Onderwijs & Bouw 01 2013

Vaktijdschrift over nieuwbouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs Jaargang 2

|

nummer 1

|

2013

|

www.onderwijsenbouw.nl

MFA De Kreek | ArtEZ Academie | Aventurijncollege | ‘t Scathé | Kinder Expertise Centrum Atlent De Rooi Pannen | Brede School Het Samenspel | Driestar Educatief | Het Gebouw | De Touwladder

MAAK RUIMTE

FUNCTIONEEL

PANE E LWAN DE N

|

SCHUIF WAN DEN

|

VOUW WANDEN

E E N 10 VOOR FLE XIBILITE IT Met onze mobiele wandsystemen bepaalt u zelf de grootte van uw lokalen en overige onderwijsruimtes.

Deze wanden kunnen we bovendien geheel naar wens afwerken met (magnetisch) whiteboard, prik- of krijtbord. Of denk aan combinaties als fineer, (mat)glas of spiegels. Het resultaat is altijd een dynamische leeromgeving met uitstekende geluidsisolerende eigenschappen. Kijk ter inspiratie op www.breedveld.com Of bel voor advies of een afspraak 0487-542888.

|

G L A SWANDEN

|

SPECIAL S

Voorwoord

Zweten of rillen in de school van weleer De laatste jaren is – gelukkig – veel discussie over de kwaliteit van schoolgebouwen in Nederland. Is het bijvoorbeeld een prettige plek om te leren en te werken? Voldoet het wel aan de wensen en eisen van deze tijd? Is het gebouw zó gebouwd dat het fluctuerende leerlingenaantallen aankan? En hoe zit het met het binnenklimaat?

In mijn hele schoolcarrière maakte zich hier niemand druk om. Werd het te benauwd in het klaslokaal? Dan gooiden we een raam open, of zetten deur en ramen tegen elkaar open, voor de luchtstroom (lees: tocht). Waren er dat jaar te veel leerlingen voor het gebouw? Dan werden de meest simpele noodunits geplaatst, waar je -door gebrek aan fatsoenlijke verwarming- met je jas aan, muts op, sjaal om, de geschiedenis van de Nederlandse literatuur aanhoorde. Of, als het schooljaar al iets verder gevorderd was, puffend en zwetend de stelling van Pythagoras probeerde te begrijpen.

En internet? Daar waren speciale lokalen voor, waar je, als je geluk had, één keer in de week les kreeg in de wereld van het web.

Hoe anders is het onderwijs nu, zo’n vijftien jaar later! Gebouwen worden flexibel gebouwd, met oog op de toekomst.

Dat wil zeggen dat ruimten vrij eenvoudig kunnen worden omgeturnd voor andere doelstellingen en gebruikers, of dat ernaast een ruimte of gebouw bijgebouwd kan worden. Er wordt al van tevoren rekening gehouden met de technische installaties. Ook het binnenklimaat, en daarmee alle bijbehorende installaties, is een onderdeel waar – met name bij nieuwbouw – meteen bij het maken van het ontwerp naar wordt gekeken: leerlingen en personeel moeten zich immers prettig voelen en onder de beste omstandigheden kunnen presteren.

In dit nummer kunt u lezen hoe verschillende scholen hiermee omgaan, en wat de mogelijkheden zijn om deze doelen te bereiken. Zo bedekte men het gehele dak van Brede School Het Festival te Zwolle met sedumbeplanting, wordt er warmte opgewekt door het verbranden van afval-/snoeihout en is elk lokaal is voorzien van vraaggestuurde ventilatie.

Het Aventurijncollege te Bergen op Zoom pakte het anders aan: zij hielden het gebouw zo compact mogelijk: elke vierkante meter betekent immers meer energiegebruik. Verder zijn de vloeren voorzien van betonkernactivering, wordt in de lokalen de temperatuur nageregeld door luchtzakken en is overal hoog isolerend glas toegepast.

Nog een ander, zeer bijzonder project, is de ArtEZ Academie te Enschede: zij renoveerden de oude dekenfabriek en door onder andere isolatie, zonnepanelen, regenwateropvang en LED-verlichting is het gebouw duurzaam geworden.

Als ik alle projecten bekijk die beschreven staan in deze editie, kan ik maar één ding concluderen: jammer dat ik niet vijftien jaar later geboren ben…

Ik wens u veel leesplezier!

Nicole Kirkels

3|

Vaktijdschrift over nieuwbouw, onderhoud en renovatie in het onderwijs

Nummer 1 | Jaargang 2 | 2013 Verschijnt 6 x per jaar

Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

60

redactiecöordinator Nicole Kirkels

redactieMedewerkers

14

Patricia van Beek, Hilda Bosma, Martijn van den Bouwhuijsen, Jac Buchholz, Nancy Harlaar, Nicole Kirkels, Peter de Koning, Sjoerd Meuleman, Richard Slegers, Liliane Verwoolde, Martijn Verwoerd

Bladmanagement

Erwin Krekels E e.krekels@louwersuitgevers.nl Patricia Rutten E p.rutten@louwersuitgevers.nl

Secretariaat

19

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

Advertenties Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: onderwijs, Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

Abonnementsprijs € 63,-- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Onderwijs & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Adreswijzigingen Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Opzeggingen Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

Doelgroep Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie aan architecten, aannemers, projectontwikkelaars, woningbouw/verenigingen, overheidsinstellingen, brancheorganisaties, directies, management en besturen van alle scholen en organisaties in het onderwijs in Nederland met (ver) bouwplannen, wethouders onderwijs van alle gemeenten in Nederland.

