Kerk & Leverancier

Kerk

& Leverancier

Jaarboek over leveranciers aan de kerk

Kerk

& Leverancier

Jaarboek over leveranciers aan de kerk

Voorwoord Als bestuurder, ondernemer of anderzijds betrokkene in de kerkelijke gemeenschap weet u dat het delen van christelijke waarden een factor van belang is in het onderlinge contact.

Begrippen als ‘katholiek’ of ‘protestant’, ‘alleen’ of ‘samen’ en ‘behoudend’ of ‘vrijzinnig’ mogen dan wel eens de kop opsteken, de verbindende elementen – gevat in die waarden – zijn sterker. Vandaar ook, dat er in deze editie van het Jaarboek Kerk & Leverancier meer nog dan vorig jaar oog is voor de diversiteit van de kerkelijke wereld in de Lage Landen. Soms kiezen wij voor een specialistische invalshoek – bijvoorbeeld wanneer het gaat om ambachtelijk werk als de vervaardiging van pijporgels of kerkelijk textiel; in andere artikelen geldt een meer beschouwelijke insteek.

Publieke geloofsbeleving lijkt steeds meer een kwestie van handhaven van wat vroeger was, als je hoort over de effecten van de secularisering. Sluiting van kerkelijke instellingen en andersoortige bedrijfseconomische versobering doen inderdaad een aanslag op de moraal. Maar het christelijk erfgoed in brede zin spreekt nog steeds en misschien wel steeds meer aan. Daarbij moet u niet alleen denken aan de groeiende populariteit van reizen naar christelijke bestemmingen of succesvolle kerkrestauraties, maar ook aan initiatieven als ‘The Passion’ – een door gezamenlijke christelijke organisaties geproduceerd passiespel dat 1 miljoen televisiekijkers genereerde en meer dan 15.000 mensen op de been bracht.

Deze ontwikkeling is niet slechts een strohalm maar levert een structurele bijdrage aan de publieke geloofsbeleving, waarbij de talloze vrijwilligers binnen de kerkelijke gemeenschap de motor zijn en blijven. Voor nu: een bestendige toekomst en veel leesplezier met de editie 2011 van dit jaarboek.

Jan-Kees Verschuure

Kerk & Leverancier

5

Kerk

& Leverancier

Jaarboek over leveranciers aan de kerk

www.kerkenleverancier.nl Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl Redactie Jan-Kees Verschuure Redactieadres Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl Bladmanagement Bert van de Port E b.vdport@louwersuitgevers.nl Secretariaat Manuela Depenbrock Advertenties Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: kerk Wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 Adreswijzigingen Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert Verspreiding In controlled circulation, persoonsgericht aan functionarissen binnen kerken, parochies, gemeentes, bisdommen, werkgroepen en commissies in geheel kerkelijk nederland.

Vormgeving / Art-direction Logo Reclame- Ontwerpbureau BV Barry Hoogkamer T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

08

Orgelbouwer Pels & van Leeuwen gelooft in mogelijkheden ambachtelijk vakmanschap

12

Artsen zonder Grenzen : medische noodhulp

18

Kerkverzekeraar Donatus is onderlinge waarborgmaatschappij

23

CBB: blijven lezen met een leesbeperking!

24

Leprastichting : ‘Durf jij mee?’

28

Handwerkatelier Carien van Hedel vervaardigt, repareert en vervangt

30

Kunstateliers Slabbinck : eigen stijl & kwaliteit

34

Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel

37

Pelgrimstochten groeien in populariteit

40

Bijenhof : ‘Kerkinterieur voor iedere geloofsbeleving’

42

Consultare : ‘Inspelen is grote eer’

46

Kerkmeubilair.com : van kerkbanken naar kerkstoelen

48

Dominee Hans van Ark pleit voor extra bezuinigingen

inhoud

53

Journaal

60

Voegwerk Lichttoren Goedereede innovatief hersteld

62

Mercy Ships: christelijk ontwikkelingswerk met hospitaalschip als basis

66

Stichting Kerkplan zoekt de beste vastgoedoplossing

70

DrieTour Reizen : maatwerkreizen winnen terrein

74

Museum Catharijneconvent is het nationale museum en kenniscentrum van christelijke kunst en cultuur

Monumentenadviesbureau Conserf : ‘Meer dan noodzakelijk’

86

Offex : projectinrichter blijft specialist met brede scope

90

Orgelmakerij Steendam : passie & realisme

94

Glasbewerkingsbedrijf Brabant : totaaloplossingen in glasbewerking

96

Wie doet wat?

Kerk

& Leverancier

Jaarboek over leveranciers aan de kerk

2011

82

Jaarboek over leveranciers aan de kerk

Content Orgels : digitaal orgel flexibel inzetbaar Kerk & Leverancier

79

2011082_Kerk_opmaak.indd 1

31-05-2011 17:06:31

Orgelbouwer gelooft in mogelijkheden ambachtelijk vakmanschap

Terug naar de klank van weleer Afgelopen jaargang introduceerden wij orgelbouwer Pels & Van Leeuwen bij de lezer – een Nederlands bedrijf met een lange historie, voortgekomen uit een samensmelting van de twee naamgevende firma’s. Peter van Rumpt geeft al sinds 1968 leiding aan het familiebedrijf. Dochter Jacqueline doet de administratie en opvolger Rochus van Rumpt jr. staat klaar. “Rochus is opgeleid binnen het beproefde leerling-gezel-meester-systeem en werkte bij gerenommeerde orgelbouwers in Duitsland en Amerika; met hem staat Pels & Van Leeuwen als vanouds voor vakmanschap met liefde voor de materie.”

Onderhoud en restauratie is de hoofd-

kredietcrisis wil Peter van Rumpt niet

Klank

moot van het werk en Pels & Van Leeuwen

spreken en al zeker niet over bij de pak-

Peter van Rumpt legt uit: “Je weet mis-

behoort op dat gebied tot de grootste

ken neerzitten. “Goed beschouwd is het

schien dat orgelpijpen gemaakt worden

van het land, maar de orgelbouwer maakt

in de orgelbouw al 30 jaar crisis door de

van tin en lood; door de jaren heen is de

ook nieuwe orgels, momenteel voor de

secularisering, maar wij hebben steeds

klank veranderd als gevolg van indus-

kapel van het nieuwe Jeroen Bosch zie-

nieuwe wegen kunnen vinden en doen

triële bewerkingen; wij proberen mo-

kenhuis in ‘s-Hertogenbosch. Het oude

dat nu weer.” In de jaren tachtig was Pels &

menteel de productiemethoden van de

orgel paste niet in de nieuwbouw, maar

van Leeuwen naar eigen zeggen de eer-

16e eeuw te benaderen; toen werden

het nieuwe exemplaar is zeker niet gering

ste orgelbouwer in Zuid-Korea – een land

klanktechnisch beschouwd de beste

in omvang. Van Rumpt: “Dit orgel kent 17

met een kleine 14 miljoen christenen dat

resultaten behaald, en orgelbouw is

registers. Iedereen in het vak weet wat

nog steeds sterk in opkomst is. En nu is

puur klank.” Een stukje moderne inbreng

dat betekent.” De prachtige orgels van

de herontwikkeling van technieken van

mag daarbij natuurlijk niet ontbreken.

weleer kan Pels & Van Leeuwen niet al-

toen aan de orde van de dag, een proces

“Wij kunnen het nu dankzij hulpmid-

leen opknappen en nieuw aanleveren,

waaraan Pels & Van Leeuwen met hart en

delen veel sneller dan toen, maar het

maar ook inbouwen. “Noem ons maar

ziel werkt en waarin het zeker toekomst-

proces van smelten en plaatgieten zo-

aannemer van orgelwerken.” Over een

mogelijkheden ziet.

als de oude meesters dat deden, ▼

8

Kerk & Leverancier

PELS & VAN LEEUWEN

Rochus, Peter en Jacqueline van Rumpt met nieuwe orgel voor het JBZ te Den Bosch op de achtergrond.

Kerk & Leverancier

9

PELS & VAN LEEUWEN

wordt zo goed als mogelijk benaderd.”

Ook in eigen kring wordt het ontbreken

gevestigd in het noordwesten van de

Van Rumpt is ervan overtuigd dat de

van een in de traditie geworteld oplei-

VS. “Rochus is bezeten van het vak; als

vraag naar nieuwe instrumenten zal

dingssysteem gevoeld, maar de familie

hij bij wijze van spreken een boom ziet,

aantrekken door een betere kwaliteit.

Van Rumpt kent de juiste wegen en is

denkt hij al aan een orgel.” Op 28 mei

Pels & Van Leeuwen houdt vast aan het

bereid te investeren: zoon en opvolger

2011 is het open dag bij de orgelmakers

ambacht van instrumentenmaker, en

Rochus jr. – de toevoeging is nodig

aan de Platinalaan in ‘s-Hertogenbosch.

kiest daarbij voor inhoudelijke verdie-

vanwege grootvader Rochus, mede-

Dan kunnen onder meer het Robustelly-

ping. “Wij hebben het nog steeds druk,

eigenaar tijdens de fusie van Pels en Van

Vermeersch-orgel uit de St. Lambertus-

hoeven niet op zoek naar nieuwe mark-

Leeuwen in 1964 – werd in Duitsland

kerk in Beverlo (B) en het nieuwe orgel

ten, en kunnen daardoor ons vakman-

opgeleid volgens bovengenoemde tra-

voor de kapel van het Jeroen Bosch Zie-

schap uitbouwen; dat is overigens geen

ditie en werkte aansluitend een aantal

kenhuis bezichtigd worden. Diverse or-

luxe maar noodzaak. Wij zijn instrumen-

jaren in het bedrijf van de Oostenrijker

gelmakers verrichten werkzaamheden

tenmakers en geen verkopers.” Er wordt

Martin Pasi, een bekende orgelbouwer

en de pijpenmakerij is in werking.

■

in de kleine wereldmarkt naar Pels & Van Leeuwen gevraagd, zegt Van Rumpt. “Als men een specifieke vraag heeft, komt men bij ons terecht. Een orgel van Pels & Van Leeuwen heeft een bepaalde reputatie en de klant weet wat hij kan verwachten: een innoverend familiebedrijf met korte lijnen, dat toch ook 1 van de grotere orgelbouwers is.”

Opleiding De Lage Landen zijn als vanouds leidend op het gebied van orgelbouw, maar het gaat Peter van Rumpt aan het hart dat het steeds meer tijd kost orgelbouwers

Pijpenmakerij frontpijpenvan het orgel in de Obrechtkerk Amsterdam worden belegd met tinfolie.

te vinden. “Je moet in ieder geval iets met houtbewerking hebben; wij krijgen bijvoorbeeld veel meubelmakers over de vloer. Maar voor een opleiding tot orgelbouwer staat minimaal 5 jaar, en je merkt dat de jonge timmerlieden in Nederland eerder voor het geld kiezen dan in Duitsland, waar het leerlinggezel-meester-systeem nog wordt gehanteerd tegen een relatief lage vergoeding. Het Duitse opleidingssysteem is mijns inziens een zeer gedegen basis voor vakmanschap in het algemeen, en voor orgelbouw in het bijzonder.”

De intonateur bezig met voorintonatie van de Quintadeen 8.

Kerk & Leverancier

11

ARTSEN ZONDER GRENZEN

MEDISCHE NOODHULP 12

Kerk & Leverancier

Kerk & Leverancier

13

Noodhulp = Noodzaak

giro 4054

Foto: Mikkel Dalum/MSF

Een arts onderzoekt een kind in het ziekenhuis van Man, Ivoorkust.

artsen zonder grenzen

Artsen zonder Grenzen geeft onafhankelijke, medische noodhulp: hulp daar waar deze hard nodig is.

Wij helpen mensen over de hele wereld, ongeacht hun afkomst, religie of politieke overtuiging. De steun van onze donateurs is onmisbaar om op onafhankelijke wijze hulp te kunnen bieden. Het stelt ons in staat het geld te besteden waar en wanneer dat het hardst nodig is.

Wanneer komen wij in actie?

Het jongetje op de foto met Daniela heet Junior.

Het 2-jarige jongetje werd in het ziekenhuis opgenomen omdat hij ernstig ondervoed was.

De foto werd genomen nadat hij een paar dagen in behandeling was.

Direct na natuurrampen

voedingscentra. Met mobiele hulpposten

de vluchtelingen op, behandelen zieken

Na een ramp zet Artsen zonder Grenzen di-

bezoeken we mensen die anders geen

en gewonden, delen hulpgoederen uit

rect een noodhulpactie op. Onze teams be-

medische zorg zouden krijgen.

zoals kook- en wasspullen, en plastic zeil om onderkomens mee te maken. En we

handelen zieken en gewonden, verzorgen water- en hygiënische voorzieningen, delen

Bij ondervoeding

zorgen voor schoon water en hygiënische

voedsel en hulpgoederen uit als plastic zeil

Kinderen onder vijf jaar zitten nog in de

voorzieningen.

en kook- en wasspullen, en zetten veldhos-

groei en zijn daardoor extra kwetsbaar

pitalen op. Psychosociale medewerkers hel-

voor ondervoeding. Kinderen die ernstig

pen mensen hun leed te verwerken en met

ondervoed zijn, maar niet heel erg ziek,

Bij de grootschalige uitbraak van ziekten

hun nieuwe levenssituatie om te gaan.

krijgen een thuisbehandeling. Zo kan de

Ziekten die in de westerse wereld nau-

moeder thuis blijven en voor haar andere

welijks voorkomen eisen vele slachtof-

Bij oorlog en conflicten

kinderen zorgen. Als kinderen zo ernstig

fers in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Wij

Oorlogen en conflicten hebben grote

ondervoed zijn dat hun leven in gevaar

behandelen patiënten voor ziekten als

gevolgen voor de bevolking. Mensen

komt, worden ze opgenomen voor 24-

malaria, hiv/aids, tuberculose, kala-azar en

raken gewond of moeten vluchten, de

uurs verpleging.

slaapziekte. We zetten speciale behandel-

gezondheidszorg stort in, er is een tekort

centra op en zorgen bijvoorbeeld in het geval van cholera, voor schoon water en

tot ondervoeding en uitbraak van ziekten.

Wanneer mensen op de vlucht slaan

In dit soort situaties bieden onze artsen,

Als er grote groepen mensen op de vlucht

vaccinatiecampagnes op om de uitbraak

verpleegkundigen, psychologen en labo-

slaan, moeten zij vaak zien te overleven op

van ziekten als hersenvliesontsteking en

ranten hulp, in ziekenhuizen, klinieken en

een stuk land waar er niets is. We vangen

mazelen te voorkomen.

aan medisch personeel, het kan leiden

voorlichting. En we zetten grootschalige

Kerk & Leverancier

▼

15

BABY SOUVENIR

dag oefende ik met de vader. Flesje wassen

zieke baby zonder enig toezicht achterla-

Bericht van verpleegkundige Daniela Wid-

na elke voeding. Zorgen dat het flesje schoon

ten? Ik haalde een emmer, water, zeep en

mer uit de Centraal-Afrikaanse Republiek

blijft. Regelmatig voeden. Melk vers maken

een nieuwe doek en waste hem. Ik maakte

met de melkpoeder. Knuffelen. Ik vond een

een flesje klaar, voedde en knuffelde hem tot

Verpleegkundige Daniela Widmer schrijft

plastic emmer en hielp hem met Souvenir

hij in mijn armen in slaap viel. Ineens liep ik

vanuit de Centraal-Afrikaanse Republiek

te baden. Alle vrouwen keken lachend toe.

rond met een slapende baby in mijn armen

over haar werk. Het is haar eerste missie en

Ik weet niet of ze lachten omdat ze dachten

terwijl ik tegelijkertijd mijn werk deed. Souve-

ze werkt in het regionale ziekenhuis in Bog-

dat het grappig was dat ik een baby baadde

nir vond het allemaal best.

uila, in het westen van het land. Hier geeft

of omdat de vader het deed? Misschien was

Artsen zonder Grenzen primaire en secun-

het wel de combinatie. Na een week begon

Steeds zieker

daire gezondheidszorg. ‘Hoe voed je een

hij goed te drinken en het leek erop dat de

Eindelijk kwam de vader terug. Ik benadruk-

baby zonder moeder? Thuis is het antwoord

vader de basics van babyhygiëne en -ver-

te hoe belangrijk het was dat hij zijn baby

hierop niet zo moeilijk: melkpoeder. Maar

zorging onder de knie begon te krijgen. De

niet alleen zou achterlaten. Elke dag deed

als ik dat hier vraag betrekken de gezichten:

vader vroeg me hen uit het ziekenhuis te

ik hem voor hoe hij het flesje schoon moest

onmogelijk!’

ontslaan zodat hij naar huis kon gaan om

maken, vertelde ik hem dat hij zijn zoontje

zijn akker voor te bereiden voor het zaaien.

regelmatig moest voeden, hoe hij water met

Baby zonder moeder

Ik sprak met hem af dat hij één keer per week

zuiveringszout tegen uitdroging moest toe-

Ik stelde deze vraag voor het eerst nadat ik

terug zou komen voor medische controle en

dienen en hoe hij hem moest wassen. Maar

Souvenir had ontmoet. Een mollige, geluk-

een nieuwe voorraad melkpoeder.

Souvenir werd steeds zieker. Zijn diarree ver-

kige baby van 4 maanden oud. Zijn vader

ergerde, hij bleef maar gewicht verliezen en

bracht hem naar het ziekenhuis om hulp te

Opnieuw in het ziekenhuis

krijgen met zijn voeding. Zijn moeder was

De eerste 2 weken verliepen voorspoedig:

overleden als gevolg van een complicatie

Souvenir kwam aan, de vrouwen in het zie-

Cruciaal

na de bevalling. Meestal bieden vrouwelijke

kenhuis heetten de vader bij aankomst har-

We legden hem aan het infuus om de uit-

familieleden of andere vrouwen uit de ge-

telijk welkom en zorgden voor Souvenir ter-

droging te bestrijden. We maakten een strak

meenschap dan aan om het moederloze

wijl zijn vader de melkpoeder ophaalde. Hij

voedingsschema waarbij onze staf de vader

kind aan hun borst te voeden. Maar in dit

had zijn hulptroepen bij ons gevonden. Op

eraan zou houden. Het was cruciaal dat de

geval was er niemand. Hij had geen geld,

de derde vrijdag bleek echter dat Souvenir

vader in zou zien hoe ernstig ziek zijn baby

geen familie, geen hulp.

diarree had. Hij was ernstig uitgedroogd en

was en dat hij zijn verantwoordelijkheid

vermoeid. Dus namen we de twee opnieuw

moest nemen. Ik nam zijn flesje mee naar

Zuigflesje

op. Zijn flesje was niet schoon en zijn vader

huis om het na elke voeding te steriliseren.

Melkpoeder: wordt niet op de markt ver-

leek niet in hem geïnteresseerd, afstandelijk.

Het hele medische team raakte erbij betrok-

kocht. Zuigflesjes: onmogelijk te vinden.

Terug naar af dus: we moesten hem alles op-

ken: we zorgden ervoor dat Souvenir op tijd

Schoon water: beperkt aanwezig. Besef van

nieuw bijbrengen en de baby behandelen.

zijn voeding kreeg en moedigden de vader

het belang van het drinken van schoon wa-

kreeg hevige koorts.

aan.

ter: beperkt. Baby’s voeden met een flesje:

Helemaal alleen

cultureel niet geaccepteerd. Door de weten-

Een paar dagen later liep ik de zaal in en

Hygiëne

schap dat alles tegenzit in deze situatie werd

trof Souvenir helemaal alleen op bed aan.

Want zo makkelijk is babyhygiëne niet in een

ik des te vastberadener om deze baby te hel-

Hij krijste en was van top tot teen in wate-

hoek van de wereld waar er geen behoorlijke

pen. Ik diepte het laatste zuigflesje op uit ons

rige poep bedekt. Zijn vader was nergens

wc’s zijn, geen goede riolering, geen luiers,

magazijn. Ik waste en steriliseerde het. Elke

te bekennen. Ik was razend. Hoe kon hij zijn

waar het vee overal rondloopt, geen schoe-

16

Kerk & Leverancier

artsen zonder grenzen

nen, geen gezuiverd water, geen stromend

schien was het toch onmogelijk om een

dat hem tegen zat. En hij is niet de enige hier.

water, waar iedereen hutjemutje op elkaar

baby te voeden die geen moeder heeft.

Daarom is Artsen zonder Grenzen hier. Om deze mensen hulp te bieden. We gaan door

woont, de vloer uit ruwe aarde bestaat, de hutten van leem zijn en bacteriën zich onge-

Hoe kon dit gebeuren?

breideld verspreiden. De tijd die ik kwijt was

Ondanks al onze inzet gleed Souvenir op

aan het steriliseren van melkflesjes en water

een nacht weg. Mijn hart brak. En tegelijker-

met melkpoeder mengen …het maakte

tijd was ik razend. Hoe kon dit gebeuren? We

Daniela Widmer

het zo ontzettend duidelijk hoe belangrijk

hadden meer dan onze best gedaan om de

Verpleegkundige

het hier is dat een baby borstvoeding kan

vader te ondersteunen, hem te leren zich als

krijgen. Niet alleen vanwege de voordelen

een verantwoordelijke ouder te gedragen.

Meer verhalen, foto’s en films over het werk

wat voedingsstoffen betreft, maar ook om

Maar we hebben gefaald. We zijn Souvenir

van Artsen zonder Grenzen vindt u op

zijn immuunsysteem sterker te maken. Mis-

tekortgeschoten. Er was teveel in het leven

www.artsenzondergrenzen.nl/uithetveld

met onze strijd.

WAT KUNNEN WIJ MET UW DONATIE DOEN? (geefladder)

Schoon water € 5

Aidsremmers € 70

Hulppost € 1.100

Met € 5 kunnen wij voor

Voor € 70 kunnen wij een

Voor € 1.100 kunnen

zo’n 5.000 liter schoon

hiv/aidspatiënt weer hoop

wij een mobiele hulp-

water zorgen. Goed voor

op leven geven.

post inrichten waar-

10.000 mensen per dag.

mee we medische hulp kunnen bieden

Tbc-pillen € 100 Malariakuren € 10

aan mensen in afgelegen gebieden.

Voor € 100 kunnen wij 5

Met € 10 kunnen wij 5 vol-

mensen met een pillenkuur

wassenen genezen van

genezen van tuberculose.

malaria.

Mazelenvaccins € 150,Speciale voeding € 25

Voor € 150 kunnen wij 1.000

Met € 25 aan speciale, ener-

kinderen inenten tegen maze-

gierijke voeding kunnen

len, een ziekte die veel slacht-

wij 2 ondervoede kinderen

offers maakt onder kinderen.

Wordt donateur en help mee

in 2 weken op de been helpen.

Bevallingskits € 50

Medische noodhulpkisten € 400,-

noodzakelijke noodhulp mogelijk

Met € 400 kunnen wij 1.000 mensen 3

te maken.

Met € 50 kan een verlos-

maanden lang medische zorg

kundige 5 baby’s veilig ter

geven. Als ze gevlucht zijn bij-

wereld helpen.

voorbeeld.

GIRO 4054 www.artsenzondergrenzen.nl ■

Kerk & Leverancier

17

Kerkverzekeraar is onderlinge waarborgmaatschappij

‘Solidariteit leidt tot lagere premies’ Voor kerkelijke organisaties en hun personeel is het mogelijk om op een solidaire manier verzekerd te zijn tegen brand- en ongevallenschade. De naam Donatus zal menig kerkbestuur wat dat betreft niet onbekend in de oren klinken. “Wij bestaan al ruim anderhalve eeuw en verzekeren 80% van de Nederlandse kerken”, zegt directeur Simon Kadijk. Wat heeft Donatus meer te bieden dan een algemene verzekeraar? “Eigen taxateurs met bouwkundige kennis van zaken.

En de premie-overschotten gaan terug naar onze leden.”

18

Kerk & Leverancier

Donatus

Verzekeraar Donatus werd in 1852 op-

dus belangrijk voldoende reserve aan

dat heeft vanzelfsprekend ook invloed

gericht als onderlinge waarborgmaat-

te houden. Maar er vloeit geen geld

op de hoogte van de premies.”

schappij voor rooms-katholieke paro-

weg naar derden”, vertelt Kadijk. “Zoals

chies in Noord-Holland. “Zij vonden de

een non-profitorganisatie betaamt dus.

