoon', bestaande uit in totaal 107 grondgebonden woningen en appartementen.

“Zowel in de prijs- en contractvorming als in de uitvoering waren en zijn wij nauw betrokken bij dit project. In de uitvoeringsfase wordt het projectmanagement in de vorm van directievoering en dagelijks toezicht ingevuld, waarbij de kwaliteit, planning, kosten en dergelijke, nauwlettend worden bewaakt en wij een coördinerende taak hebben tussen alle betrokken partijen, als vertegenwoordiger en belangenbehartiger van de opdrachtgever.

Binnenkort is alles klaar om bewoond te worden en zijn wij trots dat wij een bijdrage hebben kunnen leveren aan deze buurt met historie en karakter.”

Bouwinfo Opdrachtgever Ontwerp

Directievoering Uitvoering Installaties Overig

Projectorganisatie Aantal Woningen Geplande eindoplevering

Domein Architectenbureau Van de Pauwert, Architectenbureau Boosten Rats Nijsten Bouwcoördinatie Dura Vermeer Bouw (Rosmalen), BAM Woningbouw (Weert) Breijer Schijndel (E-installatie), Entech Veldhoven (W-installatie) K+Adviesgroep (Echt), Kragten (Den Bosch), Novoferm (Almelo), Reiling (Sterksel) Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) 324 2014

13 | STEDENBOUW 697

bouwen

Het vertrouwen dat je alles in huis hebt. Voor al wat komen gaat.

Onze Onze wereld wereld vraagt vraagt erom. erom.

Bloemenbuurt Zuid | Eindhoven

Lotus Bloemenbuurt: 'alles in het teken van klant en eindgebruikers' Domein investeert fors in Bloemenbuurt-Zuid, dat onderhevig is aan een streng te handhaven beeldkwaliteitsplan. Daarbij mochten de toekomstige bewoners binnen gestelde kaders hun eigen woning mee-ontwerpen. Fase 2 van de nieuwbouw in het neo-jarendertigbuurtje in Stratum nadert inmiddels haar voltooiing. BAM Woningbouw Weert rondt voor Domein in november het deelplan Lotus af, bestaande uit 30 huur- en 11 koopwoningen.

In afwijking van fase 1 van de herstructurering van Bloemenbuurt-Zuid heeft Domein er in het deelplan Lotus voor gekozen te ontwikkelen op basis van het zogenoemde 'conceptueel bouwen'. De opdrachtgevende woningcorporatie koos voor het reeds uitgewerkte woningconcept van BAM. “De planontwikkeling vanuit dit concept werd zodoende op snelle en efficiënte wijze opgestart, zonder het wiel opnieuw te hoeven uitvinden”, aldus senior projectmanager Victor Salentijn (BAM Woningbouw Weert). “Het betreft hier een intensief maar vooral ook dankbaar traject, waarbij een goede communicatie en een optimale samenwerking van cruciaal belang zijn voor succes. Bloemenbuurt-Zuid is een wijk met toekomstwaarde; de toekomstige bewoners krijgen veel waar voor hun geld.”

plan Lotus een zestal woningplattegronden ontwikkeld, waarvan er uiteindelijk 3 door de huurders werden gekozen als basis voor het uitgewerkte plan. “Een goede keuze zo bleek, want het plan is voor CPO-begrippen in recordtijd ontwikkeld en gerealiseerd”, vervolgt Salentijn. “En daarbij mag vermeld worden dat van alle gerealiseerde woningen uiteindelijk niet één woningplattegrond dezelfde is. Alleen op deze wijze, door ‘Het Échte Samenwerken’, waarde te creëren voor de klant en te sturen op afwijkingen, zijn wij gezamenlijk in staat de integrale kostprijs van de woningen substantieel te verlagen; een bittere noodzaak juist in de huidige markt, anders wordt bouwen onbetaalbaar.

Onze wereld vraagt erom.”

'Het Échte Samenwerken' Met Domein, de huurders, de architect (Bureau Boosten Rats), Mechtild Linssen (bewonerscommunicatie) en BAM werd vanuit het genoemde concept voor deel-

Schepenlaan 3 Weert / (0495- 579 100) / www.bamwoningbouw.nl ❚

De Lotus-kijkdag werd druk bezocht

15 | STEDENBOUW 697

3D-ontwerp Varenplein

VOOR DE BLOEMENBUURT

MET DE BLOEMENBUURT

Deze kreet geeft het beste weer hoe Kragten in samenspraak met de bewoners de inrichting van de openbare ruimte van de Bloemenbuurt-Zuid heeft vormgegeven in opdracht van woningcorporatie Domein en de gemeente Eindhoven.

