Installatie & Bouw NL 01 2015

INSTALLATIE & BOUW 1

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

W W W. IN S TA L L AT I E ENB OUW.NL

NUMMER 1 2015 JANUARI-FEBRUARI

Duurzame nieuwbouw voor DIFFER Eindhoven | Zwitserse precisie Schiphol | De toekomst en de voordelen van BIM | Thema Isolatie | Thema Podiumtechniek | Thema Verlichting | Thema Noodverlichting

The strong combination of technology and trust Holland Heating B.V. is producent van luchtbehandelingsunits en vindt zijn oorsprong reeds in 1955. Door de specialisatie en focus op luchtbehandelingsunits heeft Holland Heating expertise opgebouwd in vele specifieke toepassingen. Hiermee bieden wij een betrouwbare oplossing voor de Utiliteitsbouw, Gezondheidszorg, Scholen, Chemie & Industrie en Offshore & Marine.

Het voorbeeld van een luchtbehandelingsunit voor specifieke toepassingen is de HHFlex.

Deze unit kent een modulair platform en wordt gekenmerkt door een lange levensduur en lage energie- en onderhoudskosten. Specifieke eigenschappen waar Holland Heating veel belang aan hecht. Tevens is de gebruiksvriendelijkheid van de unit een belangrijke pijler voor het ontwerp geweest. Voorbeelden hiervan zijn inspectiemogelijkheden door middel van ruime toegangsdeuren en zeer eenvoudig te plaatsen filters.

De HHFlex is volledig klant- en projectspecifiek te configureren wat resulteert in optimale afmetingen en specificaties. De mogelijkheden zijn hierdoor vrijwel oneindig.

Kortom, de HHFlex is van alle markten thuis!

Holland Heating B.V. · Zanddonkweg 7a · 5144 NX Waalwijk Telefoon 0416 68 55 55 · Fax 0416 34 17 95 info@hollandheating.nl · www.hollandheating.nl

TONZON Vloerisolatie Een slim idee!

TONZON verbetert meer dan alleen uw energielabel

TONZON Vloerisolatie • een slim idee Meer wooncomfort en hoog financieel rendement TONZON Thermoskussens hebben een bijzonder isolerend effect waardoor de vloer warmer wordt dan bij alle andere soorten vloerisolatie. Dankzij deze warmere vloer krijgt u meer wooncomfort en stookt u minder waardoor ook de energie besparing hoger is. De gemiddelde besparing bedraagt 15% tot 20% bij gewone woningen. Bij woningen met vloerverwarming kan dit oplopen tot wel 40%.

De Thermoskussens worden gecombineerd met een stevige Bodemfolie zodat ook vocht uit de kruipruimte voorgoed verleden tijd is. Diverse

reumapatiënten melden spontaan dat klachten verminderen door het warmere en droge klimaat onderin de woning. Hiernaast ziet u een Infrarood foto van een betonnen vloer, voor en na het aanbrengen van TONZON Thermoskussens. TONZON Vloerisolatie: al 35 jaar het beste resultaat met de modernste technieken.

TONZON vloerisolatie is bovendien heel betaalbaar Richtprijs all-in (materiaal, montage, btw) TONZON vloerisolatie (exclusief eventuele subsidie): - 30 m2: € 1.325,- 50m2: € 1.850,-

VOOR

• T: 0900 - 28 66 966 (€ 0,10 p/min) • E: info@tonzon.nl

NA

www.tonzon.nl

UITGAVE

Voorwoord

1 DUURZAAM HERGEBRUIK

We schreven het in de vorige editie al, bij steeds meer projecten speelt het fenomeen duurzaamheid een grote rol. Bij nieuwbouw verloopt het duurzaam installeren over het algemeen net iets ‘eenvoudiger’ dan in bestaande gebouwen met al dan niet een monumentale status. In deze uitgave van Installatie & Bouw passeren verschillende projecten de revue die duurzaam zijn of worden hergebruikt. Sommige daarvan komen na oplevering zelfs in aanmerking voor een duurzaamheidscertificaat.

Een mooi voorbeeld van zo’n project is Cool63 in Rotterdam. Het beeldbepalende Slavenburg’s bankgebouw aan de Coolsingel is getransformeerd tot Cool63, een herontwikkeling van totaal 25.000 m2 met een mix van kantoren, appartementen, horeca en retail. Zowel bouwkundig als installatietechnisch een enorme uitdaging, vanwege de ambitie voor het behalen van een Breeam Excellent-certificaat. De ligging in hartje Rotterdam was voor betrokken partijen verre van optimaal, evenals de kruip-door-sluip-door constructie. Er was nauwelijks ruimte beschikbaar om de installaties weg te werken. Verderop in dit blad meer over Cool63.

Een ander voorbeeld van duurzaam hergebruik is de voormalige Tramremise, een rijksmonument uit het begin van de 20e eeuw in Amsterdam West. Het gebouw is getransformeerd tot De Hallen, een multifunctioneel complex met onder andere een hotel, bioscoop, bibliotheek, studio’s, diverse werkplaatsen en horeca. De industriële look van de oude Tramremise is behouden, maar dan wel met de duurzame toepassingen en technieken van nu, waaronder de grootste monobron van Nederland, die is aangesloten op een WKO-installatie en voorzien is van twee warmtepompen. Meer informatie over deze bijzondere transformatie op de volgende pagina’s.

Door de monumentenstatus van Stadshotel Arsenaal stonden de installateurs ook voor de nodige uitdagingen. Desondanks is men erin geslaagd na restauratie zelfs een duurzamer resultaat te boeken dan in het bestek werd geëist. Voor de verwarmings- en koelinstallatie werd aanvankelijk gasgestookt voorgeschreven, maar uiteindelijk kreeg het hotel een met warmtepompen aangestuurde lucht- en vloerverwarming. En dat zonder extra kosten. Ook weer een mooi voorbeeld van duurzaam restaureren en installeren.

Roel van Gils

INSTALLATIE & BOUW | 5

PLAATSNAAM&| BOUW Projectnaam INSTALLATIE

1

Vaktijdschrift over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 2 • nummer 1 • 2015 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

EINDREDACTIE EN COÖRDINATIE Roel van Gils

8

33

48

REDACTIETEAM

Lieke van Zuilekom, Loet van Bergen, Martijn van den Bouwhuijsen, Patricia van der Beek , Roel van Gils en Sjoerd Meuleman

FOTOGRAFIE Bart Gosselin

BLADMANAGER

Roel de Bruijn E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

ADVERTENTIES

Online aanleveren: https://wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNNEMENTPRIJS

€ 63,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan installateurs, architecten, adviserende partijen, aannemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers, (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en aanverwante organisaties.

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

INHOUD INSTALLATIE & BOUW Duurzame nieuwbouw voor DIFFER Eindhoven....................................................................................................... 8 Klimaatplafonds verwarmen en koelen nieuwbouw DIFFER.............................................................................. 13 De toekomst en de voordelen van BIM.....................................................................................................................14 Zwitserse precisie..............................................................................................................................................................18 Grandioze gevelverlichting.............................................................................................................................................21 De groenste kaasmakerij van Nederland..................................................................................................................22 Inbouw, afbouw, inrichting en coördinatie in eigen hand..................................................................................27 Rijnlands revalidatie Centrum opnieuw aangepakt..............................................................................................30 Klimaatinstallatie Mauritshuis van groot belang voor behoud kunstcollectie.............................................33 Elektronische mengkranen.............................................................................................................................................36 De Studio: Kleiner wonen wordt steeds hipper.......................................................................................................37 Sportcentrum .....................................................................................................................................................................48 Warmwater Helsdingen: Meer profijt van boiler.....................................................................................................49 Sportcentrum vol geavanceerde regeltechniek.......................................................................................................51 Opvallen met een dynamische led-gevel...................................................................................................................54 Nieuw distributiecentrum Vos Logistics in recordtempo gebouwd..................................................................55 Dagelijkse besparing van bijna 96 kWh dank LED-verlichting..........................................................................57 Van der Sluis: Bouwen doe je samen..........................................................................................................................60 Duurzaam installeren in monumentale setting......................................................................................................64 Kort nieuws.........................................................................................................................................................................67 Duurzaam hergebruik...................................................................................................................................................... 74 Cool63: zonder verrassingen.........................................................................................................................................76 Oude schoonheid, met de techniek van nu..............................................................................................................79 Markant Uden: Krachtig in al haar facetten............................................................................................................82 Delabie: Delabie stelt nieuwe producten voor op ISH-beurs..............................................................................84 Hoogbouwmagazijn ardo is bijna klaar voor gebruik...........................................................................................86 Licht dat de omgeving leest..........................................................................................................................................89 Chemprojects: Chemprojects helpt met maatschappelijk verantwoord ondernemen............................. 102 Counterflow onderscheiden mede dankzij installatienoviteit......................................................................... 104 Wie doet wat................................................................................................................................................................... 106

Inhoud

64

82

90

x98

THEMA ISOLATIE Investeren in isolatie........................................................................................................................................................40 Vloerverwarming nieuwbouw nog niet energiezuinig..........................................................................................42 Isolatie en brandwering: Een goede combinatie....................................................................................................44 Energie besparen met isolatiematrassen...................................................................................................................46

THEMA PODIUMTECHNIEK Podiuminstallatie: hef- en hijskunst tot op de centimeter...........................................................................................................52

THEMA TOEGANGSCONTROLE Veiligheid geregeld met één druk op de knop...................................................................................................................................63

UITGAVE

1

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

WWW.INSTALL ATIEENBOUW.NL

NUMMER 1 2015 JANUARI-FEBRUARI

Digitale verlichting: Ongekende mogelijkheden..............................................................................................................................90 Meer licht met minder armaturen...............................................................................................................................92 Energie in uw energieverbruik steken........................................................................................................................94 Armatuur als infrastructuur...........................................................................................................................................96

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMA ATBEHEERSING EN ELECTRICITEIT WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

1

THEMA VERLICHTING

THEMA NOODVERLICHTING Duurzame nieuwbouw voor DIFFER Eindhoven | Zwitserse precisie Schiphol | De toekomst en de voordelen van BIM | Thema Isolatie | Thema Podiumtechniek | Thema Verlichting | Thema Noodverlichting inhoud.indd 1

Coverbeeld: Holland Heating

03-03-15 11:18

Noodverlichting: eenduidige regelgeving belangrijk............................................................................................99 Noodverlichting staat of valt met onderhoud............................................................................................................................... 100

INSTALLATIE & BOUW | 7

EINDHOVEN | DIFFER

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Unica

DUURZAME NIEUWBOUW VOOR DIFFER EINDHOVEN Op de campus van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) wordt hard gewerkt aan de nieuwbouw van DIFFER, het Dutch Institute for Fundamental Energy Research. Zoals verwacht mag worden van een instituut dat zich bezighoudt met duurzame energie, is op alle fronten aandacht besteed aan een duurzaam ontwerp.

De installaties dragen voor een belangrijk deel bij aan de duurzaamheid van de nieuwbouw. Zo zijn onder andere een WKO-installatie, 5.703 m² klimaatplafonds en 922 pv-panelen voorzien met een jaaropbrengst van 189.000 kWh. De WKO-installatie is aangesloten op de centrale WKO van de TU/e campus. In het pand wordt gebruikgemaakt van lage temperatuur verwarming en hoge temperatuur koeling. Alle luchtbehandelingskasten beschikken over energielabel A. Aanwezigheidsdetectie voorkomt dat onnodig energie wordt verbruikt.

BREEAM EXCELLENT DIFFER wil als eerste onderzoeksinstituut in Nederland een gebouw hebben dat voor zowel de kantoren als de laboratoria voldoet aan de BREEAM-score Excellent (vier sterren). Op 12 september 2013 kreeg het gebouwontwerp al het BREEAM-NL certificaat uitgereikt. Bij oplevering medio maart 2015 wordt

8 | INSTALLATIE & BOUW

EINDHOVEN | DIFFER

Projectinfo VEILIG EN EFFICIËNT WERKEN OP HOOGTE

De volledige uitwerking van het project is gedaan in BIM.

ook de uitvoering van de nieuwbouw getoetst aan de BREEAM-NL norm.

Dura Vermeer en Unica zijn samen verantwoordelijk voor het detailontwerp, de realisatie en het beheer van DIFFER. Unica verzorgt de complete elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties, inclusief de brandbeveiligingsinstallaties.. De komende jaren zal de installateur bovendien het beheer en onderhoud van de installaties verzorgen.

Een grote uitdaging in het project betreft de hoge installatiedichtheid in het gebouw, vertelt Arjan van Haperen, Directeur Projectenbedrijf Zuid bij Unica. Centraal op het dak is een grote technische ruimte gemaakt, waarin het grootste gedeelte van de installaties is ondergebracht. Vier grote centrale schachten verbinden deze installaties met de units in het gebouw. “Bijzonder aan dit project is dat we ook casco installaties hebben geleverd, waar DIFFER zijn experimenten op kan aansluiten. Zo hebben we een aansluiting geleverd van 2,3 MW proceskoeling, voor de toekomstige installaties van de opdrachtgever.”

PREFAB De nieuwbouw wordt gerealiseerd op de campus van TU/e. Dat vraagt om een goede bouwplaatslogistiek, aldus Van Haperen. “We hebben ervoor gekozen om de installaties zoveel mogelijk te prefabriceren, om het aantal handjes op de bouw te verminderen. Alle prefab-onderdelen zijn just-in time vanuit onze eigen werkplaats aangeleverd op speciale, per verdieping en bouwdeel ingerichte karren.”

Om hoofdaannemer Dura Vermeer Bouw Rosmalen, Unica Installatietechniek en alle nevenaannemers veilig en efficiënt te kunnen laten werken op hoogte, heeft Riwal diverse hoogwerkers geleverd voor de werkzaamheden aan de nieuwbouw van DIFFER in Eindhoven. “Op het drukste moment waren 25 tot 30 hoogwerkers op de bouw aanwezig,” vertelt Bart van Son, Vestiging Manager Zuidoost-Nederland bij Riwal, specialist in de verhuur van hoogwerkers, verreikers en heftrucks. “Nu het project in de afrondende fase is, draaien dagelijks nog 5 tot 10 machines.”

De werkzaamheden aan de nieuwbouw gebeuren in fases. “In de beginfase hebben we vooral dieselaangedreven hoogwerkers geleverd, die goed kunnen manoeuvreren op ruw terrein. Naarmate het project vorderde, volgden compactere machines uit het ‘low level’ segment. De installateurs hebben gebruik gemaakt van kleinere schaar- en masthoogwerkers, waarmee ook op moeilijk bereikbare plaatsen gewerkt kon worden.” Behalve de levering, service en onderhoud voorzag Riwal in een stuk advisering. “Bijvoorbeeld voor een onderaannemer die op het dak van het project een montageklus moest uitvoeren, hebben we de maximale drukbelasting op het dak onderzocht en een passende machine geleverd.”

Van Son is trots dat hij dit project volledig vanuit de vestiging Eindhoven heeft mogen bedienen. “Alle leveringen, service, onderhoud en advies zijn vanaf deze vestiging geregeld. Een grote uitdaging, waar we als team goed in zijn geslaagd.”

UITWERKING IN BIM De volledige uitwerking van het project is gedaan met behulp van BIM. In een 3D-model is alle informatie over de bouw, constructies en installaties samengebracht, vertelt Van Haperen. “Het bouwinformatiemodel geeft ontwerpers en toekomstige gebruikers een helder beeld van het ontwerp en is na oplevering ook te gebruiken bij het technisch beheer van het DIFFER-gebouw.

Tijdens de uitvoering wordt het BIM-model uitgewerkt op LOD-400 niveau en worden alle werktekeningen vanuit het BIM-model gegenereerd. Ten behoeve van de onderhoud- en beheerfase wordt het model bij oplevering op het hoogste niveau, LOD-500, overgedragen. Een specifieke eis van de opdrachtgever, die nog veel veranderingen en uitbreiding verwacht in de toekomst.” ❚

Bouwinfo ONTWERP Ector Hoogstad architecten ADVIES Deerns Raadgevende Ingenieurs UITVOERING Dura Vermeer Bouw Rosmalen INSTALLATIES Unica Installatietechniek (E en W), IBK Groep

HOOGWERKERS BOUWPERIODE

(warmtepompen en dry-coolers), Holland Heating (luchtbehandelingskasten), Integra Klimaatplafonds BV (klimaatplafonds), Duurstroom (zonnepanelen) Regel Partners (regeltechniek), Stabiplan (BIM) Riwal september 2013 – maart 2015

HOGE EISEN AAN LUCHTBEHANDELINGSUNITS In opdracht van installateur Unica heeft Holland Heating vier luchtbehandelingsunits samengesteld en geleverd voor de klimaatregeling in het pand van DIFFER in Eindhoven. “In totaal leveren deze kasten 134.500 m³/h toevoerlucht en 107.000 m³/h afvoerlucht,” vertelt Eef van der Velden, accountmanager Noord-Oost Nederland bij Holland Heating.

Van der Velden vertelt dat de BREEAM Excellent certificeringscriteria uitgangspunt waren binnen dit project. “Drie luchtbehandelingsunits zijn voorzien van platenwisselaars, de vierde is uitgevoerd met een absorptie-warmtewiel, zodat een hoog rendement kan worden behaald.” In de luchtbehandelingsunits met platenwisselaars worden de luchtafvoer en -toevoer fysiek van elkaar gescheiden. “Een belangrijke voorwaarde, omdat in het gebouw materialen worden getest ten behoeve van een toekomstige kernfusiecentrale. Elke mogelijke vorm van contaminatie moet daarom worden uitgesloten.” De platenwisselaars en verwarm- en koelbatterijen zijn door Holland Heating voorzien van een extra coating, zodat hierop geen agressieve stoffen kunnen inwerken. “De buitenlucht wordt eerst gefilterd door filters in een RVSbehuizing, om de unit van binnen zo schoon mogelijk te houden. Alle units zijn uitgevoerd met dubbele ventilatoren, wat niet alleen ruimte bespaart maar er ook voor zorgt dat – in geval van storing – een deel van de luchtbehandelingsunit in bedrijf blijft. Tussen de verwarm- en koelbatterijen hebben we extra inspectieruimtes opgenomen, waardoor de units eenvoudig en beter schoongemaakt kunnen worden.”

INSTALLATIE & BOUW | 9

Veilig en efficiënt werken op hoogte Riwal is sinds 1968 gespecialiseerd in veilig en efficiënt werken op hoogte en is in de afgelopen decennia uitgegroeid tot kennispartner en totaalleverancier.

Naast het verhuren en verkopen van hoogwerkers, verreikers en heftrucks, kunt u ook bij ons terecht voor eersteklas onderdelen en technische diensten voor machines. Riwal heeft eigen (indoor) opleidingscentra met opleidingen voor het werken met hoogwerkers, verreikers en heftrucks.

HOOGWERKERS • VERREIKERS huren - kopen - onderhouden onderdelen - opleidingen T 040 - 261 96 49 E verhuureindhoven@riwal.com www.riwal.com

Als je iets wilt bereiken RIWAL-ad-197x130.indd 3

www.ibkgroep.nl

19-01-15 13:53

INTEGRATIE

IS GROENE DUURZAME ENERGIE

100 80 60 40 20 0 01

02

03

04

05

06

07

Free cold recovery energy Free hot recovery energy

08

09

10

11

12

Cold energy Hot energy

Hot Side

Hot water tank

MULTITUBE

Cold Side

Cold water tank

Het exclusieve ontwerp voorzien van de laatste technologieën maakt gebruik van de voordelen in de synergie tijdens warmte- en koude productie, verzekert een hoge efficiency welke ondenkbaar is met de traditionele systemen, en daardoor duurzaam vanwege zeer geringe energieverlies.

De MULTI-TUBE units zijn beschikbaar in een capaciteitsrange van 40 tot 920 kW, lucht- en watergekoeld, met scroll- en schroefcompressoren en kunnen bij in elke situatie gelijktijdig voorzien in de gewenste hoeveelheid warmte en koude.

Dit wordt mogelijk gemaakt door toepassing van een derde warmtewisselaar waarmee warmte wordt afgestaan of onttrokken aan de buitenlucht (bij luchtgekoelde uitvoeringen) of aan water (bij de watergekoelde uitvoeringen).

EINDHOVEN | DIFFER

Projectinfo DIFFER BREEAM EXCELLENT: OOK DANKZIJ REGELAPPARATUUR Voor het ontwerp is het certificaat al binnen, nu is het wachten nog op de oplevering: onderzoekscentrum DIFFER in Eindhoven is als eerste Nederlands onderzoekscentrum genomineerd voor het BREEAM Excellent certificaat voor uitvoering. System Integrator Regel Partners BV uit Hoevelaken leverde voor het gebouw de regelapparatuur voor Wen E-installaties.

De leverancier van gebouwbeheersystemen levert hiermee een welkome bijdrage aan het beoogde duurzaamheidscertificaat. Regel Partners’ Martijn Derickx die als projectleider het project aanstuurt: “Behalve dat ook dit een duurzaam gebouw zal worden, spreekt ook de functie mij zeer aan. Onderzoekscentra zijn altijd dankbare projecten om voor te leveren, vooral omdat de regeltechniek ervan zo nauw komt. Ook hier is dat het geval.” Hij wijst op diverse laboratoria met daarin proeven niet van gevaar gespeend. “Soms zal er ook (theoretisch) sprake zijn van explosierisico’s. Dat maakt dit werk weer net even interessanter dan andere.”

Programma Regel Partners verzorgt voor het complex alle automatische regelapparatuur voor klimaat- en verwarmingsinstallaties in zowel laboratoria als kantoren. Achtereenvolgens houdt dit in levering en aansluiting van vijf regelkasten, met daaropvolgend ingebruikstelling van de daartoe bestemde software voor warmte- en koude-opwekking, distributie en voorregeling luchtbehandeling. Ook verzorgt Regel Partners de naregelapparatuur voor ruim 180 naregel- en bedienunits (wandthermostaten) met hierop aangesloten naar wens instelbare E-installatieonderdelen zoals schakelverlichting, dimverlichting en zonnewering. Derickx: “Voor dit onderzoeksgebouw maken we gebruik van de Priva Blue ID, een Privaassortiment dat net weer even flexibeler werkt dan de vorige versie. DIFFER krijgt de modernst werkende regelapparatuur.”

Projectinfo WARMTEPOMPEN EN DRY-COOLERS Stichting FOM mikt met de nieuwbouw van DIFFER in Eindhoven op de hoge duurzaamheidsscore BREEAM Excellent, voor zowel het kantoorgedeelte als de laboratoria. Niet alleen de materialen en processen, maar zeker ook het energieverbruik spelen hierin een belangrijke rol. “Wij zijn al in 2012 door Deerns Raadgevende Ingenieurs bij dit project betrokken, om mee te denken over de conditionering van de nieuwbouw,” vertelt Cees Hilhorst, manager bij IBK Groep, specialist op het gebied van airconditioning, luchtbehandeling, koudetechniek en service en onderhoud. “In het project wordt gebruik gemaakt van bodemopslagsystemen, waarin warmte en koude uitgewisseld kunnen worden ten behoeve van de verwarming en koeling van het gebouw. Aanvullend hierop hebben wij twee warmtepompen en vier luchtgekoelde dry-coolers van ons eigen fabricaat mogen leveren.” De warmtepompen hebben ieder een koelvermogen van 395 kW en een verwarmend vermogen van 421 kW, vertelt hij. “Bij de keuze voor de dry-coolers was met name het geluid belangrijk, dat maximaal 39 dB(A) mocht bedragen op 10 meter afstand.”

Zowel door Deerns als door installateur Unica is erg gelet op de energiezuinigheid en total cost of ownership van de installaties. “Onze apparaten in dit project hebben een EER-score van 3,72 en een COP-waarde van 4,23 voldoen daarmee ruimschoots aan de gestelde eisen.”

DAK VOL ZONNEPANELEN Op het dak van het nieuwbouwpand van DIFFER in Eindhoven liggen 922 pv-panelen, goed voor een opbrengst van 189.000 kWh per jaar.

In opdracht van hoofdinstallateur Unica heeft Duurstroom de panelen geleverd en gemonteerd. Daarnaast heeft het bedrijf alle omvormers en randapparatuur geleverd voor het zonnepanelensysteem, evenals alle hardware ten behoeve van de monitoring, uitlezing en bewaking.

De pv-panelen zijn in landscape opstelling gemonteerd, vertelt projectleider Niek Bink. “Een groot deel van de panelen ligt op het zuiden, wat zorgt voor een maximale opbrengst. Een ander deel is gemonteerd op het oost-westen. Hierdoor konden we meer pv-panelen op het dak plaatsen, wat resulteert in een maximale opbrengst.” Bink vertelt dat het plaatsen van de zonnepanelen in drie verschillende oriëntaties resulteert in een beter gebalanceerde opbrengst. “Hierdoor wordt zoveel mogelijk opgewekte stroom direct in het pand verbruikt.”

INSTALLATIE & BOUW | 11

Gebouwbeheersystemen: SIEMENS SAIA PRIVA DELTA CONTROLS IFIX Integratie oplossing: Sky-Walker Delta Operating Workstation

Alle technische installaties onder één overzichtelijk systeem.

Performance management systeem

Toegangscontrole

Energie monitoring

Inbraakmeldingen

Weer voorspellend regelen

Brandbeveiliging Klimaatregelingen Cameratoezicht

www.regelpartners.nl

Intercom

regelpartners adv.indd 1

26-11-14 15:29

Evago® Een sterk staaltje VanLien

VanLien bundelt zestig jaar expertise in haar nieuwste productlijn Evago. De top in lichtprestatie gecombineerd met minimaal metalen design inclusief vijf jaar armatuurgarantie en een power factor van meer dan 0,95 voor Energie Investerings Aftrek (EIA). VanLien signature zoals u het kent: metaal, minimalistisch design en optimale prestatiekracht.

VanLien Noodverlichting Tel: (0180) 641 888 E-Mail: info@vanlien.nl www.vanlien.nl

EINDHOVEN | DIFFER

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Integra Klimaatplafonds B.V.

KLIMAATPLAFONDS VERWARMEN EN KOELEN NIEUWBOUW DIFFER De nieuwbouw voor DIFFER (Dutch Institute for Fundamental Energy Research) in Eindhoven is in volle gang. In het project wordt volop aandacht besteed aan duurzaamheid, met onder andere driedubbel isolatieglas, fotovoltaïsche cellen op het dak, een WKO-installatie én de installatie van 5.703 m² klimaatplafonds.

In totaal realiseren we 3.106 m² C-bandrasterplafonds en 2.507 m² Hook-on plafonds in de kantoren en op de gangen van het gebouw, vertelt Achim Numan, commercieel manager bij Integra Klimaatplafonds BV. “Daarnaast produceren en monteren we 776 strekkende meter gevelkoven en 427 strekkende meter lichtkoven.” Het verschil tussen de C-bandraster en het Hook-on systeem betreft vooral de constructie, vertelt hij. “Eerstgenoemde systeem is geschikt voor modulaire indeling. De wanden in de kantoorruimtes kunnen eenvoudig worden verplaatst naar een ander stramien, mocht de indeling van de kantoren wijzigen, zonder dat aanpassingen aan het plafondsysteem nodig zijn. Een specifieke wens van de opdrachtgever.”

Het Hook-on systeem in de gangen en de binnengebieden is vooral vanuit esthetisch oogpunt gekozen. “Deze panelen beschikken over een verdekt ophangsysteem, wat zorgt voor een homogeen aanzicht.” In de klimaatplafonds zijn sparingen voorzien ten behoeve van de sprinklers, rookmelders, speakers en armaturen. “De 610 armaturen worden volledig in het paneel geïntegreerd.”

Alle plafondpanelen worden gemaakt van verzinkte staalplaat, die in de eigen fabriek van Integra worden geproduceerd en gepoedercoat.

“De panelen zijn voorzien van perforaties, die het mogelijk maken om met onzichtbare luchtroosters lucht in de ruimtes te blazen,” vertelt Numan.

“Ook de luchtroosters zijn door ons geleverd en gemonteerd.” De panelen zijn uitgerust met een gepatenteerde koperactivering, voorzien van een magneetstrip, zodat er een goede warmteoverdracht kan plaatsvinden tussen het meander en de plafondplaat. De meanders worden door middel van zuurstofdiffusie dichte slangen aangesloten op de verdeelleidingen, waarmee het kli-

Foto's zijn gemaakt tijdens het bouwproces.

maatplafond wordt gevoed. Met de plafonds kan zowel verwarmd als gekoeld worden. Integra Klimaatplafonds ontwerpt, produceert en monteert haar klimaatplafonds in eigen beheer. Tijdens de

bouw werkt het bedrijf met het kwaliteitscontroleprogramma ED Controls, waarmee de kwaliteit en registratie van de werkzaamheden worden gewaarborgd. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 13

EINDHOVEN | DIFFER

Tekst: Xxxxxx | Foto: Xxxxxx

DE TOEKOMST EN DE VOORDELEN VAN BIM Je hebt een aantal mensen in de organisatie nodig die als BIM-ambassadeurs continu het vliegwiel aanzwengelen. Zo kunnen we BIM intern eenvoudig onder de aandacht brengen. We roepen niet alleen BIM maar we doen ook BIM. Bijvoorbeeld in het DIFFER project. Dat zegt Arjan van Haperen, hoofd projecten bij Unica. Hij is een van de aanjagers van de BIM-koplopersgroep. De koplopersgroep deelt de interne en externe BIM-ervaring, -kennis en -valkuilen. “Unica staat op een goed BIM-niveau, we krijgen steeds meer BIM-modelleurs met goede BIM-ervaring. Het DIFFER project in Eindhoven is een goed voorbeeld van onze BIM-expertise.”

BREEAM EXCELLENT Bij het DIFFER project is, zoals verwacht mag worden van een onderzoeksinstituut dat zich bezighoudt met ontwikkeling van duurzame energie, op alle fronten aandacht besteed aan een duurzaam ontwerp. De duurzaamheid komt onder andere terug in de toepassing van driedubbel isolatieglas, zonnepanelen met fotovoltaïsche cellen en door het gebruik van een zaagtandprofiel in de gevel waardoor zowel een goede zonwering als daglichttoetreding wordt bereikt. Voor het ontwerp van het gebouw, uitgevoerd door Ector Hoogstad architecten in samenwerking met Deerns, is het BREEAM Excellent ontwerpcertificaat verleend. Door de inspanningen van Unica en bouwpartner Dura Vermeer zal dit na oplevering worden omgezet in een BREEAM Excellent certificaat.

INSTALLATIETECHNIEK DIE ZICHTBAAR IS Unica begeleidt de uitvoering van het project op de bouwplaats, dit om de maximale focus te hebben op het project. Arjan: “We merken dat de techniek erg belangrijk is voor DIFFER: we krijgen veel technische vragen naar

aanleiding van het BIM-model. Ik vind dat mooi, ze schatten de installaties op waarde. Vaak worden installaties enkel als lastig ervaren en stoppen we ze graag zover mogelijk weg. De installaties vormen hier een belangrijk onderdeel voor het onderzoek dat binnen DIFFER wordt uitgevoerd. Er zijn grote aansluitvermogens nodig en daarmee uitgebreide installaties. Werken met een BIM-model heeft ons erg geholpen in het ontwerp en het overleg met de klant en bouwpartners.”

INVESTEREN IN BIM-ERVARING Vanuit de opdrachtgever was BIM als eis gesteld; Unica heeft daar volmondig ja tegen gezegd. Als BIM-voorloper in de branche laat Unica zien dat BIM meerwaarde heeft. Arjan: “We hebben het project begin 2013 opgestart in Revit MEP, maar tijdens het project liepen we tegen een belangrijk punt aan en dat was het gebrek aan goede content. We hebben in het begin heel veel families gemaakt maar dat is geen doen voor dit soort projecten. Daarom hebben we de keuze gemaakt voor Stabicad for Revit. De nieuwe functionaliteit in Stabicad houdt ons scherp en we zien kansen om in de samenwerking ›

We merken dat de techniek erg belangrijk is voor DIFFER: we krijgen veel technische vragen naar aanleiding van het BIM-model. > 14 | INSTALLATIE & BOUW

EINDHOVEN | DIFFER

????????????????

INSTALLATIE & BOUW | 15

“If you can’t explain it simply, you don’t understand it well enough.”

- Albert Einstein

Kwalitatief hoogwaardige en uniforme content – dat maakt het verschil.

Einstein had gelijk (en hij kon het weten): wil je iets goed kunnen uitleggen, dan moet je het heel goed snappen. Maar als je het zo goed snapt, dan laat je anderen er ook van profiteren.

Juist dáárom publiceren we de European MEPcontent Standard. Download hem vandaag nog via www.mepcontent.eu/emcs.

The graphic library for engineers

EINDHOVEN | DIFFER

met de juiste informatie moeten komen.” MEPcontent is het platform waar de fabrikant deze informatie het best publiceert. Arjan: “Een enorme pre van Stabicad for Revit is de content die via de directe link met MEPcontent.eu beschikbaar is.”

Met deze content kun je het Revit model van LOD 100 tot LOD 500 opleveren. Unica heeft voor het DIFFER project heel wat contentaanvragen gedaan bij MEPcontent, onder andere voor luchtkanalen en broekstukken. Het ideaalplaatje met betrekking tot content schetst Arjan vanuit zijn ervaring in de industrie: “Ik wil op alle materialen een QR-code. Die QR-code linken we aan het model en zo kan de servicemonteur gelijk zien welke informatie er aan vast zit. Dit is de toekomst en wie dat slim doet, verandert de markt. De BIMbeweging is in gang gezet en die is niet meer te stoppen.”

NEXT STEP BIM EN BEHEER Arjan: “De volgende stap is nu om te bepalen hoe we het model ook echt geschikt gaan maken voor beheer en onderhoud. Belangrijke vraag daarbij is wie straks de verantwoordelijkheid heeft voor het model. De opdrachtgever wordt eigenaar, het mooie van een BIM-model is dat alle wijzigingen kunnen worden bijgehouden zodat het altijd up-to-date is. Wij zien dat bij veel ziekenhuizen een facilitaire afdeling de hele dag bezig is om alle tekeningen up-to-date te houden.” Het BIM-model is geschikt voor beheer en onderhoud en dat heeft als voordeel dat je met een viewer al door het gebouwmodel kan lopen voordat je als servicemonteur naar een klus gaat. Unica is als installatiepartner in staat om de rol van BIM-model beheerder op zich te nemen, wij houden dan alles bij in het model: mutaties, inclusief bouwkundig, in ons model en in dat van partners.”

SPEERPUNT PREFAB

met Stabiplan elkaar te versterken in de BIM-ontwikkeling. Dat komt mede doordat Stabicad for Revit continu in doorontwikkeling is. Met het project DIFFER doen we veel goede BIM-ervaring op. Bij zo’n project moet je niet alleen naar de kosten kijken, maar het juist zien als investering in BIM-ervaring.

De juiste Revit training is de start, maar alleen door praktijk ervaring kom je vooruit.”