Taxateurs

verzekeringspremies voor hun kerkge-

De laatste 10 jaar bedroeg de restitutie

De expertise van de taxateurs van Do-

bouwen te hoog”, begint Kadijk. Dona-

gemiddeld meer dan 40%. Zelfs in het

natus richt zich veelal op gebouwen, als

tus verzekerde aanvankelijk alleen tegen

crisisjaar 2008 boekten wij een positief

zijnde de dominante factor in de porte-

brandschade; na de Tweede Wereld-

beleggingsresultaat.”

feuille van de kerk- en monumentenver-

oorlog kwamen daar storm- en water-

zekeraar. “Daaronder bevinden zich zoals

schade bij, en in de jaren ‘70 van de vo-

Gebouwen

gezegd veel historische panden, maar er

rige eeuw werden ook de protestantse

Zijn kerkelijke panden verzekerings-

zijn natuurlijk genoeg nieuwgebouwde

kerkgenootschappen verwelkomt bij de

technisch anders dan gebouwen in het

kerkgebouwen in Nederland – bijvoor-

verzekeraar uit Rosmalen. “Zelfs particu-

algemeen? Kadijk: “41% van de kerkge-

beeld die van de Hersteld Hervormde

lieren in loondienst van kerkelijke orga-

bouwen binnen de PKN en de RKK is

Kerk; die verzekeren wij uiteraard ook.

nisaties en eigenaren van monumenten

een rijksmonument. Het zal u dan ook

Belangrijk om te vermelden is dat onze

kunnen zich tegenwoordig bij Donatus

niet verbazen dat een groot gedeelte

taxateurs gratis zijn, waardoor de ver-

verzekeren. Je kunt ons genoegzaam de

van de door ons verzekerde gebouwen

zekerde ervan uit kan gaan dat hij of

brand- en ongevallenverzekeraar van de

een monumentaal karakter heeft. Een

zij nooit onderverzekerd is; wij nemen

kerkelijke en charitatieve gemeenschap

kerkgebouw kent natuurlijk een spe-

daarbij wat betreft de gebouwen de

in Nederland noemen. Je moet wel in

cifiek gebruik en beheer en heeft een

herbouwwaarde als uitgangspunt. En

onze doelgroep vallen, dat is een harde

eigen bouwstijl – met specifieke voor-

Donatus houdt altijd in het oog dat

eis vanuit de statuten.”

waarden, maar over het algemeen is de

de emotionele waarde van kerkge-

verzekerbaarheid van kerkgebouwen

bouwen groot is; ook om die reden is

Commissarissen

vergelijkbaar met die van monumen-

het nodig kerkgebouwen voldoende

De historische achtergrond van Dona-

tale panden. Onze premie is gebaseerd

te verzekeren; daarbij maken wij geen

tus vindt weerslag in de raad van com-

op risico en het promillage brandscha-

onderscheid tussen regio’s: een kerk-

missarissen. “De commissarissen wor-

de is min of meer stabiel gebleven door

gebouw met een herbouwwaarde

den benoemd door de bisschoppen

de jaren heen.” Het inbraakrisico laat

van €10 miljoen kan in Amsterdam en

en vanuit kerkelijke organisaties als de

een wisselender beeld zien, zegt Ka-

Groningen voor hetzelfde bedrag wor-

Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Be-

dijk. “Vroeger brak men uit respect niet

den verzekerd. En indien de overheid

heer in de PKN. Wij zijn ook nog steeds

in kerken in, en tegenwoordig wordt

bouwkundige aanpassingen eist na

een ‘vereniging’ en keren de overschot-

soms voor een paar euro grote – ook

een schade, vergoeden wij ook. Dona-

ten jaarlijks uit aan onze leden, ofwel

emotionele – schade aangericht in en

tus kan kerken op een solidaire, kwali-

worden deze op onze ledenrekening

aan kerken; aan de andere kant zien wij

tatieve en goedkope wijze verzekeren

bijgeschreven als de ledenraad daartoe

dat de deuren van de kerkgebouwen

tegen brand- en ongevallenschade.

beslist.” Voor haar brand- en ongeval-

minder dan vroeger open staan van-

Kwaliteit gaat voor prijs, en toch leidt

lenverzekeringen is Donatus zelf risi-

wege de secularisering. Wel kunnen wij

solidariteit bij ons tot lagere premies.

codragend en bepaalt ook het eigen

stellen dat de waarde van de inboedel

Dat heeft onze aanpak de afgelopen

schaderegelingbeleid. “Voor ons is het

sterk is gestegen de laatste decennia;

anderhalve eeuw bewezen.”

Kerk & Leverancier

■

19

Donatus verzekert vertrouwd Donatus verzekert kerkgebouwen en alles wat daarbij hoort. Zoals doopvonten, kanselbijbels en orgels. Ook voor vrijwilligers en werkers in kerkelijke dienst hebben we passende verzekeringen. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om met een gerust hart uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Donatus is een onderlinge verzekeringsmaatschappij zonder winstoogmerk. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen‌

www.donatus.nl

tel. 073 - 5221700

VERBETER UW

ADMINISTRATIEVE BEHEER EN BESPAAR KOSTEN

financieel kerkbeheer

ledenbeheer • administratie • jaarrekening

online n rere t s i n i m ad

ledenadministratie bijdrage-administratie begraafplaatsadministratie traktementen en salarissen boekhouding jaarrekening acceptgiro’s voor geldwerving verwerken van betalingen

Het administratieve beheer met SERVA-fk bestaat uit verschillende onderdelen.

U bepaalt wat u zelf wilt doen en wat u SERVA-fk laat verzorgen.

Mogen wij u hierover informeren?

Een vrijblijvende offerte geeft de mogelijkheden aan.

betrouwbaar efficiënt betaalbaar

Woelse Donk 57 4207 XC Gorinchem T 0183 699 120 info@serva-fk.nl www.serva-fk.nl

Christelijke lectuur in aangepaste leesvormen!

Zo’n 300.000 mensen kunnen niet (meer) op de gewone manier lezen door een visuele handicap, door een chronische ziekte of door ouderdom.

Voor hen is er christelijke lectuur in aangepaste leesvorm beschikbaar bij de CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Sechtzienden.

Kent u mensen in uw omgeving die niet meer op de gebruikelijke manier kunnen lezen? Wijs hen dan op de dienstverlening van de CBB zodat een leeshandicap geen belemmering meer hoeft te zijn om christelijke lectuur te kunnen blijven lezen.

CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden Postbus 131 • 3850 AC Ermelo • Tel. 0341 565 499 www.cbb.nl • info@cbb.nl

CBB

Blijven lezen met een leesbeperking!

Pas wanneer gewoon lezen niet meer gaat, wordt duidelijk hoe belangrijk lezen is voor de kwaliteit van ons leven. Lezen is namelijk veel meer dan een hulpmiddel om informatie tot ons te nemen. Lezen biedt o.a. inspiratie, ontspanning, troost en humor. Kortom: lezen houdt ons in contact met de wereld om ons heen. Juist daarom is het zo’n groot gemis, wanneer gewoon lezen - door blindheid, slechtziendheid, ouderdom of een chronische ziekte - niet meer gaat. Gelukkig zijn er goede oplossingen! Met lectuur in aangepaste leesvormen kan iedereen blijven lezen.

Door te luisteren naar lectuur in een gesproken vorm op cd-rom of door gebruik te maken van grootletter of braille uitgaven.

Voor bedrijven, verenigingen, overheden en andere organisaties biedt de CBB maatwerk. Zij kunnen tegen gunstige tarieven hun lectuur laten omzetten in de verschillende leesvormen.

De CBB De CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden, is een zelfstandige en gespecialiseerde bibliotheek die vanuit een protestantschristelijke levensbeschouwing christelijke lectuur in aangepaste leesvormen beschikbaar stelt voor mensen met een leesbeperking. De CBB heeft een grote collectie kranten en tijdschriften in gesproken vorm, in grootletter en in braille. Ook diverse bijbelse (dag)boeken, liedbundels, psalmboeken en de verschillende vertalingen van de Bijbel zijn in een aangepaste leesvorm te verkrijgen bij de CBB.

Wijs de weg Kent u een familielid, buurman/vrouw, kennis of gemeentelid die niet (meer) op de gewone manier kan lezen? Maak hen dan attent op de dienstverlening van de CBB. Daarmee bewijst u hen een enorme dienst en u biedt weer zicht op een stuk levensvreugde dat weggevallen was.

Neem voor meer informatie contact op met de CBB, telefoonnummer 0341 565 499, email info@cbb.nl of kijk op onze website www.cbb.nl.

Kerk & Leverancier

23

Ziekte vraagt nog steeds wereldwijde aandacht

‘Durf jij mee?’ motiveert jongeren voor bijdrage aan leprabestrijding De Leprastichting bestrijdt de ziekte lepra wereldwijd in 18 landen, met name op het zuidelijk halfrond.

“Lepra is een bacteriële ziekte en komt dan ook vaak voor in dichtbevolkte gebieden met een slechte zorgstructuur en hygiëne”, zegt hoofd fondsenwerving en voorlichting Raymond van Haeften. “Aan de oplossing van deze problematiek werken wij zo goed en gestructureerd mogelijk samen met lokale overheden. Ook daar waar de ziekte onder controle lijkt.”

Wie een blik werpt op de kaart met lan-

recentelijk in opkomst zijn, zoals Brazilië,

de bereikbaarheid van besmettingshaar-

den waar de Leprastichting - officieel Ne-

China, India, Indonesië en Thailand. Dat

den is een punt van aandacht. “In de be-

derlandse Stichting voor Leprabestrijding

is geen toeval, zegt Van Haeften. “Het zijn

strijding van lepra is het immers van groot

- actief is, ziet niet alleen een focus op

dichtbevolkte landen waar de zorgvoor-

belang dat nieuwe patiënten zo vroeg

gebieden rond en ten zuiden van de eve-

zieningen en de hygiënische omstandig-

mogelijk worden behandeld; niet alleen

naar, maar ook opvallend veel landen die

heden nog niet optimaal zijn.” Met name

om verdere besmetting te voorkomen

24

Kerk & Leverancier

Leprastichting

(de ziekte verspreidt zich door hoesten en

kerkelijke gemeenschappen wordt ont-

mensen in de bloei van hun leven, maar

niezen; red.), maar ook om verminkingen

vangen. “80% van onze achterban geeft

als jongeren geconfronteerd worden met

en amputaties voor te zijn; goede bereik-

uit geloofsovertuiging.” Maar een vijfjaar-

factoren als maatschappelijke uitsluiting

baarheid is dan essentieel, en alhoewel de

lijks te herzien contract met de Nationale

zie je de betrokkenheid snel groeien”,

overheid in de genoemde landen zelf ook

Postcodeloterij brengt per jaar ook al

merkt Van Haeften. “Twee weken intensief

actief aan leprabestrijding doet, is een ge-

€1,35 miljoen in het laatje - geen gering

contact met leprapatiënten laat een on-

structureerde aanpak toch een zaak die

bedrag voor een relatief ‘klein’ goed doel.

uitwisbare indruk achter. Wij moeten het

internationaal moet worden benaderd -

“Wij zijn mede hierdoor compleet onaf-

ook op een indringende manier doen,

bijvoorbeeld middels de WHO.”

hankelijk van overheidssubsidie, en daar

want lepra dreigt naast ziekten als HIV-

zijn wij best trots op”, aldus Van Haeften.

AIDS en de vrijwel constante vraag naar

Nederland

“Wel blijven wij donateurs werven bui-

noodhulp enigszins onder te sneeuwen.

De leprabacterie heeft een incubatietijd

ten de natuurlijke achterban. Met name

Terwijl de ziekte - eenmaal opgespoord

van ongeveer 5 jaar en de ziekte openbaart

jongeren in het hoger onderwijs - in de

en vroegtijdig behandeld - redelijk ge-

zich vervolgens in de vorm van vlekken op

leeftijdscategorie 18-25 - hopen wij te

makkelijk te genezen is met een vaste

de huid, die gevoelloos worden. Verminkin-

motiveren, bijvoorbeeld voor een inhou-

cocktail van 3 medicijnen. Wij werken in

gen die plaats kunnen vinden zijn het ge-

delijke bijdrage aan de bestrijding van

de 18 landen waar wij actief zijn - de ziek-

volg van het afsterven van - met name uit-

lepra onder het motto ‘Durf jij mee?’. Wij

te komt wereldwijd nog in 54 landen voor

einden van - lichaamsdelen. Van Haeften:

selecteren daartoe binnen de doelgroep

- intensief samen met lokale overheden

“De maatschappelijke acceptatie van deze

elk jaar 10 kandidaten voor een stage van

om nieuwe gevallen zo vroeg mogelijk te

patiënten is en blijft een grote zorg.” Hoe zit

2 weken - de laatste keer in Vietnam. Dit

detecteren, te registreren en te genezen.

het eigenlijk met de perceptie van lepra in

jaar gaan wij overigens met een groep

De gevallen die overblijven worden met

Nederland? “Lepra-vrij bestaat niet, maar je

40-plussers naar Indonesië.”

voortschrijdend inzicht - dankzij onze samenwerking met het Tropeninstituut,

kunt zeggen dat de bacterie al sinds de 15e eeuw niet meer in ons land wordt verspreid.

Indringend

maar ook steeds vaker door ter plaatse

Als gevolg van de pestepidemieën in die

Bij 1 van die reizen was bijvoorbeeld ook

opgedane ervaringen - behandeld, en

tijd stierven met de leprabacterie besmette

presentator en acteur Curt Fortin, die am-

waar mogelijk ondersteunen wij de re-

mensen waarschijnlijk al voordat de ziekte

bassadeur is van de Leprastichting. “Een

integratie van patiënten. De uitsluiting

zich verder kon verspreiden.” Deze situatie

ziekte die kan leiden tot uiterlijke ver-

van leprapatiënten is geen cultureel fe-

geldt voor Europa in het algemeen, maar er

minkingen is natuurlijk indringend voor

nomeen, maar komt overal voor.”

zijn nog wel degelijk leprapatiënten in Nederland, zegt Van Haeften. “Zij hebben de ziekte in een ander land opgelopen. In Suriname komen nog besmettingshaarden voor en enkele patiënten zijn in Nederland komen wonen. Er is geen sprake van besmettingsrisico, maar de maatschappelijke acceptatie van leprapatiënten verdient wel onze zorg.”

Donateurs Nog steeds is het zo dat een groot deel van de donaties aan de Leprastichting uit

■

Met 50 euro voorkomt u handicaps door lepra

Rabi Musa kreeg als jonge vrouw lepra. Omdat ze te laat met een medicijnenkuur begon, verloor ze het gevoel in haar handen en voeten en raakte ze ernstig gehandicapt.

Om verminkingen als bij Rabi te voorkomen, moeten nieuwe leprapatiënten zo snel mogelijk medicijnen krijgen. Wilt u hierbij helpen?

Het kost 50 euro om een leprapatiënt op te sporen, te behandelen en te genezen. Maar met een lager bedrag kunnen we ook al veel doen.

Maak nu uw bijdrage over op giro 50500 of stuur één van onderstaande bonnen naar: Leprastichting, Antwoordnummer 19353, 1000 WD Amsterdam.

Alvast bedankt!

Geef lepra het laatste zetje Giro 50 500

www.leprastichting.nl

Ik geef een opsporing Veel patiënten wonen ver van een dokter of gezondheidspost. Daarnaast bestaat er nog veel onwetendheid over lepra en wordt de ziekte vaak ontkend.

1

Ik machtig de Leprastichting éénmalig € 10,- van mijn rekening te schrijven.

Naam: Straat/huisnummer:

kosten p.p.:

Postcode/Plaats:

10,-

Telefoonnummer: Rekeningnummer: Datum/handtekening:

5363

Ik geef een lepratest De eerste zichtbare tekenen van lepra zijn plekjes op de huid die ongevoelig zijn. Dit is zeer eenvoudig te testen. Pas daarna wordt aanvullend onderzoek gedaan.

2

Ik machtig de Leprastichting éénmalig € 5,- van mijn rekening te schrijven.

Naam: Straat/huisnummer:

kosten p.p.:

Postcode/Plaats:

5,-

Telefoonnummer: Rekeningnummer: Datum/handtekening:

5363

Ik geef een behandeling Een leprapatiënt moet zes tot twaalf maanden lang medicijnen slikken. Gedurende de kuur wordt hij of zij begeleid door een gezondheidswerker.

3

Ik machtig de Leprastichting éénmalig € 35,- van mijn rekening te schrijven.

Naam: Straat/huisnummer:

kosten p.p.:

35,-

Postcode/Plaats: Telefoonnummer: Rekeningnummer: Datum/handtekening:

5363

Naai-atelier vervaardigt, repareert en vervangt

Productieproces kerkelijk textiel nog steeds handwerk Het vervaardigen van kerkelijk textiel is een authentiek ambacht dat in kleinschalige handwerkateliers wordt uitgevoerd, zoals dat van Carien van Hedel in het Brabantse Den Dungen. Carien van Hedel kerkelijk textiel voorziet alle christelijke gezindten van kerkelijke gewaden en aankleding.

Het handwerkatelier van Carien van He-

de klant desgewenst ter plaatse de stof-

kerk. “Een kerkelijk gewaad – ik gebruik

del is gevestigd in een voormalige boer-

fen, de modellen en het borduurwerk

bewust het woord ‘gewaad’ in plaats

derij vlakbij de Zuid-Willemsvaart, onder

kan bespreken voor een volledig op

van ‘kledingstuk’ – is geen mode-artikel;

de rook van ‘s-Hertogenbosch. Na de

maat gemaakt kerkelijk textielproduct.

je moet het ruiken, zien en voelen.” Het

ontvangst leidt de eigenaresse en naam-

Carien van Hedel werkt voor alle kerke-

vervaardigen van kerkelijk textiel is een

geefster ons naar haar werklocatie, waar

lijke gezindten en alle lagen binnen de

authentiek handwerkambacht, waarbij

28

Kerk & Leverancier

Carien van Hedel

veel tijd en aandacht wordt besteed aan

ren. Het motief van het borduurwerk, de

en klassieke stoffen voor het maken van

materiaalkeuze en afwerking. “Ik werk

stofkeuze, het formaat en het ophang-

kazuifels met een motief, voor het ma-

met mooie wollen stoffen, zijde, goud

systeem zoekt Carien van Hedel in over-

ken van albe en superplie’s met randen,

en zilverdraad, linnen en diverse goud-

leg met de klant uit en het borduurwerk

en stoffen voor het zelf maken van stola’s;

brokaten. Het betreft stoffen die speciaal

wordt handmatig op raam geborduurd.

deze worden in 1 pakket geleverd met

voor de kerk geweven worden in de li-

“Bij het maken van antependia wordt vaak

versteviging en voering.

turgische kleuren. Er is keuze uit moder-

nog een bezoek gebracht aan de kerk om

ne stoffen, maar ook de klassieke stoffen

het geheel aldaar te bekijken.”

Onderhoud Naast vervaardiging is reiniging, vervan-

kunnen worden besteld.”

Zelf maken

ging van stoffen en reparatie een belang-

Carien van Hedel kerkelijk textiel houdt

rijk onderdeel van het werk van Carien

Een overzicht van de producten: voor de

de stoffen veelal jarenlang in collectie

van Hedel, die het vak leerde bij Pijnappel

predikant vervaardigt Carien van Hedel

voor nalevering. “Dat is handig voor een

Parementen en Kunstatelier Vriens voor-

het ambtsgewaad: een toga met fluweel

uitbreiding van het aantal bestaande ge-

dat zij in januari 2005 een eigen hand-

en linnen bef, of het liturgisch gewaad:

waden – voor bijvoorbeeld misdienaars of

werkatelier opzette. “Ik werk samen met

een crème toga met stola’s; voor de bis-

kerkkoren, of ter reparatie. De klant heeft

een erkende stomerij die bekend is met

schop, pastoor en kapelaan de kazuifel

daarbij een keuze uit honderden stalen

de materialen die ik gebruik; zij besteden

met stola, de albe met of zonder rand, de

stof. Als mensen zelf iets willen maken

bijvoorbeeld extra aandacht aan het ver-

zwarte toog met superplie, de soutane

voor hun kerk kunnen ze bij mij stoffen en

wijderen van vlekken. Bij reparatie moet

met cingel en de mijter; voor de diaken de

materialen uitzoeken, en eventueel kan ik

gedacht worden aan het vervangen van

dalmatiek met stola, toogjes en superplies

bij de stof ook een patroon leveren. Bij het

kragen van gewaden, het festonneren

voor misdienaars en acolieten en pasto-

zelf maken van kleden worden er geen

van knoopsgaten en het vastzetten van

rale gewaden voor pastoraal werkers en

motieven van borduurwerk bijgeleverd.

los zittende naden, en bij het vervangen

lectoren. “Alles uiteraard op maat en naar

De klant krijgt er van mij uiteraard wel

van stoffen gaat het om het zetten van

wens van de klant.” Het linnen voor altaar-

adviezen bij.” Carien van Hedel levert voor

oude paramenten op nieuwe stoffen en

en avondmaal (100% linnen damast) is te

het zelf vervaardigen van kerkelijk textiel

het uit elkaar halen van een stola met

leveren in verschillende breedtes en met

de applicatiestoffen, de versteviging, de

borduurwerk om deze als baan op een

motieven als vissen, kruizen en druiven.

voering, het goud- en het zilverdraad.

kazuifel te gebruiken. Bij het vervangen

Verder vervaardigt het naai-atelier palla,

Het goud- en zilverdraad is leverbaar per

van stoffen wordt per gewaad bekeken

corporale, vinger- en kelkdoekjes, ante-

vierkante meter en de applicatie gaat

wat de mogelijkheden zijn. Als mensen

pendia, schoudervelums, kelkvelums en

per vierkante decimeter; wat betreft de

vragen hebben mogen ze mij bellen; dan

ciborievelums, kanselkleedjes en banie-

stoffen gaat het om coupons moderne

zoeken wij samen een oplossing.”

Gewaden

Kerk & Leverancier

■

29

Eigen stijl kwaliteit

&

30

Kerk & Leverancier

Slabbinck

Het befaamde Nijmeegse atelier Stadelmaier was een van de belangrijkste producenten van liturgische gewaden en kerkelijk linnen ter wereld, had verkooppunten in 8 voorname landen en verkreeg regelmatig opdrachten van de Heilige Stoel. In 2010 werd Stadelmaier BV echter failliet verklaard. Het merk en de modellen werden begin dit jaar door de curator verkocht aan de Belgische marktleider Kunstateliers Slabbinck. “Deze overname is een service voor de klant”, vertelt mede-eigenaar Mathias Slabbinck.

Met de aankoop van de failliete boedel

de typische Slabbinck-stijl, alsmede de

wij zowel nabij als veraf aan de meest uit-

van Stadelmaier bestendigt het Brugse

basis voor een internationaal verkoop-

eenlopende genootschappen leveren.

Kunstateliers Slabbinck haar positie als

netwerk, werden in de derde generatie

Zelfs in de kleine en overwegend katho-

atelier met de meest brede selectie in

vervolmaakt door respectievelijk Dirk en

lieke Belgische markt aan uiteenlopende

kerkelijk textiel ter wereld. “Wij zijn het

Marc Slabbinck. “Ook voor onze genera-

protestantse kerken als de Noorse Zee-

enige bedrijf in dit segment dat wereld-

tie geldt dat wij zowel commerciële als

manskerk of een Anglicaanse gemeente

wijd aanwezig is; vooral in de Verenigde

creatieve kwaliteiten combineren, en dat

voor NAVO-personeel.”

▼

Staten en Canada is onze klantenkring zeer groot”, begint Mathias Slabbinck.

Kunstateliers Slabbinck is ondanks haar omvang een authentiek familiebedrijf dat bijna 110 jaar bestaat. In 2011 is de vierde generatie Slabbinck’s aan het roer.

Mathias en neef Viktor zijn de commerciële zaakvoerders, terwijl zus Mirabel de productie leidt. Het gespecialiseerde borduuratelier, dat oprichter Hendrik Slabbinck in Brugge begint op zolder bij zijn ouders (1903), groeide in de ruime eeuw die volgde uit tot een bedrijf met wereldfaam in het confectioneren van liturgische gewaden, linnen en vaandels en kent een breed assortiment in gebruiksartikelen. Kunstateliers Slabbinck had in de jaren ‘20 van de vorige eeuw al 40 medewerkers in dienst en

‘Marktleider handhaaft merk Stadelmaier’

Kerk & Leverancier

31

Kunstambachtelijke traditie

in dienst van de liturgie.

Ver. Ned. Kaarsenfabrieken b.v.

Paramenten - Kerkartikelen ZWOLLE Morsestraat 2 • 8013 PP (Industrieterrein Marslanden E 15) Postadres: VNK, Postbus 40204, 8004 DE Zwolle T 038-4660915 F 038-4650220 info@vnk-kaarsen.nl SCHIJNDEL Galvaniweg 20 • 5482 TN Schijndel (Industrieterrein Duin I) T 073-6137526 F 073-6142582 WEERT De Fuus 7 C - 6006 RV Weert T 0495-537254 F 0495-547285

www.slabbinck.nl

Slabbinck

Trouw

gewaden is voor ongeveer 50% maat-

daarnaast een service aan de klant, zegt

Mathias Slabbinck legt graag de na-

werk. Wij hebben een specifieke stijl

Mathias Slabbinck over het Nijmeegse

druk op het familiale karakter van het

kunnen handhaven; het aandeel con-

atelier, dat op een gegeven moment

bedrijf, waarvan de collectie in Neder-

fectie in ons assortiment is nog steeds

geen stoffen meer kreeg van haar leve-

land wordt verdeeld door de Verenig-

beperkt.” Uiteraard nemen de techno-

ranciers waardoor de productie stilviel.

de Nederlandse Kaarsenfabrieken in

logische mogelijkheden toe, zoals het

“Die klant is erg trouw en klaagt niet

Zwolle. “Op deze manier hebben wij be-

digitaal bedrukken van stof, maar de

snel, maar zit uiteraard wel op de pro-

stendig kunnen groeien en onze kwa-

vraag van de klant blijft gebaseerd op

ducten te wachten. Wij zorgen ervoor

liteit kunnen handhaven. De productie

reputatie, kwaliteit en een eigen stijl.

dat de orders die al een tijdje stilliggen

is nog steeds in eigen hand en dat van

“De clerus kent ons goed en keert ook

worden geleverd en hopen het merk

onze 48 medewerksters in het atelier.

terug om deze redenen.” Het merk Sta-

ook voort te zetten – uiteraard met de

En dat moet ook, want het borduur-

delmaier wordt juist vanwege de goede

betrouwbaarheid die men van ons ge-

werk geschiedt meestal met de hand

reputatie gehandhaafd binnen het aan-

wend is. Slabbinck neemt deze verant-

en het vervaardigen van liturgische

bod van Kunstateliers Slabbinck. Het is

woordelijkheid graag in handen.”