Het publieke domein is altijd de plek waar sociale binding binnen een wijk tot stand komt. Het unieke aan het gehele proces is dan ook dat de toekomstig gebruiker daadwerkelijk zelf binnen vooraf gestelde grenzen, over de inrichting van de openbare ruimte van vormgeving tot materialisering heeft meebeslist.

Met recht kan gezegd worden dat een aantrekkelijke leefomgeving gecreëerd is, monumentaal en groen van karakter, afgestemd op ontmoeten en verblijven.

De aanpak geeft een duidelijke omslag weer in het denken over en vormgeven aan het publieke domein.

De consument en de ontwikkelende partij staan naast elkaar met ieder zijn eigen belang voor nu en voor de toekomst. Kragten heeft in een open dialoog de totstandkoming begeleid, de wensen verbeeld en het planproces gefaciliteerd.

De attitude van de adviseurs van Kragten. Voor de buurt, met de buurt voor nu en in de toekomst.

Informatie info@kragten.nl www.kragten.nl T 088 - 3366333 Herten Schoolstraat 8 Postbus 14 6040 AA Roermond ‘s-Hertogenbosch Hambakenwetering 5-j Postbus 2309 5202 CH ‘s-Hertogenbosch

B O U W C O Ă– R D I N AT I E & B E H E E R

K+ Adviesgroep bv Is een ingenieursbureau dat installatietechnische adviezen op een unieke manier combineert met de advisering op het gebied van Bouwfysica, Akoestiek, Energiebeheer, Duurzaam Bouwen en Brandveiligheid

Bosserveldlaan 35 6191 SK Beek Tel.: 046 428 01 23 Fax.: 046 428 01 33 www.nijstenbouwcoordinatie.nl info@nijstenbouwcoordinatie.nl

Meer bouwen met minder techniek

K+ Adviesgroep bv Jodenstraat 6 Postbus 224 Tel: 0475 - 470 470 Email: info@k-plus.nl

Echt 6100 AE Fax: 0475 - 481 018

www.k-plus.nl

Bloemenbuurt Voor het ontwerp van de twee bouwblokken Passiebloem en Duizendschoon, onderdeel van het project De Bloemenbuurt Zuid, heeft Van den Pauwert Architecten een verbindende rol gespeeld. Binnen de stedenbouwkundige kaders, de mogelijkheden en ambitie van woningstichting Domein en natuurlijk de dromen van de toekomstige bewoners heeft Van den Pauwert Architecten twee consistente plannen ontworpen.

Uniek voor dit CPO-project is dat we hoofdzakelijk met de toekomstige huurders aan dit project gewerkt hebben.

Het uitgangspunt van Van den Pauwert Architecten om zowel voor de huurders als de verhuurder tot een optimale oplossing te komen, heeft tot een dynamisch proces geleid.

Een extra dimensie aan dit project is dat de meeste bewoners reeds in de Bloemenbuurt woonden. De band met hun wijk leverde een bijzondere wens om een mooie trotse buurt te maken waarbij het behoud van de woonsfeer van voorheen essentieel was.

Deze wens van de bewoners sloot daarmee naadloos aan bij de wens van Van den Pauwert Architecten om niet alleen goed te kijken naar de individuele wensen van de bewoner maar ook gebruik te maken van de kansen die CPO-projecten bieden om met de inspraak van alle partijen een harmonieus geheel te ontwerpen.

Beemdstraat 7 | 5653 MA Eindhoven | Postbus 8840 | 5605 LV Eindhoven | t +31 (0)40 281 27 82 | f +31 (0)40 281 37 45 | info@pauwert.nl | www.pauwert.nl

Bloemenbuurt Zuid | Eindhoven

Projectinfo

Verwerking afvalstoffen

Reiling Sterksel is gevestigd op bedrijvenpark het Chijnsgoed te Sterksel. Het terrein beslaat zo'n 22 hectare net onder Eindhoven. “We kunnen er 1,1 miljoen ton afval per jaar bewerken, variërend van bouw- en sloopafval tot zand- en teelaardehandel.