Vormgeving/Art Direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

22

’s-Hertogenbosch

School in parkachtige setting

6

Hilversum

Moderne school op krappe kavel

14

Bangert en Oostpolder

Duurzaam ontmoeten in jonge wijk

19

Eindhoven

Fontys Sporthogeschool gaat voor goud

22

Woerden

Passende klus voor hoofdaannemer

24

Amsterdam

Een stukje groen midden in een wijk

26

Enschede

Renoveren met oog voor verleden

28

Utrecht

Fris en licht onderwijsgebouw

30

Bergen op Zoom

Snel bouwen met mooi resultaat

33

Pannerden

Moderne techniek in authentiek jasje

35

Kerkrade

Sport en spel onder de grond

38

Utrecht

Brede School Utrecht van staal naar prefab

40

Lisse

Nieuwbouw toekomstbestendige Brede School Lisse

42

Heino

Onderwijs, zorg en opvang onder één dak

44

Ochten

Stijlvol en solide

46

’s-Hertogenbosch

Open KEC dwingt samenwerking af

48

Zwolle

Frisse School door hout en mos

50

Eindhoven

Snel bouwen door geïntegreerde voorbereiding en prefabricage

52

Rotterdam

Vormgeven aan doorlopende leerlijnen

54

Inhoud

26

58

Vaktijdschrift oVer nieuwbouw, onderhoud en renoVatie in het onderwijs

|

nuMMer 1

|

2013

|

MFA De KreeK | ArteZ AcADeMie | Aventurijncollege | ‘t ScAthé | KinDer expertiSe centruM Atlent De rooi pAnnen | BreDe School het SAMenSpel | DrieStAr eDucAtieF | het geBouw | De touwlADDer 2013026 Onderwijs 01 2013.indd 1

94

Extra lokalen voor Slootermeerschool

56

Wolphaartsdijk

Het Samenspel gaat versnippering tegen

58

60

Barendrecht

Schoolgebouw in de vorm van een ster

62

Domotica

Alle faciliteiten op één kaart

65

Zware sleutelbossen voorgoed verleden tijd

66

Gouda

Alles onder één dak

68

Barneveld

Architectonisch en duurzaam hoogstandje

71

Leiden

Veelzijdig gebouw voor iedereen

74

Utrecht

Bijzondere locatie voor basisschool

76

Sint-Michielsgestel

Duurzame ufo vlotjes geland

78

Den Haag

Solide basis voor Anemaschool

80

Den Haag

Oude basisschool maakt plaats voor buurtschool

82

Ulicoten

Nieuw dorpshart voor Ulicoten

84

Amsterdam

Project met flinke uitdagingen

87

Amsterdam

Markant gebouw verrijkt wijk De Bongerd

90

Tiendeveen

Gebouw met een natuurlijke uitstraling

92

Wageningen

Ecologisch gebouw voor groene hogeschool

94

Wie doet wat

96

www.onDerwijSenBouw.nl

vAKtijDSchriFt over nieuwBouw, onDerhouD en renovAtie in het onDerwijS | www.onDerwijSenBouw.nl

1

74

48

Amsterdam Journaal

jAArgAng 2

30

29-03-13 09:58

Coverbeeld | Christelijke scholengemeenschap Calvijn, Rotterdam

's-Hertogenbosch | Herman Broerenschool

Tekst | Sjoerd Meuleman

School in parkachtige setting

6|

's-Hertogenbosch | Herman Broerenschool

Aannemingsbedrijf Burgland Bouw uit Dodewaard realiseerde in opdracht van de gemeente ’s-Hertogenbosch de Herman Broerenschool, een onderwijsinstelling voor problematisch lerende kinderen. Niet veel eerder zal het bedrijf de beschikking hebben gehad over zo veel bouwruimte.

Scholenbouw dient nogal eens te geschieden op stukjes grond die het formaat van de spreekwoordelijke postzegel nauwelijks ontstijgen. Van een tegengestelde orde blijkt de eenlaagse en uit drie bouwdelen opgetrokken Herman Broerenschool in het Brabantse Rosmalen. De sinds de Kerst opgeleverde schoolinstelling van ruim 6.000 vierkante meter staat op een bijzonder fraai ingericht perceel van circa 17.000 vierkante meter, met eromheen bomen, planten en andersoortig groen. Het is dezelfde locatie als waar de voorafgaand aan het werk gesloopte vorige huisvesting zich bevond. Een locatie, kortom, zonder veel aantoonbare belemmeringen. ➤ En aldus - althans, zo lijkt het - verademing voor elke aannemer.

Projectinfo Scherp in grote en kleine opdrachten Familiebedrijf Dorrestijn uit Buren leverde voor De Herman Broerenschool onder meer een grote hoeveelheid getimmerde dakopstanden, die dankzij geavanceerde machines de dakrondingen segmentloos volgen.

Timmerfabriek Dorrestijn is een middelgroot familiebedrijf dat wordt geleid door de twee broers Gijs en Henk Dorrestijn. Eerstgenoemde kreeg de Herman Broerenschool toebedeeld, een opdracht zoals hij - naar eigen zeggen - zich vaker zou wensen. “Al zijn de houten puien qua detaillering vrij standaard, de omvang vergoedde veel: drieduizend strekkende meter komt immers niet elke dag voor.

Inhoudelijk veel spannender waren de dakopstanden, aangezien de elementen moesten meelopen met de ronde vormen. En zo veel bedrijven kunnen dat niet.”

Dorrestijn doelt op de rondingen van de dakranden, die de architect naadloos gevolgd wilde hebben. Ze werden daartoe gefreesd uit brede mallen met als resultaat uiteindelijk perfect gebogen boeidelen.

Barcodes Het twaalfkoppige bedrijf beschikt over een meer dan geavanceerd machinepark.

De aansturing ervan geschiedt volledig geautomatiseerd met barcodes, bovendien vanachter computers vanuit het kantoor. En dat is volgens Dorrestijn belangrijk, omdat de werkvloer zodoende gevrijwaard blijft van meer personeel dan strikt noodzakelijk. Een ander voordeel van het barcodesysteem is dat zowel grote als kleine hoeveelheden worden vervaardigd tegen min of meer dezelfde stuksprijs.

Dat maakt het bedrijf beduidend flexibeler dan veel concurrenten. Dorrestijn: “Twee of tweehonderd kozijnen maakt ons niet veel uit. De werkvoorbereider stelt de juiste barcode in en de machines doen de rest. Zo houden we de prijzen ook voor kleine hoeveelheden scherp.”