Arjan: “Het prefab-proces willen we verder optimaliseren, intern bespreken we dit in de BIM-koplopersgroep en extern met Stabiplan. De vertaalslag van een BIM-model naar prefab-tekeningen kan nog eenvoudiger. Wij willen het BIMmodel gebruiken om snel de prefab-tekeningen te kunnen maken, dit is een speerpunt van Unica. Door toepassing van prefab wordt het aantal uren op de bouwplaats sterk gereduceerd. Door onze ruime ervaring met prefab, een eigen prefab fabriek en bijbehorende planning en logistiek zijn we in staat om snel en efficiënt te werken. Door een verdere integratie van BIM en de voorbereiding van de prefab zal dit in de toekomst zeker nog verbeteren.” ❚

Door het DIFFER project gaat Unica nu per discipline met aparte aspect modellen werken. Daardoor is ook de performance een stuk beter geworden omdat er minder van het geheugen wordt gevraagd. Stabicad for Revit is nu de standaard. Arjan: “Dat betekent naast de investeringen in software, ervaring en trainingen dat we ook investeren in de juiste hardware.” De voordelen van BIM komen bij het DIFFER project ook in de uitvoeringsfase naar voren. Arjan: “Door vooraf met alle bouwpartners onderdelen die clashen af te stemmen, worden faalkosten in de uitvoering gereduceerd. Met name onze bouwpartner Airpro heeft hierdoor minder passtukken gebruikt, vergeleken met andere niet-BIM-projecten.”

CONTENT VERANTWOORDELIJKHEID De ontwikkelingen rondom up-to-date content gaan snel en op dit moment zijn er verschillende initiatieven in de branche. Arjan geeft zijn visie: “Wij moeten zelf geen families maken en dat geldt volgens mij ook voor de collega partijen, dan gaat er echt iets mis. Iedereen kan roepen dat hij een mooie bibliotheek heeft gebouwd, maar wat heb je er voor de langere termijn aan? Fabrikanten zijn verantwoordelijk voor de up-to-date beschikbaarheid van hun eigen producten. Als de fabrikant de boot niet wil missen dan zal hij

INSTALLATIE & BOUW | 17

AMSTERDAM | Airport Schiphol

Tekst: Roel van Gils | Foto: Belimo Servomotoren BV

ZWITSERSE PRECISIE Al bijna 35 jaar is Belimo preferred supplier van aandrijvingsoplossingen voor de klimaatbeheersingssystemen op Amsterdam Airport Schiphol. Volgens algemeen directeur Richard Daamen is dat onder meer te danken aan de Zwitserse precisie, het uitgebreide assortiment, vijf jaar garantie en bovenal de specialistische ondersteuning die Belimo biedt.

We leveren eigenlijk al veel langer aan Schiphol, bekent Richard Daamen.

“In het verleden werden de Holland Heating-luchtbehandelingskasten ook al uitgevoerd met Belimo-aandrijvingen.” Belimo is wereldwijd marktleider in ontwikkeling, verkoop en productie van aandrijvingsoplossingen voor het regelen en sturen van verwarmings-, ventilatie- en airconditioningsinstallaties. Aandrijvingen en regelafsluiters vormen de kernactiviteiten. Het productenpalet omvat onder meer luchtklep-, brandklep- en rookklepaandrijvingen, VAV-systemen, regelende kogelkranen, regelafsluiters en vlinderkleppen. Maar Belimo levert meer dan enkel producten.

De onderneming ondersteunt haar klanten met oplossingen: innovatief, efficiënt en energie-efficiency verhogend.

“IN HET VERLEDEN WERDEN DE HOLLAND HEATING-LUCHTBEHANDELINGSKASTEN OOK AL UITGEVOERD MET BELIMO-AANDRIJVINGEN”

18 | INSTALLATIE & BOUW

MVO Maatschappelijk bewustzijn is bij Belimo hoog ontwikkeld. Voor al haar stakeholders streeft Belimo ernaar een betrouwbare en respectvolle partner te zijn. Haar eigen medewerkers, haar aandeelhouders, en haar klanten zijn altijd belangrijker dan het individu, zonder het individuele welzijn uit het oog te verliezen. Veiligheid, maatschappelijke betrokkenheid, fair play en integriteit zijn voor de onderneming geen loze begrippen maar zijn verankerd in haar cultuur en beleid en sluiten hierbij naadloos aan bij het beleid van Schiphol. Bij haar ontwikkel- en productieprocessen is grote aandacht voor het zuinig omgaan met grondstoffen, materialen, en energie. Haar eindproducten en de daarmee samenhangende oplossingen zijn zeer energie efficiënt en energiegebruik verlagend.

AMSTERDAM | Airport Schiphol

STANDAARDPRODUCTEN Belimo is een Zwitsers bedrijf dat met recht geassocieerd kan worden met de precisie waar dat land om bekend staat. Ideeën voor vernieuwingen (klantbehoefte) worden per land zorgvuldig geanalyseerd en in Europees en/of wereldwijd verband beoordeeld en daarna, na goedkeuring, in het productieproces opgenomen. In alles wat ze doet streeft Belimo ernaar de klant meer te bieden dan ze verwacht en meer te bieden dan andere partijen kunnen.

Om dit te bereiken is de onderneming zich bewust van het feit dat zij altijd een topprestatie moet leveren, op alle vlakken: technisch, geloofwaardig en betrouwbaar. Als hofleverancier voor luchthaven Schiphol worden de producten van Belimo voorgeschreven in het bestek.

“We proberen altijd goed te luisteren naar wat Schiphol zoekt en streven ernaar zoveel mogelijk met standaardproducten een oplossing te bieden.

Bij eventuele problemen aan een installatie dient de installateur binnen drie uur met een oplossing te komen. Dat kunnen we met zogenoemde ‘specials’ niet garanderen. Schiphol heeft immers een 24-uurs economie.

Wij zijn er trots op dat wij hieraan als preferred supplier een bijdrage mogen leveren.” ❚

STEEKBARE LUCHTKLEPAANDRIJVING Belimo ontketende een revolutie in de markt met de in 1975 ontwikkelde steekbare luchtklepaandrijving. Nu exact 40 jaar later is Belimo nog steeds op alle vlakken de trendsetter op het gebied van aandrijvingen en corrigerende organen voor klimaatinstallaties. De onderneming is er trots op dat ze sinds vele tientallen jaren zeer nauw betrokken is bij de diverse nieuwbouw- en renovatieprojecten ten behoeve van de klimaatbeheersingssystemen op Schiphol. “Wij leveren aan Schiphol producten uit ons gehele assortiment, van VAV-regelaars tot brandklep aandrijvingen en van regelkogelkranen tot aan onze innovatieve Energy Valve™. Het gaat daarbij echt om enorme aantallen,” verduidelijkt Danny de Laater, Manager Projects van Belimo. “Zo staan er zo’n 400 luchtbehandelingskasten opgesteld, die elk voorzien zijn van gemiddeld drie tot vier Belimo servomotoren. Of wat te denken van de meer dan 2.000 servomotoren op de aanwezige brandkleppen?”

VAN ANALOOG NAAR BACNET Hoe is die samenwerking eigenlijk ontstaan? Richard Daamen: “Om efficiënt met het energieverbruik om te gaan, is het zaak het verbruik te meten en registeren. Zoals bij elk bedrijf, werden in het verleden ook op Schiphol alle kleppen analoog aangestuurd. Gezien de afstanden op de luchthaven is dat een hele klus om alles te monitoren. Groot voordeel van onze servomotoren is de MFT-techniek (Multi Functionele Techniek) voor aansturing, terugmelding en looptijd nabootsing. Voor die tijd bijzonder, want men kon op afstand zien wat een klep precies deed en de motoren waren compatibel met de toenmalige Johnson Controls-kleppen.

Inmiddels worden deze 2-weg regelafsluiters vervangen door onze Energy Valve™ die gelijktijdig de flow en de temperatuur waarnemen. Alle informatie wordt via BACnet naar een bovenliggend systeem gestuurd, waardoor men op Schiphol exact het energieverbruik kan zien.”

INSTALLATIE & BOUW | 19

Belimo. Goed geregeld.

5 jaar garantie

Wereldwijd verkrijgbaar

Compleet assortiment

Bewezen kwaliteit

Korte levertijd

Competente ondersteuning

ZoneTight™ Valve

Energy-Valve ®Visualisatie van energiestromen

6-weg regelkogelkraan

• 100% afsluitend, géén energieverliezen • Handmatig instelbare Kvs-waarde • Snelle montage zonder schroeven • Ventiel bestand tegen blokkering en vervuiling • Compacte inbouwgrootte • Bus-communicatie mogelijk • Optioneel witte afdekkap beschikbaar

• 1 toestel met 5 geïntegreerde functies • Geïntegreerde datalogger • Slechts 1 data punt • Besparing van energie, gewicht en aantal componenten • Optimalisatie van de installatie • Minimaal benodigde verschildruk • Lagere gebruikskosten • Montagetijd besparing

• 1 corrigerend orgaan voor koelen, verwarmen en afsluiten • Kortsluiting van warm- en koud water onmogelijk • Bespaart regelaar uitgangen, bekabeling en montagetijd • 100% afsluitend, géén energieverliezen • Vervangt tot 4 aandrijving/ klepcombinaties • Energiebesparende aandrijving

20 | INSTALLATIE & BOUW

www.belimo.nl

AMSTERDAM | Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis

GRANDIOZE GEVELVERLICHTING De hoofdingang van het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis heeft een grondige renovatie ondergaan. Als onderdeel van de renovatie verwerkte E-installateur MM techniek meer dan 200 meter LivingLight LED strip.

Architectenbureau De Jong Gortemaker Algra heeft de nieuwe entree van het ziekenhuis ontworpen. De voorgevel met daarin de hoofdentree van het ziekenhuis is uitgebouwd en voorzien van een extra verdieping.

Om de entree een extra uitstraling te geven heeft MM Techniek de opdracht gekregen om de enorme natuurstenen gevel te voorzien van LED-lichtlijnen.

Door de enorme hoogte van de gevel was het van groot belang dat de LED-lijn genoeg licht zou geven om het gewenste resultaat te realiseren,” legt Marco Wijngaarde, directeur van MM Techniek, uit.

Naast de lichtopbrengst van het systeem was het heel belangrijk om tot een goede integratie van de lichtlijnen te komen in het natuurstenen plafond.

Daarnaast moesten wij een product selecteren met een lange levensduur en de juiste lichttechnische kenmerken. De juiste oplossing is gevonden binnen het LivingLight productenpakket.

Gezamenlijk met de adviseurs van LivingLight werd er een geanodiseerd 15 millimeter aluminium profiel met een heldere lens en een warm witte outdoor LED-strip geselecteerd. Er is meer dan 200 meter LED-strip, in 22 evenredige lijnen verwerkt.

De lichtlijnen zijn zowel in het pand als aan de buitenzijde van het pand geïnstalleerd. Zowel de LED-drivers als de aansturing van het systeem vindt vanuit de binnenzijde van het pand plaats.

De reactie van Wijngaarde op de vraag ten aanzien van de tevredenheid van zijn klant is als volgt: “Boven verwachting. Gezamenlijk met het team van LivingLight hebben wij de juiste ondersteuning kunnen bieden en hebben wij een kwalitatief hoogwaardig systeem afgeleverd. Mijn klant is erg tevreden.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 21

WEST BEEMSTER | CONO Kaasmakers

Ten opzichte van de oude kaasmakerij is de nieuwe tot wel 40 procent energiezuiniger per kilo kaas.

Tekst: Roel van Gils | Foto: Cofely Noord

De groenste kaasmakerij van Nederland CONO Kaasmakers, de maker van Beemster kaas, heeft onlangs de groenste kaasmakerij ter wereld in gebruik genomen.

Opdrachtgever CONO heeft een achttal partners in duurzaam bouwen verenigd om ‘De nieuwe Tijd’, zoals de kaasmakerij officieel heet, te realiseren. Cofely Noord was één van hen en verantwoordelijk voor liefst dertig verschillende installatiegroepen.

De Beemsterpolder staat op de Unesco Werelderfgoedlijst. Het ontwerp van de kaasmakerij is dan ook beoordeeld door Unesco en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. In het ontwerp van Bastiaan Jongerius is gezocht naar een relatie met de geometrie en openheid van het landschap. De kaasmakerij is ontworpen als een rechthoekige variant op de stolpboerderij, een kenmerkend gebouwtype in de Beemster.

ling kon verzorgen. Na onze eerste gesprekken hebben we de pre-engineering gedaan voor alle installaties, van de energie-infrastructuur tot aan de luchtbehandeling, maar ook de drinkwater- en afvalwatervoorziening, de brandmeld-, camera- en blusgasinstallatie. Kortom, alle utiliteitsinstallaties buiten de procesdelen om. Op basis van deze pre-engineering hebben we een budgetraming opgesteld en uiteindelijk een definitieve prijsvorming gemaakt.”

PRE-ENGINEERING Nog voordat er concrete plannen waren gesmeed, werd Cofely Noord door CONO benaderd mee te denken over de installaties. “We zijn door het project CSK Food Enrichment in Leeuwarden, die stremsel produceert voor toevoeging in de kaasproductie, in contact gekomen met CONO. Voor de nieuwe productieomgeving van CSK hebben wij namelijk ook de installaties verzorgd.

CONO zocht een partner die zowel de engineering, uitvoering als inbedrijfstel-

22 | INSTALLATIE & BOUW

"OP BASIS VAN DEZE PRE-ENGINEERING HEBBEN WE EEN BUDGETRAMING OPGESTELD EN UITEINDELIJK EEN DEFINITIEVE PRIJSVORMING GEMAAKT"

WEST BEEMSTER | CONO Kaasmakers

Projectinfo NIET UITBREIDEN, MAAR NIEUW BOUWEN

40 PROCENT ENERGIEZUINIGER Maximaal hergebruik en uitwisseling van koude en warmte, is één van de doelstellingen van CONO. Dat uit zich onder meer in de keuzes voor installaties met een hoog rendement, zoals HR-luchtbehandeling van de kaasopleg en energiezuinige reinigingssystemen. Al met al wordt een enorme elektriciteits-, gas, en leidingwater besparing gerealiseerd. Ten opzichte van de oude kaasmakerij is de nieuwe tot wel 40 procent energiezuiniger per kilo kaas.

Koen Grave licht enkele highlights toe. “We hebben de complete luchtbehandeling ontworpen voor alle procesruimtes, waarbij specifiek het pekellokaal wordt gestuurd op relatieve luchtvochtigheid en de kaasopleg wordt geventileerd met een bepaalde temperatuur en relatieve luchtvochtigheid tot 3 cijfers achter de komma nauwkeurig. De stoomdistributie vroeg ook de nodige aandacht, alsmede de verwerking van het afvalwater. Daarnaast zijn er ASDsysteem aangebracht voor versnelde rookdetectie, een persluchtinstallatie met persluchtcompressoren en absorptiedrogers erachter naar alle gebruikers in de fabriek, en een compleet reinigingssysteem met hydrofoorinstallatie, waaraan een 25-tal schoonmaakhaspels zijn gekoppeld.”

Koen Grave van Cofely Noord kijkt terug op een omvangrijk en interessant project. “Het was vooral technisch een uitdagend werk. Door de goede relatie met de opdrachtgever en de partners in duurzaamheid stap je snel over de flinke reisafstanden heen. Onze medewerkers reisden dagelijks van NoordFriesland naar Purmerend.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT ADVISEUR AANNEMER ARCHITECT INSTALLATIES

BOUWPERIODE

CONO Kaasmakers, Westbeemster Feenstra Adviseurs, Duiven Visser & Smit Bouw Bastiaan Jongerius Architecten, Amsterdam Cofely Noord, Leeuwarden; Smitsair, Uithoorn; E-Power, Heemskerk; Iso Noord, Westereen; Rexel, Gouda; APAC Airconditioning, Utrecht; Brago, Veghel; Verwol Projectafbouw, Opmeer 2012 - 2014

Nog vóór de nieuwbouwplannen van CONO Kaasmakers werd Feenstra Adviseurs gevraagd een kostenraming te maken voor een eventuele uitbreiding van de bestaande kaasmakerij. Uit het rapport bleek dat het realiseren van een compleet nieuwe kaasmakerij financieel interessanter was voor CONO. “De tijdelijke voorzieningen om het productieproces tijdens de verbouwing doorgang te laten vinden, bleken ontzettend kostbaar,” zegt René Bosveld van Feenstra Adviseurs. Nadat de nieuwbouwplannen concreet waren, werd Feenstra Adviseurs wederom ingeschakeld. “Onze bijdrage was tweeledig. We waren zowel verantwoordelijk voor het bouwkundige deel als voor het basisontwerp van de gebouwgebonden installaties, dat na aanbesteding verder is ingevuld door de installateur. Wij zijn wel betrokken gebleven bij de bouwkundige detaillering en verdere invulling van het ontwerp ten aanzien van de bouwkundige constructie en hygiëne-zonering. Als erkende speler in de zuivel zijn wij bekend met de vaak strenger wordende hygiëne en veiligheidseisen in de voedingsmiddelenindustrie.

Het ontwerp van Bastiaans Jongerius kenmerkt zich door veel glas, een materiaal dat eigenlijk voor zuivelproductie minder geschikt is, vanwege hygiëne-, isolatie- en veiligheidseisen. Daarom is een binnenschil bedacht om een passende omgeving te creëren.

Daarnaast zijn de hoogteverschillen opgevangen door tanks voor opslag, pekelbakken en opslagruimten in de grond te bouwen. De voorgeschreven bouwhoogte in dit gebied dat op de Unesco Werelderfgoedlijst staat, bedraagt namelijk maximaal 8 meter.

De vakwerkspanten van het dak zijn aan het zicht onttrokken door plenumplafonds, waarachter alle installaties wegvallen. Een hygiënische ruimte is het resultaat. Dankzij onze kennis en ervaring in de zuivelindustrie hebben we in samenwerking met CONO en ProjectServe een uiterst efficiënte routing in de fabriek weten te creëren. Achteraf bezien heel logisch, maar tijdens de planontwikkeling een enorme uitdaging.

ISOLEREN EN AFWERKEN Alle nieuwe melktanks buiten, en vele leidingen en appendages in de nieuwe faciliteit van CONO Kaasmakers zijn door Iso Noord geïsoleerd en waar nodig afgewerkt met een beplating. “Met onze machines en vakkennis beheersen wij alle technieken die voor perfecte isolatiewerkzaamheden noodzakelijk zijn,” vertelt Sije Visser van Iso Noord.

“Wij zijn onder meer actief en gespecialiseerd in de industriële isolatie, utiliteitsbouw en tankisolatie. Een goede isolatie levert een flinke energiebesparing. Voor CONO hebben we onder meer de leidingen van de ijswaterinstallatie, stoom- en condensaat en de gekoeld water en CV-installaties geïsoleerd. Alle nieuwe tanks zijn geïsoleerd met 80 millimeter steenwol en afgewerkt met een aluminium damwand beplating. Daarnaast hebben we de appendages van de stoom- en condensaat voorzien van isolatiematrassen. In de productieruimtes hebben we de geïsoleerde leidingen afgewerkt met rvs-beplating en in de overige ruimtes is een aluminium beplating toegepast. In de technische ruimtes hebben we de gekoeldwater en de CV-installaties geïsoleerd met Armaflex. Al met al een enorm project waarin gigantische aantallen aan isolatiematerialen zijn verwerkt.”

INSTALLATIE & BOUW | 23

OVER KWALITEIT DOEN WIJ NIET LUCHTIG! Productie

Montage

Al ruim 90 jaar sterk als ontwerp- en adviesbureau in de zuivel- en voedingsmiddelenindustrie

Service De Amert 424 5462 GH Veghel T. 0413 36 90 00 www.brago.nl

www.feenstra.nl info@feenstra.nl +31 (0)26 384 44 00

voorgeïsoleerde kunststof luchtkanalen

Voor al uw Isolatie zo als het hoort.

Bent u op het goede adres bij:

Brago-Advertentie-90x130mm-2015-V2.indd 2

12-01-15 21:10

iso Met onze machines en vakkennis beheersen wij alle technieken, die voor perfecte isolatie werkzaamheden noodzakelijk zijn. Wij zijn onder meer actief en gespecialiseerd in de industriële isolatie, utiliteitsbouw & tank isolatie.

Kerkstraat 53 9271 AL Zwaagwesteinde info@isonoordbv.nl

Al bijna 30 jaar een voorsprong in techniek APAC is een krachtige combinatie van drie zelfstandige opererende bedrijven, verbonden door hun vergaande specialisatie en hoge kwaliteitsnormen. APAC Airconditioning BV is dé specialist op het gebied van datacenterkoeling en koeling van computerruimtes. De missie van APAC is om met behulp van slimme technieken energiezuinige producten en installaties te leveren die bijdragen aan een beter milieu.

www.isonoordbv.nl

15230135_isonoord.indd 1

25-02-15 11:42

www.apac.nl

WEST BEEMSTER | CONO Kaasmakers

Projectinfo ARCHITECTONISCHE DAKKAPPEN Smitsair werd begin 2013 door Cofely Noord benaderd voor de realisatie van zeventien dakkappen voor de nieuwbouw van CONO Kaasmakers. “De dakkappen fungeren als lucht toe- en afvoer voor diverse installaties in verschillende ruimten,” zegt Etienne Beerling van Smitsair.

“Voor het afvoeren van lucht hebben we vijf dakkappen van het type DK-2 geselecteerd, die verticaal afblazen. Voor aanzuigen van lucht hebben we negen dakkappen van het type DK-3 geselecteerd, die horizontaal aanzuigen. Door te kiezen voor verticale afblaas en horizontale aanzuig wordt voorkomen dat de verse, aangezogen lucht wordt verontreinigd door de afgevoerde lucht (zgn. kortsluiting). Ook zijn we gevraagd een drietal gecombineerde kappen type DK2/3 te maken. Deze kappen kunnen gecombineerd lucht aanzuigen en afblazen, praktisch zonder kortsluiting. Aan deze gecombineerde kappen hing een architectonische eis in de vorm van een afgeknotte piramide. Aangezien we de engineering, productie, nabehandeling en montage in eigen huis verrichten, zijn we op deze uitdaging ingegaan en hebben we een ontwerp gemaakt dat door alle partijen werd goedgekeurd. De kappen (inclusief druppelvangers en roosters) zijn geheel vervaardigd uit zeewater bestendig aluminium en zijn in onze eigen poedercoatafdeling voorzien van een coating in de gewenste kleur.” Behalve de dakkappen heeft Smitsair ook roosters geleverd voor de gevelbouwer. “Deze roosters zijn zo ontworpen dat ze de plaats van het glas in diverse gevelelementen konden innemen.”

ONONDERBROKEN ENERGIEVOORZIENING De bedrijfszekerheid van het productieproces van Cono Kaasmakers wordt gegarandeerd door een drietal industriële UPS-systemen. Deze beschermen zowel het algemene ICT-netwerk als de procesautomatisering tegen stroomuitval. “Anders dan reguliere noodstroomaggregaten onderscheiden onze industriële UPS-systemen zich door een ononderbroken energievoorziening,” licht Jan Willem de Kwaadsteniet, directeur van e-Power BV toe. e-Power heeft als onderleverancier van Cofely Noord de UPS-systemen ontworpen en geleverd. “Als de netspanning wegvalt, nemen de UPS-systemen de stroomvoorziening zonder onderbreking over. Voor bijvoorbeeld verlichting zou een dipje van enkele seconden geen probleem zijn, voor netwerk- en automatiseringssystemen is het funest.” In totaal gaat het om drie systemen, opgesteld in gecentraliseerde technische ruimtes en verdeeld over twee fabrieken.

De systemen hebben een vermogen van 35 kVA, 60 kVA en 75 kVA, allemaal met een autonomie van 60 minuten.

De UPS-systemen onderscheiden zich door het hoge rendement; omdat ze 24 uur per dag, 7 dagen in de week online staan, levert dat een aanzienlijke besparing op het energieverbruik.

Ook de lage harmonische vervuiling van de ingangsstroom draagt bij aan een optimale integratie in de complete technische installatie van Cono Kaasmakers. e-Power heeft ook de inbedrijfstelling verzorgd en is tevens verantwoordelijk voor het jaarlijkse preventief onderhoud, waarbij de kasten worden geïnspecteerd en functioneel worden getest. “Uiteraard staat de serviceafdeling van e-Power 24/7 paraat om ondersteuning te bieden bij calamiteiten.”

AIRCONDITIONERS VOOR SCHAKELRUIMTES De schakelruimtes ten behoeve van de aansturing van de productie van CONO Kaasmakers worden gekoeld met computerruimte airconditioners van APAC Airconditioning. “In totaal hebben we vijf in koelcapaciteit variërende units (van 15 tot 60 kW) geleverd vertelt Martijn Kolk van APAC Airconditioning.

Bij de start van het project zijn in samenwerking met de engineeringsafdeling van Cofely Noord op basis van de benodigde koelcapaciteit, de gewenste ruimtecondities en het gevraagde lage energieverbruik – een belangrijke factor in het beslissingstraject – de meest prijstechnisch gunstige units geselecteerd. De units bij CONO zijn geselecteerd om optimaal te kunnen functioneren met een hogere koelwatertemperatuur. Daarnaast is de luchthoeveelheid per unit verlaagd waardoor het elektrisch opgenomen flink afneemt.

In een continue bedrijfsproces zoals bij CONO is dat heel belangrijk. Op die manier proberen we voor de opdrachtgever altijd de meest gunstige installaties te selecteren. In het ontwerp van een koelinstallatie wordt niet alleen rekening gehouden met de gewenste lucht aanvoertemperatuur, maar ook met de beschikbaarheid, het energieverbruik, eventuele vrije koelingsmogelijkheden. Een laag energieverbruik vraagt om een doordacht ontwerp.” APAC Airconditioning B.V. behoort tot de APAC Groep, waartoe ook APAC Services B.V. en APAC Systeemvloeren B.V. behoort.

APAC is een combinatie van drie dynamische bedrijven gespecialiseerd in het koelen van computerruimten en datacenters, schakelruimtes, laboratoria, clean rooms en archiefruimten.

ELEKTROTECHNISCHE MATERIALEN Rexel is wereldwijd toonaangevend in de distributie van elektrotechnische materialen voor professionals. “Samen met onze klanten en leveranciers ontwikkelen wij de best mogelijke totaaloplossingen en creëren we nieuwe markten. Zo bouwen we samen aan een mooie toekomst,” zegt Mathijs Leffers van Rexel Nederland. “Voor de nieuwe faciliteit van CONO Kaasmakers heeft Cofely de benodigde materialen via Electronic Data Interchange (EDI) bij ons besteld. Deze zijn vervolgens via de gestandaardiseerde aflevermethodes geleverd.”

Rexel Nederland is onderdeel van de Rexel Group. Wereldwijd is de Rexel Group toonaangevend in de distributie van elektrotechnische materialen.

Het bedrijf is actief in 38 landen en telt 2.300 vestigingen waar in totaal ongeveer 30.000 mensen werken. “Onze missie is klanten over de hele wereld ondersteunen bij het creëren van toegevoegde waarde en efficiënter zaken doen, door een breed scala aan duurzame en innovatieve producten en diensten aan te bieden op het gebied van procesoptimalisatie, techniek en energiemanagement.

Onze gespecialiseerde teams informeren u graag over de voordelen van duurzame oplossingen, zoals zonnepanelen, e-mobility, LED en gebouwautomatisering. Met achttien vestigingen in Nederland zijn wij altijd bij u in de buurt. Uw vragen en bestellingen zijn welkom via onze webshop, maar ook per telefoon, fax, of in één van onze shops.”

INSTALLATIE & BOUW | 25

Kies ook voor de industriĂŤle UPS-systemen van e-Power Toonaangevende industriĂŤle bedrijven vertrouwen inmiddels op de UPS-systemen van e-Power.

Met maatwerk als motto levert e-Power doordachte oplossingen voor een zorgeloze energievoorziening van al uw kritische installaties.

Beschikbaarheid, betrouwbaarheid en veiligheid; daar draait het om. e-Power reikt u de hand! Maak gebruik van de expertise van e-Power en bel snel om uw specifieke situatie te bespreken.

e-Power, energiek in oplossingen De Trompet 1695, 1967 DB Heemskerk, The Netherlands T +31 (0)88-5055000 E info@e-power.nl W www.e-power.nl

Industrial AC & DC UPS-systems 12SA001 Algemene Adv #2 TVVL.pdf

1

22-03-12

16:48

Wist u dat:

Smitsair gebouwen in zijn waarde laat? smitsair.nl De verzonken dakkappen van Smitsair zijn uniek in zijn soort. Met dit product kunt u lucht toe - of afvoeren wanneer de toelaatbare hoogte op het dak beperkt is. De architectonische lijnen van een gebouw blijven met de verzonken dakkap optimaal behouden.

Kwaliteit op Maat.

Smitsair Luchttechniek sinds 1945 specialist in: Luchttechnische installaties, Buitenluchtroosters, Brandkleppen, Kleppenregisters, Dakkappen, Schachtkappen, Druppelvangers, Wasem-vetvangkappen, Geluiddempers, Luchtkanalen, Plaatwerken en Lasersnijden.

WEST BEEMSTER | CONO Kaasmakers

Tekst: Sjoerd Meuleman | Foto: Verwol

INBOUW, AFBOUW, INRICHTING EN COÖRDINATIE IN EIGEN HAND Met installaties gebeurt het vaker, met andere disciplines tot nu toe veel minder: splitsing van cruciale bouwdonderdelen onder verschillende hoofdaannemers. CONO Kaasmakers BV uit Westbeemster deed dat voor hun nieuwe onderkomen wel, koppelde bewust de opdracht voor de kantoorinrichting los van het bouwkundige werk. Met als resultaat een prachtig inpandig onderkomen, binnen een bovendien scherpe planning.

Hij zou ze vaker willen maken, projecten als deze.

Projectleider Theo Snoek van Verwol Complete Interieur Realisatie BV uit Opmeer beschouwt de interieuropdracht voor de nieuwe CONO Kaasmakers kantoren als één van de mooiere uit zijn loopbaan.

En dan vooral vanwege de zelfstandige status ervan: functionerend als hoofaannemer interieurwerk, inclusief advisering, tekenwerk, coördinatie en natuurlijk de levering en uitvoering zelf. Snoek: “Het is een groot verschil of je in opdracht van een aannemer werkt of rechtstreeks voor de opdrachtgever. De lijnen zijn korter, beslissingen worden sneller genomen en daardoor loopt zo’n werk gewoon veel beter. In de installatiebranche zie je het Kaaswinkel

vaker, meerdere hoofdaannemers op hetzelfde werk is tegenwoordig geen uitzondering meer. Ik zie van dergelijke constructies alleen maar voordelen.”

TOTAALPAKKET De opdracht voor de Beemster kaasproducent mocht er zijn. Binnen het door bouwbedrijf Visser & Smit opleverde casco kreeg de West-Friese projectafbouwer opdracht voor het verzorgen van het complete interieur, dus levering en montage van onder meer metal-studwanden, Clearvision-wanden, vloeren, plafonds en de bijbehorende afwerkingen zoals stuc-, tegel- en timmerwerk. Inclusief nog de normaal gesproken buiten het bestek gelaOntvangstruimte met Melkmeisje

ten ‘directieleveringen’ architectonische verlichting, elektronisch paneelwerk, visuele apparatuur (beeldschermen), balies, inbouwkasten, zitmeubilair en vitrages. Bijzonder, vindt Snoek. “Hoe je het wendt of keert: in zekere zin is de bouw een conservatief wereldje. Opdrachtgevers zijn gewend aan vastomlijnde procedures, daardoor ontbreekt vaak de wil voor een vernieuwende aanpak. CONO heeft buiten bekende kaders willen denken.”

BOVENGEMIDDELD NIVEAU

Veel afwerkingen met hout

Snoek beaamt: beknibbelen op de inrichting hoefde hij bepaald niet. Bijzonder mooi vindt hij de al eerder genoemde architectonische verlichtingsarmaturen. Ze zijn te zien in de cruciale ruimten, waaronder de entree, het restaurant en de vergaderzaal. Ook speciaal zijn de zonder uitzondering in maatwerk uitgevoerde meubileringselementen en kastenwanden: de meeste uitgerust met in hoogte verstelbare werkbladen en ingebouwde verlichting. Snoek wijst op de vloerafwerkingen: geen uitgekauwd marmoleum, zoals vaak in vergelijkbare projecten, maar een combinatie van eiken vloerdelen en Belgisch hardsteen. Tenslotte, terug naar de entree, het tegeltableau van ‘melkmeisje’ CONO, het karakteristieke logo van het bedrijf.

Snoek: “Ruim 22 m2 telt het tableau, gemaakt van in totaal 219.000 mozaïeksteentjes. Dat zijn echt mooie elementen om te mogen maken.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 27

Wij gáán voor u.

Met al onze energie.

Zo werken we samen aan uw succes

Vanuit 18 vestigingen ondersteunen we u met een sterke betrokkenheid en kennis van de elektrotechnische branche. Met onze vertrouwde producten, innovaties en technische en commerciële ondersteuning proteert u optimaal van uw omzetkansen. U kunt volledig op ons rekenen; op een manier die u en ons past: gedreven, ambitieus, energiek en persoonlijk!

WAAR ANDERE STOPPEN GAAT VERWOL VERDER

Verwol Opmeer De Veken 21 1716 KE Opmeer +31 (0)226 - 36 36 36

WWW.VERWOL.NL

Verwol Delft Kleveringweg 20 2616 LZ Delft +31 (0)15 - 21 53 700

PLAATSNAAM LEIDEN | Rijnlands | Projectnaam Revalidatie Centrum

Tekst: Roel van Gils | Foto: Grimbergen-Noordermeer

RIJNLANDS REVALIDATIE

CENTRUM OPNIEUW AANGEPAKT

Sinds de opening van de nieuwbouw van het Rijnlands Revalidatie Centrum in 2003 is er veel veranderd. De organisatie heeft zich sterk ontwikkeld, waardoor ruimtetekort is ontstaan. Reden om de huisvesting nog eens onder de loep te nemen.

Dat heeft geresulteerd in een uitbreiding en een stukje herinrichting van de bestaande indeling naar de huidige tijdsgeest.

Als vaste onderhoudspartner aan de installaties van het bestaande centrum heeft Grimbergen-Noordermeer in opdracht van het Rijnlands Revalidatie Centrum de W-installaties in de nieuwbouw aangelegd en een deel van de bestaande installaties gemodificeerd om besparingen op het energieverbruik te realiseren. “We hebben als Grimbergen-Noordermeer duurzaamheid hoog in het vaandel staan en kunnen buigen op een ervaring van 265 (!) jaar,” vertelt Henk van Duijn van Grimbergen-Noordermeer. “We mogen ons bovendien hofleverancier noemen en hebben voor het Rijnlands Revalidatie Centrum

30 | INSTALLATIE & BOUW

vrijwel elke discipline van de installatietechniek ingezet.” Grimbergen-Noordermeer heeft zorg gedragen voor onder meer de verwarmingsinstallaties, luchtbehandeling, koeling, brandbestrijdingsinstallaties, waterinstallaties, sanitaire installaties, binnen riolering en de hemelwaterafvoer. “Tevens hebben we de complete regeling verzorgd en de koppeling gemaakt met de bestaande installaties, zodat alles netjes aangestuurd wordt,” vult Van Duijn nog aan. “Aanvankelijk was het idee om een WKO-installatie toe te passen.

