Onderwijs & Bouw 03

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS JAARGANG 3

|

NUMMER 3

|

2014

|

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

AKOESTIEK OP SCHOOL

SPORT ACCOMODATIES

SCAN WITH

UTRECHT BASISSCHOOL HET SCHATEILAND | HOOGWAARDIGE AKOESTISCHE VLOER- EN WANDSYSTEMEN | ENERGIEZUINIGE SPORTEN ONDER ÉÉN EN HETZELFDE DAK | DIEMEN CAMPUS DIEMEN-ZUID | ALOYSIUSSCHOOL DOELTREFFEND DUURZAAM

zonwerend screendoek voor extra comfort, minder schittering en aangenamer binnenklimaat

zonwering met traditioneel screendoek

zonwering met Tibelly ecole1%

Geen zonwering

screens met traditioneel screendoek

Teveel warmte en schittering in gebouwen kan leiden tot slaperigheid, concentratieverlies, hoge koelingskosten, uitdroging, nare geurtjes door transpiratie, vermoeide ogen, etc.

Vooral in scholen en werkplekken is het belangrijk dat de leraren, scholieren en kantoormedewerkers zich kunnen blijven concentreren en zodoende beter kunnen presteren.

screens met Tibelly ecole1%

Bovendien heeft men met de toepassing van Tibelly ecole1% geen last van directe hinderlijke straling op computer- en projectiescherm of digiboard.

Tibelly ecole1%

is een zonwerend screendoek dat wordt verwerkt in verticale zonwering (ook rolschermen of screens genoemd). Tijdens zonnige dagen zorgt het doek voor een aangenaam binnenklimaat waarbij er toch voldoende licht is dat bovendien minder hinderlijk is dan bij traditioneel screendoek.

Waarom zonwering? > Kijk op www.tibelly.nl

In Nederland zijn 350.000 mensen slechtziend of blind. En dat terwijl dit bij zeven op de tien mensen te voorkomen is. Tibelly steunt het Oogfonds om wetenschappelijk onderzoek en voorlichting mogelijk te maken.

Tibelly ecole1% is een creatie van de AVZ-groep. Het doek wordt geleverd aan zonweringspecialisten die het doek verwerken in hun producten en vervolgens installeren. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met 1 van de onderstaande bedrijven.

AVZ 2011 1961

AVZ b.v.

HYLAS b.v.

SMITS b.v.

+31 (0)499 328 600 www.avz.nl

+31 (0)481 371 948 www.hylas.nl

+31 (0)485 315 667 www.smitsrolluiken.nl

Voorwoord

Goede akoestiek zorgt voor betere (leer)prestaties Net als licht, kleur of temperatuur is geluid van invloed op het functioneren en het welzijn van de mens. Echter, het belang van goede akoestiek wordt nog altijd onderschat. Niet alleen in woningen en kantoorpanden, maar ook in het onderwijs. In veel gevallen staat de akoestiek om budgettaire redenen niet hoog op de agenda van de opdrachtgever. In andere gevallen wordt de akoestiek domweg vergeten. Dat is niet verwonderlijk, want het is lastig om in de ontwerpfase al een verband te leggen tussen de productiviteit in een bepaalde ruimte en het geluid dat daarmee gepaard gaat. Klachten komen vaak pas aan het licht wanneer een ruimte al enige tijd in gebruik is. En dan resten alleen nog maatregelen achteraf.

Op dit moment wordt in klaslokalen een nagalmtijd van 0,8 seconden gehanteerd. Deze norm dateert echter nog van voor het begin van deze eeuw, toen er hoofdzakelijk nog klassikaal werd lesgegeven. In het moderne onderwijs echter, waar veel in groepjes wordt gewerkt en waar interactie tussen leerlingen wordt aangemoedigd, zou deze nagalmtijd omlaag moeten worden gebracht, tot ongeveer 0,4 seconden. Maar: hiervoor zijn maatregelen nodig.

Welke maatregel het meest geschikt is, verschilt natuurlijk per school. Maar voor iedere school is een passende oplossing te vinden. Van akoestische plafonds en wandpanelen tot geluidsdempende vloerbedekking, de keuze is groot‌.

Het resultaat? Rust in de klas, een prettigere werkomgeving en betere leerresultaten! Want: een verbetering van de akoestiek, door het terugbrengen van de nagalmtijd in klaslokalen, leidt ertoe dat leerlingen zich beter kunnen concentreren. De leerlingen kunnen hun leerkracht en medeleerlingen beter verstaan. Irritatie, stress en vermoeidheid zijn verleden tijd, waardoor de leerlingen makkelijker en meer informatie kunnen opslaan.

In deze editie van Onderwijs & Bouw besteden we aandacht aan akoestiek in het schoolgebouw. Daarnaast hebben we weer een aantal mooie projecten voor u beschreven, waaronder Campus Diemen Zuid, basisschool Het Schateiland in Utrecht, in Zevenaar en de multifunctionele onderwijs- en sportaccommodatie Drielanden-West in Harderwijk. Ik wens u weer veel leesplezier!

Lieke van Zuilekom-Bousema

|3

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS

Nummer 3 | Jaargang 3 | 2014 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4161 UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

Wildlaan 7 Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 (0)11 605540 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

REDACTIEADRES

006

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

16

EINDREDACTIE

Lieke van Zuilekom

REDACTIEMEDEWERKERS

Hilda Bosma, Dirk Bosman, Martijn van den Bouwhuijsen, Roel van Gils, Margriet Langman, Marcel van Rijnbach, Richard Stegers, Liliane Verwoolde (Het Tekstbureau), Marcia van Wensveen, Lieke van Zuilekom, Irene Theunissen, Sjoerd Meuleman, Willem de Volder

BLADMANAGEMENT

Gilles Coulier E g.coulier@louwersuitgevers.nl Patricia Rutten E p.rutten@louwersuitgevers.nl

24

SECRETARIAAT

30

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES

Online aanleveren: louwersuitgevers.wetransfer.com o.v.v. naam en project Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

Schiedam Kindcentrum Krimpen aan de lek MFA Utrecht Basisschool Het Schateiland Klazienaveen Esdal College Harderwijk Drielanden Amsterdam Brede School Houthaven Ursem Brede School Delft Campus Spoorzone Sliedrecht Brede School Prickwaert Rijssen Jacobus Fruytier

6 9 13 14 16 19 22 24 26 28

Akoestiek op school

Hoogwaardige akoestische vloer- en wandsystemen

30

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, projectontwikkelaars, woningbouw/verenigingen, overheidsinstellingen, brancheorganisaties, directies, management en besturen van alle scholen en organisaties in het onderwijs in Nederland met (ver) bouwplannen, wethouders onderwijs van alle gemeenten in Nederland.

Utrecht Heerlen Coevorden

VSO Rotsoord Arcus College Brede school Som

32 35 39

VORMGEVING/ART DIRECTION

BEDRIJFSPRESENTATIE

41

Amsterdam

45

ABONNEMENTSPRIJS

€ 63,-- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie bv o.v.v. Onderwijs & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

Multifunctionele Labtoren O|2

Journaal

46

Inhoud

39

65

48

72

58

86

Sportaccomodaties

Energiezuinige sporten onder één en hetzelfde dak

48

‘s Werelds eerste meerzijdige sportveld ligt in Eindhoven

51

3D-model vanwege veelheid aan bestemmingen

53

Studies stabiliteit, technieken en infrastructuur voor de Ghelamco Arena

55

Herculan topsportvloer voor nieuwbouw sporthal Sportcentrum Kardinge

58

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS JAARGANG 3

|

NUMMER 3

|

2014

|

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERHOUD EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJS | WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

AKOESTIEK OP SCHOOL

SPORT ACCOMMODATIES

SCAN WITH

3

Nijmegen Grotiusgebouw

61

Oegstgeest

Brede School Het Dok

62

Diemen

Campus Diemen-Zuid

65

Roosendaal

Nieuwbouw Kellebeek College

69

Nijmegen

I/O Gebouw Faculteit Educatie HAN

72

Utrecht

Onderwijscentrum Noordwestcluster

79

Oesgstgeest

Buitenschoolse opvang Vuur en Vlam

82

Klimaat op scholen

Aloysiusschool doeltreffend duurzaam

84

Eindhoven

Fluxgebouw TU

86

Wie Doet Wat

88

UTRECHT BASISSCHOOL HET SCHATEILAND | HOOGWAARDIGE AKOESTISCHE VLOER- EN WANDSYSTEMEN | ENERGIEZUINIGE SPORTEN ONDER ÉÉN EN HETZELFDE DAK | DIEMEN CAMPUS DIEMEN-ZUID | ALOYSIUSSCHOOL DOELTREFFEND DUURZAAM

Coverbeeld | I/O Gebouw Faculteit Educatie HAN Nijmegen (foto: Ben Vulkers)

SCHIEDAM | Kindcentrum

Tekst | Lieke van Zuilekom Beeld | Bouwonderneming Stout BV

Kleurrijk Kindcentrum in Schiedam SCAN WITH

De vervangende nieuwbouw van het Kindcentrum aan de Nieuwe Damlaan in Schiedam is gereed. Het Kindcentrum is gebouwd op de locatie van openbare basisschool De Taaltuin en de praktijklokalen van de voormalig Lentiz onderwijsgroep en biedt plaats aan De Taaltuin, Islamitische basisschool Ababil, kinderopvang en buitenschoolse opvang Mundo en Academia, de peuterspeelzaal van Stichting Welzijn Schiedam en een dubbele gymzaal voor sport en recreatie. Het totale gebouw omvat 5.618 m² BVO. Het Kindcentrum vormt het culturele middelpunt voor de wijk en heeft een belangrijke symbolische en functionele betekenis. Bouwonderneming Stout BV was hoofdaannemer van het project.

“We hebben het project binnengehaald uit een aanbesteding”, vertelt projectleider Arjan Meerkerk. “De Gemeente Schiedam heeft een bestek en tekeningen aan ons ter beschikking gesteld, die wij verder hebben uitgewerkt. We hebben het project en alle bouwpartners gecoördineerd en

6|

gecontroleerd. Daarnaast hebben we alle timmerwerk verzorgd, vanaf de ruwbouw tot de afbouw.”

Het skelet van het Kindcentrum is opgebouwd uit dragende kalkzandsteen, in combinatie met een staalconstructie. Daar overheen zijn betonnen kanaalplaatvloeren voorzien. De gevel is afgewerkt met een gevelsteen. Aan de binnenzijde is gekozen voor gevelstucwerk. “Eén van de gebruikers betreft een Islamitische basisschool”, vertelt Meerkerk. “Daarom heeft de architect veel symbolen

uit de Islamitische cultuur in het pand verwerkt.

Zowel in de vloerafwerking als in de luiken bijvoorbeeld zijn symbolen uitgesneden. Dat vergde extra aandacht.”

Aan de nieuwbouw werden hoge kwaliteitseisen gesteld. “Het pand is volledig bekleed met een glad scanbehang. Dit stelde hoge eisen aan de ondergrond. Daarnaast zijn in het pand wel veertig verschillende kleuren gebruikt op

SCHIEDAM | Kindcentrum

de wanden, keukens, vloeren, luiken en andere afbouwelementen. Dat maakte de complete afbouw erg complex.” Toch kijkt Meerkerk terug op een fijn bouwproces. “Van begin tot eind is het proces goed verlopen. De samenwerking

Gelukkig hebben zich daarna geen verrassingen meer voorgedaan.” De ambitie was om het nieuwe schoolgebouw zo duurzaam en energiezuinig mogelijk uit te voeren. Een gezond binnenklimaat stond hierbij voorop. In het project

'ÉÉN VAN DE GEBRUIKERS BETREFT EEN ISLAMITISCHE BASISSCHOOL, DAAROM HEEFT DE ARCHITECT VEEL SYMBOLEN UIT DE ISLAMITISCHE CULTUUR IN HET PAND VERWERKT' met alle bouwpartners verliep goed en de gebruikers zijn tevreden. De grootste moeilijkheid die we hebben overwonnen, ontstond aan het begin van de bouw. Tijdens het heiwerk raakten we het hoofdriool van de Gemeente Schiedam.

is gekozen voor energiezuinige installaties met warmteterugwinning. Er is een WKO-installatie voorzien, evenals hoogwaardige isolatie en beglazing. Met de aanwezig vloerverwarming kan zowel verwarmd als gekoeld worden. ❚

Projectinfo INTERIEUR MET UITSTRALING VOOR KINDCENTRUM SCHIEDAM Voor Hermeta uit Asperen was de (vervangende) nieuwbouw van het Kindcentrum aan de Nieuwe Damlaan in Schiedam een mooie kans. Niet zozeer vanwege de omvang of moeilijkheid van het project, het Kindcentrum is het eerste project waarin Hermeta maatwerk interieurproducten heeft toegepast.

Hermeta is richting het eind van het bouwproces bij het project betrokken, toen de bouw voor 85% gereed was en de ‘puntjes op de i’ gezet konden worden. Het bedrijf heeft ruim twintig pantryblokken gemaakt voor in de klaslokalen, 35 garderobe-elementen voorzien in de gangen en drie keukens inclusief apparatuur gemaakt. “In de gangen en deels onder de garderobe-elementen hebben we lambrisering aangebracht. Alle producten zijn vervaardigd uit multiplex, MDF, roestvrijstaal en aluminium”, vertelt Emiel Mol namens Hermeta. De garderobe-elementen, die zijn geïntegreerd in de wand, zijn uitgevoerd in eikendecor. De pantryblokken zijn uitgevoerd in een diversiteit aan frisse kleuren, wat zorgt voor een vrolijk geheel.

Mol kijkt terug op een prettige bouwperiode. “De bouw was perfect georganiseerd. De sfeer was goed en wij kregen alle tijd om onze producten te plaatsen. Voor ons een ideale situatie, wat heeft geleid tot een prachtig resultaat.” De productie en installatie van alle producten is het bedrijf goed bevallen. “In de toekomst zullen nog meer projecten volgen. Steeds meer architecten kiezen niet meer voor standaard oplossingen, maar wensen interieuroplossingen op maat. Door ons productengamma, bestaande uit aluminium bouw- en meubelbeslag, zitbanken en garderobesystemen, aluminium kozijnen, ramen en deuren, sanitaire scheidingswanden en lockersystemen aan te vullen met interieurwerk op maat, kunnen we nog beter inspelen op de wensen van onze klanten.”

Bouwinfo

OPDRACHTGEVER DIRECTIE EN PROJECTMANAGEMENT ARCHITECT ADVISEUR BOUWFYSICA ADVISEUR INSTALLATIES ADVISEUR DUURZAAMHEID CONSTRUCTEUR UITVOERING INSTALLATIES INTERIEURBOUWER KLIMAATBEHEERSING VLOEROPPERVLAKTE

Gemeente Schiedam en Islamitische basisschool Ababil HEVO – ‘s-Hertogenbosch Atelier Pro Architecten – Den Haag Peutz – Mook Vintis – Zoetermeer Royal Haskoning – Rotterdam Van de Laar - Eindhoven Bouwonderneming Stout BV – Hardinxveld Giessendam Van Galen en A&B Hermeta – Asperen Ambrava – Apeldoorn 5618 m² BVO

SCAN WITH

|7

STOUT. BOUWEN MET Vanaf € 495,- per jaar EN ZIEL. weetHART uw doelgroep wat u doet!

Bel of mail Patricia Rutten p.rutten@louwersuitgevers.nl T +31 (0)495 450095

STOUT. CONTACTGEGEVENS.

WIE DOET WAT ?

BOUWONDERNEMING STOUT B.V. POSTBUS: 138 POSTCODE & WOONPLAATS: 3370 AC HARDINXVELD-GIESSENDAM ADRES: KADE 34 POSTCODE & WOONPLAATS: 3371 EP HARDINXVELD-GIESSENDAM TELEFOON: 088 - 44 01 000 FAX: 0184 - 61 86 57 E-MAIL: INFO@StOut.NL INTERNET: WWW.StOut.NL

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

De totaaloplossingen van Samsung klimaatbeheersing Warmtepompen

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor onderwijs & bouw Bel of mail ons!

T +31 (0)495 450095 Patricia Rutten p.rutten@louwersuitgevers.nl

Je komt ze overal tegen ...

- Lucht-lucht - Lucht-water - Water-lucht - Water-water - Lucht-lucht/water - Water-lucht/water

+ aansluiting op luchtbehandelingskasten

WTW ventilatie

Kindcentrum Nieuwe Damlaan kiest voor interieurproducten van Hermeta. Keukens, pantry’s en garderobemeubels in verschillende materialen en kleuren.

oplossin De perfecte g vo van het or het verbet binnen eren in scho klimaat len

- Enthalpieventilatie, vocht en temperatuur - Zeer schone lucht door unieke F8 filters - Geen (elektrische) voorverwarming nodig

Airconditioning - Volledig assortiment binnendelen in diverse capaciteiten

Hermeta e-mail: info@hermeta.nl internet: www.hermeta.nl

www.samsung-klimaat.nl

KRIMPEN AAN DE LEK | MFA

Tekst | Willem de Volder Beeld | Giesbers Rotterdam

‘Alles onder een duurzaam dak, met behoud van identiteit’ Terwijl kinderen naast de bouwkeet genieten van hun speelkwartier, gaan Marjolein Wilbrink (HEVO Bouwmanagement) en Cornelis de Groot (Giesbers Rotterdam) dieper in op de nieuwbouw van de MultiFunctionele Accommodatie (MFA) in Krimpen aan de Lek. Daar worden onder meer twee scholen uit dezelfde straat ondergebracht in een technisch hoogwaardig, duurzaam maar ook multifunctioneel gebouw. ➤

|9

Of het nu gaat om het opnieuw leven inblazen van een oude wijk, de realisatie van een nieuwe woonbuurt, het nieuw bouwen van een onderneming of instelling of het revitaliseren van uw huisvesting: Giesbers Rotterdam kan dit alles voor u realiseren. Wij dragen zorg voor een vlekkenloze en optimaal gestroomlijnde realisatie van het project, tegen een zo laag mogelijke integrale kostprijs. Tevens kunnen we een rol spelen als het gaat om het onderhouden van het project.

KRIMPEN AAN DE LEK | MFA

KLANKBORDGROEP MFA Krimpen aan de Lek ligt in een woonwijk.

Tijdens het ontwerptraject hebben omwonenden vanuit een klankbordgroep meegedacht over het ontwerp. In de aanbestedingsprocedure ging de voorkeur uit naar bedrijven met ervaring in het bouwen voor onderwijs. De keuze voor bouwbedrijf Giesbers Rotterdam en HEVO uit ’s-Hertogenbosch zijn daaruit voortgevloeid. “We hebben het Programma van Eisen geschreven en onze opdrachtgever ontzorgd”, zegt Marjolein Wilbrink.

“Daarbij hebben we de gebruiker meegenomen in het bouwproces.” Cornelis de Groot geeft aan dat er consciëntieus is gewerkt door de bouwmanager. “Het bouwproces is optimaal verlopen. De samenwerking uit zich in de strakke tijdsplanning en het aansprekende resultaat.” De ‘blauwe draad’filosofie van Giesbers Rotterdam komt ter sprake.

“Daarin staan de belangen van de opdrachtgever centraal.” Lean werken heeft volgens Marjolein Wilbrink verspilling van tijd en middelen in het bouwproces voorkomen.

Uitvoerder Ben Leutscher.

De huisvesting van de Prinses Ireneschool, basisschool De Wegwijzer, de gymzaal waar beide basisscholen gebruik van maken en kinderopvang Kids & Ko was gedateerd. De oplossing voor ‘oud en (te) klein’ komt tot uiting in een MFA waarin genoemde scholen en aanvullende voorzieningen onderdak krijgen. De nieuwbouw wordt na de zomervakantie betrokken en is gelegen op de

SNELLE REALISATIE De leerlingen van De Wegwijzer hebben maar kort in een noodlocatie vertoefd. In juli 2013 was er de ‘gunning’ en medio september ging de eerste paal de grond in. Duurzaamheid en leefbaarheid zijn twee karaktereigenschappen van MFA Krimpen aan de Lek. Cornelis de Groot en Marjolein Wilbrink spreken over ‘geen alledaags gebouw’. “Een

'DE LEERLINGEN VAN DE WEGWIJZER HEBBEN MAAR KORT IN EEN NOODLOCATIE VERTOEFD. IN JULI 2013 WAS ER DE ‘GUNNING’ EN MEDIO SEPTEMBER GING DE EERSTE PAAL DE GROND IN' plek waar De Wegwijzer was gehuisvest. De basisscholen fuseren niet. Ze behouden hun eigen identiteit. Samenwerking gaat schuil in het gezamenlijk gebruik van gemeenschappelijke ruimten.

De Wegwijzer is gesloopt en voor de Prinses Ireneschool wordt als gemeentelijk monument een passende invulling gezocht.

hoge moeilijkheids- en afwerkingsgraad.” Cornelis de Groot verwijst daarmee naar de ‘slappe grond’ die boren vereiste. Maar ook naar de keuze van de materialen en de afwerking van onder meer het metsel- en voegwerk. “De complexiteit gaat schuil in de gedetailleerde afwerking, maar ook in het omgevingsmanagement. ➤

Projectinfo GOED GEREGELD, GEZOND KLIMAAT Voor kinderen is een gezond binnenklimaat van groot belang. Radiair Totaalinstallatie maakte in het Multifunctionele Centrum in Krimpen aan de Lek een werktuigbouwkundige installatie volgens de Frisse Scholen norm. Moderne meet- en regeltechniek zorgt voor extra besparing en gemak. Radiair verzorgde ook loodgieterwerk, sanitair en de brandbestrijdingsinstallatie.

Radiair kan bouwen op een gedegen ervaring met Frisse Scholen.

De luchtbehandelingsinstallatie met warmteterugwinning van Klimaatgroep Holland is CO2-gestuurd voor een gezond leefklimaat. Ruimtes worden zo nooit benauwd. Vloerverwarming en radiatoren, gevoed door Remeha HR-ketels, bieden comfortabele verwarming. De ventilatoren voor de afzuiging zijn uitgevoerd met energiezuinige gelijkstroommotoren.

De meet- en regelspecialisten van Radiair zorgden dat alle systemen nauwkeurig op elkaar zijn afgestemd met een centrale DDC-regeling van BR-Controls. De installatie wordt weersafhankelijk geregeld met behulp van een weerstation. Temperatuur is per zone en per gebruiker regelbaar. Het systeem registreert alle verbruik, van gas tot kWh, ten behoeve van energiemonitoring. De bediening is webbased en heeft een eenvoudige interface voor optimaal gebruiksgemak.

DUURZAAMHEID BELANGRIJK SPEERPUNT Basisschoolleerlingen in het Zuid-Hollandse Krimpen aan de Lek betrekken volgend seizoen een licht en duurzaam nieuw gebouw.

De Brede School met een oppervlakte van 3.200 m2 biedt ruimte aan twee basisscholen, een centraal gelegen gymnastieklokaal, een peuterspeelzaal en buitenschoolse opvang.

Van den Pol Elektrotechniek verzorgt de complete elektrotechnische installatie, inclusief de installaties voor ontruiming, data, alarm en verlichting. Alle ruimten zijn uitgerust met bewegingssensoren en daglichtregelingen, zodat nergens onnodig energie wordt verbruikt.

Op basis van een vrijblijvend advies van Van den Pol is in de uitvoeringsfase alsnog gekozen voor de toepassing van LED-verlichting.

Als meest duurzame elektrotechnisch installateur wil Van den Pol opdrachtgevers proactief wijzen op aanvullende mogelijkheden om energie te besparen. Door LED-verlichting meteen al in de nieuwsbouwfase toe te passen, werd het rendement op deze duurzaamheidsmaatregel zodanig gunstig, dat de gemeente Krimpen aan de Lek het advies van Van den Pol heeft overgenomen.

| 11

KRIMPEN AAN DE LEK | MFA

Werken in een woonwijk heeft als uitgangspunt overlast voorkomen.” Er waren vaste routes voor de aanvoer van materialen, de bouwvakkers werd verzocht elders te parkeren en bestaand groen werd gekoesterd.

Bouwinfo

KLIMAATPLAFOND “Twee scholen, buitenschoolse opvang, een gymzaal en een centrale hal/aula maken de MFA tot een bijzonder gebouw.” Marjolein Wilbrink wijst op het klimaatplafond waarin de disciplines werktuigbouw en elektrotechniek elkaar aanvullen.

“Geslaagd”, zegt ze over de realisatie van ventilatie, data en verlichting. “Allemaal verwerkt in het betonplafond waardoor de gebruiker van een ruimte met meer hoogte ervaart.” Al die aspecten hebben een positieve weerslag op de duurzaamheid van het gebouw. De milieu- en duurzaamheidsscore van de nieuwe multifunctionele accommodatie is uitzonderlijk goed. De score wordt gemeten aan de hand van de GPR-methodiek.

Het ontwerp van het gebouw scoort op het gebied van gezondheid een acht en de energieprestatie is energielabel A. Uitzonderlijk goed scoort het gebouw op de toekomstwaarde (8,5) en gebruikskwaliteit (9,1). Marjolein Wilbrink: “Deze prestaties zijn bovengemiddeld en zijn tot stand

OPDRACHTGEVER Gemeente Nederlek

GEDELEGEERD OPDRACHTGEVER HEVO – ’s-Hertogenbosch

ONTWERP Atelier Pro architecten – Den Haag

CONSTRUCTEUR Advies- en Ingenieursbureau Van de Laar – Eindhoven

BOUWKUNDIG AANNEMER Giesbers Rotterdam

WERKTUIGBOUWKUNDIG AANNEMER gekomen zonder extra investeringen. Het gebouw is gerealiseerd conform de normkosten die voor onderwijsgebouwen gelden. Door de methode van integraal ontwerpen, binnen een taakstellend budget, kon dit ambitieniveau worden gerealiseerd.” De gemeente heeft architect Atelier Pro, HEVO en Giesbers Rotterdam daarmee gecomplimenteerd. ❚

Lean&Duurzaam

Radiair – Lopik

ADVISEUR BOUWFYSICA moBius consult – Delft

ELEKTROTECHNISCH AANNEMER Van den Pol Elektrotechniek – Montfoort

ADVISEUR INSTALLATIES Iv-Bouw – Alblasserdam

Totaalinstallatie Installatietechniek Elektrotechniek Meet- en Regeltechniek Service & Onderhoud Radiair -­ Ambachtsweg 11 -­ Lopik Email: info@radiair.nl Telefoon: 0348-­552366

www.vandenpol.com 12 |

www.radiair.nl

UTRECHT | Basisschool Het Schateiland

Tekst | Liliane Verwoolde

Beeld | BM van Houwelingen

Het uitbundige kleurgebruik maakt onmiddellijk duidelijk dat ‘Het Schateiland’ een school is. Aan de buitenzijde zorgen gekleurd glas en bonte panelen voor een vrolijke, jeugdige uitstraling. Aan de binnenzijde nemen de warme kleuren van het marmoleum – her en der met figuren – het over.

Basisschool ‘Het Schateiland’ met vroeg-voorschoolse educatie ruimten en een ouderlokaal is gebouwd in opdracht van de Katholieke Scholenstichting Utrecht – kortweg ‘KSU’. Haar wensen? Het gebouw moet komen op de plaats van zijn voorganger, de Johannes XXIII-basisschool. Het moet energiezuinig zijn, kleurrijk en multifunctioneel. De ruimtes – zeventien leslokalen, een speellokaal en bijbehorende ruimtes – moeten gemakkelijk voor uiteenlopende doelen kunnen worden ingezet.

FLEXIBEL EN MULTIFUNCTIONEEL Om te voldoen aan de wens van multifunctionaliteit krijgt het gebouw in het centrum een grote hal met in het midden een betonnen trap in de vide. Deze betonnen trap is multifunctioneel en kan bij evenementen ook als tribune worden ingezet. Voor de scheidingswanden is gekozen voor Metal Stud. “Mochten de gebruikers over enkele jaren het pand anders willen indelen, dan kunnen deze gipswanden eenvoudig worden verplaatst”, vertelt Joost de Korte, projectleider bij BM van Houwelingen.

Ook het ouderlokaal zorgt voor flexibiliteit. Deze is ’s avonds beschikbaar voor oudergesprekken, zorgbijeenkomsten en buurtactiviteiten.

DUURZAAMHEID

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Katholieke Scholenstichting Utrecht

ARCHITECT Bureau Bos – Baarn

CONSTRUCTEUR Raadgevend Ingenieursbureau Van Dijke b.v. – Alphen aan de Rijn

UITVOERING BM Bouw – Geldermalsen

BOUWSYSTEEM in de grond gevormde palen, staalconstructie met kanaalplaatvloeren, gevelbeplating en aluminium kozijnen

Hoewel het ontwerp volledig is uitgewerkt, wanneer het bij BM van Houwelingen binnenkomt, blijft de aannemer meedenken. “Het past niet bij ons om klakkeloos het bestek te volgen. We blijven meedenken. Het was een prima keuze om het pand te realiseren met een staalconstructie, gecombineerd met kanaalplaatvloeren. Maar met betrekking tot het milieuvriendelijk beheer van het pand hebben we naar voren gebracht dat het pand nog energiezuiniger wordt wanneer verwarming en koeling worden geregeld met warmte-/koudeopslag, aangedreven door een warmtepomp. Dit advies is aangenomen en hebben we uitgevoerd. Dit is een van de voorbeelden van een optimalisatie waarbij voor de klant meerwaarde ontstaat, dit sluit aan op onze LEAN werkmethode. De installatie is met een ombouw op het dak geplaatst, buiten het zicht van de voorbijgangers. De aluminium kozijnen en de gedeeltelijke gevelbekleding is duurzaam en onderhoudsarm.”

DAKBEDEKKING

SMARTBORDEN VERHUIZEN

Kleiva b.v. – Heerjansdam

De verhuizing van de digiborden en smartborden vraagt extra aandacht. De Korte: “Deze moderne communicatiemiddelen vragen om de juiste voorzieningen voor voeding, datatransport en bouwkundige bevestiging. Bij voorkeur worden deze voorzieningen en de montage in één keer geregeld. Maar hier ging het om de verhuizing van borden. De aansluitingen moeten dan passend worden gemaakt, terwijl de borden op de voormalige locatie nog in gebruik zijn. Dat was even lastig.” Het Schateiland is opgeleverd in mei 2013, dus de leerlingen hebben inmiddels een jaar plezier van hun nieuwe school. ❚

INSTALLATIES Brandsen Installatie techniek b.v. – Lunteren

BOUWSOM € 2,5 miljoen

BOUWPERIODE mei 2012 – april 2013

| 13

KLAZIENAVEEN | Esdal College

Tekst | Hilda Bosma

Beeld | Giesbers Wijchen

GEÏNTEGREERDE EN FLEXIBELE TOEPASSINGEN IN NIEUWBOUW ESDAL COLLEGE Het Esdal College in Klazienaveen krijgt een volledige integratie van de elektrotechnische- en werktuigbouwkundige installaties.