7|

ONDERSCHEIDEND VERMOGEN: Pasklare oplossingen door kennis, inventiviteit en creativiteit

Takkebijsters 51a, 4817 BL Breda Postbus 9305, 4801 LH Breda tel. 076 - 549 55 10, fax. 076 - 549 55 08 info@whr.nl, www.whr.nl

Dorrestijn TIMMERFABRIEK

ADVIES OP MAAT

INSTALLATIE-ADVISEURS

vakmanschap - kwaliteit - komo-keurmerk - inbraakwering volgens politiekeurmerk Veilig Wonen -FSC-certificering - geen minimumgrootte voor orders - maatwerk voor zowel bedrijven als particulieren

Al meer dan 25 jaar produceert Timmerfabriek Dorrestijn Kozijnen, Ramen, Deuren, Schuifpuien etc. Wat in eerste instantie een ambachtelijk bedrijf was, is inmiddels uitgegroeid tot een onderneming met veel ervaring en een modern machinepark.

Door een gestage groei en uitbreiding van de relaties moest er in 2000 uitgezien worden naar meer ruimte. Dit werd gevonden in het bedrijfspand Graafschapsstraat 14 in Buren. De aanvragen bleven echter komen en daardoor werd besloten om uit te kijken een volautomatische productielijn. Deze werd aangeschaft in 2006. Zodat ook grote aanvragen voor Timmerfabriek Dorrestijn geen problemen opleveren.

Graafschapsstraat 14 4116 GE Buren GLD telefoon 0344-571959 email buren@dorrestijn.com

www.dorrestijn.com

's-Hertogenbosch | Herman Broerenschool

Projectinfo Met beperkte middelen hoog resultaat WHR Installatieadviseurs is een adviesbureau dat duurzame oplossingen hoog in het vaandel heeft. Zo ook de adviezen voor de Herman Broerenschool in Rosmalen, die resulteerden in onder meer klimaatplafonds en vandaalbestendige armaturen in de leslokalen.

WHR is een onafhankelijk installatietechnisch adviesbureau dat onder andere ontwerpt, bestekken schrijft en de montage begeleidt voor bouwprojecten in de ruimste zin van het woord. Voor de Herman Broerenschool betekende dit hoofdzakelijk de uitwerking van de gebouwgebonden-, zwembad- en audiovisuele installaties. Het bedrijf legde hierbij de nadruk op zoveel mogelijk duurzame en innovatieve oplossingen, zoals klimaatplafonds voor het Frisse Scholenprincipe en zogeheten backbone terreinbekabeling voor de mogelijkheid van gelijktijdig installatiegebruik.

Separaat Projectmanager Leon van der Horst: “Wat voor de betrokken partijen extra pleit, is de bepaald niet alledaagse opzet van het gebouw. De school bestaat uit drie uitgestrekte en van elkaar losstaande eenlaagse bouwdelen, waardoor elk segment aparte centrale voorzieningen kreeg. Je zult dus telkens opnieuw voorzieningen moeten aanbrengen, over bovendien grote afstanden. Dat dit is gelukt binnen het budget maakt de prestatie alleen maar groter.” De belangrijkste betrokken partij was dit keer de uitvoerend W- en E-installateur Brandsen Installatietechniek uit het Brabantse Lunteren. Volgens Van der Horst verliep de samenwerking prima.

Aansprekend WHR werkt ook voor veel grotere projecten. Een aansprekend voorbeeld betreft De Rotterdam (grootste nieuwbouwproject van Nederland), ontworpen door de bekende architect Rem Koolhaas. WHR verzorgt hier de stroomlijning van aanpassing aan casco-installaties voor het bouwdeel dat is toebedeeld aan de gemeente Rotterdam. Ook het installatieontwerp en de montagebegeleiding voor het monumentale Hirsch gebouw aan het Amsterdamse Leidseplein (met onder andere een Apple- en Mini store) behoorde tot de mooiere opdrachten. WHR beschikt over drie vestigingen, in Amsterdam, Breda en Utrecht. Daar werken in totaal ruim veertig werknemers.

Bewegingen Toch vraagt ook bouwen op uitgestrekte gronden zijn eigen aanpak, betoogt directeur Wim de Jong. Die blijkt vooral betrekking te hebben op beperking van transportbewegingen tussen de verschillende bouwdelen.

“Bij gestapelde utiliteit ligt alles binnen handbereik. Vaak gebruik je dan

'De school bestaat uit drie aparte bouwdelen die middels in wit uitgevoerde onderdoorgangen met elkaar zijn verbonden' een vaste kraan, met als planologisch hangijzer hoe die zo strategisch mogelijk op te stellen. Hier ging het er vooral om de aanloopverliezen tussen de bouwdelen zoveel mogelijk binnen de perken te houden. Want constant verplaatsing van mens en materiaal kost hoe dan ook tijd.” ➤

9|

Nieuwbouw Herman Broerenschool Rosmalen: synergie van dak– en groenspecialisme

info@sempergreen.com

info@kleiva.nl

info@dakned.nl

www.sempergreen.com

www.kleiva.nl

www.dakned.nl

0343-539699

078-6771416

073-6271250

's-Hertogenbosch | Herman Broerenschool

Bewerkelijk De school bestaat uit drie aparte bouwdelen die middels in wit uitgevoerde onderdoorgangen met elkaar zijn verbonden. De skeletten zijn van staal, opgebouwd uit kolommen en dakliggers. Die staalconstructies staan gesteld op in het werk gestorte betonvloeren van 250 millimeter dik. De binnenspouwbladen tussen de kozijnen zijn van kalkzandsteen, geconstrueerd met lijm. Hier tegenaan zit schoon metselwerk in een gemêleerde gele kleur. Bewerkelijk waren de tachtig centimeter hoge boeidelen langs de platte daken. De delen zijn gemaakt van circa tachtig millimeter brede losse strookjes Rockpanel, stuk voor stuk verlijmd tegen een houten achterconstructie. Ook omvangrijk zijn de circa achthonderd strekkende meter kozijnen. De puien zijn van hardhout, verdiepingshoog en geschilderd in een antracieten kleur. De daken zijn van staal, met bitumen geplakt. Ze werden omwille van duurzaamheid voorzien van een van mos sedum afwerking.