Vanuit een onderneming in de agrarische dienstverlening, ontwikkelden we sinds de jaren 60 activiteiten als sloop, grond-, weg- en waterbouw en cultuurtechniek. Met duurzaamheid hoog in het vaandel, streven we naar een maximaal hergebruik van alle aangeboden afvalstoffen, die we bijvoorbeeld weer toepassen in de door ons uit te voeren werken. De combinatie van aannemer/ bewerker/verwerker maakt dat wij als partner bij de uitvoering van bouwprojecten zeer compleet zijn. Reiling Sterksel is ISO9001, ISO14001, VCA**, BRL9335-1,2-4, BRL7000, BRL7500 gecertificeerd.”

Projectinfo

Toegangsdeuren voor parkeerruimten

Novoferm levert de Trafeco 500 toegangsdeur voor parkeerruimten sinds 1992. “Het doordachte ontwerp zorgt voor een oplossing met lage onderhoudskosten. De aan slijtage onderhevige onderdelen zijn hierbij tot een minimum beperkt. Novoferm levert, monteert, biedt onderhoudscontracten en heeft een 24-uur-service voor deze deur. De goede prijs- en kwaliteitsverhouding maakt de Trafeco 500 een goed alternatief voor een 'speedgate'. Het gebruik van hoogwaardige materialen, een uitstekende afwerking en veel keuzemogelijkheden geven het appartementencomplex een tijdloze uitstraling die past bij de wensen van de architect. Kijk voor meer informatie op de website: www.novoferm.nl.”

Kracht in grondwerk www.reilingsterksel.nl • Recycling en transport • Zand-grind-teelaarde handel • Weg- en waterbouw • Grond- en sloopwerken • Cultuurtechnische werken

Pastoor P. Thijssenlaan 43, 6029 RL Sterksel • T. 040 2261554

 Tot 500 bewegingen per dag

• Recycling en transport • Zand-grind-teelaarde handel • Weg- en waterbouw

 Garantie 2 jaar of• Cultuurtechnische 200.000 bewegingen • Gronden sloopwerken werken  Deurblad met diverse gevelbekleding  24u service en onderhoud  Vrijwel geruisloos en onderhoudsarm

Toegangsdeuren voor parkeerruimten Novoferm Nederland B.V. Telefoon 0546 - 580 680 www.novoferm.nl

18 | STEDENBOUW 697

Advertentie_trafeco_C01.indd 1

25-8-2011 14:29:24

lelystad | Plaatsnaam 82 woningen warande | Projectnaam

Co-makerschap biedt solide basis voor deelplan Lelystadse woonwijk

Pionieren in De Warande Groene, ruim opgezette en gevarieerde wijken met een nadruk op betaalbaarheid; zo profileert Lelystad zich graag als woongemeente. Aan de zuidkant van de Flevolandse hoofdstad is daartoe nog voldoende ruimte.

Tussen de bestaande bebouwde kom en natuurgebied De Oostvaardersplassen verrijst de komende jaren stapsgewijs een op gezinnen gerichte laagbouwwijk: De Warande. Woonstichting Centrada ontwikkelde er met co-makers Geveke Bouw en Van Manen en Zwart Architecten één van de eerste deelplannen.

Het betreft 82 rijwoningen in een mix van huur en koop, in het eerste te ontwikkelen deel van De Warande bij de Larserdreef, net ten westen van de Flevospoorlijn. Het buurtje van Centrada werd in december 2010 opgeleverd en is inmiddels volledig bewoond. “Ik schat dat er nu zo'n 250 woningen gebouwd zijn in De Warande op een beoogd totaal van 8.500. Voor de bewoners van ons deelplan is het dus min of meer pionieren in de polder, maar met het openbaar vervoer of de fiets ben je zo in het centrum”, zegt Centrada-vastgoedmanager Ronald Gouwerok. ›

Pionieren in de polder

Parkeren op de hoek 19 | STEDENBOUW 697

lelystad | 82 woningen warande

De koopwoningen zijn iets ruimer en hebben een extra zolderkamer

20 | STEDENBOUW 697

lelystad | 82 woningen warande

In De Warande, dat wordt gebouwd onder supervisie van een gemeentelijk kwaliteitsteam, heeft een woningcorporatie als Centrada met haar omvangrijke portefeuille in Lelystad uiteraard een rol. “Wij concentreren ons meer en meer op onze corebusiness, dat is bouwen voor mensen met een inkomen onder de grens van €33.000. Een betaalbare mix zoals er nu staat in De Warande is daarvan een goed voorbeeld. Het zijn chique woningen geworden met een mooie gevel – ook de huurwoningen, die in kwaliteit geeneens zoveel afwijken van de koopwoningen. Wat hielp was dat de aannemer en de architect vroeg in het proces zijn betrokken.