Hiervoor is het technisch programma van eisen van de opdrachtgever door adviesbureau Sijperda-Hardy vertaald naar een installatietechnisch en bouwfysisch ontwerp.

Robert Zeinstra, installatie-adviseur bij Sijberda-Hardy: “De ontwerpende partijen hebben in de voorbereidingsfase intensief samengewerkt. Uiteraard is ook met de opdrachtgever en gebruikers intensief overleg gepleegd, om alle voorzieningen en aansluitingen voor de aanbesteding te bespreken en te integreren in het ontwerp. Het is van groot belang dat dit niet in de uitvoeringsfase plaatsvindt, we nemen hiervoor daarom ruim de tijd. Het project is aanbesteed middels een bestek en tekeningen die volledig conform BIM zijn gemodelleerd. We hebben hier ruime ervaring mee en merken dat het in de uitvoering prettig werkt, omdat alles tot in detail is uitgewerkt en daardoor realiseerbaar is in het gebouw. Er zijn geen onduidelijkheden meer. Dit komt de prijsvorming en planning ten goede.” De nieuwe huisvesting voor de school, de gymzaal en een bibliotheek wordt heel flexibel en duurzaam in gebruik. Ontwikkel- en bouwpartner GiesbersWijchen gaf BOWA Installaties uit Emmen de opdracht voor

14 |

de aanleg van de installaties. Vestigingsmanager John Kolker: “We voeren de berekeningen voor onder meer de warmte, koude en bekabeling uit. Het gebruiksgemak voor de opdrachtgever hebben we hoog in het vaandel staan. Alle systemen worden geïntegreerd in een gebouwbeheersysteem. Dit komt het gebruikersgemak ten goede en maakt de installatie minder complex. Zo komen de regeling en bediening voor zonwering, licht, klimaat en ventilatie in één systeem.

bouwen die elk hun eigen functie hebben. Door de gangen vormt het scholencomplex één geheel.

In het gebouw komen een aula en een bibliotheek die door inwoners van Klazienaveen gebruikt wordt. De aula en bibliotheek kunnen ook samen één ruimte worden. Dit zorgt voor een flexibel gebruik van het gebouw. Ook de installaties hebben flexibele toepassingen. Zo heeft de sportzaal een eigen luchtbehandeling die gevoed wordt door de energiecentrale in het gebouw.

DUURZAAM

SAMENHANG

Het wordt ook een duurzaam gebouw. Het nieuwe Esdal College dat volgend jaar april 2015 opgeleverd wordt, krijgt een lage temperatuur verwarmingssysteem en een hoge temperatuur koelingsysteem met toepassing van aardwarmte, balansventilatie, CO2-sturing op de ventilatielucht, warmteterugwinning en gesloten bronnen. De nieuwbouw bestaat uit diverse zelfstandige ge-

Kolker: “Het is een heel mooi project door de samenhang van de losstaande gebouwen in een landelijke omgeving. Het gebouw heeft een industriële vormgeving met een moderne invalshoek.”

VOORBEELD “Het project is een positief voorbeeld van samenwerken met bouwpartners”, aldus Kolker. “Vanaf

KLAZIENAVEEN | Esdal College

het begin is iedereen door de school betrokken.

Voor de start van de school was er een kick off meeting. Zo kenden leidinggevenden, de werkvoorbereiders en de tekenaars en andere betrokken elkaar al voordat het project van start ging.

Dat bevordert de samenwerking en de betrokkenheid bij dit project.” Het Esdal College Klazienaveen krijgt nieuwe huisvesting voor 665 leerlingen en docenten. Ook krijgt de nieuwbouw een gymzaal en een bibliotheek. Daarbij wordt constructief samengewerkt. Het concept voor de nieuwbouw is gebaseerd op een gezamenlijke ontmoetingsruimte die in verbinding staat met een aantal leerhuizen. Elke thuisbasis biedt onderdak aan circa 150 tot 200 leerlingen. Naast de eigen thuisbasis van leerlingen en de gezamenlijke ontmoetingsruimte, maken leerlingen voor specifieke onderdelen van hun programma gebruik van ‘meer specialistische omgevingen’. Dit worden de ruimten voor de creatieve vakken, de Bètavakken en sport.

BOUWTECHNISCHE UITDAGING Rik Cornelissen, projectleider bij GiesbersWijchen: “Bouwtechnisch is dit project een enorme uitdaging, ook door de vele materiaalkeuzes. Het is een vrij traditioneel ontwerp met veel beeldbepalende keuzes, zoals houten spanten, houten akoestische

dakplaten, aluminium dakbeplating, veel ‘lichtoplossingen’ zoals lichtstraten, noorderlichten en lichtkoepels en gevarieerd metselwerk.”

Zowel de school als de ontwerpende en uitvoerende partijen onderkennen de meerwaarde van goed samenwerken. Cornelissen: “Het Esdal College nam het initiatief om met alle partijen een kick-off sessie te houden. Dit is een manier om elkaar terdege te leren kennen en te investeren in de samenwerking. We begrijpen elkaars belangen, die ook uitgesproken worden en we hebben respect voor elkaars opvattingen.”

de uitvoering van het project, inclusief de installaties en coördinatie van derden. ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Stichting Esdal College, Emmen

ONTWIKKEL- EN BOUWPARTNER GiesbersWijchen

BOUWDIRECTIE WKBA, Mantgum

PROJECTMANAGEMENT ICS adviseurs

ONTWERP Cornelissen: “In de werktekeningenfase hebben we het BIM-model met DAT-architecten vanuit de ontwerpfase opgewerkt. Door de werktekeningen integraal, met ook maatgevende marktpartijen, op deze manier uit te werken, hebben we al een deel van de werkvoorbereiding erop zitten. GiesbersWijchen en DAT-architecten hebben van meet af aan intensief contact gehad met het Esdal College en de overige partijen. Bijvoorbeeld de bouwplaatsinrichting en de transportroutes zijn in samenspraak met het Esdal College bepaald. Daarbij stond veiligheid en vermijden van overlast voor de omgeving voorop.”

GiesbersWijchen is verantwoordelijk voor de uitwerking van het ontwerp naar de werktekeningen en

O og vo or te ch ni

DAT Architecten Tilburg

ADVIES

Pieters Bouwtechniek, Utrecht (constructies); Sijperda-Hardy, IJlst (installaties)

ONTWIKKEL EN BOUWPARTNER Harwig-Unica

INSTALLATIES BOWA Installaties, Emmen (E- en W-installaties)

BOUWKOSTEN 6,7 miljoen incl. installaties.

BOUWTIJD april 2014 – april 2015

ek

Installatietechnisch adviesbureau T (0515) 429 777 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl

| 15

HARDERWIJK | Drielanden

Tekst | Richard Stegers

Beeld | Klaassen Groep

De meest gezonde en energiezuinige school van Harderwijk

Een plan met een hoog ambitieniveau. Zo mag de nieuwbouw van de multifunctionele onderwijs- en sportaccommodatie DrielandenWest beslist worden genoemd. Nu het project is opgeleverd, kan een positieve balans worden opgemaakt. Het is de meest gezonde en energiezuinige school van Harderwijk.

Door de groei heeft Harderwijk een gebrek aan klaslokalen. Dat geldt zeker voor uitbreidingswijk Drielanden-West. Daarom werd hier een nieuw schoolgebouw met een dubbele gymzaal gerealiseerd, naast basisschool Het Startblok. De accommodatie wordt na de zomervakantie in gebruik genomen door KBS Alfons Ariens en Het Startblok. Daarnaast wordt er buitenschoolse opvang in ondergebracht.

Het ontwerp werd verzorgd door Van de Poel Architecten. Het gebouw dient als ‘flexibele schil’ voor enkele andere scholen in de directe omgeving en de nog verder te ontwikkelen wijk rondom

16 |

deze genoemde gebouwen. De wens van de gemeente Harderwijk als opdrachtgever was om het zo energie-efficiënt mogelijk te ontwerpen en te exploiteren. In principe moeten de gebouwen qua energieverbruik minimaal 50% zuiniger worden gebouwd dan het Bouwbesluit.

Klaassen Bouwmaatschappij Arnhem (onderdeel van de Klaassen Groep) was verantwoordelijk voor de uitvoering. Projectleider Rob Mombarg kijkt met veel plezier terug op het bijzondere karwei.

“Het was een verademing. Dat kwam vooral door de prima samenwerking met alle partijen. Korte

lijnen, snelle beslissingsmomenten en goed uitgewerkte plannen, hebben het bouwtempo en het eindresultaat gunstig beïnvloed.” De werkzaamheden verliepen probleemloos. Daardoor kon het project veel sneller worden opgeleverd, bijna drie maanden sneller om precies te zijn. “Dat zegt wel iets over het optimale samenspel”, aldus Mombarg. “Daardoor hebben de gebruikers nu ruim de tijd om voorbereidingen te treffen en het gebouw in te richten, praktisch heel handig.”

Het project stond in het teken van duurzaamheid en een gezonde omgeving, het zogenoemde Frisse

HARDERWIJK | Drielanden

Scholen concept. Deze uitgangspunten sluiten aan bij de gemeentelijke klimaatdoelstellingen. Er zijn veel duurzame maatregelen toegepast. De RCwaarde van 5 (waar de norm 3 of 3,5 bedraagt) geeft aan dat het gebouw bovengemiddeld goed is geïsoleerd, dit geldt voor zowel de gevels, vloeren en daken. De luchtdichtheidsmeting die is verricht geeft een qv-10 waarde aan die nog lager is

gps in te regelen. Tevens is er een lift gerealiseerd, waardoor de hele school ook voor minder validen toegankelijk is.”

Kerkelijk Centrum De Regenboog

De multifunctionele onderwijs- en sportaccommodatie heeft een fundering op zand en bestaat uit een staalconstructie, dragende binnenwanden met lijmelementen, breedplaatvloeren, aluminium

C.B.S. Het Startblok

de blauwe long

schoolplein

wadi

sport accommodatie parkeren

voorplein

schoolplein onderwijs accommodatie

wadi

Projectinfo WELKE VEILIGHEIDSMAATREGELEN NEEMT U? In gebouwen zoals het nieuwe schoolgebouw in Drielanden, heeft een calamiteit als brand direct grote gevolgen voor leerlingen, bezoekers en personeel. U bent als gebouweigenaar, beheerder en gebruiker verantwoordelijk voor de veiligheid van iedere gebouwbezoeker. Dit stelt bijzondere eisen aan de brandveiligheid. dan de gestelde ambitie uit de EPC-berekening, ook een thermografische inspectie laat een goed homogeen beeld zien van de isolatie. Verder wordt er voorzien in een WKO-installatie die warmte en koude opslaat in de grond, in combinatie met vloerverwarming. Het gasverbruik wordt daardoor sterk beperkt. Het is mogelijk om gebruik te maken van LED-verlichting en door de toepassing van honderd zonnepanelen op het dak van de sportzaal kan veel stroom worden opgewekt.

Een groen vegetatiedak helpt opwarming van het gebouw te voorkomen. “Er zijn hoogwaardige installaties in het gebouw verwerkt, dat zie je ook terug in de flinke post voor dat onderdeel”, stelt de projectleider van Klaassen Bouwmaatschappij Arnhem. “De installaties zijn zelfs op afstand via

vliesgevel en aluminium buitenkozijnen en is daardoor onderhoudsarm. Het gebouw heeft een moderne frisse uitstraling door de combinatie van metselwerk (rode baksteen) en een stalen omkleding in de kleur groen. De sportzaal heeft een eigen entree en is daarmee ook in de avonduren verhuurbaar.

In gebouwen met grote groepen wisselende bezoekers, is de kans op diefstal, vandalisme en molest groot. Ook dit vraagt om specifieke veiligheidsmaatregelen. U wilt uw bezoekers zo min mogelijk ‘lastig vallen’ met deze maatregelen. Betrouwbaarheid en gebruiksgemak van de oplossingen zijn van essentieel belang.

Daarbij biedt integratie met andere gebouwbe-heersystemen (voor klimaat- en energiebeheersing) grote voordelen.

Klaassen Groep heeft de afgelopen jaren een belangrijk aandeel gehad bij de totstandkoming van heel wat schoolcomplexen. “We zijn daar met onze ervaring heel bedreven in”, aldus Mombarg. “Alle kennis en kunde is in huis. Daarmee bieden we beslist toegevoegde waarde.” Dit alles komt neer op de zogenoemde meerbouwwaarde waar de Klaassen Groep voor staat. ❚

Om er zeker van te zijn dat u de juiste investering doet, is nadenken over (organisatie- en bezoekers)risico’s en maatregelen van groot belang. Betecom is een Kiwa NCP-erkend ge-certificeerd Borg-beveiligings- en branddetectiebedrijf. Wij hebben al 25 jaar ervaring in uit-eenlopende branches en helpen u graag de juiste maatregelen te nemen voor een betere beveiliging en (brand)veiligheid in uw organisatie.

| 17

Beter beschermd?

Bel Betecom.

Bouwinfo OPDRACHT gemeente Harderwijk

ONTWERP Van de Poel Architecten – Epe

ONTWERP CONSTRUCTIE Kooij & Dekker Ingenieursbureau – Harderwijk

INSTALLATIE- EN ENERGIEADVIES DWA – Rijssen

UITVOERING Klaassen Bouwmaatschappij Arnhem

INSTALLATIES Betecom BV - Harderwijk - 0341 - 426 000 - info@betecom.nl - www.betecom.nl

KW Installatietechniek – Eibergen

BOUWSOM 2,2 miljoen euro + 1 miljoen euro aan installatiewerk

BVO 3.000 m²

BOUWTIJD mei 2013 – april 2014

Of het nu gaat om een woonhuis, een utiliteitsgebouw, een bedrijfspand of gebiedsontwikkeling… bouwen is het waarmaken van een ambitie, het realiseren van een droom. Maar bouwen is ook een complex proces. Alle stappen daarin - ontwikkelen, ontwerpen, bouwen, exploiteren, onderhouden - bepalen uiteindelijk sámen het succes van een bouwproject.

Bouwen is daarom méér, de KlaassenGroep biedt u die meerbouwwaarde.

www.klaassen.com

AMSTERDAM | Brede School Houthaven Tekst | Sjoerd Meuleman

Beeld | Bouwbedrijf M.J. de Nijs & Zonen

Brede School Houthaven past naadloos in oude buurt Als schakel tussen de oude Spaarndammerbuurt en nieuwe Houthaven verrijst momenteel de Amsterdamse Brede School Houthaven.

Het is een markant gebouw dat met méér dan slechts een enkele knipoog is geïnspireerd op de Amsterdamse School architectuur.

| 19

AMSTERDAM | Brede School Houthaven

Steeds vaker verschijnen schoolgebouwen die esthetisch nauw aansluiten bij de oude buurt eromheen. Zo ook de op de Amsterdamse School geënte Brede School Houthaven op de grens van de Spaarndammerbuurt. Twee basisscholen huisvest het complex, aangevuld met een kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang, peuterspeelzalen, een horecagelegenheid en ruimten voor

'DE SCHOOL STAAT NIET OP ZICH, MAAR MAAKT DEEL UIT VAN EEN NOG TE BOUWEN EILANDENWIJK' commerciële activiteiten. De school staat niet op zich, maar maakt deel uit van een nog te bouwen eilandenwijk; ooit zal dit westelijk deel van Amsterdam zijn ingevuld met op wonen aan water gerichte woningen. Bouwbedrijf M.J. de Nijs & Zonen BV uit Warmenhuizen verwierf het werk na een gemeentelijke aanbesteding. Inmiddels is de school gevorderd tot in de afbouwfase.

ZWAAR Niet al te moeilijk te maken, zo lijkt het gebouw op het eerste gezicht, maar schijn bedriegt; vooral de gevels kende genoeg spannende momenten, zegt Edwin Swart, projectleider bij De Nijs. “De gevels zijn gemaakt van betonelementen met steenstrips erop. Dat gebeurt vaker, maar niet van gewichten zoals hier. Die varieerden namelijk van zes tot negenenhalf duizend kilogram per stuk.” Swart en zijn collega’s werden zodoende genoodzaakt tot het ge-

Vakmanschap en kwaliteit tot in het kleinste detail

®

www.fsc.org FSC®C031342

M.J. de Nijs en Zonen Warmenhuizen 0226 - 39 70 00 info@mjdenijs.nl www.denijs.nl Brede School Houthaven Amsterdam

20 |

ONTWIKKELING - BOUWEN - ONDERHOUD

AMSTERDAM | Brede School Houthaven

bruik van tweehonderd tons kranen. Bijkomend obstakel vormde de steiger die was geplaatst voor de bevestiging van de elementen. Swart: “De kunst was om de elementen calamiteitenloos te laten zakken tussen gevel en steiger door. Een halve meter met zulke gewichten is niet veel.”

UITSTEKEND Constructief werd gekozen voor prefab kolommen, in het werk gestorte wanden en breedplaatvloeren met eveneens natte beton. Geen kanaal-

platen, aangezien de vloeren voorzien werden van betonkernactivering.

En dat vraagt om een nauwgezette werkvoorbereiding, zegt Swart. “Het grote voordeel van betonkernactivering is de energiezuinigheid. Bovendien kan een gebouw ’s zomers eenvoudig worden gekoeld. Dat betekent wel dat je vloeren in één keer moeten kloppen, want sparingen achteraf is vragen om problemen. Gelukkig hebben wij werkvoorbereiders in dienst, die ook nu weer uitstekend werk hebben verricht. Alles zat op de goede plek.” ❚

Projectinfo VOORTRAJECTEN EN BOUWTOEZICHT BEIDE IN GOEDE HANDEN ABC Nova BV uit Amsterdam begeleidt bouwprojecten in zowel voortrajecten als tijdens uitvoeringen. Voor de Brede School Houthaven combineerde het bouwmanagementbureau beide trajecten, te weten voorafgaand een Programma van Eisen inclusief vlekkenplan en stedenbouwkundige massastudie en nu, tijdens de uitvoering, kwaliteitscontrole op de bouw. Managing partner Simone van den Brink noemt de opgave complex, omdat de kavel niet veel ruimte bood voor het gewenste functionele programma. Ze is lovend over de opdrachtgever die durfde in te zetten op een maximaal duurzaam en energieneutrale huisvesting. Van den Brink: “De gemeente Amsterdam heeft zijn nek uitgestoken door in moeilijke tijden een mooi en duurzaam gebouw te laten neerzetten. Dankzij aannemer De Nijs en onze kwaliteitscontrole worden die ambities ook waargemaakt.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Amsterdam

ONTWERP Marlies Rohmer Architecten – Amsterdam

UITVOERING Bouwbedrijf M.J. de Nijs & Zonen – Warmenhuizen

INSTALLATIES Schoonderbeek Installaties BV – Hillegom (E), Installatiebedrijf P.Th. Vink & Zonen BV – Roelofarendsveen (W)

ADVISEUR INSTALLATIES Drost technisch beheer – Castricum

ADVISEUR DUURZAAMHEID Aldus Bouwinnovatie – Amsterdam

ADVISEUR BOUWFYSICA Nelissen Ingenieursbureau – Eindhoven

CONSTRUCTEUR Strackee – Amsterdam

BOUWPERIODE april 2013 – juli 2014

ABC Nova is het adviesbureau voor ruimtelijke projecten en processen. Wij adviseren en ondersteunen onze opdrachtgevers om optimale woon-, werk-, leer- en leefomgevingen te verwezenlijken. Dit doen we al voor een groot aantal schoolbesturen.

Onze expertise: - Opstellen van strategische huisvestingsplannen, waarin (nieuwe) woon-, werk-, en onderwijsconcepten vertaald worden in concrete oplossingen en gebouwen.

- Contractmanagement.

- Versnellen, door het proces anders in te richten en de juiste partijen erbij te betrekken.

- Transformatie van gebouwen, inclusief meervoudig ruimtegebrek.

- Ondersteunen bij krimpscenario’s.

- Beheer- en exploitatieplannen met een duidelijke organisatie en inzage in huisvestingsgebonden exploitatiekosten.

Amsterdam - Assen - Nieuwegein abcnova.nl

| 21

URSEM | Brede School

Tekst & Beeld | Sjoerd Meuleman

Brede School Ursem:

geslaagd dankzij inspraak Dat bouwinspraak soms loont, bewijst de nieuwe Brede School in het West-Friese Ursem. Behalve twee basisscholen zijn in het gebouw een kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang, peuterspeelzaal en een openbare bibliotheek gevestigd.

Soms dienen zich bouwprojecten aan die dankzij breed gedragen instemming leiden tot louter tevreden gezichten. Zo’n voorbeeld van succesvol ‘gepolder’ is de nieuwe Brede School in Ursem. Elke partij kreeg namelijk ruimschoots inspraak over vorm, indeling en faciliteiten, vertelt Win Bijman, wethouder van Gemeente en opdrachtgever Koggenland. “Wat we hier wilden, was de creatie van een soort totaalcentrum, waar diverse aan elkaar gelieerde functies zouden samenvloeien. Dan kun je tegen betrokkenen zeggen ‘dit is wat je krijgt’, maar uiteindelijk zijn zij de gebruikers en weten dus ook zij het best, waaraan een dergelijk centrum moet voldoen. En die beslissing lijkt goed te hebben uitgepakt, want iedereen is tevreden.” Híér wil in dit geval zeggen aan Middengrouw, een straat even voorbij het centrum van het dorp. Eromheen liggen sportvelden, waarvan de scholen gebruik mogen maken.

LUCHTDICHT

INHAKEN

DETAILS

Als startschot werd een zogeheten DNA-gids (Programma van Eisen) geformuleerd met daarin de inpandige ontwerpopvattingen van de diverse partijen. Hieruit volgde een aanbesteding onder vijf geselecteerde architectenbureaus die een schetsmatig ontwerp inleverden. Het Utrechtse Cita Architecten kwam daarbij als winnaar uit de bus: hun bijdrage scoorde vooral hoog omdat het ontwerp, ondanks de niet geringe omvang, toch een zekere kleinschaligheid wist te behouden. Minder vanzelfsprekend daarentegen verliep vervolgens de uitvoering: Scholtens Bouw BV uit Wognum kreeg het werk namelijk pas in handen nadat startend bouwer Mulder Obdam vanwege een faillissement was afgehaakt. En inhaken op andermans werk bleek anders dan anders, zegt Joost Berkhout, hoofd productie bij Scholtens. “Toen wij in augustus 2013 aanschoven, was het werk voor ongeveer tien procent onderweg. Na een korte voorbereiding hebben we het werk opgepakt met als voornaamste insteek te blijven samenwerken met alle al bij het werk betrokken partijen.”

De Brede School is, als gezegd, een gebouw geworden met veel verschillende materialen, met allen hun eigen kenmerken. Zoals de eerder genoemde vliesgevels met een opbouw van aluminium profielen, maar raamkaders in hout: beduidend anders dan ‘normale’ vliesgevelpuien. Berkhout: “Hier heeft de architect duidelijk gevarieerd met kleur, vorm en materiaal. En ik vind dat hij daarin goed is geslaagd.” Ook de gemetselde achtergevel toont details die voor het aanzicht niet per se benodigd zijn, maar wel speels – met bijvoorbeeld diepe neggen die worden afgewisseld met naar buiten doorstekende raamkaders. Wethouder Bijman: “De achterkant is maar beperkt zichtbaar – alleen de woningen aan de achterkant zien er op uit. Toch heeft de architect er iets extra’s aan meegegeven. Met dit soort details til je een gebouw boven de standaard uit.”

NIEUWE VORMEN Zoals bijna te doen gebruikelijk tegenwoordig was flexibiliteit een voornaam projectmatig uitgangspunt. In de praktijk betekende dit grote vloeroverspanningen met zo weinig mogelijk onderbrekingen.

Constructief viel de keus op een staalconstructie van kolommen en liggers, kalkzandsteenwanden en vloeren en een dak van kanaalplaten (met op het dak zonnepanelen). En hoewel de constructie tamelijk eenvoudig oogt, zat er weinig repetitie in. Te weinig althans voor snelle klappen.

Berkhout: “Hoe overzichtelijk het gebouw ook lijkt: het blijft utiliteit. Anders dan in bijvoorbeeld woningbouw zul je telkens nieuwe vormen moeten maken.”

22 |

Achtergevel

Ook de grotendeels uit glas bestaande vliesgevels bleken bewerkelijker dan op het eerste gezicht leek. Dit had voornamelijk te maken met de verscheidenheid aan materialen. Aansluitingen wogen zwaar, niet in het minst vanwege strenge gemeentelijke eisen voor luchtdicht bouwen. Ton Hertog, gemeentelijk projectleider bouwkunde en in die hoedanigheid Bijmans rechterhand: “Strenge gebouweisen worden vaker gesteld, maar of daaraan ook werkelijk is voldaan, wordt achteraf zelden goed getoetst. Daarom hebben we besloten om kort voor de oplevering warmtemetingen uit te voeren. Zodat we zeker weten of de aannemer het werk goed heeft uitgevoerd.” Mede daarom liet Scholtens al tijdens de bouw soortgelijke metingen uitvoeren.

Met goed gevolg, want alle aansluitingen bleken ruimschoots te voldoen.

BLIJ Centraal aan de binnenkant staat de entree met vide, met daaromheen de verschillende functies. Direct links na binnenkomst bevindt zich de biblio-

URSEM | Brede School

theek. Die is gescheiden door een schuifwand van glazen panelen. Aan diezelfde kant bevinden zich ook de lokalen van de katholieke Bavoschool. Op de begane grond huist de onderbouw, op de laag erboven de hogere klassen.

De tweede basisschool (openbaar onderwijs Langereis) bevindt zich aan de andere kant en is ook verdeeld over zowel de begane grond als verdieping. De peuterspeelzaal, buitenschoolse opvang en het kinderdagverblijf ten slotte zijn gevestigd in min of meer aparte vleugels. Nu, vlak voor de oplevering is goed te zien hoe beide scholen hun wensen kenbaar konden maken. Soms voor eigen kosten. Hertog: “De Bavoschool wilde bijvoorbeeld dynamische verlichting met regelbare kleurtinten, maar dat bleek financieel niet haalbaar.

Het schoolbestuur is daarom bijgesprongen. En de school is er blij mee.” ❚

Projectinfo TWEE SCHOLEN Er komen twee scholen in het nieuwe Ursemse schoolgebouw, waaronder de Bavoschool met katholiek basisonderwijs. Directeur Esther van Dortmont is er als een kind zo blij mee.

Samenwerking noemt ze een belangrijk onderwijsspeerpunt: Bavoschooldirecteur Esther van Dortmont wil dat haar leerlingen open staan voor ieder ander. Niet vreemd daarom dat ze zich bijzonder verheugd toont met het nieuwe gebouw.

Voor het eerst in de Ursemse geschiedenis zullen katholiekgezinde en ‘openbare’ leerlingen (school Langereis) de lessen volgen onder hetzelfde dak. Van Dortmont: “Ursem is een dorp. Zoals vaker te zien in provincies werd met wie je optrekt, vaak van huis uit bepaald. Wij willen dat onze leerlingen geen onderscheid maken tussen religie of cultuur. Het is een prachtig gebouw om met de Langereis te kunnen samenwerken.”

Keuken Ze doelt speciaal op de open opzet van het gebouw. Geen hokkerige lokalen en benauwde gangen, maar weids en transparante ruimten, waardoor de kinderen onderling gemakkelijk contact kunnen maken. Iets dat ook te danken blijkt aan de geboden inspraak, zegt Van Dortmont: “Alle toekomstige gebruikers mochten voluit schieten op de schetsen van de architect. Vijf inzendingen kwamen op tafel, en deze vond ik er echt met kop en schouders bovenuit steken. En het is natuurlijk prettig wanneer anderen hetzelfde blijken te denken.” Wat haar ook beviel was de geboden ruimte voor speciale gebruikerswensen. Zo staat nu in één van de lokalen een gezamenlijke en op hoogte gemaakte keuken, waar kinderen tijdens de lessen leren koken. Van Dortmont: “Ik ben er heel blij mee.”

Wij wensen alle kinderen een plezierige schooltijd toe!

Inpandige entree

Ursem, brede school Ursem

Bouwinfo

’t Veld, school Veldzicht

Schagen, Aloysiusschool

www.scholtens.eu

OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING INSTALLATIES ADVIEZEN

Gemeente Koggenland – Noord-Holland Cita Architecten – Utrecht Scholtens Bouw BV – Wognum Klaver Technisch Bedrijf BV – Obdam Beekink Installatieadviseurs – Nieuwerkerk a/d IJssel,

DWA Energieadvies – Bodegraven CONSTRUCTEUR Van der Laar, advies- en ingenieursbureau voor bouwconstructies – Eindhoven BOUWKOSTEN € 5.8 miljoen BOUWPERIODE december 2012 – mei 2014

| 23 14790340_scholtens.indd 1

23-06-14 10:20

DELFT | Campus Spoorzone

HOOGWAARDIGE Tekst | Liliane Verwoolde

SCAN WITH

Beeld | Smit's bouwbedrijf

STUDENTENWONINGEN In opdracht van de Stichting DUWO realiseert Smits Bouwbedrijf in Delft 521 duurzame studentenwoningen. DUWO heeft hiervoor een duidelijk Plan van Eisen. Als de tijd wat ruimer wordt, kiest zij echter voor een duurzamer vorm van bouwen. Maar binnen hetzelfde budget.

Hierop bundelen gemeente Delft, Leeuwenkamp Architecten, VIAC Installatie Adviseurs en Smits Bouwbedrijf hun krachten. Zij ontwikkelen een plan waarbij de 521 studentenwoningen worden gebouwd in een vierkant, met in de binnenruimte een parkeergelegenheid voor circa 100 auto’s. Op de begane grond bevinden zich diverse gemeenschappelijke ruimtes, waaronder twee containerruimtes, twee fietsenstallingen en technische ruimtes. Op de eerste verdieping is een wasserette. Voor het overige hebben de vijf bouwlagen steeds dezelfde indeling. In het midden bevindt zich een centrale gang

24 |

met links en rechts de deuren naar de studentenkamers. De ‘studettes’ variëren van 18 m2 tot 24 m2 en hebben een eigen keuken, badkamer met toilet en een woon-/studeerkamer.