Ontoereikend De Herman Broerenschool voorziet in speciaal en voortgezet onderwijs voor moeilijk lerende kinderen van 4 tot 20 jaar. Er is daarom veel aandacht besteed aan facilitaire voorzieningen. Behalve theoretische en praktijkgerichte leslokalen beschikt de school over therapieruimten, twee gymzalen, een aula en een aparte kantoorvleugel voor directieleden. Fraai zijn vooral de geperforeerde klimaatplafonds in de leslokalen, met als doel bijdrage aan het Frisse Scholenconcept. Ook de vandaalbestendige armaturen zijn niet bepaald alledaags. Minder voorspoedig liep alleen het zwembad met beweegbare bodem, toen na aanvang de capaciteit ervan ➤ ontoereikend bleek. Met als resultaat slopen en herbezinning.

Projectinfo Dakspecialist in groene daken Groene daken zijn onmiskenbaar bezig aan een opmars. De voordelen ervan zijn bekend: behalve dat de riolering wordt ontlast, dragen groene daken bij aan een schonere en daardoor gezondere leefomgeving. Volgens René Kleinjan van Kleiva bv was specialiseren daarom geen vraag, maar veel meer een vanzelfsprekendheid. “Groene daken hebben de toekomst. Het is schoon en isolerend, bovendien paste het in dit geval ook mooi in de groene omgeving. Het zal niet voor niets zijn dat er nog steeds subsidies op worden gegeven. Kleiva wil alle ontwikkelingen op de voet blijven volgen en dan kun je groene daken niet laten liggen.” Kleinjan is een van de twee eigenaren van Kleiva. Samen met John Vat voert hij de directie over het bedrijf.

Kwaliteit Voor de Herman Broerenschool werd gekozen voor een opbouw van achtereenvolgens een dampremmende laag, 160 millimeter EPS-isolatie, een tweelaagse bitumineuze en wortelwerende dakbedekking, drainagematten en de uiteindelijke groene afwerking. Die laatste bestaat uit opgerolde matten met daarop vooraf ingezaaide kleine vetplantjes. Volgens Kleinjan is vooral de drainagelaag belangrijk; die dient om vocht te reguleren. Vanzelfsprekend is de kwaliteit van de toegepaste materialen ook van belang: Kleiva gebruikt louter hoogwaardige producten, zowel voor de onderlaag als afwerking. Zo is groenproducent Sempergreen uit Zeist de vaste leverancier van de door hun gevoerde sedummix matten. Het bedrijf verwierf enige bekendheid vanwege hun bijdragen aan diverse tuinier televisieprogramma’s. De firma Dakned uit ’s-Hertogenbosch leverde de dakbedekking en isolatie. Ook maakte de leverancier de wind- en bouwfysische berekeningen.

Bundeling Kleinjan noemt de Herman Broerenschool een mooie opdracht, omdat het hele pakket bij een en dezelfde partij werd ondergebracht. Maar eigenlijk vindt hij dat bundeling van dakwerkzaamheden de enige juiste manier van uitbesteding vormt. Immers: gesteggel achteraf over wie waarvoor verantwoording draagt, is dan nimmer aan de orde. Kleinjan: “Dakdekken blijft een belangrijk onderdeel, omdat fouten verstrekkende gevolgen kunnen hebben. En gebeurt dat een keer - bijvoorbeeld lekkage of een verkeerd gecreëerd afschot -, dan is in elk geval duidelijk wie daarvoor verantwoordelijk is. Want hoe vaak gebeurt het niet dat er bij calamiteiten beschuldigend naar elkaar wordt gewezen? Daar wordt de opdrachtgever niets wijzer van en de onderaannemer uiteindelijk ook niet.”

11 |

Kennis, kwaliteit, snelheid en daadkracht Brandsen Installatietechniek B.V. is een totaalinstallateur gericht op de nieuwbouw en renovatie van woning, - en utiliteitsgebouwen.

Opgericht als bedrijf gericht op sanitaire installaties heeft het bedrijf zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een middelgrote totaalinstallateur met een sterke focus op de realisatie van ge誰ntegreerde klimaatinstallaties voor de utiliteitsbouw.

Tevens heeft Brandsen Installatietechniek B.V. een eigen servicedienst gespecialiseerd in periodiek onderhoud van uw technische installatie(s). Onze servicemonteurs staan bovendien klaar voor het verhelpen van eventuele storingen.

Barneveldseweg 33 6741 LJ Lunteren Nederland T 0342 - 401715 F 0342 - 401751 info@brandsen-installatietechniek.nl

www.brandsen-installatietechniek.nl 13790119_Brandsen.indd 1

29-01-13 11:30

's-Hertogenbosch | Herman Broerenschool

Gebruikerswensen De Jong: “Waar je bij werken met lange voortrajecten vaker tegenaan loopt, zijn voortschrijdende gebruikerswensen. Te laat is gerealiseerd dat het al lange tijd afgekaarte zwembadontwerp beschikte over te weinig capaciteit. Al zijn de kosten geheel vergoed, zo’n onderbreking heeft natuurlijk zijn weerslag op het verdere traject.” Niettemin toont

'Waar je bij werken met lange voortrajecten vaker tegenaan loopt, zijn voortschrijdende gebruikerswensen' De Jong zich zeer tevreden over het uiteindelijke resultaat. Weliswaar iets vertraagd heeft zijn bedrijf een schoolgebouw gerealiseerd dat op een subtiele manier opgaat in haar omgeving. “Afgaand op de tevreden geluiden hebben we goed werk verricht. En dat is belangrijk, want een contente klant telt voor twee.” ❚

Projectinfo Bescheiden omvang, grote werken Brandsen Installatietechniek bv uit Lunteren installeerde voor de Herman Broerenschool zowel de E- als W-installaties, met als afwijkende items onder meer klimaatplafonds en vandaalbestendige armaturen.

Het bedrijf is een totaalinstallateur die zich richt op de wat complexere utiliteitswerken. Dit keer lag de complexiteit in voornamelijk de weidsheid van het project, aangezien de school geheel uit eenlaagse bouw bestaat. Dat vereist een beduidend andere aanpak dan gestapelde utiliteit, betoogt directeur Berto van Vliet. “Het grote verschil betreft de verdeling. Bij meerlaagse bouwwerken worden de diverse onderdelen centraal gevoed vanuit een en dezelfde technische ruimte. Dat kon hier niet, omdat de school is opgebouwd uit drie afzonderlijke bouwdelen. Feitelijk installeer je dus telkens opnieuw, maar uiteindelijk moeten de onderdelen natuurlijk wel aan elkaar worden geknoopt. Dat maakte het werk net even spannender dan standaard.”