Dat hebben we volledig uitgewerkt, maar bleek uiteindelijk helaas financieel

LEIDEN | Rijnlands Revalidatie Centrum

Projectinfo LEGIONELLAPREVENTIE Om de groei van legionella in de drinkwaterinstallatie te voorkomen heeft CAG Asset Management Nederland, een inspectie- en adviesbureau op het gebied van lucht- en waterkwaliteit, een risicoanalyse uitgevoerd en een beheersplan opgesteld voor de nieuwbouw van het Rijnlands Revalidatie Centrum. “We hebben eerst een vooropname gedaan en gecontroleerd of de drinkwaterinstallatie conform wet- en regelgeving is aangelegd,” zegt John Edes van CAG Asset Management Nederland.

“Daarna is de eindinspectie uitgevoerd en een beheersplan opgesteld. Dit onder andere om voldoende doorstroming in het drinkwatersysteem te garanderen. Een installatie kan alleen veilig blijven als deze goed beheerd wordt. In drinkwater zijn altijd legionellabacteriën aanwezig, maar in dusdanige kleine hoeveelheid dat ze niet meetbaar of schadelijk zijn voor de gezondheid. Wanneer water langere tijd stilstaat is de kans groot dat het opwarmt en zullen de bacteriën zich in hoog tempo gaan vermenigvuldigen. Tappunten die weinig worden gebruikt dienen daarom wekelijks gespoeld te worden. Ook dient de watertemperatuur periodiek te worden gemeten en moeten terugstroombeveiligingen jaarlijks gecontroleerd worden. Ter controle van de waterkwaliteit worden er halfjaarlijks watermonsters genomen.

Dit alles om de veiligheid van het drinkwatersysteem te kunnen garanderen. Legionellapreventie draagt bij aan een gezonde en veilige woon- en werkomgeving.

DE JUISTE DRUKHIËRARCHIE

niet haalbaar. Desondanks worden er de nodige besparingen behaald. Zo is de warmwatervoorziening aangepast. De bestaande, grote ketelinstallatie is een echte grootverbruiker van gas om zowel het water door het pand rond te pompen als het zwembad warm te houden. We hebben daarom een drietal kleinere HR-ketels erbij geplaatst, twee voor de verwarming en één voor de complete warmwatervoorziening. Dat levert een enorme gasbesparing op, temeer daar de kleine ketels in de zomerperiode voortaan het zwembad op temperatuur houden, zodat de grote ketelinstallatie niet hoeft te draaien.”

Volgens Van Duijn zat de uitdaging hem vooral in het feit dat het bestaande gebouw tijdens de werkzaamheden gewoon in gebruik was. “Tel daarbij op dat het nieuwe gebouw vóór het bestaande gebouw is gebouwd en dat alle toevoerleidingen aan deze zijde gesitueerd zijn, dan kun je je voorstellen dat het best een ingewikkeld proces was,” concludeert Van Duijn. ›

In 2010 werd In Right Balance gevraagd een nulmeting uit te voeren voor de luchthuishouding in het bestaande gebouw van het Rijnlands Revalidatie Centrum. “Uit de metingen bleek dat bepaalde ruimtes en kantoren te weinig lucht aangevoerd kregen,” vertelt Peter Verkerk van In Right Balance. “Van daaruit zijn de nieuwbouwplannen ontstaan, waarbij de luchtbehandelingskasten groter zijn gedimensioneerd, zodat voor de oudbouw meer lucht beschikbaar komt. Wij hebben alle lucht- en waterzijdige volumes ingesteld en afgeregeld op basis van de tekening van de installateur, in dit geval Grimbergen-Noordermeer.

Afhankelijk van de buiten- en binnentemperatuur wordt de inblaastemperatuur bepaald. Tevens is vloerverwarming in combinatie met vloerkoeling toegepast.”

In Right Balance is een klein bedrijf en heeft zich gespecialiseerd in het inregelen en controleren van klimaatinstallaties. Peter Verkerk: “Ons werkterrein is vrij breed met woningen en utiliteitsbouw, maar ook ziekenhuizen en bejaardenhuizen. De laatste tijd zijn we veel actief in OK’s en cleanrooms, waaronder in het Erasmus MC, Sophia Kinderziekenhuis en het Maasstad Ziekenhuis. Allemaal met als doel het juiste ventilatievoud in te stellen en de drukhiërarchie goed te zetten. Valideren gebeurt vervolgens door een andere partij.”

INSTALLATIE & BOUW | 31

LEIDEN | Rijnlands Revalidatie Centrum

Projectinfo BESTAANDE REGELINSTALLATIE AANGEPAST EN UITGEBREID In opdracht van Grimbergen-Noordermeer heeft Coneco de bestaande regelinstallatie in het Rijnlands Revalidatie Centrum uitgebreid. Het gaat om zowel lokale besturingen in de ruimtes zelf, alsmede om een nieuw centraal besturingspaneel. “Aan de hand van het bestek en de wensen van Grimbergen-Noordermeer hebben we een ontwerp gemaakt van de regelinstallaties,” vertelt Tom van Oers van Coneco. We zijn gaan voortborduren op de bestaande Priva-installatie om tot één mooie ‘machineomgeving’ te komen.” Coneco was voor de uitbreiding al verantwoordelijk voor het onderhoud aan de bestaande regelinstallaties. “In de verschillende ruimtes zelf hebben we lokaal besturingen aangebracht voor het schakelen van de verlichting, de zonwering en de klimaatinstallatie. Daarnaast is voorzien in een centraal bedieningspaneel bij de receptie en is de bestaande installatie aangepast; dit in verband met het uitbreiden van de warmteopwekking voor de nieuwbouw en het voorzien in een nieuwe warmtapwaterinstallatie. Alles is in één groot netwerk geïntegreerd. Medewerkers aan de receptiebalie zien via het bedieningspaneel – een groot touchscreen – direct eventuele storingen optreden en kunnen hiermee ook de centrale verlichting schakelen. De software is op maat geschreven, in nauw overleg met de gebruiker. Alleen door een goede afstemming vooraf met opdrachtgever, installateur en gebruiker wordt een optimale installatie verkregen, die voldoet aan alle wensen en eisen. Die samenwerking verliep in het Rijnlands Revalidatie Centrum uitermate goed,” besluit Van Oers.

“Op voorhand hebben we alle toevoerleidingen omgeleid, zodat het bestaande gebouw kon blijven functioneren. Het was in de beginfase dus best spannend om alles in goede banen te leiden. Uiteindelijk is het allemaal keurig verlopen. Het gebouw wordt nu ook door de gebruikers naar volle tevredenheid ervaren, zo heeft het Rijnlands Revalidatie Centrum ons laten weten. Een beter compliment kunnen we niet krijgen,” besluit Van Duijn. ❚

Bouwinfo OPDRACHT ARCHITECT AANNEMER INSTALLATIES

BOUWPERIODE

Rijnlands Revalidatie Centrum, Leiden ONS Architecten, Rotterdam Niersman Bouw, Voorschote Grimbergen-Noordermeer, Rijnsburg (W); Coneco, Alblasserdam; In Right Balance, Oude-Tonge; CAG Asset Management Nederland, Reeuwijk eind 2013 – maart 2015

Gezonde Gebouwen

Gespecialiseerd in onderzoek en advies van lucht- & waterkwaliteit in gebouwen. www.cag.nl | www.legionella.nl | www.luchtonderzoek.nl 32 | INSTALLATIE & BOUW

In Right Balance Washingtonstraat 24 3255 VJ Oude-Tonge Telefoon 0187-663755 Fax 0187-890187 info@inrightbalance.nl http://www.inrightbalance.nl

DEN HAAG | Maurtishuis

Tekst: Lieke van Zuilekom | Foto: Kropman Installatietechniek

KLIMAATINSTALLATIE MAURITSHUIS VAN GROOT BELANG VOOR BEHOUD KUNSTCOLLECTIE Het vernieuwde Mauritshuis is verdubbeld in oppervlakte door een ondergrondse uitbreiding naar het gebouw aan de overkant van de straat. Dit voormalige hoekpand van Sociëteit de Witte aan Plein 26 heet voortaan de Royal Dutch Shell Vleugel. Toch verandert er aan het karakter van het museum weinig. De uitstraling en de unieke huiselijke sfeer blijven door het ontwerp van Hans van Heeswijk architecten behouden.

Het zeventiende-eeuwse huis, waar de vaste collectie in te zien is, is gemoderniseerd. De ramen, de klimaatinstallatie en de verlichting zijn vervangen en het interieur is verfraaid. Kropman Installatietechniek is verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige installaties, de meet- en regeltechniek en alle elektrotechnische installaties in het Mauritshuis, met uitzondering van de brandmeld-, ontruimings- en beveiligingsinstallaties.

TIJDELIJKE KLIMAATINSTALLATIE Hoewel de kunstwerken tijdens de verbouwing elders waren ondergebracht, hadden de monteurs van Kropman geen vrij spel. “Het renoveren van

“HET RENOVEREN VAN Projectinfo EEN MONUMENT ZORGT ALTIJD VOOR HALOGEENVRIJE KABELS UITDAGINGEN” IN MAURITSHUIS een monument zorgt altijd voor uitdagingen,” vertelt Manager Projecten Marten Holtrop. “De lambrisering, parketvloeren en gestucte plafonds moesten in hun originele staat blijven. We hebben dan ook zoveel mogelijk geprobeerd om de bestaande kanalen te handhaven.” Vanzelfsprekend werden aan het museumklimaat extreem hoge eisen gesteld. ›

Het Haagse Mauritshuis - beroemd vanwege de collectie 17e eeuwse schilderkunst - heeft de afgelopen twee jaar een grondige metamorfose ondergaan. Veel nieuwe bekabeling ging er tijdens de verbouwing naar binnen, uitgevoerd in halogeenvrij en bestemd voor stroomvoorziening en signaalbehoefte.

Eldra BV is een grote speler op de markt van productie en levering van kabels. Ruim 5.600 verschillende soorten produceert de onderneming (onderdeel TKH Groep, 70 werkmaatschappijen) die grofweg kunnen worden onderverdeeld in laagspanningskabels, stuurstroomkabels, installatiekabels, flexibele leidingen, signaalkabels en instrumentatiekabels. Voor zowel het gerestaureerde als uitgebreide Mauritshuis in Den Haag leverde Eldra de benodigde installatie- en signaalkabels. In halogeenvrije uitvoering, dus beter voor welzijn en milieu, zegt accountmanager regio West-Nederland Victor Rossner: “De Rijksgebouwendienst laat alle nieuwe elektra met halogeenvrije kabels installeren, daar zijn ze heel strikt in. Halogeenvrije kabels bevatten geen weekmakers, in tegenstelling tot de traditionele PVC-kabels. Als ik het mocht zeggen, werd halogeenvrij de standaard in bestekken.”

De levering voor het Mauritshuis kwam tot stand op aanvraag van hoofdinstallateur Nunu uit ‘s-Gravendeel. Een vaste en betrouwbare afnemer, volgens Rossner. “Nunu is gespecialiseerd in de vooral wat complexere utiliteitsbouw. Ze installeren alles met ons fabricaat, en nu dus ook hier. Dat zullen ze niet voor niets doen.”

INSTALLATIE & BOUW | 33

Halogeenvrij Dé kabel voor een beter milieu

• • •

Tot 90°C belastbaar Voorzien van KEMA-Keur Geen schadelijke en corrosieve gassen tijdens brand

•

Risico’s voor mens en milieu worden aanzienlijk beperkt

•

Binnen 24 uur uit voorraad leverbaar

Halogeenvrije speciaalkabels?

Wij ontwikkelen deze samen voor uw toepassing!

www.eldra.nl

T +31 (0)475 566 767 | verkoop@eldra.nl

ELD_Adv_InstalBouw_197x130.indd 1

gespecialiseerd in elektrisch verwarmen

Voor o.a. Hellingbanen / Carrosseriebouw / Scheepsbouw / Woningbouw / Werkplekverwarming

meer informatie? bel of mail naar: t (0570) 55 11 96 | www.electriccomfort.nl

18-02-15 15:25

DEN HAAG | Maurtishuis

Projectinfo

“Luchtvochtigheid en temperatuur moesten binnen een uiterst smalle bandbreedte worden gehouden. Ook tijdens de werkzaamheden. Om de constructie van het Mauritshuis in goede conditie te houden, hebben we een tijdelijke klimaatinstallatie voorzien buiten het pand.” De installatie is op een ponton in de Hofvijver geplaatst, waarbij de kanalen via steigers het pand in werden gebracht. De oude installatie is uitgeschakeld.”

METEN, VALIDEREN EN OPTIMALISEREN Door meten, valideren en optimaliseren draagt Aero-Dynamiek bij aan het optimaal laten functioneren van gebouwinstallaties, conform de specificaties en de gewenste binnenklimaatcondities. Bij het project Mauritshuis in Den Haag was installatiegeluid een belangrijk aspect. Nog vóór de verbouwing van het Mauritshuis heeft Aero-Dynamiek een nulmeting uitgevoerd voor de klimaatinstallaties om vervolgens na de verbouwing de klimaatinstallaties op de gewenste capaciteit te zetten door middel van het lucht- en waterzijdig inregelen.

Adviesbureau Arup uit Amsterdam heeft het installatietechnische ontwerp voor het Mauritshuis gemaakt. Kropman heeft de detaillering voor zijn rekening genomen. “Op de zolder van het Mauritshuis is het hart van de klimaatinstallatie voorzien.

Hier hangt een aantal regelkasten, die de luchtbehandelingskasten, de koelmachines op het dak en de verwarming aansturen,” vertelt projectleider Marco Vollebregt. “Alle ruimtes worden centraal bevochtigd, ontvochtigd en gekoeld en decentraal naverwarmd. Een centrale luchtbehandelingskast zorgt voor voldoende aanvoer van frisse buitenlucht.” Twee grote luchtbehandelingskasten in het Mauritshuis zorgen voor de recirculatie van de lucht in het gebouw. “Deze lucht wordt nabehandeld aan de hand van de metingen in de expositiezalen. In iedere zaal is hiertoe een gecombineerde temperatuur- en luchtvochtigheidssensor voorzien.”

De verlichting in het Mauritshuis is grotendeels vervangen door LED-verlichting, die centraal wordt geregeld via een KNX-systeem. In de maanden na de opening heeft Kropman alle installaties in het Mauritshuis verder geoptimaliseerd. De komende twintig jaar is het bedrijf verantwoordelijk voor het onderhoud van de installaties. ❚

Vóór de verbouwing was er zorg over de geluidsproductie van de klimaatsystemen, vertelt Youssef Rahaoui van Aero-Dynamiek. “De uitdaging zat in het binnen de krappe planning de juiste capaciteit aan medewerkers te leveren, om de gewenste ventilatie-eisen te bereiken en daarbij onder het gestelde geluidsniveau te blijven. Het betrof 36 luchtbehandelingskasten, recirculatiekasten en afzuigventilatoren en een cv- en gkw-zijdig onafhankelijk (dynamisch) regelend systeem met drukgecompenseerde afsluiters.”

De uitstraling en de unieke huiselijke sfeer zijn ook na de verbouwing behouden gebleven

Projectinfo FLINTERDUNNE VLOERVERWARMING Het vernieuwde Mauritshuis in Den Haag is door de ondergrondse uitbreiding niet alleen verdubbeld in oppervlakte, maar heeft ook een nieuwe hoofdingang gekregen aan het voorplein.

Via een grote stalen trap, bekleed met natuursteen, of een lift dalen bezoekers af naar de nieuwe foyer. Om de trap ook in de winterperiode begaanbaar te houden, heeft Electric Comfort op de trap een flinterdunne, elektrische vloerverwarming aangebracht. “We hebben in eerste instantie aan hoofdaannemer Kropman Installatietechniek een proefstuk aangeboden,” vertelt Alfons Oosterwijk van Electric Comfort. “De uitdaging voor ons en de firma Kropman zat erin dat de opbouwhoogte van de traptreden slechts maximaal 4 millimeter mocht bedragen.

In onze werkplaats hebben we de traptreden in verschillende breedtes en lengtes uitgezet op een houten plaat om hier de verwarmingselementen op aan te brengen en nadien af te gieten met Marothaan. Om een goede hechting te verkrijgen van de tegellijm op het Marothaan, zijn de elementen ingestrooid met vuurgedroogd zand. Deze werkwijze heeft erin geresulteerd dat de verwarmingselementen snel bevestigd konden worden en de natuurstenen traptreden vlot gelegd konden worden.” Ook in het voorplein en de foyer van het Mauritshuis heeft Electric Comfort elektrische vloerverwarming aangebracht. “De vloerverwarming wordt gestuurd met speciale sensoren, die zowel luchtvochtigheid als vorst detecteren. Want bij droge vorst hoeft de installatie niet te worden ingeschakeld,” stelt Oosterwijk terecht.

Na het op capaciteit brengen van de installaties heeft Aero-Dynamiek het effect van de installaties gecontroleerd op onder meer temperatuur, luchtvochtigheid en geluidsniveau in de ruimtes. “Persoonlijk vond ik het bijzonder om bijvoorbeeld een geluidsmeting uit te voeren naast het Meisje met de parel van Johannes Vermeer,” bekent Rahaoui. “Kropman heeft het systeem zodanig neergezet dat het technisch aan alle voorafgestelde eisen kon voldoen, zodat wij deze perfect konden instellen. Alle lof wat dat betreft voor de installateur, want de installatieruimte was zeer beperkt in het al zo uitdagende monumentale gebouw.”

INSTALLATIE & BOUW | 35

DEN HAAG | Mauritshuis

ELEKTRONISCHE MENGKRANEN Tekst: Lieke van Zuilekom | Foto: VOLA Nederland en Hans van Heeswijk architecten

Afgelopen zomer heeft het Mauritshuis vele prijzen en nominaties ontvangen voor haar grootschalige renovatie en ondergrondse uitbreiding. Een ruime ontvangsthal verbindt het bestaande 17e eeuwse stadspaleis met het nabijgelegen jaren dertig pand van Sociëteit de Witte, waarin vele publieksfaciliteiten een plek hebben gekregen. In de bestaande bouwdelen zijn alle sanitaire installaties vervangen. Het sanitair in het nieuwe, ondergrondse deel is op dezelfde wijze uitgevoerd.

In de sanitaire ruimtes van het Mauritshuis zijn zeventien VOLA 4021 inbouw fonteinkranen voorzien, met een sensor voor handvrije bediening, vertelt Erik Mevius, consultant bij VOLA Nederland. “Daarnaast hebben we een aantal mengkranen geleverd.” Mevius vertelt dat VOLA al vanaf de beginfase door installateur Kropman bij het project is betrokken. “We hebben het bestek gecontroleerd en de installateur geadviseerd over de inbouwmogelijkheden. Niet alleen met betrekking tot onze kranen, maar ook omtrent de plaatsing ten opzichte van wastafels, spiegels en glasplaten.”

In het Mauritshuis is veel gewerkt met gipsplaten. “Zo ook in de sanitaire ruimtes. Alle inbouwdelen van de fonteinkranen zijn in de wand ingebouwd en afgewerkt met een dubbele gipsplaat, waardoor de wandafwerking een stuk dikker werd dan verondersteld. We hebben op de bouw de wanddiktes daarom opnieuw opgemeten, zodat de juiste verlengstukken geleverd konden worden. Dit resulteerde in een optimale afmontage.” Het Deense familiebedrijf VOLA maakt sinds 1968 kwaliteitskranen, douches en accessoires naar het basisontwerp van de Deense architect Arne Jacobsen. Hij innoveerde door leidingen en onderdelen van het sanitair in de muur in te bouwen, waarbij alleen de knoppen en de uitloop in het zicht bleven. “Het werk van Jacobsen kenmerkt zich door de minimalistische, tijdloze vormgeving,” vertelt bedrijfsleider Ties van Dijk. “Uniek voor die tijd. Maar ook vandaag de dag vallen de vormgeving en ergonomie nog op. Onze producten zijn niet alleen mooi en fijn voor de eindgebruiker, maar ook voor de architect die het sanitair voorschrijft en voor de installateur.” Sinds tien jaar worden de producten van VOLA ontworpen door Aarhus Arkitekterne, die in de voetsporen van Jacobsen is getreden. “Alle producten worden ontworpen en duurzaam geproduceerd in Horsens op Jutland, uitzonderlijk in een

36 | INSTALLATIE & BOUW

tijd dat veel geoutsourced wordt naar lagelonenlanden.” VOLA wordt veelal toegepast in de utiliteitsbouw. Behalve het Mauritshuis in Den Haag zijn ook het Concertgebouw, het Rijks-, Stedelijk en Van Gogh Museum en het Paleis van Justitie uitgevoerd met producten van VOLA. In Nederland zijn de kwaliteitskranen, douches en accessoires verkrijgbaar via de dealers en via groothandels en sanitair-speciaalzaken. ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP COÖRDINATIE UITVOERING UITVOERING CONSTRUCTIE ONDERDOORGANG LIFTEN INSTALLATIETECHNISCH ONTWERP INSTALLATIES

Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis Hans van Heeswijk architecten Koninklijke Woudenberg Ameide Visser & Smit Hanab Volker Staal en Funderingen Mitsubishi Elevators Arup – Amsterdam Kropman Installatietechniek B.V. (W en E), Siemens (Beveiliging), VOLA Nederland (sanitaire kranen); Electric Comfort (vloerverwarming); Aero Dynamiek (luchtbehandeling); Eldra (bekabeling)

AMSTERDAM | De Studio

Tekst: Roel van Gils | Foto: Feenstra Heerhugowaard

De Studio:

KLEINER WONEN WORDT STEEDS HIPPER Aan het Bos en Lommerplantsoen in Amsterdam is het voormalige GAK-kantoor getransformeerd tot wooncomplex ‘De Studio’. Studio Amsterdam sluit naadloos aan bij Tokio, Parijs en New York waar klein wonen steeds hipper wordt. De eerste 320 studio’s in de noordvleugel zijn succesvol verkocht en verhuurd. De vleugel is inmiddels volledig bewoond. Tijd voor deel twee in de zuidvleugel.

Het ontwerp van het voormalige GAK-kantoor dateert uit 1960. Het doel tijdens de transformatie was om het oorspronkelijk karakter van het 36.000 m2 grote gebouw te behouden. Dit ondanks de drastische wijziging van de functie. In plaats van kantoren, beschikt het gebouw straks over 651 woningen, zowel huur als koop. Installatiebedrijf Feenstra was tijdens de transformatie van zowel de noord- als de zuidvleugel verantwoordelijk voor de technische ruimte, het gekoeld watersysteem en de verwarmingsinstallatie.

OP DETAILS VERFIJND Voor de zuidvleugel heeft de vestiging Heerhugowaard van Feenstra het installatieconcept van fase één min of meer gekopieerd. “Omdat we ook betrokken waren bij de eerste fase, wisten wat we

konden verwachten,” stelt Piet Portegijs, projectleider bij Feenstra. “Het installatieconcept is grotendeels overgenomen van deel één, maar op details verfijnd voor deel twee met 331 woningen.”

De Studio wordt verwarmd door de stadsverwarming van Nuon en gekoeld door middel van een koelmachine van Carrier. De medewerkers van Feenstra in Heerhugowaard hebben alle leidingen naar de techniekkelder van het gebouw gebracht.

Portegijs licht toe: “Iedere woning is voorzien van een stadsverwarmingset. Met behulp van een thermostaat kunnen de bewoners kiezen om warm of gekoeld water door de leidingen van de vloerverwarming te laten stromen. De vloerverwarming is aangelegd door Montage-Garant. De stadsverwarming verzorgt ook het warme ›

Projectinfo THERMISCHE ISOLATIE Doesburg-Isolatie BV is sinds 1962 werkzaam in de isolatiebranche. Door de jaren heen is de firma uitgegroeid tot een bedrijf dat middelgrote projecten in de industrie, utiliteit en glastuinbouw in korte termijn kan uitvoeren.

“We werken veelal met vaste partners als Feenstra Heerhugowaard, Schouten Techniek, Rutgers BV, Esa-Noordwijk, HVC-Alkmaar, Verkade-Zaandam, Ooms-Materieel Scharwoude en Paramelt-Hhw,” vertelt Dion Doesburg.

“Voor de transformatie van het voormalige GAK-kantoor hebben we in opdracht van Feenstra Heerhugowaard een groot aantal leidingen en componenten geïsoleerd. Dit omvat onder meer de isolatie van de stijgleidingen die geheel sluitend is aangebracht, zonder bouwkundige onderbrekingen van de kelder tot de bovenste woonlaag. Als geheel draait het bij ons om de thermische isolatie, met medium temperaturen van -196 tot 1.100 graden Celsius. Tevens kunnen wij de leidingdoorvoeren op plaatsen van brandscheidingen brandwerend afwerken. Dit is voor ons en de klant een passende aanvulling en dus kunnen wij een mooi totaalpakket leveren. Uiteraard dragen wij met onze onderneming ook ons steentje bij aan het duurzaamheidsaspect door gebruik van verantwoorde materialen en dankzij onze 180 m2 aan zonnepanelen, waarbij we energieneutraal kunnen werken. Voor projecten in de utiliteit, woningbouw en glastuinbouw volgen we de bestekvoorschriften van de installateurs, waarin wordt aangegeven met welke materialen het leidingnet geïsoleerd zou moeten worden.”

INSTALLATIE & BOUW | 37

DOESBURG ISOLATIE BV Isolatie • plaatwerk • brandwerende afdichtingen

Bespaar ook energie!

Energiemeting, verrekening &

• Thermische Warmte Isolatie

coaching

• Thermische Koude Isolatie • Brandwerende afdichtingen • Warmtelint/Tracing

Techem, de slimste oplossing voor een individuele energienota

Benieuwd naar wat Techem nog meer voor u kan betekenen?

Bezoek onze website voor meer informatie: www.techem.nl

Winkelerzand 66, 1731 LZ Winkel T 0224 - 54 19 94 E info@doesburg-isolatie.nl

www.doesburg-isolatie.nl 1484 Doesburg 95x130mm.indd 1

Newtonstraat 11a 1704 SB Heerhugowaard Postbus 165 1700 AD Heerhugowaard

 

Takkebijsters 17 A1 4817 BL Breda Postbus 2152 4800 CD Breda

076-5725800 076-5725880 info@techem.nl

Get closer. Think further.

19-02-15 14:34

Besturingstechniek - Regeltechniek - Bedrijfsinstallaties - Bouwstroomkasten Groothandel in electrocomponenten

Witte Paal 151 - 1742 NX Schagen - Tel: 0224 -217979 Fax: 0224-218040 - E-mail: info@kselectronics.nl

AMSTERDAM | De Studio

tapwater. Iedere woning is apart bemeterd door middel van Techem-meters voor warmte en koude.”

Momenteel is Feenstra bezig met het afmonteren van de woningen aan de hand van een strakke planning. Wekelijks worden er 28 woningen op-

geleverd. “In week 16 verwachten we te kunnen gaan inregelen en testen om vervolgens in week 21 het project installatietechnisch op te leveren.”

Volgens Piet Portegijs is het echt een project van de grote getallen. “Het gaat om maar liefst 331 woningen. Op piekmomenten loopt er tot wel 200 man op de bouw. Het is dus zaak om efficiënt en doordacht te werken en mogelijke tegenslagen al in het voortraject te elimineren, voor zover mogelijk uiteraard. Zo hebben we bijvoorbeeld het fabriceren van de elementen voor de aansluiting van het 4-pijpssysteem op de stadsverwarmingsset van AGH al in een vroeg stadium uitbesteed aan Noorderkwartier Schagen. Niet alleen in het kader van de participatiewet, maar ook om slim met manuren om te gaan. We kijken nu al uit naar de derde en laatste fase,” besluit Portegijs met een lach. ❚

Bouwinfo OPDRACHT AM, Koninklijke BAM Groep ARCHITECT Wessel de Jonge Architecten, Rotterdam AANNEMER HSB Bouw, Volendam INSTALLATIES Feenstra, vestiging Heerhugowaard; Montage Garant;

Techem Energy Services; Doesburg Isolatie

BOUWPERIODE 2014-2015

Projectinfo VLOERVERWARMING EN -KOELING Het voormalige GAK-kantoor in Amsterdam ondergaat op dit moment een flinke metamorfose.

Nu de renovatie van de 320 studio’s in de noordvleugel gereed is, is het de beurt aan de 331 studenten- en starterswoningen in de zuidvleugel.

Alle studenten- en starterswoningen van De Studio worden voorzien van vloerverwarming en -koeling. In opdracht van Feenstra Heerhugowaard heeft Montage Garant het hele vloerverwarmingstraject verzorgd, van bestek tot oplevering. “We hebben de engineering van de vloerverwarming verzorgd, evenals de montagetekeningen,” vertelt Jacco van der Poel namens Montage Garant. “Ook hebben we de installatie geleverd en gemonteerd. Bovendien hebben we met Feenstra meegedacht over de regeling van de vloerverwarming.”

In de appartementen is het zogenaamde Tackerplaatsysteem toegepast, in combinatie met gietvloeren. “Dat zorgde wel voor de nodige uitdagingen,” vertelt hij. “Vooral met betrekking tot de isolatie. Een gietvloer bestaat immers uit een waterdunne cementdeklaag. Om te voorkomen dat bepaalde onderdelen gaan drijven, moeten van tevoren alle onderdelen van het vloersysteem goed worden vastgezet. De isolatie is volledig waterdicht uitgevoerd.”

Projectinfo ENERGIEVERBRUIK PER GEBRUIKER AFGEREKEND Alle woningen van De Studio Part II in Amsterdam zijn aangesloten op stadsverwarming, waarmee duurzaam verwarmd kan worden. De koeling wordt opgewekt door een koelmachine. In opdracht van installateur Feenstra en in navolging van fase 1, heeft Techem Energy Services B.V. de meters geleverd waarmee het warmte- en koudeverbruik per woning wordt geregistreerd.

“De verbruikte energie wordt verbruiksafhankelijk met de bewoners afgerekend,” vertelt Maikel Van Loo, salesmanager bij Techem Energy Services. “Dat is wel zo eerlijk.” Per woning zijn hiertoe twee meters geleverd, namelijk een MK Compact Ve-warmtemeter en een MK Compact Vec-koudemeter. “Zodra alle woningen in gebruik worden genomen, hopen wij als dienstverlener ook alle afrekeningen te mogen maken.”

De meters bieden vele voordelen, vertelt collega en marketingmanager Stijn van Bree. “Bewoners hoeven niet meer thuis te zijn om de meterstanden op te laten nemen, deze kunnen namelijk radiografisch worden uitgelezen.

Een netwerk van ontvangers zorgt ervoor dat de meterstanden, met een dag vertraging, naar Techem worden verzonden. “Niet alleen wij, maar ook bewoners kunnen zo hun meterstanden op ieder moment van de dag inzien,” aldus van Loo. “Hiermee bieden wij transparantie richting de bewoners. Bovendien kunnen we zo onze systemen bewaken. Bewoners die meer verbruiken dan gemiddeld, kunnen naar wens door onze online energiecoach worden begeleid om hun energieverbruik te verminderen.”

De warmte voor de appartementen wordt geleverd door de stadsverwarmingsinstallatie van Amsterdam, waarmee duurzaam verwarmd kan worden. “De stadverwarming komt binnen in het centrale ketelhuis van Feenstra, vanwaar de distributie richting de appartementen wordt geregeld. In de appartementen konden dan ook standaard LTV-units worden voorzien, waarmee het klimaat per woning geregeld kan worden.”

Van der Poel is trots dat Montage Garant aan dit grote, unieke renovatieproject mag meewerken. “Het meeste werk is gaan zitten in de werkvoorbereiding, om het meest energetische en energiezuinige systeem te engineeren. Inmiddels zijn we volop bezig met de uitvoeringsfase, die perfect volgens planning verloopt.”

INSTALLATIE & BOUW | 39

THEMA | Isolatie

INVESTEREN IN ISOLATIE Tekst: Roel van Gils | Foto: Armacell

Gebouwen worden doorgaans voorzien van de meest duurzame installaties, die met weinig energie een hoog rendement behalen. Volgens Remco Hiemstra van Armacell wordt er te weinig aandacht besteed aan het isoleren van het leidingtraject van soms wel ettelijke kilometers in een gebouw. “De investeringen in een duurzaam systeem gaan dan verloren door een te dun of niet geïsoleerde leidingtraject. Zonde. Hier valt nog een enorme slag te maken. Ook als het gaat om brandpreventie.”

40 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Isolatie

"WE BESCHIKKEN OVER 21 PRODUCTIEFACILITEITEN WERELDWIJD, WAARONDER IN HET DUITSE MÜNSTER, WAAR DE PRODUCTEN VOOR DE NEDERLANDSE MARKT WORDEN GEPRODUCEERD"

Armacell is Nederlands marktleider op het gebied van flexibele isolatie voor warmte- en koudeleidingen en luchttechniek. “We beschikken over 21 productiefaciliteiten wereldwijd, waaronder in het Duitse Münster, waar de producten voor de Nederlandse markt worden geproduceerd,” zegt Remco Hiemstra. “Onze producten worden op hoofdlijnen bijna altijd voorgeschreven in het bestek. Het is vervolgens aan de installateurs om in de engineeringsfase de specifieke producten te selecteren op bijvoorbeeld isolatiedikte en brandpreventie.”

INVESTERING VERSUS RENDEMENT Een isolatieproduct rondom een leidingtraject is één van de weinige bouwmaterialen dat zich snel terugverdient voor wat betreft de investering, stelt Hiemstra.

“Dat geldt zowel voor thermische isolatie als isolatie om condensvorming tegen te gaan. Zoals gezegd valt hierin nog een enorme slag te maken. Samen met eventuele adviseurs en/of installateurs bekijken we welke kansen en mogelijkheden er op een bepaald leidingtraject liggen als het gaat om isoleren, en wat dat betekent voor de investering in relatie tot het rendement.”

De producten van Armacell zijn zodanig ontwikkeld dat met de minst mogelijke dikte het best mogelijke resultaat wordt behaald. “Onze producten zijn voortdurend in ontwikkeling,” verklaart Hiemstra. “Zo ligt de focus niet alleen op het steeds verder verbeteren van de warmtegeleidingscoëfficiënt, maar ook op het brandgedrag en de rookontwikkeling van het materiaal. Want behalve het duurzaamheidsaspect speelt in de bouw ook het brandgedrag een steeds belangrijkere rol. Armaflex Ultima behaalt als eerste flexibele isolatiemateriaal brandklasse BL-s1, d0. Het isolatiemateriaal is niet alleen duurzaam verantwoord, maar beschikt over een extreem lage rookdichtheid en levert zodoende ook een wezenlijke bijdrage aan het veiligheidsniveau op het gebied van brandpreventie in gebouwen.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 41

THEMA | Isolatie

Tekst: Lieke van Zuilekom | Foto: Tonzon

VLOERVERWARMING NIEUWBOUW NOG NIET ENERGIEZUINIG

42 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Isolatie

Installateurs die vloerverwarming installeren in een woning, adviseren bewoners om de vloerverwarming dag en nacht aan te laten staan omdat het systeem zo traag reageert. Onzin, vindt Ton Willemsen, directeur van Tonzon, pionier op het gebied van vloerisolatie. “Wanneer installateurs ervoor zorgen dat er geen warmte verloren gaat richting de kruipruimte, reageert het systeem wel snel en hoeft er veel minder gestookt te worden.”