DUURZAME WINST Om Campus Spoorzone duurzaam te bouwen, kiest het bouwteam voor een degelijke bouwwijze – betonskeletbouw - gecombineerd met moderne technische installaties. Denk hierbij aan de inzet van thermische zonne-energie,

DELFT | Campus Spoorzone

Bouwinfo PROJECTNAAM Spoorzone Delft, Hoogwaardige studentenhuisvesting

OMSCHRIJVING 521 zelfstandige studentenkamers (zogenaamde ‘studettes’)

OPDRACHTGEVER DUWO, Delft

ONTWERP Leeuwenkamp Architecten, Alkmaar

ADVISEUR CONSTRUCTIE Van Rossum, Amsterdam

ADVISEUR INSTALLATIES EN BOUWFYSICA VIAC, Houten

INSTALLATEURS gecombineerd met een waterpomp en gevels van gerecyclede bakstenen van het ClickBricksysteem. Eerdere voorgenomen ‘toeters en bellen’ laten ze vallen. Zo wordt veel duurzame winst geboekt binnen hetzelfde budget.

Elektra MV/WTW Loodgieter CV en warmwatervoorziening

ETB Cas Sombroek, Volendam Steboma, Beverwijk P.C. van der Horst, Uitgeest Bogro, Snelrewaard

PROJECTMANAGEMENT EN HOOFDAANNEMER

PREFABRICEREN EN TIJD WINNEN

Smit’s Bouwbedrijf, Beverwijk

“Belangrijk in dit verband was de beslissing om Campus Spoorzone op te trekken als ‘tunnelproject’”, vertelt Frits Dimmers, bedrijfsleider Smits Bouwbedrijf. “De inbouw van de woningen wordt geprefabriceerd en dat bete-

BOUWPERIODE Oktober 2013 – december 2014

'CAMPUS SPOORZONE LIGT IN EEN MOOIE, GROENE OMGEVING, OP LOOP- EN FIETSAFSTAND VAN HET CENTRUM VAN DELFT EN HET CENTRAAL STATION'

Oosterdokseiland, Amsterdam

kent tijdwinst. Het bouwen gebeurt dan ook razendsnel. Met een tempo van 30 woningen per week liggen we keurig op schema. De studenten hebben hier straks een ideale plek. Campus Spoorzone ligt in een mooie, groene omgeving, op loop- en fietsafstand van het centrum van Delft en het Centraal Station.” ❚

Samenwerken aan de toekomst Een partner die de meerwaarde van samenwerking onderkent.

Die haar kennis, kunde en ervaring inbrengt. Die samen met de opdrachtgever en andere experts projecten ontwikkelt en realiseert die waarde toevoegen aan hun omgeving. Nu én in de toekomst. Zo’n partner is Smit’s Bouwbedrijf.

smitsbouwbedrijf.nl

SCAN WITH

| 25

SLIEDRECHT | Brede School Prickwaert

Tekst | Hilda Bosma

Beeld | Slingerland

TWEE SCHOLEN ONDER EEN GROENDAK

In de wijk Prickwaert te Sliedrecht verrijst op de plaats van CBS Anne de Vriesschool een Brede School. MFC De Prickwaert biedt huisvesting aan twee basisscholen, CBS Anne de Vries en OBS Roald Dahl en buitenschoolse opvang.

Slingerland Bouw kreeg de opdracht voor de bouw van het moderne pand.

Het heeft ronde vormen en bestaat uit twee bouwlagen. Projectmanager Hendry van Riesen: “De school wordt duurzaam gebouwd, is milieuvriendelijk en energiezuinig en zal voldoen aan het concept Frisse Scholen. Zo zijn er veel te openen ramen en een deel van het dak is voorzien van een groendak, ten gunste van het binnenklimaat in de zomer. De school warmt daardoor minder snel op.”

RUIMTES Op de begane grond bevinden zich de kantoren, teamruimte, lokalen, speellokalen, leerplein, toiletten, bergingen en de garderobe. De eerste verdieping huisvest kantoren, technische ruimte, lokalen, leerpleinen, toiletten en bergingen. De twee speellokalen kunnen worden omgevormd tot één lokaal/

26 |

aula, waaraan tribunes kunnen worden gekoppeld voor bijvoorbeeld schoolmusicals en andere evenementen.

Van Riesen: “De gemeente heeft in het voortraject veel met de schoolbesturen overlegd. We hebben nauw samengewerkt met bouwmanager AVBO Bouworganisatie en Advisering en alle onderaannemers. Door een goede communicatie met onze onderaannemers en leveranciers en tevens het meewerken van de opdrachtgever kunnen wij het project in elf maanden tijd realiseren.”

KWALITEITSVERBETERING Van Riesen: “De nieuwbouw is een kwaliteitsverbetering voor de wijk. Het schoolgebouw krijgt een nieuwe toegang om de woonwijk te ontlasten, zodat het verkeer via de rondweg de school kan naderen.” ❚

SLIEDRECHT | Brede School Prickwaert Zorg

Onderwijs

Projectinfo Utiliteitsbouw Kantoren

CBA TIEL STERK IN COMPLETE BINNENAFBOUW

Slingerland Bouw b.v. is een dynamische bouworganisatie, die gevestigd is in het centraal gelegen Nijkerk, nabij de A28. Met een Slingerland Bouw b.v. team van enthousiaste is een dynamische medewerkers is bouworganisatie, Slingerland Bouw

die gevestigd in het actief in zowelisde centraal gelegen utiliteitsbouw alsNijkerk, de

Bedrijfsgebouwen Showrooms Utiliteitsbouw

De klus is geklaard. In amper negen maanden tijd werd Brede School Prickwaert in Sliedrecht gerealiseerd. CBA Tiel verzorgde de complete binnenafbouw van de nieuwbouw.

Maatschappelijk Woningbouw Showrooms

nabij de A28. Met een woningbouw.

Onze team van enthousiaste opdrachtgevers medewerkers bestaan uit is Slingerland Bouw particulieren,

actief in zowel de bedrijven, utiliteitsbouw als deen overheidsinstanties woningbouw. Onze projectontwikkelaars. opdrachtgevers bestaan uit

Agrarisch

Zorgsector Woningbouw

Appartementen

Slingerland Bouw b.v. particulieren, Postbus 203 bedrijven, 3860 AE Nijkerk overheidsinstanties en Tel. 033 - 246 21 21 projectontwikkelaars.

Fax 033 - 246 65 00 info@slingerlandbouw.nl

Onderwijssector Zorgsector

Slingerland Bouw b.v.

Postbus 203 3860 AE Nijkerk Tel. 033 - 246 21 21 Fax 033 - 246 65 00 info@slingerlandbouw.nl

Kerkbouw Onderwijssector

Woningen

Renovatie en Onderhoud

Slingerland Bouw www.slingerlandbouw.nl

www.slingerlandbouw.nl

UwKerkbouw bouw Onze zorg!

Op de plaats waar voorheen de Anne de Vriesschool gehuisvest was, staat nu een modern multifunctioneel gebouw. Brede School Prickwaert biedt vanaf het nieuwe schooljaar onderdak aan het openbaar basisonderwijs, christelijk basisonderwijs, een peuterspeelzaal en een kinderdagverblijf. In totaal gaat het om twintig klaslokalen die zijn verdeeld over twee verdiepingen. CBA Tiel was ruim drie maanden bezig met de complete afbouw van het complex. Het bedrijf monteerde de metalstudwanden, systeemplafonds en kozijnen. Werkvoorbereider en calculator René Kiezenberg van CBA Tiel spreekt van een grote klus. “Dat mag je wel zeggen met 2.400 vierkante meter aan metalstudwanden en 2.300 vierkante meter aan systeemplafonds.” Volgens Kiezenberg was de maatvoering lastiger dan gebruikelijk. “Dat had te maken met het schuine dak. Daardoor liepen ook de plafonds schuin door. Maar ook bij de wanden was er geen sprake van recht toe recht aan. Dat vergde een goede afstemming. Door onze kennis en kunde vormde dit geen probleem en is alles naar wens verlopen.”

Slingerland Bouw www.slingerlandbouw.nl

Uw bouw Onze zorg!

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Vereniging Christelijk Onderwijs Sliedrecht – Sliedrecht Stichting Openbaar Primair Onderwijs (OPOPS) – Papendrecht

ONTWERP/ADVISEUR INSTALLATIES Bureau Bos – Baarn

BOUWDIRECTIE AVBO Bouworganisatie en Advisering – Hardinxveld-Giessendam

CONSTRUCTEUR Raadgevend ingenieursbureau Van Dijke BV – Alphen aan den Rijn

HOOFDAANNEMER Slingerland Bouw B.V. – Nijkerk

INSTALLATIES Schoonderbeek Installatie BV – Hillegom (E-installaties); HulstFlier Installateurs Dordrecht B.V. – Dordrecht (CV- en luchtbehandelingsinstallaties)

BOUWPERIODE augustus 2013 – juli 2014

BOUWKOSTEN ca. € 3.200.000,-

| 27

RIJSSEN | Jacobus Fruytier

Tekst | Richard Stegers

Beeld | Hugo Kamperman

BOUWBEDRIJF SLAAGT VOOR EXAMEN BIJ NIEUWBOUW JACOBUS FRUYTIER De Jacobus Fruytier-leerlingen van havo 4 en 5 krijgen dit jaar voor het eerst hun onderkomen in Rijssen. Vanwege de nieuwbouw aan het Stroekeld hoeven ze niet langer uit te wijken naar de locatie Apeldoorn van de reformatorische scholengemeenschap. Havo 5-leerlingen hebben daardoor in 2014 examen kunnen doen in Rijssen. In februari is de nieuwe vleugel opgeleverd. De aanbouw levert zeven extra lokalen op.

“We hebben nu de havo-top, klas 4 en 5 in Rijssen, en opeens 120 leerlingen meer. De lokalen in de nieuwbouw zijn voor het overgrote deel bedoeld voor deze leerlingen”, vertelt locatiedirecteur Wim ter Harmsel. “We hebben twee lokalen achter elkaar laten bouwen waarvan de ene van normale afmeting en de andere wat kleiner is. Die lokalen zijn gescheiden door een panelenwand, als we die wegschuiven heb je in één keer een examenzaal.

Dat hebben we dit jaar ook gedaan: voor de examenkandidaten van de TL – Theoretische Leerweg – en voor de havo-leerlingen.” Met de uitbreiding is de Jacobus Fruytier-scholengemeenschap klaar voor de toekomst. “De capaciteit is optimaal”, vindt Ter Harmsel. “Maar ik heb nog wel een idee.

We hebben een gymnasium-onderbouw klas 1, 2 en 3. Die leerlingen moeten ook weer voor de eindfase naar Apeldoorn. Omdat de havo-top collega’s vereist die eerstegraadsbevoegd zijn, kunnen ze ook lesgeven in het vwo en denk ik in eerste instantie aan een uitbreiding in die afdeling.”

“Vorig jaar mei, voor de bouwvak, zijn we begonnen met dit project”, zegt Bram ter Harmsel, mededirecteur van Bouwbedrijf Ter Harmsel. “De bouw is prima verlopen, het liep heel mooi volgens planning. Per dag werden de werkzaamheden gehaald en uiteindelijk is de laatste fase twee weken voor de einddatum opgeleverd.” Voordat werd begonnen met de verbouw en uitbreiding is er een nieuw gedeelte van het schoolplein aangelegd.

In de schoolvakantie is gestart met een interne verbouwing van de school. “De nieuwbouw staat niet recht aan het bestaande schoolgebouw, het is een hoek die er schuin tegenaan is gebouwd.

De school is nu geen vierkante blokkendoos meer, er zit een knik in – dat vind ik het meest bijzondere van het verhaal”, aldus Ter Harmsel. “Het be-

28 |

staande gebouw had zowel links als rechts een trappenhuis. Bij de uitbreiding zou er een derde trappenhuis bij worden gebouwd, toen hebben we voorgesteld om één van de bestaande trappenhuis dicht te maken. Dat is uiteindelijk ook gebeurd, de betontrappen zijn er uitgehaald en er zijn kantoren van gemaakt die bij de uitbreiding zijn aangetrokken.”

De nieuwe vleugel van Jacobus Fruytier bestaat uit drie verdiepingen, met daaronder een kelder.

“De bouw van de kelder was de grootste uitdaging voor ons, maar ook de planning was een flinke klus. We hebben alles goed afgestemd. Als je aan het bouwen bent, kun je herrie niet altijd voorkomen. Er hebben heiwerkzaamheden plaatsgevonden bij de aanleg van de kelder. Ja, dat geeft natuurlijk wel wat lawaai. Het voordeel was dat de examens zijn afgelegd in één van de zalen van een kerkgebouw in de buurt.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Bestuur Jacobus Fruytier Scholengemeenschap Apeldoorn

ONTWERP Jorissen Simonetti architecten – Rijssen

ADVIES CONSTRUCTIE Raadgevend Ingenieursbureau van Dijke B.V. – Alphen aan den Rijn

ADVIES E-INSTALLATIES Stabiel Advisering – Rijssen

UITVOERING Bouwbedrijf ter Harmsel BV

INSTALLATIES BAM Techniek Regio Oost – Apeldoorn en Van Dam Groep – Rijssen

BOUWKOSTEN € 750.000 (ex btw) voor alleen het bouwkundig gedeelte, de installaties zijn apart aanbesteed

BOUWPERIODE mei 2013 – begin 2014

BRUTO VLOEROPPERVLAKTE kelder: 107 m², begane grond: 185 m², eerste verdieping: 185 m², tweede verdieping: 185 m²

RIJSSEN | Jacobus Fruytier

BOUW- OF VERBOUWINGSPLANNEN? Profiteer nu van de aantrekkelijke 6% BTW regeling Voor al uw timmerwerk (kozijnen etc.) in eigen timmerfabriek, snelle accurate afhandeling Aanpassingen voor gehandicapten Verbouwingen groot en klein Neem contact op voor een scherpe aanbieding

Bouwbedrijf Ter Harmsel BV is een allround bouwbedrijf, thuis in alle segmenten van de bouw.

Jutestraat 43-45, 7561 TS Rijssen T 0548 51 29 83 F 0548 52 14 12 E info@bouwbedrijf-terharmsel.nl W www.terharmsel.eu

| 29

AKOESTIEK OP SCHOOL

Hoogwaardige akoestische vloer- en wandsystemen Van trillingsdemping tot geluidsabsorptie, Vilton ontwikkelt, produceert en levert systemen om geluidsoverlast te voorkomen en de akoestiek te verbeteren. Zo heeft de nieuwe Brede School Villa Vlinderhof een hoogwaardige akoestische vloer- en wandoplossing gekregen welke door Vilton ontworpen, geproduceerd en gemonteerd is. In deze school, gebouw door Muller Bouw te Oss, worden onderwijs, kinderopvang en sportfunctie geĂŻntegreerd tot een kindleercentrum voor kinderen van 0 tot 13 jaar. De ingenieurs van Vilton zijn vanaf de ontwerpfase betrokken bij dit project en hebben in samenspraak met de bouwfysische adviseur het juiste vloer- en wandsysteem bepaald.

GEEN OVERLAST DOOR HOOGWAARDIG ZWEVENDE VLOER Omdat de gymzaal zich op de 1e verdieping bevindt is er een verhoogde akoestische eis aan de gymzaalvloer gesteld.

Bij een gymzaal geldt dat geluid voorkomend uit rennen, springen en (basket)ballen vooral de frequentiebanden van 31,5 en 63 Hz van belang zijn.

30 |

Veelal ligt de resonantiefrequentie van een volvlaks zwevende dekvloer juist in dit gebied. Dat wil zeggen dat de trillingen veroorzaakt door rennen, springen en (basket)ballen niet worden tegengehouden, maar juist worden doorgegeven. Om deze reden wordt er een afveerfrequentie van kleiner dan 10 Hz gevraagd. Om deze eis te behalen is er een zwevende vloer op trillingsdempers gecreĂŤerd, Vilton CDM ISO-FLOAT. Vilton heeft dit zwevend

vloer systeem uit prefab elementen opgebouwd welke volgens een vooraf gemaakt legplan, door Vilton services, onder garantie zijn gemonteerd.

Een belangrijk detail in deze vloer zijn de vloerpotten voor de sporttoestellen, welke zo zijn ontworpen dat er geen contactbruggen ontstaan bij de dynamische werking van de Vilton CDM ISO-FLOAT vloer.

AKOESTIEK OP SCHOOL

RUIMTEAKOESTIEK Om de nagalmtijd in de gymzaal naar het gewenste niveau te brengen is er een geluidsabsorberend materiaal toegepast. Hier is voor het eigen ontwikkelde Viltsonic wandsysteem gekozen. Deze is in de gymzaal rondom tot een hoogte van 2,4 meter aangebracht. Viltsonic wordt standaard ‘blind’ gemonteerd. In overleg met de aannemer Muller Bouw en de architect zijn kleur, afwerkingen en aansluitingen bepaald.

Viltsonic is een ‘balvast’ systeem bestaande uit geperforeerde MDF-panelen, afgewerkt met versterkt wolvilt. Deze panelen zijn op een spouw, gevuld met 40mm hoogwaardig geluidsabsorberend materiaal bevestigd. De panelen worden geprefabriceerd waardoor ze eenvoudig en snel door Vilton services gemonteerd konden worden.

ADVIES OP MAAT De akoestische expertise van Vilton houdt niet op bij alleen vloer- en wandoplossingen. Vilton heeft ook oplossingen voor akoestische opleggingen tot aan complete gebouw ontkoppelingen, trillingsisolatoren voor in gevels, akoestische ontkoppeling voor machines, plafondsystemen en ruimteakoestiek. Op onze site vindt u hierover uitgebreide productinformatie en mooie referenties van projecten. Adviseurs, constructeurs, architecten en aannemers ervaren het gemak en de kwaliteit van onze producten. Oplossingen zijn zelden standaard. Vilton ontwerpt, levert en monteert daarom producten op maat.

GELUIDSABSORBERENDE KUNST – VILTON ISONIC VISUAL Vilton Isonic Visual akoestisch wandpaneel is een geluidabsorberend element opgebouwd uit een aluminium frame, geluidabsorberend materiaal en een doek als afwerking. Het doek, dat in het frame wordt gespannen, kan worden bedrukt met een afbeelding naar keuze. Vilton Isonic Visual wordt toegepast als geluidabsorptie en heeft tevens een esthetisch doel.

De panelen worden op maat gemaakt en bijvoorbeeld tegen wanden en/of plafonds gemonteerd voor het verbeteren van de akoestiek in galmende ruimten. ❚

VILTON B.V. Minervaweg 99 8239 DL Lelystad T +31 (0)88 8877122 F +31 (0)88 8877121 M info@vilton.nl W www.vilton.nl

| 31

UTRECHT | VSO Rotsoord

Tekst | Liliane Verwoolde

Beeld | Bouwbedrijf Peters Peters

Een gebouw met een top-akoestiek In Utrecht bouwen Kentalis Het Rotsoord en het Auris College Utrecht samen een nieuw schoolgebouw. Dankzij deze samenwerking kunnen zij kinderen met gehoor- en taalproblemen nog meer opleidingsmogelijkheden bieden.

In het nieuwe gebouw komen straks leerlingen uit de hele provincie Utrecht bij elkaar in de klas.

Dit kan omdat Kentalis Het Rotsoord en het Auris College Utrecht beide zorg en onderwijs geven aan kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS), doof- of slechthorendheid. Het nieuwe gebouw is onderdeel van het Masterplan Onderwijshuisvesting van de gemeente Utrecht.

LOKALEN Het schoolgebouw bestaat uit één groot bouwvolume met twee bouwlagen. Op de begane grond ligt de sporthal met twee zalen. De sportzalen zijn gescheiden door een flexibele vouwwand, waardoor ze apart, maar ook als één ruimte kunnen worden ingezet. In het midden van het gebouw is een grote centrale hal met vide. Boven de vide lopen lichtstraten, waardoor ook in het hart van het gebouw het daglicht volop binnenvalt.

Op de begane grond bevinden zich de

32 |

kleedkamers, docentenkamers en de leslokalen voor bijzondere vakken als drama en muziek. Op de verdieping worden de traditionele leslokalen ingericht.

LASTIGE START “De nieuwe school wordt gebouwd op hetzelfde terrein als de vorige school”, vertelt Maikel van Hal, projectleider van aannemersbedrijf Peter Peters. “Hierdoor bevonden zich op het bouwterrein nogal wat leidingen van nutsbedrijven. Die hebben de start van het werk enigszins bemoeilijkt, maar daarna ging het snel.” De hoofddraagconstructie bestaat uit staal gecombineerd met dragende kalkzandsteen wanden. De buitenzijde van het gebouw krijgt een levendige uitstraling door

de afwisseling van traditioneel halfsteens metselwerk en klampmetselwerk in tegelverband.

SAMEN OPTIMALISEREN “Het ontwerp was volledig uitgewerkt, toen het werk werd aanbesteed”, vertelt Toine Kooymans, acquisiteur van Peter Peters Bouwbedrijf. “Het zou gegund worden op basis van de economisch voordeligste aanbieding, plan van aanpak, planning en optimalisaties. Om goed voor de dag te komen, hebben we voor de elektrotechnische installaties samengewerkt met RTP Elektrotechniek in Afferden; Megens Installaties heeft meegedacht over de werktuigbouwkundige installaties. Samen konden we slimme optimalisaties voorstellen, waardoor de kwaliteit van het gebouw omhoog ging en de prijs naar beneden.”

AKOESTIEK Een belangrijke optimalisatie heeft betrekking op de akoestiek van het gebouw. Kinderen met gehoorproblemen zijn immers gevoelig voor

UTRECHT | VSO Rotsoord

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Koninklijke Kentalis

ONTWERP Van de Berg Architecten – Houten

CONSTRUCTIE IMd Raadgevende Ingenieurs – Rotterdam

ADVIES galm. Kooymans: “In het ontwerp was hiermee al veel rekening gehouden, maar we hebben nogal wat ervaring in het verbeteren van de akoestiek in gebouwen. Zo hebben we voor de plafonds en muren materialen voorgesteld met een hogere akoestische waarde en een lagere prijs. Ook hebben we goed gekeken naar het onderhoud van het gebouw. Alles is nu sterk en onderhoudsvriendelijk.”

Ook bij de afbouw wordt nog veel aandacht besteed aan het geluiddempende vermogen van de

materialen. Zo worden de vloeren bekleed met vloerbedekking en de traptreden met rubber. Verder zit VSO Rotsoord vol met energiezuinige installaties. De warmteopwekking is geregeld met een WKO-installatie. De verblijfsruimtes hebben een ruimteregeling – hiermee kan de temperatuur per ruimte geregeld worden – en een CO2-regeling voor ventilatie. In februari 2015 kunnen de leerlingen naar een nieuw en modern gebouw dat geheel op hen is afgestemd. ❚

Klictet Advies – Waalwijk

UITVOERING Aannemersbedrijf Peter Peters – Schaijk

W-INSTALLATIES Megens Installaties – Druten

E-INSTALLATIES RTP Elektrotechniek – Afferden

BOUWPERIODE februari 2014 – februari 2015

Samen realiseren wij

VSO Het Rotsoord

| 33

uw constructies in staal en rvs: • staalconstructies • trappen en trapleuningen • meubelen • tuinafwerking en hekwerken • interieurwerk

naar eigen idee of ontwerp

Vahsen Constructies Industriestraat 27 6135 KG Sittard T. +31 (0)46 - 451 03 73 F. +31 (0)46 - 452 55 49 info@vahsen.nl

Zelissen BV

trappen, ramen, deuren en beplating Industriestraat 27 6135 KG Sittard T. +31 (0)46 - 451 99 70 info@zelissenbv.nl

HEERLEN | Arcus College

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | Martijn van den Bouwhuijsen en John Dummer

ONVERWACHTE BOUWVERTRAGING DOOR ONTDEKKING OUDE MIJNGANG

Transparante nieuwbouw Arcus College excelleert in duurzaamheid De transparante nieuwbouw van het Arcus College zit boordevol duurzame toepassingen. De daken zijn begroeid met sedum of bedekt met zonnepanelen. De theaterzaal is omhuld met een groene gevel. Mijnwater wordt gebruikt om het gebouw te verwarmen. De hoofdvorm van het schoolgebouw is eigenzinnig met zes torens voor de studierichtingen bovenop een multifunctionele bouwlaag. LAUDY Bouw heeft 6 mei j.l, na enige vertraging door de ontdekking van een mijngang, het project opgeleverd. Dit najaar wordt de school in gebruik genomen.

In totaal stak LAUDY Bouw & Ontwikkeling zo’n 75.000 mensuren in het project. Tijdens topdruktes was er tot 250 man op locatie werkzaam.

Projectleider Lex Gulikers: “De bouw liep zestien weken vertraging op door de ontdekking van een oude mijngang, na het verlenen van de bouwopdracht. Op honderd meter diepte bevindt zich een oud gewelf. Om de kans op paalverzakking te voorkomen, zijn maatregelen genomen. De funderingsbalken op de palen zijn sterker uitgevoerd dan in het aanvankelijke bestek stond.”

EIGENZINNIGE VORMGEVING De draagconstructie van het Arcus College bestaat uit beton. Bovenop een palenfundering verrees een skelet met veel zichtbeton. Het schoolgebouw kent een aparte contour met zes torens voor de studierichtingen. Een gedeelte van het dak is begroeid met sedum. Een gedeelte is bedekt met zonnepanelen. Een aparte stalen dakopbouw herbergt de installaties.

De gevels kennen een gevarieerde opbouw met veel ramen met aluminium kozijnen. Op de bega-

ne grond zijn de dichte gevelwanden bekleed met polyesterbeton met reliëf. De centraal gelegen theaterzaal kreeg aan de binnen- en buitenkant beplanting. De gebouwschil langs de verdiepingen is grotendeels voorzien van goudkleurige aluminium gevelbeplating. Iedere toren kreeg eigen kleuraccenten voor de herkenbaarheid van de studierichtingen. Dit komt tot uiting in gekleurde raamkaders, vloerbedekking en tegelwerk op verdiepingen.

MIJNWATER “In de omgeving van het Arcus College worden meerdere gebouwen verwarmd en gekoeld door water uit oude mijnen”, zegt Gulikers. “Het water wordt centraal opgepompt en middels een leidingsysteem door de gemeente Heerlen rondgepompt naar de gebouwen. Door de bouw van de bijbehorende installaties van het Arcus College naar voren te trekken, konden we in een vroeg stadium beschikken over warmte voor de uitvoerende bouw en het gebouw zelf in gebruiksstadium.” ❚

Bouwinfo De gevels kennen een gevarieerde opbouw met veel ramen met aluminium kozijnen.

Het schoolgebouw kent een aparte contour met zes torens voor de studierichtingen.

OPDRACHTGEVER Arcus College Heerlen

ONTWERP IAA Architecten – Enschede

UITVOERING LAUDY Bouw & Ontwikkeling – Sittard

INTERIEURBOUW Soons – Schimmert

INSTALLATIES Cofely Zuid – Maastricht

VLOEREN Unipro – Haaksbergen

TRAPPEN, LIFTCONSTRUCTIES, LUIFEL, SPUWERS, PLINTEN EN BRANDWERENDE PUIEN Vahsen Constructies – Sittard

BOUWPERIODE De hoofdvorm van het schoolgebouw is eigenzinnig met zes torens voor de studierichtingen, bovenop een multifunctionele bouwlaag.

november 2011 – mei 2014

| 35

what a floor can do.

Een vloer is de belangrijke functionele basis van elke ruimte, maar functionaliteit gaat zeker niet alleen over praktische aspecten. Een vloer bepaalt ook de sfeer en het gevoel van de ruimte waarin men woont, werkt, leert.

Arturo biedt een grenzeloos scala aan mogelijkheden om daar vorm aan te geven. Arturo maakt vloeren die perfect passen bij de functie van de ruimte, maar die bovendien alle eisen en wensen vertaalt naar een volstrekt uniek vloerconcept, zowel voor nieuwbouw als renovatie.

Een Arturo vloer is net zo uniek als de opdrachtgever. Ontdek wat een vloer kan doen.

Industriestraat 15 - Postbus 33 - 7480 AA Haaksbergen NL T +31 (0)53 573 73 73 - www.arturoflooring.nl

HEERLEN | Arcus College

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | Martijn van den Bouwhuijsen en Unipro

GEVARIEERD ENSEMBLE VAN VLOERBEDEKKING PAST BIJ MODERN KARAKTER NIEUWBOUW

Proactieve specialist geeft advies op maat en levert passende vloersystemen voor Arcus College Unipro gaf maatwerk advies en leverde fraaie en functionele Arturo kunstharsvloersystemen voor het Arcus College. De vloerenspecialist uit Haaksbergen, die recentelijk investeerde in een duurzame productiefaciliteit met GPR 8,66, raakte in de ontwerpfase betrokken bij het bouwproject. Unipro stelde zich proactief op en leverde producten voor 6.300 m² gietvloeren en 11.400 m² coatingsystemen In totaal zijn er vier verschillende kunstharsvloeren van het merk Arturo verwerkt in het Arcus College, waarvan 6.300 m² gietvloeren en 11.400 m² coating. De kunstharsvloeren worden afgewisseld door vloerdelen met tapijt. Condor Vloeren gebruikte hiervoor de lijmen van Uzin, die ook door Unipro werd geleverd. De combinatie van verschillende vloerbedekking in diverse kleuren resulteert in een afwisselend beeld, passend bij de moderne uitstraling van het schoolgebouw.

ONTWERP GEWIJZIGD Via IAA Architecten raakte Unipro betrokken bij het ontwerp van het Arcus College. De leverancier uit Haaksbergen gaf advies over de vloersystemen, wat later in het bestek werd verwerkt. Nadat bouwkundig aannemer LAUDY Bouw & Ontwikkeling de aanbesteding had gewonnen, raakte Unipro via de vloerverwerker Bovitec betrokken bij de uitvoering. Technisch commercieel adviseur Ronald Vugts: “In de verblijfsruimtes is vanwege

esthetische en functionele redenen gekozen voor vloerbedekking en PU gietvloeren. De parkeergarage, de fietsenberging en de bordessen kregen een passende antislipcoating. In overleg is het vloerenontwerp gedeeltelijk aangepast. We besloten om ook de betonvloeren in de verkeersruimtes allemaal te voorzien van een PU-gietvloer in plaats van een epoxy vloercoating. Hierdoor kregen deze verkeersruimtes een esthetisch verantwoorde afwerking, waarbij onregelmatigheden in de ondergrond niet meer zichtbaar zijn door een laagdikte van 2 mm. Bij een vloercoating met een geringe laagdikte blijven deze zichtbaar.”