Vandaalbestendig Brandsen installeerde het totale pakket aan installatietechnische voorzieningen.

Bijzonder aan de elektra waren vooral de armaturen die wegens de moeilijk lerende kinderen vandaalbestendig zijn uitgevoerd. In datzelfde licht bezien vallen de aangepaste armatuurkappen voor een natuurlijke en daardoor concentratieverhogende lichtspreiding. Een ander niet alledaags onderdeel vormen de klimaatplafonds in de schoollokalen: ventilatie geschiedt middels geperforeerde plafondpanelen, waarmee de school voldoet aan het Frisse Scholenconcept.

Bouwinfo Opdrachtgever Ontwerp Advies Uitvoering Installaties Bouwkosten Bouwperiode

gemeente ’s-Hertogenbosch 2-snoeken. ‘s-Hertogenbosch installaties WHR, Breda Burgland Bouw bv, Dodewaard Brandsen installatietechniek bv, Lunteren € 6.600.000, excl. BTW juli 2011- december 2012

Verschil Hoewel het personeelsbestand met circa twintig werknemers een bescheiden omvang kent, pakt Brandsen vaker grotere werken van de markt. Tekort aan mankracht en/of expertise worden eventueel aangevuld met ingehuurde krachten.

Van Vliet noemt de school een mooie installatieklus, omdat die eens te meer liet zien dat ook kleinere bedrijven grote werken aankunnen. “Wij richten ons bewust op utiliteit, omdat we denken daar het verschil te kunnen maken. En als we iets niet kunnen, huren we specialisten in.”

13 |

Hilversum | St. Aloysius College

Tekst | Sjoerd Meuleman Beeld | Descol

Moderne school op krappe kavel

14 |

Hilversum | St. Aloysius College

Op maar weinig ruimte realiseerde Van Norel Bouwgroep in opdracht van schoolbestuur Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm het nieuwe St. Aloysius College, een kleinschalige school voor mavo en havo onderbouw. Heel anders dan de vorige huisvesting is het een op en top modern gebouw geworden.

De nieuwbouw van het Hilversumse St. Aloysius College is er niet een van vandaag op gisteren. De oorsprong lag in de slechte staat van het op dezelfde locatie gelegen vorige schoolgebouw, waarvan onderzoeken hadden uitgewezen dat renoveren en verbouwen niet lonend zou zijn. Het probleem was echter de vermeende monumentale status: de huisvesting stamt uit het eerste decennium van de vorige eeuw en beschikt zodoende over enkele authentieke details. Onder druk van verschillende actiegroeperingen besloot de gemeente Hilversum daarom het gebouw vooralsnog te laten staan. Wel werd een deel ervan direct na de inhuizing gesloopt. Er kwam zo ruimte vrij voor het plaatsen van een fietsenstalling.

Passen

Constructie

Onbedoeld vormde de handhaving van het schoolgebouw meteen de grootste uitdaging voor de nieuwbouw. Veel ruimte bleef er immers niet over. Projectleider Rob Wassink van Van Norel: “Het is nieuwbouw op een postzegel geworden. De school staat aan de voorzijde van het terrein, vlak grenzend aan het erachter gelegen oude gebouw. Bovendien loopt de voorgevel mee met de bocht van de weg, zodat ook daar maar weinig ruimte resteerde. Het was continu passen en meten, maar dankzij een secure planning, slimme laad- en losruimten en een goede samenwerking tussen de partijen is dit uitstekend gelukt.”

Om ruimtebesparende redenen lag prefab voor de hand. Dat begon al in de kelder, die zich voor circa een derde onder het gebouw uitstrekt. Op de met Alvon wanden opgetrokken kelderconstructie verrees vervolgens een uit drie bouwlagen bestaand betonskelet met geprefabriceerde kolommen, balken en wandschijven. Vanaf de eerste verdieping heeft het gebouw een overstek.

Hierdoor ontstaat rondom het gebouw een beschutte zone. De begane grondvloer bestaat uit kanaalplaten, de verdiepingsvloeren uit schilvloeren met eronder dragende balkbodems. Ook de dakvloer is gefabriceerd van breedplaten. Omwille van temperatuurdemping is de dakbedekking voorzien van een witte en reflecterende coating.

Afvalloos Als blikvanger gelden de gevels van het gebouw. Niet alleen qua vorm, maar wellicht nog meer vanwege de afwijkende ronde kozijnopeningen. De gevels lopen licht gebogen – eivormig bijna – en zijn gemaakt van houtskeletbouw elementen, afgewerkt met natuursteen leien. De rond getrokken elementen werden pasgemaakt afgeleverd, waardoor plaatsing vrijwel afvalloos geschiedde. Wassink: “Met weinig ruimte is afvalbeperking een absolute noodzaak. Gevelvullende houtskeletbouwelementen zijn dan ideaal. Ze komen ➤ aan, je zet ze weg en van zaagafval is geen sprake.”

FOCUS OP KWALITEIT HELIUMWEG 36 3812 RE AMERSFOORT TEL .033-4560805 INFO@BECTRO.NL WWW.BECTRO.NL

Maak vrijblijvend een afspraak om te ervaren wat wij voor u kunnen betekenen!

BECTRO INSTALLATIETECHNIEK BV IS ONDERDEEL VAN DE ULC GROEP BV

15 |

Hilversum | St. Aloysius College

Positief De rondgevormde aluminium vliesgevelpuien tussen de leien zijn bijzonder te noemen. Er bleken maar weinig bedrijven in staat die te kunnen maken.