Praktijkonderzoek wijst uit dat bij vloerverwarming in nieuwe woningen niet alleen de woning zelf, maar ook de kruipruimte daaronder actief wordt verwarmd. Dat resulteert niet alleen in onnodig warmteverlies, maar ook in een zwaardere belasting voor het milieu en in enorm hoge energierekeningen. “Nieuwe woningen verbruiken vaak veel meer energie dan zou mogen,” vertelt Willemsen. “Zijn deze woningen uitgevoerd met vloerverwarming, dan is het verbruik zelfs nog hoger. Dat blijkt uit verschillende onderzoeken. En dat terwijl vloerverwarming wordt gepromoot als een energiezuinige manier van verwarmen. Er worden zelfs subsidies voor verstrekt.”

“NIEUWE WONINGEN VERBRUIKEN VAAK VEEL MEER ENERGIE DAN ZOU MOGEN"

"NAAST DE BESPARING OP HET GASVERBRUIK BIEDT EEN GOED-GEÏSOLEERDE VLOER OOK VEEL COMFORT VERHOGENDE VOORDELEN” tussen de onderkant van de vloer, de koude kruipruimte en funderingsmuren daaronder. Hierdoor wordt een soort natuurlijke vloerverwarming gecreëerd. De warmte blijft daar waar je haar hebben wilt: in de kamer, op de vloer. Dit zorgt voor lagere stookkosten, wat een positief effect heeft op het milieu.”

COMFORT

Willemsen komt in de praktijk regelmatig tegen dat mensen met nieuwbouwwoningen na oplevering alsnog kiezen voor de installatie van vloerverwarming. En ook in renovatieprojecten wordt deze manier van verwarmen steeds vaker toegepast. “Veel mensen zijn niet tevreden over hun standaard radiatoren, vanwege het gebrek aan comfort of uit esthetisch oogpunt.

In woningen waar al vloerverwarming is ingefreesd, biedt de Tonzon vloerisolatie ook uitkomst. Ongewenste verwarming van de kruipruimte wordt hiermee immers voorkomen, waardoor minder vaak en minder hoog gestookt hoeft te worden. “Naast de besparing op het gasverbruik biedt een goed-geïsoleerde vloer ook veel comfort verhogende voordelen,” aldus Willemsen.

Deze mensen stappen over op vloerverwarming, maar komen vervolgens van een koude kermis thuis. De vloerverwarming blijkt in de praktijk onvoldoende te functioneren, omdat de installateur niet heeft onderzocht of de vloer wel voldoende warmte kan afgeven. Bijvoorbeeld om in de wintermaanden het warmteverlies via de ramen te compenseren.”

“De vloerverwarming is veel beter regelbaar en de warmte wordt egaler verdeeld. En omdat de warmte nu alleen in de kamer wordt afgegeven, warmt de kamer sneller op. De verwarming kan ’s ochtends later worden ingeschakeld omdat de woning sneller op temperatuur is. Bovendien blijft de warmte na uitschakelen veel langer in de vloer, omdat geen warmte meer verloren gaat richting de kruipruimte.”

THERMOSFLES ONDER DE VLOER Vloerisolatie is al lange tijd een ondergeschoven kindje in de bouw, vertelt Willemsen. “Warmte trekt omhoog, is de heersende gedachte, waardoor vloerisolatie niet nodig is. De installateurs vergeten echter dat door een koude vloer een ruimte echter aanzienlijk kan afkoelen. Hierdoor ontstaat een ongunstige en onprettige thermische gelaagdheid,” aldus Willemsen.

“Wanneer je een ruimte egaal wilt verwarmen, moet je ervoor zorgen dat juist van onderaf geen afkoeling kan plaatsvinden. Wij bieden hiervoor een uitgekiende aanpak, die bestaat uit twee onderdelen: Thermoskussens en Bodemfolie.” Het principe van de Tonzon vloerisolatie is volgens Willemsen te vergelijken met de werking van een thermosfles. “De schitterende lagen op de kussens voorkomen dat er warmte wordt uitgewisseld

PRAKTISCHE VOORDELEN Het vloerisolatiesysteem is buitengewoon milieuvriendelijk (DUBO-Keur), vertelt hij. “Uit het materiaal komen geen vezeltjes of stof en er worden geen giftige gassen gebruikt, zodat een gebouw tijdens het aanbrengen niet ontruimd hoeft te worden. Bijkomend voordeel is dat het materiaal opgevouwen wordt geleverd.

Pas op de plaats van bestemming vullen wij de kussens met lucht. Hierdoor is het ook mogelijk om de isolatie aan te brengen in krappe ruimtes waar andere isolatieoplossingen niet passen. Je hoeft niet eens een groot luik te hebben. Als de doorgang groot genoeg is om een persoon door te laten, is dat voldoende.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 43

THEMA | Isolatie

Tekst: Lieke van Zuilekom | Foto: Pinta Nieuwburg BV

Isolatie en brandwering:

EEN GOEDE COMBINATIE Het Bouwbesluit stelt strenge eisen aan de mate waarin gebouwen brandwerend moeten zijn, zodat een brand zich niet ongelimiteerd kan uitbreiden. De eisen gelden niet alleen voor wanden en plafonds, maar ook voor doorvoeringen van leidingen, kabels, kanalen en stalen kolommen. Het brandwerend maken van doorvoeringen en stalen kolommen is vakwerk. Het is niet voor niets dat isolatiewerkzaamheden en het brandwerend uitvoeren van doorvoeringen, meestal door verschillende partijen worden uitgevoerd. Echter niet bij Pinta Nieuwburg BV, die hiertoe een samenwerking is aangegaan met Flamepro BV. Pinta Nieuwburg BV heeft meer dan honderd jaar ervaring in de technische isolatie in de industrie, utiliteitsbouw en diverse vormen van isolatie aan boord van de luxe jachtbouw en commerciĂŤle vaart. Het bedrijf maakt sinds 2004 deel uit van de Pinta Elements groep, dat actief is op elf verschillende markten in Europa en Noord-Amerika, van architectuur en lucht- en ruimtevaart tot de maritieme-, mobiliteits- en medische markt.

44 | INSTALLATIE & BOUW

"MET ONZE NIEUWE VESTIGING WILLEN WE NOORD-NEDERLAND NOG BETER BEDIENEN"

THEMA | Isolatie

"'DE MONTEURS VAN PINTA NIEUWBURG BV DOORLOPEN IEDER JAAR EEN CURSUS BIJ ONS, ZODAT ZE PRECIES WETEN HOE DE VERSCHILLENDE SYSTEMEN MOETEN WORDEN UITGEVOERD"

In 2010 verstevigde Pinta Nieuwburg BV haar positie als marktleider, door de overname van Van Mameren, een bedrijf dat gespecialiseerd is in scheeps-, jacht- en interieurbetimmeringen. Hierdoor kan Pinta Nieuwburg BV steeds meer aan de wens van de opdrachtgever tegemoet komen voor het leveren van een totaalpakket. Centraal gelegen in Nederland bedient Pinta Handelmij BV bovendien de markt met een brede voorraad lagedrukslangen, koppelingen, op maat gesneden afdichtingen en rubbertechniek.

Het hoofdkantoor van Pinta Nieuwburg BV is gevestigd in Ridderkerk.

Daarnaast heeft het bedrijf vestigingen in Antwerpen, Amsterdam en sinds kort ook in Drachten. “Met onze nieuwe vestiging willen we NoordNederland nog beter bedienen”, vertelt Patrick van Mal, Commercieel Manager van Pinta Nieuwburg BV. “Daarnaast worden in Drachten de eerste stappen gezet om het brandwerend afdichten van doorvoeringen te integreren in onze isolatiewerkzaamheden.

Hiermee bieden we een stuk toegevoegde waarde richting onze klant, die steeds vaker ontzorgd wil worden. Niet alleen advisering, maar ook het leveren van een totaaloplossing spelen een steeds grotere rol in onze branche. Met toeleverancier Flamepro BV hebben we hiertoe extra expertise in huis gehaald.”

Flamepro BV is in 2008 ontstaan uit de voormalige afdeling brandwerende producten van Asbipro BV, een groothandel in isolatiematerialen.

Het bedrijf heeft zich gespecialiseerd in de advisering en levering van Europees geclassificeerde brandwerende systemen voor zowel doorvoeringen als staalbekleding. “Om een gebouw optimaal brandwerend te maken, moet je niet alleen weten welk brandwerend systeem je moet toepassen, maar vooral ook hóe je hiervan de applicatie moet uitvoeren”, vertelt René Clarijs, directeur van Flamepro BV. “De monteurs van Pinta Nieuwburg BV doorlopen ieder jaar een cursus bij ons, zodat ze precies weten hoe de verschillende systemen moeten worden uitgevoerd.” Van Mal: “Iedere doorvoering wordt door ons voorzien van een sticker met een uniek nummer, dat verwijst naar een logboek.

Een speciale App van Flamepro BV maakt het mogelijk om dat logboek in de cloud op te slaan. Niet alleen handig voor ons, maar ook voor de gebouweigenaar en/of technisch beheerder die altijd en overal inzicht heeft in waar en hoe zijn doorvoeringen zijn dichtgezet. Het logboek wordt samen opgeleverd met een certificaat van oplevering, waarin wij aantonen dat de brandwering conform de Europese regels is aangebracht. Hierdoor is de gebouweigenaar verzekerd van een optimale kwaliteit isolatie én brandwering.” Tevens kan het logboek dienen als leidraad voor het onderhoud van de aangebrachte brandwerende voorzieningen. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 45

THEMA | Isolatie

Tekst: Roel van Gils | Foto: Samenwerkend Isolatie Bedrijf

ENERGIE BESPAREN MET ISOLATIEMATRASSEN Een jaarlijkse besparing op het finale energieverbruik is één van de tien pijlers van het Nationale Energieakkoord. Kwalitatief goed isoleren bespaart volgens Ron de Wit van het Samenwerkend Isolatie Bedrijf niet alleen energie, maar brengt ook aanzienlijke kostenbesparingen met zich mee. “De kosten van isoleren worden in de regel snel terugverdiend.”

Kwalitatief goed isoleren betekent dat behalve de leidingen van installaties ook de appendages, zoals afsluiters, flenzen, pompen, etc., niet over het hoofd gezien mogen worden, zo gaat De Wit verder. “In de praktijk wordt dat nog weleens ‘vergeten’, simpelweg omdat het een specialistisch werk betreft.

Wij hebben ons toegelegd op dat specialisme en vervaardigen uitsluitend isolatiematrassen om onder andere appendages mee te isoleren. De matrassen produceren we in eigen huis in alle soorten en maten, van 10 bij 10 centimeter tot wel 4 bij 4 meter.”

THERMISCHE CAMERA Het Samenwerkend Isolatie Bedrijf ziet zichzelf als ook verlengstuk van een regulier isolatiebedrijf. De Wit: “Isoleren van leidingwerk is voor elk isolatiebedrijf dagelijks werk. Gaat het echter om het isoleren van appendages of

46 | INSTALLATIE & BOUW

"DE MATRASSEN WORDEN OPGEBOUWD UIT MEERDERE LAGEN GLASDOEK MET HOOG ISOLERENDE EIGENSCHAPPEN EN WEINIG GELEIDING" afwijkende installaties, dan worden wij vaak ingeschakeld. Ook door reguliere isolatiebedrijven, die een dergelijke klus niet aandurven of die de kennis en kunde gewoonweg niet in huis hebben. We kunnen met behulp van een thermische camera lekpunten aantoonbaar maken, ruimtes of complete hallen en fabrieken scannen en in kaart brengen. Hiervan maken we een rapport en schrijven een plan van aanpak om de isolatie te verbeteren. Dat hoeft uiter-

THEMA | Isolatie

aard niet allemaal in één keer te gebeuren, maar kan ook gefaseerd worden uitgevoerd. Zolang er maar een gedegen plan aan ten grondslag ligt. We maken het regelmatig mee dat de kosten van isoleren zeer snel worden terugverdiend. Zo hebben we laatst een project ingescand, waarbij de kosten van isoleren 55.000 euro bedroegen, terwijl een energiebesparing werd behaald van 150.000 euro. Sowieso is het vanuit het Energieakkoord verplicht om te isoleren als de kosten binnen vijf jaar kunnen worden terugverdiend.”

GLASDOEK Duratras is de verzamelnaam van de isolatiematrassen die het Samenwerkend Isolatie Bedrijf vervaardigt. Het zijn volgens Ron de Wit hoogwaardige producten, die ook bij een eventuele lekkage van een installatie niet stuk zullen gaan. “De matrassen worden opgebouwd uit meerdere lagen glasdoek met hoog isolerende eigenschappen en weinig geleiding. Afhankelijk van

de toepassing wordt een selectie gemaakt uit de doeksoorten en wordt het doek voorzien van een speciale coating, bijvoorbeeld om chemisch resistent te zijn. Voor elke situatie hebben we een oplossing. De toepassingsgebieden variëren van utiliteit, scheepvaart, aggregaten en warmtekrachtkoppelingen, industrie, voedingsindustrie tot de hightech industrie.

De doeken worden door ons zelf gemonteerd, waarbij er keuze is uit verschillende montagemogelijkheden. Als een matras bijvoorbeeld vaak afgenomen dient te worden, kunnen we voorzien in klittenband of een trekband, waarbij het matras vergelijkbaar met een broekriem wordt aangesnoerd. Is het matras permanent, dan kiezen we hoofdzakelijk voor het kruislings vastzetten met een rvs-draad, als de veter van een schoen.” Het Samenwerkend Isolatie Bedrijf groeit gestaag en werkt inmiddels vanuit twee locaties, een vestiging in Munnekezijl (Friesland) en het hoofdkantoor in Almere. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 47

VIANEN | Sportcentrum Helsdingen

Tekst: Sjoerd Meuleman | Foto: Renata Jansen

NIEUWE SPORTPAREL Met onder meer zwembaden, sporthallen, horeca en fitnessruimten vormt Sportcentrum Helsdingen de nieuwe sportparel van de gemeente Vianen. Een voorname rol tijdens de bouw was weggelegd voor Terberg Installaties. “Dit zijn mooie werken om te mogen maken.”

Zwembaden doen ze vaker, vormen inmiddels bijna een specialiteit. Maar de installatie van een dubbel zwembad met daaraan vastgeknoopt twee sporthallen, een restaurant, fitnessruimten en kantoorfaciliteiten komt ook voor installatiebedrijf Terberg Totaal Installaties BV niet zo heel vaak voor.

Mooi vanwege de omvang dus, maar zeker ook vanwege de bovengemiddelde kwaliteit, zegt technisch directeur Marc Bennebroek. “Als een meer dan middelgrote totaalinstallateur zijn dit natuurlijk mooie werken om te mogen maken. Alles komt hier samen - niet alleen de werktuigbouwkundige- en elektrotechnische installaties, maar ook de complete waterbehandeling met daarin spoeling, filtering en verwarming. En vanzelfsprekend bijna tegenwoordig; inclusief de benodigde technische snufjes.” Hij wijst op de zwembadbodems, niet vast maar beweegbaar en op afstand instelbaar. “Een mooi voorbeeld van een technische uitdaging.”

ENERGIEBESPARENDE ELEMENTEN Terberg installeerde voor het centrum het sanitair, verwarming, koeling, luchtbehandeling, verlichting, waterbehandeling en zonnecollectoren. Beide installatiedisciplines kennen de nodige energiebesparende details: zo wordt er werktuigbouwkundig gebruikgemaakt van hoog rendement condens boilers met als voordeel vermijding van temperatuurverlies tijdens het stookproces.

Ook de E-installatie kent enkele duurzame elementen. Een voorbeeld hiervan zijn de met LED’s uitgevoerde armaturen. Terberg verkreeg de opdracht van de hoofdinstallateur, in dit geval van Installatieadviesbureau Innax uit Veenendaal. Bijzonder, zegt Bennebroek: “Innax is als hoofdinstallateur deels risicodragend. Dat zie je niet zo veel, adviesbureaus die hun nek uitsteken.”

INLEVINGSVERMOGEN Bennebroek noemt Sportcentrum Helsdingen een werk dat het bedrijf past.

Met in totaal 220 vaste werknemers richt de totaalinstallateur zich hoofdzakelijk op de grootschaligere werken. “In principe zijn dit utiliteitswerken, al installeren we op jaarbasis gemiddeld toch wel zo’n tweehonderd woningen,” zegt Bennebroek: “Elke installateur zal moeten beamen: utiliteit, en dan vooral de complexere werken, is een totaal andere tak van sport dan woningbouw. Utiliteit vraagt om maatwerk, inlevingsvermogen, de wil tot innoveren en - daaruit voortvloeiend - een veel hoogwaardiger personeelsbestand. Al pikken we heus wel eens een woningproject mee.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT ONTWERP ADVIES/ HOOFDINSTALLATEUR UITVOERING INSTALLATIES

START BOUW OPLEVERING

48 | INSTALLATIE & BOUW

Gemeente Vianen Slangen + Koenis Architecten BV, IJsselstein Innax, Veenendaal Bouwbedrijf Vaessen BV, Raamsdonksveer Terberg Totaal Installaties BV, A.O. Smith, BR Controls maart 2013 maart 2014

VIANEN | Sportcentrum Helsdingen

Tekst: Sjoerd Meuleman

WARM WATER HELSDINGEN:

MEER PROFIJT VAN BOILER Met sporthallen, zwembaden, ontspanningsruimten en horeca mag Helsdingen in Vianen zich rekenen tot de grotere nieuwgebouwde sportcentra van Nederland. Het complex is uitgerust met enkele duurzame installatiedetails. Waaronder hoog rendement condenserende gasboilers en op het dak geplaatste zonnecollectoren als warmwatervoorziening.

Niet te missen, het nieuwe sportcentrum Helsdingen aan de Westelijke Parallelweg in Vianen. Groot is het complex, onderverdeeld in twee volwaardige sporthallen, een wedstrijdzwembad, recreatiezwembad, fitness- en ontspanningsruimte, restaurant en kantoorfaciliteiten. En tegenwoordig vanzelfsprekend bijna: geïnstalleerd met energiezuinige componenten, zowel voor het warme water voor bijvoorbeeld douches, als verwarming. Fabrikant van warmwaterapparatuur A.O. Smith uit Veldhoven leverde voor het centrum, naast het zonneboilersysteem, twee hoog rendement condenserende boilers.

Energiezuinig en exploitatievoordelig tegelijk, zegt sales engineer Ronald Batenburg.

TEMPERATUURVERSCHIL Batenburg: “Het centrum heeft duidelijk laten zien te willen investeren in de toekomst. Standaard, niet condenserende boilersystemen zijn in aanschaf weliswaar iets voordeliger, maar op termijn is dat verschil snel terugverdiend. Condenserende boilers benutten de beschikbare energie uit gas efficiënter. De techniek zorgt er namelijk voor dat er zoveel warmte uit rookgassen vrijkomt dat het toestel gaat condenseren. Dit is ook gunstig voor de waterverwarming. Ter illustratie: de rookgastemperatuur bij condenserende toestellen is circa 60 graden Celsius, bij conventionele boilers kan deze ver boven de 100 graden Celsius liggen.”

ONTWIKKELINGEN Het mondiaal producerende A.O. Smith (moederbedrijf in Amerika) verkreeg de opdracht van hoofdinstallateur Terberg uit IJsselstein. Het Europese hoofdkantoor van de onderneming staat in Veldhoven, Noord Brabant. Batenburg wijst op het innovatieve karakter van A.O. Smith: nieuwe ontwikkelingen worden op de voet gevolgd, niet zelden gaat de fabrikant hiermee voorop. Hij noemt een voorbeeld, voor komend najaar. “Vanaf september speelt EcoDesign een belangrijke rol in de warmwaterbranche. Productlabeling wordt verplicht, bovendien zullen labeleisen worden aangescherpt.

Onze ontwikkelafdeling bereidt zich hierop voor met productontwikkelingen die toekomstbestendig zullen zijn.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 49

Saving the world’s energy A.O. Smith heeft ruim 40 jaar ervaring in het maken van boilers voor professionele toepassingen en het grotere woningsegment. A.O. Smith investeert in energiezuinige en efficiënte manieren om warm water te bereiden zonder verlies van comfort. Minder verbruik van fossiele brandstoffen, meer gebruik van zon, lucht, techniek en geïntegreerde systemen. De thermische zonne-energiesystemen, condenserende en warmtepomptechnieken van A.O. Smith verzorgen uw warme tapwater op de meest energie-efficiënte manier.

www.aosmith.nl

AOS adv landscape 197x130 NL.indd 1

1/15/2015 16:21:17

OCTALIX

MVCOMFORT

WORKING SUSTAINABILITY

EXPERTS IN DATACONTROL

VIANEN | Sportcentrum Helsdingen

SPORTCENTRUM VOL GEAVANCEERDE REGELTECHNIEK Het vorig jaar opgeleverde Sportcentrum Helsdingen in Vianen is uitgerust met een indrukwekkende partij op duurzaamheid gerichte installatieonderdelen. Regeltechniekproducent BRControls uit Zwolle ontwikkelde en vervaardigde het gebouwbeheerssysteem ervan.

Hij vindt het geen half werk dat er is geleverd; Gert Balder, sales manager BRControls Products BV, beschouwt de voor het sportcentrum geïnstalleerde regeltechniek tot de meest geavanceerde soorten die thans verkrijgbaar zijn. En dan doelt hij met name op de volstrekte webbased uitvoering ervan. Balder: “Het systeem is online hanteerbaar. Dat wil zeggen dat alle installatieonderdelen op welke plek ook eenvoudig in-, bij- of afgesteld kunnen worden via internet. Je ziet het heus vaker tegenwoordig, maar ik blijf het een bijzonder stuk regeltechniek vinden.” BRControls ontwikkelde en fabriceerde voor het centrum zowel de regelkasten (hardware) als de daarvoor bestemde programma’s (software). Erop aangesloten zijn de verlichting, klimaatinstallatie, verwarming (zowel vloer als lucht), audio, inbraak en zonwering.

Ook aanpassing is mogelijk - indien gewenst zijn de installatieonderdelen individueel instelbaar. BRControls verkreeg de opdracht van hoofdinstallateur Terberg Totaal Installaties uit IJsselstein. Die installeerde onder meer op de regeltechniek aangesloten DALI-LED-verlichting, volgens Balder een van de duurzaamste verlichtingssystemen die momenteel te zien zijn. “Het gebouw zit vol met duurzaam technische snufjes. Mooi om daar een bijdrage aan te mogen leveren.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 51

SPECIAL | Podiumtechniek

tekst: Sjoerd Meuleman | beeld: DTS2

PODIUMINSTALLATIE: HEF- EN HIJSKUNST TOT OP DE CENTIMETER

Toneel met vijf lierbuizen.

Heffen, hijsen, laden, lossen… de bouw kan niet zonder. Een wel heel specialistische tak van mechanica vormt geautomatiseerde hef- en hijstechniek, zoals die blijvend wordt geïnstalleerd voor podiumkunsten in schouwburgen en theaters. Een nichemarkt, en dat blijkt niet voor niets.

Specialistische kost die maar voor weinigen is weggelegd: directeur Eeuwe Vos van het Groningse toneel technisch bedrijf DTS2 BV maakt zijn producten voor een zeer selecte groep afnemers.

Want zoals hij stelt: “Met heffen en hijsen zoals dat in de bouw gebeurt, heeft onze bedrijfstak niets van doen, daarvoor gelden echt andere eisen.” Dat verschil heeft vooral betrekking op de veiligheid. Vos: “Installatie van hef- en hijsapparatuur voor theaterpodia is installeren tot op de millimeter. Als je bedenkt welke veiligheidsvoorzieningen er voor in de bouw al gelden - niet boven mensen hijsen, massabegrenzing enzovoort -, kun je je voorstellen dat er bij tonnen, boven publiek bewegende lasten werkelijk elk element

52 | INSTALLATIE & BOUW

tot op het kleinste detail moet zijn uitontwikkeld.

Dat maakt onze werkzaamheden tot een echte nichedienst en tegelijkertijd ook zo boeiend om uit te oefenen.”

HOOGWAARDIG Zijn de werkzaamheden nauw wegend, de omschrijving ervan luidt veel eenvoudiger. Want in één zin verteld, vervaardigt DTS2 alle voor theaters benodigde geautomatiseerde hijs- en hefconstructies; lieren, orkestbakken, bewegende podia, vrachtwagenliften en de daarvoor noodzakelijke besturingen. Veel wordt geïnstalleerd in hoogwaardig gebouwde theaters en schouwburgen, volgens Vos een doelgroep die continuïteit biedt.

“Voor alle duidelijkheid: DTS2 richt zich alleen op blijvende constructies in nieuw te bouwen of te renoveren culturele centra, en dus pertinent niet op tijdelijke events. Doorgaans start elke opdracht met een door adviesbureaus opgezet vooronderzoek, waaruit een bepaalde probleemstelling naar voren komt. Wij adviseren, maken een ontwerp, laten de producten vervaardigen en assembleren ten slotte op de plaats van bestemming. Inclusief de automatisering.”

GELUIDLOOS Wat het werk daarnaast boeiend maakt, is de beperktheid van ruimte. De algemene ‘hoogtewet’ van te heffen hoogte staat gelijk aan te houden

SPECIAL | Podiumtechniek

diepte, gaat in theaters namelijk vrijwel nooit op. Vos: “Theaterruimte is duur, elke meter wordt tot op de centimeter benut. Daarom maken we gebruik van speciale hefsystemen die een zeer beperkte installatieruimte vragen onder de lift (vanaf 80 centimeter).” Een ander zwaarwegend punt: beperking van geluid. Hijs- en hefmechaniek in theaters dient vrijwel geluidloos te werken. Een recent voorbeeld van zowel geluidsarm als ruimtebesparend installeren vormt de onlangs aangebrachte podiuminstallatie in theater De Stoep in Spijkenisse. DTS2 installeerde hier onder meer 92 draaiende assen, bestaande uit lieren, kettingtakels en hefsystemen voor de orkestbak. Geen kleine getallen, meent Vos.

de zaken nog steeds voorspoedig, zegt Vos: “Vaak wordt gedacht dat in de niche opererende bedrijven het moeilijk hebben in deze tijden, maar voor

ons geldt dat gelukkig niet. Ons specialisme zorgt ervoor dat we succesvol in deze markt kunnen blijven opereren.” ❚

TECHNICI

Orkestheffer met hefkolommen

DTS², Specialist in het ontwerpen en installeren van hoogwaardige hijs- en hefsystemen.

Rotterdam - Rotterdamse Schouwburg - Gehele vloer op 3 grote basisliften met een Spira hefsysteem. Bovenop deze basisliften in totaal 13 rijheffers met een spindel aandrijfsysteem.

Nieuwegein - De Kom - 2 Hefplateau’s voor trailers met hefvermogen van 30 en 25 ton. Maximale snelheid van 3m/min. Beide heffers zijn uitgerust met 8 Spira systemen per heffer met een hefhoogte van 4.500 mm.

Noorwegen - Bodø - Kulturkvartalet Bodø - Goederenlift, SWL 10 ton, snelheid 6m/min, hefhoogte 9 m, aandrijving d.m.v. Spira hefsysteem.

DUTCH THEATRE SYSTEMS & SERVICES T +31 (0)50 316 82 60

|

info@a2.com

|

www.dts-2.com

ALL THE WORLD’S A STAGE

Vanwege de specialistische werkzaamheden opereert DTS2 hoofdzakelijk met vaste onderaannemers. Veel daarvan zijn afkomstig uit de staalconstructieve hoek, voor het vervaardigen van constructies van onder meer loopbruggen, podia en belichtingsrails. Het bedrijf zelf beschikt over een personeelsbestand van 23, in vast dienstverband werkende mensen, bestaande uit voornamelijk werktuigbouwkundig en mechanisch onderlegde technici. En ondanks immer onzekere tijden lopen

INSTALLATIE & BOUW | 53

EINDHOVEN | Strijp

OPVALLEN MET EEN DYNAMISCHE LED-GEVEL Na de volledige renovatie van het interieur wilde Bob van Oosterhout, directeur van Triple Double, het SX-gebouw ook van buiten een passende uitstraling geven. In opdracht van Philips installeerde Livingprojects de enorme LED-gevel aan de buitenzijde van het gebouw. “De klant was op zoek naar een lichtoplossing die van het pand een echte blikvanger zou maken,” vertelt John Hillebrand, lighting consultant bij Philips.

Livingprojects, gespecialiseerd in dynamische lichtoplossingen met LED die eerder al het Fletcher Hotel aan de A2, de naastgelegen foodstrip en de Brainmarker wist te verlichten, greep de opdracht met beiden handen aan.

“Dat waren behoorlijk wat LED-pixels,” grapt Michael Sebregts, directeur van Livingprojects.

In totaal zijn er maar liefst 7.500 Philips individueel aanstuurbare iColor Flex LMX LEDpixels geïnstalleerd. Voor Livingprojects zat de

54 | INSTALLATIE & BOUW

uitdaging niet zozeer in het aantal LED-pixels dat moest worden geïnstalleerd en geprogrammeerd, maar meer in de integratie van de lichtoplossing in de gevel. In de ontwerpfase was besloten om de LED-pixels te installeren tussen de ribben van de bestaande stalen damwand. Daarnaast moest ter bescherming van de bestaande gevel het aantal boorgaten tot een minimum worden beperkt. De oplossing is uiteindelijk gevonden in een speciaal ont-

worpen beugel en profiel waarin de LED-pixels blind gemonteerd konden worden.

Een half jaar na de installatie is het voor Van Oosterhout duidelijk dat er veel attentiewaarde door de LED-gevel wordt gegenereerd: “We krijgen niet alleen dagelijks verzoeken om hier evenementen te organiseren, maar sinds de officiële opening in oktober is er al 90% van het complex verhuurd.” ❚

OSS | Vos Logistics

NIEUW DISTRIBUTIECENTRUM

VOS LOGISTICS

IN RECORDTEMPO GEBOUWD Vos Logistics heeft begin dit jaar een nieuw Europees distributiecentrum in gebruik genomen op bedrijventerrein De Geer in Oss. Het ruim 25.000 m2 grote logistieke centrum is in een recordtempo van slechts zeven maanden gerealiseerd en onder Breeam-condities gebouwd.

Warehousing en distributie – ook wel contract logistics genoemd – vormen de speerpunten in de strategie van Vos Logistics. Reden dat de firma de laatste drie jaar de opslagcapaciteit met liefst 35 procent heeft uitgebreid tot een totaal van nu 170.000 m2.

Het nieuwe distributiecentrum is 25.600 m2 groot, telt 33 laad- en losdocks en bijna 700 m2 aan kantoorruimte. Vos Logistics heeft zelfs een optie voor verdere uitbreiding met 2 hectare.

Opdrachtgever Montea, een beursgenoteerde investeerder in logistiek vastgoed in de Benelux, verhuurt het pand voor een periode van zeven jaar aan Vos Logistics. In nauw overleg met Bouwbedrijf Van der Maazen hebben zowel de W-installateur Ago Montage- en Installatietechniek als de E-installateur Elektro Van Santvoort gezamenlijk invulling gegeven aan de technische installaties op basis van het programma van eisen. “Gezien het recordtempo waarin het logistieke centrum gebouwd moest worden, zijn we gedurende het hele plan gezamenlijk opgetrokken,” vertelt Jos van Schijndel namens Elektro Van Santvoort. “We wisten wat we van elkaar konden verwachten. Het project is dan ook heel soepel verlopen, dankzij een zeer strakke planning. Oktober 2014 de deadline, terwijl in maart 2014 de eerste schop pas de grond in ging. Iets meer dan een schop overigens. Een compleet ‘machinepark’ aan kranen werd ingezet om het centrum met een ruggengraat van staal snel overeind te kunnen zetten.”

Om het energieverbruik zo laag mogelijk te houden, is gekozen om uitsluitend met LED-verlichting te werken. “We hebben duizenden meters dynamische LEDverlichting geplaatst, die alleen wordt ingeschakeld als dat nodig is,” vervolgt Van Schijndel. “We konden als E-installateur pas aan de slag op het moment dat

het dak dicht was en de vloeren erin lagen. In 2,5 maand tijd hebben we alle elektrische installaties gerealiseerd. De planning was zo opgesteld dat we anderhalve dag op de stellingbouwer vooruit liepen.

Deze strakke planning was nodig om de opleverdatum te halen. Behalve voor de verlichting waren we ook verantwoordelijk voor de (infrastructuur) van de toegangscontrole en het inbraakalarm. Aangezien het terrein al in een vroeg stadium werd geasfalteerd, was het zaak alle bekabeling reeds te voorzien.

Ook daaraan hebben we sturing gegeven.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Montea

AANNEMER Bouwbedrijf Van der Maazen, Lith

INSTALLATIES Elektro Van Santvoort, Berlicum (E); Ago Montage- en Installatietechniek, Schaijk (W); Akatherm, Panningen; Veko Lightsystems, Schagen

BOUWPERIODE

maart 2014 – oktober 2014

INSTALLATIE & BOUW | 55

OSS | Vos Logistics

Projectinfo Hemelwaterafvoersystemen met volvulling

HWA MET VOLVULLING Voor hele grote of complexe daken, zoals het nieuwe distributiecentrum van Vos Logistics in Oss, biedt het Akasison-hemelwaterafvoersystemen met volvulling een groot aantal voordelen. “Het Akasison-systeem is nog relatief nieuw,” zegt Hilbrand Kamphuis van Akatherm. Akatherm is als Nederlandse producent reeds lange tijd wereldwijd actief met het Akasison-hemelwaterafvoersysteem en heeft zeer veel ervaring met projecten in de meest uiteenlopende klimaatomstandigheden en in alle uithoeken van onze aardbol. “Het systeem zorgt voor een krachtige onderdrukwerking, waardoor regenwater op hoge snelheid middels een horizontaal geïnstalleerd leidingsysteem afgevoerd kan worden. Bijkomend voordeel is de kleine leidingdiameter die gebruikt kan worden. Zodoende gaat minder ruimte verloren in de hal - de leidingen zijn vlak onder het dak verwerkt - en tevens hoeven we minder standleidingen toe te passen. Hierdoor is uiteindelijk veel minder grondwerk nodig en dus lagere kosten. In dit project voert één valleiding 116 l/sec. af. Op het totale dak kan door middel van het Akasison-systeem 594 l/sec. worden afgevoerd. Hiervoor worden slechts 44 trechters gebruikt. De snelheid van het water in deze valleiding is daarbij 6,5 m/sec. Tevens is een noodsysteem geïnstalleerd met 36 noodoverlaat-trechters en -spuwers rondom het gebouw om ook in uitzonderlijke situaties een veilige afwatering te garanderen. In het project voor Vos Logistics is in totaal 1,2 kilometer Akatherm HDPE-buis verwerkt.”

www.akasison.nl

Veko Lightsystems Grondlegger van duurzame verlichting Lijnverlichting is lijnverlichting. Zo lijkt het. Totdat u een profiel van dichtbij onderzoekt. Dan ontdekt u dat een aluminium profiel met kop en schouders uitsteekt boven een stalen profiel. Aluminium betekent namelijk: een aanzienlijk betere temperatuurhuishouding.