De bouwpartners hebben elkaar snel gevonden op basis van slim bouwen en wij hebben daardoor optimaal kunnen sturen op prijs en kwaliteit.”

Concept De 20 koopwoningen zijn iets ruimer dan de 62 huurwoningen (120 om 90-100m²) en bezitten de mogelijkheid een extra slaapkamer op zolder te creëren. Daarnaast zijn zij in eigen woonblokken gerealiseerd. “Maar wel met dezelfde materialisatie en kwaliteit van de openbare ruimte. De beeldkwaliteit is één”, zegt architect Hylko Zwart. “Autovrije straten, parkeren op de hoek, een warme uitstraling, royale overstekken – dit is een buurtje dat

BouwInfo

lang mee kan.” Het projectteam van Van Manen en Zwart Architecten (bestaande uit Hylko Zwart en Liesbeth Doevenspek-Vis) werkte als co-maker nauw samen met aannemer Geveke Bouw, binnen een design&construct-model waarin zelfs de marketing voor de opdrachtgever werd verzorgd. “Bouwpartijen moeten bij elkaar passen en de opdrachtgever ontzorgen binnen de eigen expertise. Wij werken bijvoorbeeld met onze partners al meerdere jaren op een dusdanig intensieve manier dat ik het wel eens 'realtime bimmen' noem”, vertelt projectleider Martijn Gils, refererend aan het digitale groeimodel voor de bouw. “De kopersbegeleiding voor de 20 koopwoningen hebben wij ook voor Centrada verzorgd; het is voor ons belangrijk korte lijnen te onderhouden met opdrachtgever, bouwpartners én eindgebruikers. En hier ging dat perfect; ook omdat onze conceptuele manier van bouwen prima aansloot op de gestelde randvoorwaarden, de wensen van de opdrachtgever en het ook de architect genoeg vrijheid bood.” Doevenspek-Vis: “Seriematig bouwen houdt niet in dat een kozijn perse vierkant of rond hoeft te zijn. En hier lag de nadruk op bouwen voor de eindgebruiker; daar is alles aan gedaan.” Zwart: “Geveke Bouw werkt bovendien met een vast team onderaannemers, waardoor het proces soepel verloopt.”

Turn-key Daar hoorde ook een opleveringsviering met nieuwe bewoners bij. Gils: “Het is allang niet meer zo dat woningbouw alleen uitgaat van de bouwer en zijn proces. De bewoners moeten zin krijgen in de nieuwe woning. Daar werken wij als bouwteam graag aan mee.” Het maatwerkbuurtje in LelystadZuid ligt nu nog te midden van braakliggend land, maar vormt op zich al een prettig aandoende kolonie. De gele metselsteen met antracieten plint, de belijning en de kindvriendelijke woonstraten geven het geheel een rustige uitstraling. Zwart: “Zoals al besproken is dat een kwestie van detailleren en dat lukt het best wanneer de lijnen kort zijn. Er stond hier ook echt een bouwteam dat integraal en slagvaardig was.” Gils: “De epc van het totale project lag ruim onder de vanuit het bouwbesluit opgelegde grens. Dit werd behaald met een vorm van passief bouwen op basis van een zeer goede luchtdichtheid. In deze markt draait alles om betaalbare kwaliteit en de wensen van de eindgebruiker. Om dat te realiseren is een gestroomlijnd bouwproces en optimale samenwerking met projectpartners nodig. Wij bouwden hier in zes maanden tijd op turnkey-basis een wijkje met 82 gewilde woningen met een prima prijs-kwaliteitverhouding. Dat kunnen wij met dit team gerust nog een keer.” ❚ Chique metselwerk en lange overstekken bieden extra kwaliteit

Opdrachtgever Ontwerp Aannemer Bouwmethode Aantal woningen Bouwperiode

Woonstichting Centrada, Lelystad Van Manen en Zwart Architecten, Drachten Geveke Bouw BV, Eelde bouwteam (design&construct) 82, waarvan 62 huur (90-100m²) en 20 koop (120m²) voorjaar 2010 – december 2010