Wassink “Het moeilijkst daarvan waren de driedimensionaal gebogen kaders, vanwege de noodzaak van speciaal ontwikkelde persmatrijzen. Aluminiumbewerker Van Campen Industries uit Lelystad nam de uitdaging aan. En ik

'De rondgevormde aluminium vliesgevelpuien tussen de leien zijn bijzonder te noemen' moet zeggen: ze hebben bijzonder knap werk geleverd.” Ook bewerkelijk waren bepaalde delen van de inrichting. Die bestaat voornamelijk uit leslokalen, aangevuld met enkele kantoren, een geïntegreerde gymzaal, aula en een centraal gelegen vide. Die laatstgenoemde ruimte toont bijvoorbeeld veel arbeidsintensieve bamboeafwerkingen. Ook apart zijn de vloeren die alle werden gegoten met kunststof. Samenvattend kijkt Wassink op het gebouw terug als een intensief en geslaagd werk. “Ik hoor veel positieve reacties. Er zijn kosten bespaard doordat de lessen konden doorgaan in het bestaande ➤ gebouw. We hebben gezamenlijk een mooi project geleverd. ”

Bouwinfo Opdrachtgever Verenigde Scholen Alberdingk Thijm Hilversum

Ontwerp Architectuurbureau Sluijmer en van Leeuwen, Utrecht

Advies Ingenieursbureau SmitWesterman, Gouda (constructie); Van Maurik Installatieadvies, Baarn; Kupers & Niggebrugge, Utrecht Uitvoering Van Norel Bouwgroep, Epe Installaties Bectro Installatietechniek, Amersfoort (Wtb); Croon Elektrotechniek, Amsterdam (E) Vloeren Descol, Deventer bouwperiode september 2011- oktober 2012

17 |

Hilversum | St. Aloysius College

Van sportvloer tot muzieklokaal In november 2011 is begonnen met de bouw van het nieuwe Aloysius College in Hilversum. Het voormalige markante schoolgebouw uit 1903 voldeed niet meer aan de eisen van deze tijd en het was duidelijk dat er ruimtenood dreigde.

Voordelen totaalleverancier Doordat alle vloeren zijn aangebracht door Descol is er in het nieuwe schoolgebouw een mooi samenhangend geheel gevormd. Alle vloeren bieden daarnaast dezelfde hoge kwaliteit en gebruikscomfort. Het bedrijf biedt diverse vloersystemen aan waarmee een grote diversiteit aan gebruiksruimten kan worden voorzien. Dat alle vloeren afkomstig zijn van Descol heeft als bijkomend voordeel dat alle vloeren op dezelfde eenvoudige manier worden gereinigd met Pulastic schoonmaakmiddelen en dat men voor het onderhoud van alle vloeren terecht kan bij één leverancier. Bij de keuze voor de juiste (sport) vloeren is een goed advies belangrijk. De adviseurs van Descol hebben jarenlange ervaring op het gebied van vloersystemen en maken uw wensen tot hun uitdaging. Ze beschikt over talloze referenties en er is altijd een project bij u in de buurt waar u samen met haar adviseurs een ❚ kijkje kunt nemen.

De nieuwe school wordt gebouwd in de nabijheid van de oude locatie op hetzelfde terrein aan de Schapenkamp. “De nieuwe school heeft een mooie, gebogen vorm. Het wordt een functioneel gebouw dat goed aansluit bij het huidige onderwijs, waarbij ruim aandacht wordt besteed aan het binnenklimaat en duurzaamheid”, aldus Karin Walters, waarnemend wethouder Onderwijs.

Het St. Aloysius College is een kleinschalige school voor mavo en havo-onderbouw die zich profileert als een school met veel aandacht en zorg voor de behoeften van de individuele leerling. De school voorziet in een breed aanbod aan voorzieningen met het doel ook de zwakkere leerling naar het eindexamen te begeleiden. Het nieuwe St. Aloysius College, met een eigen havo-stroom, biedt onderdak aan ongeveer 500 leerlingen. De school kiest bewust voor een kleinschalige opzet, waarin leerlingen actief leren. Het nieuwe gebouw biedt daar alle gelegenheid voor.

18 |

Multifunctionele vloeren Het nieuwe schoolgebouw is opgebouwd uit een kelder en twee verdiepingen. Alle vloeren in de nieuwbouw van het Aloysius zijn geïnstalleerd door Descol sportvloeren. In het gymlokaal ligt een multifunctionele sportvloer in de kleur duivenblauw, waarop de leerlingen prettig en veilig kunnen sporten en waarop ook andere activiteiten gehouden kunnen worden. Architectenburo Sluijmer & Van Leeuwen uit Utrecht heeft gekozen voor duurzame gietvloeren in neutrale grijstinten voor de overige ruimten, waaronder de gangen, het trappenhuis, toiletten, kleedkamers, keuken, mediatheek en alle leslokalen zoals het overblijflokaal en muzieklokaal. In deze ruimten heeft Descol de Pulastic comfortvloer aangebracht, voorzien van een watergedragen coating. De Pulastic Comfortfloor Eco is een ongeëvenaarde polyurethaanvloer met zeer lage VOS uitstoot. Dit vloersysteem kan in iedere gewenste kleur worden aangebracht en is kleurvast.

Bangert en Oostpolder | MFA De Kreek

Tekst | Nicole Kirkels Beeld | Rudy Uytenhaak Architectenbureau

Duurzaam ontmoeten in jonge wijk Bij het ontwerp van de nieuwe multifunctionele accommodatie De Kreek werd niet alleen gekeken naar een efficiënte indeling van het complex, maar ook naar de gebruikte materialen. Het moest een duurzame, maar ook sociale en culturele ontmoetingsplek worden voor de hele wijk; voor jong en oud.

Rudy Uytenhaak Architectenbureau kreeg de taak dit te realiseren. Projectarchitect Michaela Brethauer vertelt enthousiast over het ontwerp en welke duurzame toepassingen zijn gebruikt. “Het gebouw bestaat uit een ‘lichaam’ waarin de gezamenlijke functies en de sporthal zijn gesitueerd en een vleugel waarin de basisschool, peuterspeelzaal en buitenschoolse opvang zijn ondergebracht. In de toekomst wordt nog een tweede vleugel aangebouwd.” Op de begane grond ontwierp de architect een gemeenschappelijke, uitnodigende entreehal en bracht het grootste deel van het collectief programma naar de eerste verdieping. Door een erker met bijzondere ramen te maken, ontstaat een etalage voor het wijkcentrum, met uitstraling en expressie naar de wijk.