GROENSTE FABRIEK VAN EUROPA “Unipro bestaat vijftig jaar”, zegt Vugts. “We leveren alles voor het leggen, onderhouden en renoveren van diverse vloeren. Innovatieve productiemethoden, een vakkundig advies en meer dan honderd enthousiaste medewerkers leggen de basis voor perfecte vloeren. Onze kosteloze verzekerde garantie op advies en producten geeft gebruikers zekerheid. Bij Unipro zijn MVO en duurzaamheid belangrijk. MVO komt bijvoorbeeld tot uiting in deelname aan de Alpe d'Huzes. Duurzaamheid is zichtbaar in onze nieuwe fabriek; de groenste productiefaciliteit van Europa met een GPR-score van 8,66.” ❚

De kunstharsvloeren worden afgewisseld door vloerdelen met tapijt.

Arturo verzorgde ook in functionele ruimtes voor een passende gietvloer.

| 37

HEERLEN | Arcus College

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen Beeld | Vahsen Constructies

LUIFEL, TRAPPEN, LIFTCONSTRUCTIES, SPUWERS, PLINTEN EN BRANDWERENDE PUIEN VAN SITTARDSE MAKELIJ

Groot project voor producent van stalen en RVS constructies onder hoge tijdsdruk Vahsen Constructies engineerde, produceerde en monteerde diverse constructies van RVS en staal voor het Arcus College in Heerlen. De opdracht, één van de grootste uit de productiegeschiedenis van het Sittardse familiebedrijf, behelsde liftconstructies, brandwerende ramen en deuren, waterspuwers, plinten, trappen, hekwerken en een luifel bij de hoofdingang. De bouw stond onder hoge tijdsdruk. Om de planning te kunnen halen, werd er door Vahsen overgewerkt en extra montagecapaciteit ingehuurd.

Op voorspraak van bouwkundig aannemer LAUDY Bouw & Ontwikkeling raakte Vahsen Constructies betrokken bij het nieuwbouwproject Arcus College. De opdracht was zo groot, dat het productiebedrijf uit Sittard ook dochterbedrijf Zelissen BV inzette. Directeur-eigenaar Louis Vahsen, die de derde generatie van het familiebedrijf vertegenwoordigt, zegt hierover: “Vanuit twee locaties in Sittard werden de metalen producten geëngineerd en geproduceerd. In totaal leverden en monteerden we 25 stalen trappen verdeeld over het hele schoolgebouw in Heerlen, bijvoorbeeld ter plaatse van de zes vides en de parkeergarage. De trappen in de vides zijn door een ander bedrijf met geluidsisolerend materiaal bekleed voor een optimale akoestiek. Hiernaast waren we verantwoordelijk voor de realisatie van zes stalen liftconstructies die zich in de vides bevinden, de bouw van twintig brandwerende stalen puien en de montage van RVS waterspuwers, honderden RVS plinten en de luifel bij de hoofdingang. Alle aluminium en RVS constructies zijn aan de betonnen draagconstructie verankerd.”

PRODUCEREN EN MONTEREN ONDER HOGE TIJDSDRUK Vahsen Constructies maakte in 2011 al een calculatie voor de productie en montage van de metalen constructies. In oktober 2013 kwam de definitieve opdracht. “Vahsen Constructies, dat negentig jaar bestaat, engineerde de bouwkundige details in samenspraak met de architect en LAUDY Bouw & Ontwikkeling. Hierbij werd

38 |

rekening gehouden met de tekeningen en wensen van onder meer de installateurs en de plafondbouwer”, zegt Vahsen. “De inbouw van de stalen en RVS producten stond onder hoge druk, vanwege de ambitieuze bouwplanning. Er moest enige vertraging worden ingehaald, die eerder was ontstaan. De vakmensen van Vahsen moesten soms overwerken om de gewenste voortgang te boeken. Hiernaast werd er extra montageca-

Vanuit twee locaties in Sittard werden de metalen producten geëngineerd en geproduceerd.

paciteit ingehuurd en vond er intensief overleg plaats met de diverse bouwers. In totaal besteedden we zo'n 6.000 mensuren aan het project. Dit mocht absoluut baten. De deadlines werden gehaald door de toewijding van de vakmensen en goede samenwerking met de betrokken partijen.

We leverden bovendien volgens specificaties op.

Kortom, een plezierig en geslaagd project waarop we best trots op mogen zijn.” ❚

COEVORDEN | Brede school Som

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Smit/Schutte bouw & ontwikkeling

SAMEN EEN BREDE SCHOOL ONTWERPEN, BOUWEN EN ONDERHOUDEN De nieuwe brede school Som in Coevorden is met een bouwteam gezamenlijk ontworpen en gebouwd. Bijzonder is dat ditzelfde team ook het onderhoud van het brede schoolgebouw voor de komende dertig jaar gaat uitvoeren.

Na een uitgebreid selectietraject sleepte de Bouwcombinatie SMT Bouw & Vastgoed en Schutte bouw & ontwikkeling de Design, Build en Maintain opdracht voor brede school Som in de wacht. Breman Zwolle, deelnemer van het bouwteam, was samen met zusterbedrijf Breman Kloekke Elektrotechniek verantwoordelijk voor het ontwerpen, realiseren en onderhouden van de werktuigkundige en elektrotechnische installaties.

WIJKSTEMMING Directeur Stijn de Wolf van SMT Bouw & Vastgoed: “Een club van belanghebbenden waaronder de Gemeente Coevorden en de drie schoolbesturen, heeft onze presentatie beoordeeld. Bijzonder is dat de buurt ook mocht stemmen op het ontwerp. Op een middag hebben de teams hun ontwerp gepresenteerd en de wijkbewoners hun stem uitgebracht. Daarbij haalde ons team de meeste punten.”

WIJKINTEGRATOR Brede school Som wordt een echt gebouw voor de hele wijk waarbij een aantal scholen, verenigingen en instanties onder een dak geclusterd zijn. Som biedt plaats aan drie basisscholen, de peuterspeelzaal, kinderdagopvang, de

turnvereniging en welzijnsinstellingen als de jeugdgezondheidszorg. De Wolf: “De school wordt een echte wijkintegrator.”

De Wolf vervolgt: “We zijn begonnen met een project start-up. Alle betrokkenen zijn uitgenodigd om te bespreken wat de wensen en verlangens waren. Deze bijeenkomst heeft de samenwerking positief beïnvloed. Het voorlopig ontwerp is uitgewerkt met BDG Architecten Ingenieurs en Breman voor de installaties.

Voor zowel het ontwerp als de uitvoering is de Lean methodiek toegepast. In de ontwerpfase hebben we in gezamenlijkheid het ontwerp in BIM uitgewerkt.”

De gebruikers wilden een duurzaam schoolgebouw. Daarnaast wilden de gebruikers de eigen identiteit graag behouden. Verder moest het ontwerp voldoen aan Frisse Scholen klasse B en de sportfunctie voldoen aan de KVLO-eisen.

DUURZAAM Projectleider Jurjan Veenstra van Breman Zwolle: “Als bouwteam hebben we gezegd dat de EPG 10% lager dan de eis moet uitvallen. Door duurzame maatregelen is dat gelukt. Zo hebben we energiezuinige installaties toegepast. De installatie is voorzien van een warmtepomp met daarop aangesloten verticale bodemwisselaars (WKO). Verder zijn de klaslokalen en leerpleinen voorzien van CO2-gestuurde ventilatie.” De Wolf vult aan: “Het schoolgebouw heeft LED-verlichting en vloerverwarming gekregen. Daarnaast kreeg de school hoogwaardige isolatie en een groendak. Voor de GPR moesten we minimaal een 7,5 halen. ➤ We hebben echter een score boven de 8 gehaald.”

Projectinfo GYMZAAL BREDE SCHOOL SOM In Coevorden is een mooie multifunctionele gymzaal gerealiseerd met een afmeting van (lxbxh): 27,5 x 14 x 7 meter. Bijzonder aan de zaal is de aanwezigheid van een open landingskuil ten behoeve van turnen, waardoor landingen vanaf de damesbrug maar ook bij sprong over de Pegases, evenwichtsbalk of minitrampoline zeer veilig kunnen worden aangeleerd. De landingskuil kan door een scheidingsnet afgescheiden worden van de rest van de zaal zodat ballen en shuttles niet in de kuil kunnen vallen.

Er is verder voorzien in een multiraam. Dit klimraam kan zowel vanuit de lange zijde als haaks hierop worden gepositioneerd en is traploos horizontaal verstelbaar.

Er kan op 5,5 meter gezwaaid worden aan de ringeninstallatie en de klimtouwen zijn zo gepositioneerd dat gelijktijdig ringenzwaaien en klimmen in de touwen veilig kan geschieden.

De spelsporten basketbal, volleybal en badminton kunnen zowel in de lengte als in de breedte van de zaal worden gespeeld, waardoor in kleinere groepen gedifferentieerd kan worden gesport, hetgeen de bewegingsintensiteit en variëteit ten goede komt. De prettige samenwerking met Bouwcombi SMT/Schutte heeft geleid tot een prachtige, multifunctioneel inzetbare sportruimte.

| 39

COEVORDEN | Brede school Som

van educatie tot wereldprestatie!

EIGEN IDENTITEIT Het behoud van eigen identiteit zie je terug in het kleurgebruik en de materialen in het gebouw. De drie basisscholen hebben ieder een eigen entree. Ook is het een flexibel gebouw geworden. De indeling is eenvoudig te wijzigen, mochten er in de toekomst veranderingen zijn door veranderende leerlingaantallen.

VOORBEELD De Wolf: “Dit project is een voorbeeld van hoe samen gewerkt moet worden in de bouw met de focus op kwaliteit in plaats van prijs.” ❚

Bouwinfo

OPDRACHTGEVER Domesta – Coevorden ONTWERP BDG Architecten Ingenieurs – Zwolle ADVIES Pieters Bouwtechniek – Zwolle (constructies); Breman Zwolle BV (installaties)

GYMZAALINRICHTING Janssen-Fritsen BV – Helmond UITVOERING Bouwcombinatie SMT/Schutte bouw & ontwikkeling BOUWKOSTEN ca. € 4.000.000,BOUWPERIODE september 2013 – juli 2014

Janssen-Fritsen B.V. Berkveld 1 • 5709 AE Helmond • Tel: 0492-530930 • www.janssen-fritsen.nl

14180301 Advertentie corporate 2014 95x130.indd 1

Wie kan mij volledig ontzorgen als het gaat om installatietechniek in mijn pand?

Of het nu gaat om een complete klimaatinstallatie of het technisch beheer ervan: Breman Zwolle is uw partner binnen de Breman Installatiegroep die u hierin volledig kan ontzorgen. Breman Zwolle beschikt over een grote mate van kennis op werktuigbouwkundig gebied. Bel of mail ons voor een vrijblijvende afspraak of advies!

breman.nl Breman Zwolle T 038 - 422 41 33 E zwolle@breman.nl 40 |

22-05-14 09:42

BEDRIJFSPRESENTATIE

SCHOLENMEETLAT

Een strategische verkenning voor schoolgebouwen

Onder andere met het oog op de overheveling van het buitenonderhoud per 1 januari 2015 bij het primair onderwijs willen schoolbestu- ren inzicht hebben in de kwaliteit, toekomstbestendigheid en risico’s van hun schoolgebouw(en) en deze kunnen beheersen en hierop kunnen sturen. De scholenmeetlat biedt hierin uitkomst De scholenmeetlat is een methode die Alphaplan ontwikkelde om de kwaliteit van schoolgebouwen inzichtelijk te maken. Deze methode meet de kwaliteit van verschillende aspecten van het schoolgebouw, registreert het oordeel van gebruikers, directie en eventueel bestuurders, weegt de bezettingsgraad etc. Het resultaat is een score op een aantal niveaus, te weten: gebouw, categorieën als veiligheid, bruikbaarheid etc. meer inzicht per subcategorie. Doordat ook een minimaal gewenst niveau is gedefinieerd, wordt ook inzichtelijk waar de aandachtgebieden liggen.

Met de scholenmeetlat kan het schoolbestuur op een transparante manier strategische keuzes maken.

Die kunnen vervolgens weer de basis vormen voor het formuleren van het (onderhouds)beleid. Ook kunnen meerdere schoolgebouwen op een overzichtelijke manier met elkaar worden vergeleken.

UNIEKE METHODE De methode is uniek in Nederland 1. Het betreft een eenduidig beoordelingskader.

Hierdoor ontstaat een eenduidige meetlat voor de verschillende aspecten.

2. De methode is specifiek voor scholen ontwikkeld.

3. Door het verkennende karakter van de methode is de doorlooptijd kort. Hierdoor is de investering beperkt.

4. De methode is gebruikersvriendelijk 5. De meetlat is verwerkt in een app waardoor de gegevens snel op een uniforme wijze worden geregistreerd en gerapporteerd.

Alphaplan neemt met het schoolbestuur en aan de hand van de visie en missie van de organisatie een aantal beleidsaspecten door. Dat vormt de basis voor de weging van de verschillende categorieën. Vervolgens worden de scholen aan de hand van de beleidsaspecten beoordeeld en voeren ervaren inspecteurs een inspectie uit. Deze gegevens genereren vervolgens een overzichtelijke rapportage op gebouw-, maar ook op categorieen subcategorieniveau.

Wilt u in verband met de aankomende overheveling van het buitenonderhoud inzicht in uw vastgoed dan is de scholenmeetlat een perfecte methode. ❚

Download voor meer informatie de brochure op www.alphaplan.nl/publicaties of neem contact op met Ronald de Jong, Onderhoudskundige / Integraal Vastgoed adviseur (0172) 484 000, rdjong@alphaplan.nl

| 41

Meijer wenst Brede School De Egelantier veel plezier en succes met de nieuwe school!

Jagtlustkade 12 路 Sassenheim 路 T 0252 219 122 路 www.meijerbouw.nl

Vogelvlucht perspectief van de plattegrond. (Korbee van der Kroft Architecten)

De aula herbergt lichtstroken in het dak waardoor de ruimte veel daglicht vangt. (foto Korbee van der Kroft Architecten)

Grote bandvensters versterken de onderling relatie van de diverse functies.

(Korbee van der Kroft Architecten)

NOORDWIJKERHOUT | Brede school de Egelantier

Tekst | Marcel van Rijnbach

Beeld | Meijerbouw

DOOR LEAN PLANNING HOOGSTAANDE OPLEVERING DE EGELANTIER die gemaakt moest worden om de vloerverwarming aan te leggen. "Bovendien kost het relatief veel tijd om de goedkeuring te krijgen van diverse partijen, zoals de installateur, constructeur en architect. En dan moet je ook nog eens rekening houden met de leverancier van de vloeren. Die vertraging hebben we gelukkig weer ingelopen door de lean planning."

Het project is volgens Van Beek tot ieders tevredenheid opgeleverd. ❚

Projectinfo Aannemer Meijer Bouw uit Sassenheim kreeg relatief weinig tijd om zich voor te bereiden op de nieuwbouw van Brede School De Egelantier bij Noordwijkerhout. Dankzij een strakke lean planning en een uitstekende samenwerking met haar onder- en nevenaannemers werd het gebouw op tijd opgeleverd, terwijl er toch enkele arbeidsintensieve klussen moesten worden afgewerkt. Hieronder vielen onder andere de verbinding tussen de houtskeletbouw (binnenzijde van de spouwmuren) en de staalconstructie en een indrukwekkend arsenaal aan duurzame W-installaties zoals een WKO, de grote luchtbehandelingsinstallatie en de vloerverwarming.

Een goede afstemming van de planningen van de diverse onder- en nevenaannemers en hoofdaannemer was noodzakelijk. De uitvoering moest exact vol-

Bouwinfo

OPDRACHTGEVER Sophia Stichting, Voorhout

ARCHITECT Korbee van der Kroft Architecten, Noordwijk

AANNEMER

gens tekeningen van de architect plaatsvinden om later niet voor onaangename verrassingen te staan.

"Daarom moeten 'eigen kunstjes' tijdens de uitvoering in bedwang worden gehouden. Als iets niet paste of lukte, werd gezamenlijk overleg gepleegd om het probleem op te lossen. Alleen op die manier kun je een strak resultaat krijgen. Door een strakke maatvoering van de ruwbouw creëer je een mooi afbouwresultaat", zegt uitvoerder Ad van Beek van Meijer Bouw.

Meijer Bouw, Sassenheim

CONSTRUCTEUR Pieters Bouwtechniek, Zwolle

W-INSTALLATIES J. van den Burg, Lisse

E-INSTALLATIES Van den Pol Electrotechniek, Montfoort

VLOERVERWARMING MB-Buis BV - IJsselmuiden

OMVANG BEBOUWD OPP. 2500 m2 BVO

BOUWPERIODE 2013

BOUWKOSTEN 3,2 miljoen excl. BTW

Alle planningen en de aard van werkzaamheden van alle (onder)aannemers werd gezamenlijk besproken, zodat alle activiteiten mooi in elkaar overvloeiden.

Stagnatie deed zich op de bouwplaats nauwelijks voor. Een lastige factor tijdens de uitvoering was de aansluiting van de staalconstructie met de houtskeletbouw. Op sommige punten moesten HSB-wanden in het werk worden aangepast om de verbinding met de staalconstructie te maken. "Toch was die combinatie de beste keuze. Met geïsoleerde kalkzandstenen wanden krijg je dikkere muren dan een HSB-wand en dat is niet wat de architect wilde zien", licht Van Beek toe.

Veel denkwerk zat in de begane grondvloer. De aannemer moest al vroeg nadenken over de sparingen

VLOERVERWARMING MB-BUIS ZORGT VOOR ENERGIEBESPARING EN COMFORT Het vloerverwarmingssysteem in de nieuwe Brede School De Egelantier bespaart ongeveer vier tot acht procent op de energiekosten, ten opzichte van een traditioneel vloerverwarmingssysteem. Dat becijfert directeur Jan Aarten van leverancier MB-Buis uit IJsselmuiden.

Door een juiste verlegging en een aanvoer van lage watertemperatuur (45°C) geeft het systeem een gelijkmatige temperatuurverdeling in de ruimte en wordt de energiebesparing gerealiseerd.

MB-Buis heeft een MULTIBETON vloerverwarmingssysteem van PPR-granulaat neergelegd in de vloeren van de school. Vanuit een warmtepomp wordt het water naar de vloerverwarmingsverdelers getransporteerd met watertemperaturen van 45°C voor verwarming en 16°C voor koeling. Door middel van speciale software van MULTIBETON kan precies de warmte worden afgegeven waar het nodig is, een modulerend systeem derhalve. “Door de software wordt het warmteverlies van de ruimten berekend, waarna het verlegplan en de juiste waterhoeveelheden worden bepaald”, zegt directeur Jan Aarten van MB-Buis. “Aan de hand van die berekeningen kun je precies de warmte inbrengen die benodigd is om de gewenste ruimtetemperatuur te bereiken. Bijvoorbeeld aan de gevelkant is dikwijls meer warmte benodigd dan in het midden van de ruimte. Dan breng je daar meer warmte in.”

Volgens Aarten is het inregelen van vloerverwarmingssystemen een noodzakelijk kwaad, dat in de praktijk vaak wordt onderschat.

Een goed ontworpen en ingeregeld systeem geeft namelijk overal in de ruimte het gewenste thermische comfort. “Discomfort en te hoge energierekeningen behoren daarmee definitief tot het verleden”, aldus Aarten.

| 43

AMSTERDAM | Multifunctionele Labtoren O|2

Tekst | Lieke van Zuilekom - Hilda Bosma Beeld | VU

MULTIFUNCTIONELE LABTOREN

O|2

Op het terrein van de Vrije Universiteit in Amsterdam wordt gebouwd aan Labtoren O|2. Het gebouw biedt straks onderdak aan een grote hoeveelheid laboratoria en onderzoeksruimten voor biochemisch onderzoek, waarin diverse onderzoeksgroepen van VU en VUmc gaan samenwerken op het gebied van Human Health Life Sciences.

De invulling van Labtoren O|2 geeft volgens EGM Architecten in Dordrecht een andere insteek op het huisvesten van faculteiten; niet in de lijn van een faculteit per gebouw, maar thematisch op onderzoeksthema. Een primeur voor academisch Nederland. In de Labtoren worden straks 350 laboratoria ondergebracht. Behalve een grote hoeveelheid aan biochemische labs, overwegend in de MLI- en MLII-klasse, komen er ook synthese labs, een radionuclidenlab en een MLIII-lab.

WERKTUIGBOUWKUNDIGE INSTALLATIES Wolter & Dros is binnen de bouwcombinatie J.P. van Eesteren | Wolter & Dros | Croon v.o.f. verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige installaties. In opdracht van Wolter en Dros produceert en levert Waterloo BV de luchtverdeelapparatuur, waaronder luchtroosters. De luchtverdeelapparatuur is conform het bestek van installatieadviseur Valstar Simons.

SPECIALE FILTERINGEN “Op basis van het bestekontwerp van Valstar Simonis is met een relatief grote bezetting in sneltreinvaart de engineering opgestart,� zegt Jan van Diermen van Wolter & Dros. Wolter & Dros realiseert onder meer de installaties voor de technische gassen voor de labs, de luchtbehandeling en de sanitaire

44 |

AMSTERDAM | Multifunctionele Labtoren O|2

installaties. Van Diermen: “Voor de luchtbehandeling is gezocht naar een ontwerp met een flexibele indeelbaarheid en verschillende ventilatievouden (5/8/12/15/20), zodat in de toekomst eventueel geswitcht kan worden met de labinrichting, zonder de casco-installatie te hoeven aanpassen. Een deel van de luchtbehandeling wordt tevens uitgerust met speciale filteringen en absoluutfilters, vanwege de strenge eisen. De vervuiling wordt dan op een juiste manier afgevangen. Bovendien is de luchtdichtheid van de laboratoria een belangrijk aandachtspunt, ze dienen namelijk op onderdruk te worden gehouden.”

De in totaal negentien luchtbehandelingskasten kunnen straks een capaciteit leveren van 390.000 m³/uur, de verwarmingscapaciteit bedraagt maximaal 3.700 kW en de koelcapaciteit 3.400 kW. ❚

EEN GOEDE SAMENWERKING EN GESTRUCTUREERDE WERKWIJZE TYPEREN BOUW LABTOREN O | 2 Patrick Duignan vertelt: “De bouw werd in tweeën opgedeeld elk met een torenkraan. Tijd is in het hele project een cruciale factor geweest. In twee weken werd een complete verdieping omhoog gehaald. Vanaf de vijfde verdieping is de bouw gesplitst in een fase 1 en fase 2 en zijn de twee torens omhoog gehaald tot de negende verdieping. Met de indrukwekkende overkraging op de tiende verdieping kwamen de bouwen weer samen, om verder omhoog te werken tot de veertiende verdieping.”

Onder leiding van de hoofduitvoerders van J.P. van Eesteren heeft Shamrock Bouw één bouwdeel voor haar rekening genomen. De verrichte werkzaamheden omvatten prefab montage, het plaatsen van de staalconstructie trappenhuizen, de staalconstructie verbindingsstukken fase 1 en fase 2 en de staalconstructie van de liftkernen.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER VU Amsterdam BOUWDIRECTIE Arcadis BV PROJECTMANAGEMENT VU Facilitaire campus Organisatie ONTWERP EGM architecten ADVIES Valstar Simonis (installaties), Royal Haskoning DHV (constructies), LBP|sight (bouwfysica), Dr. Heinekamp Benelux (laboratorium), LSA adviseurs (huisvesting en management) UITVOERING J.P. van Eesteren | Wolter & Dros | Croon v.o.f.

Van ruwbouw tot afbouw Ervaren en deskundige vakkrachten NEN4400-1 gecertificeerd

Tony Duignan (06) 536 204 79 info@shamrockbouw.nl

www.shamrockbouw.nl Kwaliteit waar u op kunt bouwen Lelystad / Schoepenweg 23 8243 PX Lelystad (0320) 23 45 12

Projectinfo

Hardenberg / Korte Spruit 9 7773 NP Hardenberg (0523) 27 38 39

Patrick Duignan: “De goede samenwerking met J.P van Eesteren en de gestructureerde werkwijze typeren voor ons dit project. Als meewerkend voorman weet ik wat er van mijn team verwacht wordt. Door goede communicatie en korte lijnen met de hoofduitvoerders is in een zeer korte doorlooptijd de ruwbouw van een uniek gebouw als Labtoren O|2 gerealiseerd. De aanvoer van prefab elementen en vloerplaten ging volgens een strakke planning en uiterst gestructureerde werkwijze. Bij levering stond mijn team klaar om de prefab te monteren. Ook omdat het bouwterrein het qua ruimte niet toeliet om materialen op te slaan. De montage van de prefab kolommen kwam uiterst nauwkeurig om de staalconstructie te dragen voor het karakteriserende ‘Mikado’. Tony Duignan: “Shamrock Bouw heeft twintig jaar ervaring in de beton- en afbouw. Ons bedrijf wordt gekenmerkt door het inzetten van vakbekwame timmerlieden. Als onderaannemer stellen wij alles in het werk om te voldoen aan de verwachtingen van onze opdrachtgever.

Dat hebben wij bij de bouw van Labtoren O|2 weer bewezen. Met het kwaliteitskeurmerk van de NEN4400-1 certificering en inschrijving bij het SNA Keurmerk bewijzen wij dat we intern de zaken op orde hebben. Wij zijn daarom een zeer betrouwbare bouwpartner voor de TBI Groep.”

LABGEBOUW O|2 GEBOUW IS FLEXIBEL De inrichting van het nieuwe laboratoriumgebouw O|2 van de Vrije Universiteit Amsterdam en het VU Medisch centrum kenmerkt zich door flexibiliteit. Zo’n 750 onderzoekers gaan ‘flexwerken’ in de modulair opgezette laboratoria. Een deel van het gebouw krijgt een bestemming als ‘labhotel’, waaronder het MLIII lab. Dit is een plek die gehuurd kan worden door andere onderzoekers. LSA adviseurs speelt als adviseur op het gebied van huisvesting en management een cruciale rol in de realisatie van het Labgebouw. Projectmanager Dirk Bruinsma: “Vanaf het begin zijn we door de VU bij het project betrokken.” Bruinsma is lid van het O|2 team en verantwoordelijk voor het geheel. “We hebben een belangrijke regierol in de ontwerpfase, aanbestedingsfase, contractfase, de ontwikkeling van de labtypologiën en de realisatie.”

Complex “Het laboratorium was in eerste instantie ontworpen als productielaboratorium”, aldus Bruinsma.

“Het is een hele stap om daar een onderzoekslaboratorium van te maken. LSA begeleidt het proces met verandering in functies van het gebouw. Bij een laboratorium is techniek een heel belangrijk onderdeel voor de veiligheid. Je hebt ook te maken met heel veel zaken als gebruik van (gevaarlijke) stoffen en gassen, logistiek en behoeftes van onderzoekers. Een aantal terugkerende functies hebben we van het laboratorium afgehaald. Deze centrale voorzieningen zoals de koude kamers, de spoelkeukens en de apparatenkamers, hebben we gecentraliseerd in het gebouw en worden gezamenlijk gebruikt. Door de modulaire opzet en de centrale voorzieningen is het gebouw meer toekomstbestendig. Het is een prachtig, complex en spannend project.”

| 45

Journaal ZONNEPANELEN OP ALMEERSE GYMZALEN

Kwaliteit van Onderwijs

Negen gymzalen in Almere zijn onlangs voorzien van zonnepanelen. De gemeente hoopt zo nog meer op energie te kunnen besparen.

en Onderzoek staan voor U centraal.

In de gymzalen zijn de afgelopen maanden al diverse maatregelen genomen om het energieverbruik te verminderen. Zo staan de verlichting en de verwarming alleen aan wanneer de gymzaal verhuurd is. Door de zonnepanelen worden de gymzalen nu energieneutraal. De komende jaren zullen meer panden in Almere worden voorzien van zonne-energie. De gemeente heeft de ambitie om in 2022 energie-neutraal te zijn.

Met onze passie voor het ontwikkelen van een doelmatige onderwijsomgeving sluiten wij hier graag op aan.

BALANS GEZOCHT TUSSEN ENERGIEBESPARING EN COMFORT

Laanbroek Schoeman adviseurs

www.lsadviseurs.nl

Kannegieter is een kennisgedreven organisatie op het gebied van in- en outdoor infrastructuur en gespecialiseerd in slimme distributieoplossingen. Al 55 jaar gebruiken wij onze uitgebreide kennis en ervaring om nieuwe technologieën en oplossingen te vinden om werelden met elkaar te verbinden.

Waar het gaat om de inrichting van datacenters, ‘wireless’ oplossingen, actieve apparatuur of horizontale en verticale infrastructuuroplossingen, Kannegieter verbindt uw wensen met de oplossingen van onze technologische partners.

Meer weten? Bel of kijk op: Kijk op www.kannegieter.nl Kannegieter Electronica BV | Astronaut 28 | 3800 GG Amersfoort t: +31 (0)33 450 86 86 | e: info@kannegieter.nl

46 |

Energiezuinig bouwen is momenteel een ‘hot topic’ in de bouw. In 2020 moeten nieuwbouwwoningen in Nederland energieneutraal zijn en ook in de bestaande bouw ligt er een enorme opgave om het energieverbruik terug te dringen. Waar Denemarken de balans heeft gevonden, ligt in Nederland de nadruk bij deze ontwikkelingen momenteel teveel op de energieprestatie en is er te weinig aandacht voor het comfort voor de gebouwconsument.

De Deense ambassadeur Ole Emil Moesby en minister Blok voor Wonen en Rijksdienst informeerden elkaar over beider zienswijzen op duurzaam wonen.