Wij rekenen u graag voor wat u dáármee wint qua kostenbesparingen.

Solid Solutions. Smart Lighting.

Veko levert al 40 jaar aluminium lijnverlichtingssystemen. Die gaan zolang mee, dat wij al onze geleverde verlichting probleemloos kunnen renoveren naar eigentijds LED.

LED’s go Veko! +31 (0)224 273 273 - www.veko.com

56 | INSTALLATIE & BOUW

OSS | Vos Logistics

Dagelijkse besparing van bijna 96 kWh dankzij LED-verlichting Begin dit jaar is het nieuwe, duurzame distributiecentrum van Vos Logistics in Oss officieel geopend. Het distributiecentrum is gebouwd volgens de Breeam-normen. Onder andere de duurzame verlichtingsinstallatie speelt hierbij een belangrijke rol.

Want vanwege de keuze voor LED-verlichting, wordt een dagelijkse besparing gerealiseerd van bijna 96 kWh. In opdracht van E-installateur Elektro van Santvoort heeft Veko Lightsystems International BV het lichtplan voor het warehouse voor zijn rekening genomen, van (voor)ontwerp en engineering tot productie, werkvoorbereiding en montage. “Aan het lichtplan werden diverse eisen gesteld,” vertelt Rudy Boogers, Rayon Manager bij Veko Lightsystems. “Zo moest de verlichting LED-verlichting betreffen, met een lichtopbrengst van 200 lux in de gangpaden en 300 lux in de voorruimtes. Vos Logistics vroeg bovendien om een hoge gelijkmatigheid en een optimaal velrichtingsrendement.”

ENERGIEBESPARING Allereerst hebben we onderzocht welk armatuur de gewenste lichtopbrengst kon garanderen, beschrijft Boogers het lichtplantraject. “Vervolgens hebben we een stukje werkvoorbereiding gedaan, onder andere om de installatie op de juiste schakelmogelijkheden te krijgen. In het warehouse is namelijk een lichtlijnsysteem toegepast met geïntegreerde aanwezigheidsmelders. Op het moment dat iemand een stellingpad inrijdt, schakelt automatisch de verlichting per sectie aan, in de zone waar men werkt. Nergens brandt dus onnodig licht. Hierdoor wordt het energieverbruik tot een minimum beperkt.

Dit levert besparingen op van meer dan twintig procent.”

In totaal heeft Veko Lightsystems ruim vier kilometer aluminium LED-lichtlijnen in het warehouse gemonteerd, voorzien van 1.400 armaturen. “Het systeem is in onze fabriek in Schagen geprefabriceerd en kant-en-klaar aangeleverd op het project, waardoor de montagetijd kort was.

Prettig, gezien de korte doorlooptijd,” vertelt Boogers. Hij kijkt terug op een mooi project.

“Vos Logistics is tevreden over het resultaat. Samen met Elektro van Santvoort garanderen we het transportbedrijf de komende tien jaar zorgeloos licht, door middel van onze aanvullende service- en garantieperiode.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 57

WWW.

INSTALLATIE & BOUW.NL

DE MEEST COMPLETE WEBSITE OVER INSTALLATIETECHNIEK, KLIMAATBEHEERSING EN ELEKTRICITEIT

Laat u dagelijks informeren over het laatste projectnieuws met Installatie & Bouw;

Homepage Top Banner

Het meest complete platform over installatie-

175 x 110 pix, 72 dpi

techniek, klimaatbeheersing en sanitair Installatie & Bouw heeft naast het veelzijdige vaktijdschrift een nieuwe, up-to-date website. Het is alweer een aantal jaren het toonaangevende platform over Nederlandse installatieprojecten. Acht keer per jaar wordt de vakman en -vrouw geïnformeerd over actuele projecten, vakinformatie, productnieuws, techniek, design, regelgeving en alle overige informatie van de gerenommeerde producenten en leveranciers.

- Publicatie van uw persberichten op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Looptijd 12 maanden

Een platform volgens de allerlaatste technologieën, voor de professional die 365 dagen per jaar op de hoogte wil blijven van actuele projecten en ontwikkelingen. Het biedt het meest actuele projecten productnieuws.

Wanneer professionals bij bouwbedrijven, architecten- of adviesbureaus, projectleiders en beleidsmakers partners zoeken en zich oriënteren, dan beginnen ze veelal bij installatieenbouw.nl voor referentieprojecten, producten en oplossingen. Aanbieders die op de website vermeld staan, genereren hiermee waardevolle leads.

INSTALLATIEENBOUW.NL is de kern, de plek waar alles samenkomt. Iedere serieuze ondernemer en marketeer zet tegenwoordig internet in, om zijn doelgroepen optimaal te bereiken. Wij adviseren en helpen u graag op weg, om het platform dat INSTALLATIEENBOUW.NL u biedt op de meest effectieve wijze in te zetten.

Neem voor meer informatie contact op met Roel de Bruijn, Telefoon: +31 (0)495 450095

& Bouw Installatie dit veelt s a a n t f e he chrif t s d ij t k a v e zijdig n up-toe e w u e i n een te!! date websi

Wat krijgt u terug voor een goede online positionering?

U verhoogt de vindbaarheid op google voor uw website Homepage Sidebar Banner 300 x 250 pix, 72 dpi

- Publicatie van uw persberichten op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Maximaal 3 deelnemers - Looptijd 12 maanden

U stuurt mensen direct door naar uw website U vergroot uw naamsbekendheid U wordt verbonden met uw directe doelgroep

Homepage Leaderbord Banner 728 x 90 pix, 72 dpi

-

Publicatie van uw persberichten op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen Animerend Maximaal 5 deelnemers Looptijd 12 maanden

BEDRIJFSPRESENTATIE | Van der Sluis

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Van der Sluis Technische Bedrijven

BOUWEN DOE JE SAMEN “Bouwen doe je samen. Of je het nu hebt over engineers, aannemers, installateurs of leveranciers, niemand kan zich vandaag de dag meer veroorloven op een eiland te zitten. Alle partijen in de bouwkolom moeten hun koppen bij elkaar steken en samenwerken, voor een optimaal bouwresultaat.” Dat zegt René van der Sluis, algemeen directeur van Van der Sluis Technische Bedrijven, één van de koplopers als het gaat om BIM-projecten.

"We streven ernaar om elk project met nul opleverpunten af te ronden en dat lukt ook in het grootste deel van de gevallen" Van der Sluis Technische Bedrijven mag zich gerust een pionier op het gebied van BIM noemen.

De BIM-gedachte en het besef van de voordelen van een integrale benadering, leefden al vroeg bij het bedrijf, zelfs al voordat het concept BIM überhaupt bedacht was. De bedrijfstak Metaalsluis gebruikt bijvoorbeeld al lange tijd software voor het delen en uitwisselen van informatie en modelleerde al sinds 1997; deze modellen sluiten naadloos aan via IFC. Voor de installatietak zijn de Van der Sluis Technische Bedrijven in augustus 2010 gestart met BIM. “Op dat moment was er nog geen uniforme objectenbibliotheek aanwezig,” vertelt Van der Sluis. “We zijn daarom, in samenwerking met diverse grote marktpartijen, zelf gestart met het aanmaken van een objectenbibliotheek. Daar plukken ook andere bedrijven nu de vruchten van.”

60 | INSTALLATIE & BOUW

Bij BIM-projecten werken alle partners uit de bouwketen, van constructeur tot afbouwer, samen in één model (database) waarin hun gegevens worden verwerkt. In dit model is direct zichtbaar hoe de verschillende disciplines zich naast elkaar gedragen. “De grote kracht van virtueel bouwen met BIM is dat integraal kan worden samengewerkt. Het traject vooraf behelst veel meer dan in traditionele bouwprojecten, maar dit vertaalt zich in de uitvoering meer dan terug. Een beheersbare bouw en financiële zekerheid voor opdrachtgever en -nemer zijn de belangrijkste voordelen.”

TWEE KEER BOUWEN Omdat we een gebouw nu twee keer kunnen bouwen, één keer virtueel en één keer in de echte wereld, kunnen we veel bouwfouten voorkomen, aldus Van der Sluis. “Daarmee voorkomen we niet

alleen faalkosten, we kunnen ook sneller bouwen omdat de communicatie tussen alle betrokken partijen van tevoren al goed is afgestemd. De bouwtijden worden steeds korter en de marges zijn nagenoeg nihil, we kunnen vandaag de dag daarom niet meer om BIM heen.”

Het aantal projecten waarin BIM wordt toegepast, zal volgens hem in de toekomst alleen maar gaan toenemen. “Inmiddels heeft de installatietak van Van der Sluis al meer dan drieduizend eenheden uitgevoerd in BIM. “We streven ernaar om elk project met nul opleverpunten af te ronden en dat lukt ook in het grootste deel van de gevallen.”

PROJECTEN Behalve BIM volgt Van der Sluis Technische Bedrijven ook alle ontwikkelingen rond energieneu-

BEDRIJFSPRESENTATIE | Van der Sluis

traal bouwen op de voet, een eis die vanaf 2020 standaard is voor nieuwbouwwoningen. “In dit kader is de nieuwbouw van 75 woningen voor starters, gezinnen en senioren en 30 appartementen voor starters en senioren in de wijk De Slaag in Maurik zeker het vermelden waard,” aldus Van der Sluis. “Dit project is uitgewerkt in BIM, dankzij de Lean-planning kon snel gewerkt worden.” In dit project zijn verschillende bedrijfstakken van Van der Sluis Technische Bedrijven

actief, waaronder de installatiebedrijven en metaalconstructiebedrijf Metaalsluis.

Bijzonder trots is Van der Sluis bovendien op het in 2011 gerealiseerde ‘Klokhuis’ in Almere, dat ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan van het gelijknamige kindertelevisieprogramma door de kijkertjes zelf is ontworpen. “Mede dankzij de Gemeente Almere is dit gebouw in 2011 gerealiseerd. Het gebouw is in gebruik

als educatief centrum voor kinderen met onderwerpen als duurzaamheid, bouwen, wonen en gezond leven als speerpunten. Het gebouw is uitgerust met verschillende energiebesparende voorzieningen. Door warmte, water en lichtbronnen in het gebouw te koppelen aan slimme meters, kunnen we het verbruik ervan direct aflezen. Zo wordt een rondleiding door het gebouw meteen een verkenning op het gebied van duurzaamheid.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 61

Bezoekadres: Kamperzeedijk 107 8281 PD Genemuiden Postadres: Kamperzeedijk 57 8281 PB Genemuiden T: E: W:

038 - 344 65 55 info@vd-sluis.nl www.vd-sluis.nl

Van der Sluis Technische Bedrijven heeft alles in huis om zich een totaalinstallateur te mogen noemen.

Deskundigheid, een zeer brede ervaring en een no-nonsense mentaliteit garanderen dat al uw installatieactiviteiten bij ons in zeer goede handen zijn.

SPECIAL | Toegangscontrole beveiliging

tekst: Sjoerd Meuleman, beeld: Veiligspecialist

VEILIGHEID GEREGELD MET ÉÉN DRUK OP DE KNOP Ouderen moeten langer thuis wonen, meent de overheid, dus dienen woonvoorzieningen daarop te worden aangepast. Zoals veilige entrees tot woningen, een juist voor senioren niet te onderschatten thuiswoonaspect. Totaalinstallateur Veiligspecialist uit Amersfoort ontwikkelde een concept, waarmee veiligheid wordt geregeld vanuit een en dezelfde meldkamer.

Elektronische toegangssystemen bestaan al langer, zegt ook technisch projectleider Willem Lam van Veiligspecialist (voorheen De Sleutelspecialist), daar is niet zo veel nieuws aan. Maar het onwenselijke daarvan vindt hij dat de daartoe bestemde disciplines bij verschillende partijen zijn ondergebracht. Met afstemproblemen tussen bijvoorbeeld cilinderplaatser en elektricien als gevolg. Lam: “Daar komt bij dat bij veel van de nu gebruikte elektronische systemen - in het geval van aanpassingen bijvoorbeeld - huisbezoeken onvermijdelijk zijn. Daarom hebben wij XS4Care ontwikkeld, een totaal concept waarmee elke woningtoegangsdienst centraal en op elk moment vanuit de meldkamer wordt geregeld. Dat is sneller, veiliger en kostenbesparend.”

Toegang met tag of card

“DE SLEUTELSPECIALIST SINDS 1967”

TOTAAL INSTALLATEUR MECHANISCHE EN ELECTRONISCHE BEVEILIGINGSTECHNIEK

SECONDENWERK De basis van het concept stamt uit 2002. Toen startte het bedrijf met de verkoop van elektronische sluitsystemen die het voordeel kennen dat er bij sleutelverlies geen cilinders behoeven te worden vervangen. Maar nu ligt het hele afsluit- en beveiligingstraject dus bij een en dezelfde partij.

Lam: “Voor XS4Care wordt gebruikgemaakt van cards of tags. Vanuit de meldkamer wordt toegangspermissie real-time online verleend. Dus als er bijvoorbeeld sprake is van een wisseling van thuishulp, dan is dat binnen enkele seconden geregeld. Op elk moment van de dag.” XS4Care is daarmee een welkome oplossing voor bijvoorbeeld woningcorporaties met veel seniorenwoningen in het bestand. Ook zorginstellingen vormen een voorname doelgroep.

VERBETERING Behalve woningtoegang zijn ook andere veiligheidsvoorzieningen integreerbaar. Voorbeelden hiervan zijn aan te sluiten medische paniekknoppen, rook- en gasmelders en koolmonoxidedetectoren. Of ambulances die maar hoeven te bellen om de deur op afstand te openen. Dat maakt het systeem in feite geschikt voor elke vorm van extramurale zorg. Inmiddels wordt er met XS4Care proefgedraaid bij een instelling met honderd deuren. Elders zijn gesprekken gaande voor nog eens duizend deuren. Lam: “Wij denken echt een wezenlijke verbetering te kunnen leveren voor de zorg. Met andere woorden, wij zorgen voor de techniek, zodat de zorg zich met zorg kan bezighouden.” ❚

VEILIGSPECIALIST TOTAAL INSTALLATEUR MECHANISCHE EN ELECTRONISCHE BEVEILIGINGSTECHNIEK

HELIUMWEG 14 3812 RE AMERSFOORT 033 – 4220722 VEILIGSPECIALIST.NL

INSTALLATIE & BOUW | 63

WOERDEN | Stadshotel Arsenaal

tekst: Sjoerd Meuleman, beeld: Stonecold

Duurzaam installeren

in monumentale setting Soms worden er projecten geïnstalleerd waaruit duurzamere resultaten tevoorschijn komen dan in het bestek werd geëist. Zoals de verwarmingsen koelinstallatie van het onlangs gerestaureerde Stadshotel Arsenaal in Woerden. Conventioneel gasgestookt werd hier voorgeschreven, maar uiteindelijk kreeg het hotel een met warmtepompen aangestuurde lucht- en vloerverwarming zonder extra kosten.

Spelen met energie, zijn de woorden waarmee Arjan Stouthart de filosofie van zijn bedrijf omschrijft. De directeur van werktuigbouwkundig installatiebedrijf Stonecold BV uit Woerden vindt een W-installatie pas duurzaam wanneer alle restjes energie worden verzameld tot een constante kringloop van energiestromen. Stouthart: “Kenmerkend aan de installatie van Stadshotel Woerden is dat er vrijwel geen energie verloren gaat. Zowel overgebleven warmte als koude wordt opgeslagen en vervolgens ingezet wanneer de situatie daar specifiek om vraagt. En het mooie is: we hebben dit kunnen installeren binnen het oorspronkelijke budget.” Stouthart doelt op het bij inschrijving gehanteerde instal-

64 | INSTALLATIE & BOUW

latiebestek dat uitging van een conventionele verwarmingsinstallatie. Voor Stonecold bleek een switch naar luchtverwarmd met pompen haalbaar, zonder budgetverhoging.

KRINGLOOP Energie-inzetting dus wanneer nodig, opslaan voor hergebruik voor later; op meerdere locaties

zijn voorbeelden hiervan zichtbaar. Stouthart wijst naar het restaurant op de begane grond, een locatie waar veel interne warmte vrijkomt.

“Is het daar druk met mensen, komt er warmte vrij, dus treedt de koelinstallatie in werking. Met de daaruit voortkomende warmte worden weer hotelkamers verwarmd of het tapwater voorverwarmd naar 40 graden Celsius. Op die manier

WOERDEN | Stadshotel Arsenaal

Projectinfo HUZARENSTUKJE IN MILITAIR MAGAZIJN Het Arsenaal in Woerden onderging een metamorfose. Het voormalig militair magazijn uit 1762 biedt nu onderdak aan een boutiquehotel met 25 kamers, een restaurant, bar en verswinkel. De herontwikkeling was zeker geen alledaags project voor Van den Pol Elektrotechniek. “Het Arsenaal is een historisch rijksmonument. Het was een hele klus om alle installaties te integreren zonder het gebouw aan te tasten.” bouw je aan een soort kringloop, met als doel beperking van energieverlies.”

RENOVATIELIEFDE Bouwkundig complex bleek de installatie van de luchtbehandeling. Door de monumentenstatus van het hotel dienden de kanalen en toebehoren met grote voorzichtigheid te worden aangebracht. Veelal gebeurde dit op zolder, juist de plek waar zich de bekende monumentale onderdelen bevinden - spanten, gordingen en andersoortig constructief houtwerk. Stonecold installeerde hier luchtbehandelingskasten, uitgevoerd met warmterugwinning. Volgens Stouthart ook weer een voorbeeld van energetisch modern installeren. En hoewel het bedrijf heus wel eens iets ‘nieuwbouwachtigs’ pakt, ligt het hart bij renovatie. Stouthart: “Ooit zijn we begonnen als onderhoudsbedrijf; de liefde voor bestaande werken blijft je op de een of andere manier altijd bij. Dit project past mooi in ons portfolio, omdat hier duurzaam is geïnstalleerd binnen een monumentale setting.

Voor ons zijn dat de mooiste projecten.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Okkermans Vastgoed BV, Woerden

ARCHITECT XS Architecten, Amersfoort

UITVOERING Bolton Bouw BV, Zegveld

ELECTROTECHNISCHE INSTALLATIE

Van den Pol Elektrotechniek was verantwoordelijk voor de aanleg van elektra, verlichting, data- en brandmeldinstallatie in het vernieuwde Arsenaal. “Het is een vertrouwd gebouw,” zegt René Ruitenburg, projectleider namens het Montfoortse installatiebedrijf. Nadat Defensie het pand verliet, was het Arsenaal jarenlang in gebruik als partycentrum. “Ook Van den Pol organiseerde er een bedrijfsfeest. Zelf kom ik uit Woerden en ken het Arsenaal al mijn hele leven. Het is mooi om bij te kunnen dragen aan de nieuwe toekomst van zo’n markant pand.”

Historisch besef Van den Pol is regelmatig actief in historische objecten. Ruitenburg was als projectleider onder meer betrokken bij de restauratie van Panorama Mesdag in Den Haag en de vestiging van restaurant The Harbour Club in een oud Amsterdams wijnpakhuis. “Dergelijke gebouwen stellen hele andere eisen aan een installateur dan nieuwbouwprojecten. De eerder opgedane kennis en ervaring kwamen bij het Arsenaal zeker van pas.”

De herontwikkeling van het Arsenaal is een initiatief van een aantal Woerdense ondernemers. Zij schakelden hiervoor veelal regionale bedrijven in. “Met aannemer Bolton Bouw werken we regelmatig samen,” zegt Ruitenburg. “Vaak gaat het daarbij om woningbouwprojecten. Actueel voorbeeld is Woerden Centraal, een succesvolle ontwikkeling in het centrum van de stad.”

Slimme oplossingen Dat Bolton Bouw en Van den Pol vertrouwde partners zijn, betekende zeker een voordeel bij een complexe opdracht als het Arsenaal. Er was veel ruimte voor de eigen inbreng en creativiteit van Van den Pol. “En dat was nodig ook, want de beperkingen van het historische rijksmonument hadden veel impact op onze werkzaamheden. Samen met Bolton zijn slimme oplossingen bedacht zodat de wensen van de opdrachtgevers toch gerealiseerd konden worden. Qua engineering was het een flinke klus en we moesten woekeren met de beschikbare ruimte. Er zit veel techniek in het gebouw en het was een uitdaging om de installaties op een goede manier in te passen.”

Imposante vide Omdat de monumentale muren onaangetast moesten blijven, zijn alle stopcontacten in de vloer aangebracht. In de vloeren zijn ook evenementenpunten aangelegd waaruit stroom, water en bier kan worden betrokken. De imposante vide in het Arsenaal vroeg voor de brandmeldvoorziening eveneens om een oplossing op maat. “Deze vide is maar liefst 14 meter hoog. Standaard rookmelders zouden in geval van een storing lastig te bereiken zijn. Om de bedrijfszekerheid van de brandmeldinstallatie te garanderen, is bij de vide gekozen voor een aspiratiesysteem.”

Van den Pol Electrotechniek

WERKTUIGBOUWKUNDIGE INSTALLATIES Stonecold Airconditioning BV, Woerden

REGELTECHNIEK DKPS Regeltechniek BV, Alphen a/d Rijn

Licht via iPad Na de herontwikkeling biedt het Arsenaal onderdak aan restaurant Van Rossum met een bar en verswinkel op de begane grond. Op de eerste en tweede verdieping bevinden zich de kamers en suites van Stadshotel Woerden. Ruitenburg: “De gebruikers van het vernieuwde complex streven naar het Green Key-keurmerk voor hun duurzame bedrijfsvoering. Daarom is onder meer energiezuinige LED-verlichting gebruikt.”

START BOUW juli 2013

OPLEVERING september 2014

De vloeren kunnen worden aangelicht in verschillende kleuren. Hiertoe heeft Van den Pol een KNX-systeem aangelegd dat zowel via de pc als met een iPad bediend kan worden. “Deze toepassing is symbolisch voor de meerwaarde van moderne techniek in dit historische pand.”

INSTALLATIE & BOUW | 65

WOERDEN | Stadshotel Arsenaal

Projectinfo STADSHOTEL ARSENAAL: REGELTECHNISCH MAATWERK

Lean&Duurzaam

Ooit gebouwd als militair magazijn, later omgeturnd naar horeca en nu verbouwd tot het knusse en ‘boutique’ stadshotel Arsenaal Woerden: DKPS Regeltechniek BV uit Alphen aan den Rijn leverde en installeerde de regeltechniek voor het project.

Een fraai pand, mooie locatie en regeltechnisch geïnstalleerd met de beste materialen: DKPS’ directeur/eigenaar Erwin de Knegt noemt De Arsenaal een prima passend project voor op zijn referentielijst. En dat vindt hij zeker ook vanwege de historie van het gebouw. De Knegt: “Wij zijn geen regelfirma voor standaard werken, maar doen vooral specifieke en maatwerkgerichte projecten zoals cultuurcentra, musea, zwembaden en andere complexe werken. De Arsenaal is een project dat daar prima tussen past.”

Compleet DKPS leverde en installeerde de complete regeltechniek voor de luchtbehandelings- en ketelinstallatie. Daarnaast is er een koppeling gemaakt met het VRFsysteem en de verlichting. Als systeem werd gekozen voor Priva Blue ID, zo’n beetje het huismerk van DKPS. Niet zomaar, zegt De Knegt. “Het merk wordt gezien als toonaangevend in de regeltechniek. Wij vinden het systeem het beste in zijn soort.” Net als veel van hun andere projecten was ook De Arsenaal weer maatwerk. DKPS maakte daarom zelf de regelkast en bekabeling. Ook de software en inbedrijfsstelling werden speciaal op het werk aangepast.

vandenpol.com

J.Keplerweg 20 2408AC Alphen aan den Rijn T: +31 (0)172 494 424 F: +31 (0)172 490 044 M: +31 (0)6 432 290 50 E: e.deknegt@dkps.nl W: www.dkps.nl

66 | INSTALLATIE & BOUW .indd 1 15230134_dkps

19-02-15 16:50

Kort nieuws Over drie jaar bestellen BIM-installateurs alles online Plaatsen is verkocht

CHEMGroep tekent Taalakkoord met minister Asscher

Cobouw meldt dat installateurs de helft van hun materialen online koopt. Daarbij blijkt ook uit het rapport 'Rol van de Handel' dat installateurs over drie jaar de meeste materialen via een webshop of online module bestellen. Het percentage materialen dat via een webshop of online module wordt besteld, is volgens het rapport momenteel het grootst onder de e- en w- installateurs.

De Rotterdamse CHEMGroep is vanaf gisteren ambassadeur van het Taalakkoord van minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het akkoord moet de taalvaardigheid op de werkvloer bevorderen. Dertig Nederlandse bedrijven zijn geselecteerd om daar een voortrekkersrol in te hebben. Minister Asscher tekende het akkoord met directeur Kik Verhoeven van CHEMGroep omdat het Rotterdamse bedrijf er op een voorbeeldige wijze naar streeft om het werk in industrie en techniek veiliger, efficiënter en duurzamer te maken. Volgens minister Asscher ziet CHEMGroep in hoe belangrijk taalvaardige medewerkers zijn voor veiligheid op de werkvloer, voor doorgroeimogelijkheden en duurzame inzetbaarheid. De unieke manier waarop CHEMGroep zich inzet om de effectiviteit van werknemers een impuls te geven, maakt dat CHEMGroep is uitgekozen om als voorbeeld te dienen voor andere werkgevers en die te stimuleren zich in te zetten op taalontwikkeling op de werkvloer. Via de 30 koplopers die in Den Haag bijeen waren wordt geprobeerd om komend jaar 300 andere werkgevers te bereiken.

Zij kopen al ongeveer de helft van hun materialen online. Vooral het aandeel onder de (middel)grote einstallateurs valt op, dit is namelijk 57%. Verder blijkt uit het rapport dat installateurs een stuk verder zijn in het online aankopen van materialen dan aannemers. De engineer beschikt ook over steeds meer goede informatie en tools om een cruciale rol te kunnen spelen in het inkoopproces. Bijvoorbeeld omdat installateurs met MEPcontent.eu eenvoudig toegang hebben tot up-to-date grafische en parametrische productinformatie die direct te gebruiken is in ieder BIM-proces.

Recent is de European MEPcontent Standard (EMCS) gelanceerd. Dit is de standaard voor grafische MEP artikelinformatie die nodig is in een BIM-project. Hierdoor wordt de I van informatie uit BIM gewaarborgd. Deze informatie is de juiste input bij de BIM-workflow, van start tot de beheer- en onderhoudsfase. Hieruit blijkt weer dat de ontwikkelingen in BIM snel gaan en dat er voor de installateurs ook genoeg kansen liggen om te starten of te excelleren in BIM. Meer informatie: www.stabiplan.nl

Mastercool A/C System Analyzer Dit instrument berekent alle relevante informatie over een airconditioning systeem en stelt tevens een diagnose bij problemen in het basissysteem. De informatie op het verlichte LCD display leidt de technicus door de diverse tests, waardoor een onderhoudsbeurt sneller en efficiënter kan worden gedaan. Het gebruik van tabellen en het maken van berekeningen hoort hiermee tot het verleden.

De testresultaten kunnen op eenvoudige wijze worden opgeslagen met toevoeging van de naam van de klant en de technicus.

De gegevens kunnen via USB naar een PC worden gedownload voor opslag in Microsoft Excel format. Er zijn diverse optionele meetsondes verkrijgbaar voor dit toestel, voor meting van luchtsnelheid en luchthoeveelheid, temperatuur, druk, luchtvochtigheid, etc. Uiteraard kan de Mastercool A/C System Analyzer en de diverse meetsondes worden voorzien van een KWS® kalibratiecertificaat, waarmee u de nauwkeurigheid van uw metingen kan aantonen. Meer informatie: www.euro-index.nl

CHEMGroep biedt onder meer leer- en werktrajecten in zeven branches: het havenbedrijf, grond- weg en waterbouw, de bouw, transport en logistiek, metaal en industrie, de safety-branche en de tak afval en milieu. Jonge werknemers uit een achterstandssituatie, vaak jongeren die zonder diploma hun school hebben verlaten, kunnen bij CHEMGroep een uitgebreid assessment, soft skills trainingen als ook een vaktechnische opleiding krijgen plus een mentale training, waardoor het reguliere uitvalpercentage van deze jongeren van 50% aanzienlijk lager wordt, namelijk minder dan 15 procent.

Het trainingsinstituut in de Rotterdamse Botlek heeft in dit kader voor werkgevers een digitale tool (psycho sociale arbeidsbelasting) ontwikkeld om in kaart te brengen hoe een leerling zich na het behalen van hun diploma in het bedrijfsleven gedraagt, waarna op de effectiviteit van de jonge werknemer kan worden ingezet.

Met deze tool reikt CHEMGroep de jongeren én werkgevers de helpende hand.

De belangstelling voor de methodes van CHEMGroep is groot. Begin februari ontvangt een grote fractie in de Tweede Kamer een delegatie van CHEMGroep om over de betekenis van de huidige ontwikkelingen te praten en hoe de gevonden oplossingsrichting mogelijk ook inzetbaar kan zijn met betrekking tot de bestrijding van het landelijke probleem van de jeugdwerkloosheid.

CHEMGroep baarde eerder opzien in de nationale pers door een eerste lichting jongeren vanuit een duidelijke achterstandssituatie klaar te stomen voor een nieuwe toekomst in de techniekbranche. Het bijzondere initiatief werd enthousiast omarmd door het bedrijfsleven en door een aantal grote gemeenten in Nederland die op deze manier zowel een goede uitstroommogelijkheid zien voor de WWBklanten, WW-klanten als ook voor de groep NUG’ers (niet-uitkeringsgerechtigde jongeren) tussen 16 en 23 jaar die anders zonder toekomstperspectief thuis zouden blijven zitten. Met een eigen leermeester stromen de jongeren nu het bedrijfsleven in om zich er verder te ontwikkelen tot volwaardig werknemer.

INSTALLATIE & BOUW | 67

Kort nieuws Biral opent online portal «eDocuments

Holland Heating viert 60-jarig jubileum

Of ze nu op kantoor zijn of op de bouwplaats, planners en installateurs hebben sinds kort op elk gewenst moment online toegang tot productgerelateerde informatie van de Biral-groep. Niet alleen kan de gepubliceerde inhoud online worden gelezen en gedownload, het is ook mogelijk bladzijden van willekeurige documenten te combineren en als gepersonaliseerd PDF-dossier te downloaden of per e-mail te laten versturen. Met dit aanbod reageert Biral op de sterk gegroeide vraag naar online beschikbare informatie. Voor de Biral-klanten is het voordeel van het nieuwe online-portal dat ze via gerichte (fulltext-)zoekopdrachten de gewenste inhoud snel kunnen vinden. De zoekresultaten worden op soort inhoud gesorteerd weergegeven (bijvoorbeeld handleidingen of prospectussen). Maar dat is nog niet alles: niet alleen kunnen alle documenten worden doorzocht, doorgebladerd, gelezen en gedownload, maar met de nieuwe functie «Paperclip» kan de inhoud er per bladzijde uit worden gevist en met bladzijden van andere documenten worden gecombineerd tot een gepersonaliseerde PDF-brochure. De aldus samengestelde documenten kunnen worden aangevuld met een eigen voorblad en met klanten- of projectgegevens en kunnen worden gedownload of rechtstreeks vanaf de server per e-mail worden verstuurd. Meer informatie: www.biral.nl

Holland Heating, fabrikant en leverancier van luchtbehandelingsunits, viert dit jaar zijn 60-jarig bestaan. Het bedrijf, in februari 1955 opgericht door Francinus de Wind, produceerde aanvankelijk alleen ventilatoren, maar maakte al snel de stap naar de productie van complete luchtbehandelingsunits voor toepassing

Stabiplan zet de standaard voor BIM en MEP-content We gaan BIM Live! Dat was de belangrijkste boodschap tijdens BIM LIVE | SUM 2014, hét moment voor installateurs, modelleurs, adviseurs en beheerders om de volgende stap te zetten in BIM. In het Evoluon in Eindhoven waren op 25 november meer dan vijfhonderd belangstellenden bij elkaar.In samenwerking met partners als Autodesk, Unica, INKA, TBI en Boydens konden de bezoekers zo’n 20 BIM-workshops en masterclasses bijwonen en was er in de netwerktuin gelegenheid om noviteiten van fabrikanten te bekijken. Tijdens het ochtendprogramma werd de European MEPcontent Standard (EMCS) gelanceerd; hiermee zet Stabiplan de stap naar uniforme content van de hoogste kwaliteit voor de branche. Om concreet de volgende stap in BIM te zetten als MEP-engineer kwamen belangrijke thema’s als rekenen, BIM-implementatie en de BIM-workflow uitgebreid aan bod.

Zo werden in samenwerking Kurt Corvers (coo van Boydens) de ins en outs van rekenen behandeld aan de hand van luchtkanalen, riolering en sprinkler. BIM is samenwerken, deze manier van werken wordt ook meegenomen in de ontwikkeling van de software. Daarom brachten verschillende partners zoals VABI, ISSO en Syntess hun expertise in op de SUM. Zo spraken Geert van Gorp (product manager VABI) en Karel Krijger (directeur van Bink software) onder andere over digitaal inzicht in gebouwprestaties en stond Oscar Nuijten (projectcoördinator ISSO) bijvoorbeeld stil bij de nieuwe normen van ISSO. Meer informatie: www.stabiplan.nl

68 | INSTALLATIE & BOUW

in met name kantoorgebouwen en ziekenhuizen. Maar ook op cruise- en ferryschepen als op boorplatforms en gaswinningsinstallaties zorgen de producten van Holland Heating voor het perfecte binnenklimaat. “Holland Heating kan de toekomst met vertrouwen tegemoet zien”, zegt Jos van Dongen, algemeen directeur van het bedrijf. “De productie voor de Nederlandse markt is redelijk stabiel te noemen en de contacten met de verschillende verkooporganisaties van zowel Carrier als Systemair in het buitenland, kunnen leiden tot een verdere groei van onze exportactiviteiten.

De kwaliteit van onze producten en de deskundigheid van onze medewerkers vormen een zeer goede basis voor een mooie toekomst voor Holland Heating”, aldus Van Dongen. Meer informatie: www.hollandheating.nl

Alklima B.V. branchewinnaar bij De Succesfactor De onderneming Alklima B.V. is door de Nominatiecommissie van de Nationale Business Succes Award uitgeroepen tot branchewinnaar in de Klimaatbeheersingbranche. Alklima B.V. is een toonaangevende leverancier op het gebied van klimaatbeheersing en is exclusief importeur voor het gerenommeerde merk Mitsubishi Electric Living Environment Systems. De onderneming biedt een breed leveringsprogramma aan, in combinatie met deskundige, technische en commerciële ondersteuning. De onderscheidende producten worden door zowel eindgebruikers als installateurs en zakelijke partners zeer goed ontvangen. Door het onderscheidend vermogen en innovatie nomineert De Nominatiecommissie Alklima B.V. voor de Nationale Business Succes Award 2014. Alklima B.V. is opgericht in 1994 en heeft inmiddels jarenlang ervaring met klimaatbeheersystemen opgebouwd en is daardoor een echte specialist op dat gebied. Het is een innovatief bedrijf wat zich voortdurend richt op verbetering en vernieuwing. Er wordt veel tijd en aandacht besteed aan het zoeken van nieuwe mogelijkheden en het constant verbeteren en optimaliseren van de bestaande producten. Hiermee blijft Alklima B.V. groeien en ontwikkelen en blijft het een unieke speler in deze branche.