Kerk & Leverancier

■

33

Stichting tot behoud van het Nederlandse Orgel op de bres voor onze historische klankmonumenten

Middelburg Orgel uit 1692 in de Nieuwe Kerk, gebouwd door de orgelmaker Duyschot voor de Vrede Lutherse Kerk van Amsterdam. Na de oorlog werd dit orgel in Middelburg geplaatst en van een nieuw binnenwerk voorzien.

Schiedam Grote of St. Janskerk In 1975 bouwde de orgelmaker Flentrop een nieuw orgel in de kassen van Hendrick Niehoff uit 1550.

Brouwershaven – Herv. Kerk Niehoff Orgel uit 1557.

Het orgel heeft vroeger luiken gehad.

Ons land staat bekend (met name ook bij de buitenlandse organisten en orgelliefhebbers) om de vele historische en belangwekkende orgels, klankmonumenten van de eerste orde. Zij vertegenwoordigen een orgelcultuur, misschien wel de oudste cultuur van ons land, die ruim zes eeuwen omspant.

De oudste bewaard gebleven orgel-

landse orgel vóór 1500 te schrijven,

kleine orgel dat in de kerk aanwezig

bouwcontracten dateren uit het mid-

omdat gegevens uit de middeleeuwen

was en dat dikwijls eigendom was van

den van de vijftiende eeuw, maar uit

dienaangaande erg schaars zijn. Wel is

het één of ander gilde. Soms waren

andere archivalische stukken weten

duidelijk dat het grote orgel zich heeft

er meerdere ´positieven´ in een kerk

we dat al in de veertiende eeuw or-

ontwikkeld uit het zogenaamde ´posi-

aanwezig. Het is overigens merkwaar-

gels, vooral in onze hoofdkerken en

tief´, een instrument dat, zoals de naam

dig dat de gegevens hierover uiterst

kloosterkerken, aanwezig waren.Het

al aangeeft, verplaatsbaar was. In de

zeldzaam zijn. We hebben meerdere

is overigens zeer moeilijk de ontwik-

vijftiende en zestiende eeuw verstond

historische orgelkassen overgehouden

kelingsgeschiedenis van het Neder-

men onder het ´positief´ meestal het

uit de zestiende eeuw, waarvan we er

34

Kerk & Leverancier

historische klankmonumenten

opgeslagen in een rijksbunker. Momenteel worden plannen uitgewerkt om het instrument geheel te restaureren.

Gelukkig heeft de overheid een open oog en oor voor het waardevolle historische cultuurbezit dat orgel heet en verleent zij in de meeste gevallen door middel van subsidies een helpende hand bij de restauraties van deze histoEnkhuizen Wester- of St. Gommaruskerk Orgel uit 1547. Oorspronkelijk bewaard gebleven orgelkassen van de orgelmaker Niehoff.

Leiden – Hooglandse Kerk Orgel uit ca. 1565 gebouwd door Utrechtse orgelmaker Peter Jansz. De Swart. Het frontschema vertoont overeenkomst met het werk van de orgelmaker Niehoff.

rische orgels. De overblijvende kosten

enkele willen noemen: Schiedam Gro-

zestiende eeuw was de orgelcultuur

temeer daar men ook al voor onder-

te of St. Janskerk (ca 1550), Abcoude

zover gekomen dat de meeste grote

houd aan het historische kerkgebouw

R.K.Kerk (voormalig koororgel uit 1558

stadskerken vaak meerdere orgels had-

moet zorgen.

en afkomstig uit de Grote of St.Janskerk

den, een groot orgel dat veelal tegen

van Gouda) en Brouwershaven, waar in

de torenmuur was geplaatst en een

De Stichting tot behoud van het Ne-

de Grote- of St. Nicolaaskerk een orgel-

klein- of koororgel dat, zoals de naam

derlandse Orgel wil een financiële hel-

kas uit 1557 ons is overgeleverd die in

al aangeeft, in het koor van de kerk was

pende hand bieden voor de restauratie

het midden van de vorige eeuw van

geplaatst. De grote orgels waren overi-

van het orgel. Deze Stichting nodigt ie-

een nieuw speelbaar binnenwerk werd

gens bijna altijd eigendom van de stad

dereen die de instandhouding van het

voorzien. En dan niet te vergeten het

terwijl het koororgel van de kerk zelf

historische orgel ter harte gaat daarom

prachtige Niehoff-orgel uit 1547 in de

was. Nadat na de Reformatie het kooror-

uit om dit daadwerkelijk te laten blijken

Wester- of Gommaruskerk van Enkhui-

gel in ongebruik was geraakt of, zoals in

door donateur/donatrice te worden. In

zen, waarvan historischre kas inmiddels

sommige gevallen, bij de Beeldenstorm

de loop der jaren heeft de Stichting tot

is gerestaureerd en in oude glorie is her-

werd verwoest, bijvoorbeeld in het ge-

behoud van het Nederlandse Orgel zo

steld. Het oudst bespeelbare en enkele

val van de Grote- of St.Nicolaaskerk van

dankzij vele particuliere bijdragen, de

jaren geleden geheel gerestaureerde

Elburg, is vanaf de laatste decennia van

restauraties van een groot aantal be-

koororgel uit 1511 staat in de Grote- of

die eeuw het koororgel weer terug in

langwekkende orgels mede mogelijk

St. Laurenskerk van Alkmaar. Al deze his-

de stadskerken.

gemaakt.

Adres van de Stichting:

lijke gemeenten) een handje te helpen

Waardevol historische cultuurbezit

is in 1973 de Stichting tot behoud van

Het oudste orgel van ons land, deels da-

het Nederlandse Orgel opgericht.

terend uit 1479 en deels uit het midden

Maarten Seijbel, voorzitter

van de zestiende eeuw, bevindt zich

Wildemaetstraat 43

Beeldenstorm

voor wat de kassen betreft thans nog

8081 AH Elburg

Langzamerhand ontwikkelde zich het

in de Koorkerk van Middelburg, terwijl

tel.0525-681486

´positief´ tot een groter orgel en in de

het kostbare pijpwerk ervan al jaren ligt

email: m.seijbel.1@kpnmail.nl

kunnen voor een kerkelijke gemeente echter toch nog een te grote last zijn,

torische orgels moeten we onderhouden. Om de eigenaars (veelal de kerke-

Postbus 105 8080 AC Elburg

Kerk & Leverancier

■

35

Bijenhof interieur

kerkmeubelen & interieurs

www.bijenhof.nl

0575 551216

Orgelliefhebbers: U houdt van mooie orgels, u weet ook dat deze orgels behouden moeten worden.

Wilt u daarom dan ook DONATEUR worden van de Stichting tot behoud van het Nederlandse orgel?

Inlichtingen: Postbus 105, 8080 AC Elburg of e-mail naar: m.seijbel.1@kpnmail.nl

1007003 stichting behoud orgel.indd 1

24-08-2010 17:10:50

Pelgrimstochten

Geloofsbeleving buiten de kerken om

Pelgrimstochten groeien in populariteit

Je hoort het steeds vaker in je directe omgeving: iemand gaat een pelgrimsroute volgen. Niet altijd zijn dat belijdende christenen en ook de manier van reizen wordt steeds ‘wereldser’. Koploper is de Jakobsroute naar Santiago de Compostela. Volgens traditie een bedevaart naar het graf van de Heilige Jakobus die de Moren wist te verslaan, is deze voet- of fietstocht naar Noordwest-Spanje tegenwoordig zelfs het decor van een tv-programma waarin bekende Nederlanders gewag doen van hun zoektocht naar zingeving. ▼

Kerk & Leverancier

37

in een kathedraal niet ook een vorm van openbaring en de beklimming van een bergpas niet een vorm van loutering, zoals de vroegrenaissancistische humanist Petrarca al beschreef? Feit is dat sfeer tussen de deelnemers – christelijk dan wel niet-christelijk – er één van onderling respect is: wie de Camino de Santiago – de weg naar Santiago – volgt, groet wandelaars en fietsers en kan op een groet terug rekenen. De authentieke pelgrim op weg naar Santiago de Compostela valt te herkennen aan een hoed en een knielange cape met (het insigne Aankomstplaats Santiago de Compostela

van) een Jakobsschelp en een Jakobsstaf.

Drie maanden trekken de meeste Ne-

vochtig klimaat gezegende noordwes-

Er zijn naast christelijke pelgrims echter

derlandse wandelaars uit voor de 2300

ten van Spanje te belanden. Camino

ook groepen achterstandsjongeren of

kilometers tellend tocht naar het groe-

Francès heet deze route in Spanje, en in

ex-verslaafden op de route te vinden,

ne Galicië; geoefende fietsers doen er

Frankrijk zijn er talloze varianten, waar-

net als vutters, fanatieke fietsers en wan-

al snel een kleine maand over. Om het

onder die vanuit Nederland en België

delliefhebbers. De populariteit van de

bewijs van voltooiing te verkrijgen moet

– Via Turonensis geheten vanwege de

pelgrimstocht groeit juist met de leeg-

in aankomstplaats Santiago de Compos-

doortocht van Tours.

loop van de kerken. Misschien is deze

tela een brief met stempel van de ‘thuis-

geïndividualiseerde vorm van geestelijk

bisschop’ plus een pelgrimspaspoort

Respect

leven wel te danken aan het wijken van

(stempelkaart met overnachtingsplaat-

Ook voor de seculiere pelgrim moet er

de volkskerk – al blijft zij natuurlijk wel

sen) worden overlegd. In deze seculiere

toch een element van spiritualiteit in

de bron, de basis en de geïnstitutiona-

tijd vinden veel mensen dat echter niet

deze onderneming zitten. Is de lichtval

liseerde bewaker van de boodschap van

meer nodig; begrijpelijk: de zin in de tocht zit hem voor vele niet-kerkelijken in de persoonlijk louterende reis die zij maken, of de zoektocht naar rust in een druk bestaan. Maar zelfs als we het begrip ‘loutering’ helemaal loslaten blijft er op weg naar Santiago zoveel over om je in te verheugen. Wat te denken van de prachtige kathedralen van Parijs of Chartres, Tours, Poitiers, Burgos, Leon en Santiago? En dan vergeten we de talloze kleinere kerken en kapellen op de route, die vanaf de westelijke Pyreneeën, Jaca, Pamplona en Logroño naar de Spaanse meseta voert, alvorens in het met een De Spaanse hoogvlakte (meseta)

38

Kerk & Leverancier

Pelgrimstochten

Jezus Christus - levend gehouden bin-

‘De Wandeling’ leenden zich beroemd-

nen het individualisme van deze tijd.

heden als Midas Dekkers, Wende Snijders, Hans Kazan en Javier Guzman. Zij

Naastenliefde

werden door presentatrice Hella van der

Het volgen en voltooien van een pel-

Wijst meegenomen naar Noord-Spanje

grimstocht past de moderne mens wel-

en verleid tot het doen van uitspraken

licht zo goed omdat het een investering

over geloof, hoop, liefde en dood. Ook

in de eigen persoonlijkheid betreft en er

in ‘De Wandeling’ wint een brede opvat-

geen ego hoeft te worden geofferd. Wie

ting van spiritualiteit het van traditioneel

gedacht had dat de seculiere pelgrims

christelijke waarden; het pelgrimsschap

zich vervolgens even gemakkelijk tot ge-

brengt persoonlijke gesprekken op gang

loofsbelijdenis wenden komt cijfermatig

in een serene sfeer. Entertainer Kazan

van een kouwe kermis thuis. Voor naas-

spreekt over de scheiding van zijn ouders

alleen esthetisch mooi; Wende Snijders

tenliefde is pastoraal of vrijwilligerswerk

en cabaretier Guzman over zijn alcoho-

vindt het moeilijk om haar privacy op

wellicht een betere optie, maar oordelen

lisme; bioloog Dekkers spreekt over zijn

te geven voor een plek in een herberg,

over het morele gehalte van deze pel-

angst voor de dood en zangeres Snijders

maar is desondanks een ervaring rijker;

grims is niet op zijn plaats. Is het trou-

over die van haar vader. Een mooie kerk

Hans Kazan legt een steen van thuis

wens ook niet mooi een vermoeide reis-

krijgt ‘door zijn ontzagwekkendheid de

neer bij de Cruz de Ferro in Galicië; vol-

genoot te ondersteunen in zijn tocht of

grootste schreeuwer stil’, zegt Midas Dek-

gens traditie laat hij hiermee zijn lasten

iemand een plaats voor de nacht aan te

ker; voor Javier Guzman is een Mariabeeld

achter.

Rond de kathedraal van Santiago

■

bieden? Het gebeurt op weg naar Santiago. Op deze manier komen wij al aardig dicht bij een brede vorm van geloofsbeleving, onder de koepel van belangrijke christelijke symbolen weliswaar, maar moet ook de kerk niet open staan voor alle mensen? De weg naar Santiago is misschien wel het meest langgerekte huis van God in de christelijke wereld, een pan-Europees parelsnoer van christelijke waarden; de deelnemers eren het Europese en christelijke erfgoed naar alle waarschijnlijkheid op een manier die geen EU-subsidie ooit kan realiseren.

‘Wandeling’ Ter gelegenheid van de zogenoemde ‘Maand van de spiritualiteit’ (november 2010) vatte de KRO het idee op een bekende Nederlander mee te nemen op een deel van de eeuwenoude route.

Voor deze variant op het tv-programma

Kerk & Leverancier

39

Specialist gelooft in gradueel vernieuwen

‘Kerkinterieur voor iedere geloofsbeleving’ De interieurinrichting van kerken is een kwestie van het inschakelen van meerdere gespecialiseerde partijen, zult u misschien denken. Zo niet voor Bijenhof Kerkinterieur. Het bedrijf van Gerrit Bijenhof heeft de krachten gebundeld met productiepartners Bannink stoel & meubel en Meubelfabriek Rutgers. “Voor een oer-Hollands maatwerkproduct met de merknaam Bijenhof, waarvan wij het ontwerp, de verkoop, de montage en levering volledig begeleiden”, vertelt de eigenaar.

Bijenhof Kerkinterieur heeft zich sinds de

meubelfabrikanten als productiepartner

partnerschap, er is een gedeelde passie

jaren zestig ontwikkeld van ambachte-

hebben gekozen is hun afzonderlijke ex-

voor hout als basisproduct en er hoeft niet

lijk meubelmaker via productiebedrijf tot

pertise”, vertelt Gerrit Bijenhof. “Bannink

bezuinigd te worden op kwaliteit.”

advies- en ontwerpbureau, met boven-

stoel & meubel uit Borculo maakt speci-

genoemde fabrikanten als vaste produc-

fieke stoelen voor kerken en gebedsruim-

Vernieuwen

tiepartners - zoals de interieurspecialist uit

ten; Meubelfabriek Rutgers uit De Heurne

Hoewel zijn bedrijf ook meubels ontwerpt

Vorden in maart dit jaar nog toonde op de

vervaardigt kerkbanken, liturgische meu-

en levert voor klanten buiten de kerkelijke

Kerkenbeurs Noord-Nederland in Drach-

belen, orgelkasten en andere interieu-

wereld, benadrukt Gerrit Bijenhof dat ker-

ten. Naast kerkbanken en kerkstoelen pro-

relementen. Met deze productiepartners

kelijke inrichting toch echt als specialisme

duceert het drie generaties tellende fami-

kunnen wij dus alles laten maken door ge-

moet worden gezien. “Een doorsnee pro-

liebedrijf complete kerkinterieurs of delen

specialiseerde bedrijven. De lijnen zijn kort

jectinrichter heeft vaak geen goed beeld

daarvan op maat. “De reden dat wij twee

– het betreft een volledig Achterhoeks

van wat er in een kerk nu eigenlijk gebeurt,

40

Kerk & Leverancier

Bijenhof

en dat is juist onze onderscheidende fac-

van keuzes met de opdrachtgevende

ziet hij ook in de opdrachten terugkomen.

tor; dat geldt ook voor onze productiepart-

kerk; dat resulteert in een moodboard-

“In een kerk in Hoek van Holland hebben

ners, die onze ervaring met de kerkelijke

presentatie – een sfeercollage – om het

wij recentelijk de kerkbanken door stoelen

wereld delen en de gevraagde betrouw-

eindbeeld goed te kunnen benaderen.

vervangen en in Colijnsplaat een mix toe-

baarheid en het bijbehorende comfort

Vervolgens komen de concrete ontwerp-

gepast; in het laatste geval vond de op-

kunnen bieden. Ons eerste uitgangspunt

voorstellen, de offertes en de tijdsplan-

drachtgever dat een deel van de banken

is altijd dat wij ontwerpen en leveren wat

ning aan de orde; indien gewenst gebeurt

behouden moest blijven. Jongere mensen

de klant wil, maar wij hebben wel de erva-

dat in samenwerking met de door de

willen vaak een modern interieur, maar

ring en kennis om dat creatief te sturen op

opdrachtgever gekozen architect. En Bij-

het blijft maatwerk. ‘Rank en licht’ hoeft

basis van herkomst en gezindte.” Spreek je

enhof Kerkinterieur kan tijdens de realisa-

zoals ik al vertelde niet meteen te beteke-

bijvoorbeeld over de PKN-kerken, binnen

tiefase onder meer prototypes aanleveren

nen dat je over losse stoelen spreekt. Zo

welke gemeenschap de meeste klanten

en een bezoek aan de productiepartners

blijven wij onszelf en de kerk vernieuwen,

van Bijenhof Kerkinterieur gevonden kun-

aanbieden.

met respect voor traditie en de wijze van

nen worden, dan maakt het een groot ver-

liturgie. Iedere kerk heeft zijn eigen manier

schil of je in Katwijk of in Utrecht aan de

Jong

slag gaat. “Ik vernieuw graag op manieren

Een ontwikkeling als het multifunctioneel

die passen bij de kerkelijke gemeenschap.

gebruik van kerken is met name binnen

Wij kunnen met onze partners direct stu-

PKN-kerken aan de orde van de dag. “Maar

ring geven aan de invulling van het ont-

of het nu om een kerkdienst gaat of een

wikkel- en ontwerpproces, en voor Bijen-

uitvoering van de Mattheus-Passion: een

hof is het vanzelfsprekend dat het nieuwe

stoel of bank is en blijft om op te zitten.

kerkinterieur naadloos aansluit op de ge-

Dus comfort is belangrijk, maar ook aan-

loofsbeleving.”

vullende kwaliteiten als koppelbaarheid

van geloven.”

■

en de mogelijkheid om een boekwerk

Werkwijze

op te bergen zijn onderscheidend als het

Gerrit Bijenhof vervolgt met een voor-

gaat om kerkelijk meubilair.” Over het alge-

beeld. “Op dit moment testen wij bij-

meen kun je zeggen dat de verschuiving

voorbeeld een zitelement dat aan alle

van kerkbank naar kerkstoel, van traditi-

brandveiligheidseisen voldoet en indien

oneel naar modern en van massief naar

gekoppeld de uitstraling heeft van een

rank zich doorzet, zegt Gerrit Bijenhof; dat

kerkbank; op die manier proberen wij de gemeentes en parochies die wat meer aan traditie hechten over de streep te trekken

Producten Bijenhof

om voor iets nieuws te kiezen. Ook vind ik

kerkbank, kerkstoel, zitelementen, kansel, preekstoel, lezenaar, liturgische tafel,

het een prachtige uitdaging om koppel-

doopvont, kandelaars, liturgiebord, liftsysteem, collectezakken, ambo, altaar,

bare stoelen met een gebogen opstelling

tabernakel, godslamp, podiumelementen, aandachtswand, lambriseringen,

te combineren.”

vloerverlijming kerkbank, ergonomisch opklapbare zitting kerkbank, betim-

De werkwijze van Bijenhof Kerkinterieur

meringen. [einde kader]

richt zich om te beginnen op het maken

Kerk & Leverancier

41

Kathedraalorganist Brugge

‘Inspelen is grote eer’ 42

Kerk & Leverancier

consultare

Orgelbouwer Consultare en haar Sloveense partner Skrabl voltooien dit jaar een aantal belangrijke restauratie- en nieuwbouwprojecten. Hieronder wordt dieper ingegaan op de werkzaamheden van het bedrijf van Jan Bambacht.

In de Sint-Salvadorskerk te Brugge is het

Rijswijk

Nijkerk

door Skrabl gerestaureerde orgel uit het

Consultare en Skrabl zijn tevens bezig met

Het orgelontwerp voor de Hervormde kerk

Engelse Bradford onder grote belangstel-

restauratiewerkzaamheden aan het Kam

‘de Fontein’ in Nijkerk is uitgewerkt door

ling ingespeeld door organist Ignace Mi-

en van der Meulenorgel in de Sint-Bonifa-

Skrabl en Consultare en het orgel wordt dit

chiels. Na een voorwoord van gouverneur

tiuskerk te Rijswijk. De orgelkas, windladen,

najaar geplaatst. De orgelkas zal geheel in

van Vlaanderen Paul Breyne is het orgel op

pijpen, pedaallade en het speeltraktuur

Hollandse stijl worden uitgevoerd, volgens

7 april dit jaar ingezegend door de mon-

worden grondig gerestaureerd. Er zullen

het ontwerp in massief Europees eiken. De

seigneur van Brugge, Jozef de Kesel. Op

twee toegangsluiken worden aangebracht

speeltafel wordt ingebouwd, het Hollands

het door organist Michiels samengestelde

bij het bovenwerk om de bereikbaarheid

pedaalklavier is uitgevoerd in massief eiken-

programma stonden drie grote luiken van

van de tongwerken te verbeteren. Verder

hout en de verstelbare orgelbank vervaar-

Duitse, Engelse, en Franse componisten,

wordt de gehele orgelkas nagezien op

digd uit massief eiken. De ondertoetsen

waaronder J.S. Bach, Reubke en Dupré. Af-

houtworm en waar nodig behandeld met

van de staarklavieren zijn belegd met been,

wisselende noten van lichtvoetig tot zwaar

een houtwormbestrijdingsmiddel.

de boventoetsen uit massief ebbenhout.

bombastisch, brachten de reikwijdte van

De klavierbakken alsmede de klavierlatten

de muzikale toonladder van het gerestau-

Bij de hoofdwerklade worden alle pijpen

zijn uit massief ebbenhout vervaardigd; de

reerde Engelse orgel ten gehore.

uit het orgel genomen ten behoeve van

hevels van de koppelmechaniek uit massief

de restauratie van de bovenwerklade. In-

Weisbuch. De koppeltreden zijn uit massief

Het provinciebestuur had orgelbouwer

terieur en windlade worden grondig ge-

ebbenhout vervaardigd en de benamingen

Paul Andriessen uit Menen vanwege een

reinigd.

worden ingegraveerd. De koppelingen kun-

langdurige restauratie opdracht gegeven

nen zowel met de hand als met de voet wor-

een vervangend orgel te plaatsen in Brug-

De tongwerken worden uit elkaar geno-

den bediend. De windladen zijn uitgevoerd

ge. Paul Andriessen benaderde Jan Bam-

men, kelen gevlakt, tongen gepolijst en

in Hollandse stijl begin 19e eeuw, uit massief

bacht – de vertegenwoordiger van Skrabl

stemkrukken goed lopend gemaakt. De

eikenhout, evenals de slepen; de stokken en

in de Benelux – voor een geschikte oplos-

klavieren worden uit het orgel genomen

roosters worden uitgevoerd in massief ma-

sing. De keuze viel op een in ongebruikt

en de toetsen goed lopend gemaakt,

honiehout. “Het pijpwerk wordt voorgeïnto-

geraakt Engels orgel afkomstig uit Bradford.

zijdelingse beweging wordt weggeno-

neerd in onze montagehal; dat wil zeggen

Het vervangende orgel is begin december

men, de diepgang van de toetsen ge-

dat de opsneden en gewenste voetope-

gedemonteerd en overgebracht naar de

corrigeerd en fijn afgeregeld. Nadat alle

ningen worden aangebracht alsmede de

Sloveense orgelbouwer Skrabl voor een

restauratie- en reparatiewerken zijn uit-

steminrichtingen; alle pijpen worden spre-

grondige restauratie. Kathedraalorganist

gevoerd worden de uitgenomen pijpen

kend gemaakt, vanaf 3 voet zijn alle pijpen

Ignace Michiels hoopt dat het Andriessen-

terug in het orgel geplaatst en wordt de

‘natuurlijke lengte’. De eigenlijke intonatie

Skrabl orgel niet uit Brugge zal verdwijnen,

intonatie gecorrigeerd op goede aan-

zal worden uitgevoerd in het kerkgebouw,

omdat de West-Vlaamse regio geen enkel

spraak en egaliteit. Tenslotte wordt het

bij een winddruk van 75 mm/Wk. Er zal

ander Engels orgeltype kent. “Om dit orgel

orgel generaal gestemd. De werkzaam-

een evenredige stemming worden aange-

uit Bradford als eerste te mogen inspelen

heden zijn naar verwachting medio mei

bracht met een toonhoogte van 440Hz bij

was voor mij een grote eer.”