Waar men in Nederland nog zoekende is naar een goede balans tussen leefbaarheid in een gebouw en energieprestatie, is Denemarken hierop wereldwijd koploper. Deens ambassadeur Ole Emil Moesby is gecharmeerd van de Europese EPBD-richtlijn. Deze richtlijn helpt de EU-lidstaten bij het opstellen van hun wettelijke kaders met de eisen voor alle nieuwe gebouwen. Deze gebouwen moeten uiterlijk 31 december 2020 bijna-energieneutraal (Nearly Zero Energy Buildings) zijn. “Toekomstige eisen voor Nearly Zero Energy Buildings moeten een kader bieden dat door ontwikkelaars kan worden gebruikt om gebouwen te ontwerpen met een minimale impact op het milieu en een gezond en comfortabel binnenklimaat.” Moesby vervolgt: “Hierin moeten ambitieuze en holistische eisen staan op het gebied van enerzijds energieprestatie en CO2-uitstoot van gebouwen en anderzijds ambitieuze eisen wat betreft binnencomfort, daglicht, geluidsisolatie, thermisch comfort, binnenluchtkwaliteit en brandveiligheid. Daarnaast ligt de grootste uitdaging natuurlijk in de bestaande bouw.”

Journaal De ambassadeur vindt gehoor bij vier multinationals van Deense origine die in Nederland actief zijn. Danfoss, Grundfos, ROCKWOOL en de VELUX Groep onderstrepen het belang van een holistische benadering. Reeds in de ontwerpfase moeten de diverse kwaliteiten van een gebouw inzichtelijk worden gemaakt. Waar de focus nu te sterk op energiebesparing ligt, moet de balans met comfort voor de gebruiker hervonden worden.

Minister Blok voor Wonen en Rijksdienst stelt in een reactie dat de investeerder in energiebesparende maatregelen niet altijd diegene is die er ook van profiteert. “Who benefits? De voordelen van energiebesparing moeten veel duidelijker worden gemaakt voor bewoners. Ze zijn geïnteresseerd in de kwaliteit van de omgeving en zijn minder geïnteresseerd in een economische berekening. Daar ligt dus de uitdaging: hoe overtuigen we ze dat investeren in energiezuinigheid en comfort zinvol is?”

Dat Denemarken toonaangevend is, blijkt uit dat het land onlangs de Energy Efficiency Visionary Award 2014 ontving voor haar inspanningen om de energieconsumptie te reduceren. Moesby: “Het energieverbruik in Denemarken is sinds 1980 niet gestegen, terwijl de economie in die tijd bijna 80 procent is gegroeid. En in 2020 moet het energieverbruik vergeleken met 2012 nog eens twaalf procent lager liggen!”

volledig in BIM ontworpen. Het compacte gebouw krijgt een hoogwaardige thermische schil met driedubbele beglazing, 1.500 m² golvend dak wordt voorzien van PV-cellen (1.500 m²) en grote overstekken vervullen de functie van zonwering. Het plan is volledig gebaseerd op de principes van de Trias Energetica, waarbij de hoge isolatie de energievraag optimaal reduceert.

FORBO INTRODUCEERT NIEUWE MARMOLEUM SPORT COLLECTIE Forbo Flooring introduceerde in juni haar nieuwe Marmoleum Sport collectie.

Marmoleum Sport is bedoeld voor het bedekken van vloeren in allerlei soorten sportruimten: van gymzaal, basketbalarena en trainingscomplex tot kinderspeelruimte en aula/multifunctionele ruimte in een school. De sterke vloer – bijvoorbeeld bestand tegen rollend materieel – levert uitstekende prestaties in flexibiliteit, elasticiteit, maar ook in slipbestendigheid. Daarnaast kent de nieuwe collectie maar liefst dertien kleuren waaronder de nieuwe Marmoleum Sport Move lijn met uniek betonmotief. De vloer betreft een super duurzame vloer, gemaakt van natuurlijke materialen, die bovendien bacteriostatisch en eenvoudig te reinigen is. Marmoleum Sport voldoet zowel aan de standaard voor Europese sportvloeren als de strenge Duitse regelgeving.

NIEUWE ARCHIDEA INSPIREERT OVER ONDERWIJS De nieuwe Archidea, een internationaal magazine bedoeld ter inspiratie van architecten, interieurdesigners en andere geïnteresseerden, is uit. De halfjaarlijks verschijnende glossy geproduceerd en aangeboden door Forbo Flooring heeft dit keer onderwijs als thema en biedt onder andere interviews over educatie en architectuur met Francine Houben van Mecanoo, de Duitse architecte Susanne Hofmann van de Taku Tuka Kindergarten in Berlijn en de Parijse ontwerper Ignacio Prego van BP Architectures. Daarnaast biedt het magazine veel bijzondere, inspirerende, internationale projectverhalen.

Marmoleum Sport is zeer geschikt als vloerbedekking voor vlakelastische sportvloeren en kan prima worden gebruikt om puntelastische vloersystemen te creëren. De nieuwe collectie is ‘slip & grip proof’. Voor meer informatie, www.forbo-flooring.nl/Marmoleum-sport

U kunt het magazine gratis bestellen door een email te sturen naar contact@forbo.com. Voor meer informatie, www.archidea.com

KAPELLE KRIJGT MULTIFUNCTIONELE, ENERGIENEUTRALE ACCOMMODATIE In het Zeeuwse Kapelle komt een energieneutrale multifunctionele accommodatie, met onder andere plek voor twee basisscholen, een kinderopvang en een bibliotheek. TenW architecten adviseurs is verantwoordelijk voor het ontwerp, waarin de scholen en de bibliotheek het hart vormen. Het plan is

SPARK CAMPUS ONTVANGT € 200.000 VAN GEMEENTE Campus Spark, gevestigd bij bouwconcern Heijmans in Rosmalen, kan rekenen op een bijdrage van € 200.000 van de gemeente ’s-Hertogenbosch. Dat meldt het Brabants Dagblad.

De campus, die een broedplaats moet worden voor innovatie en technologie in de bouw, richt zich op de verbetering van veiligheid, gezondheid en duurzaamheid. Op de campus worden innovaties voor de bouw bedacht, ontwikkeld en getest. Spark is opgericht door Heijmans, TU Eindhoven, Avans Hogeschool, provincie Noord-Brabant en de gemeente ’s-Hertogenbosch.

| 47

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: Pellikaan BV

ENERGIEZUINIGE SPORTEN ONDER ÉÉN EN HETZELFDE DAK Met ‘De Waterkanten’ heeft het Zuid-Hollandse Lisse een centrum in huis dat sportfaciliteiten samenbundelt onder één en hetzelfde dak. Dat wil zeggen een sporthal, twee gymzalen, een zwembad met meerdere baden, een parkeergarage, horecavoorzieningen en een ligweide. Duurzaam gebouwd, ook dat.

Een globale blik op de website maakt direct een hoop duidelijk: het Tilburgse bouwbedrijf Pellikaan Bouwbedrijf BV heeft een specialiteit gemaakt van het bouwen van sportcentra. De Waterkanten in Lisse vormt hiervan het jongste voorbeeld, onderscheidend dankzij het bijzonder

48 |

hoge duurzaamheidsgehalte. Projectleider Jeroen van Lith: “Als ontwikkelend bouwbedrijf ligt design & build ons goed. Heus zullen ook andere inschrijvers goede ontwerpen hebben ingediend, maar geen van hen zo duurzaam als wij. Dat heeft de doorslag gegeven.” Van Lith doelt onder meer op de behaalde

GPR-score (totaaloverzicht duurzame maatregelen) van 9. Ook is het energieverbruik, door een warmtekoudeopslag, circa tien procent lager dan de tegenwoordig geldende EPC-norm. Ten slotte hebben de gevels een Rc-waarde van 5, onder meer door de drievoudige beglazing bij het zwembad.

SPORT ACCOMODATIES

inmiddels al zo veel gebouwd, dat dit nog weinig problemen oplevert. Wel veel aandacht vroeg het om te moeten bouwen op de eerder gerealiseerde parkeerkelder. Met andere woorden: wat zit bij wie, waar zit dat wat en hoe los je de eventueel losse eindjes samen op? Maar gelukkig is alles probleemloos verlopen.” ❚

TREKPLEISTER Het sportcomplex met sporthal, gymzalen, zwembad en horecavoorzieningen staat op een door derden gebouwde parkeerkelder voor 150 auto’s.

Hierop begint het eigenlijke gebouw, bestaande uit een staalconstructie met vloeren van zowel breed- als kanaalplaten. De gevels zijn gemaakt van sandwichpanelen met gevelbeplating van staal en aluminium. Op meerdere plaatsen wordt dit afgewisseld met glas en Facawood (soort kunsthout). Een voorname trekpleister van het centrum vormt het zwembad: ruim 2500 vierkante meter zwemplezier, onderverdeeld in een

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Gemeente Lisse – Zuid-Holland

ONTWERP POS 4 – architektur/stadtebau – Düsseldorf

UITVOERING Bouwbedrijf Pellikaan BV – Tilburg

INSTALLATIES E EN W Schulte & Lestraden – Lisse

CONSTRUCTEUR Van Rossum – Amsterdam

BOUWKOSTEN 11.500.000 miljoen

BOUWPERIODE najaar 2013 – najaar 2014

wedstrijd-, recreatie- en kleuterbad. Het recreatiebad heeft als extra voorziening een glijbaantoren van dertien meter hoog. Een ander (technisch) hoogstandje vormt de beweegbare bodem van het wedstrijdbad.

AANSLUITEN Van Lith noemt De Waterkant een weliswaar mooie, doch technisch niet bijzonder moeilijke opdracht. Het spannendst in het werk bleek te moeten aansluiten op werkzaamheden van een ander (parkeerkelder). Van Lith: “Een sportcentrum is een sportcentrum, daarvan hebben we er

Projectinfo ‘WATERKANTEN HEEL MOOI PROJECT’ Sportcentrum De Waterkanten staat niet op zich, maar maakt deel uit van een grootschalige gebiedsontwikkeling met onder meer woningen en bedrijven. ABC Nova BV uit Amsterdam speelt in het Lissense totaalplan een belangrijke rol met ondersteunende werkzaamheden voor zusterbedrijf ABC Vastgoed BV en Vorm Bouw BV, de beide ontwikkelaars van het project. Managing partner Simone van den Brink: “Het bijzondere aan het plan is de stedenbouwkundige diversiteit, in samenhang met kwaliteit: er worden zowel huurals koopwoningen gebouwd, maar aan de buitenkant zullen deze verschillen onzichtbaar blijven. Het wordt een wijk waar elke sociale klasse zich zal thuis voelen.” Momenteel bewaakt ABC Nova als kwaliteitsmanager de bouwkwaliteit van het sportcentrum. Van den Brink: “Voor een relatief klein dorp als Lisse is het niet niks, een plan van deze grootte. De Waterkanten is een project, waar alle betrokkenen trots op kunnen zijn.”

| 49

eld

r tne

ar P ; stic

an ble

tv por

S

Ca

la

Pu

Kijk ook op www.descol.nl

Pulastic sportvloeren ®

Winnaars in elke klasse.

Uitdagingen aangaan, grenzen verleggen en in teamverband nog beter worden; het zijn de ambities van Descol die perfect passen bij de ambities van sporters. Deze topsportmentaliteit maakt Descol tot de succesvolle onderneming die zij al jaren is.

Descol gaat voor eremetaal met het Pulastic sportvloerprogramma en daarom zijn onze systemen ingedeeld in vier lijnen met elk hun eigen karakteristieken en kwaliteiten: Bronze, Silver, Gold en Platinum. Om tot een mooi samenhangend geheel te komen in uw accommodatie kunt u daarnaast kiezen voor oplossingen uit ons innovatieve Solidfloor programma; vloeren voor al uw gebruiksruimten. Laat u ook eens informeren over de nieuwste innovatie bij Descol: outdoor sportvloeren. Bent u benieuwd naar het uitgebreide Pulastic® vloerprogramma waarin duurzaamheid centraal staat? Neem dan contact met ons op. Wij staan u met raad en daad terzijde met oplossingen die echt het verschil maken. Samen met u gaan wij de uitdaging graag aan!

Descol Sportvloeren winnaar Nationale Sport Innovatie Prijs 2009!

Descol sportvloeren, Duurstedeweg 7, Postbus 420, 7400 AK Deventer Tel: 0570 62 07 44, Fax: 0570 60 84 93, Internet: www.descol.nl De actuele algemene voorwaarden zijn van toepassing. Consulteer a.u.b. voor gebruik de meest recente locale Productinformatie-bladen.

SPORT ACCOMODATIES

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Niels Schreuders

‘S WERELDS EERSTE MEERZIJDIGE SPORTVELD LIGT IN EINDHOVEN

Een internationale primeur bij InnoSportLab Sport & Beweeg! in Eindhoven: in mei is hier ‘s werelds eerste meerzijdige sportveld geopend. Het sportveld in Eindhoven betreft een pilotuitvoering, dat de komende zes maanden zal worden getest en geoptimaliseerd.

Voor de ontwikkeling en realisatie van het Cablean Sportveld zocht Cablean in 2012 contact met het InnoSportLab. “De engineering hebben we vervolgens neergelegd bij een groep studenten van de TU Delft, omdat jongeren vaak tot verrassende oplossingen komen”, vertelt Jose van Boxmeer, manager van InnoSportLab Sport & Beweeg! Matthias van Middendorp is één van de studenten die aan deze opdracht heeft gewerkt. Voor de masterfase van zijn opleiding Industrieel Ontwerpen heeft hij onderzocht hoe de panelen van de verschillende modules naadloos op elkaar kunnen aansluiten. “Ook hebben we de sterkte en stijfheid van de constructie onderzocht. Samen met een aantal ROC-studenten van de Duurzaamheidsfabriek in Dordrecht hebben we een eerste prototype ontwikkeld, dat we vervolgens hebben doorontwikkeld tot het resultaat dat er nu ligt.”

Het Cablean Sportveld betreft een roterend driezijdig sportveld, dat bestaat uit horizontale panelen die kunnen draaien naar de gewenste toepassing. “Daarmee creëert het sportveld 24 uur per dag meerwaarde, ook tijdens loze momenten waarop de ondergrond anders niet zou worden benut”, vertelt Peter van Dommele, directeur van Cablean. “Wanneer het sportveld niet in gebruik is, kan het systeem naar wens energie opwekken, regenwater bergen en zuiveren, lucht zuiveren en/of biogrondstof winnen. Met een Cablean Sportveld krijgen gemeentes en sportverenigingen dan ook een zelfvoorzienend businessmodel in handen.”

Op de vloer zoals in Eindhoven is neergelegd, ligt een kunststof basketbalvloer, evenals een kunstgrasveld en een zonnepanelenveld. Het sportveld meet acht bij twaalf meter, maar volgens Van Dommele zijn alle afmetingen mogelijk. “De assen kunnen oneindig worden doorgekoppeld, zowel in de lengte als in de breedte.” Ronald van Bemmel, projectleider van het Cablean Sportveld, vult hem aan: “In onze verstedelijkende samenleving is ruimte schaars. Dit revolutionaire concept biedt een oplossing die niet alleen duurzaam is, maar ook bestemd is voor meerdere toepassingen. Gebruikers kunnen snel en simpel beschikken over meerdere sportgronden én duurzame instrumenten, waaronder zonnepanelen, om extra inkomsten te genereren. Deze innovatie is met name voor de breedtesport erg interessant.” De belangstelling voor het veld is groot, vertelt hij. “Vanuit verschillende hoeken, waaronder vanuit overheden, is al belangstelling getoond.”

Alle modules betreffen driehoeken, niet alleen omdat deze vorm makkelijk draait, maar ook omdat de vlakken zorgen voor een naadloze aansluiting. “De driehoeksvorm bestond al voor de gevelmodule van Cablean, maar de manier van sluiten

is volledig door ons ontwikkeld”, aldus Van Middendorp.” Van Dommele: “Ieder module kent een vaste afmeting van zes meter lang en negenhonderd millimeter breed. Het systeem is zo gemoduleerd dat twaalf volwassenen gelijktijdig op één module kunnen springen. De stijfheid zit hem met name in de constructie. We hebben gekozen voor een driehoekige truss constructie, die in onze fabriek wordt geprefabriceerd. Vervolgens kunnen de verschillende modules aan elkaar worden geschakeld. De maten zijn zo gekozen, dat het systeem eenvoudig per as kan worden vervoerd.”

Wanneer het veld op de juiste plek wordt neergelegd, kunnen investeerders hun investering in vijf jaar terugverdienen. Van Bemmel: “Het pilotveld in Eindhoven is groot genoeg om twee gemiddelde huishoudens van energie te kunnen voorzien.

De energie die hier wordt opgewekt, wordt gebruikt voor de energievoorziening van het InnoSportLab.” Het Cablean Sportveld is een Nederlandse innovatie van Cablean Technology, in samenwerking met InnoSportNL, InnoSportLab Sport & Beweeg! en ProFit. Industriële toeleveringspartners zijn Descol (Pulastic sportvloeren), GreenFields, DJPS en Van Styn. Kennispartner is de TU Delft. Betrokken maatschappelijke sportorganisaties zijn BSV Limburgia, v.v. SCR en v.v. Sliedrecht. ❚

| 51

Stedelijk College Eindhoven Verrijkt met ‘Interactieve Print’ Breng uw vaktijdschrift tot leven!

Layar is een gratis app voor de smartphone en tablet, die het papier van Onder wijs & Bouw tot leven brengt. Met behulp van Layar worden advertenties en redactionele content interactief gemaakt. Als lezer slaat u de brug tussen print en de digitale wereld.

Het enige dat u nodig heeft, is een smartphone of tablet met de Layar app. U scant met uw smartphone of tablet een pagina, waarna de Layar-app de clickable elementen toevoegt op de pagina zoals: Video’s, foto’s, tekst, e-mailadressen, telefoonnummers, social media sharebuttons, etc.

Wat heeft u nodig?

Het vaktijdschrift Een smartphone of tablet

Download de gratis layar app

De gratis Layar-app

Interactieve Print

Open nu de Layar app op uw smartphone of tablet.

Klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk van uw smartphone of tablet.

WWW.ON DERWIJS

ENBOUW.NL

AKOESTIEK OP SCHOOL

SPORT

ACCOMMODATIES

OUW.NL

Houd uw smartphone of tablet boven een van de ‘Layarpagina’s’, herkenbaar aan het blauwe logo.

OVER NIEUWBOU W, ONDERHOU D EN RENOVATIE IN HET ONDERWIJ S | WWW.OND ERWIJSENB

Even de gratis Layar app downloaden in de Apple Store of de Google Play Store.

Klik in het scherm, nu opent de digitale laag en kunt u op de buttons klikken.

SCAN WITH

3

Veel lees en kijkplezier!

|

VAKTIJDSC HRIFT

Hoe werkt het:

www.debonthvanhulten.nl

bekijk de layar!

VAKTIJDSCHRIFT OVER NIEUWBOUW, ONDERH OUD EN RENOVATIE | NUMMER 3 | 2014 IN HET ONDERWIJS

JAARGANG 3

Stap voor stap

www.cofely-gdfsuez.nl

Scan de pagina

UTRECHT BASISSCHO OL HET SCHATEILAND | HOOGWAARDIGE AKOESTISC SPORTEN ONDER ÉÉN HE VLOER- EN WANDSYST EN HETZELFDE DAK | DIEMEN EMEN | ENERGIEZUINIGE CAMPUS DIEMEN-ZUID | ALOYSIUSSCHOOL DOELTREFF END DUURZAAM

Welkom bij Bartels!

Welkom bij Bartels Ingenieurs voor Bouw & Infra! Met ongeveer 200 medewerkers met een passie voor techniek en meer dan 40 jaar ervaring, leveren wij praktisch iedere adviesdienst op ingenieursgebied die u zich kan bedenken. Van ontwerp tot en met uitvoering.

BIM Onze ervaring en kennis op gebied van BIM is van grote meerwaarde voor ieder project. Het draait bij ons om communicatie, coördinatie en synergie tussen ontwerp en uitvoering.

Interesse in onze ideeën?

Benieuwd wat Bartels kan toevoegen aan uw project? Kijk voor meer informatie op onze website www.bartels.nl en neem contact op met een van onze vestigingen in Nederland.

www.bartels.nl 52 |

info@bartels.nl

@Bartelsglobal

facebook.com/bartelsglobal

SPORT ACCOMODATIES

Tekst: Jac Buchholz Beeld: Sprangers Bouwbedrijf

3D-model vanwege veelheid aan bestemmingen

Vanwege de diverse bestemmingen binnen Sportcomplex Koning Willem-Alexander was het ontwerpen in 3D door Bartels een grote pre.

Op deze manier konden bijvoorbeeld de aansluitingen tussen de gebouwen snel inzichtelijk worden gemaakt, en konden de leveranciers, bijvoorbeeld die van de gelamineerde houten liggers, met dit 3D-model als uitgangspunt werken.

Het multifunctionele sportcomplex heeft inmiddels een koninklijke naam.

Voor de constructie van het zwembad heeft Bartels een zodanige constructie ontworpen, dat overspanningen tot 35 meter worden gehaald. De prefab betonkolommen en wanden dragen de gelamineerde houten dakliggers, waardoor deze overspanning wordt gerealiseerd. In de sporthal wordt zelfs een vrije overspanning van vijftig meter bereikt, door de toepassing van slechts één vakwerk. Hierdoor is het zicht vanaf de tribune (van 1.500 zitplaatsen) geheel vrij voor het publiek, ongeacht waar iemand zit.

“Met een jarenlange ervaring in de bouw van zwembad- en sportcomplexen, onder andere samen met architect Slangen + Koenis, heeft Bartels ook bij dit project weer een constructie weten te realiseren die perfect past bij het doel van het gebouw. De installaties, in dit geval met zeer duurzame maatregelen, zijn in een zwembad van levensbelang en hieromheen wordt de constructie gemaakt. Bij het Sportcomplex Koning Willem-Alexander is dat met alle partijen uit het bouwteam ook nu weer perfect gelukt.” ❚

| 53

SPORT ACCOMODATIES

, en nd den wawan ellen r t e s klim d e & to ul bo peel rm 0078 -s onfo -1:2200 m 2 : i l c 7 2 k 5 12 72 76 ENN125N11 E E

Klimwand? Van voortraject tot gebruiksklaar gekeurd en opgeleverd? Vertigo!

r oo k v es oo pecti d Ins &rhou de on

Vertigo Climbing Structures & Equipment BV uit Rotterdam produceert en bouwt al sinds 1996 klimwanden in sportzalen van scholen, sportcentra, klimhallen en vele andere locaties, in binnen- en buitenland.

CLIMBING

Structures & Equipment BV

Vertigo Climbing Structures & Equipment bv Industr ieweg 67 info@vertigo-klimwanden.nl

3044 AS R otterdam www.vertigo-klimwanden.nl

In het voortraject van nieuwbouw adviseren wij u graag betreffende de constructie waar de muur voor de klimwand tegenaan komt aan moet voldoen. In samenwerking en overleg wordt de klimwand ontworpen, naar wens van de architect of de eindgebruiker. Na de bouw wordt de klimwand op alle punten die omschreven staan in de NEN-EN 12572:1-2007 gekeurd door een externe keuringsinstantie.

Op iedere locatie heeft men andere wensen. Logisch, want een basisschool regulier onderwijs heeft een andere klimwand nodig dan bijvoorbeeld een middelbare school of een mytylschool. Ook qua kleur(en) kan men bij ons alle kanten op. Wij werken niet met een ‘modulair systeem’ maar produceren geheel naar wens.

Ook bestaande klimwanden kunnen wij in veel gevallen ombouwen naar de laatst geldende norm. Uiteraard kunnen wij ook uw klimwand jaarlijks inspecteren op veiligheid en onderhouden. ❚

WATERBESPARING • DUURZAAMHEID • HYGIËNE VEILIGHEID • TOEGANKELIJKHEID

KRANEN VOOR UTILITEITEN Elektronische of zelfsluitende wastafelkranen Elektronische of zelfsluitende douchepanelen Thermostatische voormengautomaten Urinoirs, WC en voorwandsystemen

HYGIËNE ACCESSOIRES TOEGANKELIJKHEID & AUTONOMIE Hygiëne accessoires voor utiliteiten Grepen in RVS en Nylon Douchezitjes

delabiebenelux.com

SPORT ACCOMODATIES

Tekst: Johan Debaere en Els Jonckheere | Foto’s: VK Engineering

STUDIES STABILITEIT, TECHNIEKEN EN INFRASTRUCTUUR VOOR DE GHELAMCO ARENA

De Ghelamco Arena is een ware eyecatcher die technieken uit diverse moderne stadions in Nederland, Duitsland, Frankrijk, Engeland en Spanje combineert. De project engineers Ilse Blondeel, Gert Cocquyt, Wouter Verhaegen,Yannick Vande Casteele en Andy Wyckaert van VK Engineering waren sinds 2006 bij dit project betrokken en lichten een aantal aspecten toe. ➤

| 55

SPORT ACCOMODATIES

PREFABSTRUCTUUR “Alhoewel het initieel de bedoeling was om de volledige betonstructuur ter plaatse te storten, werd in mei 2011 door de inbreng van Ergon besloten om de structuur te prefabriceren. Gezien de strakke vooropgestelde planning was

Het dak van deze voetbaltempel heeft een totale oppervlakte van zowat 24000 m² en bestaat uit 58 identieke vakwerkspanten van 38 meter die bijna 30 meter uitkragen en elk een gewicht van ongeveer 8 ton hebben.

Deze luifel is bekleed met geprofileerde aluminiumplaten.”

BUFFERING EN RECUPERATIE VAN REGENWATER

'GOED OVERLEG TUSSEN ARCHITECT, AANNEMER EN WIJZELF ALS STUDIEBUREAU WAS NOODZAKELIJK OM DEZE OPDRACHT TOT EEN GOED EINDE TE BRENGEN' het dan ook een serieuze uitdaging om het concept van het project op korte termijn om te zetten en geschikt te maken voor prefabricatie. Goed overleg tussen architect, aannemer en wijzelf als studiebureau was noodzakelijk om deze opdracht tot een goed einde te brengen.”

STALEN DAKCONSTRUCTIE “Voor de stalen dakconstructie heeft ASK Romein ons oorspronkelijk ontwerp geoptimaliseerd in functie van de productiesnelheid en de montagetechniek.

Zij maakten gebruik van HE-profielen.

56 |

“De Ghelamco Arena moest ook een ecologisch stadion worden. Daarbij speelt de verwerking van het regenwater een belangrijk rol. Om de enorme massa’s regenwater te bufferen, vooraleer het vertraagd af te voeren, was er nood aan drie grote ondergrondse bufferbekkens met een totaalcapaciteit van afgerond 2310 m³.”

ELEKTRICITEIT EN VERLICHTING “Het stadion is elektrisch opgesplitst in vier kwadranten. Ze hebben elk hun eigen hoogspanningscabine met telkens een transfo van 630 kVA voor de niveaus 0 tot +2. Er zijn aparte transfo’s voorzien voor de verdiepingen 3 tot 5 van de tribune Zuid (1600 kVA) en Noord (1000 kVA). Uiteraard zijn ook verschillende noodstroomgroepen voorzien. Dankzij liefst 500.000 ledverlichtingspunten kan op de imposante glasgevel geprojecteerd worden. Nog eens 10.000 ledlichtpunten voor de verlichting van het dak en skytracers maken de sfeerverlichting compleet. Het verbruik van de gehele sfeerverlichting van het stadion wordt op 110kW geraamd. De veldverlichting is berekend voor maximaal 2000 lux. Alle technieken komen samen in het lokaal CP OPS, waar alles kan gestuurd worden en waar met behulp van circa 110 camera’s alles ❚ tot in detail bekeken worden.”

SPORT ACCOMODATIES

500.000 ledverlichtingspunten zorgen voor een imposante nachtelijke gevelverlichting.

Projectinfo DELABIE BENELUX – WASTAFELKRANEN, SPOELMECHANISMES VOOR URINOIRS EN OPKLAPBARE GREPEN Delabie, met Benelux-filiaal in Brussel, is een familiebedrijf met productiesites in Friville (Picardie/Frankrijk), bekend als bakermat voor de productie van kranen. “Wij zijn een toonaangevende marktspeler in kranen en sanitair toebehoren voor de utiliteitsbouw,” zegt commercieel directeur Frank Desmet. “Wij leverden honderddertig Temposoft 2 en tweeënvijftig Tempomix 3 wastafelkranen, zevenentwintig elektronische kranen voor urinoirs en elf opklapbare grepen in gepolijste bacteriostatische inox voor mindervaliden voor de Ghelamco Arena.”

Het waterverbruik in utiliteitsgebouwen is vaak aanzienlijk door het intensief gebruik van de kranen en de nalatigheid van de gebruiker, die de wastafelkraan zomaar laat openstaan. “De automatische zelfsluiting na 15 seconden, zonder manueel contact, en een vastgelegd debiet van 3 liter voor de Temposoft 2 en 4 liter voor de Tempomix 3 zorgen daarom voor een enorme waterbesparing,” stelt Frank Desmet. “Bovendien zijn deze kranen vandalisme-bestendig en dankzij de soft touch bediening kunnen kinderen en mensen met een beperking ze gemakkelijk gebruiken.” De kranen van Delabie zijn bestand tegen minstens 500.000 handelingen.

Ze zijn ook eenvoudig in onderhoud, omdat het mechanisme in een patroon ingebouwd is, dat vervangen kan worden zonder de kraan volledig te demonteren. En Delabie gebruikt ook steeds gestandardiseerde onderdelen.

De urinoirs van het voetbalstadion zijn uitgerust met een centraal spoelmechanisme. De elektronische Tempomatic Multi-kraan bedient immers meerdere urinoirs gelijktijdig door middel van aanwezigheidsdetectie, zonder manueel contact met de automatische zelfsluiting. “Om het vervuilen van het porselein en van de afvoerleidingen uit te sluiten en het uitdrogen van de hevel te voorkomen, gebeurt na het laatste gebruik elke twaalf uur een automatische spoeling,” vult commercieel directeur Frank Desmet aan. “Naar aantallen is dit project misschien niet ons meest prestigieuze project, maar het is een belangrijke referentie met veel media-aandacht, die volledig volgens de nieuwe Europese normen gebouwd is.”

| 57

SPORT ACCOMODATIES

Tekst: Hilda Bosma

HERCULAN TOPSPORTVLOER VOOR NIEUWBOUW SPORTHAL SPORTCENTRUM KARDINGE De nieuwe sporthal van Sportcentrum Kardinge is voorzien van een hoogwaardig combilastisch sportvloersysteem. De polyurethaan sportvloer bestaat uit een combinatie van een vlakverende houten ondervloer met een puntelastische toplaag. De zwevende vloer voldoet aan de NOC-NSF, klasse 1, de hoogste klasse.