Meer informatie: www.alklima.nl

Kort nieuws Optimaal ventileren met de Air 70 Wie z’n huis renoveert en isoleert, wil dat graag meteen helemaal goed doen.

Brink Climate Systems ontwikkelde de Air 70. Stil, zeer efficiënt en mooi weg te werken in de wand. Er is geen kanalensysteem nodig.Dit geheel nieuw ontworpen decentrale toestel voor ventilatie met warmteterugwinning is voor het eerst te zien op de ISH 2015 in Frankfurt. De Air 70 combineert alle wensen van de huiseigenaar in één ventilatiesysteem. Allereerst is hij dankzij de gepatenteerde technologie zeer energiezuinig. Via de ingebouwde warmtewisselaar wordt de verse lucht die naar binnen wordt geblazen, opgewarmd door de ‘oude’ en warme lucht die uit de ruimte wordt gezogen. Zo is er nauwelijks warmteverlies en toch voldoende ventilatie. Het vermogen is groot: 70 m3 per uur, terwijl de diameter van het kanaal in de buitenmuur erg klein is. De Air 70 is bovendien zeer eenvoudig te installeren en te bedienen. Uniek voor dit ventilatietoestel is de mogelijkheid om de warmtewisselaar volledig te omzeilen. Dat is interessant wanneer het op warme zomeravonden buiten koeler is dan binnen. Er hoeft geen raam open om de koelte naar binnen te krijgen, de 100% by-pass wordt automatisch geactiveerd.

Meer informatie: www.brinkclimatesystems.nl

Nieuwe warmtepomp Western Airconditioning Western Airconditioning heeft de Fusio W warmtepomp in het leveringsprogramma opgenomen. De Fusio W is ontworpen om te werken op een gesloten (brine/water) of een open bron (water/water). Het is mogelijk met deze warmtepomp water te produceren tot 65ºC. De Fusio W is leverbaar in 10 uitvoeringen tussen 5 en 33 kW verwarmingsvermogen. De Fusio W kenmerkt zich door een hoog rendement (c.o.p. tot 4,7), een laag geluidsniveau (vanaf 24 dB(A) op 1 meter) en de compacte “alles in één” bouw.

De Fusio W wordt standaard geleverd met twee geïntegreerde pompen met Ecodesign label, expansievaten, verwarmingselement, stromingssensor en buitentemperatuursensor, elektronisch expansieventiel en elektronische softstarter (uitgezonderd de kleinste twee modellen).

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Western Airconditioning. Telefoon 033-2477800 / email sales@western.nl1

BIS Spectrum®: innovatief PV Montagesysteem!

Onder de naam BIS Spectrum® introduceert Walraven een nieuw en innovatief PV Montagesysteem.

Middels BIS Spectrum® worden op eenvoudige en snelle wijze PV panelen op platte en lichthellende daken geplaatst, zonder het dak te doorboren. BIS Spectrum® is gemakkelijk te positioneren. Door een slim ontwerp van de montage-unit en het gebruik van rail, kan zonder meten op eenvoudige wijze een veld met PV panelen uitgezet worden. De panelen worden door middel van voorgemonteerde clips aan de montage-unit en het rail bevestigd. Per paneel zijn slechts vier clips nodig! Door de vrije opstelling van de zonnepanelen op de montage-unit is er een uitstekende ventilatie wat de opbrengst en de levensduur van de panelen ten goede komt. Het systeem heeft daarnaast een ongehinderde regenwaterafvoer in alle richtingen zonder de drainagefunctie van het dak te verstoren.

De PV panelen worden rondom goed geventileerd, wat zorgt voor een juiste temperatuurregeling en een langere levensduur. Alle verbindingen binnen het BIS Spectrum® zijn gemaakt van staal en extreem corrosiebestendig. De montage-unit is gemaakt van weer- en uv-bestendig gerecycled HDPE. Het BIS Spectrum® is getest op windgevoeligheid in een windtunnel volgens Eurocode 1 en NEN 7250. Het systeem heeft geen extra winddeflectors nodig.

Meer informatie: www.walraven.com/nl

TRILUX BENELUX opent TRILUX Akademie in Benelux Met de tijd wordt licht meer en meer complex. De innovatiesnelheid in de lichtwereld is overweldigend. Op onderwerpen als LED, energiebesparing, duurzaamheid en levensduur doet men dagelijks belangrijke ontdekkingen. Om bij te blijven in deze veranderende verlichtingswereld is het van belang om je leven lang te blijven leren. De TRILUX Akademie stroomlijnt de chaos aan ontwikkelingen en concentreert zich op waar het voor u als klant echt om gaat. De TRILUX Akademie biedt zekerheid, oriëntatie en vereenvoudigt het complexe.

Juist in deze tijd, waarin de verlichtingsmarkt een vlucht neemt, overziet de TRILUX Akademie het geheel.

In de BENELUX zal de TRILUX Akademie onder leiding staan van Jan van Riel, een expert op het gebied van verlichting die inmiddels al jaren actief is in de verlichtingswereld. “Ik kom als lichtadviseur van TRILUX dagelijks in contact met adviseurs, lichtplanners, installateurs, studiebureaus, architecten en eindgebruikers. Met onze TRILUX Akademie bieden wij oriëntatie en zekerheid bieden aan iedereen die zich (professioneel) bezig houdt met verlichting. Op die manier willen wij bijdragen aan het transparanter maken van de lichtwereld.”

Om de kennis van verlichting over te brengen organiseert de TRILUX Akademie in 2015 diverse seminars, enkele webinars en verschillende themadagen. Meer informatie: www.trilux.nl

INSTALLATIE & BOUW | 69

Kort nieuws Officiële Eurovent certificatie voor Samsungs DVM S!

Carrier introduceert de nieuwste AquaSnap® Chiller

Het ontwikkelen van nieuwe, innovatieve producten staat hoog in het vaandel bij Samsung. Op klimaatbeheersinggebied is dit afgelopen jaar onder meer zichtbaar geworden met de introductie van een geheel vernieuwd DVM S assortiment. Deze energie-efficiënte lucht en water warmtepomp- en warmteterugwinningssystemen worden gekenmerkt door buitensporig hoge COP’s, ook bij zeer lage buitentemperaturen. Deze extreem hoge rendementen en verwarmingsprestaties van een Samsung DVM S worden mogelijk gemaakt door toepassing van nieuwe, innovatieve technologieën. Zo maakt het systeem als eerste in zijn soort gebruik van door Samsung zelf ontwikkelde compressoren. Dit zijn inverter tweetraps tussengasinjectie compressoren. Deze tussengas injectie technologie (vapor injectie) is standaard voorzien en zorgt voor een extra boost op het rendement van het systeem. En in tegenstelling tot andere VRF systemen, die een combinatie van vaste en inverter compressoren gebruiken, bevat Samsungs DVM S alleen variabele inverter compressoren. Hierdoor wordt een minimale hoeveelheid energie verbruikt: beide compressoren opereren namelijk in hun eigen werkingsgebied, met een gelijk aantal werkingsuren.

Door deze bijzondere, optimale capaciteit verdelende werking presteert het systeem op zijn meest efficiënte wijze. Om deze geweldige cijfers kracht bij te zetten, heeft Samsung als eerste leverancier van klimaatbeheersingsapparatuur haar DVM S systemen laten certificeren door de onafhankelijke organisatie Eurovent. Na toetsing van onze systemen aan Eurovent condities mogen wij met gepaste trots zeggen dat Eurovent onze enorm hoge COP waarden bevestigt! Meer informatie: www.samsung-klimaat.nl

Met de introductie van de 30RBP met Greenspeed® Intelligence technologie, waarmee een hoger rendement en geoptimaliseerde prestaties behaald kunnen worden, heeft Carrier een nieuwe dimensie toegevoegd aan de AquaSnap® koelmachineserie. Kenmerkend voor de nieuwe AquaSnap met Greenspeed® Intelligence technologie zijn de verbeterde scrollcompressoren, welke zijn ontworpen voor een beter vollastrendement bij het werkpunt van een luchtgekoelde koelmachine. Bovendien maakt de AquaSnap met Greenspeed® Intelligence technologie gebruik van zeer efficiënte toerengeregelde condensorventilatoren, die dankzij een ideale ventilatoraansturing voor een optimale luchtstroom in de condensor zorgen, waardoor een hoger rendement wordt verkregen in deellastcondities. Hiermee kan de 30RBP een seizoensgebonden energie-efficiëntie (ESEER) tot 4.3 behalen.De AquaSnap met Greenspeed® Intelligence technologie gebruikt ook nieuwe software die speciaal ontwikkeld is om het gebruik van de compressoren, ventilatoren en circuits te optimaliseren. Die nieuwe software berekent voortdurend de meest efficiënte ventilatorsnelheid en het meest efficiënte waterdebiet op basis van de belastings- en omgevingscondities en stelt die, in functie van die condities, nauwkeurig in door permanente feedback en bijsturing. De nieuwe unit is bovendien ontwikkeld in lijn met de bestaande producten waardoor de serviceteams reeds vertrouwd zijn met dit platform. Meer informatie: www.carrier.nl/30RBM

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

De totaaloplossingen van Samsung klimaatbeheersing Warmtepompen - Lucht-lucht - Lucht-water - Water-lucht - Water-water - Lucht-lucht/water - Water-lucht/water

+ aansluiting op luchtbehandelingskasten

WTW ventilatie

Jowitherm introduceert de vorstvrij app Om snel en handig te bepalen welk verwarmingslint geschikt is om een leiding of tank vorstvrij te houden, heeft Jowitherm de vorstvrij app ontwikkeld. Middels een eenvoudige wizard leidt de vorstvrij app je naar de juiste verwarmingskabel. Slechts enkele gegevens moeten ingevoerd worden, waarna er automatisch een bestelsuggestie wordt gedaan. Dit kan een kant-en-klare ICESTOP zijn, of de op lengte afknipbare zelflimiterende verwarmingskabel E-Trace. Vervolgens worden er automatisch suggesties gedaan voor geschikte (montage-)accessoires. De vorstvrij-app is een eenvoudige, makkelijk te bedienen app, die het makkelijk maakt om snel de het juiste vorstvrijlint te kunnen kiezen.

Meer informatie:Het Vorstvrij.jowitherm.nl

70 | INSTALLATIE & BOUW

- Enthalpieventilatie, vocht en temperatuur - Zeer schone lucht door unieke F8 filters - Geen (elektrische) voorverwarming nodig

Airconditioning - Volledig assortiment binnendelen in diverse capaciteiten

www.samsung-klimaat.nl

Kort nieuws Ventilatiemerk Zehnder - J.E. StorkAir wordt Zehnder

Remeha onderscheidt zich door innovatie én klantgerichtheid

De merknaam van het ventilatie assortiment Zehnder - J.E. StorkAir wijzigt per 1 maart 2015 in Zehnder. Vanaf maart is Zehnder hét merk voor ventilatie-, verwarming- en filteringsystemen in Nederland. De naamsverandering naar Zehnder valt samen met een strategische keuze om naast producten steeds meer totaalsystemen te gaan leveren.

In 2012 werd Zehnder gekoppeld aan het ventilatiemerk J.E. StorkAir. Daarmee werd de kracht van beide merken al zichtbaar gebundeld. Zehnder gaat verder dan het zijn van productleverancier alleen. Naast de bekende, ver-

Remeha behoort ook dit jaar tot een van de best geleide bedrijven binnen de categorie grootbedrijf van Nederland. Deze kwalificatie is onderdeel van het programma ‘Best Managed Companies’ dat Deloitte en ING samen met VNONCW en TIAS School for Business and Society organiseert. Remeha scoort wederom hoog op het thema ‘Innoverend ondernemen’. Bovendien prijst men Remeha vanwege de vooruitstrevende klantgerichte strategie. Remeha deed voor de tweede keer mee en de jury was vol lof over het vermogen tot verandering. Het bedrijf is continu aan het verbeteren en heeft het afgelopen jaar zeer gerichte verbeterslagen ingezet. “Remeha blijft sterk innoveren en anticipeert daardoor succesvol op de veranderingen in de markt’’, aldus de jury. Remeha ontwikkelt de meest innovatieve producten én loopt voorop als het gaat om procesinnovatie. Zo werkt Remeha elke dag aan The Ultimate Factory, een fabricageproces waarin alles zo lean mogelijk is ingericht. Lean betekent slimmer werken: doen waar de klant voor wil betalen en wegnemen wat geen waarde toevoegt in de ogen van de klant.

Meer informatie: www.remeha.nl

trouwde producten biedt Zehnder totaaloplossingen en systeemgaranties bij oplevering en in de verdere exploitatie. Zij wil voorop lopen in prestatiegerichte techniek, waarbij prestatie- en systeemgaranties worden afgegeven op het eindresultaat. De prestaties van het eindresultaat; een vitaal binnenklimaat.

Met de stap naar één Zehnder wordt afscheid genomen van het merk J.E. StorkAir, maar daarmee niet van het krachtige DNA van ventilatiespecialist en haar vertrouwde ventilatieproducten en -systemen. De bekende kwaliteit blijft behouden en ook het ventilatieteam blijft ongewijzigd.

Meer informatie: www.samennaardetoekomst.nl

Inventum Ecolution-training geeft nieuwe kijk op energiebesparing in woningen Nul-op-de-meter daagt de bouw uit tot innovatieve woonoplossingen. Het kan vaak veel goedkoper, beter en duurzamer. Inventum loopt daarin voorop met originele mogelijkheden voor nul-op-de-meter toepassingen en energieneutrale nieuwbouw. In de nieuwe Inventum Ecolution-training komen deze uitgebreid aan bod, met inzichten waar je als deelnemer veel energie van krijgt.

De training behandelt de Ecolution Ventilatiewarmetepomp en het toepassen van hybride oplossingen (gas of elektrisch) voor het verwarmen van woningen.

Kies je ervoor alles centraal te verwarmen of heeft een combinatie met lokale afgiftesystemen de voorkeur? Wellicht is in bepaalde situaties All Electric de oplossing. De training is geschikt voor adviseurs, projectleiders, technische managers van woningcorporaties en servicetechnici van installatiebedrijven.

Er wordt ingegaan op de verschillen tussen natuurlijke ventilatie en balansventilatie. De energetische voordelen van natuurlijke ventilatie worden aan de hand van praktijk- en rekenvoorbeelden behandeld. Aanmelden is eenvoudig. Stuur een e-mail met je gegevens naar info@inventum.com. De trainingen worden in 2015 op de volgende dagen gehouden: Dinsdag 17 maart, dinsdag 21 april, dinsdag 19 mei, dinsdag 23 juni, dinsdag 22 september, dinsdag 20 oktober, dinsdag 17 november, dinsdag 15 december.

NIBE in de race voor de Succes Award 2014 Onlangs is bekendgemaakt dat NIBE Energietechniek door de nominatiecommissie van het Nationale Business Succes Award Instituut is uitgeroepen tot winnaar in de branche ‘Installaties voor gebouwgebonden energie-en klimaatsystemen’. NIBE liet daarmee een aantal vooraanstaande spelers in de markt achter zich. Bovendien dingt NIBE als branchewinnaar automatisch mee naar de felbegeerde ‘Succes Award 2014’. In het onderzoek scoort NIBE onder meer maximaal op de onderdelen ‘visie’, ‘missie’ en ‘strategie’ en hoog op de onderdelen ‘marktbenadering’ en ‘product- en dienstontwikkeling’. In haar rapport schrijft de jury onder meer het volgende over NIBE: “NIBE Energietechniek opereert vanuit een heldere visie en overtuiging. Haar doel is meerwaarde scheppen voor al haar stakeholders, zonder enig compromis te doen aan kwaliteit, duurzaamheid en maatschappij.” “De duurzame energiesystemen van NIBE leveren een significante CO2-reductie op ten opzichte van conventionele systemen. Met haar maatschappelijk bewustzijn draagt NIBE onmiskenbaar bij aan een duurzame menselijke samenleving.” “Consequent beleid, innovatie ten doel van haar waarden en missie en doelgerichte implementatie hebben NIBE gebracht tot wat het nu is: een van de belangrijkste spelers in haar markten.” Marketing Manager Mariëlle van Gils van NIBE reageert enthousiast op de bekendmaking: “Sinds 2004 hebben we met een hecht en zorgvuldig samengesteld team hard gewerkt om dit niveau te realiseren. Als bedrijf zijn we uiteraard trots op deze nominatie, die we beschouwen als een uitdaging om verder te gaan op de ingeslagen weg en nóg beter te presteren.” Meer informatie: www.nibenl.nl

NIBE neemt nieuwe showroom annex instructieruimte in gebruik Vorig jaar verhuisde NIBE Energietechniek naar een ruim en representatief bedrijfspand in Oosterhout. Een van de redenen voor deze verhuizing was de wens om (potentiële) klanten in een optimaal uitgeruste showroom annex instructieruimte zelf de kwaliteit, de werking en het installatie- en be-

INSTALLATIE & BOUW | 71

Kort nieuws TECE thermostaat in toonaangevend design van glas Speciaal voor haar serie vloerverwarmingssystemen TECEfloor, introduceert TECE een nieuwe serie wandthermostaten. Het opvallende ontwerp is gemaakt door het gerenommeerde bureau: NOA Intelligent Design te Aken.

Dankzij de diameter van 105 mm zijn deze wandthermostaten een echt design element, dat esthetisch in elke ruimte kan worden ingepast. Daarbij is

dieningsgemak van de NIBE-producten te kunnen laten ervaren. Inmiddels is de nieuwe ruimte volledig operationeel voor demonstratie- en trainingsdoeleinden. Uniek aan de nieuwe showroom is dat de producten werkend staan opgesteld en zowel aan de voorzijde (in de showroom) als de achterzijde (achter de wand in de technische ruimte) kunnen worden bekeken. Zo kunnen installateurs en andere belangstellenden optimaal kennismaken met de technische aspecten en de voordelen van de NIBE-producten.Vanzelfsprekend beschikt NIBE over een eigen bron. Deze omvat zes enkele U-lussen (Ø 32 mm, 85 meter lang) die op een onderlinge afstand van 6 meter in de grond zijn aangebracht en individueel op een verdeler zijn aangesloten. De capaciteit van de bron is afgestemd op de F1345 water/water warmtepomp die het NIBE-pand van verwarming en passieve koeling (d.m.v. een platenwarmtewisselaar) voorziet, maar ook de andere water/water warmtepompen kunnen op deze bron draaien.

Meer informatie: www.nibenl.nl

De VELUX Groep viert haar 75-jarig bestaan Om te vieren dat VELUX al 75 jaar daglicht en frisse lucht in het leven van mensen brengt, verlegt de VELUX Groep haar maatschappelijke focus op gebieden in de wereld die niet op het elektriciteitsnet zijn aangesloten. Om in deze gebieden op een duurzame, betrouwbare en betaalbare manier te zorgen voor licht, wordt in samenwerking met het maatschappelijk bedrijf Little Sun, een speciale editie van de door hen ontwikkelde zonnelamp gefabriceerd.

Een gebrek aan licht beïnvloedt hele gemeenschappen. Licht is namelijk een vitale hulpbron en mensen die geen toegang hebben tot elektriciteit staan voor aanzienlijke uitdagingen. Essentiële onderdelen van het leven die voor ons vanzelfsprekend zijn, zoals veilige medische zorg, werken, studeren en koken, worden haast onmogelijk. Little Sun produceert creatieve en innovatieve lichtoplossingen om dit probleem aan te pakken.

“We zijn dan ook zeer verheugd om met de VELUX Groep samen te werken en onze kernactiviteiten nog verder uit te bouwen,” vertelt Felix Hallwachs, Managing Director van Little Sun. Meer informatie: www.velux.nl

72 | INSTALLATIE & BOUW

het glazen design prachtig afgestemd op andere producten van TECE. Zoals de bedieningsplaten TECEloop, de spoeltechniek TECElux en de douchegoten TECEdrainline, die zijn voorzien van glazen afdekroosters in het wit of zwart. Talrijke doordachte functies zijn geïntegreerd, zoals o.a. de change-over functie voor omschakeling tussen verwarmen en koelen. Naast de thermische regeling is een pulsbreedte modulatie geïntegreerd. Het regelgedrag is zeer nauwkeurig (afwijking van slechts 0,3 Kelvin). Het basislichaam van de thermostaat is leverbaar in 3 uitvoeringen. Voor 1 x 230 V verwarmen, voor 1 x 230 V verwarmen/koelen en draadloos voor verwarmen/koelen. Het afdekpaneel kan gekozen worden met oranje, wit of zwart glas.

Meer informatie:www.tece-nederland.nl

2015: hét jaar van het langer zelfstandig thuis wonen 2015 wordt een jaar van grote verandering. Het aantal ouderen groeit sneller dan ooit. De eerste kinderen uit de geboortegolf vlak na de tweede wereldoorlog worden dit jaar 70 jaar en de babyboomers gaan massaal met pensioen. Om de kosten hiervan te beheersen verhoogt de overheid de toelatingscriteria van 'bejaardenhuizen' en zorginstellingen en verschuift de zorg voor ouderen naar gemeenten. Technische innovatie moet ervoor zorgen dat ouderen langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Zorgverleners, leveranciers en installateurs spelen actief in op de ontwikkelingen in de woonzorgmarkt.

Met nieuwe dienstverleningsconcepten maar ook met concrete technische oplossingen en middelen om de woning aan te passen. Comfort, veiligheid en duurzaamheid zijn hierbij veelgebruikte termen. Een overzicht van de belangrijkste trends voor 2015 volgens Thuiscomfort.

Zeven trends op het gebied van langer zelfstandig wonen in 2015: 1. Alles in huis op afstand te bedienen 2. Duurzaam en energiebesparend 3. Flexibel en op maat 4. Meer mantelzorgwoningen 5. Van draadloos naar bekabeld netwerk in huis 6. Design zonder ziekenhuisuitstraling 7. Doorbraak seniorenapps Meer informatie: www.thuiscomfort.nl

Kort nieuws CAD & Company versterkt BIM-portofolio met DeltaPi software BIM-specialisten van CAD & Company en DeltaPi bundelen hun expertise en ICT-oplossingen en gaan nauw samenwerken. Ruud Kats, commercieel directeur DeltaPi, over de samenwerking: “CAD & Company is een innovatief bedrijf dat zich op duurzame samenwerking richt. Dat past goed bij DeltaPi. BIM vraagt innovatie en doorontwikkeling van alle partijen in de branche. Daarom is onze software continu in ontwikkeling vanuit een intensieve relatie met onze klanten. Zo komt er doorlopend goede BIM-functionaliteit in de software bij. Deze samenwerking markeert ook de officiële lancering van de nieuwe BIM kozijnmodule. Deze kozijnmodule van DeltaPi is uniek in het eenvoudig en efficiënt modelleren en beheren van aluminium, houten en kunststof kozijnen in een BIM-project. Tijdens de Bouwbeurs 2015 in de Jaarbeurs Utrecht is de officiële presentatie van de samenwerking. Met live demo’s op stand 08.F075 laten specialisten van CAD & Company en DeltaPi de laatste BIMfeatures zien. De nieuwe DeltaPi kozijnmodule biedt een zeer goede oplossing voor het maken en beheren van alle kozijnen in BIM. Rob Oud, eigenaar CAD & Company, zegt hierover: “DeltaPi is de echt slimme productie tool voor Autodesk Revit,de kozijnmodule maakt het BIM-werk eenvoudiger en vooral sneller.” Meer informatie: www.cadcompany.nl

Siemon brengt Cisco-compatibele SFP op de markt Siemon, een belangrijke leverancier van netwerkinfrastructuuroplossingen, kondigt de introductie aan van zijn SFP+ koper twinax DAC's (direct-attach cables), die zo zijn geprogrammeerd dat ze compatibel zijn met Ciscoapparatuur. De passieve SFP+ DAC-assemblages van Siemon, die aan de industriestandaard voldoen, zijn via onafhankelijke tests door het UNH Interoperability Lab getest op interoperabiliteit en goedgekeurd. Deze nieuwe kabels echter zijn speciaal geprogrammeerd om samen te werken met alle Cisco-netwerkapparatuur die beschikt over 10GBASE-CX1-poorten, zoals Catalyst- en Nexus-switches. Wanneer deze kabels worden aangesloten op Cisco-apparatuur, activeren ze geen waarschuwingsbericht dat niet-Cisco-DAC of een DAC van een andere fabrikant is gedetecteerd. En wat ook belangrijk is: deze kabels hebben geen gevolgen voor de garantie van Cisco.

Meer informatie: www.siemon.com

VELUX events zeer goed ontvangen Op 2 en 3 december genoten ruim 3000 zakelijke relaties van VELUX Nederland van een speciaal evenement. Met als thema ‘VELUX geeft je energie’, kregen de aanwezigen onder het genot van een hapje en drankje in één avond een overzicht van de nieuwste producten, een kijkje achter de schermen van VELUX Nederland en als afsluiter een spetterend optreden van één van de beste bands van Nederland Bløf. “De afgelopen twee avonden hebben we ruim 3000 gasten mogen verwelkomen. Voor ons een unieke gelegenheid om onze productnoviteiten te tonen, maar vooral om relaties kennis te laten maken met de mensen achter het merk VELUX. We zijn dan ook zeer verheugd

met de hoge opkomst en de enthousiaste reacties die we hebben ontvangen”, vertelt Michel Sombroek, algemeen directeur van VELUX Nederland. Tijdens de avond werden ook inbouwdemonstraties gegeven en alle online-tools getoond. “Bijna dagelijks geven we in De Meern door HIBIN gecertificeerde trainingen en workshops waarin we onze kennis één-op-één kunnen doorgeven.

De inbouwdemonstraties waren hier een voorproefje van. Onze relaties zijn het hele jaar door van harte welkom om kosteloos één of meerdere trainingen te komen volgen. Daarnaast is half december ook de nieuwe consumentenwebsite online gegaan. Voordat ze overgaan op een aankoop oriënteert 80% van de consumenten zich eerst online. Een goede website die een beginnende vraag naar informatie omzet naar verkoop voor onze klanten is daarom essentieel. Ook hierin proberen we verder te gaan dan alleen het leveren van kwalitatieve producten”, besluit Sombroek.

Meer informatie: www.velux.nl

Libra Energy nieuwe officiële distributeur Benelux Panasonic Solar Het verheugt Panasonic Eco Solutions Europe, om haar partnerschap met Libra Energy aan te kondigen, als nieuwe officiële distributeur voor de Benelux, vanaf januari 2015. Door het toevoegen van Panasonic HIT™ producten breidt Libra Energy niet alleen haar portfolio uit met een premium optie die zeer geschikt is voor de residentiële en on-roof commerciële markten in de Benelux, maar maakt het ook mogelijk voor haar klanten om nauw verbonden te zijn met Panasonic in een hoogwaardige en betrouwbare bi-directionele relatie.

Panasonic nodigt klanten van Libra Energy uit om zich aan te sluiten bij het Premium Installer-programma, om marketing en sales support rechtstreeks te ontvangen.

Een Premium Installer zal ook als officiële installateur worden vermeld op de website van Panasonic Europa (vind -een–installateur). Hiernaast krijgt de installateur toegang tot de speciale Premium Installer portal en zal een aangepaste micro-site, binnen website van Panasonic, ter beschikking worden gesteld. Bovendien steunt Panasonic de inspanningen van de installateurs met een uniek bonusprogramma.

Bij elke aankoop van Panasonic HIT™ producten kunnen bonuspunten worden verdiend, die later kunnen worden ingewisseld voor interessante consumenten- en professionele producten van Panasonic.

Meer informatie: www.libra.solar

INSTALLATIE & BOUW | 73

ROTTERDAM | Cool63

DUURZAAM HERGEBRUIK Het beeldbepalende Slavenburg’s bankgebouw aan de Coolsingel is getransformeerd tot Cool63, een herontwikkeling van totaal 25.000 m2 met een mix van kantoren, appartementen, horeca en retail. Zowel bouwkundig als installatietechnisch een enorme uitdaging, zeker gezien de ambitie voor het behalen van een Breeam Excellent-certificaat en de ligging in hartje Rotterdam.

Samen met Techniplan Adviseurs heeft Van Galen Klimaattechniek het installatiebestek geschreven voor de renovatie van de oudbouw en de nieuwbouw. “We hebben alle uitdagingen meegenomen in het bestekontwerp,” vertelt Paul Elskamp van Van Galen Klimaattechniek. “Zo zijn, vanwege de verhuurbaarheid, de plafonds bijvoorbeeld verhoogd van 2,60 naar 2,70 meter. Verder hadden we in de oudbouw te maken met afwijkende peilhoogtes van de vloeren, waardoor er weinig ruimte WKO-installatie in de kelder.

74 | INSTALLATIE & BOUW

beschikbaar was voor de installaties boven en in de klimaatplafonds. Daarnaast zijn de bouwkundige voorzieningen geïnventariseerd ten behoeve van de bouwcombinatie Cool63, gevormd door BAM Utiliteitsbouw Rotterdam en Dura Vermeer Bouw Zuid West.”

STADSVERWARMING IN DE KLUIS De oudbouw werd volgens Paul Elskamp gekenmerkt door een kruip-door-sluip-door constructie.

“Diverse vloeren dienden vanuit het ontwerp van positie veranderd te worden. Dat betekende voor de aannemer eerst een stukje slopen, vervolgens de nieuwe vloer maken om de volgende weer te kunnen slopen. Deze werkwijze vroeg van ons ook een bepaalde flexibiliteit, zowel in het meedenken in oplossingen als in de gefaseerde uitvoering. En dat resulteerde in een continue samenwerking tussen architect, constructeur, bouwkundig aannemer en wij als installateur, waarbij het dagelijks overleg

ROTTERDAM | Cool63

Projectinfo en de uitvoering volgens onder meer een Leanplanning cruciaal is gebleken. Om logistiek gezien alles geplooid te krijgen, hebben we in de bouwvakantie van 2013 beide bronnen al geboord voor de WKO-installatie in hartje Rotterdam. Dat is een goede zet gebleken; boren in een later stadium zou voor de bouwlogistiek een probleem zijn geworden.

De WKO-installatie is gebaseerd op twee warmtepompen (900 kW verwarmingsvermogen en 700 kW koudevermogen) en opgenomen in de oude kelder, ook weer een hele krappe ruimte voor een dergelijke installatie. De draaikoeler (960 kW vermogen) voor de WKO is geplaatst op het dak van de kantoren om de kou in te vangen. Daarnaast is het pand aangesloten op de stadsverwarming, voor pieklasten, die is ingepast in de voormalige kluis van het bankgebouw.”

Om te kunnen voldoen aan de gevraagde comfortklasse A heeft Van Galen Klimaattechniek een stramien van een kantoor in de klimaatkamer nagebouwd. Elskamp: “We konden op die manier de werking van de klimaatplafonds en ventilatie op deze hoge eisen testen. In de horeca en retail zijn uitsluitend cascovoorzieningen aangebracht, waarbij in het winkeldeel een sprinklerinstallatie is aangebracht.”

Dankzij een aparte koelmachine en een separate aansluiting op de stadsverwarming, beschikken de vijftien appartementen in het complex over vloerverwarming en –koeling. ❚

Bouwinfo

PLUG AND PLAY DEURINTERCOM EN TOEGANGSCONTROLE De toegangscontrole en het deurintercomsysteem van Cool63 wordt geregeld door één IPV6 plug and play systeem van Paxton. Stefan van der Velden van Paxton licht het systeem nader toe. “We hebben de producten via ADI Global Distribution geleverd aan Steegman Elektrotechniek,” zo begint Stefan zijn verhaal. “Het betrof ons Net2 Entry deurintercomsysteem, dat zowel standalone of in combinatie met het Paxton Net2 toegangscontrolesysteem kan functioneren.”

Groot voordeel van de Net2 Entry is volgens Van der Velden dat er slechts één kabel nodig is tussen monitor, paneel en controller. “Het systeem communiceert over het aanwezige IP-netwerk, waarbij voor Cool 63 gebruik is gemaakt van een Cat6-bekabeling. Via een rvs-inbouwpaneel, voorzien van een camera, keypad en proximitylezer kan toegang worden verkregen / gevraagd tot het gebouw.

Het paneel wordt gevoed via power over ethernet en behoeft dus geen aparte voeding. De rvs-buitenposten zijn IK9-vandaalbestendig, waarbij een schakeling is gemaakt met een externe Net2 Entry controller. Ook als de buitenpost wordt vernield en gedemonteerd, zal de deur niet open gestuurd kunnen worden. Bezoekers kan toegang worden verleend via een touchscreen in de appartementen. Er zijn in totaal 21 van deze monitoren opgehangen, die communiceren met de Net2 Entry controller en buitenposten. Via audio en video kan men de bezoeker identificeren en al dan niet met een druk op het touchscreen toegang verlenen. Met behulp van onze Net2 Entry uitbreidingsswitches is het mogelijk tot wel 100 panelen en 1.000 monitoren te koppelen.” Het Net2 systeem kent geen licentiekosten en eventuele software updates zijn volledig gratis. “Vanwege de vraag van de partij die aanvankelijk de grote commerciële ruimte in gebruik zou nemen naar een koppeling met een Voiptelefooncentrale hebben we diverse keren advies verleend aan de installateur op het gebied van SIP,” zegt Van der Velden. “Ons Net2 Entry systeem is namelijk ook SIP compatibel, maar uiteindelijk is die Voipcentrale er (nog) niet gekomen.”

OPDRACHTGEVER MAB Development, Rotterdam

ADVISEUR Techniplan, Rotterdam

AANNEMER Bouwcombinatie Cool63

ARCHITECT HTV Architecten, Den Haag

W- EN S-INSTALLATIES Van Galen Klimaattechniek, Rotterdam

E-INSTALLATIES Steegman Installatietechniek, Den Haag

OVERIG Opmeer isolatie, thekobur, Paxton Benelux

EXPLOITATIE WARMTE EN KOUDE Eneco

BOUWPERIODE april 2013 tot eind 2014

LBK op het dak dak ten behoeve van het kantoor

INSTALLATIE & BOUW | 75

ROTTERDAM | Cool63

ZONDER VERRASSINGEN Projectinfo DUURZAAM ISOLEREN

In het project COOL63 heeft J Opmeer Isolatie uit Rotterdam de leidingen en appendages geïsoleerd voor twee opdrachtgevers, zowel voor de primaire installateur (Eneco) als de secundaire installateur (Van Galen Klimaattechniek). Gezien de ligging van het project midden in de stad, hebben de medewerkers van J Opmeer Isolatie dagelijks het openbaar vervoer (tram en metro) genomen om de locatie te bereiken. Over duurzaam isoleren gesproken...

“In opdracht van Eneco hebben we alle appendages in de twee regelkamers van de stadsverwarming mogen isoleren, waarbij gebruik is gemaakt van PIR-schalen met isolatiematrassen,” vertelt Dennis Opmeer. “Daarnaast hebben we alles wat Van Galen Klimaattechniek heeft geïnstalleerd, geïsoleerd.