“Het gebouw heeft een heldere opzet en is daardoor overzichtelijk”, vertelt Brethauer. “Dit wordt ook door de brede gangen bewerkstelligd. Het schoolplein is een meter opgetild boven straatniveau, waardoor de veiligheid op het plein is gewaarborgd zonder dat je het gevoel krijgt opgesloten te zijn door de afscheiding van metselwerk en geperforeerde steen.” ➤

Projectinfo Beheer en exploitatie van MFA de Kreek Gemeente Hoorn – eigenaar van de accommodatie - heeft ervoor gekozen het facilitair beheer & exploitatie, horeca en groot onderhoud van de MFA door facilitair dienstverlener iNFacilities te laten verzorgen.

In de samenwerking snijdt het mes aan twee kanten: iNFacilities heeft de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan in het beheren van “Multi tenant gebouwen”, zoals Brede Scholen, MFA’s, studentenhuisvesting, cultuurhuizen, gezondheidscentra, bedrijfsverzamelgebouwen en VvE’s. Daarmee is zij de ideale partner voor het inrichten en uitvoeren van de beheer- en exploitatieprocessen.

Anderzijds is het beheren en exploiteren van De Kreek voor iNFacilities een prachtige aanvulling op haar opdrachtenbestand: De Kreek is een modern en compleet ingericht gebouw, met voortreffelijke faciliteiten en veel mogelijkheden. En doordat de MFA zich in een nieuwe woonwijk bevindt, kan het beheerteam haar ondernemerschap en creativiteit volop inzetten, om eraan bij te dragen dat De Kreek de ontmoetingsplaats is in de wijk!

Heeft u een vraagstuk rondom beheer en exploitatie van een MFA of Brede School? Kijk dan voor meer informatie eens op www.bredeschoolservices.nl

19 |

iNFacilities Beheer & Exploitatie.

Volledige ontzorging op het gebied van facilitaire services en exploitatie voor uw MFA.

Goed beheer van uw (multifunctionele) gebouw vanuit een Hostmanship gedachte, in combinatie met facilitaire kennis van en ervaring in, de exploitatie en administratieve processen.

Zo kan iNFacilities voor u o.a. de volgende zaken organiseren: -

Beheren eigenaarsdeel en huurdersdeel;

-

Dagelijks beheer locatie d.m.v. inzet beheerders en/ of gastvrouwen;

-

Coördineren en uitvoer groot (MOP) en klein onderhoud;

-

Beheer huurcontracten en servicekosten;

-

Stimuleren en waarborgen verhuur/ exploitatie;

-

Coördinatie overige leveranciers.

Kortom : volledige ontzorging van administratie tot beheer, met oog voor maatschappelijke en financiële aspecten.

iNFacilities Beheer & Exploitatie

iNFacilities B.V

contact@infacilities.nl

038 – 45 55 140

www.infacilities.nl

Bangert en Oostpolder | MFA De Kreek

Sfeervol hout De sfeer in het interieur wordt bepaald door de combinatie van enerzijds de ‘warme’ houten constructie en houten plafonds en anderzijds opvallende kleuraccenten op wanden en meubels in lokalen en gangen. Deze kleuren komen ook weer terug in de gevel. Het overvloedig gebruik van daglicht brengt de kleuren en materialen tot leven. De basis van wanden en vloeren is verder terughoudend wit en grijs gekleurd.

Een aantal speellokalen en de sportzaal is zo gepositioneerd en uitgevoerd dat ze door zowel de school, de BSO als het wijkcentrum te gebruiken zijn.

Door het gebruik van flexibele wanden kunnen er meerdere gebruikers terecht. “Het gebouw is bouwkundig en qua installaties zo ontworpen dat beide scholen in de toekomst uitgebreid kunnen worden. Doordat alle functies gekoppeld zijn aan de centrale hal, kan eenvoudig gebruik gemaakt worden van elkaars voorzieningen, wat het gebouw ook in gebruik flexibel maakt.”

Duurzaam

COMFORT VAN MORGEN

Een belangrijke eerste stap in het energiezuinig maken van het gebouw is de compacte opzet. Het pakket aan maatregelen omvat onder andere vloerverwarming en -koeling in combinatie met warmte-/ koudeopslag en warmtepomp, PV-cellen en een energiedak ten behoeve van warm tapwater. De ventilatie voldoet aan Frisse Scholen klasse B en is CO2-gestuurd. De gevel is onderhoudsarm en duurzaam door op de begane grond metselwerk toe te passen en op de verdieping gerecycled hout - afkomstig van oude meerpalen - toe te passen.

De kozijnen zijn aan de buitenzijde van aluminium (onderhoudsvrij) en aan de binnenzijde van FSC-hout (warme uitstraling en milieuvriendelijk). Het interieur is afgewerkt met onderhoudsvriendelijke materialen. ❚

SCHOUTEN TECHNIEK verzorgt uw duurzame installatie welke natuurlijke energiebronnen gebruikt. Zon, aarde, lucht en water worden toegepast via o.a. zonnepanelen en de diverse warmtepomp installaties.

Zo kunt u verwarmen en koelen, bespaart u kosten en spaart u uw leefomgeving.

RIJDT OP 100% GROEN GAS

De Marowijne 47 - Zwaag - Telefoon (0229) 29 15 00

www.schoutentechniek.nl

BouwInfo Opdrachtgever Gemeente Hoorn Ontwerp Rudy Uytenhaak Architectenbureau, Amsterdam Advies WHR Installatieadviseurs, Breda; Van Rossum Raad-

Uitvoering Installaties BVO Bouwkosten Bouwperiode

gevende Ingenieurs, Amsterdam (constructie); DGMR, Arnhem (bouwfysisch en brand) Heddes Bouw & Ontwikkeling bv, Hoorn Schouten Techniek bv, Zwaag 6.970 m2 € 9.100.000 (excl. BTW) december 2010- juni 2012

21 |

EINDHOVEN | Fontys Sporthogeschool

Tekst | Martijn vd Bouwhuijsen Beeld | Martijn vd Bouwhuijsen en MHB

MHB SL30® serie

MEER LICHT

Slanke en ranke stijlen met 30 mm aanzichtbreedte. Oók brandwerend.

De stalen SL30- serie is speciaal ontworpen om de architect in de gelegenheid te stellen slanke en ranke deuren en puien toe te kunnen passen in een gebouw.

Verschillende innovaties zijn toegepast in het stalen SL30- profielsysteem om ervoor te zorgen dat de functionele eisen zoals sterkte, brandwerendheid en glasopsluiting toch kunnen worden gerealiseerd in een dergelijk slank profiel.