Het Alfa-college wil voor alle ROC-vestigingen hoogwaardige sportvloeren in de sportaccommodaties. Na onderzoek koos het Groningse ROC voor Herculan ME XR, het vloersysteem van Eputan Kunststoftechniek BV, adviseur en producent van kunststof- en sportvloeren. Voor de renovatie van de sportaccommodatie, locatie aan de Dr. Admiraal de Ruyterlaan en de vestiging in Hoogeveen werd hetzelfde sportvloersysteem gekozen.

58 |

GELUIDDEMPEND Rutger Siderius, verkoopadviseur bij Eputan: “Als gebruiker van de sporthal had het Alfa-college deze vloer opgenomen in het Programma van Eisen. Zo kregen we van bouwkundig aannemer Van Wijnen Groningen de opdracht om deze sportvloer van 1400 m² in de sporthal te appliqueren. De Gemeente Groningen gaf vervolgens ook opdracht om de vloer in de Dojo op de eerste

SPORT ACCOMODATIES

verdieping te voorzien van hetzelfde sportvloersysteem. In eerste instantie lag daar een PVC-vloer, maar dat veroorzaakte veel geluidsoverlast in de nabijgelegen vertrekken, wanneer er politietrainingen en dergelijke plaatsvonden.

Het Herculan ME XR sportvloersysteem zorgt voor akoestische ontkoppeling en is daardoor geluiddempend.”

LABORATORIUM Siderius: “De polyurethaan vloeren zijn uitgebreid getest in ons laboratorium in Meerkerk. Door te testen op zware belasting kunnen we de garantie geven dat het duurzame kwaliteitsvloeren zijn. Het zijn vloeistofdichte, onderhoudsvriendelijke en naadloze vloeren die vrij zijn van uitstoot van schadelijke stof-

fen: de producten zijn waar mogelijk op waterbasis. De vloer leent zich uitermate voor multifunctioneel gebruik en kan – zonder af te dekken – gebruikt worden voor evenementen, schoolexamens en vlooienmarkten.”

Siderius: “We zijn trots op het leggen van de topsportvloer in de nieuwe sporthal van Sportcentrum Kardinge. Het gehele Kardinge terrein ademt sport. Het is dé plek in Groningen waar alle sporten samen komen, waaronder schaatsen, zwemmen, skaten, tennis en andere binnen- en buitensportactiviteiten.

Van jong tot oud en van amateurniveau tot en met topsport maakt nu ge❚ bruik van onze hoogwaardige kwaliteitsvloer in de nieuwe sporthal.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Van Wijnen Groningen B.V.

ONTWERP De Zwarte Hond Groningen B.V.

ADVIES Eputan Kunststoftechniek BV – Meerkerk (sport- en kunststofvloeren)

EINDGEBRUIKER Alfa College Groningen Sport en Bewegen

AANBRENGEN VLOER januari 2014

Iedere situatie is anders. Mogelijkheden en wensen verschillen, budgetten variëren, kortom van standaardoplossingen is zelden sprake. Samen met de specialisten van Eputan wordt aan de hand van een grondige inventarisatie geanalyseerd welke vloer in welke situatie het beste voor u geschikt is.

Van speelvloer tot topsportvloeren

Eputan Kunststoftechniek B.V. Energieweg 6 | 4231 DJ | Meerkerk Postbus 46 | 4230 BA | Meerkerk | Nederland Telefoon: 0183-35 47 00 | Telefax: 0183-35 47 40 E-mail: info@eputan.nl | website: www.eputan.nl

| 59

Kies de

buitenkant die bij je past Als onafhankelijk specialist is TGM al in vroeg stadium betrokken geweest bij het ontwerpproces van de houtaluminiumvliesgevels van Grotiusgebouw Radboud Universiteit. De synergie die door constructief samenwerken in het voortraject en tijdens de uitvoering ontstaat, zorgt niet alleen voor foutreductie en kortere doorlooptijden, maar ook voor een beter en duurzamer eindresultaat.

Vanzelfsprekend neemt TGM in dit proces de volledige verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de gevel, het budget en de planning.

TGM realiseert in opdracht van Bouwcombinatie Heerkens van Bavel – Berghege VOF te Oss, de gevels van Grotiusgebouw Radboud Universiteit Nijmegen.

Leveringsomvang TGM: ·

3430 m2 Hv60 vliesgevel, vrije overspanning gevelstijlen tot 8.000 meter

· · · ·

165 m2 30 minuten brandwerend 126 stuks special ontwikkelde blinde ventilatie units 23 stuks stalen deuren met roosters

2 stuks tourniquets

Grotiusgebouw Radboud Universiteit

Nijmegen

Grotiusgebouw Radboud Universiteit

Technisch Gevelbouw Management Heesakkerweg 19 Asten

+31 493 32 77 22

www.tgm.nl

Nijmegen

Grotiusgebouw Radboud Universiteit

Nijmegen

NIJMEGEN | Grotiusgebouw

Tekst: Hilda Bosma | Beeld: Jannes Linders, Benthem Crouwel Architekten BV bna, Amsterdam NL

DUURZAAM HOUT-ALUMINIUM VLIESGEVELSYSTEEM VOOR GROTIUSGEBOUW

De Radboud Universiteit Nijmegen neemt deze zomer het nieuwe Grotiusgebouw op de groene campus Heijendaal in gebruik.

Het duurzame onderwijsgebouw voor de Faculteit Rechtsgeleerdheid heeft glazen gevels, deels met zeefdruk. De combinatie van de strakke glasgevel met de composiet luifels is bepalend voor de hoge esthetische kwaliteit van het gebouw.

Technisch Gevelbouw Management BV produceerde en leverde de duurzame gevels. “De gevels zijn uitgevoerd in HV60, een hout-aluminium vliesgevelsysteem dat door TGM ontwikkeld is”, aldus

Leon van Osch, commercieel directeur van TGM Technisch Gevelbouw Management b.v.. “HV60 is een duurzaam systeem, vervaardigd van PEFC/ FSC gecertificeerd gelamineerde houten binnenprofielen en een onderhoudsarm buitensysteem van aluminium, RVS of hout. HV60 wordt op korte termijn als eerste vliesgevelsysteem Cradle to Cradle (C2C) gecertificeerd. Tevens kan het HV60 systeem geleverd worden als 30 minuten brandwerende gevel met een glasafmeting van 1800x3000 mm.”

GEHELE THERMISCHE SCHIL

ADVIES

Van Osch: “Onze werkzaamheden bestaan uit het projectmanagement, de engineering en de productie en montage van de gehele thermische schil, inclusief tourniquet en overige deuren. We hebben de architect advies gegeven waardoor het HV60 systeem in het bestek stond voorgeschreven. Als onderaannemer kregen we de opdracht van aannemerscombinatie Cedrie, bestaande uit Bouwbedrijf Berghege BV en Heerkens van Bavel Bouw BV.”

Nelissen Ingenieursbureau (installaties), Bouwadviesbureau Strackee (constructies)

HOGE EISEN

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Radboud Universiteit Nijmegen

ONTWERP Benthem Crouwel Architekten BV bna – Amsterdam NL

GEVELADVISEUR EN -PRODUCENT Technisch Gevelbouw Management BV

BOUWPERIODE 2 oktober 2014 - zomer 2014

zing worden voorzien. Ook werden er zeer hoge esthetische eisen gesteld aan de optische kwaliteit.”

OPTISCHE KWALITEIT De hoge eisen hebben geresulteerd in een warme uitstraling van de gevelprofielen, gecombineerd met een grote mate van transparantie van de glasgevel. Er is gekozen voor een nagenoeg 'foutvrij' gelamineerde houtconstructie om de optische kwaliteit van de gevel te maximaliseren.

“De grote overspanningen van de hal, de ventilatievoorziening in de gevel, het zeefdruk glas en het doorvoeren voor de ophanging van de composiet luifel aan de buitenzijde maakten het een uitdagend project”, aldus Van Osch. “Het is een prachtig project wat TGM met trots op haar referentielijst plaatst.” ❚

Van Osch: “De opdrachtgever stelde hoge prestatie-eisen. De natuurlijke ventilatie moest via speciale bakken in de gevelconstructie worden geregeld, in plaats van via te open ramen. Daarnaast moest een zeer complexe zeefdruk op de begla-

| 61

OEGSTGEEST | Brede School Het Dok

'VOLGENS DE LAATSTE MILIEUBEWUSTE TRENDS WORDT DE OEGSTGEESTSE BREDE SCHOOL HET DOK EEN DUURZAAM GEBOUW, DANKZIJ ONDER MEER GEBRUIKMAKING VAN NATUURLIJKE MATERIALEN'

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: AKS Specials

BREDE SCHOOL HET DOK: MET HOUT ALS BASIS

62 |

OEGSTGEEST | Brede School Het Dok

Volgens de laatste milieubewuste trends wordt de Oegstgeestse Brede School Het Dok een duurzaam gebouw, dankzij onder meer gebruikmaking van natuurlijke materialen.

“De werkvoorbereiding was direct verkocht.”

Hij wil ze vaker maken, projecten als deze. Want niet zo heel vaak bouwt projectleider Marco Pellikaan van bouwbedrijf De Vries en Verburg een bouwwerk met hout als constructieve basis. Pellikaan: “Het Dok is een school, zoals die in Nederland maar weinig worden gebouwd. Niet alleen de constructie is bijzonder, maar ook het feit dat bijna elke kolom en ligger zichtbaar is en ook blijft. Zeer bijzonder om te mogen maken.” Ter overtuiging wijst hij op de werkvoorbereider die als gewezen timmerman de opdracht kreeg het houtskelet tot op het laatste detail uit te werken. Hij beschouwde de klus bijna als een feest, zo blijkt. Pellikaan: “Hij kreeg de tekeningen onder ogen en was direct verkocht. Hij kon bijna niet wachten om eraan te beginnen.”

DIEPTE-EFFECT Het bouwwerk aan de westrand van Oegstgeest staat op een met vibropalen onderheide fundering met daarop een begane grondvloer van geïsoleerde kanaalplaten met een druklaag. Hier bovenop begint vervolgens het skelet van houten gelamineerde kolommen met gerasterde liggers. Juist dat rasterwerk maakt de aanblik aan de onderzijde heel bijzonder. Pellikaan: “De primaire liggers zijn met een hoogte van 560 mm zwaar uitgevoerd, de secundaire balken haaks erop een stuk lichter.

Daardoor krijg je behalve een mooi lijnenspel en tevens een diepte-effect. Precies zoals de architect voor ogen had.” Ook de vloerplaten die er op liggen zijn van hout, en ook die blijven grotendeels in zicht. Zij dienden tijdens de bouw als blijvende bekisting voor de betonnen gevlinderde druklaag.

Bouwinfo OPDRACHTGEVER

Andere duurzame elementen zijn een warmtekoude-opslag en het gedeeltelijk natuurlijke ventilatiesysteem.

MASSA Naast een basisschool omvat het door de gemeente Oegstgeest geïnitieerde gebouw nog een buitenschoolse opvang, kinderopvang, peuterspeelzaal en enkele multifunctionele ruimten. Een item apart is de sporthal op de eerste verdieping van het hoge deel dat, in tegenstelling tot de overige bouwdelen, is opgebouwd uit een staalconstructie met betonvloer. Pellikaan: “Beton was hier benodigd om massa te creëren ter voorkoming van geluidsoverdracht naar de onderliggende school. Niet eenvoudig, omdat je dan te maken krijgt met de koppeling van verschillende materialen. Maar wel heel spannend ❚ om te maken.”

Projectinfo GLASPANELEN DIE LEVEN Passend in het groen aan de westkant van Oegstgeest verrijst Het Dok, een Brede School met basisonderwijs en verwante functies.

Drie hoofdthema’s komen in het ontwerp naar voren, te weten frisse lucht, onbelemmerd daglicht en gebruikmaking van natuurlijke materialen. Inmiddels zijn de laatste glaspanelen tegen het pand bevestigd.

Soms passeren projecten de revue die wezenlijk in hun omgeving passen. Zo’n gebouw is de Oegstgeestse Brede School Het Dok. Het onderwijsgebouw, naar een ontwerp van architectenbureau Paul de Ruiter, omvat een basisschool, kinderopvang, buitenschoolse opvang, peuterspeelzaal, sportzaal en enkele ruimten voor multifunctionele doeleinden. Grotendeels bepalend voor die gelukte assimilatie is de glasgevel van AKS Specials BV uit het Limburgse Grubbenvorst.

De glasdaken- en gevelfabrikant fabriceerde een in drie groentinten opgebouwde glasgevel met ogenschijnlijk willekeurig verdeelde panelen. Met als bijzonderheid de reflectie hierin van de omringende bomen.

Zelf herstellend Toch zijn de panelen zelf niet het bijzonderst aan het werk. Veel meer voldoening schonken volgens commercieel directeur Jos Toorians de profielen die speciaal voor dit werk ontwikkeld moesten worden.

“Normaal gesproken bouwen we onze glasdaken en gevelbekledingen op met aluminium profielsystemen. Hier kon dat echter niet, vanwege de sparingen die benodigd waren voor de natuurlijke ventilatie van het gebouw. Aluminium bleek daarvoor eenvoudigweg een te zwak materiaal.” Wat volgde, was een met de architect ingezette zoektocht, waarna de keus uiteindelijk viel op zogeheten Magnelis profielen. Dit is een verzinkt ogende staalsoort, sterk en mooi tegelijk. Het materiaal is goed bestand tegen zoutinvloeden uit de omgeving en ook het zelf herstellende vermogen ervan is bijzonder: na regen vloeien eventuele aantastingen als vanzelf weer dicht.

Gemeente Oegstgeest

ONTWERP Architectenbureau Paul de Ruiter bna – Amsterdam

UITVOERING Bouwbedrijf De Vries en Verburg BV – Stolwijk

INSTALLATIES E+W Kuijpers Installaties Utrecht BV – De Meern

CONSTRUCTEUR Pieters Bouwtechniek Delft BV – Delft

BOUWPERIODE juli 2013 – juli 2014

Pionieren AKS Specials ontwikkelde, engineerde en produceerde de beglazingsprofielen geheel in eigen beheer. Het zijn profielen met aan beide zijden flensen, waartussen de glaspanelen worden vastgeklemd.

Bijzonder aan de opdracht was dat het engineeringstraject nog liep, terwijl de onderdelen al waren besteld. ‘Pionieren’, volgens Toorians, een werkwijze die nog extra bleek bij te dragen aan de vreugde over het resultaat. “Aluminium glasdaken en gevelbekledingen zijn onze core business. Daarvan hebben we er nu al zo veel gemaakt, dat die nauwelijks nog geheimen kennen. Hier is met gezamenlijke inspanningen een product ontwikkeld dat wezenlijk anders is dan standaard. En dat zijn de mooiste opdrachten.”

| 63

Het Onderwijs & Bouw Multimediapakket: Een kristalhelder aanbod

= één pakket & één prijs

specials

1 Print: Full colour advertentie in ‘Wie Doet Wat’ servicepagina’s 2 Internet: Banner, landingspagina met bedrijfspresentatie en uw persoonlijke ‘URL’ 3 De prijs voor het Onderwijs & Bouw Multimediapakket:

AKS Specials BV Uw partner voor duurzame en innovatieve glasdakconstructies en volglazen gevels.

€ 975,DEN

VOOR 12 MAAN

Mercurius plein 4 WAS ONDERAANNEMER BIJ DE AKS SPECIALS 5971 LW Grubbenvorst PROJECTEN LEASEPLAN, KPMG YPENBURG Postbus 8534 5970 AA Grubbenvorst Bel of mail ons! T +31 (0)495 450095 Telefoon +31 (0)77-30 30 480 Patricia Rutten p.rutten@louwersuitgevers.nl of info@aksspecials.nl Gilles Coulier g.coulier@louwersuitgevers.nl www.aksspecials.nl

Bouwbedrijf

DE VRIES EN VERBURG O N D E R D E E L

W

V

O

O

D E

B U R G L A N D

Stolwijk

G R O E P

Kennis en daadkracht Bouwbedrijf De Vries en Verburg bouwt kantoren, zorginstellingen, scholen, bedrijfsobjecten en woningen. Al meer dan 25 jaar maakt Bouwbedrijf De Vries en Verburg het verschil door betrouwbaarheid, degelijkheid en vakmanschap.

‘t Vaartland 8 2821 LH Stolwijk Postbus 59 2820 AB Stolwijk Telefoon 0182 - 34 17 41 Telefax 0182 - 34 24 75 info@devriesverburg.nl www.devriesverburg.nl

U

V A N

R T

V A

R

E

N

D

E

P A

R T

N

E

R

B

I

J

B

O

U

W

E

N

DIEMEN | Campus Diemen-Zuid

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Snippe Projecten BV

VAN KANTORENPARK TOT STUDENTENCAMPUS Op de ‘Diemervijver’ in Diemen is ongeveer 50.000 m² aan kantoorruimte omgetoverd tot 936 moderne studentenwoningen, elk met hun een eigen badkamer en keuken. Daarnaast is circa 4.740 m² aan maatschappelijke en commerciële ruimtes ingericht. Daarmee voorziet Campus Diemen-Zuid niet alleen in de behoefte van de studenten, maar ook in de behoefte van de bewoners en kantoorgebruikers in de omgeving.

Op de Campus zijn onder andere een supermarkt, bakker, kapper, pizzeria, huisartsen- en fysiotherapiepraktijk, wasserette/stomerij, selfservice restaurant en een politiewijkpost gevestigd, evenals diverse sportmogelijkheden. Dik Smeding Architecten was verantwoordelijk voor het ontwerp van het ‘studentendorp’. “Campus Diemen Zuid is dé plek geworden om te wonen, studeren, sporten en andere mensen te ontmoeten”, vertelt Dik Smeding. “Bij het ontwerp is met name gedacht aan de moderne student en zijn behoeften. De Campus, inclusief de appartementen, zijn van alle gemakken voorzien. De appartementen zijn praktisch ingericht, met voldoende ruimte voor een bed, een zithoek en een plek om te studeren.

Ze zijn niet te vergelijken met de studentenkamers ‘driehoog achter’, waarbij je de keuken en het sanitair moet delen met tien andere studen-

ten. Bovendien: de metro stopt voor de deur en in twaalf minuten bevinden de studenten zich in hartje Amsterdam.”

Aan het exterieur van de vijf voormalige kantoorpanden zijn weinig wijzigingen aangebracht, binnen heeft wel een complete metamorfose plaatsgevonden. “Om van kantoorpanden woningen te maken, zorgt voor de nodige uitdagingen op het gebied van geluid, leidingwerk, ventilatie, et cetera”, aldus Smeding. “De panden zijn reeds 35 jaar oud. Ten tijde van de bouw, gold een andere regelgeving dat nu. Daardoor moesten vele aanpassingen worden gedaan, om prettig wonen mogelijk te maken en om aan het Bouwbesluit te voldoen. Maar het resultaat is iets om trots op te zijn. De gebouwen zijn allemaal opgewaardeerd van energielabel D en E naar B.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Campus Diemen-Zuid VOF, bestaande uit Snippe Projecten BV – Amsterdam, Chalet Group Management B.V. – Amsterdam, Van Wijnen Projectontwikkeling Midden B.V. – Harderwijk

ARCHITECT Architectenbureau Dik Smeding – Amsterdam

REALISATIE Van Wijnen Weesp B.V.

BOUWPERIODE januari 2013 – juni 2014

| 65

DIEMEN | Campus Diemen-Zuid

INSTALLATIES CAMPUS MIX VAN OUD EN NIEUW De installaties van Campus Diemen Zuid zijn een uitgekiende mix van bestaand en nieuw. Het ontwerp is dan ook afgestemd op de mogelijkheden die de bestaande gebouwen boden. Zo bleek het, na een grondige inventarisatie, mogelijk te zijn om de hoofdstructuur van de ventilatiekanalen te handhaven. Ook de meeste voedingskabels zijn weer ingepast in het ontwerp. Daaromheen is een nieuwe installatie ontworpen, waarbij een hoge mate van ener-giezuinigheid is gerealiseerd. Door deze combinatie is een grote mate van kostenreductie gerealiseerd in de installatiekosten en is het energieverbruik gering.

Dat is van belang voor de bewoners, de eigenaar en de maatschappij.

Adviseurs voelt zich daarbij als een vis in het water en levert daarmee een grote toege-voegde waarde in het ontwerp- en bouwteam. Het advies-

bureau is werkzaam in projecten in nieuwbouw, renovatie, en revitalisatie in geheel Nederland en daarbuiten. ❚

Het revitaliseren van gebouwen vraagt om een ‘out of the box’ denkmethode. M-TRiX Instal-latie

• Heeft u een idee of bouwinitiatief en wilt u praten over het

installatieconcept?

• Heeft u een installatieprobleem, wenst u een second opinion op een offerte of ontwerp?

• Wilt u weten of uw installatie energiezuinig is of goed is ingeregeld?

• Is uw drinkwaterinstallatie wel legionella veilig?

• Voldoet uw installatie nog aan de voorschriften?

• Wilt u een 3D ontwerp of een uitgewerkt bestek?

• Betaalt u niet te veel voor uw energie?

• Wordt uw installatie wel goed onderhouden?

Postadres: Postbus 458 • 7550 AL Hengelo Bezoekadres: Demmersweg 22 • 7556 BN Hengelo T. +31 85 489 61 51 • E. info@ m-trix.nl • I. www.m-trix.nl

66 |

het is tijd voor een muurverf die geen banen geeft Wijzotex Extra Mat voldoet aan alle eisen van de professionele schilders van nu. De unieke receptuur van deze duurzame, hoogwaardige muurverf zorgt er samen met het volledig matte uiterlijk voor dat aanzetten en baanvorming worden voorkomen. Proberen en ook overtuigd raken? Bel 038 429 11 00.

Met de duurzame muurverven van Wijzonol maakt u altijd een bewuste keuze. Gemaakt door mensen met een passie voor duurzame ontwikkeling.

Kijk voor meer informatie op www.wijzonol.nl

DIEMEN | Campus Diemen-Zuid

Fiona van Gemert-de Heus/Zutphens Persbureau | Beeld: Wijzonol

VOOR CAMPUS DIEMEN ZUID Het is momenteel het grootste transformatieproject dat in Nederland speelt: Campus Diemen Zuid. Zo’n 50.000 vierkante meter aan lege kantoorpanden wordt omgebouwd tot 939 studentenwoningen. Campus Diemen Zuid is de enige Nederlandse studentencampus naar Amerikaans model.

“Een enorme klus, die nogal wat vraagt op het gebied van logistiek en planning”, vertelt Bram Aaldering, accountmanager bij Wijzonol Bouwverven BV in Zwolle. Wijzonol levert de verf en samen met schildersbedrijf Vreeker uit Harderwijk – dat de schilderwerken uitvoert – heeft Wijzonol een plan van aanpak gemaakt. “Er moet in korte tijd veel gedaan worden. Er worden 36 woningen per week opgeleverd. Dat vraagt logistiek gezien het één en ander”, legt Aaldering uit. Het feit dat Wijzonol actief meegeholpen heeft met de logistieke planning, heeft meegewogen in de keuze voor Wijzonol als verfleverancier, weet Aaldering. Naast zaken als het halen van de deadline, producteigenschappen, prijs en duurzaamheid van producten is de extra service die wij leveren heel belangrijk geweest.”

Voor dit project is alleen al zo’n 30.000 liter muurverf nodig, schat de accountmanager van Wijzonol in. “En dat vraagt natuurlijk om een

strakke logistieke planning. Bovendien heb je te maken met veiligheidsaspecten.” Zo mag er ’s avonds in het pand geen materiaal meer staan.

“Het hele pand moet leeg zijn. Dat betekent dat niet alle verf in één keer geleverd kan worden.”

Schilder en leverancier hebben daarom afgesproken dat er op kleur geproduceerd wordt. “De productie van de verf is helemaal afgestemd op de vraag van de schilder. Hij weet precies wanneer hij weer een nieuwe bestelling nodig heeft en wij leveren dan binnen een week. Per keer wordt minimaal 6.000 liter verf geleverd”, legt Aaldering uit.

gen in één klap”, legt hij uit. “We hebben een duurzame oplossing voor de aardolieproductie én we maken gebruik van de afvalstroom in de voedselindustrie.” ❚

Wijzonol levert een bijzondere soort muurverf.

“We hebben het traditionele bindmiddel op basis van fossiele grondstoffen vervangen door een bindmiddel op basis van zetmeel. Daarmee besparen we gemiddeld 1,5 kilogram aan fossiele grondstoffen per emmer”, vertelt Aaldering niet zonder trots. “Op die manier slaan we twee vlie-

| 67

ROOSENDAAL | Nieuwbouw Kellebeek College

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Michel Kievits

RONDE VORMEN KELLEBEEK COLLEGE MAAKTEN ENGINEERING EN UITVOERING COMPLEX

ROC WEST BRABANT CONCENTREERT ZORG- EN WELZIJNONDERWIJS IN DUURZAME NIEUWBOUW

Slokker Bouwgroep B.V. vestiging Breda werkt richting de oplevering van de nieuwbouw van het Kellebeek College in Roosendaal.

De multifunctionele accommodatie biedt straks ook ruimte voor organisaties in zorg en welzijn. Studenten kunnen daar stage lopen of werken. De organische architectuur stelde extra eisen aan de engineering en uitvoering. Het duurzame karakter komt tot uiting in bijvoorbeeld de daktuin en het gebruik van warmte van de vuilverbrandingsinstallatie.

“In 2005 kozen we ervoor om het onderwijsaanbod vanuit Etten-Leur en Roosendaal te concentreren in nieuwbouw in Roosendaal. De bestaande schoolgebouwen waren verouderd”, zegt Tilo Machielse namens het ROC Kellebeek College. “De locatie werd het ontwikkelingsgebied Stadsoevers, vlakbij het stadscentrum. Het gebouw is een multifunctionele accommodatie en beantwoordt aan de behoefte aan lokale, maatschappelijke zorg. De zorginstellingen passen bij de opleidingen zorg en welzijn. Het pand biedt bijvoorbeeld huisvesting aan een kinderopvang, een dagbesteding voor ouderen en een

dagopvang voor mensen met een verstandelijke beperking. Hier kunnen ROC-studenten stage lopen of werken.”

ORGANISCH EN DUURZAAM De nieuwbouw kreeg ronde vormen, passend bij het 'zachte' beroepenveld van zorg en welzijn.

Het gebouw herbergt onderin een fietsenkelder en een technische ruimte. De begane grond biedt onder meer ruimte voor een aula, een auditorium en zorggerelateerde instellingen. Hierboven bevinden zich vijf onderwijsverdiepingen. Op de zesde verdieping is nog een technische ruimte. ➤

| 69

Projectinfo

Groots in houten en stalen trappen Voor particuliere en professionele opdrachtgever

Trappenfabriek Vermeulen BV Lokkerdreef 14 4879 ND Etten-Leur Postbus 82 4870 AB Etten-Leur T: (076) 508 80 00 F: (076) 508 80 60 E: info@vermeulen-trappen.nl I: www.vermeulen-trappen.nl

MEEDENKENDE TIMMERFABRIEK LEVERT DIVERSE, MODERNE KOZIJNEN EN DEUREN VOOR ROC KELLEBEEK

University College The Hague Anna van Bueren - Den Haag

ROC de Leijgraaf Oss

Munnikenheide College Etten-Leur

Sinds 1958 al meer dan 400.000 trappen geplaatst ROC de Leijgraaf Oss

Leveringsprogramma: houten en stalen trappen en hekwerken voor woning- en utiliteitsbouw, voor nieuwbouw, verbouw en renovatie, van enkelstuks tot seriematig, van eenvoudig tot exclusief

Woodworx heeft in opdracht van Slokker Bouwgroep moderne houten raam- en deurkozijnen geëngineerd en geleverd voor het ROC Kellebeek College. De medewerkers van de timmerfabriek stelden zich proactief op en gaven deskundig technisch advies. Na overleg met architect Jeanne Dekkers en de bouwkundig aannemer zijn bijvoorbeeld moderne binnenkozijnen van gelakt, gelamineerd en gevingerlast Robina hout toegepast, samengesteld van stukjes van 30 tot 35 cm lengte. De totale opdracht behelsde 496 buitenkozijnen, 35 bloemkozijnen, 355 HPL binnendeuren en 422 binnendeurkozijnen. In opdracht van Woodworx produceerde BPZ Van Vuuren de binnendeuren. De overige elementen zijn in de timmerfabriek in Etten-Leur gemaakt. De detaillering was complex door de ronde vormen van de school. Bijzonder was ook de visitatie van Slokker Bouwgroep. De keuringsploeg van dit bouwbedrijf ging bij Woodworx op bezoek en controleerde het productieproces. Een keuring die de timmerfabriek met vlag en wimpel doorstond.

Kwaliteit en duurzaamheid “Ik geef leiding aan Woodworx, een business-unit van de Nelemans Groep”, zegt Twan Bastiaansen. “De Nelemans Groep is een bouwgroothandel met vestigingen in Etten-Leur, Breda, Roosendaal, Zundert, Oosterhout Tilburg en Den Haag. Het is een familiebedrijf, waarbij de derde generatie actief is. Woodworx timmert al 25 jaar aan de weg. Het is een productiebedrijf met veel kennis en knowhow over houtproducten. Kwaliteit en duurzaamheid vinden we belangrijk. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in het gebruik van FSC gecertificeerd hout en het dragen van het KOMO keurmerk. Onze fabriek is modern met CNC computergestuurde houtbewerkingsmachines, een spuitcabine voor watergedragen lakken en een climate control-omgeving.”

ROOSENDAAL | Nieuwbouw Kellebeek College

Projectinfo STALEN TRAPPEN EN HEKWERKEN Trappenfabriek Vermeulen ontwerpt, produceert en plaatst al 55 jaar houten en stalen trappen en hekwerken voor de woning- en utiliteitsbouw. Dit vanuit een moderne goed geoutilleerde fabriek in Etten-Leur en met eigen montageploegen.

Zo ook heeft Trappenfabriek Vermeulen in opdracht van Slokker Bouwgroep in de periode januari tot en met mei 2014 alle stalen trappen en hekwerken verzorgd voor het project Kellebeek College te Roosendaal. De werkzaamheden voor dit project bestonden uit het produceren en plaatsen van twee stalen spiltrappen, 569 meter stalen hekwerken in diverse uitvoeringen en 85 meter houten muurleuningen. Er kan worden teruggekeken op een mooi project, waarbij de samenwerking met de opdrachtgever en alle overige betrokken partijen goed verlopen is.

ZinCo Benelux engineerde en leverde daktuinsystemen voor het ROC Kellebeek College.