Zowel thermisch, akoestisch als een combinatie van beide. Het betrof zo’n 5 kilometer aan gekoeld waterleidingen, eenzelfde lengte aan cv-leidingen, een 1.500 meter aan HWA-leidingen en 1.500 meter aan leidingen voor vuilwaterafvoer. Daarnaast nog eens circa 800 meter aan koud-/warmwaterleidingen. Voor de cv-leidingen is gebruik gemaakt van Rockwool, de gekoeld waterleidingen en de koud-/ warmwaterleidingen zijn met Armaflex geïsoleerd.

De akoestische isolatie is uitgevoerd met wolschalen voorzien van een epdm-laag en afgewerkt met een aluminium folie.” Volgens Dennis Opmeer zat de uitdaging met name in het hoge bouwtempo, aangezien al snel een gebruiker werd gevonden voor de grote commerciële ruimte. “Dankzij een prettige samenwerking met Van Galen hebben we alles tijdig kunnen isoleren.”

76 | INSTALLATIE & BOUW

Steegman Elektrotechniek heeft in bouwteamverband de elektrotechnische installaties verzorgd in Cool63. “Doordat we al in het voortraject betrokken waren bij het ontwerp, zijn er in de uitvoering eigenlijk geen verrassingen opgetreden,” stelt Marco van Dongen van Steegman Elektrotechniek. “Het project is ondanks de logistieke uitdagingen, vrijwel vlekkeloos verlopen met als kers op de taart een Breeam Excellent-certificering.”

Het gebouw ligt in hartje Rotterdam, staat recht tegenover het stadhuis en tussen de Kruiskade en het Stadhuisplein, met in de omgeving winkelgebied de Lijnbaan, terrassen, theaters, musea en hotels.

Het was volgens Marco van Dongen een complex project, niet eens zozeer technisch, maar vooral vanwege de krappe locatie, naast belangrijke verkeersaders en loopstromen. “Parkeervoorzieningen rondom de bouwlocatie waren er eigenlijk niet, evenals als ruimte voor opslag van bouwmaterialen. Onze medewerkers parkeerden op het Meijersplein, net buiten het stadscentrum en gingen vervolgens met het openbaar vervoer naar Cool63. Alleen op vaste tijdstippen konden (grote) bouwmaterialen afgeleverd worden.”

STATE OF THE ART TECHNOLOGIE Cool63 is een multifunctioneel, compact en duurzaam complex waarbij gebruik is gemaakt van kwalitatief hoogwaardige materialen en state of the art technologie. Duurzaamheid is niet alleen bepaald door het hergebruik van bestaande bebouwing, maar ook door multifunctioneel te ontwikkelen midden in de stad. Het gebouw past naadloos in

de aanwezige infrastructuur en geeft een kwaliteitsimpuls aan de bestaande omgeving. Ten behoeve van de kantoren, horeca en retail was Steegman Elektrotechniek onder meer verantwoordelijk voor de implementatie van de verdeelinrichtingen, licht- en krachtinstallaties, aarding- en bliksembeveiligingsinstallatie, brandmeld- en ontruimingsinstallatie, de voedingen voor de werktuigkundige installaties, de toegangscontrole, intercom- en parkeerinstallatie. “Daarnaast hebben we de complete woninginstallaties verzorgd, waaronder de CAI en 220 Volt-installatie.”

Nadat voor het ontwerp een Breeam Excellent-certificaat werd verkregen, was het aan ons de taak om ook in de uitvoering aan te tonen dat alles volgens de Breeam-normen werd uitgevoerd, zodat ook het certificaat voor uitvoering kon worden toegekend, zegt Van Dongen. “Behalve de keuze voor energiezuinige installaties, was het ook zaak het transport van mens en materieel zo ‘groen’ mogelijk uit te voeren, om maar eens een voorbeeld te noemen.

Administratief een flinke klus, maar met resultaat gelukkig. Het certificaat is toegekend.” ❚

sprinklerinstallatie

Paxton Marktleider in toegangscontrole en deurintercom systemen

De meest slimme en simpele toegangscontrole en deurintercom oplossing

Geavanceerde systeemintegraties

Ultieme garantiebeleid

Geen terugkomende kosten

5 jaar garantie op al onze producten, we ruilen het defecte artikel direct voor u om!

Bij Paxton hebben wij gratis software updates.

+31 76 3333 999

G

ση ύη

a Guaran ranzi tee Ga

‫ תוירחא‬保证 εγ kuu γ Ta

info@paxton-benelux.com

ty

Garantía Ga ran ntie ti ara

De intelligente beveiligingsoplossing voor uw gebouw

Gwarancja Wa rra n

Een gebruiksvriendelijk, flexibel en compleet systeem dat het beveiligen van een gebouw ongelooflijk eenvoudig maakt.

Integreer Paxton met o.a. CCTV, biometrie oplossingen, inbraak-, brandalarm- en CRM systemen voor de meest geavanceerde oplossingen voor uw beveiligingsvraagstukken.

www.paxton-benelux.com

ROTTERDAM | Cool63

Projectinfo ONDER SPANNING AANSLUITEN

In nauw overleg met Schneider Electric heeft Thekobur alle 25 verdelers voor Cool63 gerealiseerd, waaronder vier hoofdverdelers.

Thekobur heeft vermogensautomaten toegepast om zo de selectiviteit te waarborgen.

“Voor de grote commerciële ruimte staan twee hoofdverdelers van elk 1.000 Ampère opgesteld, ten behoeve van de HKL-WKO een 1.600 Ampère verdeler en voor de HKL-kantoren 630 Ampère,” vertelt Daniel Toussaint van Thekobur. “De hoofdverdelers zijn van het type bouwvorm type 3B. Dat betekent dat alle afgaande velden onder spanning aangesloten kunnen worden. Een eventuele uitbreiding in de toekomst, het wisselen van een beveiligingsblok of het koppelen of uitnemen van een kabel kan zonder problemen via het systeem van Schneider Electric. Alle toegepaste kWh-meter hebben een M-Bus-protocol voor communicatie met het GBS. Daarnaast hebben we nog een CVZ-kast geplaatst van 250 Ampère. We zijn een groeiend bedrijf en door de brede techniekkennis binnen onze organisatie kunnen we projecten als Cool63 eenvoudig tackelen. Voor ons was het absoluut een voorbeeldproject. De samenwerking met Steegman Elektrotechniek is vlekkeloos is verlopen.”

78 | INSTALLATIE & BOUW

AMSTERDAM | De Hallen

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Unica Groep

Oude schoonheid, met de techniek van nu De voormalige Tramremise, een rijksmonument uit het begin van de 20e eeuw in Amsterdam West, is onlangs getransformeerd tot De Hallen, een prachtig multifunctioneel complex met onder andere een hotel, bioscoop, bibliotheek, studio’s, diverse werkplaatsen en horeca. De Hallen heeft de industriële look van de oude Tramremise behouden, maar dan wel met de duurzame toepassingen en technieken van nu.

Mede door diverse aanpassingen aan het gebouw, waaronder gevel- en dakisolatie, lage temperatuur vloerverwarming en -koeling, dubbel glas en de installatie van een warmte-koudeopslagsysteem (WKO), kunnen de energiekosten van De Hallen in de hand worden gehouden en wordt de CO2-uitstoot

gereduceerd. Unica Groep is verantwoordelijk voor alle klimaatinstallaties in het project. “In totaal hadden we drie opdrachtgevers,” vertelt projectleider Ronald Engels. “Voor de stichting TROM (TramRemise OntwikkelingsMaatschappij) hebben wij de klimaatinstallaties in De Hallen verzorgd. ›

INSTALLATIE & BOUW | 79

CIAT L Y S U S T A I N A B

voor al uw duurzame oplossingen CIAT is een internationaal bedrijf met een lange geschiedenis; reeds sinds 80 jaar is CIAT totaalleverancier van klimaatapparatuur. CIAT heeft zichzelf sindsdien gevestigd als Europese leider op het gebied van airconditioning, luchtbehandeling, koeling, warmte-uitwisseling en verwarming door middel van duurzame energie.

De CIAT Groep ontwikkelt en produceert producten en totaaloplossingen voor o.a. kantoren, hotels, gezondheidszorg, winkels en industrie. De oplossingen die door CIAT worden ontwikkeld en geproduceerd, kenmerken zich door een hoge energie-efficiëntie, uitstekende kwaliteit van het binnenklimaat en comfort voor de gebruikers.

L I V E

Neemt u gerust contact met ons op voor het volledige programma en een passend advies.

LBK/WTW

L I V E

Watergekoelde waterkoelaggregaten en warmtepompen tot 1400 kW

Ventilatorconvectoren

P U R E L Y

L I V E

W E L L

Luchtgekoelde waterkoelaggregaten en warmtepompen tot 1350 kW

CIAT Nederland B.V. • Annie M.G. Schmidtweg 229 • 1321 NA Almere Tel. 036 - 533 25 87 • Fax 036 - 533 25 97 • info@ciat.nl • www.ciat.nl

www.ciat.com

AMSTERDAM | De Hallen

Projectinfo VERWARMING EN KOELING DE HALLEN DUURZAAM GEREGELD De plek waar ooit de eerste elektrische trams in Amsterdam werden onderhouden, heeft een nieuw leven gekregen. In de voormalige tramremise, een rijksmonument gebouwd tussen 1902-1928, is nu De Hallen Amsterdam gevestigd, een multifunctioneel centrum voor media, mode, ambachten en cultuur. Duurzaamheid speelde een belangrijke rol in het renovatieproject. Zo is het circa 15.000 m² grote complex onder meer voorzien van een WKO-installatie.

In opdracht van Unica Ecopower, die de WKOinstallatie heeft gefinancierd, hebben we de WKOinstallatie en distributieleidingen aangelegd. En voor Stadsherstel hebben we de hal naast de Tramremise, hal 17, aangesloten op onze WKO-installatie.”

GROOTSTE MONOBRON VAN NEDERLAND Op de locatie van De Hallen is door Unica een monobron aangelegd van maar liefst honderd kuub, vertelt Engels. “Voor zover ons bekend, hebben we de grootste monobron van Nederland aangelegd. Dat was een uitdaging, maar de bron werkt perfect.” De monobron is aangesloten op de WKO-installatie, die is voorzien van twee warmtepompen. Voor de verwarming van het pand worden deze warmtepompen ondersteund door een aantal ketels.

CADEAUTJE VOOR DE WIJK Alle hallen zijn voorzien van vloerverwarming en -koeling, die individueel regelbaar is. Belangrijk, want de verschillende gebruikers in het pand hebben allemaal hun eigen gebruikswensen en -momenten. “We hebben zoveel mogelijk geprobeerd om iedere hal zijn eigen installatiepakket te geven, wat flexibel gebruik mogelijk maakt. Maar dit was niet in alle gevallen mogelijk. De luchtbehandelingskasten bijvoorbeeld moesten voor een aantal hallen gecombineerd worden, in verband met de beperkte technische ruimtes. Hier zijn vooraf keuzes in gemaakt.”

In opdracht van hoofdinstallateur Unica heeft CIAT Nederland, leverancier van systemen voor airconditioning, verwarming, koeling en luchtbehandeling, twee DynaCIAT LG540V water/water-warmtepompen en twee drycoolers CIAT type Opera DLN 9043 geleverd. “De warmtepompen hebben een verwarmingsvermogen, afhankelijk van de temperatuursetting, van circa 200 kW per stuk,” vertelt Eric Maréchal van CIAT Nederland. “Het grootste gedeelte van de verwarming en koeling van De Hallen kan hiermee worden geregeld, de piekbelasting wordt opgevangen door de ketels.”

De drycoolers zijn uit het zicht, op het dak van De Hallen geïnstalleerd, vertelt hij, en zijn afgesteld op het vermogen van de warmtepompen. “Hierdoor kunnen de warmtepompen ook worden ingezet als koelmachine.

Daarnaast kan ook nog vrij worden gekoeld vanuit de bron.”

Meedenken CIAT Nederland heeft actief met Unica meegedacht over de keuze voor de juiste warmtepompen en drycoolers.

“Want de keuze voor de juiste warmtepomp is van cruciaal belang,” aldus Maréchal. “We hebben voor een combinatie van twee warmtepompen gekozen, zodat er altijd een back-up aanwezig is, mocht zich onverhoopt een storing voordoen.” Doordat per warmtepomp in acht stappen geschakeld kan worden, is het mogelijk om de capaciteit bijna traploos te regelen. “Hierdoor halen de warmtepompen in de lagere vermogens een nog hogere COP-waarde dan wanneer de pompen voluit draaien. Hiermee leveren we een belangrijke bijdrage aan de duurzaamheidsgedachte van De Hallen.”

Samenwerking Unica heeft de warmtepompen en drycoolers ten behoeve van De Hallen geïnstalleerd, waarna CIAT Nederland alles in bedrijf heeft gesteld. Eind vorig jaar is het multifunctionele centrum opgeleverd. “De samenwerking met Unica is goed verlopen,” besluit Maréchal. “We doen de laatste tijd steeds meer projecten met elkaar.”

Engels kijkt terug op een geslaagd project. “De herbestemming van De Hallen is een cadeautje voor de wijk. Het is erg leuk dat we hier een bijdrage aan hebben mogen leveren.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER TramRemise OntwikkelingsMaatschappij (TROM)

ARCHITECT Architectenbureau J. van Stigt

UITVOERING bouwcombinatie Strukton/De Nijs

INSTALLATIES Unica Groep (were)

OVERIG CIAT Nederland, BLT luchttechniek

INSTALLATIE & BOUW | 81

UDEN | Markant

Niet alleen bouwkundig, maar ook installatietechnisch is Markant Uden flink op de schop gegaan.

Tekst: Lieke van Zuilekom

MARKANT UDEN:

KRACHTIG IN AL HAAR FACETTEN Bezoekers zijn één en al lof over het vernieuwde Markant Uden, dat eind 2013 officieel is geopend. Het bestaande theater is fors uitgebreid met onder andere een multifunctionele evenementenzaal, een restaurant, een grotere foyer en nieuwe backstageruimten, naar een ontwerp van Architectuurstudio HH. Willems Uden Technische Installaties en Timmers Elektrotechniek waren verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties.

Niet alleen bouwkundig, maar ook installatietechnisch is Markant Uden flink op de schop gegaan.

Het meest merkbaar voor bezoekers is waarschijnlijk de nieuwe klimaatinstallatie, vertelt Patrick Kremers, algemeen directeur van Willems Uden Technische Installaties. “De klimaattechniek in de oude situatie was niet optimaal. In het theater was namelijk geen koeling voorzien. Daar hebben wij verandering in gebracht.”

Bij het ontwerp van de nieuwe klimaatinstallatie speelden factoren als energiezuinigheid en comfort een belangrijke rol, vertelt hij. “Met onze installatie zijn we er in geslaagd om, ten opzichte van conventionele installaties, tachtig procent minder koelenergie en 45 procent minder verwarmingsenergie te verbruiken.” Een groot deel van

82 | INSTALLATIE & BOUW

de koel- en verwarmingsenergie wordt gehaald uit twee open bronnen. Een nieuwe gaswarmtepomp levert lage temperatuur verwarming voor de nieuwbouw en hoge temperatuur verwarming voor de oudbouw. “Bovendien zorgt deze gaswarmtepomp voor koeling in de zomer. Om pieken op te vangen, hebben we een luchtwarmtepomp op het dak van de bestaande bouw voorzien. Een aantal cv-ketels dient als back-up.” Zowel de bestaande als alle nieuwe installaties zijn gekoppeld aan één geautomatiseerd klimaatbeheersysteem.

vertelt Kremers. “Van het ontwerp tot en met de oplevering zijn we bij het project betrokken. Hierdoor kwamen we in het werk niet voor verrassingen te staan.” De beperkte beschikbare installatieruimte in de bestaande bouw zorgde volgens hem voor de nodige uitdagingen. “We hebben deels op onze knieën alle ruimtes en installatiemogelijkheden onderzocht, rekening houdend met de wensen van de architect. Het resultaat hiervan is bijvoorbeeld dat de bar in de centrale foyer tevens dient als ventilatierooster.”

BOUWTEAM

THUISKOMEN

Behalve de klimaatinstallatie heeft Willems Uden Technische Installaties ook alle sanitaire installaties en loodgieterswerk in het project voorzien.

“Het project is uitgevoerd in bouwteamverband,”

Voor Timmers Elektrotechniek voelde de vernieuwbouw van Markant Uden als thuiskomen. De Einstallateur was in 1995 al betrokken bij de bouw van het oorspronkelijke theater en maakte ook nu

UDEN | Markant

Timmers Elektrotechniek heeft de brandmeldinstallatie vervangen, omdat vandaag de dag andere eisen aan dergelijke installaties worden gesteld. De nieuwe installatie werkt op basis van het gesproken woord. In het theater is een KNX-systeem geïnstalleerd, waarmee onder andere de verlichting, het geluid en de vrijgave van alle ruimtes centraal geregeld kunnen worden. “Op het moment dat er een theatervoorstelling is, kan de licht- en geluidsman ter plekke deze besturing overnemen. Zo bieden we licht en geluid op maat.” ❚

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER Heven Group/HTME

ONTWERP deel uit van het bouwteam. “We hebben met de architect meegedacht over de vormgeving van het interieur en hebben oplossingen aangedragen om esthetiek, licht en techniek optimaal te combineren,” vertelt Willy Timmers, directeur van Timmers Elektrotechniek. “In de nieuwbouw hebben we de complete elektrotechnische installatie voorzien, bestaande uit de bekabeling, plaatsing en montage van verdeelkasten en LED-verlichting. We

hebben voedingen voorzien ten behoeve van de theatertechnische installatie en de theaterverlichting en het brand-inbraaksysteem geïnstalleerd.”

De installaties in de oudbouw zijn grotendeels ongewijzigd gebleven, vertelt hij. “Alleen de verlichting is deels vervangen door LED. Zeker de LED-verlichting ten behoeve van de buitengevel vormde een grote uitdaging, maar geeft nu een prachtig (eind)resultaat.”

Architectuurstudio HH, Amsterdam

CONSTRUCTIE ABT, Velp

UITVOERING Van der Heijden bouw en ontwikkeling

INSTALLATIES

Willems Uden Technische Installaties (W) en Timmers Elektrotechniek, Uden (E), Panasonic (telefoniesysteem)

BOUWPERIODE

mei 2011 – oktober 2013

Projectinfo ALTERNATIEF VOOR CLOUDOPLOSSINGEN Voor de uitrusting van het telefoniesysteem in het gebouw van Markant Uden, werd bewust gekozen voor een slimme hybride PBX-systeem van Panasonic, een jarenlange toonaangevende fabrikant in de telefonie. “Flexibiliteit en kwaliteit waren voor dit project de vereisten zodat het communicatiesysteem in de toekomst kan worden uitgebreid door middel van een makkelijke configuratie, het ideale alternatief voor cloudoplossingen,” aldus Karl Everaert, Benelux Country Manager voor PSCEU (Panasonic System Communications Company Europe).

INSTALLATIE & BOUW | 83

ISH-BEURS | Delabie De Tempoflux is waterbesparend en gemakkelijk te onderhouden

Tekst: Jeroen Schreurs

Delabie stelt nieuwe producten voor op ISH-beurs Van 10 tot en met 14 maart ontvangt ISH, de internationale beurs voor sanitair en HVAC-techniek in het Duitse Frankfurt, opnieuw alle professionals uit de sector. Wie ze daar zeker zullen vinden is kraanwerkproducent Delabie. Het bedrijf stelt er onder andere enkele nieuwe producten voor.

bouwen met professionals uit België, Luxemburg en Nederland. Ook al zijn we in België al meer dan twintig jaar een betrouwbare bekende, in Luxemburg en Nederland moeten we onze naamsbekendheid verder uitbouwen. Daarnaast hebben we met de recente overname van Kuhfuss in Duitsland ook een rol te spelen op de lokale Duitse markt.”

URINOIRSPOELER Zoals elke twee jaar is Delabie trouw op post op de ISH-beurs. Roos Ysebaert, marketing coördinator bij Delabie, vertelt waarom het evenement zo belangrijk is voor haar bedrijf: “Op de beurs stellen wij onze nieuwe en bestaande producten voor aan een internationaal publiek. Het is cruciaal voor ons om netwerken op te

84 | INSTALLATIE & BOUW

Wat producten betreft komt Delabie met een aantal nieuwigheden voor de dag. Zo stelt het bedrijf hun nieuwe zelfsluitende urinoirspoeler, Tempoflux, voor aan het grote publiek. Die spoeler komt later in het jaar op de markt. Ysebaert: “De Tempoflux is waterbesparend en gemakkelijk te onderhouden dankzij een vernieuwend systeem met geïntegreerde stopkraan en debietregeling. De spoelers zijn ook makkelijk te bedienen, zonder veel inspanning. Omdat het lichaam van de kranen met massief messing is verchroomd en uitgerust met een schokbestendig

ISH-BEURS | Delabie

mechanisme zijn ze daarnaast ook bestand tegen intensief gebruik en vandalisme.” Dankzij de overname van de Portugese RVS-fabrikant Senda in 2013 kan Delabie het nieuwe assortiment sanitaire toestellen in roestvast staal presenteren op de beurs. Ysebaert: “Delabie richt zich vooral op publieke gebouwen, daarom willen we producten die duurzaam zijn. RVS is daarvoor beter geschikt dan porselein in publieke gebouwen met een hoge gebruikslast.”

BESTAANDE PRODUCTEN Delabie zet ook enkele bestaande producten in de kijker. De Tempomatic 4 bijvoorbeeld, is een elektronische wastafelkraan die sinds eind vorig jaar in drie versies bestaat: één met geïntegreerde batterijen en twee modellen op netspanning, met de keuze tussen een inbouwaansluiting of een stopcontact. Ysebaert: “Totale hygiëne dus: er is geen manueel contact nodig en een periodieke antibacteriële spoeling houdt ongewenste ziektekiemen op afstand. De Tempomatic zorgt ook voor een waterbesparing van 90 procent. Het debiet is ingesteld op 3 liter per minuut, terwijl dat 9 tot 13 liter is voor een klassieke kraan. Dat is natuurlijk belangrijk in publieke gebouwen waar gebruikers soms vergeten om de kraan af te sluiten.”

Behalve de Tempomatic stelt Delabie natuurlijk hun hele assortiment voor op de beurs. Zo wil het bedrijf tonen dat het duurzame totaaloplossingen kan bieden voor geïnteresseerde bouwheren. “Die duurzaamheid is belangrijk voor ons,” zegt Ysebaert, “en dat bewijzen we met een garantie van tien jaar op het volledige assortiment, inclusief elektronisch kraanwerk, uitgezonderd elektronische toestellen.”

WATERBESPARING DUURZAAMHEID HYGIËNE TOEGANKELIJKHEID

Standnummer Delabie: Hal 4.0, stand E07 ❚

Kranen voor utiliteiten Elektronische of zelfsluitende wastafelkranen Elektronische of zelfsluitende douchepanelen Centrale thermostatische mengautomaten Urinoirs, WC en voorwandsystemen

Toegankelijkheid en autonomie Grepen en steunen in RVS of Nylon Douchezitjes Hygiëne accessoires voor utiliteiten

Toiletspoeling met dubbele bediening

Douchepaneel

Opklapbare greep

Extra comfort douchezitje

Meer informatie op delabie.nl De tweejaarlijkse ISH-beurs is de hoogmis voor sanitair en HVAC-techniek INSTALLATIE & BOUW | 85

ZUNDERT | Ardo

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Paree BV

HOOGBOUWMAGAZIJN ARDO IS BIJNA KLAAR VOOR GEBRUIK Producent en distributeur van vriesverse groenten en fruit Ardo neemt in april haar intrek in haar nieuwe hoogbouwmagazijn in Zundert, een imposant gebouw met een hoogte van 33 meter, een oppervlakte van 6.500 m² en een capaciteit van 24.000 pallets, die kunnen worden opgeslagen bij een temperatuur van 22 graden onder nul. De bouw bevindt zich inmiddels in de afrondende fase. E-installateur Paree BV en W-installateur Synto BV Goes kijken terug op een mooi project.

De nieuwbouw is opgetrokken volgens het silobouwsysteem, waarbij eerst de betonvloer wordt gestort, waarna palletstellingen worden geplaatst die tevens fungeren als constructie. Te-

86 | INSTALLATIE & BOUW

gen de constructie zijn vervolgens isolatiepanelen gemonteerd. De bouw is gestart in februari 2014.

In de zomer van dat jaar, net voor de bouwvak, kregen installateurs Paree BV en Synto BV Goes

hun opdracht gegund, vertelt Peter Bek, operationeel directeur van Paree BV. “In de bouwvak zijn we gestart met de voorbereiding van het project, want kort na de start moesten al de eerste voedin-

ZUNDERT | Ardo

gen worden aangebracht. We hebben snel moeten schakelen en de benodigde hoofdverdeler en bekabeling besteld, zodat mede-aannemers geen vertraging zouden oplopen.”

VERLICHTING Paree is verantwoordelijk voor de gehele gebouwgebonden elektrotechnische installatie van het vrieshuis en de bijbehorende kantoren. “We hebben onder andere de toegangscontrole, een camera-installatie, verschillende data-installaties, een brandmeldinstallatie, een krachtinstallatie en (nood)verlichting gerealiseerd,” vertelt Peter Bek, operationeel directeur van Paree. “Met name de verlichting vormde een grote uitdaging. Overal in het pand is LED-verlichting toegepast. Maar omdat in het vrieshuis de temperatuur constant -22°C is, konden hier geen standaard LED-armaturen worden geplaatst. Het was een uitdaging om hier geschikte armaturen voor te vinden. Maar uiteindelijk zijn we hierin geslaagd.” Alle armaturen in de productieruimte zijn voorzien van een bewegingssensor, waardoor er geen onnodige verlichting brandt.

RESTWARMTE Op werktuigbouwkundig gebied vormde de WKOinstallatie een uitdaging, vertelt Joep Boonman, projectmanager van Synto Goes. Zijn bedrijf is verantwoordelijk voor de W-installaties van het vrieshuis en bijbehorende kantoren, inclusief het sanitair, het loodgieterswerk en alle regeltechniek. “De WKO-installatie is niet traditioneel gebouwd, maar maakt gebruik van de teruggewon-

nen warmte uit de vriesgenerator. Deze warmte is voldoende om alle ruimtes van de nieuwbouw te verwarmen. Warmte-opslag is niet nodig, omdat de koude-opwekking constant is.” De verwarming in de nieuwbouw geschiedt middels ventilatoren, vertelt hij. “Om ervoor te zorgen dat de inblaastemperatuur voldoende hoog is, stroomt constant water van 80 tot 90°C door de luchtbehandelingskasten.”

TEMPERATUURSCHEIDING In het vrieshuis is vloerverwarming voorzien, om te voorkomen dat de grond onder het vrieshuis te veel afkoelt en er een ijskegel in de bodem ontstaat. “De vloerverwarming is door een collegainstallateur voorzien,” vertelt Boonman. “Op onze beurt hebben wij een gasabsorptiedroger voorzien, die het vrieshuis en de logistieke ruimtes van elkaar scheidt. Want ondanks dat de ruimtes in open verbinding van elkaar staan, mogen de temperaturen niet overlopen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHTGEVER Ardo VLOERPLATEN Sprangers Bouwbedrijf PALLETSTELLINGEN Storax ISOLATIEPANELEN Isocab INSTALLATIES Paree BV (E),

Synto BV Goes (W) EMCM,

Bever Innovaties START BOUW februari 2014 INGEBRUIKNAME april 2015

Projectinfo VENTILATIEKANALEN VOOR DE SPINAZIE ERIN Met 6.500 m2 vloeroppervlak heeft vriesgroenten producent Ardo uit Zundert niet alleen een geavanceerd, maar tegelijkertijd ook groot nieuw vrieshuis gekregen. EMCM Projects uit Maastricht installeerde voor het kantoorgedeelte de ventilatiekanalen.

Vaak zit het werk bij de installatieopdracht ingegrepen.

Maar met grote aantallen of een hoge bouwsnelheid wordt levering en montage van luchtkanalenstelsels geregeld uitbesteed aan daarin gespecialiseerde bedrijven. Zoals in de kantoren van het nieuw gebouwde vrieshuis Ardo in Zundert. Luchtkanalenbedrijf EMCM Projects uit Maastricht installeerde de kanalen in een korte bouwtijd. Directeur Marcel Smans: “Echt moeilijk was het niet, snel moest het werk wel. Wij doen niet anders dan montage van kanalen.

Voordat de spinazieoogst binnen is, is het werk klaar.”

EMCM verkreeg de opdracht uit handen van hoofdinstallateur Synto uit Goes. Niet toevallig, want de bedrijven opereren vaker samen. In totaal behelsde de montage circa vijfhonderd strekkende meter luchtbehandelingskanalen. EMCM Projects werkt met een personeelsbestand van acht vaste mensen. Daarvan zijn vier monteurs dagelijks op de werkvloer aanwezig. Smans: “Het zijn allemaal monteurs met jarenlange ervaring. We zijn nu anderhalf jaar zelfstandig en de zaken lopen prima. En ook deze klus was weer mooi om te mogen doen.”

INSTALLATIE & BOUW | 87

Intelligente LED verlichting Hoogwaardige kwaliteit

Luci Series Industry

Toepasbaar in extreme omstandigheden

www.reveb.eu • info@reveb.eu • T 0111 453248

KNOW-HOW to light

ZUNDERT | Ardo

tekst: Sjoerd Meuleman I beeld: Bever Innovations

Licht dat de omgeving leest Bladgroenteproducent Ardo uit het Brabantse Zundert heeft met de bouw van haar nieuwe vrieshal niet klein ingezet. Ruim 6500 m2 telt de hal, bestemd voor conservering en opslag van vriesverse bladgroenten. Met daarin deels verlichting die de omgeving ‘leest’.

Naam gemaakt met verlichtingsinnovaties in de benzine-retailmarkt, sinds 2013 ook leverancier voor koel- en vrieshuizen: LED-verlichtingsproducent Bever Innovations BV uit Zierikzee zit niet stil. En het einde is nog niet in zicht, stelt eigenaar Jeannot Bruggeling. “In 1996 zijn we gestart met onderhoud aan prijsborden voor Shell, BP en Total. Dertien jaar later kwam daaruit van Shell de vraag om specifieke LEDluifelverlichting. En nu hangt - enkele aanpassingen daargelaten - precies dezelfde verlichting in de nieuwe Ardo-vrieshal in Zundert. Dat zijn ontwikkelingen waar we trots op zijn.” Dat de marktuitbreiding het bedrijf geen windeieren heeft gelegd, blijkt wel uit de cijfers: van 4,5 miljoen euro in 2009 steeg de omzet naar ruim 18 miljoen het vorig jaar.

NICHEMARKT Die nu dus ook bij Ardo geïnstalleerde verlichting is van a tot z geautomatiseerd: 41 energiezuinige

armaturen (29 Luci 50LED 4000K nieuwe vrieshal/12 Luci 80LED 4000K PIR XL bestaande vrieshuis) die alle zijn voorzien van aanwezigheidscensoren, programmeerbaar zijn, op afstand te bedienen en - achteraf gezien - dus ook geschikt bleken voor vrieshuizen. Bruggeling: “Van oorsprong zijn we geen lampenbouwers, die ooit voor de Shell-luifels ontwikkelde verlichting is eigenlijk wat robuust qua uitvoering. Je moet het zien als een nichemarkt: Bever Innovations is de enige producent die dergelijke verlichting maakt.”

wikkelingen nog wel even zullen doorgaan - behalve de technische mogelijkheden - ze fungeren haast als camera’s - worden ze namelijk nog steeds energiezuiniger. Bruggeling: “Onlangs hebben het verschil beproefd in energieverbruik tussen onze LED’s en traditionele verlichting.

In een jaar tijd was het stroomverbruik in een vrieshal elders gedaald met 93 procent. Dat zegt toch genoeg.” ❚

MOGELIJKHEDEN Wat in de Ardo-leverantie meespeelde (en geldt voor de food verwerkende industrie an sich) zijn strenge hygiëne-eisen. De LED’s van Bever Innovations voldoen aan de voorwaarde van glasloosheid van armaturen. En hoewel er al veel is bereikt, verwacht Bruggeling dat de LED-ont-

Apollo Vredestein

project Damen Shiprepair Vlissingen

THEMA | Verlichting

90 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Verlichting

'MET DIGITALE VERLICHTING HEEFT DE BRANCHE EEN ONGEKENDE VERDUURZAMING INGEZET' NLA voorzitter Frank van der Vloed

Tekst: Sjoerd Meuleman

Digitale verlichting:

Ongekende mogelijkheden Dankzij steeds betere LED-armaturen vervult de verlichtingsbranche een belangrijke rol in de verduurzaming van de Nederlandse bouwnijverheid. Branchevereniging Nederlandse Licht Associatie (NLA) behartigt de belangen van zowel binnenlandse producenten als importeurs. Digitale verlichting heeft deuren geopend.

Nog niet zo lang geleden een noviteit, nu bijna niet meer weg te denken uit installatiebestekken: De verlichting van het gebouw moet worden uitgevoerd met LED-armaturen. Een ontwikkeling met doorslaggevende gevolgen, meent NLA voorzitter Frank van der Vloed, de branchevereniging voor verlichting producerende bedrijven. “Met digitale verlichting heeft de branche een ongekende verduurzaming ingezet. Iedereen weet nu inmiddels dat LED-verlichting zuinig is en lang meegaat, dus wat wij nu belangrijk vinden, is dat verlichting alleen wordt ingezet op plaatsen waar het nodig is. En digitale verlichting schept die mogelijkheid.”

COMMUNICEREN Van der Vloed doelt op aansluiting van LED-verlichting op energiezuinige internetkabels. Vergeleken met traditionele verlichting betekent dat een aanzienlijke besparing op stroomverbruik. Maar echt interessant, meent hij, is de online bediening: monitoring, sturing en aanpassing zijn vanaf elke plek te realiseren met laptop of telefoon.

Van der Vloed: “Chips in LED-armaturen kunnen communiceren met de omgeving. Dit houdt in dat personele bezetting tot op het individu inzichtelijk wordt.” Hij noemt het voorbeeld van de flexibele werkplekken die een vlucht hebben genomen vanwege economischer verbruik van werkplekmeters. “In één oogopslag kun je bijvoorbeeld zien in welke mate een verdieping wordt bezet. Dankzij individuele adressering van lichtpunten kan verlichting veel doelmatiger worden ingezet. Dus betekent dit - naast energiezuinige gebouwverlichting - een efficiënter facility management voor organisaties.”

EENDUIDIGHEID Duurzame ontwikkelingen als deze worden met hart en ziel omarmd.