2011 afgerond.

18 graden celcius”, aldus Jan Bambacht. ■

Kerk & Leverancier

43

NIEUWBOUW

STEMMEN & ONDERHOUD

RESTAURATIE

Ontwikkeling kerkmeubilair gaat met de tijd mee

‘Van kerkbanken naar kerkstoelen’ De markt voor kerkmeubilair opent zich; dat is niet alleen het gevolg van een breder aanbod, maar wordt ook veroorzaakt door het feit dat de traditionele kerkbanken na nieuwbouw of renovatie steeds vaker worden vervangen door stapelbare en koppelbare stoelen. Flexibiliteit is het sleutelwoord, zegt Michel Kagenaar van Kerkmeubilair.com hierover. “Het mes snijdt wat dat betreft aan twee kanten: wij hebben meer te bieden dan ooit, het kerkgebouw kan beter benut worden en kan voldoen aan de laatste brandweervoorschriften.”

Kerkmeubilair.com is een jong en zelf-

der tussenhandel in en kunnen dus een

De Arend projectmeubelen leverde oor-

standig bedrijf in Capelle aan den IJssel en

breed en flexibel assortiment beloven en

spronkelijk meubilair aan de horeca , maar

profiteert van de ervaring en inkoopkracht

de klant mee laten delen in het prijsvoor-

richt zich steeds vaker ook op kerken, ver-

van De Arend projectmeubelen, dat met

deel dat met deze aanpak gepaard gaat;

gaderzalen, conferentieoorden en op de

11 vestigingen in Nederland en 3 daarbui-

wij kunnen producten van goede kwaliteit

institutionele markt, zoals de zorgsector.

ten een brede markt bedient. “Kerkmeubi-

tegen een scherpe prijs aanbieden. Kerk-

Kagenaar: “Deze groeiende, enigszins ver-

lair.com is een specialisatie van De Arend

meubilair.com maakt bijvoorbeeld veelvul-

gelijkbare markten worden door ons goed

projectmeubelen in Capelle aan de IJssel;

dig gebruik van Duitse meubelfabrikanten;

bediend met verschillende assortimenten;

dat betekent dat wij ons in het geheel kun-

Duitsers bezuinigen nooit op kwaliteit, en

ook binnen Kerkmeubilair.com hebben

nen richten op de inhoudelijke benadering

wij merken dat dat binnen de kerkelijke

wij verschillende modellen in de aanbie-

van de kerkelijke markt. Wij zijn bovendien

gemeenschap in Nederland en België zeer

ding voor verschillende doelgroepen, zo-

niet gebonden aan 1 fabrikant, kopen zon-

wordt gewaardeerd.”

als voor de traditionele en meer moderne

46

Kerk & Leverancier

Kerkmeubilair.com

kerkgenootschappen en de Belgische

gevoerd met een schrijfplateau, waardoor

tioneel en eigentijds, met een gestoffeerde

markt; daarbij hoort uiteraard een passend

de stoelen voor meerdere doeleinden ge-

zitting en een beuken rugleuning en te le-

soort meubilair. Dat weten wij als ervaren

bruikt kunnen worden.”

veren met of zonder armleuningen; ook zijn wij in staat liturgisch maatwerk te bieden,

projectinrichter maar al te goed.”

Zoals reeds genoemd neemt ook de vraag

zoals op het gebied van preekgestoelte,

Comfort

naar meer comfort toe en is er ook meer mo-

doopbekkens, knielbankjes, kaarsenstan-

En wat de brandveiligheidsvoorschrif-

gelijk op dat gebied door de toepassing van

daarden of complete liturgische centra. In

ten betreft? “Kerkstoelen moeten van de

beter reinigbare stoffen. “Het comfortniveau

de aanloop naar de aanschaf komen wij

brandweer koppelbaar zijn; ons gehele

van kerkmeubilair moet gewoon omhoog;

graag naar de klant toe; wij houden daarbij

assortiment voldoet daar vanzelfsprekend

dat hoor je overal. In de zorgsector zien we

geen kantooruren aan en afstand speelt

aan.” De directeur/eigenaar van Kerkmeu-

dezelfde ontwikkeling, al blijven het natuur-

geen enkele rol; als het nodig is komen wij

bilair.com ziet meer ontwikkelingen in de

lijk verschillende markten.” Dat geldt niet in

‘s avonds langs, bijvoorbeeld op een ker-

markt voor zijn producten. “Allereerst na-

het minst ook voor de Nederlandse en de

kenraadsvergadering. Aan de hand van een

tuurlijk het feit dat kerkgebouwen steeds

Belgische kerkelijke markt. “In Nederland

projecttekening of in het kerkgebouw zelf

multifunctioneler worden; dat bevoordeelt

is vandaag de dag vooral de combinatie

kunnen wij dan gezamenlijk bekijken wat

de meer flexibele stoel uiteraard ten op-

licht gekleurd hout met chroom erg in trek,

de mogelijkheden zijn. Natuurlijk zijn wij

zichte van de traditionele, massief houten

terwijl men in België meer naar compleet

ook bereid om de verantwoordelijke com-

kerkbank; dat laatste product komt in ons

houten meubilair neigt – vaak in donkerder

missieleden of andere opdrachtgevers een

assortiment dan ook niet meer voor.” Wel

kleuren. Blijkbaar is dat toch de traditie. Maar

vrijblijvende presentatie te geven van onze

een zo breed mogelijk assortiment stoe-

de keus is er in elk geval.”

mogelijkheden. Wij bieden de klant graag de mogelijkheid om naar onze showroom

len, waarbij de gestoffeerde het even goed doen als stoelen met houten zittingen en

Presentatie

in Capelle aan den IJssel te komen. Dat kan

rugleuningen, aldus Kagenaar. “Er is veel

Door Kerkmeubilair.com gebruikte mo-

de moeite waard zijn, want de breedheid

vraag naar eigentijdse en comfortabele

delnamen als ‘Deinze’, ‘Flevo’, ‘Veluwe’ en

van het assortiment is de onderscheidende

stoelen – al vind ik traditioneel meubilair in

‘Barneveld’ zeggen genoeg. Kagenaar: “Het

factor van Kerkmeubilair.com. En als het

een oud kerkgebouw nog altijd prachtig.

model ‘Flevo’ representeert goed waar wij

gewenste product er niet bijzit kunnen wij

Vele modellen kunnen zelfs worden uit-

voor staan: een prima combinatie van tradi-

het altijd bestellen of laten maken.”

Kerk & Leverancier

■

47

Dominee Hans van Ark pleit voor extra bezuinigingen om daarmee juist te vernieuwen

Over dominee Hans van Ark Dominee Hans van Ark is gemeentepredikant in Wezep en ook werkzaam als programmamanager voor de afdeling Missionair Werk & Kerkgroei van de dienstenorganisatie (landelijke arbeidsorganisatie) van de Protestantse Kerk. In zijn werk als programmamanager is Van Ark nu bezig met een ronde door het land waarbij ‘missionair gemeente zijn’ centraal staat. Daarvoor bezoekt hij alle 80 classes (regionale afdelingen) van de Protestantse Kerk en spreekt hij veel plaatselijke kerkenraden, onder andere over manieren om (ook financieel) het hoofd boven water te houden. Voor meer informatie over de missionaire ronde: http://www.pkn.nl/missionair.

48

Kerk & Leverancier

Protestantse Kerk

Het ledenaantal van de Protestantse Kerk krimpt jaarlijks met zo’n 2,5 procent.

Dit heeft ook de nodige gevolgen voor het huishoudboekje van plaatselijke gemeenten.

Simpel gezegd: de lasten stijgen harder. En dat merkt de kerkrentmeester als eerste.

Volgens dominee Hans van Ark gaan kerkrentmeesters en kerkenraden hier echter te conservatief mee om: “Kerkrentmeesters moeten ruimte creëren voor de toekomst. In plaats van elk jaar passen en meten, moeten ze juist meer durven bezuinigen dan nodig en het geld dat daarmee vrijkomt investeren in vernieuwing. Alleen dan houden plaatselijke gemeenten op lange termijn het hoofd boven water.”

Kunt u uitleggen hoe plaatselijke ge-

parttime aanstelling. Laat een ouderling

in jongeren te investeren kun je wel ie-

meenten meer kunnen bezuinigen?

bijvoorbeeld begrafenissen leiden. Als je

mand parttime aanstellen. Verder moeten

Van Ark: “Kerkrentmeesters moeten fors

als dominee alleen nog aan ’t begraven

gemeenten en kerkenraden vergrijzing

snijden in hun budget. Nu zijn ze te con-

bent, begraaf je uiteindelijk je eigen ge-

niet zien als bedreiging, maar als kans. De

servatief. Als er een fulltime predikant af-

meente.”

Nederlandse samenleving wordt de ko-

scheid neemt, wordt er nu vaak vanwege

mende jaren steeds ouder. Kerken moe-

teruglopende inkomsten eerst voor geko-

Is het in deze economische tijden niet

ten juist durven investeren in de 50-plus

zen om terug te gaan naar een 80 procent

logisch dat de kerkrentmeester scherp

groep. Ouderen zijn vaak mensen met

aanstelling. Vervolgens blijkt ook daar niet

op het geld let en niet zo bezig is met

meer tijd, meer geld en meer deskundig-

genoeg geld voor te zijn en wordt dit bij

vernieuwing?

heid. Daar kunnen kerken dus veel baat

de volgende predikantsvacature terug-

“Natuurlijk is het geen makkelijke tijd om

bij hebben en ook daar liggen dus kan-

geschroefd naar 60 procent. En nog iets

kerkrentmeester te zijn. Ik begrijp ook dat

sen voor vernieuwing. Vernieuwen kan

later noodgedwongen naar 40 procent.

het een hele klus is om de begroting elk

ook door te investeren in missionaire acti-

Mijn advies is: kies er nu toch voor om

jaar weer sluitend te krijgen. Ik ben de

viteiten gericht op rand- en buitenkerke-

in één keer naar die 40 procent invulling

eerste die juist ook veel waardering heeft

lijken. Denk aan laagdrempelige diensten,

te gaan. Want op termijn moet dat toch

voor de zware omstandigheden waaron-

maar ook nieuwe activiteiten buiten het

gebeuren. Bezuinig dus nu meer dan zou

der gewerkt wordt, maar vind tegelijker-

kerkgebouw voor mensen die de drem-

moeten. Zeer doet het toch wel. Maar

tijd dat kerkrentmeesters als één van de

pel van het kerkgebouw te hoog vinden.

door nu meer te bezuinigen dan nodig,

eersten moeten nadenken over de vraag

Overigens kan het soms ook goed zijn te

komt er ineens geld vrij waarmee geïn-

waar het geld van de gemeente naar toe

investeren in je eigen gemeente, voordat

vesteerd kan worden in vernieuwing.”

gaat. En ook waar er weer in de toekomst

je naar buiten treedt, dus dan is het aan-

geïnvesteerd kan worden.”

bieden van een geloofscursus aan eigen

Maar wie moet dan het werk in de

gemeenteleden net zo goed een investe-

gemeente doen, als de dominee ineens

Investeren in vernieuwing klinkt mooi,

minder werkt?

maar hoe moet dat?

“Je ziet in steeds meer gemeenten dat ou-

“Een landelijk recept is er niet voor. Het

Moet er bij de dienstenorganisatie

derlingen taken van de predikant overne-

hangt erg af van de plaatselijke context.

in Utrecht niet ook meer bezuinigd

men. Dat vind ik een goede ontwikkeling.

In een dorp met weinig jongeren is het

worden?

Dan kan de dominee zijn of haar tijd aan

geen briljante keus om een fulltime jon-

“Dat is al gebeurd. De dienstenorganisatie

andere activiteiten besteden, ook bij een

gerenwerker aan te stellen, maar om toch

heeft vijf jaar geleden in de beleidsnota ▼

ring in vernieuwing.”

Kerk & Leverancier

49

De wind steekt weer op U bent van harte welkom op de tweede landelijke missionaire ronde 2011-2012 Kijk voor en lo data c www aties op .p miss kn.nl/ iona ir

Missionair Werk & Kerkgroei van de Protestantse Kerk in Nederland houdt er graag de wind onder. Organiseerden we in 2009-2010 een missionaire ronde onder het motto ‘Kerk naar buiten’, inmiddels trekken ds. Hans van Ark en drs. Nynke Dijkstra weer volop door het land met nieuw materiaal.

De tweede landelijke missionaire ronde is een tour langs alle classis van Nederland over een periode van twee jaar. Op 80 regionale middagen en avonden wordt dieper ingegaan op wat het betekent

om ‘Kerk naar buiten’ te zijn. Het programma gaat in op eigen motivatie en geloof, en er is ruimte voor uitwisseling.

Opnieuw hopen we tijdens deze ronde uitgebreid met elkaar in gesprek te komen. ‘s Middags met predikanten en werkers, ‘s avonds met kerkenraden, missionaire werkgroepen en iedereen die maar geïnteresseerd is. Dit alles met het doel te ontdekken: Het begint bij en draait om relaties!

Bent u er ook bij op deze nieuwe missionaire ronde? Wees welkom, met zoveel mogelijk mensen!

Protestantse Kerk

‘Groeien met de riemen die je hebt’ dui-

waar. Niet alleen op zondag, maar ook

ren vanuit het negatieve. Inspireer elkaar.

delijk gekozen voor een lijn om meer te

doordeweeks. Ten tweede zijn ze helder

Denk na waar je sterkte ligt. Bedenk waar

bezuinigen dan nodig. En op die manier

en transparant over hoe de gemeente

het hart van de gemeente voor klopt.” ■

ook juist te investeren in nieuwe initia-

wordt geleid en komt die verantwoorde-

tieven. Daarom is de programmalijn JOP

lijkheid niet alleen op de schouders van de

gestart: voor het jeugdwerk van de Pro-

predikant. Verder hebben groeigemeen-

testantse Kerk. Maar ook het programma

ten een goed intern en extern commu-

Missionair Werk & Kerkgroei is ontstaan

nicatiebeleid en tot slot staat gastvrijheid

vanuit de keuze om na extra bezuiniging

erg hoog in het vaandel. Die gastvrijheid

het geld te investeren in iets nieuws.”

is overigens dan wel meer, dan alleen de mevrouw bij de deur die een bordje op

Zijn er plaatselijke gemeenten waar

heeft met daarop ‘gastvrouw’.”

al dergelijke bezuinigingskeuzes zijn gemaakt?

Welk advies kunt u gemeenten meege-

“Een mooi voorbeeld is toch wel Amster-

ven die nadenken over hun toekomst?

dam. Daar was een paar jaar geleden de

“Als je een nieuwe start wilt maken, zet

crisis echt voelbaar en moesten er wat ra-

dan als gemeente eerst je ideaalplaatje

dicale keuzes gemaakt worden. Om te ver-

neer. Hoe wil je in de toekomst in je ei-

nieuwen hebben ze een goede vertrekre-

gen dorp nog kerk zijn? Dan zie je vanuit

geling getroffen voor predikanten, maar

dat toekomstperspectief met welke din-

ook hebben ze gekozen om met minder

gen je misschien moet stoppen of welke

wijkgemeenten verder te gaan en elke

dingen je juist moet oppakken. Daarnaast

wijkgemeente die verder ging een scher-

is het belangrijk om niet altijd te redene-

per profiel te geven. Achteraf blijkt deze keuze één met visie te zijn geweest: de uitstroom in Amsterdam is teruggebracht

Protestantse Kerk in Nederland

tot 0,5 procent, terwijl die daarvoor veel

De Protestantse Kerk in Nederland Kerk staat voor betrokkenheid op God, op

hoger was dan het landelijke gemiddelde

elkaar en op de wereld en telt ongeveer 2,1 miljoen leden die lid zijn van één

van 2,6 procent. De landelijke kerk krimpt

van de ruim 1800 plaatselijke gemeenten. De Protestantse Kerk is een christe-

nog steeds, maar om op lange termijn

lijke kerk. Zij probeert op haar wijze Jezus Christus na te volgen. Het verhaal van

weer te kunnen groeien, moeten we eerst

het evangelie zoals dat gestalte kreeg in het leven van Jezus is haar bron. Voor

de uitstroom zien te stoppen. De situatie

meer informatie: http://ww.pkn.nl.

in Amsterdam is daarin inspirerend.”

Is er een succesformule om tegen de

Webwinkel Protestantse Kerk in Nederland

stroom in toch te kunnen groeien?

In de webwinkel van de Protestantse Kerk (http://webwinkel.pkn.nl) vindt u al-

“Nee, die is er niet. Maar de gemeenten

lerlei producten die u kunt gebruiken in uw plaatselijke gemeente. Van folders,

in Nederland die groeien hebben wel een

brochures en boeken tot promotiemateriaal, handreikingen voor gesprekken in

aantal kenmerken met elkaar gemeen.

uw gemeente en studiemateriaal. Er staan ook producten van de jeugdorgani-

Ten eerste hebben ze allemaal een helder

satie van de Protestantse Kerk (JOP) en van Kerk in Actie, die het het zendings-

geprofileerde identiteit: wie zijn we?, waar

en diaconale werk van de Protestantse Kerk in binnen- en buitenland verzorgt.

staan we voor?. En dat maken ze ook echt

Kerk & Leverancier

51

Nederlandse Christelijke Blinden- en Slechtziendenbond Statutair gevestigd te Amsterdam Opgericht in 1924

Grondslag: De Bijbel als Gods onfeilbaar Woord.

Doel: De Bond heeft ten doel de behartiging van de geestelijke en stoffelijke belangen van zijn leden in het bijzonder en van blinden en slechtzienden in het algemeen, zowel voor het persoonlijke als voor het maatschappelijke leven.

Secretariaat:

Bondspenningmeester:

Mevr. A. Kievit van Leeuwenhoekstraat 25 8921 TZ Leeuwarden

L.W. Maters Tramlaan 10 8331 GL Steenwijk Postbank nr. 46871 Telefoon 0521 - 519064

L A AT S T E L I J K K O N I N K L I J K G O E D G E K E U R D 2 7 N O V E M B E R 1 9 4 8

journaal

Zaligverklaring Johannes Paulus II

Christenen zouden moeten bidden voor de ziel van Osama bin Laden, ook al was hij hun vijand. Vergeven is een belangrijke les van de Bijbel, zei de Franse kardinaal Albert Vanhoye

Paus Benedictus XVI heeft zondag 1 mei tijdens een eucharis-

in Il Messaggero, de regionale krant van Rome en omstreken.

tieviering voor de Sint Pieter in Rome zijn voorganger Johan-

“Jezus verplicht ons onze vijanden te vergeven”, aldus de 87-ja-

nes Paulus II zalig verklaard. De zaligverklaring werd mogelijk,

rige jezuïet. Volgens mgr. Laurence Saldanha, de aartsbisschop

nadat de paus had erkend dat een Franse kloosterzuster, Ma-

emeritus van Lahore, vrezen Pakistaanse christenen wraakac-

rie Simon-Pierre, in juni 2005 op onverklaarbare wijze van de

ties van aanhangers van Al Qaeda. “Wij zijn een gemakkelijk

ziekte van Parkinson genas nadat zij Johannes Paulus om hulp

doelwit.”

had gevraagd. De nu zalige paus leed ook aan die ziekte. De

(Bron: Kerknet; Reformatorisch Dagblad).

Franse zuster was bij de plechtigheid aanwezig.

Resultaten Kerkbalans

Vaticaan

De Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer (VKB) heeft op 9 april jongstleden de eerste resultaten van Kerkbalans bekend gemaakt. De helft van de Protestantse gemeenten

Het is de eerste keer dat een paus zijn voorganger zalig heeft verklaard. Volgens de politie van Rome waren op het Sint Pietersplein meer dan een miljoen mensen bijeen. Namens de Nederlandse Rooms-Katholieke Kerk was de in 1985 door Johannes Paulus II benoemde kardinaal Simonis getuige van de zaligverklaring. De Nederlandse regering werd vertegenwoordigd door minister Piet Hein Donner van Binnenlandse Zaken.

en kerken heeft bij de actie Kerkbalans 2011 een lichte groei (Bron: Kerknieuws)

van het totaalbedrag aan toezeggingen genoteerd, de andere helft een lichte daling. Van de 334 gemeenten die tot en met

Dood Bin Laden

5 april de gebruikelijke inlichtingenstaat van de Raad voor de Plaatselijke Geldwerving hadden ingezonden, constateert 49 procent een lichte groei en 48 procent een lichte daling.

Het Vaticaan heeft middels een communiqué gereageerd

Wanneer deze uitkomsten worden geëxtrapoleerd naar alle

op de gemelde dood van Osama Bin Laden’. De Heilige Stoel

gemeenten, dan zou de actie Kerkbalans 2011 een opbrengst

veroordeelt de haat en verdeeldheid die door de begin mei

van € 196,5 miljoen opleveren, hetgeen € 300.000 hoger is dan

overleden Bin Laden werd veroorzaakt, maar voegt daaraan

bij Kerkbalans 2010

toe dat het Vaticaan desondanks nooit blij is als iemand sterft.

(Bron: Kerkbalans) ▼

Kerk & Leverancier

53

Priester worden in het Aartsbisdom Utrecht Denk je erover om priester te worden? En woon je in het Aartsbisdom Utrecht?

Neem dan eens contact op met de rector van het AriĂŤnsinstituut, drs. P. Kuipers!

Adres: Keistraat 9, 3512 HV Utrecht Telefoon: 030 2310490 E-mail: rector@ariensinstituut.nl Vanaf het studiejaar 2010-2011 zal het nieuwe AriĂŤnsinstituut van het Aartsbisdom Utrecht onder meer nauw samenwerken met De Tiltenberg, het seminarie van het bisdom Haarlem-Amsterdam. Zie voor meer informatie over deze opleiding: www.tiltenberg.org

journaal

Restauratie H. Hartkerken

multifunctionele 15e-eeuwse kruiskerkje, dat voor de tweewekelijks te houden protestantse diensten slechts 120 zielen kan bergen, heeft een belangrijke plaats in het gemeenschapsleven van Beets: het koor bood in eerdere eeuwen plaats aan een schooltje en tot aan de aanvang van de restauratie in 2009 aan de raadsvergaderingen van de gemeente Zeevang. Die laatste jaren werden in de kerk tevens open podia georganiseerd. De restauratie omvatte een uitvoerige aanpak van houtrot in de kap en herstel van het interieurstucwerk. In het weekend van 27 en 28 mei werden diverse activiteiten gehouden ter ere van de heringebruikname, waaronder een voorstelling van Leoni Jansen en een gratis dorpsopening.

Bron: Bouwen aan Monumenten; www.kerkbeets.nl).

Heilig-Hart Kerk in Roermond

Kenmerkend aan de Heilig-Hart Kerk in Roermond zijn de zeven torens. De restauratie die momenteel wordt uitgevoerd aan de 78 jaar oude rooms-katholieke kerk in de wijk Roermondse Veld, heeft vooral betrekking op de noodzakelijke vernieuwing van de daken. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stelt hiervoor een subsidie van € 650.000 beschikbaar; de gemeente Roermond en de Provincie Limburg dragen elk € 125.000 subsidie bij aan de restauratie. De totale kosten bedragen ruim € 1,1 miljoen. De restauratie van de toren en voorgevel van de Heilig-Hartkerk in Breda zal in het najaar van 2012 zijn voltooid. In april dit jaar werd het door krakers bewoonde kerkgebouw aan de Baronielaan nog ontruimd.

Eigenaar Woonzorg Nederland denkt voor deze eerste restauratiefase achttien maanden nodig te hebben.

(Bron: Provincie Limburg; BN DeStem)

Multifunctioneel kerkje heropend

De dorpskerk in het Noord-Hollandse Beets

King James Bijbel bestaat 400 jaar De eerste officiële Engelstalige Bijbel bestaat in 2011 400 jaar.

In Groot-Brittannië en de Verenigde Staten worden hiertoe

Nog meer restauratienieuws: eind mei werd de dorpskerk

talloze activiteiten georganiseerd, waaronder een viering in

in het Noord-Hollandse Beets (500 inwoners) heropend. Het

Washington DC en diverse conferenties.

Kerk & Leverancier

▼

55

HELP ONS HELPEN! De Kerkelijke Stichting Missiebureau Bisdom Roermond (werknaam: Missieburo Roermond) ondersteunt de geloofsverkondiging in missielanden waar ook ter wereld en in de ruimste zin van het woord.

Verder geeft de stichting concrete steun aan missionarissen en inlandse krachten op zowel geestelijk, materieel of ďƒžnancieel gebied.

In samenwerking met het Missiesecretariaat geeft het Missieburo gestalte aan de missionaire opdracht van de Kerk in het Bisdom Roermond, door middel van campagnes, fondsenwerving en educatie.

Missieburo Roermond Postadres: Postbus 198 6040 AD Roermond Bezoekadres: Neerstraat 49 6041 KB Roermond W: www.missieburo.nl E: info@missieburo.nl adoptie@missieburo.nl T: 0475-386880 F: 0475-310797

journaal

In de kathedraal van Shef-

Paulus en de Openbaring van Johannes. “In zijn nauwgezette,

field is een expositie ge-

licht ironiserende stijl levert Nicolaas Matsier opnieuw een

opend over de ‘King James

verrassend commentaar op het meestgelezen boek ter we-

Version’ (KJV). Deze werd in

reld”, aldus uitgever De Bezige Bij.