“De kelder bestaat uit een betonvloer op vibropalen en betonnen wanden. Hierboven verrees een betonnen draagconstructie”, zegt projectleider Stefan Wildhagen namens Slokker

grijze en rode stenen zijn toegepast. Daardoor en door de rondingen ontstaat een dynamisch gevelbeeld. “De rondingen maakten de engineering en uitvoering complex. We gebruikten

'DE NIEUWBOUW KREEG RONDE VORMEN, PASSEND BIJ HET 'ZACHTE' BEROEPENVELD VAN ZORG EN WELZIJN' Bouwgroep. “Om gewicht te besparen, pasten we een bollenplaat vloer toe voor het auditorium. Veel beton is zichtwerk, wat hoge eisen stelde aan het afwerkingsniveau. De vliesgevel steunt af naar een staalconstructie.” In de gevels komt metselwerk in een dunbed mortel voor in vier verschillende kleuren: antraciete, witte,

Bouwinfo OPDRACHTGEVER ROC Kellebeek College – Roosendaal

ONTWERP Jeanne Dekkers Architectuur – Delft

UITVOERING Slokker Bouwgroep B.V. vestiging Breda

INSTALLATIES Verhoeven Electrotechniek B.V. – Oss, Roel Breman Installatiebedrijf B.V. – Papendrecht

GROENDAKEN Mastum Daksystemen – De Meern

BOUWPERIODE oktober 2012 – juli 2014

bijvoorbeeld speciale stalen metselmallen. De HSB binnenspouwbladen zijn niet afgerond, maar gesegmenteerd”, zegt Wildhagen. “Het gebouw heeft een duurzaam karakter. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting met groendaken en het gebruik van warm water van de vuilverbrandingsinstallatie.” ❚

Trappenfabriek Vermeulen gaat graag de uitdaging aan om ook van uw project iets bijzonders te maken!

GEWICHTSBESPARENDE DAKTUINSYSTEMEN SIEREN ROC KELLEBEEK COLLEGE ZinCo Benelux engineerde en leverde de gewichtsbesparende daktuinsystemen voor het nieuwe ROC Kellebeek College. In overleg met opdrachtgever Slokker Bouwgroep en architect Jeanne Dekkers en in samenwerking met Van der Tol en Mastum bv, zijn passende systemen bedacht die water bufferen en het riool daardoor enkele uren ontlasten.

Innovatief is bijvoorbeeld de toepassing van het nieuwe, herbruikbare drainage-element Aquatec AT 45 in combinatie met een lontvlies.

Door de integratie van substraat en drainage is bij dit zogeheten Zonneweidesysteem veel minder water en substraat nodig, vergeleken met een traditioneel gazon. Het vlies zuigt door capillaire werking water uit het drainage-element en zorgt voor een evenredige bewatering van het bovengelegen gazon. Doordat het dak lichter kan worden uitgevoerd, worden bouwmaterialen bespaard.

Een andere slimmigheid betreft de engineering van de plantenbakken. Hier is met lichtgewicht piepschuim hoogte gecreëerd. Hierop bevestigde ZinCo Benelux onder andere de 2,5 cm hoge Floradrain FD drainage-elementen.

ZinCo Benelux is zeer actief in daktuinsystemen. Een bijzonder eerder project is bijvoorbeeld de Hofbogen in Rotterdam, waar een daktuin van 1000 m² werd aangelegd. De ervaring met diverse daktuinsystemen, waaronder de complexe afgeronde daktuin in Roosendaal, komt het bedrijf ten goede. Niet voor niets willen veel gemeentes subsidiëren in daktuinen.

| 71

NIJMEGEN | I/O Gebouw Faculteit Educatie HAN

Tekst | Martijn van den Bouwhuijsen

Beeld | Ben Vulkers, Hannah Anthonysz

MENSELIJKE MAAT EN COMFORT BELANGRIJK BIJ ONTWERP FACULTEIT EDUCATIE

SCHOLIEREN EN DOCENTEN BLIJ MET EXTREEM DUURZAME NIEUWBOUW

Entree. (Foto Ben Vulkers)

Het I/O gebouw van de Faculteit Educatie op de HAN Campus valt op door de grootte, de eigenzinnige vorm en de witte gevelbekleding.

Het extreem duurzame en comfortabele onderwijsgebouw in Nijmegen werd in april 2014 in gebruik genomen. Docenten en studenten zijn lyrisch over het bouwwerk, met twee vleugels en een atrium bovenop vier ondergrondse bouwlagen. LIAG architecten en bouwadviseurs had veel oog voor de menselijke maat. Dit komt tot uiting in diverse intieme plekjes, intrigerende doorkijkjes en een heldere indeling.

72 |

NIJMEGEN | I/O Gebouw Faculteit Educatie HAN

len is gerecycled glas als toeslagstof gebruikt wat een aparte schittering veroorzaakt bij zonneschijn.

Projectarchitect Thomas Bögl zegt over het ontwerp: “Twee boven het maaiveld 'zwevende' onderwijsvleugels met lokalen en kantoren zijn verbonden door loopbruggen en een atrium, dat veel daglicht toelaat. Door het langgerekte atrium is in één oogopslag de hele structuur van het onderwijsgebouw zichtbaar. Ook de verschillende gekleurde kernen helpen studenten bij het oriënteren. Het studielandschap op de begane grond vormt het centrum van de HAN Campus. Hier is ook de entree.

Ondergronds is er ruimte voor drie parkeerlagen en een multifunctionele laag met onder andere een sporthal en een werkcafé.”

TRANSPARANT, ZELFVOORZIENEND EN COMFORTABEL

Nivo 1 Atrium. (Foto Ben Vulkers)

Bouwinfo OPDRACHT

De transparante nieuwbouw kent een eigenzinnige vorm met veel niveauverschillen en opvallende details. De gevels herbergen bijvoorbeeld veel ramen die worden afgewisseld door witte, lichtgewicht glasvezel betonpanelen. Bij een deel van deze pane-

“Het schoolgebouw beantwoordt aan de duurzame ambities van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen”, zegt Bögl. “Dit resulteerde bijvoorbeeld in de toepassing van een WKO-installatie, een groene gevel, bamboe vloeren, intelligente zonwering, betonkernactivering en energiezuinige LED-verlichting. Zo verrees een energiezuinig en comfortabel schoolgebouw dat zelf in zijn energiebehoefte voorziet. De WKO zorgt bovendien voor de helft van de verwarming en koeling van de bestaande bebouwing van de HAN. De pv-panelen zijn geïntegreerd in het atriumdak, genereren elektriciteit én fungeren tevens als zonwering. Op voorspraak van ons zijn de pv-panelen later in het bouwproces ingekocht, waardoor een hoger vermogen werd verkregen voor minder geld. Het pand heeft een vier keer hogere EPC dan vereist in bouwbesluit, een Greencalc score van 283 en is genomineerd voor meerdere duurzaamheidsprijzen.” ❚

HAN Huisvesting (Hogeschool Arnhem en Nijmegen)

ONTWERP LIAG architecten en adviseurs, Den Haag Thomas Bögl

DIRECTIE LIAG architecten en adviseurs, Den Haag - Arie Aalbers

ADVIES INSTALLATIE DWA installatie- en energieadvies, Bodegraven

ADVIES CONSTRUCTIE Bouwadviesbureau Van der Ven, Ridderkerk

UITVOERING BOUWKUNDIG Mertens Bouwbedrijf B.V., Weert

UITVOERING INSTALLATIETECHNISCH Unica Intstallatietechniek, Arnhem

GLASVEZEL BETON Hering Bau, Burbach (Duitsland)

B.V.O. 36.633 m2

BOUWPERIODE augustus 2011 – april 2014 Foto Hannah Anthonysz

| 73

KelvinNL feliciteert de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen met haar prachtige nieuwe faculteit Educatie!

KelvinNL is trots, dat zij in samenwerking met LIAG architecten en bouwadviseurs en Unica Installatietechniek de prachtige en duurzame led-verlichting van dit project heeft mogen realiseren.

Schakel nu ook over op led-verlichting!

Met led-verlichting van KelvinNL kiest u voor: • Verlagen energieverbruik

• Kostenbesparing op uw operatie

• Verbeterde leer- en werkprestaties

• Heldere ROI en TCO calculaties

• Lichtadvies en –ontwerp op maat

• Financiering mogelijk o.b.v. operationele lease

• Volledig gecertificeerde armaturen

www.kelvin.eu • info@kelvinnl.com • 085 273 59 89

NIJMEGEN | I/O Gebouw Faculteit Educatie HAN

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: KelvinNL

UITERST ENERGIEZUINIGE EN ONDERHOUDSARME LED VERLICHTING ACCENTUEERT ARCHITECTUUR LICHTPLAN IN GOED OVERLEG MET ARCHITECT, INSTALLATEUR EN OPDRACHTGEVER UITGEWERKT

schoolgebouw minder armaturen toegepast met een lager opgenomen vermogen met een hoogwaardiger kwaliteitsniveau van verlichting.

In de parkeergarage zijn bijvoorbeeld 40% minder armaturen toegepast die 50% minder energie per armatuur verbruiken. Ook bespaarde de HAN op bekabeling en centraaldozen. Door led toe te passen hoeft er 15% minder gekoeld te worden, omdat TL buizen meer warmte afgeven. Tevens gaan de led lampen langer mee en behoeven ze minder onderhoud. De led verlichting verhoogde de Greencalc score uiteindelijk met 10%” ❚

KelvinNL adviseerde en leverde de led verlichting voor het I/O gebouw van de Faculteit Educatie in Nijmegen. De specialist in led bedacht een plan met zeer energiezuinige, onderhoudsarme verlichting. Door led te gebruiken in plaats van TL verlichting kon bovendien 15% worden bespaard op de koelenergie. Door de inzet van aanwezigheidsdetectoren en daglichtsensoren wordt nog meer energie bespaard. Voor de binnenruimtes werd er gekozen voor een helder witte of zacht witte kleur, passend bij de functie van de ruimtes en passend bij de architectuur.

“Bij KelvinNL werken nu 10 mensen die in kleine teams projecten realiseren, zegt CEO Arno Westerbeek. “We adviseren over het effect van led verlichting op de mens en het gebouw. Daarnaast ontwikkelen we lichtplannen/concepten, leveren de armaturen en begeleiden het gehele project.

Wij werken vanuit ons kantoor op het universiteitsterrein van de TU Delft, waar we mee samenwerken. Onze verlichtingsexpertise heeft betrekking op diverse gebouwen - zoals zorgcomplexen en scholen – maar ook in de openbare ruimte.

(HAN) hebben we een energiezuinig en onderhoudsarm lichtplan ontwikkeld dat de architectuur van de nieuwbouw accentueert”, zegt Westerbeek. “In het onderwijsgebouw wordt stabiel en natuurlijk ogend wit licht gebruikt, waarvan uit diverse onderzoeken blijkt dat dit ook een positief effect heeft op het onderwijsresultaat en daarnaast voor een prettig gevoel zorgt. Helder wit licht is toegepast in ruimtes met veel activiteit.

In de overige ruimtes, zoals toiletten en de pub, is warm wit licht toegepast.”

COMFORTABEL, ENERGIEZUINIG EN ONDERHOUDSARM

Door led verlichting te gebruiken in plaats van TL verlichting, zoals aanvankelijk gepland was, bespaart de Hogeschool zowel elektriciteit als koelenergie. Westerbeek licht toe: “Er zijn in het

“In goed overleg met de architect, de installateur en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

| 75

NIJMEGEN | I/O Gebouw Faculteit Educatie HAN

Tekst & Beeld | Bosan

NIEUWBOUW FACULTEIT EDUCATIE (HAN) NIJMEGEN:

BIJZONDER EN DUURZAAM

Begin november 2011 is de bouw gestart van de Nijmeegse nieuwbouw voor de Faculteit Educatie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). In mei 2014 is de nieuwbouw in gebruik genomen en is gebouw I/O het meest duurzame onderwijsgebouw van Nederland geworden. Het duurzaamheidaspect is zelfs doorgevoerd in de gymzalen.

Het nieuwe gebouw staat op de HAN-campus aan de Kapittelweg hoek Heyendaalseweg in Nijmegen. Duurzaamheid gaat in het nieuwe gebouw hand in hand met onderwijscomfort. Een ruim opgezet atrium geeft de gebruiker licht, ruimte en nodigt uit tot interactie. De etages liggen trapsgewijs op elkaar. Elke verdieping ligt een stuk naar voren of naar achter geschoven. Hierdoor ontstaan dakterrassen die ruimte scheppen voor extra groen op en rondom het gebouw. Duurzaamheid komt op alle niveaus tot uiting. Denk

76 |

aan waterverbruik, materiaalgebruik, luchtkwaliteit, akoestiek, visueel comfort en verlichting.

Naast de flexibele indeling, waardoor het gebouw ook geschikt is voor de toekomst, spelen esthetiek en belevingswaarde een belangrijke rol.

DUURZAME SPORTZAALINRICHTING Voor het meest duurzame onderwijsgebouw van Nederland is veel aandacht besteed aan de duurzaamheid en het ‘Cradle to Cradle’ aspect van de sportzaalinrichting.

Bij Bosan gaat duurzaamheid verder dan het gebruik van FSC gekeurd hout of gerecyclede materialen. Al tijdens de ontwikkeling van hun sporttoestellen en -installaties wordt rekening gehouden met een zo laag mogelijk materiaalverbruik en een lange fysieke duurzaamheid. Omdat de afzetmarkt van Bosan zich grotendeels in Nederland bevindt, produceert het bedrijf principieel niet in landen heel ver weg, maar gewoon in Nederland.

Hierdoor worden milieubelastende transportbewegingen tot een minimum beperkt en hebben

NIJMEGEN | I/O Gebouw Faculteit Educatie HAN

zij een lage CO₂-voetafdruk. Bovendien voert Bosan het transport geheel uit in eigen beheer.

Enerzijds doet het bedrijf dit om de klanten beter te bedienen, anderzijds ontlast ze op deze manier het milieu, doordat er nauwelijks verpakkingsmaterialen nodig zijn. “Voor de gymzalen hebben wij eerst bekeken of reeds in gebruik zijnde materialen, toestellen en installaties hergebruikt konden worden in de nieuwe locatie”, vertelt verkoopadviseur Mark Snijder van Bosan. “Waar nodig hebben wij kleine aanpassingen aangebracht zodat de bestaande materialen weer optimaal ingezet konden worden. Hierdoor is de levensduur aanzienlijk verlengd en wordt het milieu minder belast.” Overjarige sporttoestellen, die met een kleine renovatie nog veilig bruikbaar zijn, stelt Bosan geheel kosteloos beschikbaar aan hulporganisaties die actief zijn in Oost-Europa en de Derde Wereld Landen. Mochten overjarige sporttoestellen niet meer te renoveren maar nog wel deels bruikbaar zijn, dan zorgt Bosan voor een andere maatschappelijk verantwoorde bestemming.

Zo worden bijvoorbeeld de klimtouwen gratis ter beschikking gesteld aan Stichting Aap en worden de hoezen van de matten hergebruikt voor modieuze sporttassen.

MULTIFUNCTIONELE GYMZALEN GERICHT OP DE TOEKOMST In gebouw I/O zijn twee gymzalen gesitueerd welke voor sportactiviteiten, wedstrijden en het afnemen van tentamens gebruikt zullen worden.

De multifunctionele gymzaal in de kelder wordt gebruikt door de Pabo, de opleiding voor leerkrachten in het basisonderwijs. De gymzaal op de bovenverdieping wordt gebruikt door de Faculteit Gezondheid, Gedrag en Maatschappij (GGM), welke bachelor- en masteropleidingen op het gebied van gezondheid, gedrag, maatschappij, sport en beweging verzorgt.

“De wereld om ons heen verandert”, aldus Snijder.

“Deze veranderingen zijn ook van invloed op de sportaccommodaties. De bewegingsactiviteiten die jongeren in hun vrije tijd doen veranderen en de bewegingscultuur wordt steeds diverser. Men is op zoek naar een gaaf gevoel van spannend en extreem. Dat wil iedereen overal, dus ook in de sportaccommodatie. Juist bij een opleidingsinstituut als de HAN vinden wij dat je moet inspelen op dergelijke toekomstige ontwikkelingen. Reeds in het voorjaar van 2010 hebben wij oriënterende gesprekken gevoerd in onze showroom met het Hoofd Huisvesting van de HAN en gymdocenten van de Pabo. Hieruit zijn multifunctionele oplossingen naar voren gekomen, zoals de mogelijkheid om met de elektrisch verrolbare werkbalk op elke gewenste plek in de zaal combinaties met andere toestellen te maken. Tevens is het mogelijk om een bewegingsbaan te creëren in de gymzaal van

de Pabo. Aan de hand van alle wensen hebben wij vervolgens een indelingstekening gemaakt om de toekomstige gebruikers te ondersteunen in de visuele beeldvorming van de totaalinrichting.”

Ondanks dat het gymzalen zijn, is er bewust voor gekozen om te voldoen aan de NOC*NSF-normering. Dit betekent onder andere dat de onderste twee meter van alle wanden geen obstakels mogen bevatten. Daarom zijn de diverse wandinstallaties, zoals het draaibare klimrek, de opberging van de klimtouwen, het volleybalwandprofiel, de bedieningspanelen en de klimwand met V-vormige uitbouw vlak weggewerkt.

AKOESTISCHE OPLOSSINGEN OP HOOG NIVEAU “Duurzaamheid is zelfs op de akoestiek doorgevoerd zodat het prettig sporten is”, vertelt Jeroen Oldenhof, projectleider bij Bosan. “Beide gymzalen zijn voorzien van wandbekleding, waardoor het niet alleen akoestisch maar ook esthetisch is. Bovendien is de wandbekleding schokabsorberend waardoor het ook nog eens veiliger sporten is. De stoffering van de wandpanelen loopt door om de hoeken. Dit heeft als voordeel dat de randafwerking niet zichtbaar is. Hierdoor is het risico van loslaten (door vandalisme) gering.”

montage- en transportafdeling van Bosan, welke geheel zelfvoorzienend is. Logistiek gezien was dit project een uitdaging. Het HAN-complex is gelegen tussen twee drukke straten en de materialen voor de gymzalen moesten in de kelder en op de bovenverdieping door Bosan stekkerklaar worden afgeleverd. Vooral de verrolbare werkbalk met een lengte van 14 meter was een uitdaging.

Met hulp van de aannemer heeft Bosan deze met een verreiker in de kelder aangebracht. In nauw overleg met de aannemer is er gefaseerd en tijdig uitgeleverd.

Jeroen Oldenhof kijkt met tevredenheid terug op het project: “Dankzij een klantgerichte en flexibele instelling van de aannemer verliep het project soepel. LIAG architecten en bouwadviseurs uit Den Haag had een goede voorbereiding getroffen met een mooi duurzaam ontwerp en een zeer duidelijk bestek. Mertens Bouwbedrijf heeft oog voor details en de samenwerking tussen architect, bouwbedrijf en Bosan verliep perfect.” ❚

Maar de akoestische oplossingen gaan verder. “In nauwe samenspraak met Mertens Bouwbedrijf B.V. uit Weert zijn de deksels van de grondbussen akoestisch ontkoppeld, terwijl dit eigenlijk in het stadium van het bouwproces niet meer mogelijk was. Doordat de grondbussen in de constructievloer opgenomen zijn, kunnen de krachten goed opgenomen worden en zijn de spelnetten goed op te spannen. De basisring, stelring en deksel zijn opgenomen in een stalen plaat die constructief alleen is verbonden met de dek- en sportvloer.

Hierdoor ontstaat een volledige akoestische ontkoppeling tussen dekvloer en constructievloer.”

LEVERING EN PLAATSING VAN DE GYMZAALINRICHTING “Het is een uitdagend gebouw, doordat er in een hellingshoek gebouwd is”, aldus Oldenhof.

“Goede afstemming tijdens het ontwerpproces en maatwerk in de detaillering heeft ertoe geleid dat alle toestellen aan de rechte binnenwand zijn opgenomen of door middel van hulpconstructies waterpas aan de schuine wanden zijn gemonteerd. Al onze wandinstallaties zijn in verschillende nissen in de wand weggewerkt. Dit is niet alleen architectonisch mooi, hiermee voldoen wij bovendien aan de NOC*NSF-norm voor 2 meter obstakelvrije wanden” De levering en plaatsing van de sportinstallaties en sporttoestellen werd verzorgd door de eigen

| 77

NIJMEGEN | I/O Gebouw Faculteit Educatie HAN

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen

Lichtgewicht glasvezel betonelementen sieren gevels en plafonds Faculteit Educatie HAN Hering Bau ontwikkelde, produceerde en monteerde zeer slanke betonelementen voor de gevels en de plafonds van de Faculteit Educatie van de HAN. De met glasvezel matten gewapende elementen, met de merknaam betoShell, zijn licht van gewicht waardoor de draagconstructie van het gebouw lichter kon worden uitgevoerd. Een toevoeging in de toplaag van een deel van de façade panelen is de integratie van gebroken en gerecycled glas als toeslagmateriaal, wat een bijzondere schittering veroorzaakt bij zonlicht.

betoShell – ®

gevels van glasvezelbeton

Het in Duitsland gevestigde bedrijf Hering Bau ontwikkelde de zogeheten betoShell elementen samen met de de universiteiten RWTH Aachen en de TU Dresden. In opdracht van Mertens Bouwbedrijf zijn deze glasvezelversterkte panelen geproduceerd, geleverd en gemonteerd voor de Faculteit Educatie van de HAN. In totaal zijn 3.000 m² gevelplaten en ca. 500 m² afgehangen plafondelementen verwerkt in het Nijmeegse schoolgebouw.

FONKELENDE FAÇADES “De betoShell elementen zijn zeer slank en daardoor licht van gewicht”, zegt Thomas Reh namens Hering Bau. “Met staal gewapende betonelementen zijn dikwijls 100 tot 140 mm dik, terwijl de glasvezel versterkte panelen slechts 20 tot 40 mm dik zijn. Hierdoor worden grondstoffen en het milieu gespaard. Door de slankheid kon Hering Bau ongeveer 350 m2 aan betonpanelen vervoeren per vrachtwagen, terwijl dit met conventioneel beton 50 tot 80 m2 zou zijn. Het geringe gewicht bood ook voordelen voor de montage. Er was minder zwaar hijsmaterieel nodig en een deel van de plafondpanelen is handmatig gemonteerd.”

Project: ROC Leiden, Community College

Architect: RAU Architecten, Amsterdam

Gevel: 10.000 m2 groene, gezuurde betoShell®BIG-gevelelementen verfraaien de nieuwbouw van het ROC Leiden Community College in Nederland.

Hering Interpublic CV | Nassauplein 30 | 2585 EC Den Haag Tel.: +31 70 3114121 | E-Mail: marcel.helthuis@hering-bau.de

www.heringinternational.com

78 |

De gevels van de Faculteit Educatie herbergen veel ramen en witte, lichtgewicht glasvezel-betonpanelen. Een deel van deze betoShell panelen heeft een toplaag met glasbrokjes die aparte schittering veroorzaakt bij zonneschijn. Afhankelijk van de invalshoek van de zon en het perspectief laten deze glastoeslagen de gevel fonkelen. Het oppervlak van de slechts 30 mm dikke gevelplaten is fijn gewassen, zodat de toeslagen enigszins vrij komen te liggen. De integratie van gebroken glas als toeslagstof in de betonsamenstelling was complex. Reh licht toe: “We hebben een nieuwe beton receptuur bedacht waarmee we de gevreesde alkali-kiezelzuurreactie vookomen. De glassoorten voldoen aan de eisen uit de alkali richtlijn DafStb deel 2 bijvoorbeeld.” ❚

UTRECHT | Onderwijscentrum Noordwestcluster

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Universiteit Utrecht

BOUW ONDERWIJSCENTRUM NOORDWESTCLUSTER IS IN VOLLE GANG

Op de Campus van de Universiteit Utrecht wordt druk gebouwd aan een onderwijscentrum. De vervangende nieuwbouw biedt vanaf 2015 plaats aan alle studenten van de faculteiten Geowetenschappen, Bètawetenschappen en Biomedische Wetenschappen van de faculteit Geneeskunde. “We bouwen één onderwijscentrum, dat uiteindelijk bestaat uit een nieuwbouw en de gerenoveerde gebouwen Minnaert en Buys Ballot”, aldus projectmanager Bas van Halen van PM² bouwadviseurs, namens de Universiteit Utrecht.

Onderwijscentrum Noordwestcluster bestaat uit een nieuw gebouw, in combinatie met de renovatie van het bestaande Minnaertgebouw en het Buys Ballotgebouw. De nieuwbouw bestaat uit twee onderdelen: een laagbouw en een toren.

“In de onderbouw van de toren worden studielandschappen, onderwijsruimten en algemene ruimten voorzien”, vertelt Van Halen. “In de bovenste verdiepingen van de toren komen diverse practicumruimten. De toren sluit aan op de laag-

bouw, de zogenaamd ‘loop’, die de nieuwe toren verbindt met de bestaande gebouwen Minnaert en Buys Ballot.”

Het pand wordt in 2015 in gebruik genomen. Afgelopen mei is het hoogste punt gevierd. “Het gebouw is inmiddels wind- en waterdicht. Op dit moment worden de installaties aangebracht, ook is gestart met de afbouw.” De doorlooptijd van het project is kort. “Het Onderwijscentrum wordt binnen 2,5 jaar

ontworpen en gebouwd”, vertelt projectdirecteur René Verkerk van Züblin Nederland. “Vanwege de korte ontwerpfase, zitten er nog open eindjes in het bestek. Om te voorkomen dat we hierop vastlopen, vindt er wekelijks overleg plaats tussen de ontwerpende en uitvoerende partijen.” Alle bouwmedewerkers maken lange dagen en werken ook ’s zaterdags en in de vakanties, om de deadline te halen. “We werken in verschillende bouwstromen, om het bouwproces te versnellen.” ➤

| 79

Viets Staalconstructie Molenstraat 8 6732 BP Harskamp Postbus 33 6732 ZG Harskamp The Netherlands

T F I W

+31 (0) 318 456 252 +31 (0) 318 457 567 info@vietsconstructie.nl www.vietsconstructie.nl V GM C HECKLIST A ANNEMERS

• • • •

www.traneverhuur.nl

T. 035 - 60 39 300 E. infoNL@trane.com

UTRECHT | Onderwijscentrum Noordwestcluster

Projectinfo VIETS LEVERT EEN STERK STAALTJE STAAL VOOR ONDERWIJSCENTRUM NOORDWESTCLUSTER De constructie van Onderwijscentrum Noordwestcluster bestaat uit een combinatie van beton en staal. VIETS Staalconstructie heeft, in onderaanneming van Züblin, de levering van alle staal voor haar rekening genomen, voor de toren en bijgebouw de ‘loop’. “Hierbij moet je denken aan de kolommen, hoedliggers, raatliggers en de onderconstructie ten behoeve van de trappen in het pand”, vertelt Van der Velden namens VIETS Staalconstructie. “Voor de toren en de ‘loop’ is 850.000 kg staal geleverd. De toren is verdeeld over zeven verdiepingen. Voor de achtste verdieping, het dak, dat bestaat uit dakspanten gemaakt van raatliggers, hebben wij samen met een toeleverancier de stalen dakplaten geleverd en gemonteerd.”

Inmiddels is het bedrijf bijna klaar met de werkzaamheden. Van der Velden kijkt terug op een mooi project. “Het was de eerste keer dat we in onderaanneming van Züblin hebben gewerkt. De samenwerking verliep prima.”

Beeld: Ector Hoogstad Archicten

Net voordat dit project startte, heeft Züblin Nederland een ander project voor de Universiteit Utrecht opgeleverd, namelijk het Gemeenschappelijk Milieulaboratorium. “Hierdoor kennen we de weg binnen de Universiteit al goed en kunnen we sneller schakelen.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Universiteit Utrecht

Duurzaamheid is een belangrijk speerpunt in het project. “Als leidraad hebben we de BREEAM Very Good eisen gevolgd, waarbij we met name letten op energiezuinigheid, materiaalgebruik en een gezonde leefomgeving”, aldus Van Halen. “De gevel van het gebouw is voorzien van horizontale zonwering, waardoor het gebouw ’s zomers in zijn eigen schaduw staat. In de winter, wanneer de zon lager staat, wordt het gebouw verwarmd door de zon die naar binnen straalt.” Onderwijscentrum Noordwestcluster maakt gebruik van een WKO-installatie.

ARCHITECT Ector Hoogstad Architecten

AANNEMER Bouwcombinatie VOF – OWC Noordwestcluster Züblin Nederland B.V. en Cofely West Nederland B.V.

OMVANG 15.000 m² BVO

INGEBRUIKNAME 2015

Het gebouw wordt aangesloten op het warmtenet van de Universiteit, zodat de restwarmte van de energiecentrale wordt gebruikt voor de verwarming en het warm tapwater. Daarnaast wordt in het gebouw betonkernactivering toegepast en worden er zonnepanelen voorzien. “We werken veelal met duurzame materialen”, aldus Verkerk.

“De gevel is voorzien van aluminium kozijnen.

Het houtwerk binnen bestaat grotendeels uit bamboe.” ❚

HOOG-EFFICIËNTE WARMTEPOMPEN VOOR ONDERWIJSCENTRUM NOORDWESTCLUSTER Duurzaamheid is een belangrijk speerpunt voor Onderwijscentrum Noordwestcluster in Utrecht. Eén van de duurzaamheidsmaatregelen die hiertoe is genomen, betreft de installatie van een uitgebreid warmte-koudeopslagsysteem. Al in de beginfase van het project is Trane Airconditioning B.V. Soest door adviseur Valstar Simonis bij het project betrokken. “Wij kregen de vraag of we hoog-efficiënte warmtepompen konden leveren, die ook in deelbelasting een hoog rendement leveren”, aldus Esmond Bakker, Sales Engineer bij Trane.

“Daarin hebben wij voorzien met een tweetal warmtepompen met een hoge deelefficiëntie, de zogenaamde CGWN 206 HE pompen.”

De warmtepompen zijn aangesloten op een droge koeler, die de vrije koeling in het onderwijscentrum verzorgen. Ook deze koeler is door Trane geleverd.