SL30- serie is leverbaar in een brandwerendheid van 30, 60 minuten en bij sommige deurtypes zelfs 90 en 120 minuten, conform NEN 6069 en EN 1634-1.

09 Pagina 1

Fontys Sporthogeschool in Eindhoven valt op door een hoge mate van transparantie en duurzaamheid. De glazen puien in ex - en interieur zorgen voor veel daglichttoetreding en interactie met de Genneper Parken. De duurzaamheid uit zich, onder andere, in het gedeeltelijk opwekken van eigen energie en een papierloze bedrijfsvoering. Ook de hoge benuttingsgraad – zowel studenten, docenten als sportverenigingen zijn de gebruikers – maakt het schoolgebouw toekomstbestendig.

Enkele jaren terug besloot Fontys Hogescholen om haar vastgoedportefeuille met een kwart te verkleinen en te moderniseren, om de kosten voor huisvesting in betere verhouding te krijgen tot de kosten voor onderwijs. Onderdeel van het masterplan was de samenvoeging van de twee locaties van de Sporthogeschool, Tilburg en Sittard. “De keuze voor de fusielocatie viel op Eindhoven vanwege de connecties met de nabijgelegen sportinstituten en de topen breedtesportambities van de gemeente”, zegt Monique Peels, directeur huisvesting bij Fontys. Directeur Sporthogeschool Matty van Est vult aan: “De tweehonderd hectare grote Genneper Parken staan vol bekende sportcomplexen, zoals het Zwemcentrum De Tongelreep met het Pieter van den Hoogenband zwemstadion en het IJssportcentrum Eindhoven. Studenten kunnen zo dichtbij hoogwaardige, praktische ervaringen opdoen en uitgroeien tot excellente docenten, begeleiders en onderzoekers.”

Zichtbaar levendig

Voor meer informatie over SL30 kunt u contact opnemen met: MHB b.v.

Postbus 6, 6674 ZG Herveld 0488 - 45 19 51 www.mhb.nl Roland Werring rw@mhb.nl Ernst Mahler em@mhb.nl 22 |

De gemeente Eindhoven (eigenaar en beheerder) en Fontys (mede-eigenaar, beheerder en gebruiker) werkten intensief samen bij de totstandkoming van de sporthogeschool. Ook de omwonenden werden bij dit proces betrokken.

Op die basis verrees een sportcomplex dat past bij de parkachtige omgeving. De gebouwgevels bestaan grotendeels uit metselwerk, afgewisseld met ramen en glazen puien. Opvallend zijn de 'bewegende' beelden die

EINDHOVEN | Fontys Sporthogeschool

Projectinfo Superslanke stalen (brandwerende) profielen MHB heeft voor de Fontys Sporthogeschool brandwerende deuren en scheidingswanden in de superslanke 30 millimeter smalle SL30® serie geproduceerd en gemonteerd. De puien voldoen aan de geldende brandveiligheidseisen en zijn doorvalveilig. Bovendien zijn de puien bestand tegen de diverse (bal)sporten die in de zaal beoefend worden.

MHB ontwikkelt, produceert en monteert hoogwaardige gevels, deuren en ramen.

Deze zijn alle opgebouwd uit glas en (veelal) stalen profielen. Het bedrijf heeft meer dan 75 jaar ervaring met stalen ramen en een sterke focus op innoveren. Dit resulteert in producten met superieure eigenschappen op het gebied van isolatie, brand- en inbraakwerendheid in combinatie met perfecte esthetiek.

met terugliggende stenen zijn gecreëerd die, evenals de belijningen in het interieur, refereren naar sportbeoefening. Veel verkeersruimten liggen langs de vliesgevel op de begane grond. Dit maakt het gebouw ook 's avonds zichtbaar levendig, wat de sociale veiligheid ten goede komt.

Procesmanager Magda Ooms: “Het gewicht van de hybride staal-betonconstructie bleef beperkt, waardoor een relatief dure palenfundering niet nodig was. Bovenop de funderingsplaat van ruim 4000 kuub beton bevindt zich een parkeergarage, die de nabijgelegen woonwijk ontziet bij grote parkeerbehoefte. De begane grond herbergt de entree, een mediatheek met flexibele studieplekken, computerlokalen, een collegezaal, kleedkamers met lockers en een grote transparante sportzaal, die dient als oriëntatiepunt voor de studenten. De eerste verdieping biedt toegang tot werkplekken van docenten, spreekruimten, leslokalen, vier sportzalen, een klimhal en een sportfoyer.”

Gedeeltelijk zelfvoorzienend Zowel gebruik, indeling, als installaties van de sporthogeschool ademen duurzaamheid. Van Est verklaart: “Overdag gebruiken docenten en studenten het complex en 's avonds kunnen hier sportverenigingen terecht, wat een levenslange hoge effectiviteit mogelijk maakt. We kunnen de onderwijsgedeelten afsluiten. De grootste sportzaal is, evenals enkele leslokalen, via geluiddichte scheidingswanden te splitsen. Ook de keuze voor papierloze bedrijfsvoering staat in het teken van duurzaamheid.”

Bouwinfo Opdrachtgever Fontys Hogescholen, gemeente Eindhoven Ontwerp Mecanoo Architecten, Delft Brandwerende deuren en scheidingswanden MHB, Herveld Constructief ontwerp JVZ, Nijmegen Akoestisch advies Peutz, Roermond Uitvoering Mertens, Weert Installaties HVL bv, Eindhoven; Wolter & Dros Bouwkosten € 18 miljoen Bouwperiode oktober 2010 – juni 2012 BVO 16.000 vierkante meter

Procesmanager Ooms vult aan: “Bij de indeling van het pand hielden we rekening met de stand van de zon, om de warmte- en koellast te beperken. Bovendien voorziet de sporthogeschool gedeeltelijk in eigen energie. PV-panelen op de daken van de sportzalen en zonnecollectoren op de overige daken genereren elektriciteit en warmte. In de toekomst kan de mate van zelfvoorziening worden verhoogd. Er zijn plannen voor aansluiting met de biomassacentrale in ❚ de nabije omgeving.”

23 |