1611 op last van koning Ja-

(Bron: De Bezige Bij)

cobus I van Engeland verordonneerd ter vervanging van alle voorgaande vertalingen; eind 2010 benadrukte Koningin Elizabeth II

Frontispice van een King James Version uit 1611

EC ‘vergeet’ christelijke feestdagen

in haar kersttoespraak nog

In een kalender van de Europese Commissie ontbreken dit

eens het belang van de Bij-

jaar Kerstmis, Pasen en alle andere christelijke feestdagen. De

beluitgave.

belangrijkste dagen van andere grote godsdiensten worden wel vermeld. Een woordvoerder van de commissie sprak over

De KJV deed de Synode van Dordrecht (1618-1619) besluiten

een ‘tamelijk grove fout’. De 3,2 miljoen kalenders werden in

ook in Nederland tot een officiële Bijbelvertaling te komen;

zo’n 21.000 scholen aan 12- tot 16-jarigen uitgedeeld. Op de

dat werd de Statenvertaling – in 1637 geautoriseerd door de

kalender staan teksten over het beleid van de Europese Unie.

Staten-Generaal en vandaag de dag nog steeds gehanteerd

De kalenders kostten 5 miljoen euro belastinggeld.

binnen protestantse gezindten. De eerste druk van de vorige jaar gepubliceerde Herziene Statenvertaling was voor de pu-

(Bron: ANP)

blicatie al uitverkocht en inmiddels overschrijdt het aantal verkochte exemplaren het aantal van 150.000.

(Bron: Reformatorisch Dagblad; Nederlands Dagblad; Wikipedia)

‘The Passion’ trekt miljoen tv-kijkers Ongeveer een miljoen mensen keek eind april op Nederland 3

Evangelie volgens Matsier

naar ‘The Passion’ - de missionaire spektakelshow van de Protestantse Kerk, Rooms-Katholieke Kerk, het Nederlands Bijbelgenootschap en de omroepen RKK en EO met hoofdrollen voor Syb van der Ploeg (Jezus) en Do (Maria Magdalena). Met het

Romancier Nicolaas Matsier

moderne passiespel wilden de organisaties de betekenis van

heeft zich het afgelopen de-

Goede Vrijdag en Pasen weer kenbaar maken in de samenleving.

cennium een gepassioneerd

Uit onderzoek blijkt namelijk dat driekwart van de Nederlandse

beschrijver van de Bijbelse

jongeren de betekenis van deze feestdagen niet kent. Het aantal

geschiedenis getoond; na ‘De

Passion-kijkers dat aangaf geen kerklid te zijn bedroeg bijna

Bijbel volgens Nicolaas Mat-

veertig procent. De gemiddelde leeftijd van de kijkers be-

sier’ (2003), ziet dit jaar ‘Het

droeg 52 jaar. Dat blijkt uit gegevens die NPO Kijk- en Luister-

Evangelie volgens Nicolaas

onderzoek heeft verstrekt aan Kerknieuws.nl. Tussen de 15.000

Matsier’ het levenslicht. Nico-

en 20.000 mensen volgden het verhaal over de lijdensweg van

laas Matsier doorspit de vier

Jezus live op de Markt in Gouda, aldus de politie.

evangeliën, de Handelingen der apostelen, de brieven van

(Bron: Kerknieuws; Reformatorisch Dagblad) ▼

Kerk & Leverancier

57

240135_braillefonds

11-10-2004

15:20

Pagina 1

STICHTING “HET LOUIS BRAILLEFONDS”

Secretariaat: J. Spoelstra, Obrechtlaan 6 9402 TH Assen, Telefoon 0592 - 342579

Adres penningmeester: L.W. Maters, Tramlaan 10, 8331 GL Steenwijk Telefoon 0521 - 519064, Postbank nr. 809898

“HET LOUIS BRAILLEFONDS” is gesticht door de N.C.B. Visueel gehandicapten moeten meestal van aangepaste leesvormen gebruik maken, zoals grootletterdruk, cassette of braille.

Dit fonds heeft ten doel lectuur (b.v. Bijbels, woordenboeken) tegen dezelfde prijs beschikbaar te stellen als deze voor zienden verkrijgbaar is.

Kent u blinden of slechtzienden in uw omgeving? Vertel hen dan over de N.C.B.

journaal

Els Florijn wint Publieksprijs Christelijk Boek

aan de Katholieke Theologische Universiteit in Utrecht. Vanaf het einde van de jaren tachtig verbleef Van den Hende enkele jaren in Rome, waar hij promoveerde in het canoniek recht. Van 1993 tot 2004 werkte hij in het pastoraat. Een functie die hij vanaf 1997 vervulde naast de functie van officiaal aan de kerkelijke recht-

De Publieksprijs Christelijk Boek

bank van het aartsbisdom Utrecht en het bisdom Groningen.

2011, georganiseerd door EO Visie,

(Bron: RKK)

Nederlands Dagblad en de Brancheorganisatie voor het Christelijke Boeken- en Muziekvak (BCB), is gewonnen door Els Florijn met haar

Oplage christelijk dagblad stabiel

boek ‘Het meisje dat verdween’, uitgegeven bij uitgeverij Mozaïek

De trend van de dalende oplage-

te Zoetermeer. ‘Het meisje dat ver-

cijfers in het krantenwezen is nog

dween’ vertelt het verhaal van de

niet gekeerd, maar de marktsituatie

joodse Ditte Stein, die op driejarige leeftijd in Auschwitz om

van de drie christelijke dagbladen

het leven kwam; haar pleegzus Lotte, die de oorlog wel over-

lijkt de laatste jaren stabiel; hoewel

leeft, gaat jaren later op zoek gaat naar de sporen die Ditte’s

het Nederlands Dagblad in 2010

korte leven achterliet.

een relatief grote groei liet zien ten opzichte van 2009 (+2.000), kenden

De prijs bestaat uit een bedrag van duizend euro en een foto-

Trouw (-1.000) en het Reformatorisch Dagblad (-800) een licht

kunstwerk en werd op de ‘Nederland Zingt Dag’ in de Utrecht-

dalende oplage. De totale verspreide oplage van de drie kranten

se Jaarbeurs (16 april) aan de schrijfster uitgereikt.

bedroeg in het vierde kwartaal van 2010 ruim 109.106 exempla(Bron: CIP)

Van den Hende nieuwe bisschop Rotterdam Dr. Hans van den Hende is op 10 mei 2011 door paus Benedictus

ren (Trouw), 54.355 exemplaren (RD) en 32.252 (ND) – een kleine 200.000 in totaal.

(Bron: HOI – Instituut voor Media Auditing)

Samenwerking Gereformeerde kerken

XVI benoemd tot bisschop van Rotterdam, als opvolger van mgr.

Bijna alle regionale afdelingen van de Christelijke Gereformeerde

Ad van Luyn, die op 14 januari met emeritaat ging. Sinds oktober

Kerken en Nederlands Gereformeerde Kerken werken met elkaar

2007 was Van den Hende diocesaan bisschop van Breda. Nooit

samen of werken samen met regionale afdelingen van de Gere-

eerder werd een bisschop overgeplaatst van de ene zetel naar

formeerde Kerken (vrijgemaakt), zo inventariseert het Nederlands

de andere, met uitzondering van enkele aartsbisschoppen van

Dagblad. Deze samenwerking heeft vaak de vorm van kanselruil

Utrecht die eerder een bisdom bestuurden, zoals Petrus Snic-

of gezamenlijke diensten. Uit de inventarisatie blijkt verder dat sa-

kers, Ad Simonis en mgr. Eijk, de huidige aartsbisschop. Joannes

menwerking plaatsvindt in 78 van de ruim 90 plaatselijke afdelin-

Zwijsen werd meteen na het herstel van de hiërarchie in 1853

gen van de NGK. De GKv is met ruim 270 plaatselijke kerken veel

niet alleen formeel bestuurder van het bisdom van Den Bosch,

groter: in 131 kerken vindt samenwerking plaats, vooral met de

maar ook aartsbisschop van Utrecht. Hans van den Hende (1964)

christelijk gereformeerden.

werd geboren in de stad Groningen. Hij studeerde theologie

(Bron: IKON) ■

Kerk & Leverancier

59

Voegwerk Lichttoren Goedereede innovatief hersteld

‘Wereldse’ kerktoren extra inspanning waard Het stadje Goedereede op Goeree-Overflakkee wordt gedomineerd door de 15e-eeuwse Lichttoren. Een bijzondere naam voor een voormalige kerktoren? Allerminst, zegt beiaardier Jan Bezuijen – tevens uitvoerder voor Aannemersbedrijf Huurman tijdens de vorig jaar afgeronde restauratie. “Aan de Hollandse en Zeeuwse kust werden veel kerktorens als baken voor de scheepvaart gebruikt. En voor de Goereeërs is de toren nog steeds een oriëntatiepunt.”

Dankzij een schenking is de beiaard van de Lichttoren nu een 2 ton zware klok rijker.

Van welke kant je het kleine Goedereede

staat, al in de 15e eeuw toen het nog aan

rond 1450 met de bouw van de toen-

ook benadert, altijd zie je de Lichttoren

zee lag, en een grote kerk moest daar ui-

malige Sint-Catharinakerk. De toren zou

boven de pittoreske koopmanshuizen

ting aan geven. Vlaamse bouwmeesters

ooit 60 meter hoog zijn geweest, maar

uitsteken. Een welvarende plaats was ‘de

met een werkterrein van Den Briel tot ver

daarvan resteert nu alleen de nog altijd

Goede Reede’, dat in 2012 700 jaar be-

over de huidige Franse grens, begonnen

indrukwekkende 40 meter hoge romp;

60

Kerk & Leverancier

Lichttoren Goedereede

van het kerkgebouw is slechts het koor

en welk voegmengsel gebruik je? Daar-

handen.” Alle uitvoerende werkzaamhe-

nog over - in de vroege 18e eeuw tot de

bij bleek extra input vereist, met name

den werden onder leiding van Huurman

huidige kerk verbouwd. De torenromp

omdat men in de jaren zeventig ook al

uitgevoerd. Naast het voegwerk ver-

– bestaand uit massief metselwerk van

dacht de oplossing gevonden te heb-

zorgde Huurman het steigerwerk, het

1,80 meter dik, verfraaid met zandsteen

ben. Die fout wilden wij uiteraard niet

stucwerk en het schilderwerk; de afwa-

– functioneerde toen al een eeuw lang

maken.” Aan het woord is Martijn van

tering werd up-to-date gebracht en de

als lichtbaken voor de scheepvaart. Die

der Steen van restauratieadviesbureau

grote muuropening die bij de voorlaat-

functie eindigde in 1925, toen de Licht-

RAB, dat de bestekken schreef en met de

ste restauratie met houtwerk en perspex

toren werd overgedragen aan het Minis-

opdrachtgever de directie voerde over

werd opgevuld, is nu deels voorzien van

terie van Onderwijs.

het project, dat liep van begin 2009 tot

glas. Veel aandacht werd besteed aan

eind 2010. Na overleg werd een specia-

het herstel van de klokkenstoel en de

Inspectie

list op het gebied van voegwerk bena-

vloeren van de beide torenzolders; de

De toren van Goedereede is nu al een

derd - Groot Gunneweg Delft – wiens

massief eiken balken van 40 bij 40 centi-

kleine eeuw een cultuurhistorisch monu-

advies volledig werd overgenomen

meter aldaar werden vervangen dan wel

ment. Bezuijen: “Het carillon is één van de

(zie kader). “Het voegwerk is maar liefst

hersteld. Jansen, Van der Steen en Be-

grootste van Nederland, het gebouw her-

drie centimeter uitgehakt en hersteld

zuijen benadrukken dat zoveel mogelijk

bergt het Torenmuseum en er wordt hier

met een ‘slappe’ mortel, die sterk krimpt

origineel materiaal is gebruikt. Van der

regelmatig getrouwd. Op Goeree kunnen

na het drogen. Hierdoor ontstaat vol-

Steen: “In Frankrijk is er nog genoeg mas-

wij ons een leven zonder Lichttoren niet

doende ademend vermogen, zodat het

sief eikenhout. Je kunt ook voor oplos-

voorstellen.” De Lichttoren werd vanaf de

vocht beter verdampt. Uiteraard zijn ook

singen kiezen op basis van epoxyhars of

17e eeuw meerdere malen gerestaureerd

de verroeste ankers vervangen - door

glasfiber, maar dat heeft niet onze voor-

– onder meer nog in de 70-er jaren van

scharnierend rvs.” Jansen: “Een toekomst-

keur gehad.” Jan Bezuijen toont ons op

de vorige eeuw. Recente inspectie van

bestendige oplossing. Zonder bouwhis-

de tweede zolder de werking van de bei-

eigenaar Rijksgebouwendienst onthulde

torisch onderzoek en de inbreng van

aard, die dankzij een schenking nu een 2

echter de slechte staat van het voegwerk.

de betrokken partijen – ook tijdens het

ton zware klok rijker is.In het intieme in-

“Verder bouwhistorisch onderzoek bracht

werk - hadden wij dit gebouw niet zo

terieur van de herstelde Lichttoren voelt

aan het licht dat tijdens de bouw stalen

goed kunnen herstellen.”

dat als een demonstratie van passie voor

ankers waren aangebracht, die de toren

een bijzonder gebouw.

door roestvorming als het ware uit elkaar

Houtwerk

drukten; dit proces werd versterkt door-

Bezuijen legt uit wat er tijdens de uitvoe-

dat de gevel bij de voorlaatste restauratie

ring nog werd ontdekt. “De hierboven

waterafstotend was gemaakt, waardoor

omschreven verschijnselen werden pas

vocht wel via de voegen binnen kon

echt duidelijk na het verwijderen van de

dringen, maar moeilijk verdampte”, ver-

oude voegen: als je zo diep uithakt, val-

telt projectmanager Harry Jansen van de

len de kapotte stukken steen er gewoon

Rijksgebouwendienst. “Scheurend met-

uit; die zijn vervangen en opnieuw in-

selwerk was het gevolg. Een nieuwe res-

geboet.” Vincent Heijker - directeur van

tauratie was aan de orde van de dag.”

hoofdaannemer Huurman - geeft aan dat

■

kwaliteit en respect voor het monument

Voegwerk

kernbegrippen zijn binnen zijn onderne-

“En bij zo’n massief bouwwerk is dan de

ming. “Bij Jan Bezuijen - vakman in hart

vraag: hoe ver ga je de voegen uithakken

en nieren - zijn deze begrippen in goede Voor de inwoners van Goeree-Overflakkee is de toren nog steeds een oriëntatiepunt.

Kerk & Leverancier

61

Mercy Ships verricht medische diensten en ontwikkelingswerk in samenwerking met de allerarmsten; de laatste jaren middels ‘s werelds grootste particuliere hospitaalschip de Africa Mercy. De internationale organisatie werkt in Sierra Leone aan conferenties met voorgangers om een positieve impuls te geven aan de ontwikkeling van de gebieden waar gewerkt wordt, waaronder de eenheid onder kerken. “Het gaat ons zowel om het lichamelijk als het geestelijk welbevinden van de plaatselijke bevolking�, vertelt directeur Mercy Ships Holland Arjen van der Wolf.

62

Kerk & Leverancier

Mercy Ships

Christelijk ontwikkelingswerk met hospitaalschip als basis

Voorgangers kunnen gangmaker zijn Objectief van de conferenties is om in

telijke geloof”, zegt Van der Wolf. “Hulp

Missiewerk

2011 900 voorgangers in Sierra Leone te

aan mensen in nood is de weg van Jezus

Omdat Mercy Ships wordt gerespec-

trainen in de praktische toepassing van

Christus. Voorgangers worden daarom

teerd in de regio, zijn vele voorgangers

het christelijke geloof. Uiteindelijk moet

aangezet tot verbetering van het licha-

bereid deel te nemen aan projecten

dat leiden tot een verminderde hulpaf-

melijk en geestelijk welbevinden van

met de hulporganisatie, stelt Van der

hankelijkheid van de plaatselijke be-

hun gemeentes.” Mercy Ships ziet de

Wolf. “Het is een moderne voortzetting

volking en meer samenwerking tussen

voorgangers als maatschappelijk leiders

van missiewerk zoals wij dat kennen. Wij

kerken. Mercy Ships gaat daartoe een

en aanjagers van deze gedachte. “In de

werken dan ook nadrukkelijk met en niet

partnership aan met de lokale organisa-

gemeenschappen kunnen zij vanuit hun

voor de voorgangers, noch voeren zij dit

tie Community Health Evangelism (CHE).

christelijke motivatie vorm geven aan

concept uit in opdracht van ons.” Mercy

“Mercy Ships wil een katalysator zijn van

ontwikkeling van economie en gezond-

Ships houdt de 3 conferenties op strate-

transformatie door middel van het chris-

heidszorg in Sierra Leone.”

gische locaties in het West-Afrikaanse ▼

Kerk & Leverancier

63

Mercy Ships

van Mercy Ships gaat dus veel verder dan de aanvankelijke doelstelling: het verlenen van medische noodhulp. De hulp die Mercy Ships biedt wordt gegeven vanuit het hospitaalschip de Africa Mercy en landbases. Het gebruik van een schip ligt voor de hand, omdat ongeveer 80% van de wereldbevolking op een afstand van niet meer dan 150 kilometer van een havenstad woont, zegt Van der Wolf. “Het hospitaalschip is daarom nog steeds de basis van onze werkzaamheden, maar onze contacten zijn inmiddels zo intensief dat wij meer kunnen doen voor de bevolking van ontwikkelingslanden dan alleen het verlenen van medische noodhulp.

Sierra Leone en zal zorgen voor logistie-

overigens altijd op uitnodiging van de

Zoals gezegd: Mercy Ships werkt aan li-

ke ondersteuning, conferentiemateriaal

regering, en voor projecten aan de wal

chamelijke en geestelijke ontwikkeling

en andere organisatorische aspecten.

zoeken wij de samenwerking met plaat-

van gemeenschappen en individuen, in

Drie maanden na elke conferentie zul-

selijke organisaties.” De dienstverlening

navolging van Jezus.”

■

len medewerkers van Mercy Ships een follow-up organiseren, om te discus-

Ontstaan

siëren, problemen aan te kaarten en

Een team van jonge mensen bevond zich tijdens de orkaan Cleo in 1964 op

een verdere stimulans te geven aan de

de Bahama’s. Na de ramp sprak een lid van het team in een gebed de woorden

uitvoering van het voorgangersproject.

uit: “God, als U het wilt, geef ons dan een schip om mensen bij rampen, zoals

“Uiteindelijk zullen de gemeentes en

deze, te kunnen helpen.” Don Stephens - oprichter en internationaal directeur

gemeenschappen – waarbinnen de

van Mercy Ships – was bij de hulpverlening op de Bahama´s betrokken en het

voorgangers als autoriteit worden ge-

gebed om een schip bleef hem bij. In 1978 werd in Italië uiteindelijk een ge-

zien - profiteren van dit project en zul-

schikt schip gevonden: de Victoria. Bijna vier jaar lang zetten honderden vrij-

len zij hopelijk minder afhankelijk wor-

willigers zich in voor de ombouw. Het later tot Anastasis omgedoopte schip

den van hulp van buitenaf.”

werd in 2007 uit de vaart gehaald en bezocht in de tussentijd meer dan 43 landen. De Africa Mercy heeft het werk van de Anastasis inmiddels overgeno-

Uitnodiging

men, en de organisatie Mercy Ships staat inmiddels al 30 jaar voor medische

Naast voornoemd ontwikkelingspro-

diensten en ontwikkelingswerk in samenwerking met de allerarmsten in ont-

gramma is Mercy Ships gangmaker

wikkelingslanden. De medische diensten worden uitgevoerd door gekwali-

van

ficeerd, gespecialiseerd en ervaren medisch personeel; daarnaast worden

(zorg-)bouwprojecten,

beroep-

strainingen en agrarische hulp in de

plaatselijke artsen en chirurgen opgeleid.

landen waar zij actief is. “Dat doen wij

Kerk & Leverancier

65

Stichting Kerkplan zoekt de beste vastgoedoplossing

‘Altijd in het belang van de kerken’ De Stichting Kerkplan is opgericht om kerkbesturen terzijde te staan in het beheer, de bestemming en de ontwikkeling van kerkelijk vastgoed - gericht op de meest wenselijke oplossing voor de opdrachtgever. “Wij bieden totaal bouwmanagement voor kerken; daarbij staat voorop dat wij de professionaliteit bieden om voor onze opdrachtgever het maximum uit zijn vastgoedproject te halen - zonder winstoogmerk”, zegt directeur Adrie van Huuksloot.

Besturen van kerkelijke gemeentes of pa-

zijn eigen positie.” Adrie van Huuksloot

Stichting Kerkplan verleent haar diensten

rochies bestaan veelal uit vrijwilligers die

heeft de belangrijkste bestaansreden van

in principe aan alle christelijke kerkge-

zich met hart en ziel inzetten voor de kerk,

Stichting Kerkplan vlot en helder uitge-

nootschappen. “Alle andere kerkelijke or-

maar van huis uit geen vastgoedexpertise

legd. Zijn organisatie wordt geleid door

ganisaties vallen daar buiten.”

bezitten. “En de ontwikkeling van kerke-

een bestuur waarin de gereformeerde,

lijk vastgoed – of het nu sloop, renovatie,

hervormde en katholieke gezindten zijn

Belang

nieuwbouw, herontwikkeling dan wel een

vertegenwoordigd. En Van Huuksloot, die

ontwikkeling en begeleiding van projec-

combinatie betreft - vraagt daar wel om;

een vastgoed en financieel-juridische ach-

ten is een gecompliceerd vak, waarin een

anders benadeelt het betreffende bestuur

tergrond heeft, bezit de dagelijkse leiding.

veelheid aan expertises moet worden ge-

66

Kerk & Leverancier

STICHTING KERKPLAN

combineerd, zegt de directeur van Stich-

bestaande kerken is Stichting Kerkplan

uit vastgoedprojecten te halen en dat

ting Kerkplan. “Je moet de juiste contacten

gedelegeerd opdrachtgever, en maakt

altijd met een passie voor kerken doen.

hebben binnen en buiten de kerkelijke

zelf plannen voor de invulling van gebou-

Wij weten hoe kerkbesturen werken en

wereld, met monumentenorganisaties,

wen en gronden. Kerkplan werkt daarbij

kennen de achtergronden en emoties

gemeentebesturen en marktpartijen –

in veel gevallen samen met de Van den

binnen de verschillende gezindten, en

zoals beleggers. Er komt locatiebeleid bij

Berg Groep uit IJsselmuiden (architec-

wat de opdrachtgevende kerk wil, ge-

kijken en kennis van bestemmingsplan-

ten/adviseurs/bouwkundigen), met een

beurt.” Om die reden wordt bijvoorbeeld

nen, als ook de financierbaarheid en de

bouwteamgedachte als achtergrond. Je

in de parochie Deurne getracht een deel

daaraan

marktexpertise.

mag de Stichting Kerkplan van Adrie van

van de Gerarduskerk – de voorgevel van

Je kunt beter maar niet zelfstandig gaan

Huuksloot projectbegeleider noemen.

het kerkgebouw – op waardige wijze als

hobbyen in vastgoedzaken. Wij helpen de

“Wij leveren totaal bouwmanagement

historische herinnering in tact te laten,

kerken zakelijk te denken.” Omdat kerken

als gedelegeerd opdrachtgever: wij on-

waarbij het profane gebruik voorop staat.

niet zelden ook over de omliggende gron-

derzoeken de haalbaarheid van de ver-

Kerkplan streeft er ook naar waar mogelijk

den bezitten kan herontwikkeling van een

schillende mogelijkheden, zorgen voor

kerkgebouwen te handhaven door het

kerklocatie uitgroeien tot een volwaardig

een ontwerpdefinitie, de ontwerpvoor-

gebouw opnieuw in te zetten met een

stedenbouwkundig plan. De Stichting

bereiding, begeleiden de realisatie en de

multifunctionele functie - “oplossingen die

Kerkplan houdt liefst veel in eigen hand

nazorg.” De ondersteuning die Kerkplan

kerkgemeenschappen erg aanspreken en

om andere belanghebbenden een stap

voor kerken biedt voorziet dus in een

bij de burgerlijke gemeentes meestal ook

voor te zijn. “Wij doen dat uiteraard in het

algehele projectrealisering. “De project-

de handen op elkaar krijgen.”

belang van de kerken. Het is al te vaak voor-

winst, die anders in de zakken van particu-

gekomen dat een kerk zijn gronden voor

liere ontwikkelaars zou verdwijnen, gaat

een te lage opbrengst van de hand heeft

in alle gevallen naar de kerk en naar een

gedaan, of dat er veel minder subsidie

fonds voor noodlijdende kerken die daar

voor een renovatie werd binnengehaald

in voorkomende gevallen een beroep op

dan mogelijk was. Wij staan pal voor het

kunnen doen. De Stichting Kerkplan dient

belang van het opdrachtgevende bestuur

dus niet alleen de individuele opdracht-

en proberen er in elk geval het maximum

gevende kerken, maar ook het algemeen

uit te halen, binnen een mooi plan dat het

kerkelijk belang op termijn. Onze manier

algemeen belang goed kan dienen, zoals

van werken bevalt de kerken; dat weten

in het geval van woningbouwprojecten.”

wij uit ervaring.”