“In dit project hebben we steeds nauw contact gehad met adviseur Valstar Simonis en Cofely, een vertrouwde installateur van ons”, aldus Customer Care Manager Robert Jan Sluiter. “We hebben niet alleen onze producten geleverd, maar hebben ook voorzien in advies aan de voorkant van het project. Daarnaast hebben wij onze eigen meet- en regeltechniek toegepast. Hierdoor kunnen wij het hoge rendement van de warmtepompen en de droge koeler garanderen. In dit project waren we echt totaalleverancier.”

| 81

OESGSTGEEST | Buitenschoolse opvang Vuur en Vlam

Tekst: Irene Theunissen | Beeld: Meesterbouw

VUUR EN VLAM, EEN LICHT GEBOUW Sinds augustus 2013 hebben de kinderen van buitenschoolse opvang Vuur en Vlam aan de Rhijngeesterstraatweg in Oegstgeest een nieuw onderkomen. Het is een licht pand geworden, letterlijk en figuurlijk. Bijzonder zijn de transparantie, de strakke lijnen en de fundering.

Het gebouw was nodig omdat de buitenschoolse opvang (BSO) naast Jenaplanschool De Kring, locatie Willibrord, uitgebreid moest worden. Het was de wens van opdrachtgever Stichting Kinderopvang Oegstgeest (SKO) dat de nieuwbouw een eenheid zou vormen met de basisschool en de natuurspeelplaats ernaast. Het geheel moest een natuurlijke uitstraling krijgen, met strakke lijnen, zonder reliëf. Transparantie moest centraal staan. Het resultaat mag er zijn. Ondanks de beperkte beschikbare ruimte, is het een mooi en licht onderkomen geworden dat nu samen met de speelplaats deel uitmaakt van de school.

te. Verder zijn er een keuken, kantoor, opslag en toiletruimtes. Het gebouw, met een oppervlak van 150 m², is nagenoeg helemaal van hout, maar heeft aan de voorzijde een glazen pui die uitkijkt op de speelplaats. Onder de luifel op het houten terras kunnen de kinderen beschut buitenspelen. Aan de binnenzijde zijn maatwerk-meubilair, vaste wandkasten en een marmoleum vloer voorzien. Alles is veilig en kindvriendelijk, van het speciale veiligheidsglas van de pui tot de hoogte van de deurkrukken aan toe. Mede door het gebruik van veel wit, geel en houtkleur, oogt de BSO licht en huiselijk.

GEZONDE BOUW

“Alles is vrij eenvoudig en de detaillering is minimalistisch”, vertelt Van Gent.

“De architect van Broekbakema wilde zo min mogelijk profielen, alles moest vlak en zo strak mogelijk zijn. Door bijvoorbeeld verdekte scharnieren voor de kozijnen toe te passen, zijn we daarin heel goed geslaagd. Verder hebben we voor de buitenzijde douglas fir vurenhout gebruikt. Deze fijnbezaagde houtsoort is duurzaam, volledig geïmpregneerd en hoeft niet meer behandeld te worden.”

De BSO is negen maanden geleden gereed gekomen en inmiddels in gebruik genomen. Sander van Gent, projectleider en tegelijk directeur van aannemersbedrijf Meesterbouw uit Den Haag dat het pand heeft neergezet, kijkt tevreden op de bouw terug. “Het is allemaal volgens plan gegaan en de samenwerking met de verschillende partijen was uitstekend. We zijn in februari 2013 met de bouw gestart en voor de bouwvak waren we klaar. Je kunt het rustig een gezond bouwproces noemen.”

VEILIG EN KINDVRIENDELIJK Het éénlaags pand is via een speellokaal verbonden met de school en bevat een open ruimte die om te vormen is tot twee huiskamers en een atelierruim-

82 |

MINIMALISTISCHE DETAILLERING

ANDERE FUNDERING Eén van de eisen was eveneens om het gebouw zo licht mogelijk te bouwen en niet te heien. Van Gent: “Daarom hebben we gekozen voor een andere fundering. We hebben geen palen geheid maar in één keer een vlakke vloer

OESGSTGEEST | Buitenschoolse opvang Vuur en Vlam

gestort met randbekisting. Daarop steunt alles. Op die vlakke onderlaag staat de skeletbouw van hout en staal, met houtskeletbouw wanden, stalen dakplaten en veel glas. Om het pand verder niet te zwaar te maken, hebben we dus geen metselwerk maar alleen glas en hout gebruikt.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Stichting Kinderopvang Oegstgeest Ontwerp: Broekbakema – Rotterdam

CONSTRUCTEUR Corsmit UITVOERING Broekbakema – Rotterdam BOUWTOEZICHT Gemeente Leiden INSTALLATIES Mobius consult – Delft, V&R Techniek, Verkade OMVANG BOUWKOSTEN BOUWPERIODE

Klimaat 200 m² BVO € 350.000 februari – juli 2013

Projectinfo UITBREIDING BASSISCHOOL VOOR BUITENSCHOOLSE OPVANG In opdracht van de Stichting Kinderopvang Oegstgeest heeft Broekbakema een buitenschools kindercentrum ontworpen. Het nieuwe gebouw is aan de bestaande basisschool gekoppeld, passend bij de wens van de opdrachtgevers om de ruimtes uitwisselbaar te maken. Alle centrale functies worden gedeeld en beide gebruikersgroepen kunnen gebruikmaken van elkaars ruimtes. De nieuwbouw sluit aan bij het onderwijsconcept van de basisschool en biedt kinderen alle ruimte om interesses te ontdekken, hobby’s te ontwikkelen en vriendjes te maken. Schilderen, bouwen, verkleden, koken, buitenspelen of rustig een boek lezen: het kan er allemaal.

Als architect van de nieuwbouw was Broekbakema verantwoordelijk vanaf het schetsontwerp tot en met uitvoering. Ook het interieur is door het bureau ontworpen. Het kindercentrum heeft een beschutte plek gekregen naast de bestaande Willibrordschool. De gevel aan de achterzijde heeft een gesloten karakter. Aan de voorzijde opent het gebouw zich naar het speelplein, door de lange glazen gevel met grote openslaande deuren. Binnen en buiten lopen zo naadloos in elkaar over.

Dit wordt versterkt door het grote dakoverstek, zodat er ook bij slecht weer buiten kan worden gespeeld.

De indeling is structureel anders dan de gebruikelijke opzet van kindercentra, waarbij ruimtes een vaste plek hebben, afgesloten zijn en elk hun eigen functie hebben.

In dit geval is een op maat gemaakt vast ‘meubel’ ontworpen, dat zich aan een kant, de rug, van het gebouw bevindt. Het meubel zorgt voor rust in de ruimte en is multifunctioneel inzetbaar. Door zijn ontwerp functioneert het als tussenwand, kast, kapstok, bureau en zitbanken voor de leidsters, keukenblok, podium, klimmeubel en speelplek voor de kinderen. Het overgrote deel van de ruimte in het gebouw is daardoor vrij indeelbaar en op allerlei manier te gebruiken voor diverse faciliteiten.

Meesterbouw Verheeskade 321 2521 DE Den Haag T : 070-3888556 F : 070-3637256 E : info@meesterbouw.nl I : www.meesterbouw.nl

14790356_meesterbouw.indd 1

Het gebouw kenmerkt zich door zijn open ruimte waarin verschillende plekken op een vanzelfsprekende manier zijn vormgegeven en elk hun eigen sfeer hebben. Er zijn omsloten plekken voor geborgenheid, er is een atelier dat ruimte biedt voor contact en rustig spelen. Op de plaats van het bestaande speellokaal van de basisschool is de nieuwbouw gekoppeld aan de school. Het is de plek waar ‘druk gespeeld’ kan worden.

Met schuifdeuren kan de grote ruimte worden afgesloten en kunnen meerdere kleinere ruimtes gecreëerd worden, al naar gelang de behoefte van het kindercentrum of de wensen van de basisschool. Ook het speellokaal dat zich in de basisschool bevindt, wordt door beide gebruikersgroepen benut en is multifunctioneel. Het doet niet alleen dienst als speellokaal, maar ook als gymlokaal. Bovendien is de ruimte zeer geschikt om er andere activiteiten te houden.

22-05-14 16:38

| 83

Tekst: Sjoerd Meuleman | Beeld: architect Ronald van Hek

Aloysiusschool doeltreffend duurzaam

De Aloysiusschool in Schagen moest een in de omgeving passend onderwijsgebouw worden met een hoge score in de Frisse Scholen ranglijst. Dankzij onder meer de samenwerking tussen een plafondplaatleverancier en een ventilatie-unitfabrikant is die ambitie uitgekomen.

Doorgaans is het niet het eerste besteksonderdeel, waaraan architecten willen denken. Toch diende architect Ronald van Hek het ventilatievraagstuk al bij de aanvang in het ontwerp van zijn Schagense Aloysiusschool mee te nemen. Want de school heeft een ventilatiesysteem dat integraal deel uitmaakt van het ontwerp: ventileren met buitenlucht die door het gebouw heen wordt verspreid via roosters in de gevels. Van Hek: “Een voornaam programmapunt van eisen tijdens de inschrijving was het halen van ten minste de norm Frisse Scholen klasse B. Tegelijkertijd diende de bouwhoogte beperkt te blijven en

84 |

mocht het dak niet worden ontsierd door ventilatie-units. Zo kwamen we uit op het ComfoSchool ventilatieconcept. Naast gezond en duurzaam is dit systeem zeer comfortabel, want vorming van tocht is, in tegenstelling tot standaard natuurlijke ventilatie, uitgesloten.�

INDIVIDUEEL INSTELBAAR ComfoSchool is een duo-concept dat is ontstaan uit een samenwerking tussen plafondfabrikant Rockfon en ventilatie-unitfabrikant Zehnder. Het systeem

NATUURLIJKE KLEUREN Het gebouw aan de Schagense Langesetraat is compact van vorm. Het is opgetrokken uit een betonconstructie met vloeren van kanaalplaten met rondom traditioneel gemetselde gevels en aluminiumkozijnen. Markant onderdeel in de gevel is een soort inpandige erker bekleed met plaatmateriaal. Architect Hek koos ervoor spaarzaam te blijven met gevelkleuren met als reden de natuurlijke assimilatie van het gebouw met de omgeving: een klassiek rode gevelsteen voor het metselwerk, antraciet voor kozijnen en plaatmateriaal en bekaderingen in helder wit. Het gebouw heeft twee bouwlagen met direct na de entree een dubbelhoge centrale ruimte met tribune. Verder omvat de begane grond een keuken, lesruimten, een speellokaal, buitenschoolse opvang en een ruimte voor multifunctionele doeleinden. Via een forse trap worden de scholieren naar boven geleid, waar zich hoofdzakelijk lesruimten bevinden.

De kleuren uit de gevels keren binnen terug: schilderwerk en materialen in hoofdzakelijk natuurlijke tinten. Van Hek is vooral tevreden omdat ‘er een energiezuinig en milieubewust gebouw is gerealiseerd, waarbij diverse duurzame aspecten vanaf de eerste schetsen integraal zijn meegenomen’. Maar belangrijker nog vindt hij dat de gebruikers zich er prettig voelen. “De school is nu een jaar in gebruik en iedereen is tevreden. Uiteindelijk is het dat waar het om draait.” ❚

werkt simpel en doeltreffend tegelijk. Via de units van Zehnder wordt buitenlucht door de gevels aangezogen, waarna die zijn weg vindt in het plenum tussen de verdiepingsvloer en de Rockfon plafondpanelen. Die laatste zijn geperforeerd met kleine gaatjes, zodat verspreiding van lucht gelijkmatig geschiedt en tocht wordt voorkomen. De werking van het systeem geschiedt CO2-gestuurd, dat wil zeggen volautomatisch: alleen wanneer de sensor het

“EEN VOORNAAM PROGRAMMAPUNT VAN EISEN TIJDENS DE INSCHRIJVING WAS HET HALEN VAN TEN MINSTE DE NORM FRISSE SCHOLEN KLASSE B.“ sein ‘frisse lucht benodigd’ geeft, treden de ventilatie-units in werking. Dit maakt het systeem naast comfortabel, tegelijkertijd zeer energiezuinig. Van Hek: “Het mooie eraan is ook de individualiteit van het systeem, dat per lokaal instelbaar is. Inwerkingstelling gebeurt alleen wanneer benodigd. Bovendien maakt Rockfon ook gewoon mooie plafondplaten.”

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Stichting Sarkon ONTWERP Ronald van Hek projectarchitect BBHD – Schagen Scholtens Bouw BV – Wognum UITVOERING Snip Elektrotechniek – Schagen (E), INSTALLATIES

BINNENKLIMAATSYSTEEM INSTALLATIEADVIES CONSTRUCTEUR BOUWPERIODE

Geertsma BV – Wieringerwerf (W) ComfoSchool (Zehnder & Rockfon) Syperda-Hardy – IJlst Aveco de Bondt – Rijssen april 2012 – juni 2013

| 85

FLUXGEBOUW TU EINDHOVEN

'ONDERAANNEMER VERWERKT VOOR HET EERST HSB PRODUCTEN IN FAÇADE'

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen

FIRST SUPPLIER LEVERT EN MONTEERT

DIVERSE GEVELELEMENTEN VOOR FLUXGEBOUW

86 |

FLUXGEBOUW TU EINDHOVEN

AKS Bouw levert en monteert 8.900 m² HSB wanden met gezeefdrukt voorzetglas en 925 m² vliesgevel voor het Fluxgebouw van de Technische Universiteit Eindhoven, inclusief ramen en deuren. Het is daarmee het derde project van de onderaannemer uit Grubbenvorst in opdracht van BAM Utiliteitsbouw Eindhoven. In totaal stak AKS Bouw zo'n 40.000 mensuren in het bouwproject. Voor het eerst in haar bestaansgeschiedenis verwerkte het bedrijf houtskeletbouw elementen in façades. Leverancier Verhoeven begeleidde bij de werkvoorbereiding van de FSC gekeurde bouwproducten.

Na de bouwvak vakantie van 2012 kreeg AKS Bouw de opdracht voor de montage en levering van diverse gevelproducten. Deze onderaannemer voert al zo'n twintig jaar opdrachten uit voor de diverse afdelingen van bouwbedrijf BAM. “De engineering van de HSB wanden met voorzetglas en de vliesgevels was complex. Ook omdat AKS Bouw nog nooit houtskeletbouw wanden verwerkt in gevelbouwprojecten”, zegt projectleider Lei Brunken. “Bij de engineering en productie kregen we ondersteuning van Verhoeven uit Venray, die de HSB elementen in opdracht van ons produceerde.

In totaal behelsde onze levering 8.900 m² aan 400 mm dikke HSB wanden met voorzetglas, waarvan 4.600 m² een warme schil betreft. De grootste elementen waren 3,6 bij 3,6 meter. Een partnerbedrijf van AKS Bouw transporteerde deze elementen, tot twaalf stuks op een vrachtwagen, richting de bouwlocatie. Op bouwlocatie zijn de

HSB elementen met een hijskraan gemonteerd.

Het gezeefdrukt voorzetglas hebben we vervolgens met hefstijgers en hoogwerkers op locatie gemonteerd in speciale profielen. Hiernaast monteerden we 925 m² vliesgevel, waarvan een gedeelte een dubbele vliesgevel betreft. Louter Schüco profielen werden toegepast in het universiteitsgebouw.

Momenteel werken we aan de afronding van de gevelbouw. In september wordt de nieuwbouw in gebruik genomen.”

is bijvoorbeeld de gevelbouw van de JuBi torens in Den Haag. Hiernaast voert AKS Bouw ook opdrachten uit voor particuliere investeerders. ❚

GROOT IN SEMI-OVERHEIDSPROJECTEN AKS Bouw bestaat al 20 jaar. Het bedrijf met zusterondernemingen in Duitsland levert en monteert voornamelijk gevelelementen voor de semi-overheid en overheid. Projecten betreffen bijvoorbeeld scholen, zorginstellingen en ministeries, zowel nieuwbouw als renovatie. Een bijzonder voorbeeld

AKS Bouw BV Partner in duurzaam bouwen en innovatieve oplossingen voor TU Eindhoven Mercurius plein 4/5WAS ONDERAANNEMER BIJ DE AKS SPECIALS 5971 LW Grubbenvorst PROJECTEN LEASEPLAN, KPMG YPENBURG Postbus 8534 5970 AA Grubbenvorst Telefoon +31 (0)77-387 20 28 info@aksbouw.nl www.aksbouw.nl

| 87

Wie doet wat AANNEMERS & BOUWBEDRIJVEN

BUITENTERREININRICHTING

REMMERS BOUWGROEP BOUWGROEP DIJKSTRA DRAISMA

Postbus 120 8700 AC BOLSWARD T................................................................... +31 (0)515 334000 F................................................................... +31 (0)515 334040 E info@bgdd.nl W www.bgdd.nl

Postbus 4021 5004 JA TILBURG T................................................................... +31 (0)13 5723900 F.................................................................. +31 (0)13 5729301 E ohubers@remmersbouwgroep.nl W www.remmersbouwgroep.nl

AFBOUW

BOUWBEDRIJF

Standerdmolen 3a 5571 RN BERGEIJK Postbus 9 5570 AA BERGEIJK T.................................................................. +31 (0)497 572220 F................................................................... +31 (0)497 573129 E info@bouwbedrijfburgmans.nl W www.bouwbedrijfburgmans.nl

AFBOUW PERDOK BV

Peizerweg 140 9727 AP GRONINGEN T...................................................................+31 (0)50 5280680 F...................................................................+31 (0)50 8508950 E info@afbouwperdok.nl W www.afbouwperdok.nl

ARCHITECTEN

AANNEMINGSBEDRIJF FRAANJE BV

Nieuwe Kraayertsdijk 37 4458 NK 'S-HEER ARENDSKERKE T.................................................................... +31 (0)113 615500 F....................................................................+31 (0)113 612764 E info@fraanje.com W www.fraanje.com

Postbus 145 7580 AC LOSSER T .............................................................. +31 (0)53 536 27 67 F............................................................... +31 (0)53 538 59 25 E buitenspelen@kuhlkamp.nl W www.kuhlkampbuitenspelen.nl

DAGLICHTCONSTRUCTIES

BURGMANS B.V.

BOUWBEDRIJF BURGMANS BV

KÜHLKAMP BUITENSPELEN

NOBUTEC BV

Maasdijkseweg 113 2291 PJ WATERINGEN T................................................................... +31 (0)174 385242 F................................................................... +31 (0)174 441027 E info@nobutec.nl W www.nobutwc.nl

MARX& STEKETEE architecten bv MARX & STEKETEE ARCHITECTEN

Dommelstraat 11 5611 GJ EINDHOVEN T...................................................................+31 (0)40 2446568 F...................................................................+31 (0)40 2444591 E mail@mrxnstkt.nl W www.mrxnstkt.nl

BOUWADVIES & -MANAGEMENT HEERKENS VAN BAVEL BOUW BV

THERMOFLOR BV

Molenweer 2b 2291 NR WATERINGEN T................................................................... +31 (0)174 290606 F................................................................... +31 (0)174 290291 E info@thermoflor.com W www.thermoflor.com

DEUREN & KOZIJNEN

Postbus 35 5000 AA TILBURG T...................................................................+31 (0)13 4666999 F...................................................................+31 (0)13 4666900 E info@hvbbouw.nl W www.heerkensvanbavel.nl

ALPHAPLAN

MEIJER BOUW SASSENHEIM

Postbus 549 2400 AM ALPHEN AAN DE RIJN T...................................................................+31 (0)172 484000 E mail@alphaplan.nl W www.alphaplan.nl

Postcode 156 2170 AD SASSENHEIM T....................................................................+31 (0)252 219122 F...................................................................+31 (0)252 232628 E info@meijersassenheim.nl W www.meijersassenheim.nl

MHB BV

Postbus 6 6674 ZG HERVELD T.................................................................. +31 (0)488 451951 F...................................................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

GEVELBOUW

LINDHORST HUISVESTINGADVISEURS

BOUWBEDRIJF DE VRIES EN VERBURG

Postbus 59 2820 AB STOLWIJK T................................................................... +31 (0)182 341741 F................................................................... +31 (0)182 342475 E info@devriesverburg.nl W www.devriesverburg.nl

TOEKOMST GROEP

Ged. Laanweg 47, 1619 PB ANDIJK Postbus 4, 1619 ZG ANDIJK T................................................................. +31 (0)228 594900 F................................................................. +31 (0)228 594909 E info@toekomstgroep.nl W www.toekomstgroep.nl

88 |

Postbus 3 7900 AA HOOGEVEEN T................................................................... +31 (0)528 234518 F................................................................... +31 (0)528 234517 E info@lindhorst.nl W www.lindhorst.nl

FACADIS GEVELTECHNIEK

Postbus 330 7570 AH OLDENZAAL T................................................................... +31 (0)541 572030 F................................................................... +31 (0)541 572040 E info@facadis.nl W www.facadis.nl

SIJPERDA - HARDY ADVIESBUREAU

Postbus 23 8650 AA IJLST T................................................................... +31 (0)515 429777 F....................................................................+31 (0)515 438457 E info@sijperda-hardy.nl W www.sijperda-hardy.nl

JM VAN DELFT & ZN

Postbus 232 5150 AE DRUNEN T................................................................... +31 (0)416 374925 F.................................................................. +31 (0)416 378450 E info@jmvandelft.nl W www.jmvandelft.nl

Wie doet wat GRONDWERK

ITN INSTALLATIETECHNIEK BV DRIESSEN BV

Handelstraat 5 5961 PV HORST T...................................................................+31 (0)77 3978000 F...................................................................+31 (0)77 3978008 E info@driessen-horst.nl W www.driessen-horst.nl

FRANKI GRONDTECHNIEKEN BV

Trondheim 8 2993 LE BARENDRECHT T....................................................................+31 (0)180 641998 F....................................................................+31 (0)180 641999 E info@franki-grondtechnieken.nl W www.franki-grondtechnieken.com

Postbus 345 6710 BH EDE T................................................................... +31 (0)318 637375 F................................................................... +31 (0)318 622346 E info@itn.nl W www.itn.nl

VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV

Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T...................................................................+31 (0)348 473434 F...................................................................+31 (0)348 472294 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

TES INSTALLATIETECHNIEK BV KEMTEC

Postbus 2184 6020 AD BUDEL T...................................................................+31 (0)495 492348 F...................................................................+31 (0)495 492773 E info@kemtec.nl W www.kemtec.nl

Postbus 612 5000 AP TILBURG T.................................................................. +31 (0)13 4678200 F................................................................... +31 (0)13 4678600 E info@testilburg.nl W www.tesgroep.nl

INSTALLATIETECHNIEK WTH VLOERVERWARMING BV LAMMERINK INSTALLATIEBEDRIJF NOORD BV BECK EN V/D KROEF

Printerstraat 21 1033 RT AMSTERDAM T...................................................................+31 (0)20 6824385 F................................................................. +31 (0)20 6844043 E info@beckvdkroef.nl W www.beckvdkroef.nl

De Mors 76 7631 AK OOTMARSUM T...................................................................+31 (0)541 588010 F...................................................................+31 (0)594 585801 E noord@lammerink-groep.nl W www.lammerink-groep.nl

Postbus 491 3300 AL DORDRECHT T................................................................... +31 (0)78 6510640 F................................................................... +31 (0)78 6184282 E info@wth.nl W www.wth.nl

INTERIEURBOUW

VAN BERGEN INTERIEURBOUW MAMPAEY DORDRECHT BECTRO INSTALLATIETECHNIEK BV

Heliumweg 36 3812 RE AMERSFOORT T...................................................................+31 (0)33 4560805 F...................................................................+31 (0)33 4561013 E info@bectro.nl W www.bectro.nl

Wieldrechtseweg 30 3300 AB DORDRECHT T...................................................................+31 (0)78 6522422 F...................................................................+31 (0)78 6180892 E informatie@mampaey.nl W www.mampaey.nl

Belsebaan 12 5131 PH ALPHEN T...................................................................+31 (0)13 5082253 E info@vanbergeninterieurbouw.nl W www.vanbergeninterieurbouw.nl

MEGENS INSTALLATIES BRANDSEN INSTALLATIETECHNIEK B.V.

Barneveldseweg 33 6741 LJ Lunteren Nederland T....................................................................+31 (0)342 401715 F....................................................................+31 (0)342 401751 E info@brandsen-installatietechniek.nl W www.brandsen-installatietechniek.nl

COFELY ZUID BV

Postbus 72 5060 AB OISTERWIJK T...................................................................+31 (0)13 5292685 F...................................................................+31 (0)13 5288445 E info@cofely-gdfsuez.nl W www.cofely-gdfsuez.nl

Postbus 68 6650 AB DRUTEN T....................................................................+31 (0)487 581510 F....................................................................+31 (0)487 517080 E info@megens-installaties.nl W www.megens-installaties.nl

SMITSAIR JET SYSTEMEN B.V.

Postbus 41 1420 AA UITHOORN Postbus 41 1420 AA UITHOORN T................................................................. +31 (0)297 564455 F................................................................. +31 (0)297 569296 E jetsystemen@smitsair.nl W www.smitsair.nl

PARTHOS B.V.

Industrieterrein 25 5981 NK PANNINGEN T...................................................................+31 (0)77 3068200 F.................................................................. +31 (0)77 3074220 E info@parthos.nl W www.parthos.com

TEKTON BV

Energieweg 4 2964 LE GROOT-AMMERS T ................................................................. +31 (0)184 601630 E info@tektonbv.nl W www.tektonbv.nl W www.interieurbouw.nl

| 89

Wie doet wat PROJECTSTOFFERING

TOEGANGSTECHNIEK

WANDEN & PANELEN

ROSYSTEMS ZienXL PROJECTSTOFFERING VAN DER LOO B.V. Vlijtseweg 166 7317 AK APELDOORN T................................................................. +31 (0)55 576 1027 F................................................................. +31 (0)55 576 1032 E vloeren@vdloo.nl W www.vdloo.nl

ZienXL - Smuigelweg 1 1704 PX HEERHUGOWAARD T...................................................................+31 (0)6 23026110 F...................................................................+31 (0)72 5725486 E info@rosystems.nl W www.rosystems.nl

TRAPPEN

STEWARD DESIGN PANELS

Postbus 96 4200 AB GORINCHEM T...................................................................+31 (0)183 589099 F...................................................................+31 (0)183 589823 E info@designpanels.com W www.designpanels.com

WANDEN

STAALCONSTRUCTIE TRAPPENFABRIEK VERMEULEN B.V.

Lokkerdreef 14, 4879 ND ETTEN-LEUR Postbus 82, 4870 AB ETTEN-LEUR T...................................................................+31 (0)76 5088000 F...................................................................+31 (0)76 5088060 E info@vermeulen-trappen.nl W www.vermeulen-trappen.nl

MOUW HOEDLIGGERS Meentweg 19 3774 TK KOOTWIJKERBROEK T...................................................................+31 (0)342 443078 F...................................................................+31 (0)342 442579 E info@mouwhoedliggers.nl W www.mouwhoedliggers.nl

TEGELS & NATUURSTEEN

BETTING & RESSING Batterij 12 7141 JL GROENLO T....................................................................+31 (0)544 476170 F....................................................................+31 (0)544 476179 E verkoop@bettingressing.nl W www.bettingressing.nl

VLOEREN

BREEDVELD MOBIELE WANDSYSTEMEN

Postbus 60 6650 AB DRUTEN T...................................................................+31 (0)487 542888 F ................................................................. +31 (0)487 542076 E info@breedveld.com W www.breedveld.com

DESCOL KUNSTSTOF CHEMIE BV

Postbus 420 7400 AK DEVENTER T...................................................................+31 (0)570 620744 F...................................................................+31 (0)570 608493 E verkoop@descol.nl W www.descol.nl

PEPUTAN KUNSTSTOFTECHNIEK

Energieweg 6 4231 DJ MEERKERK Postbus 46 4230 BA MEERKERK T ................................................................. +31 (0)183 354700 F.................................................................. +31 (0)183 354740 E info@eputan.nl W www.eputan.nl

PARTHOS B.V.

Industrieterrein 25 5981 NK PANNINGEN T...................................................................+31 (0)77 3068200 F.................................................................. +31 (0)77 3074220 E info@parthos.nl W www.parthos.com

WWW.ONDERWIJSENBOUW.NL

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.onderwijsenbouw.nl?

Neem dan contact op met Patricia Rutten of Gilles Coulier: T +31 (0)495 450095 E p.rutten@louwersuitgevers.nl E g.coulier@louwersuitgevers.nl

90 |

ik voel me super, man!

Wij wilen dat leerlingen de held zijn en zich elke dag super voelen. Zodat ze zich ongestoord kunnen ontwikkelen tot wat ze later willen zijn. Daarom creĂŤren we gezonde klaslokalen die goed zijn geventileerd en waarin sprake is van een lage CO2-concentratie.

ComfoSchool is een innovatief, duurzaam ventilatieplafond voor klaslokalen. Het voorziet in een constant frisse luchtkwaliteit, uitstekende akoestiek en draagt bij aan een optimale temperatuurbeheersing.

Meer informatie? Kijk op www.comfoschool.nl of scan de QR-code.

Powered by Zehnder-J.E. StorkAir & Rockfon

ComfoSchool, het gezonde ventilatieplafond: constant frisse lucht, uitstekende akoestiek

BOSAN UW PARTNER IN SPORTZAAL INRICHTING MET PASSIE INSPIRATIE EN GEDREVENHEID RICHTEN WIJ SPORTZALEN VOLLEDIG IN. WIJ HELPEN U VAN A TOT Z BIJ HET REALISEREN VAN UW IDEALE SPORTACCOMMODATIE. EN ZELFS DAARNA. WANT OOK VOOR HET VAKKUNDIG INSPECTEREN EN ONDERHOUDEN VAN UW SPORTACCOMMODATIE BENT U BIJ ONS AAN HET JUISTE ADRES. Bij ons begint alles met een juist advies. Een advies dat is afgestemd op uw wensen, uw sportaccommodatie en uw budget.

Als fabrikant van sporttoestellen en -materialen hebben wij het gehele proces in eigen beheer. Van advies en ontwerp tot en met de productie en het onderhoud. Doordat wij het gehele proces in eigen beheer hebben kunnen wij voorzien in klantspecifieke wensen en maatwerk leveren inzake bouwkundige voorzieningen. Ook kunnen wij onze sportinstallaties aanpassen aan uw wensen. Kortom, van Bosan mag u meer verwachten!

Heeft u een nieuw project, overweegt u de aanschaf van sportmateriaal of wilt u het onderhoud van uw sportaccommodatie uit handen geven? Neem dan vrijblijvend contact met ons op voor meer informatie en een advies op maat.

T: +31 (0)53 57 23 115 E: info@bosan.nl

www.bosan.nl