Bouwteam

Emoties

Hoe groot de andere maatschappelijke

Opvallend in de herbestemmingsont-

belangen ook mogen zijn: het belang van

werpen die Van Huuksloot laat zien – zo-

de kerk is altijd de insteek van de werk-

als recentelijk in Rotterdam (Prinsekerk;

zaamheden van Kerkplan, betoogt Van

appartementen), Amstelhoek (Kruiskerk;

Huuksloot – zelf ooit kerkbestuurder tij-

woonhuis) en Deurne (Gerarduskerk;

dens de restauratie van de Grote Kerk in

dorpshuis en laagbouw) – is dat er weinig

Gorinchem. “Het zijn toch jouw gronden

taboes meer lijken te zijn op het gebied

en gebouwen? Waarom zou een ander

van hergebruik van kerken. “Voorop staat

daar dan meer profijt van mogen trek-

dat wij de professionaliteit bieden om

ken dan jijzelf?” Bij herbestemming van

voor onze opdrachtgever het maximum

gerelateerde

Kerk & Leverancier

■

67

strategisch beheer levert optimaal rendement

de werkwijze van kerkplan staat hiervoor garant Inderdaad, rendement maken op uw vastgoed!

Geen nobel streven maar een realistische mogelijkheid. Met veel kennis en ervaring inzake kerkelijk vastgoed en vooral ook kerkelijke structuren is de Stichting Kerkplan graag uw partner als het gaat om het beheer, de exploitatie en de ontwikkeling van uw kerkelijk vastgoed. De adviseurs van Stichting Kerkplan begeleiden u aan de hand van maatwerk en zoeken naar passende oplossingen.

Dat betekent de beste oplossing en optimaal rendement. Want de Stichting Kerkplan komt op voor de belangen van haar opdrachtgevers en behartigt deze. Uw belangen dus.

Stichting Kerkplan Woelse Donk 57 4207 XC GORINCHEM

t. 0183 699120 f. 0183 629322

e. info@kerkplan.nl i. www.kerkplan.nl

advies - herbestemming - herontwikkeling - nieuwbouw - restauratie

voor beheer voor eXploitatie voor ontwikkeling van uw kerkelijk vastgoed, maakt u gebruik van onze dienstverlening bij: • Herbestemming • Herontwikkeling • Maken van ontwerpen • Haalbaarheidsonderzoeken • Exploitatieopzetten • Vergunningen • Aan- en verkoop • Bouwbegeleiding • Kostenbewaking

voor reFerenties kijk op

WWW.KERKPLAN.NL

Oude meesters uit eigen collectie 2.6 | 4.9.2011

Kerk_Leverancier_197x267.indd 1

19-05-2011 11:05:14

Maatwerkreizen winnen terrein DrieTour Reizen is een gevestigde naam in volledig verzorgde groepsreizen met een interkerkelijk karakter. Bijbelse bestemmingen vormen nog steeds de hoofdmoot van het programma, en steeds vaker doet de klant daarbij een beroep op de expertise van de non-profit reisorganisatie uit Driebergen om een eigen invulling te geven aan die reizen. “Daarin kunnen wij alle organisatie uit handen nemen, binnen het vertrouwde concept van volledige verzorging en zonder onverwachte kosten�, vertelt directeur Lex Boer.

Reizen naar Bijbelse bestemmingen nog steeds in trek

70

Kerk & Leverancier

DrieTour Reizen

De vraag naar maatwerkreizen komt met

“Dat hoeft overigens niet per se een Bij-

reizen vertelt Boer – kent beperkingen

name uit de hoek van kerkgemeentes,

belse bestemming te zijn; je kunt met

maar is nog onverminderd populair.

parochies en koorgezelschappen,

ons ook naar de lijkwade van Turijn, San-

“Alle Bijbelse bestemmingen op de Wes-

die – bijvoorbeeld onder lei-

tiago de Compostela of op pelgrimsreis

telijke Jordaanoever – zoals Ramallah,

ding van een dominee

naar Rome. Eigenlijk is elke bestemming

Jericho en Bethlehem – zijn binnen ons

of elk thema mogelijk.”

programma te bezoeken, binnen het

naar die ene be-

Om aan de toenemende vraag naar

geldende ANVR-reisadvies natuurlijk.

stemming uit

groepsreizen met een specifieke invul-

Wij concentreren ons op hetgeen van

kerk-

ling tegemoet te komen, focust Drie-

belang is voor de christelijke geschiede-

historie

Tour Reizen – naast het vaste aanbod

nis, en sluiten onze ogen niet voor mo-

willen

van groepsreizen naar een groot aantal

derne ontwikkelingen. Maar als ik een

ma-

bestemmingen - steeds meer op maat-

representatieve DrieTour reis zou moe-

ken.

werkarrangementen. “Wij faciliteren en

ten noemen, kom ik nog steeds uit op

dragen mogelijkheden aan, vanzelfspre-

een 11-daagse rondreis door het Heilige

kend en indien gewenst vergezeld van

Land, met naast bovengenoemde plaat-

een presentatie bij de klant; dat contact

sen een bezoek aan Jeruzalem, de Dode

is voor ons erg belangrijk.”

Zee, Nazareth en het Meer van Galilea.”

of pastor – een reis

de

Ook reizen naar landen als Jordanië en

Heilige Land

Egypte zijn populair. En een nieuwe be-

Het bereizen van het Heilige Land – nog

stemming in het Midden-Oosten is

altijd dé bestemming voor christelijke

Syrië, met de hoofdstad Damascus ▼

Kerk & Leverancier

71

Maak een droomreis met uw eigen groep Compostella behoren tot de mogelijkheden.

Eigenlijk is elke bestemming of elk thema mogelijk.

Laat de Bijbelverhalen nog meer leven!

Eén beeld zegt meer dan 1000 woorden.

Laat daarom uw gemeente of parochie de Bijbel eens in beelden zien. Maak met hen een groepsreis naar één van de Bijbelse landen.

Maatwerk-reis

Stap in de Bijbelse voetsporen met een:

- Mozesreis door Egypte en Jordanië - Johannesreis in Turkije - Paulusreis in Turkije en /of Griekenland - rondreis door Israël Ook themareizen over Luther en Calvijn en pelgrimsreizen naar Rome of Santiago de

Samen met u stellen wij een reis samen die helemaal op uw wensen is afgestemd.

Tevens nemen wij u vrijwel al het regelwerk uit handen.

Neem vrijblijvend contact met ons op

Vraag naar Lex Boer. Hij vertelt u graag over alle mogelijkheden. Bel tijdens kantooruren 0343-512844 of stuur een e-mail naar info@drietour.nl.

Reizen in goed gezelschap I Nte r k e r k e l Ij k e r e I s o r g a N I s atI e d r I eto u r r e Iz e N p o stb u s 1 62 3970 a d d r I e b e r g e N 0343 51 2844 I N f o@d r I eto u r.N l www.d r I eto u r.N l

DrieTour Reizen

en de sporen van de vroege apostelen

vanaf het verzorgen van de tickets en

als hoogtepunten.

boeken van accommodaties, lunches, diners en excursies, tot het bijhouden

Studiereizen

van de financiële administratie en het or-

“Door onze jarenlange ervaring en goe-

ganiseren van een reisinformatieavond.

de lokale contacten in het Midden-Oos-

Daarnaast is het mogelijk DrieTour reis-

ten zijn wij goed op de hoogte van de

leiding in te zetten tijdens de reis. “Drie-

actuele ontwikkelingen”, vervolgt Boer.

Tour Reizen is een non-profit reisorgani-

“Het kan in die landen nog weleens on-

satie met een grote vaste klantenkring.

rustig zijn, maar door onze lokale con-

Wij hebben een natuurlijke band met

tacten weten wij precies wanneer het

ons publiek. Met meer dan 25 jaar erva-

wel of niet veilig is om naar het Midden-

ring zijn wij een goede reispartner voor

Oosten af te reizen. De veiligheid van de

groepen die een onvergetelijke reis naar

deelnemers staat hierbij altijd voorop.”

een Bijbelse bestemming willen maken.

Ter oriëntatie op een reis naar een Bij-

Het gaat toch vaak om reizen die je eens

belse bestemming, organiseert DrieTour

in je leven maakt. Wat dat betreft is het

Reizen studiereizen voor predikanten,

erg dankbaar werk.”

■

priesters, pastors en andere voorgangers. “Middels deze oriënterende reizen kunnen de voorgangers persoonlijk kennis maken met de landen die de achtergrond vormen van de Bijbelse geschiedenis en geïnspireerd raken om dezelfde of een gelijksoortige reis met leden uit de gemeente of parochie te ondernemen.”

Maatwerk DrieTour Reizen kan op alle aspecten doorgaan voor een moderne ANVRreisorganisatie, zegt Boer. “Onze groepsreizen kennen een relatief gemengde leeftijdsopbouw, en je ziet dat de behoeften redelijk uiteen kunnen lopen.

Wij proberen de reis zo goed mogelijk af te stemmen op de groep.

Als een deel van de groep een mountainbike wil huren en een ander deel liever wandelt, kan dat uiteraard worden ingepast in het reisprogramma.” Bij een maatwerkreis neemt DrieTour Reizen het reis-technische deel voor haar rekening,

Kerk & Leverancier

73

belangrijkste collectie middeleeuwse kunst van Nederland 74

Kerk & Leverancier

Museum Catharijneconvent is het nationale museum en kenniscentrum van christelijke kunst en cultuur

Museum Catharijneconvent, utrecht

Het museum is gehuisvest in een middeleeuws gebouw in het oude stadscentrum van Utrecht. In de vijftiende eeuw bouwden de karmelieten op de huidige locatie een klooster, genoemd naar de heilige Catharina van AlexandriĂŤ. Het klooster werd vervolgens door de johannieters ingericht als ziekenhuis en behield deze functie tot in de negentiende eeuw. Na een renovatie opende koningin Juliana in 1979 Rijksmuseum Het Catharijneconvent. Inmiddels is het gebouwencomplex opnieuw gerestaureerd, in 1995 verzelfstandigd tot Museum Catharijneconvent en zijn de themazalen in 2006 compleet aangepast aan deze tijd.

De basis voor de huidige collectie ligt in de samenvoeging van de kerkelijke collecties van het Aartsbisschoppelijk Museum en het Oud-Katholiek Museum te Utrecht en het Haarlemse Bisschoppelijk Museum, als ook de Stichting Protestantse Kerkelijke Kunst.

Daarnaast zijn belangrijke objecten opgenomen uit de bisschoppelijke musea van Den Bosch en Roermond. Zo ontstond een buitengewoon diverse collectie, een combinatie van topstukken en gebruiksvoorwerpen, meer dan 60.000 objecten in totaal, waaraan nog steeds wordt toegevoegd door schenkingen, aankopen en tijdelijke bruiklenen.

We vroegen enkele museummedewerkers hun favoriete werken aan ons voor te stellen. De kwaliteit en diversiteit van de collectie van Museum Catharijneconvent komt daarbij mooi naar voren. Laat u inspireren en wees welkom om in Utrecht deze prachtige werken zelf binnenkort eens van dichtbij te komen bekijken!

â–ź

Kerk & Leverancier

De Refterzaal in Museum Catharijneconvent, waar middeleeuwse kunstwerken worden getoond.

75

Band van de Lebuïnuscodex, Keulen, 12e eeuw, eikenhouten borden met leer, zilverwerk, stenen, reliefs in walrustand, ABM m901 Deze prachtige boekband omsluit een rijk geïllustreerd handschrift uit het midden van de negende eeuw, dat de volledige tekst bevat van de vier evangeliën. Hij is versierd met vier reliëfs van walrustand, die de vier evangelisten voorstellen. De grote steen in het midden is een antiek kopje van de Romeinse god van de drank, Bacchus, dat door de middeleeuwse maker van de boekband kennelijk is geïnterpreteerd als de beeltenis van Christus.

Het handschrift wordt ten onrechte in verband gebracht met Lebuïnus, een belangrijke geloofsverkondiger die werkzaam was in het oosten van ons land onder de Saksen. Het kan nooit door hem zijn gebruikt, want Lebuïnus overleed in 773. Wel is het zo, dat de Lebuïnuscodex in Oost-Nederland werd gevonden. Een van de grondleggers van Museum Catharijneconvent, Mgr. Van Heukelum, trof het bij toeval aan in Deventer op de zolder van een koster. Dit topstuk uit de collectie van het museum deed daar, in doeken gewikkeld, dienst als verzwaring van de linnenpers. Van Heukelum kwam met de koster overeen dat de Lebuïnuscodex mocht worden meegenomen naar Utrech, in ruil voor een zware steen als gewicht op de linnenpers. Een sterk staaltje acquisitiebeleid!

Ruud Priem, inhoudelijk directeur

Hamer van Sint-Maarten, 12e–14e eeuw; hamersteen: 1000-700 v. Chr., serpentijnsteen, hout, zilver, OKM m38 In een levensbeschrijving van Sint-Maarten, geschreven rond 420, staat dat hij zijn bekendheid mede verkreeg omdat hij heidense tempels en afgodsbeelden kapotsloeg en op de vrijgekomen plaatsen kerken liet bouwen. Op basis van dit verhaal werd een heidense – en waarschijnlijk toen ook al onverklaarbare – serpentijnstenen hamerkop uit ca. 1000 voor Christus, die zich in de middeleeuwse Utrechtse kerkschat bevond, al snel beschouwd als reliek van Sint-Maarten. Rond 1300 werd de hamerkop voorzien van een houten steel en een zilveren vatting met een tekst die gebruik door Sint-Maarten legitimeerde.

In de kerkinventarissen van de Utrechtse Domkerk komt de hamer slechts eenmaal voor. In 1504 schreef men: ‘de hamer van Sint Maarten, waarmee hij de duivel versloeg’. Sprak men op de zilveren tekstband nog over afgodsbeelden waartegen Maarten de hamer aangewend zou hebben, tweehonderd jaar later kreeg de legende door het noemen van de duivel een veel spannender wending.

Anique de Kruijf, interim conservator

Heilige Familie, Adriaen van Wesel, ca. 1475-1480, eikenhout, ABM bh471 Dit beeld toont een huiselijk familietafereel. Het kind Jezus helpt zijn vader Jozef bij het opmeten van een balk. Op de voorgrond staat een mandje met gereedschap. Achter Jezus en Jozef zit Maria in een boek te lezen. In de late Middeleeuwen werd de Heilige Familie, ofwel Maria, Jozef en Jezus, vaak ‘huiselijk’ verbeeld. Door te laten zien dat ook zij alledaagse bezigheden uitvoerden, kon de gelovige zich beter inleven in het leven van Jezus Christus.

Het beeld is gemaakt door Adriaen van Wesel (ca. 1417-1499), een van de belangrijkste beeldhouwers uit de Noordelijke Nederlanden. Van Wesel werd in 1417 geboren in Utrecht, waar hij zijn hele leven woonde en werkte. Zijn reputatie als beeldhouwer reikte tot ver buiten de stadsmuren. Hij kreeg belangrijke opdrachten, zoals die voor een groot altaarstuk in de Sint-Janskerk in Den Bosch. Hiervan is een aantal fragmenten bewaard gebleven. Mogelijk behoort ook deze Heilige Familie daartoe.

Micha Leeflang, conservator

76

Kerk & Leverancier

Museum Catharijneconvent, utrecht

Interieur van de Grote Kerk te Alkmaar, Pieter Saenredam, 1635, olieverf op paneel, BMH s124 Sereen baadt de Sint-Laurenskerk te Alkmaar in het zachte licht dat door hoge ramen op de gotische gewelven valt. Met mathematische precisie legde Pieter Saenredam (1597-1665) in 1635 dit interieur vast. Het kleine schilderij is kenmerkend voor zijn oeuvre, dat bestaat uit interieurs en exterieurs van kerken. Saenredam streefde ernaar om bestaande kerkinterieurs zo realistisch mogelijk vast te leggen. Ter plekke maakte hij nauwkeurige schetsen en voerde hij metingen uit, die als basis dienden voor een constructietekening. De tekening vertaalde Saenredam vervolgens in olieverf op paneel. Met zijn zorgvuldige voorbereiding week hij af van eerdere architectuurschilders, van wie het werk vaak op fantasie berustte.

Op het eerste gezicht weerspiegelt dit protestantse kerkinterieur de werkelijkheid. Toch voegde Saenredam eigenaardige details toe. Zo knielt een man voor een katholiek altaar en staan hoog tegen de wand gotische beelden. Deze fictieve katholieke elementen voegde de protestantse Saenredam waarschijnlijk toe op verzoek van een katholieke opdrachtgever.

Marije de Nood, educatief medewerker

Kist waarin de originele stukken van de Statenvertaling werden bewaard, 1662, hout, metaal, SPKK v39 In 1637 verscheen een nieuwe bijbelvertaling, genoemd naar de opdrachtgevers ervan, de Staten-Generaal. Die hadden tijdens de Synode van Dordrecht in 1618/19 daartoe opdracht gegeven. Deze Statenvertaling heeft grote invloed gehad op de Nederlandse taal en wordt in sommige kringen nog altijd gebruikt.

De gecorrigeerde vertalingen, de zogenaamde Autographa, werden zorgvuldig bewaard in het stadhuis te Leiden, de stad waar de vertalers bijeenkwamen. Om te voorkomen dat de losse stukken verspreid raakten, werden ze bij elkaar gebonden en borg men ze op in deze kist die, ook op kosten van de Staten-Generaal, in 1663 werd vervaardigd. Om de drie jaar controleerden afgevaardigden van de Staten-Generaal én van de kerk de inhoud van de kist volgens een plechtig ceremonieel, voorafgegaan door gebed, besloten met dankzegging en gevolgd door een smakelijke maaltijd besproeid met mooie wijnen.

Tanja Kootte, conservator

Dear Son, video-installatie, Rini Hurkmans, 2003, speeltijd: 6 minuten Een vrouw vouwt op haar schoot voortdurend een wit overhemd. Tijdens deze eenvoudige, eindeloos lijkende handeling veranderen de kleuren van het interieur en de kleding van de vrouw.

De stoffen zijn afkomstig uit uiteenlopende tijdsperiodes en uit verschillende delen van de wereld. De vrouw zelf verandert van jong naar oud.

Intussen is te horen hoe de vrouw in gedachten een brief voorleest aan haar dode zoon. De tekst hiervan, in het Engels, is een door de kunstenares bewerkte versie van een anonieme brief die zij vond op internet.

In 2006 heeft Museum Catharijneconvent deze video-installatie aangekocht. Het is een hedendaagse versie van een Piëta, Maria met het dode lichaam van Jezus op haar schoot. De film maakt grote indruk omdat het verhaal van de moeder en de zoon direct refereert aan alle moeders en zonen.

Anite Haverkamp, educatief medewerker

■

Kerk & Leverancier

77

78

Kerk & Leverancier

Content Orgels

‘Klank pijporgel authentiek te reproduceren’

Digitaal orgel flexibel inzetbaar Gezien de rijke orgelcultuur in Nederland mag het geen toeval heten dat er naast het pijporgel ook een markt is voor digitale orgels. Daarin voorziet Content Orgels uit Ermelo al sinds 1980. Het bedrijf is één van de weinige producenten in de wereld, heeft een eigen ontwikkelingsafdeling en heeft de ambitie om de klank van het traditionele pijporgel zo goed mogelijk te realiseren. “Door de jaren heen hebben wij onze digitale orgels met behulp van ervaren organisten ontwikkeld tot een kwaliteitsproduct op niveau”, vertelt marketingverantwoordelijke Harry Koning.

Content Orgels heeft een uitgebreid as-

melo, weegt 200 à 300 kilo en is inclusief

authenticiteit van het pijporgel bena-

sortiment aan digitale orgels – hetzij in

kabinet bijna 2 meter hoog. Ondanks de

deren met zijn digitale producten? Ko-

kabinet, hetzij in een laag meubel, voor

beperkte afmetingen oogt een orgel

ning: “Eind jaren tachtig zijn wij overge-

thuisgebruik en voor gebruik tijdens

van Content klassiek. Dat een digitaal

stapt van analoge naar digitale orgels.

diensten. Harry Koning legt uit: “Voor de

orgel zich kan meten met de traditione-

Content Orgels is dus van oorsprong

klank van een digitaal orgel maakt het in

le grote pijporgels in de kerken is echter

een echte orgelbouwer. Wij gebruiken

principe niet uit hoe groot het meubel

niet alleen een kwestie van klank en uit-

nieuwe technieken om de mogelijkhe-

is; desnoods kan de pure klank van een

straling. “Ons assortiment is afgestemd

den van onze orgels te vergroten, maar

pijporgel in de huiskamer worden gere-

op de vraag, en ondanks het feit dat een

doen geen concessies aan kwaliteit. Wij

produceerd via een klein behuisd orgel

digitaal orgel gemiddeld zo’n tien keer

ontwikkelen de orgels helemaal zelf

met slechts één klavier. Voor een groter

goedkoper is dan een pijporgel, heeft

om dit te kunnen waarborgen – tot de

orgel met meer registers en luidsprekers

die vraag een praktische oorsprong:

microchips aan toe – en maken daarbij

is vaak een ruime kastombouw nodig of

door de secularisatie zijn veel kerken

gebruik van kwaliteitsmaterialen, -leve-

gewenst, simpelweg om alle registers

financieel niet draagkrachtig genoeg

ranciers en vaklieden. Onze opname-

een plek te kunnen geven. Bovendien

voor onderhoud van hun pijporgel, ter-

technieken gaan uit van een zo puur

draagt een kastombouw bij aan een be-

wijl men toch de klank wil waaraan men

mogelijke reproductie van de originele

tere klankbeleving.”

zo gehecht is.”

tonen, er wordt uitvoerig getest en wij zijn altijd alert op nieuwe ontwikkelin-

Een standaard digitaal orgel van Con-

‘Samples’

gen.” Een goed voorbeeld is de in 2005

tent, dat onlangs een nieuwe fabriek be-

Een digitaal orgel biedt dus flexibiliteit.

geïntroduceerde Mondri Classic – een

trok op bedrijventerrein Veldzicht in Er-

Kan Content Orgels de degelijkheid en

orgel waarin volop gebruik gemaakt ▼

Kerk & Leverancier

79

Klasse voor uw kerk!

All rrui A u m de ui dert rttig g jjaa aarr zi zijn jn n wij wijj als ls H Hol olla ol land dse orgelb ge elb l ou ouw we er we were reld re ld dw wiijd d act ctie ief. f. Vel ele e ke erkken n mak aken geb aken e ru uiikk van a onz n e kw kwal aliite eittssp pro rodu duct c en ct n. Za Zang grriijk jk,, co comp mple mple leet e en et du uurrza aam m. Me et re ech ht e ee en in nve vest ster st e in er ng diie lo oon ont. t . Inf nfo ormeerr naa orm or ar d de e m mog o elijkog k he hede ede den in nu uw w ke kerkg rkkgebo ouw uw en ma maak ak een e affspra afs spra aakk met één én van an onz nze ad dviseurs.

Bezo Be zoekk alvva asst on o ze e web ebssite voor de nieuwe ni euwe C Can anta tate ta t 34 46 6 en o on nze e ins nsta tallat a ie ies.

Mariënhoef 7 I 3851 ST Ermelo I Telefoon (0341) 55 48 76 I info@contentorgels.nl I www.contentorgels.nl

Content Orgels

wordt van een geavanceerde, zelf ont-

een gestage groei.” Mede vanwege de

gaar Csaba Kiraly en Kalevi Kiviniemi uit

worpen microchip en hoogwaardige

flexibele inzetmogelijkheden van het

Finland en leverde onder meer aan de be-

‘samples’. De laatste term wordt gebruikt

digitale orgel wordt ook in het buiten-

roemde Almudena Kathedraal in Madrid

om de digitale opnames aan te duiden

land een steeds prominentere plaats

en de Kathedraal van Paramaribo. Voor dit

die ten grondslag liggen aan de orgel-

ingeruimd voor Content Orgels. “Afrika

laatste project reisde een team van speci-

tonen. “Die nemen wij zo dicht mogelijk

en Azië zijn groeimarkten voor ons, met

alisten af naar Suriname en de inzegening

op de pijp van het bronorgel op - toon

name Zuid-Korea. In sommige landen

van het eerste orgel in de kathedraal in 22

voor toon, en het nabewerkingsproces

heeft het pijporgel gewoon niet veel

jaar werd bijgewoond door de Surinaam-

– met elementen als de toevoeging van

kans vanwege het klimaat. De vochtig-

se president. In het muziekcentrum van

galm en de klankkleur - wordt begeleid

heidsgraad is een dermate groot pro-

Tbilisi (Georgië) installeerde Content Or-

door ervaren organisten.”

bleem dat de orgels die er staan veelal

gels zelfs een groot vierklaviers orgel met

in belabberde toestand zijn. Vorig jaar

54 registers. Een groot pijpenfront met

Buitenland

was ik in Suriname waar ze elke dienst

een resonatorsysteem van maar liefst 18

Met een representatief aantal dealers in

de ramen van de kerk open zetten! Voor

meter breed zorgt aldaar voor een brede

Nederland bedient Content Orgels een

een pijporgel is dat funest; digitale or-

en draagkrachtige klank, meldt de web-

markt die ondanks het teruglopende

gels hebben daar geen hinder van.”

site. “Een digitaal orgel levert niet alleen

kerkbezoek groeit, vertelt Koning. “In

een prima geluid in huiskamer en kerk,

Nederland bestaat een rijke orgelcultuur

Inbouw

het is in sommige gevallen ook nog eens

die met liefde en gevoel voor traditie

Koning benadrukt nogmaals dat het

een goede vervanger van het klassieke

wordt beleden; omdat wij in staat zijn

niet alleen gaat om prijs en omvang,

pijporgel. Wij kunnen zelfs een digitaal

aan die cultuur een bijdrage te leveren

maar ook om kwaliteit en vakmanschap.

orgel laten bouwen waarbij de klassieke

met een flexibel bruikbaar kwaliteitspro-

Content Orgels maakte concertorgels

ombouw van het pijporgel behouden

duct, tonen wij in ons 30-jarig bestaan

op maat voor organisten als de Hon-

kan blijven”, besluit Koning.

Kerk & Leverancier

■

81

Adviesbureau ontzorgt kerkmonumenten 82

Kerk & Leverancier

Monumentenadviesbureau Conserf

Gedegen en tijdige Brim-aanvraag

‘meer dan noodzakelijk’ Monumentenadviesbureau Conserf bestrijkt een brede range aan diensten – van subsidieadvies tot aan totaal bouwmanagement. “Eigenlijk kun je stellen dat wij monumentenbezitters compleet kunnen ontzorgen; dat geldt uiteraard ook voor eigenaars en beheerders van kerkgebouwen”, zegt relatiemanager Charlotte Prinsen. “Monumentenonderhoud en de bijbehorende regelgeving is werk voor professionals.”

Om een goed beeld te krijgen van wat

Brim

konden worden bij de Rijksdienst voor

Conserf kan betekenen voor gemeentes

Kerkgebouwen zijn qua benadering

het Cultureel Erfgoed.”

en parochies vormt een blik op de uit-

geen uitzondering als het gaat om mo-

voerige website www.conserf.nl al een

numentendeskundigheid, zegt Prinsen;

Aanvraag

aardig opstapje. Het bureau biedt een

wel is vaker dan gemiddeld sprake van

De bodem van de subsidiepot was

twintigtal afzonderlijke diensten aan,

achterstallig onderhoud en ontbreekt

dan ook al snel in zicht. “Helaas worden

van cultuurhistorisch onderzoek, bouw-

vaak de nodige knowhow bij de beheer-

er steeds meer Brim-aanvragen inge-

kundige inspecties, onderhoudsplan-

ders over de projectaanpak. “Dat laatste

diend en zijn de financiële middelen

nen tot directievoering; toch is enige

is geenszins een verwijt. Onderhoud van

die het rijk beschikbaar stelt lang niet

duiding nodig, meent Prinsen. “Een op-

monumenten is gecompliceerde materie

voldoende om alle aanvragen te ho-

somming van de genoemde diensten

en dat begint al bij de subsidie-aanvraag.”

noreren. Er moeten bij de RCE dan ook

doet ons aanbod eigenlijk tekort, want

Op dat gebied is er sinds 2010 veel ver-

keuzes gemaakt worden. Dat betekent

wij beantwoorden de maatwerkvraag

anderd: het Brim – de instandhoudings-

vaak dat de aanvragen helemaal tip-top

van de klant; in die zin is het logisch dat

subsidie van het Rijk – wordt niet zomaar

in orde moeten zijn; bij een kleine fout

wij een veelvoud aan diensten aanbie-

meer toegekend; er is minder geld be-

of onduidelijkheid kom je al snel weer

den, maar elk project is eigenlijk een

schikbaar en het aantal aanvragen over-

onderop de stapel te liggen en onderop

unieke optelsom van al onze kennis en

schreed dit jaar het beschikbare bedrag

de stapel betekent geen Brim-subsidie

kunde. Het gaat zelfs zo ver dat wij soms

in ruime mate. “Om een idee te geven:

meer”, aldus Prinsen. “Wij kunnen de

aan architecten moeten uitleggen dat

aanvragers stonden al heel vroeg in de

Brim-aanvraag voor kerken van kop tot

Conserf geen restauratie-architect is,

rij op zaterdag 15 januari – de dag dat de

staart doen, middels een periodiek in-

maar een adviesbureau.”

aanvragen voor de Brim 2011 ingediend

standhoudingsplan.”

Kerk & Leverancier

▼

83

CONSERF

M O N UM E N T E N Z O R G Een onafhankelijk monumenten adviesbureau dat zich richt op de instandhouding van monumentale panden in heel Nederland. Wij focussen ons op het opstellen van onderhoudsplannen, het maken van onderhoudsbegrotingen en bouwhistorische opnames en het geven van restauratiebegeleiding en advies aan eigenaren van monumentale panden.

De kracht van Conserf is dat wij uniek in Nederland verschillende specialismen combineren in een multidisciplinair team, bestaande uit hoog opgeleide mensen zoals een architectuur- en een bouwhistorici, kunsthistorici, interieurspecialisten, bouwkundigen en ervaren bouwkundig inspecteurs (NEN 2767).

Het ontzorgen van de monumenteigenaar is ons streven.

CONSERF Monumentenzorg Steenschuur 11 Postbus 11057 2301 EB Leiden

T (0)71 572 53 28 info@conserf.nl www.conserf.nl

Monumentenadviesbureau Conserf

Klanten op dit terrein zijn onder meer

een volgende stelling. “Gaat het om fi-

eeuws bouwwerk met een vroeg 17-de

de Hooglandse Kerk en de Marekerk in

nancierbaarheid van onderhoud en res-

eeuwse trapgevel. Die datering komt

Leiden, waarvoor Conserf ook de meer-

tauratie, dan sturen wij op zinvol bezui-

voort uit eigen onderzoek. “En ook de

jarenonderhoudsplannen maakte. “In-

nigen. Iedereen weet dat het uitstellen

uitvoering van de benodigde restaura-

schakeling van een adviesbureau kan

van noodzakelijk onderhoud uiteindelijk

tie is door ons bureau gedaan, uiteraard

veel opleveren. Het is zoals een boek-

meer geld kost. En belangrijk is om te

op basis van een algehele bouwhisto-

houder: als je ermee begint denk je ‘dat

erkennen dat niet alles afhankelijk moet

rische en archeologische rapportage.”

kost mij geld’, maar achteraf levert het

zijn van subsidie. In dat kader pleiten

Op de Open Monumentendagen 2010

veel op. Monumentenonderhoud en de

wij voor een verruiming van de wette-

leidde het personeel van het monu-

bijbehorende regelgeving is werk voor

lijke mogelijkheden in de bedrijfsvoe-

mentenadviesbureau zo’n 2.000 bezoe-

professionals.”

ring van kerken.” Conserf betrok recen-

kers rond aan het Steenschuur nummer

telijk zelf ook een monumentaal pand:

11. “Dit pand past volledig bij de uitstra-

Aansprakelijkheid

‘t Bruggehoofd aan het Steenschuur in

ling van Conserf; dat behoeft denk ik

Bij Conserf werken dan ook voorname-

het centrum van Leiden – een 15-de

geen verdere uitleg”, besluit Prinsen. ■

lijk hbo+-ers met een bouwkundige en kunsthistorische achtergrond, toegespitst op vakaspecten als archeologie en interieur. In de portefeuille van het monumentenadviesbureau

bevinden

zich verder onder meer de Cuneratoren in Rhenen, de Agnietenkapel in Gouda, het Museum Catharijneconvent in Utrecht en verscheidene koninklijke paleizen. Conserf verrichte bijvoorbeeld een conditiemeting NEN2767 (gebrekenregistratie) voor Paleis ‘t Loo en de Beurs van Berlage. Prinsen: “Wij zijn lid van de VAM – de branchevereniging Adviesbureaus Monumentenzorg – en inmiddels ook gecertificeerd; dat is bijvoorbeeld belangrijk in verband met aansprakelijkheid. Met waardevolle objecten dient secuur te worden omgegaan. Voor kerken betreft dat bijvoorbeeld extra aandacht voor het subsidietraject, het interieur en werken op hoogte.”

Financiering De financiële situatie van kerken is vandaag de dag niet altijd even florissant, is

Kerk & Leverancier

85

Projectinrichter blijft specialist met brede scope

‘Niet elke stoel is een kerkstoel’ De kerkelijke wereld is er een van ‘blijvende verandering’: een duurzame inhoudelijke boodschap wordt gecombineerd met krimp of groei van de gemeente of parochie, en aanpassing van de behuizing en inrichting van het kerkgebouw blijft aan de orde van de dag. Projectinrichter Offex uit Leerdam combineert een breed assortiment kerkmeubilair met de nodige productvernieuwing en het advies van een specialist.

De ene gemeente of parochie streeft

op comfort en uitstraling dan vroeger –

nante basismateriaal is van kerkstoelen,

naar multifunctioneel ruimtegebruik, of

mede als gevolg van het groeiend aantal

maar de vraag naar comfortabele, ge-

wordt daartoe gedwongen door de om-

multifunctionele gebouwen, maar wij blij-

stoffeerde zittingen neemt wel toe. Een

standigheden; de andere bouwt nieuw

ven alle opties openhouden voor de klant.

comfortabele zitting, een bijbelvak, plus

en besluit de aloude massieve kerkban-

Die ervaring komt voort uit het feit dat je

een beveiligde koppeling, dat is toch

ken te vervangen door koppelbare en/

dagelijks met elkaar om de tafel zit. Maar je

wel wat de moderne kerkstoel van een

of stapelbare stoelen. In enkele gevallen

moet wel blijven vernieuwen.”

doorsnee stapelbare stoel onderscheidt.”

Projectinrichter Offex leverde recentelijk

besluit men zelfs tot vervanging van de kerkbanken door nieuwe exemplaren. Het

Onderscheidend

aan de Grote of St.-Janskerk in Schiedam

zijn maar enkele mogelijkheden op het

Op www.kerkbanken.nl – 1 van de Offex-

en de nieuwbouwkerk De Schuilplaats

gebied van strategische keuzes in kerk-

websites – is zo’n productinnovatie te zien:

in Ede. “Wij zien over het algemeen dat

meubilair, vertelt Wim Robbertsen - eige-

het betreft stoelen die indien gekoppeld

kerkgebouwen hun meubilair multifunc-

naar van kerkelijk projectinrichter Offex.

de uitstraling bezitten van een kerkbank.

tioneel gaan gebruiken, maar er wordt

Robbertsen heeft 20 jaar ervaring met de

Andere noviteiten van de projectinrichter,

nog steeds nieuw gebouwd in de bloei-

veranderende behoefte in kerkelijke in-

die samenwerkt met een Duitse fabrikant,

ende kerkgemeenschappen van ons

richting, maar houdt vast aan een breed

is een lendesteun in de rugleuning. Niet

land – in De Schuilplaats staan meer dan

assortiment. “Het accent verschuift over-

iedere stoel is immers een kerkstoel. “Over

1000 stoelen in de kerkzaal. De aanschaf

duidelijk van bank naar stoel – wij groeien

het algemeen kun je zeggen dat hout – al

van kerkmeubilair – en daarbij rekenen

toe naar 90% stoel; er ligt iets meer nadruk

dan niet gebeitst – nog steeds het domi-

wij ook het door ons te leveren liturgisch meubilair, de garderobe-inrichting, communicatiemiddelen en speciale oplossingen voor jeugd- en koffieruimte – is geen bouwkundige zaak, maar projectadvies wordt altijd op prijs gesteld, merken wij.

Offex kan tegemoetkomen aan de maatwerkvraag van de klant omdat wij een specialist zijn.”

■

Offex

Kerk & Leverancier

87

Bewegen als je blind bent?

Ja, natuurlijk!

Bewegen is gezond. Dat geldt zeker voor blinden en slechtzienden. De Vereniging BartimĂŠus Sonneheerdt steunt daarom bewegingsprojecten voor mensen met een visuele beperking, jong en oud. Help mee en geef via giro 400 40 40.

Vereniging BartimĂŠus Sonneheerdt Postbus 60 3940 AB Doorn Telefoon (0343) 52 68 52

www.steunbartimeus.nl

&

Passie Realisme Orgelmakerij Steendam

90

Kerk & Leverancier

Orgelmakerij Steendam

Sicco Steendam is een ware liefhebber van het orgelvak. “Al vanaf mijn achtste weet ik dat ik orgelbouwer wilde zijn.” Met zijn vader, die amateurorganist was, reisde de jonge Sicco stad en land af om orgelconcerten te bezoeken; “al vroeg was ik gefascineerd door de klank van het instrument.” De laatste jaren probeert de inmiddels 25 jaar bestaande Orgelmakerij Steendam zich met slimme werkmethoden te onderscheiden, “om het orgel zowel voor onszelf als voor de koper betaalbaar te houden.”

Alles begon echter met een jeugdpas-

onderhouden en dat merk je in de voort-

kennen aan vakmanschap, een groot

sie. De ondernemende Sicco Steendam

varendheid waarmee het onderhoud

netwerk in de kerkelijk wereld en een

kreeg natuurlijk orgelles en koos op de

wordt aangepakt – een groot verschil

scherp oog voor wat belangrijk is. “En

LTS elke vakrichting die met de bouw

met Nederland, waar inzamelingen nodig

dan gaat het zowel om het voorkomen

van pijporgels van doen kon hebben.

zijn en deelsubsidies. Ik vind het prima

van ondoordachte sloop als om de be-

“Houtbewerking, Metaalbewerking en

dat men zich bewust is van de waarde

taalbaarheid van een vak met enorme

Elektrotechniek; ik heb min of meer mijn

van zaken en wat het kost, maar het is wel

investeringskosten.”

eigen rooster gevolgd.” Op achttienjarige

ons erfgoed. Gelukkig worden er diverse

leeftijd kwam Steendam in dienst bij de

stichtingen opgericht, zoals de achtereen-

De eerste stap in de weg omhoog is de

gerenommeerde orgelmaker Vierdag in

volgende Stichtingen Oude Groningse,

prijs van de orgels zelf – essentieel in

Enschede. “Het vak van orgelbouwer kun

Friese en Hollandse Kerken en dat brengt

een tijd waarin kerken steeds minder te

je tenslotte alleen leren in de praktijk.” Als

ook extra aandacht voor pijporgels met

besteden hebben. Orgelmakerij Steen-

orgelbouwer ontwikkelde hij een eigen

zich mee.” Een twintigtal orgelmakers

dam is sinds twee jaar een eenmansbe-

stijl en specialiseerde zich in de vroeg-

zijn er nog in Nederland en dat aantal

drijf dat dankzij de samenwerking met

romantische Nederlandse orgelklank

zal teruglopen voorspelt Steendam – om

zzp-ers en buitenlandse partijen en een

van rond 1850; Steendam begon voor

meerdere redenen. “Door de euro zijn wij

slimme logistiek een betere prijskwali-

zichzelf in 1986 met nieuwbouw, restau-

duurder geworden in vergelijking met de

teitverhouding hoopt te bieden – on-

ratie en intonatie, vanuit een opvallend

ons omringende landen; dat komt nog

danks de krimpende markt. “Dat doen

Mondriaan-pand in het Groningse Rood-

eens bovenop de leegloop in de kerken,

wij in samenwerking met een vakbe-

eschool. “Het einde van Nederland mis-

die mijns inziens groter is dan zou moe-

kwame Tsjechische orgelmakerij, waar-

schien, maar wel lekker dicht bij Noor-

ten. Daarbij komt dat men in Nederland

door wij goedkoper kunnen bouwen

wegen”, zegt Steendam zonder ironie.

prijs boven kwaliteit verkiest en daardoor

met behulp van moderne technieken.

gaan vele goede orgelmakers op termijn

Een andere oplossing voor de betaal-

Staat

verdwijnen, voorspel ik; opvolging is toch

baarheid is het aanbieden van tweede-

Noorwegen is immers een belangrijke

al moeilijk te vinden. Met mijn 54 jaar ben

hands orgels; daarvan komen er steeds

afzetmarkt voor de orgelbouwer, die

ik nu al één van de jongsten.”

meer beschikbaar vanwege kerksluitin-

momenteel het 37 jaar oude Ernest Jun-

gen. Wij maken het mogelijk een goed

ker-orgel van de Nanset Kirke in Larvik

Tweedehands

tweedehands exemplaar aan te bieden

schoonmaakt en herintoneert. “In Noor-

De ware liefhebber van het pijporgel-

tegen de helft van de prijs van een

wegen worden de kerken door de staat

makersvak is volgens Steendam te her-

nieuwe orgel.”

■

Kerk & Leverancier

91

Er zijn orgels…. én er bestaan orgels van Steendam.

Jarenlang vakmanschap en liefde voor het vak laten de kwaliteit van onze handgemaakte orgels tot grote hoogten stijgen.

De Steendamorgels worden tot 9 meter hoogte in eigen atelier afgebouwd, dus het plaatsen en afmonteren in uw kerk gaat veel sneller en bezorgt aanmerkelijk minder overlast. En… het is op die manier nog een stuk voordeliger ook! Duurzame, eersteklas materialen en een doordachte constructie geven elk Steendamorgel precies die kwaliteit en draagkrachtige toon, waar u naar zoekt.

Op maat gemaakt en exact volgens uw wensen.

Wij hebben een coöperatieve samenwerking met een team ervaren Tsjechische orgelbouwers. Onze orgels zijn in heel Nederland en in diverse buurlanden te vinden.

Tevens hebben wij tweedehands orgels die aangepast kunnen worden aan uw situatie. Wij geven zelfs 15 jaar garantie.

Een orgel van Steendam klinkt naar een nadere kennismaking.

Belt u ons voor een geheel vrijblijvende afspraak of kijk op onze uitgebreide website.

www.orgelmakerijsteendam.nl Westerdijkstraat 21 9983 PR Roodeschool tel. 0595-412261

Uw glas-in-lood, onze zorg !

• Glas-in-lood restauratie • Nieuw glas-in-lood • Gebrandschilderd glas-in-lood • Glassappliqué • Glasfusing • Glasmonumenten • Gast-atelier voor kunstenaars

bv Glasbewerkings Bedrijf Brabant “GBB”

Van der Wal glas-in-lood bv

Kapitein Hatterasstraat 10 5015 BB Tilburg Tel: 013-5325110

Het Hoge 5 7251 XT Vorden Tel: 0575-555742 Van Oldebarneveldstraat 83 6828 ZN Arnhem Tel: 026-3706731

Mail: info@gbb.nl Web: www.gbb.nl

Mail: info@vanderwal-glasinlood.nl Web: www.vanderwal-glasinlood.nl

Totaaloplossingen in

glasbewerking Glasbewerking is een ambacht dat raakt aan de kunsten; niet voor niets heeft GlasbewerkingsBedrijf Brabant een kunstenaarsatelier voor projectmedewerkers in huis, dat momenteel wordt uitgebreid tot 400 m². De Tilburgers, die recentelijk de restauratie van de Sint-Jan in ‘s-Hertogenbosch afrondden, regelen tevens de bouwkundige installatie van nieuwe en gerestaureerde monumentale glaspartijen voor hun opdrachtgevers.

Het begrip glasbewerking gaat verder

reliëfvorming door middel van zand-

drijf Brabant (GBB), en spreekt het meest

dan glas-in-loodwerk, legt directeur

stralen is te bewonderen in de deuren

tot de verbeelding – ook in het heden,

Frank Coolen uit. “Brandschilderen, etsen,

en raampartijen van bedrijven als Ra-

stelt Coolen. “En daarbij gaat het niet al-

zandstralen, glasappliqué en glasfusing

bobank en Hema. Glasappliqué slaat

leen om kerken. Glas-in-loodwerk werd

zijn de vijf kernbegrippen uit de glasbe-

op het verlijmen van (gekleurd) glas, en

binnen sommige kunststromingen ook

werking.” Bij brandschilderen wordt de

glasfusing betreft het vormen en ver-

in wereldlijke gebouwen veelvuldig

schildering op het glas gebrand in een

smelten van (gekleurd) glas. Maar glas-

toegepast, zoals in de Jugendstil-perio-

oven; bij etsen gaat het om chemische

in-loodwerk blijft de primaire passie van

de. En nu zie je aan de opdrachten van

bewerking van glas en het resultaat van

het zestig jaar oude GlasbewerkingsBe-

diverse kunstenaars dat de belangstel-

94

Kerk & Leverancier

Glasbewerkingsbedrijf Brabant

ling voor hen en opdrachtgevers weer

middel van metalen binnenkozijnen,

ware het een gordijn en dat heeft een

terugkomt. Ons vak blijft nieuwe gene-

na de installatie van nieuwe beglazing

schitterend effect voor de buitenwereld.

raties kunstenaars inspireren. In 2006

in een tot appartementengebouw ge-

Wij noemen dat een ‘museale oplossing’.

ontwierp Gerhard Richter nog een grote

transformeerde kerk. Als het donker is

Gelukkig is er voor dit soort projecten

raampartij voor de Dom in Keulen, en de

sluiten de bewoners deze panelen als

nog steeds geld beschikbaar.”

■

Nederlander Marc Mulders realiseerde de afgelopen 10 jaar grote raampartijen in diverse kerken, waaronder de Sint-Jan in Den Bosch.”

‘Museaal’ Nieuwe glas-in-loodontwerpen uitgevoerd door GlasbewerkingsBedrijf Brabant (met kunstenaar Marc Mulders als opdrachtnemer) zijn bijvoorbeeld te bewonderen in de entreepartij van het Maasstad Ziekenhuis in Rotterdam, dat onlangs in gebruik werd genomen. Maar restauratie is de hoofdactiviteit (65%) van de glas-in-loodafdeling van het Brabantse bedrijf. “Te restaureren glasin-loodramen worden op zorgvuldige wijze naar Tilburg overgebracht, waarna de restauratie door louter geschoolde vakmensen wordt begeleid. Nieuwe ramen worden in samenwerking met externe kunstenaars gerealiseerd, met ondersteuning van onze academisch geschoolde (vak-)medewerkers. Wij beschikken over 5.500 kleuren glas - waarvan circa 1.000 op voorraad - en diverse maten loodprofielen.” Ook de bouwkundige installatie van nieuw ontworpen dan wel gerestaureerde glaspartijen wordt door GlasbewerkingsBedrijf Brabant begeleid. “Wij onderhouden daartoe goede contacten met restauratiearchitecten en aannemers; dat heeft al voor mooie oplossingen gezorgd, zoals het behoud van glas-in-loodwerk door

Kerk & Leverancier

95

wie doet wat

Administratie

Kantoor Der Kerkelijke Administraties Postbus 675, 3800 AR Amersfoort T.....................................................................+31(0)33 4671010 F.....................................................................+31(0)33 4656786 info@kkgkka.nl www.kkgkka.nl Architect/Advies bureau

A&C Presentations Nederland Ohmweg 65 67, 2952 BB Alblasserdam T.....................................................................+31(0)78 6995888 info@beamerplanet.nl www. beamerplanet.nl

Architectenburo Klamer

Wesotronic

Verlengde Schrans 116, 8932 NS Leeuwarden

Ebweg 10, 2991 LT Barendrecht T.....................................................................+31(0)180 621000 F.....................................................................+31(0)180 615000 info@wesotronic.nl www.wesotronic.nl

T.....................................................................+31(0)58 2134774 info@architektenburoklamer.nl www.architektenburoklamer.nl

Presentation Partner Signaalrood 63, 2718 SG Zoetermeer T.....................................................................+31(0)79 3619011 info@presentationpartner.nl www.presentationpartner.nl

VNB nationale bedevaarten De Steunbeer BV Havenpark 13-15, 4301 JG Zierikzee T.....................................................................+31(0)111 450930

Ad Mars Architect bna Belvederelaan 402, 8043 VD Zwolle T.....................................................................+31(0)38 4527584 F.....................................................................+31(0)38 4527586 info@admars.nl www.admars.nl

steunbeer@monumentenweb.nl www.steunbeer.com Beeld- en Geluidstechniek

A & C Presentations Nederland Ohmweg 65-67, 2952 BB Alblasserdam

Brand BBA BV Dam 67, 2950 AH Alblasserdam T.....................................................................+31(0)78 6919211 info@brandbba.nl www.brandbba.nl

T.....................................................................+31(0)78 6995888 F.....................................................................+31(0)78 6930564

Telderskade 2M, 2321 TD Leiden T.....................................................................+31(0)71 5725328 F.....................................................................+31(0)71 5725642 info@conserf.nl www.conserf.nl Beamers

Geleynse Schilderslaan 32, 9646 DA Veendam T ....................................................................+31(0)598 632369 info@geleynse.nl www.geleynse.nl

Pater van den Elsenstraat 10, 5213 CD Den Bosch T.....................................................................+31(0)73 6818111 info@lourdes.nl www.vnb-nationalebedevaarten.nl Beveiliging

Lagarde B.V. Dorpsstraat 102, 3881 BE Putten T.....................................................................+31(0)341 375757 F.....................................................................+31(0)341 375758 info@lagarde.nl www.lagarde.nl

info@beamerplanet.nl www.beamerplanet.nl

Audio Control Conserf BV Monumenten Adviesbureau

Bedevaarten

Jan van Galenstraat 28, 3115 JG Schiedam T.....................................................................+31(0)10 2460460 F.....................................................................+31(0)10 2469540 info@audiocontrol.nl www.audiocontrol.nl

Nedap Beveiligingstechniek B.V. Groenekanseweg 24a, 3737 AG Groenekan T....................................................................+31 (0)346 570104 F....................................................................+31 (0)346 572224 info-rs-nl@nedap.com www.nedap.com Bisdom

Dialoog Church Sound Bolognalaan 6, 5232 RL Eindhoven T.....................................................................+31(0)40 2420840 F.....................................................................+31(0)40 2426125 info@cantorsound.nl www.cantorsound.nl

Bisdom Haarlem-Amsterdam Postbus 1053, 2001 BB Haarlem T....................................................................+31 (0)23 5112600 F....................................................................+31 (0)23 5112629 info@bisdomhaarlem-amsterdam.nl www.bisdomhaarlem-amsterdam.nl Bijbels

Archit.maatsch.Groeneweg & v.d.meijden Wijnstraat 112, 3311 BX Dordrecht T.....................................................................+31(0)78 6141522 info@groenewegvdmeijden.nl www.groenewegvdmeijden.nl

Huibers & Jarring Architecten BNA Kerkewijk 65, 3901 EC Veenendaal T ....................................................................+31(0)318 522324 F.....................................................................+31(0)318 529577 info@huibersjarring.nl www. huibersjarring.nl

96

Kerk & Leverancier

Lagarde BV Dorpsstraat 102, 3881 BE Putten T....................................................................+31 (0)341 375757 F....................................................................+31 (0)341 375758 info@lagarde.nl www.lagarde.nl

Antwoord Postbus 76, 1619 ZH Andijk T.....................................................................+31(0)228 597047 info@antwoord.org www.antwoord.org

Niehoff High Tech Sound & Light Venweg 13, 7591 NR Denekamp

KBS Katholieke Bijbelstichting

T.....................................................................+31(0)541 351451

Postbus 1274, 5200 BH Den Bosch T.....................................................................+31(0)73 6133220 info@kbsuitgeverij.eu www.bijbel.net

F.....................................................................+31(0)541 355399 info@niehoff.nl www.niehoff.nl

wie doet wat

Nederlands Bijbelgenootschap Postbus 620, 2003 RP HAARLEM T.....................................................................+31(0)23 5146146 F.....................................................................+31(0)23 5342095 info@bijbelgenootschap.nl www.bijbelgenootschap.nl

Computers & Software

Matthat Software BV

Atelier Flos B.V.

Gebouw Gouwespoor Stationsplein 9G

Tuinstraat 7, 5935 BN Steyl T.....................................................................+31(0)77 3731150 info@atelierflos.nl www.atelierflos.nl

2801 AK GOUDA T.....................................................................+31(0)182 781636

Open Doors

info@matthat.nl

Postbus 47, 3850 AA Ermelo T.....................................................................+31(0)341 465000 F.....................................................................+31(0)341 412622 info@opendoors.nl www.opendoors.nl

www.matthat.nl

Boekbinderijen

Boekbinderij Kok Dorpsweg 46, 3738 CG MAARTENSDIJK T.....................................................................+31(0)346 212672 info@boekbinderijkok.nl www.boekbinderijkok.nl

Torendruk Grafische Produkties Touwslager 3, 3861 SP NIJKERK T.....................................................................+31(0)33 2458375 F.....................................................................+31(0)33 2462649 info@torendruk.nl www.torendruk.nl

Boekhandel/Antiquariaat Wever Van Wijnen bv Postbus 59, 8800 AB Franeker T.....................................................................+31(0)517 393147 F.....................................................................+31(0)517 395450 verzendboekhandel@wevervanwijnen.nl www.wevervanwijnen.nl Bouwbedrijven en Advies

Group Monument Oostrozebekestraat 54, 8770 Ingelmunster (België) T....................................................................... +32(0)51 316080 F....................................................................... +32(0)51 302237 info@monument.be www.monument.be

Atelier Tom van der Sommen Conferentie Centra

Conferentiecentrum Bovendonk Hofstraat 8, 4741 AK Hoeven T.....................................................................+31(0)165 507550 F.....................................................................+31(0)165 507560

Pagedal

De Glas-in-lood wacht

Hoveniersweg 1, 9502 BW Stadskanaal T.....................................................................+31(0)599 611000 info@pagedal.nl www.pagedal.nl Dakdekkers

T.....................................................................+31(0)572 371027 info@epdmsystems.nl www.epdmsystems.nl Drukkerijen

Amnesty International Postbus 1968, 1000 BZ Amsterdam T.....................................................................+31(0)20 6264436 F.....................................................................+31(0)20 6240889 amnesty@amnesty.nl www.amnesty.nl

INSITEMEDIA Postbus 209, 3770 AE Barneveld Hermesweg 30, 3771 ND Barneveld

E info@insitemedia.nl www. insitemedia.nl

ARTSEN ZONDER GRENZEN Postbus 10014, 1001 EA Amsterdam T.....................................................................+31(0)20 5208700 info@amsterdam.msf.org www.artsenzondergrenzen.nl

Van der Perk Drukkerij & Ontwerpstudio Van Leeuwenhoekweg 3, 2964 LJ Groot-Ammers T.....................................................................+31(0)184 688377

AUTENTIEK

info@vanderperk.nl

Oudeveen 63, 3905 WD Veenendaal T.....................................................................+31(0)6 44028983 contact@autentiek.nl www.autentiek.nl

www.vanderperk.nl Edelsmeden

De Boelelaan 1105, 1081 HV Amsterdam T.....................................................................+31(0)20 5985290 F.....................................................................+31(0)20 5985770 info@verenigingvuwindesheim.nl www.verenigingvuwindesheim.nl

Goede Doelen

Handelsweg 20, 8152 BN Lemelerveld

F....................................................................+31 (0)84 2290082

VU Windesheim

Jules Verneweg 24, 5015 BM Tilburg T.....................................................................+31(0)13 5325119 F.....................................................................+31(0)13 5325113 info@glas-in-loodwacht.nl www. glas-in-loodwacht.nl

EPDM Systems B.V

Battenweg 12, 6051 AD Maasbracht T.....................................................................+31(0)475 436439 F.....................................................................+31(0)475 436882 info@lei-import.nl www.lei-import.nl

Wichmondseweg 19, 7223 LH Baak T....................................................................+31 (0)575 441452 ellel@ellel.nl www.ellel.nl

GlasbewerkingsBedrijf Brabant “GBB”

www.bovendonk.nl

T....................................................................+31 (0)342 421155

Ellel Ministries Nederland

De Heggewikke 16, 6021 LP Budel T.....................................................................+31(0)495 430415 info@glasinloodvandersommen.com www.glasinloodvandersommen.nl

Kapitein Hatterasstraat 10, 5015 BB Tilburg T.....................................................................+31(0)13 5325110 info@gbb.nl www.gbb.nl Goede

info@bovendonk.nl

Lei Import B.V.

Christelijk onderwijs

Glas in lood

Diart Edelsmidatelier

St Christenen voor Israel

info@diartdesign.nl

Postbus 1100, 3860 BC Nijkerk T....................................................................+31 (0)33 2458824 F....................................................................+31 (0)33 2463644 info@christenenvoorisrael.nl

www.diartdesign.nl

www.christenenvoorisrael.nl

Burg.Janssenstraat 10A, 6191 JC Beek T.....................................................................+31(0)46 4377140

Kerk & Leverancier

97

wie doet wat

Chr.Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden Postbus 131, 3850 AC Ermelo T.....................................................................+31(0)341 565499 F.....................................................................+31(0)341 565495 info@cbb.nl www.cbb.nl

MAF Nederland Postbus 65, 3840 AB Harderwijk T....................................................................+31 (0)341 564488 F....................................................................+31 (0)341 560587 info@ www.maf.nl www.maf.nl

Postbus 8504 , 3503 RM Utrecht T.................................................................. +31 (0)30 8801880 F.................................................................. +31 (0)30 8801300

Geloven in een bestemming

servicedesk@pkn.nl www.pkn.nl

EEN GESCHENK VOOR HET LEVEN STE HVO QUERIDO ONS WUN WWW.KERKINACTIE.NL Wibautstraat 133 D, 1097 DN Amsterdam VRAA ERK DE BROCHGMercy T.....................................................................+31(0)20 5619090 URE Ships Holland F.....................................................................+31(0)20 5619091AAN info@hvoquerido.nl Kerk in Actie Postbus 456 3500 AL Utrecht www.hvoquerido.nl T: (030) 880 14 56 E: servicedesk@kerkinactie.nl R: ING 456 te Utrecht

PROTESTANTSE KERK NEDERLAND

Strevelsweg 700/317, 3083 AS Rotterdam

Stichting Magen David Adom Nederland

T.....................................................................+31(0)10 4102877

Postbus 34, 3009 3155 ZG Maasland

F.....................................................................+31(0)10 4101380

T.................................................................... +31(0)10 5990202

info@mercyships.nl

F................................................................... +31 (0)10 5990203

www.mercyships.nl

info@mda-nederland.nl www.mda-nederland.nlKaarsen

Kerk in Actie Postbus 456, 3500 AL Utrecht T.....................................................................+31(0)30 8801456 F.....................................................................+31(0)30 8801457 servicedesk@kerkinactie.nl www.kerkinactie.nl

Kaarsen

Missiebureau Roermond Neerstraat 49, 6041 KB ROERMOND T................................................................... +31 (0)475 386865 F....................................................................+31 (0)475 310797 info@missiebureau.nl www.missiebureau.nl

Kaarsengroothandel Coppen De Fuus 7 C, 6006 RV Weert T................................................................... +31 (0)495 537254 F................................................................... +31 (0)495 547285 info@coppenkaarsen.nl www.coppenkaarsen.nl

Ver. Nederlandse Kaarsenfabrieken B.V. Postbus 40204, 8004 DE Zwolle

Leger des Heils Spoordreef 10, 1300 EH Almere T.....................................................................+31(0)36 5398111 FW&M@legerdesheils.nl www.legerdesheils.nl

T.....................................................................+31(0)38 4657110

NCB

info@vnk-kaarsen.nl www.vnk-kaarsen.nl

Tramlaan 10, 8331 GL Steenwijk T.....................................................................+31(0)521 519064

Hoogeland-Kristen

info@ncb.nl

Scheepvaartweg 17, 6041 TE Roermond

www.ncb-bond.nl

T.....................................................................+31(0)475 332051 F.....................................................................+31(0)475 334610

Stichting Het Louis Braillefonds Tramlaan 10, 8331 GL Steenwijk T.......................................................................... 31(521) 519064 maters10@hetnet.nl maters10@hetnet.nl

roermond@nl.bolsius.com

Nes Ammim Nederland

www.hoogeland-kristen.nl

Looiersdreef 805, 7328 HZ Apeldoorn T.....................................................................+31(0)55 5349339

Kerkelijke kunst

F.....................................................................+31(0)55 5331543 post@nesammim.nl

Art-Decor

www.nesammim.nl

Woudsterweg 4, 8448 HA Heerenveen T.....................................................................+31(0)513 689992 F.....................................................................+31(0)513 689761

LEPRA STICHTING Postbus 95005, 1090 HA Amsterdam T.................................................................... +31(0)20-5950500 info@leprastichting.nl www.leprastichting.nl

Stichting LEPRAzending Nederland Postbus 902, 7301 BD Apeldoorn info@leprazending.nl www.leprazending.nl

98

Kerk & Leverancier

info@art-decor.nl www.art-decor.nl

ORANJE FONDS Postbus 90 , 3500 AB Utrecht

Slingerland Beelden

T................................................................... +31 (0)30 6564524

Kalmoes 3, 9411 CP Beilen

F................................................................... +31 (0)30 6562204

T.....................................................................+31(0)593 542664

info@oranjefonds.nl www.oranjefonds.nl

info@slingerlandbeelden.nl www.slingerlandbeelden.nl

wie doet wat

Kerkelijk textiel

Liturgisch Design

Musea

Bijbels Museum

Jelle Dijkstra Kerkelijke Artikelen Jelle Dijkstra Kerkelijke Artikelen Ludgerusstraat 1 , 8561 BN Balk T................................................................. +31 (0)514 851110 info@jelledijkstra.nl www.jelledijkstra.nl

Carien van Hedel Atelier voor kerkelijk textiel Hooidonk 15, 5275 HT Den Dungen T.....................................................................+31(0)73 5940550 info@carienvanhedel.nl www.carienvanhedel.nl

Ludgerusstraat 1 , 8561 BN Balk T.................................................................. +31(0)514 851110 info@jelledijkstra.nl www.jelledijkstra.nl Meubilair & Projectinrichting

De Arend Projectmeubelen Adm. Helfrichweg 4 2901 AB Capelle a/d IJssel

Kerkklokken

Vellema Hallum Grienedijk 48, 9074 AC Hallum T.....................................................................+31(0)518 432299 F.....................................................................+31(0)518 432220 info@vellema.nl www.vellema.nl Klokken

Rikkoert Schoonhovens Silverhuys Haven 5-7, 2871 CK Schoonhoven T.....................................................................+31(0)182 382651 F.....................................................................+31(0)182 386371 info@rikkoert.nl www.rikkoert.nl Klokkengieterij

Postbus 2, 5735 ZG Aarle-Rixtel T.....................................................................+31(0)492 381287 petit-fritsen@planet.nl www.petit-fritsen.nl Kluizen

Kluizen specialist Phoenixstraat 11A, 1812 PN Alkmaar T.....................................................................+31(0)72 5405060 F.....................................................................+31(0)72 5405061 info@kluizenspecialist.nl www.kluizenspecialist.nl

Bol & Bechstein Piano’s en Vleugels Inductorstraat 32, 3903 KB Veenendaal T....................................................................+31(0) 318 527818 info@bol-bechstein.nl www.bol-bechstein.nl

F.....................................................................+31(0)10 2844019 E-mail: kerk@de-arend.com

CONSULTARE ORGELBOUW & ADVIESBUREAU Kortgraaf 3 C, 4174 GL Hellouw T.....................................................................+31(0)6 10454291 jan@colsultare-organ.com

BIJENHOF INTERIEUR De Voornekamp 28, 7251 VL Vorden T.....................................................................+31(0)575 551216 F.....................................................................+31(0)575 554411 info@bijenhof.nl www.bijenhof.nl

De Kantoorspecialist De Smalle Zijde 22, 3903 LP VEENENDAAL Postadres: De kantoorspecialist Postbus 859, 3900 AW VEENENDAAL T....................................................................+31 (0)318 551122 F....................................................................+31 (0)318 540144 info@kantoorspecialist.nl www. kantoorspecialist.nl

Hakvoort Professional Emmeloord Platinaweg 21, 8304 BL Emmeloord Postbus 1080, 8300 BB Emmeloord T.....................................................................+31(0)527 635635 F.................................................................... +31(0)527 635680 www.hakpro.nl

De Heer Groep

Kon. Klokkengieterij Petit & Fritsen

Muziek/instrumenten

T.....................................................................+31(0)10 2844018

Slabbinck N.V. L.Bauwensstraat 18 , 8200 Sint Andries ( Brugge) T................................................................... +32 (0)50 312557 F.................................................................... +32 (0)50 318358 info@slabbinck.be www.slabbinck.be

Herengracht 366-368, 1016 CH AMSTERDAM T.....................................................................+31(0)20 6242436 F.....................................................................+31(0)20 6248355 info@bijbelsmuseum.nl www.bijbelsmuseum.nl

P.C. Hooftlaan 5, 3362 TV Sliedrecht T.....................................................................+31(0)184 491700 F.....................................................................+31(0)184 491797 info@deheergroep.nl

Notariaat

Lines Broadcast bv Loodijk 24 D, ’s-Gravenland T ....................................................................+31(0)35 6217590 info@linesbroadcast.nl www.linesbroadcast.nl Orgels en Orgelbouwen

Content Orgels Marienhoef 7, 3851 ST Ermelo T....................................................................+31 (0)341 554876 F....................................................................+31 (0)341 556887 info@content-organs.com www.contentorgels.nl

Klop Orgels Paleisweg 6, 3886 LC Garderen T................................................................... +31 (0)577 461512 F....................................................................+31 (0)577 461787 mail@klop.info

Pels & van Leeuwen Kerkorgel Bouw BV Postbus 3253, 5203 DG Den Bosch T.......................................................................... 31(73) 6412951 info@pelsenvanleeuwen.nl www.pelsenvanleeuwen.nl

Stichting tot behoud van het Nederlands Orgel

Kerkstoelen.Nl Offex Projectinrichters Postbus 279, 4140 AG Leerdam T................................................................... +31 (0)345 565699 F................................................................... +31 (0)345 565691 info@Projectinrichters.nl www.Kerkstoelen.nl

Wildemaetstraat 43, 8081 AH Elburg T.......................................................................... 31(525) 681486 orgelstichting@hetnet.nl www.sbno.org

Verschueren Orgelbouw Dorpstraat 100-102, 6093 ED HEYTHUYSEN T.....................................................................+31(0)475 491882 F.....................................................................+31(0)475 494892 info@verschuerenorgelbouw.nl www.verschuerenorgelbouw.nl

Kerk & Leverancier

99

wie doet wat

Opleidingen

Ariensinstituut Keistraat 9, 3512 HV Utrecht T.....................................................................+31(0)30 2328190 F.....................................................................+31(0)30 2381716 rector@ariensinstituut.nl www.tiltenberg.org

Evangelische Hogeschool Drentsestraat 1, Amersfoort

Rtv omroepen

Drie Tour Reizen

EO Metterdaad

Postbus 162, 3970 AD Driebergen

Postbus 21000, 1202 BA Hilversum

T.....................................................................+31(0)343 512844

T.....................................................................+31(0)35 6474747

info@drietour.nl

F.....................................................................+31(0)35 6474727

www.drietour.nl

www.eo.nl

Historizon Staringlaan 21 25, 2741 GC Waddinxveen

Postbus 957, 3800 AZ Amersfoort

T....................................................................+31 (0)182 636020

T.....................................................................+31(0)33 4604000

info@historizon.nl

F.....................................................................+31(0)33 4604009

www. historizon.nl

info@eh.nl www.eh.nl

Gereformeerde Hogeschool Grasdorpstraat 2, 8012 EN Zwolle Postbus 10030, 8000 GA Zwolle T.....................................................................+31(0)38 4255542

Ikon Pastoraat Postbus 10009, 1201 DA Hilversum T....................................................................+31 (0)35 6215555

Restaurateurs

pastoraat@ikon.nl www.ikonpastoraat.nl

GROUP MONUMENT Oostrozebekestraat 54, 8770 Ingelmunster

Kerkdienstgemist.nl

T ...................................................................... +32(0)51 316080

Hunneperweg 2E, 7418 EH Deventer T.....................................................................+31(0)570 672716 info@kerkdienstgemist.nl

T.....................................................................+31(0)38 4230785

info@monument.be

info@gh-gpc.nl www.gh.nl Â

www.monument.be Beeldmerk

Iconenatelier Jan Verdonk

Het beeldmerk is het belangrijkste element van onze identiteit. Het logo namaken of aanpassen, doet daar afbreuk aan. Ga dus altijd uit van het originele artwork en de originele letters.

Landgoed Hezenberg

Eerste Leliedwarsstraat 32, 1015 TA Amsterdam

Hezenberg 6, 8051 CB Hattem

T....................................................................+31 (0)20 6259644

T.....................................................................+31(0)38 4445251

janverd@xs4all.nl Gebruik

F.....................................................................+31(0)38 4447541 info@hezenberg.nl www.hezenberg.nl

Koperslagerij Wissink

Wees ook in het gebruik consequent. Dus houd het viertal vierkanten, met de NCRV typografie daarin geplaatst, bij elkaar. Gebruik in alle gevallen een exact vierkant en houd de typografie in de blokken. Op die manier blijft het beeldmerk sterk en eenduidig.

Marmelhorstweg 9, 7084 BZ Breedenbroek

Rijksuniversiteit Groningen

T.....................................................................+31(0)315 681144

Postbus 72, 9700 AB Groningen

info@dwissink.nl

T.....................................................................+31(0)50 3639111 info@.rug.nl

www.dwissink.nl

www.rug.nl

Universiteit van Tilburg Warandelaan 2, 5037 AB Tilburg T.....................................................................+31(0)13 4669111

IJzerman Antiek en Restauratie Vlijtweg 1c, Wapenveld T.....................................................................+31(0)38 4479559

uvt@uvt.nl

ijzerman.antiek@hetnet.nl

www.uvt.nl

www.ijzerman-antiek.nl

Reisorganisaties

Religieuze geschenken

T.....................................................................+31(0)35 6719911

n c F.....................................................................+31(0)35 6719285 r v

info@ncrv.nl

9

www.ncrv.nl Schoonmaak

Alpha en Omega Argonweg 7-11, 3812 RB Amersfoort T.....................................................................+31(0)33 4766541 F.....................................................................+31(0)33 4766081 info@.alomschoonmaakbedrijf.nl www.alomschoonmaakbedrijf.nlExclusiva B.V. Schaafstraat 21, 1021 KD Amsterdam T.....................................................................+31(0)20 4357777 info@exclusiva.nl

Kalkovenweg 16, 2401 LK Alphen aan de Rijn

www.exclusiva.nl

T.....................................................................+31(0)172 484848 F.....................................................................+31(0)172 484849

Telecommunicatie

info@beter-uit.nl www.alleleeftijden.beter-uit.nl

ICHTUS GIFTS

Camps4Kids

Loodsboot 14, 3991 CJ Houten

Postbus 2050, 7301 DB Apeldoorn T.................................................................... +31(0)55 3601310 wijzijn@campkids.nl www.campkids.nl

T....................................................................... +3(0)30 2526625

Kerk & Leverancier

s-Gravelandseweg 80, 1217 EW HILVERSUM

F.....................................................................+31(0)20 4357797

Beter Uit Reizen

100

NCRV

sIKN Postbus 264, 2740 AG Waddinxveen T.....................................................................+31(0)182 750520

info@ichtusgifts.nl

info@sikn.nl

www.ichtusgifts.nl

www.sikn.nl

wie doet wat

Verlichting

Brink & van Keulen

Generatorstraat 17, 1014 AT Amsterdam T.....................................................................+31(0)20 7370230 M....................................................................+31(0)6 24731311 F.....................................................................+31(0)87 7843053 info@brinkenvankeulen.nl www.brinkenvankeulen.nl

Missiezusters van O.L. Vrouw van Afrika Achterberghstraat 20, 5281 AB Boxtel T.....................................................................+31(0)411 672258 F.....................................................................+31(0)411 677498 mzolabotreas@planet.nl www.lavigerie.org

Bedrijfsweg 16, 3831 KE Leusden T.....................................................................+31(0)33 4941235 info@elektrovdberg.nl www.elektrovdberg.nl

Hugo de Vriespark 12, 6741 CM Lunteren T.....................................................................+31(0)318 487311 F.....................................................................+31(0)318 487466 neba@neba.nl www.neba.nl

3 x M

ELEKTROTECHNIEK VAN DEN BERG BV

St. Nederland Batam

Postbus 643, 3800 AP Amersfoort T.....................................................................+31(0)33 2864103 F.....................................................................+31(0)33 2861757 info@3xm.nl www.3xm.nl

Stichting Oost Europa Zending Postbus 81127, 3009 GC Rotterdam

We lzin en Cultuur

Giften welkom op ING 3223996 T.....................................................................+31(0)180 521966 F.....................................................................+31(0)180 522524

Amnesty International

Vermeulen Lichtarchitectuur

Grotestraat 25, 7081 CA Gendringen T.....................................................................+31(0)315 346164 F.....................................................................+31(0)315 346138 hjv@lichtendekerk.nl www.lichtendekerk.nlVerzekeringen

Postbus 1968, 1000 BZ Amsterdam T.....................................................................+31(0)20 6264436 amnesty@amnesty.nl www.amnesty.nl

Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR Rosmalen T.....................................................................+31(0)73 5221700 F.....................................................................+31(0)73 5221717 info@donatus.nl www.donatus.nlVerzekeringen

Koningin Emmakade 198, 2518 JP Den Haag T.....................................................................+31(0)70 2629294 F.....................................................................+31(0)70 2629295 info@nlbb.nl www.nlbb.nl

DVZ Postbus 31800, 2200 GX Noordwijk T.....................................................................+31(0)71 3652802 F.....................................................................+31(0)71 3652808 info@dvz.nl www.dvz.nlVorming/zendingswerk

Zoa Vluchtelingenzorg Postbus 4130, 7320 AC Apeldoorn T.....................................................................+31(0)55 3663339

Kerk

www.oosteuropazending.com Wijn

Noordman Wijnimport B.V.

NLBB

Donatus

oeznl@oosteuropazending.com

Flevoweg 17, 2318 BZ Leiden T.....................................................................+31(0)71 5221405 F.....................................................................+31(0)71 5218164 info@noordmanwijn.nl www.noordmanwijn.nl

& Leverancier

startpagina over leveranciers aan de kerk

Het meest complete overzicht van leveranciers Staat u als leverancier nog niet op www. kerkenleverancier.nl ?

Neem dan contact op met Bert van de Port: T +31 (0)495 450095 of mail naar: b.vdport@louwersuitgevers.nl

F.....................................................................+31(0)55 3668799 info@zoa.nl www.zoa.nl

Islamic Relief Nederland Hudsonstraat 114-116, 1057 SR Amsterdam T.....................................................................+31(0)20 6160022 F.....................................................................+31(0)20 4125411 info@islamic-relief.nl www.islamic-relief.nl

Kerk & Leverancier

101