Maar ook minder spectaculaire branche-aspecten krijgen aandacht. Zo streeft NLA naar uitbreiding van de keten: niet alleen belangenbehartiging van direct branche-gerelateerde ondernemingen, maar een vereniging die fungeert als centraal aanspreekpunt voor ontwikkelingen, trends, regelgeving, normeringen, keurmerk en certificatie. Van der Vloed: “Uniformering is voor ons een essentiële doelstelling. Juist nu de ontwikkelingen in hoog tempo voortschrijden, is het belangrijk dat normeringen en certificeringen eenduidig worden voor helderheid en vergelijkbaarheid van gebruikers. Niet alleen in Nederland maar wijdverbreid, dus ook in Europees verband.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 91

THEMA | Verlichting

Tekst: Sjoerd Meuleman, Beeld: Erco Lighting

SKIM Black

Meer licht met minder armaturen ‘Minder is meer’ zou een passend motto kunnen zijn voor ERCO Lighting uit Naarden. De in LED-verlichting gespecialiseerde Duitse verlichtingsfabrikant (hoofdkantoor Lüdenscheid) stelt als filosofie ‘in de eerste plaats licht te verkopen en geen armaturen’.

In beroemde musea als het Louvre in Parijs of het Londense National Gallery hangen ze, maar sinds kort ook in het Rotterdamse Erasmushuis: de zogeheten downlights van ERCO Lighting, in plafonds geïntegreerde spots voor basisverlichting. Geen toeval dat ze daar hangen, want het bedrijf geldt als specialist in projectmatige verlichting. Lichtadviseur Marcel Wijnstekers: “Je zou ons kunnen omschrijven als lichtfanaten pur sang. Het lichtbeeld is voor ons het allerbelangrijkst. Daarom stellen wij onszelf constant de vraag: welk soort verlichting past het best in deze ruimte, bij dit object of boven dat voorwerp?”

CIJFERS Tot dusver richtte het bedrijf zich hoofdzakelijk op verlichting in musea, theaters en vergelijkbare culturele instellingen. Om nu ook utiliteit te kunnen bedienen, zijn er twee nieuwe downlights ontworpen, te weten de SKIM

92 | INSTALLATIE & BOUW

voor gangbare toepassingen en de Compact LED voor de wat specifiekere doeleinden. Wijnstekers: “Utiliteitsbouw is voor ERCO Lighting een markt met kansen en mogelijkheden. Minder armaturen betekenen hoe dan ook lagere losten. Beide modellen halen ongekende prestaties.” Enkele cijfers ondersteunen zijn betoog. De ERCO LED’s genereren bij een kleurtemperatuur van 3000 kelvin 100 lumen per watt, bij 4000 Kelvin zelfs 134 lumen.

Wijnstekers: “Dit zijn opbrengsten die door vrijwel geen enkel ander fabricaat worden gehaald.”

OVERLAPPINGSPUNT Bijzonder aan beide armaturen is de zelfontwikkelde lensconstructie. Downlights van andere fabricaten zijn veelal uitgerust met alleen wide-flood lenzen, objectieven die een ronde lichtbundel verspreiden over het te belichten oppervlak. De SKIM en Compact LED daarentegen beschikken over zowel wide-flood als oval-flood lenzen, waarvan de laatste - de naam zegt het al - lichtbundels verspreiden in een ovale vorm. En dat is pure winst, meent Wijnstekers. “Je moet het zo zien: hoe verder het overlappingspunt van twee opeenvolgende armaturen uit elkaar ligt, hoe hoger het rendement. Armaturen met ovale lichtbundels reiken verder, dus zijn er veel minder van benodigd. Dat betekent minder bekabeling en - wellicht nog belangrijker - forse besparingen op installatiearbeid.”

THEMA | Verlichting

Dezelfde SKIM, maar in witte uitvoering

100 PROCENT LED Ook op andere terreinen profileert ERCO Lighting zich als een vooruitstrevende onderneming. Zo is de fabrikant als enige in zijn soort voor honderd procent overgegaan op LED-verlichting. Want ook hiervoor geldt: LED’s zijn energiezuiniger, dus zijn traditionele bronnen geen optie meer.

Inmiddels zijn de ovalen spots al in diverse projecten toegepast. Zoals in

het al genoemde Erasmushuis waar een oorspronkelijk LED-lichtplan met 620 armaturen door ERCO Lighting vervangen kon worden door een ontwerp met 420 SKIM’s (met hetzelfde lichtniveau). Nu op stapel staat een winkelcentrum in Zwitserland, met een order voor maar liefst 2500 armaturen. Wijnstekers: “Het gaat de goede kant op. Als opdrachtgevers zich maar realiseren: onderaan de streep kunnen we goedkoper uit zijn.” ❚

Zoek inspiratie en u zult deze vinden.

Vind uw lichtoplossing onder www.erco.com/inspirations ERCO, de lichtfabriek.

002_ka_motiv_06_nl_197x130_Install.indd 1

20.02.15 11:24

INSTALLATIE & BOUW | 93

THEMA | Verlichting

ENERGIE IN UW ENERGIEVERBRUIK STEKEN Als het gaat om het besparen van energie weet bijna iedereen inmiddels wel wat de voordelen daarvan zijn en welke maatregelen er genomen kunnen worden. Maar bij velen blijft het daarbij. Een praktische invulling van energiebesparende maatregelen vergt de nodige voorbereiding, maar hoe en waar begin je dan?

De energierekening vertelt u hoeveel energie u gebruikt. Maar die rekening vertelt u niet waar of hoe die energie wordt gebruikt en op welk tijdstip van de dag.

KOSTELOOS EN VRIJBLIJVEND HD ENERGIE CONSULT Havé-Digitap heeft daar een oplossing voor bedacht; het HD Energie consult. Een adviseur van Havé-Digitap komt kosteloos en vrijblijvend bij u langs om ter plekke uw energieverbruik te meten over een langere periode. Op basis van deze meetgegevens krijgt u een advies over welke maatregelen u in uw situatie kunt nemen om het energieverbruik terug te dringen. Daarnaast wordt u geadviseerd over een praktische invulling van deze maatregelen zoals bijvoorbeeld het vervangen van uw huidige verlichting door LED-verlichting.

Voor het toepassen van LED-verlichting kan Havé-Digitap een return of investment berekening voor u maken, waardoor u snel inzicht krijgt in de terugverdienperiode van uw investering.

ANALYSEREN ENERGIEVERBRUIK Maar daar blijft het niet bij. Besluit u namelijk om uw verlichting door HavéDigitap te laten vervangen, dan komt de adviseur na de installatie van de LEDverlichting bij u terug om opnieuw uw energieverbruik te meten over eenzelfde periode als de eerste meting en zo de opbrengst van de door u genomen maatregelen in kaart te brengen.

94 | INSTALLATIE & BOUW

Havé-Digitap kan door haar jarenlange kennis en ervaring op het gebied van testen meetapparatuur en LED-(nood)verlichting een praktische bijdrage leveren aan het besparen van energie in uw werkomgeving.

Havé-Digitap levert LED-(nood)verlichting van hoge kwaliteit: • Geen flikkering bij opstarten • Dimbaar • Goede lichtverspreiding • Licht in gewicht • Zeer goede powerfactor • Lange levensduur • Snelle montage Dit merkt u ook aan de prijs; u zult elders gemakkelijk ‘goedkopere’ oplossingen vinden. Goedkoper op de korte termijn, want uiteindelijk betaalt de hoge kwaliteit van de LED-verlichting van Havé-Digitap zich ruimschoots terug op het gebied van levensduur en energieverbruik.

THEMA | Verlichting

Assortiment LED-verlichting: • LED Panelen • LED Downlights • LED TL verlichting • LED (Pendel)armaturen • LED Noodverlichting • LED Inbouwspots • Industriële LED verlichting

MAATWERK

•

LED-technologie ten opzichte van traditionele verlichting Aanpassingen uitvoeren of oplossingen op maat ontwikkelen

Ook bent u van harte welkom om in het nieuwe trainingscentrum van Havé-Digitap de LED-verlichting live te bekijken.

VERLICHTINGSTESTERS De werking en lichtsterkte van verlichting kunt u eenvoudig testen met de verlichtingstesters die Havé-Digitap in haar pakket heeft. De medewerkers van HavéDigitap kunnen u adviseren welke verlichtingstester aansluit op uw wensen. ❚

Naast de losse armaturen heeft Havé-Digitap ook de kennis en capaciteit in huis om complexe aanvragen voor het verlichten van bedrijfspanden, monumentale panden, sfeerverlichting, buitenverlichting en speciale (tijdelijke) projecten uit te voeren.

TRADITIONELE NOODVERLICHTING Verkrijgbaar in de volgende uitvoeringen: • Inbouw • Opbouw • Hermetisch/waterdicht • Industrieel Dankzij jarenlange kennis en ervaring kan Havé-Digitap u bij het volledige verlichtingsproject begeleiden: • Een correct en precies bestek opstellen • Maatwerk advies • Simulaties maken in 3D • De ‘return on investment’ berekenen bij toepassing van

T +31 (0)184 642 343 E info@have-digitap.nl

LED Verlichting & Noodverlichting

Voordelen: • Geen flikkering bij opstarten • Dimbaar • Goede lichtverspreiding • Licht in gewicht • Zeer goede powerfactor • Lange levensduur • Snelle montage

www.have-digitap.nl

we share our skills with you

VERLICHTING 20141027 Advertentie Installatie en Bouw.indd 1

| INSTALLATIE 30-10-2014 12:29:59 & BOUW 95

THEMA | Verlichting

Tekst: Roel van Gils, Foto’s: Luminaid

ARMATUUR ALS INFRASTRUCTUUR In de loop der jaren zijn gebouwen veranderd. Veel veranderingen ondergaan met betrekking tot veiligheid, duurzaamheid en de manier hoe we gebouwen gebruiken. Zo ook is de verlichting de laatste jaren flink veranderd. LED-verlichting, ook wel eens het digitale licht genoemd, is in volle opmars. En al vele hebben de voordelen hiervan ontdekt, zoals het lage energieverbruik, levensduur en de manier waarop we licht zijn gaan gebruiken: dimmen en aan- en uitschakelen met bewegingsmelders en daglichtregelingen.

Chris Boomaars van LUMINAID vindt het hoog tijd om de huidige intelligente verlichting naar een hoger plan te tillen. “Onder intelligente verlichting verstaan we meer dan alleen het op afstand schakelen of dimmen van verlichting, om maar eens een voorbeeld te noemen. Wij maken onze LED-lijnverlichting pas echt intelligent door het armatuur als infrastructuur te gaan gebruiken.”

Volgens LUMINAID kan er nog veel meer. “We geloven in een armatuur dat fungeert als een infrastructuur voor alle datacommunicatiesystemen in een gebouw,” stelt Boomaars. “Onze modulaire lichtlijnen zijn te combineren met

Het armatuur laat de koppelbaarheid van modulaire opbouw zien

96 | INSTALLATIE & BOUW

verschillende modules als een wifi hotspot module, een speakermodule / intercom of een cameramodule.”

WIRWAR Omdat van oorsprong alle datacommunicatiesystemen in een gebouw afzonderlijk worden gevoed, lopen er gigantische hoeveelheden aan kabels door een gebouw, vaak in een wirwar aan kabelgoten, vervolgt Boomaars.

“Wij hebben een oplossing om alle netwerken te combineren in één systeem, waarvan industriële lijnverlichting een onderdeel van is. Let wel, onze

THEMA | Verlichting

Photo Gonio-meter in het R&D-center van LUMINAID

focus ligt op verlichting.

De verlichting vormt de hoofdmoot om de infrastructuur met andere functies uit te rollen en voldoet op zijn beurt ook aan alle kwaliteitseisen. Of het nu gaat om een bedrijfsruimte van 3 meter of 15 meter hoog.”

LEGO VOOR DE INSTALLATEUR De modulaire lichtlijnen kunnen volgens Boomaars eenvoudig aan elkaar gekoppeld worden en bovendien uitgebreid worden met diverse modules. “Zie het als het nieuwe LEGO voor de installateur. Installateurs krijgen ineens de mogelijkheid om niet alleen E-installaties, maar ook ICT-diensten te kunnen aanbieden. Onze lichtlijnen zijn uiterst compact en bieden ontzettend veel mogelijkheden. Groot voordeel is ook dat de installatietijd aanzienlijk wordt verkort en dat de lichtlijnen demonteerbaar zijn. Ze zijn eenvoudig te verplaatsen of uit te breiden en groeien bij wijze van spreken met het bedrijf mee, ook als er een verhuizing in het spel is.”

EIGEN R&D-CENTRUM LUMINAID is een relatief jong bedrijf en in 2012 opgericht als Europese Research & Development en verkoop van Europese LED-verlichting armaturen.

“Binnen onze R&D hebben we geïnvesteerd in alle benodigde apparatuur en zijn we gelijkwaardig equipped als geaccrediteerde instituten. Met ons R&D

team ontwikkelen wij zowel de optische, mechanische, thermische als elektrische eigenschappen van onze armaturen, die onder de naam LUMINAID op de markt worden gezet. Al onze producten worden geproduceerd in Azia door een partner. Ons portfolio wordt complementair aangevuld door de producten van onze partner om zodoende een volledig productenpakket te kunnen aanbieden. Vanuit Roosendaal bedienen we ook de installateurs en maken we onder meer lichtberekeningen en return on investment-berekeningen met de focus op industriële LED-verlichting en straatverlichting.” ❚

www.luminaid.eu

VAN KRACHTIGE LED PUNTVERLICHTING

TOT INTELLIGENTE LED LIJNVERLICHTING Luminaid ontwikkelt complete en geïntegreerde LED verlichting voor industriële en commerciële toepassingen.

GYLED GY530 HIGH BAY Verkrijgbaar van 135W t/m 220W Lumen Vermogen van 10800 t/m 219800 IP65 en CE / ROHS keurmerk

EYELIGHT.IQ LIJNVERLICHTING Het enige armatuur in zijn klasse met: IP65 certificering (stof en waterdicht) IK10 certificering (robuust en slagvast) • Hoge efficiëntie > 100 lumen/watt Dimbaar armatuur • NETWERK TCP/IP protocol

INSTALLATIE & BOUW | 97

Zorgen dat het ook brandt in geval van een brand .

We know.

In geval van nood moet iedereen uw gebouw snel en veilig kunnen verlaten.

Dat lijkt simpel, maar bij calamiteiten vallen nog altijd onnodig veel slachtoffers doordat de nooduitgangen niet tijdig bereikt worden.

Wat bij daglicht een makkelijke route lijkt, wordt bij stroomuitval of rookontwikkeling een onneembare val. Bij Saval kunt u naast uw blusmiddelen ook uw noodverlichting vakkundig laten controleren.

Want als u er niet uit komt, kunt u rekenen op ons.

saval.nl

THEMA | Noodverlichting

Tekst: Sjoerd Meuleman

NOODVERLICHTING:

EENDUIDIGE REGELGEVING BELANGRIJK Niet direct zichtbaar, maar o zo belangrijk: een goed werkend noodverlichtingssysteem wordt pas gemist, wanneer het te laat kan zijn. De Nederlandse vereniging van Fabrikanten van Noodverlichting (NVFN) behartigt belangen van binnenlandse fabrikanten en leveranciers van noodverlichtingsproducten. Nederland behoort tot de veiligere Europese landen, al kunnen bepaalde onderdelen altijd beter.

Sommige installatieonderdelen worden pas essentieel, wanneer de nood letterlijk hoog is. Zoals een goed werkend noodverlichtingssysteem. Immers: het belang ervan wordt pas duidelijk bij brand, stroomuitval of andersoortige calamiteiten.

In branchevereniging NVFN werken fabrikanten en leveranciers samen met als belangrijkste doelstelling kwaliteitsborging van de Nederlandse noodverlichtingsmarkt. Branchevoorzitter Sjaak Dane: “NVFN heeft de laatste decennia een behoorlijke ontwikkeling doorgemaakt. 22 jaar geleden zijn we gestart met puur belangenbehartiging voor fabrikanten, maar die activiteit dekt de lading allang niet meer. Kort samengevat willen we de hele elektrotechnische branche informeren, dus ook installatiebedrijven, adviesbureaus en onderhoudsbedrijven.”

NORMERINGEN Een voornaam streven van de NVFN vormt verschaffing van duidelijkheid op het gebied van regelgeving en normeringen. Uniformiteit van regels is belangrijk, zegt Dane, omdat alleen met Europese eenduidige normeringen de markt op een hoger niveau kan worden gebracht. “Nederland behoort tot veiligere landen in Europa. Maar met onze open economie is dat niet voldoende. Daarom hebben meerdere leden zitting in internationale commissies, met als doel verwezenlijking van betere en vooral meer uniforme normering en regelgeving.”

CONTROLE Ook beoogt NVFN kwaliteitsverbetering van installerende bedrijven. Met andere woorden volgens welk protocol noodverlichting dient te worden ontworpen en vervolgens geïnstalleerd. Want al is Nederland relatief op orde, vooral op het gebied van controle en inspectie valt nog wel het een en ander te verbeteren.

Dane: “Het probleem is dat je noodverlichting niet direct ziet. Hapert de reguliere verlichting, dan wordt die hersteld en gaat het werk gewoon verder. Maar noodverlichting draait bijvoorbeeld op accu’s, dus zullen die geregeld gecontroleerd moeten worden of desnoods vervangen. Wij publiceren stukken (waaronder praktijkgidsen), geven lezingen en houden presentaties. Want voorlichting is belangrijk, juist bij een op veiligheid gerichte nichemarkt.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 99

THEMA | Noodverlichting

Tekst: Sjoerd Meuleman I Beeld: Saval

NOODVERLICHTING STAAT OF VALT MET ONDERHOUD Zo onopvallend in gebouwen, zo belangrijk voor de veiligheid: noodverlichtingsarmaturen die de vluchtweg aanlichten in geval van stroomuitval door brand, ontploffingen of andersoortige calamiteiten. Brandbeveiligingsbedrijf Saval BV uit Breda adviseert, ontwerpt, levert en monteert het complete pakket aan noodverlichtingsvoorzieningen. Vanaf het eerste advies tot en met onderhoud en nazorg.

Inspectie op de werkvloer

100 | INSTALLATIE & BOUW

THEMA | Noodverlichting

Iedereen kent ze wel, hangend op ontmoetingspunten, boven vluchtdeuren en nabij trappenhuizen: de zogeheten running man, het groen oplichtende pictogrammenbordje waarmee vluchtrouten worden aangeduid na stroomuitval. Toch zullen niet veel gebouweigenaren zich dagelijks ervan bewust zijn dat de bordjes slechts een begin vormen van mogelijk levensreddende activiteiten. En dat is best zorgelijk, meent Savals field sales manager Hilko Weening. “Zoals met elke veiligheidsinstallatie wordt het nut pas goed ervaren, wanneer de nood werkelijk aan de man is.

Vaak wordt reeds aanwezige noodverlichting na verloop van tijd vergeten, alsof niet ook noodver-

lichting kan slijten of de accu’s kunnen leegraken.

Daarom zijn regelmatige controles en inspecties ook zo belangrijk.”

CONDITIESTAAT Inspecties vormen daarom een van Savals belangrijkste activiteiten. Dit houdt in dat armaturen, accu’s en toebehoren nauwkeurig worden onderworpen aan zogeheten conditiemetingen (op basis van NEN 2767). De norm onderscheidt zes condities, uiteenlopend van nieuwbouwkwaliteit (vrijwel zonder gebreken) tot zeer slecht (rijp voor sloop). Weening: “Condities kunnen verschillen, afhankelijk van natuurlijk de gebruiksduur, maar ook van de exacte locatie. Van vochtige condities - zoals (buiten) bij toegangsdeuren of in onverwarmde ruimten - hebben armaturen meer te lijden dan van droge omstandigheden. Als omslagpunt geldt conditiestaat 4 (matig); het punt

voor het geval van onvoorziene omstandigheden: mensen kunnen onverwacht onwel raken of brandweerlieden moeten naar binnen voor bluswerk. Dan blijken die 60 minuten helemaal niet zo lang.”

RENOVATIEMARKT Saval bedient met haar producten en dienstverlening vooral de renovatiemarkt. Ook voor nieuwbouw worden wel opdrachten uitgevoerd, maar dan hoofdzakelijk in een adviserende rol: als gespecialiseerde adviserende partij voor installatieadviesbureaus die installatiebestekken schrijven in opdracht van de architect. De noodverlichtingsinstallatie zelf wordt dan meestal uitgevoerd door de elektrotechnisch installateur. Weening: “Renovaties en of verbouwingen gaan meestal anders te werk. Omdat een bestek vaak ontbreekt, worden we direct door een opdrachtgever uitgenodigd

De running man

waarop de installatie wordt afgekeurd. Wij geven hoe dan ook de voorkeur aan preventieve controle en onderhoud. Dit omdat dan zeker is dat de installatie te allen tijde zal deugen.” Voorbeelden van preventieve trajecten zijn (semi)overheidsgebouwen, waarmee contracten worden afgesloten voor langere perioden (meerjarenonderhoudsplannen). Eens per jaar wordt er dan gecontroleerd.

AUTONOMIETIJD Hoewel armaturen tegenwoordig steeds langer meegaan, houdt de levensduur na een jaar of vijftien wel zo’n beetje op. Accu’s gaan een stuk minder lang mee, daarvoor geldt een gemiddelde levensduur van circa vier jaar. Belangrijk van accu’s, volgens Weening, is de autonomietijd. Dat wil zeggen de minimale tijdsduur dat armaturen onafgebroken moeten blijven branden. Voor Nederland is die tijd gesteld op 60 minuten. Weening: “Om een gebouw te kunnen verlaten, lijkt 60 minuten inderdaad tamelijk lang. Die tijdsduur is bepaald

voor het maken van een plan en ontwerp. Meestal volgt daaruit dan ook de installatie.”

TOTAALBEVEILIGING Saval beschikt over een eigen productielijn van armaturen. Inmiddels is daarin ook LED-verlichting mogelijk. De nieuwste ontwikkeling vormen de zogeheten Power LED’s, extra krachtige armaturen die speciaal zijn ontwikkeld voor hoge locaties.

Daarnaast is het bedrijf bekend als producent van brandveiligheidsvoorzieningen, met in het assortiment onder meer draagbare blustoestellen, brandslanghaspels en haspelkasten. Bij Saval werken circa tweehonderd medewerkers, van wie meer dan de helft in de buitendienst als adviseur of monteur. Ook wordt er een eigen research en development afdeling gevoerd en verzorgt het bedrijf veiligheidsopleidingen. Weening: “We zijn ooit begonnen puur als brandbeveiligingsbedrijf, pas later kwam daar noodverlichting bij. Die twee raken elkaar.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 101

PLAATSNAAM | Projectnaam BEDRIJFSPRESENTATIE | CHEMPROJECTS

CHEMPROJECTS HELPT MET MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN MVO betreft een integrale visie op een duurzame bedrijfsvoering. Het doel van MVO is om waarde te creëren op economisch (Profit), ecologisch (Planet) en sociaal (People) gebied.

1) SOCIAAL ONDERNEMERSCHAP Leer- en werktrajecten ten behoeve van jongeren binnen de techniek CHEMProjects biedt leer- en werktrajecten aan in zeven branches: het havenbedrijf, grond-, weg- en waterbouw, de bouw, transport en logistiek, metaal en industrie, de safety-branche en de tak afval en milieu.

Jonge werknemers, komend uit een achterstandssituatie, vaak jongeren die zonder diploma hun school hebben verlaten, kunnen bij CHEMProjects een uitgebreid assessment, soft skills trainingen als ook een concrete vaktechnische opleiding krijgen plus een mentale training, waardoor zij weer per direct operationeel inzetbaar zijn. Opvallend is dat de reguliere uitstroom van deze groep via een leer- en werktraject via CHEMProjects een 75% bedraagt en dat de reguliere uitstroom in deze doelgroep normaliter een 4,9% bedraagt.

Ook de uitval in een dergelijk leer- en werktraject van CHEMProjects bedraagt maximaal 15%, waar percentages binnen de techniekbranche van 50% zeer gebruikelijk zijn. De werkgever loopt dus via deze aanpak aanzienlijk minder risico op uitval, hetgeen de werkgever kosten gaat besparen met betrekking tot opleiding en begeleiding en operationele beschikbaarheid. De werkgever is hierbij niet gebonden aan een CAO of de wet gelijke inlenersbeloning, aangezien het hier een werk- naar

102 | INSTALLATIE & BOUW

werktraject betreft. Gelijk werk, gelijk loon is op deze doelgroep dus minimaal een half jaar tot maximaal een jaar niet van toepassing. De werkgever kan deze jongeren voor een uurtarief van max. € 20 ex BTW voor een periode van een half jaar tot maximaal een jaar aan het werk zetten. Daarna zijn de gebruikelijke vergoedingen verschuldigd conform de wet op de inlenersbeloning.

2) GOED WERKGEVERSCHAP Betreft hier de zorgplicht die de werkgever richting medewerkers en uitzendkrachten en zzp-ers heeft, waarbij uit recente jurisprudentie blijkt dat de rechter deze zorgplicht steeds ruimer interpreteert (Hof ArnhemLeeuwarden, arrest 21 oktober 2014) Assessments – maak een mentale röntgenfoto van je medewerker Wij leveren assessments aan o.a. het Zadkine & Albeda College, het Scheepvaart en Transport College (STC) als ook aan de gemeente Rotterdam en het UWV aan de hand waarvan de capaciteiten en de kwaliteiten van iemand zichtbaar wordt op een 100-tal competenties. De kracht van deze testsuite is dat er ook een wetenschappelijke onderbouwing aan deze testsuite ten grondslag ligt en dat vrijwel alle testen een Cronbach’s alpha score hebben tussen de 0,88 en 0,94, hetgeen in houdt

BEDRIJFSPRESENTATIE PLAATSNAAM | CHEMPROJECTS | Projectnaam

Ondertekening Taalakkoord door minister Asscher en directeur Kik Verhoeven als 1 van de dertig koploperbedrijven. Het akkoord moet de taalvaardigheid op de werkvloer bevorderen.

dat de accuraatheid van deze testen bij het beschrijven van iemands karakter, persoonlijkheid en innerlijke motivatie en drijfveren een 90% is. Binnen een dag heeft een werkgever nu de mentale handleiding van een medewerker beschikbaar, zodat er per direct een optimaal inwerktraject en coachings- en begeleidingstraject ingezet kan worden.

Kosten: maximaal € 350 ex BTW per assessment.

3) CONCRETE INVULLING ZORGPLICHT RICHTING PERSONEEL, INHUUR EN ZZP-ERS CHEMProjects heeft in het kader van zijn leer- en werktrajecten van jonge werknemers een 8-tal digitale tools ontwikkeld. Door het inzetten

T M E W

+31 (0)181 21 36 36 +31 (0)6 13 52 28 93 p.heinerman@chemprojects.nl http://www.chemgroep.nl

van deze tools kan een werkgever aantonen dat hij zijn zorgplicht op een goede manier richting zijn eigen werknemers heeft vormgegeven..

1. Assessment – de 'mentale röntgenfoto' van een medewerker.

2. Competentiemanagement – vergelijk de gewenste met de aanwezige competenties.

3. POP - maak jaarlijks afspraken over de persoonlijke ontwikkeling van de medewerker.

4. Safety Culture Scan - maak een foto van de veiligheidscultuur binnen het bedrijf.

5. Safety Risk Scan - bepaal het veiligheidsrisico per medewerker.

6. Medewerkerstevredenheidsscan - vraag medewerkers naar hun tevredenheid.

7. Duurzame inzetbaarheidstest.

8. PSA – meet periodiek de Psycho Sociale Arbeidsbelasting, oftewel de stressoren als ook de actoren waardoor een medewerker belast wordt in zijn of haar functioneren.

Kosten all-in pakket van de tools 2 t/m 8 bedragen € 250 ex BTW per medewerker per jaar.

CHEMProjects, Neckarweg 32, Havennummer 5201, 3197 KX Botlek Rotterdam ❚

INSTALLATIE & BOUW | 103

PLAATSNAAM HAELEN | Hoofdkantoor | Projectnaam Geelen

Tekst: Sjoerd Meuleman | Foto:Architecten & Bouwmeesters

kantoor misschien wel duurzaamste ter wereld

COUNTERFLOW ONDERSCHEIDEN MEDE DANKZIJ INSTALLATIENOVITEIT Met het nieuwe hoofdkantoor in Haelen heeft drogerfabrikant Geelen Counterflow een onderkomen dat tot de duurzaamste ter wereld behoort. Ingenieursbureau Wolter & Dros uit Goes installeerde de W-installaties voor het kantoor. Met een noviteit daarin.

Drogers worden er geproduceerd, hoofdzakelijk gericht op industriële toepassingen. En met succes, want dankzij technische innovaties behoren de Geelen Counterflow-drogers tot de meest energiezuinige ter wereld. Niet vreemd daarom dat er met het nieuwe kantoor werd ingezet op de hoogst haalbare BREAAM-score: de kwalificatie Outstanding, toe te kennen voor zowel de ontwerp- als uitvoeringsfase. Ingenieursbureau Wolter & Dros BV installeerde de W-installaties van het kantoor. Met een nieuwigheid: een gecombineerd ventilatie-, verwarming- en koelsysteem met een betere luchtverspreiding dan conventioneel ingeblazen.

TOCHTVERMINDERING Wolter & Dros’ projectleider Kees Klaassen: “Het systeem komt uit Duitsland, heet BAOPT en is door de fabrikant tijdens een bergwandeling proefondervindelijk uitgevonden.

Kort gezegd heeft zijn ontdekking tot een systeem geleid waarbij ruimten op overdruk worden gezet met behulp van regeltechniek. Met als gevolg een meer geleidelijke luchtspreiding en daardoor forse vermindering van tocht.” Vermeldenswaardig is dat Wolter & Dros een voorname inbreng had bij de keuze hiervoor. Al vanaf de eerste stappen was het bedrijf bij het ontwerp betrokken.

104 | INSTALLATIE & BOUW

HAELEN | Hoofdkantoor Geelen

Projectinfo TOT OP DETAIL DUURZAAM Geelen Counterflow uit Haelen heeft sinds vorig jaar een van de duurzaamste kantoorgebouwen van Nederland (hoogste BREEAM-ontwerpscore).

Ook kleine details speelden bij de bouw een rol. Zoals de luchtbehandelingskanalen die precies en nauwlettend werden ingepakt met Armaflex en steenwol.

Niet heel groot, wel bijzonder: directeur Marcel Smans beschouwt het nieuwe Geelen Counterflow kantoor in Haelen als een mooi en vooral duurzaam utiliteitsproject. Zijn bedrijf EMCM Projects uit Maastricht installeerde hier circa achthonderd strekkende meter luchtkanalen. Grotendeels dubbel geïsoleerd, benadrukt Smans. “Goed isoleren van kanalen kost tijd. Niet iedere opdrachtgever wil daarvoor geld vrijmaken. Het tekent de duurzame wil hier.” EMCM Projects verkreeg de opdracht van hoofdinstallateur Wolter & Dros, met wie al eerder was samengewerkt. Hoofdtaak was levering en montage van luchtkanalen met daaromheen isolatie van Armaflex en steenwol. Duurzaamheid die te zien is tot in de technische ruimte zelf.

Smans: “Ook die is ingericht met hout. Echt bijzonder.”

TROTS Ook in de opdracht viel de warm- en koudwaterinstallatie. En ook in die discipline zijn enkele duurzame onderdelen te zien. Waaronder opvang van hemelwater dat via buffervaten wordt hergebruikt voor het grijswatercircuit. Ook werden op het dak zonnecollectoren geplaatst, kreeg het gebouw een warmte-koudeopslag en is de waterleiding voorzien van lek-detectie.

Vanzelfsprekend bijna toont Klaassen zich meer dan tevreden over het project. Niet zonder trots: “We hebben mee-ontwikkeld en meegewerkt aan een der duurzaamste, of misschien wel hét duurzaamste kantoorpand van de wereld. Dat kunnen niet veel bedrijven ons nazeggen.” ❚

Bouwinfo OPDRACHT Geelen Counterflow, Haelen

ONTWERP Architectenbureau Architecten en Bouwmeesters, Roermond INSTALLATIEADVIES Dubourgraaf, Goes BOUWKUNDIGE UITVOERING Jos Wagemans Bouwmanagement, Sittard W-INSTALLATIES Ingenieursbureau Wolter & Dros BV, Goes E-INSTALLATIES Duyckers, Maastricht INSTALLATIE LUCHTKANALEN EMCM Projects, Maastricht START BOUW mei 2014 OPLEVERING maart 2015

VOOR AL UW LUCHTTECHNISCHE SYSTEMEN

Ankerkade 155A 6222 NL Maastricht

T 085-4015114 F 085-4015118

www.emcm-projects.nl info@emcm-projects.nl

INSTALLATIE & BOUW | 105

Dalkruid 54 5731 TN Mierlo T 0492 66 39 67 M 06 25 04 66 33 E bdebruijn@intecad.nl W www.intecad.nl

Uw partner voor integraal technisch advies in: Duurzaamheid Beveiliging Beheer en onderhoud

STErk in onTWErp En dirEcTiEvoEring ParTiciPaNT vaN EcoDEsk

WErkT saMEN MET WarMBouWEN

WWW.INSTALLATIEENBOUW.NL

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.installatieenbouw.nl?

Neem dan contact op met Roel de Bruijn: T +31 (0)495 450095 E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

Wie doet wat zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek.

U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

INSTALLATIE & BOUW

Hier vindt u gerenommeerde toeleveranciers aan de installatiebranche

Wat doet u eigenlijk?

Voor â‚Ź 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook!

Bel of mail Roel de Bruijn voor alle informatie over een vermelding in het vaktijdschrift Installatie & Bouw: T +31 (0) 495 450095 r.debruijn@louwersuitgevers.nl

WIE DOET WAT

AIRCONDITIONING

W www.nemogroep.nl

GEBOUWAUTOMATISERING

REDLINK BV

Nijverheidsweg 2 3751 LP BUNSCHOTEN T +31 (0)33 2980926 E info@redlink.nl W www.redlink.nl

AIRVEK

Hongkongstraat 10 3047 BS ROTTERDAM T +31 (0)10 4376766 E info@airvek.nl W www.airvek.nl

BRANDBEVEILIGING

ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES

ALKLIMA BV BRCONTROLS PRODUCTS BC Telfordstraat 47 8013 RL ZWOLLE T +31 (0)38 4604240 F +31 (0)38 3556633 E info@brcontrols.com W www.brcontrols.com

GEBOUWBEHEERSYSTEEM

BREEDVELD & SCHRODER Postbus 60121 1320 AC ALMERE T +31 (0)36 5350756 E info@breed.nl W www.breed.nl

BIM SOFTWARE & CONSULTANCY

Postbus 128 2410 AC Bodegraven T +31 (0)172 650265 E info@stabiplan.nl W www.stabiplan.nl

PROMTEG Westerwerf 22a 1911 JA UITGEEST T +31 (0)88 6571200 E info@promteg.nl W www.promteg.nl

HOMETEC ZUID

FIREJOB

Havenweg 20c 5145 NJ WAALWIJK T +31 (0)416 561010 E info@firejob.nl W www.firejob.nl

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV

Burg. Loefenstraat 19 6155 KA PUTH-SCHINNEN T +31 (0)46 4752585 E info@hometeczuid.nl W www.hometeczuid.nl

BOUWKUNDIGE BRANDPREVENTIE

FLIERMAN TECHNIEK

KREMER BV INSTALLATIETECHNIEK Postbus 101 7040 AC ‘S-HEERENBERG T +31 (0)314 662445 E info@kremer.nl W www.kremer.nl

ISOLATIETECHNIEKEN CIAT NEDERLAND

ISOLATIEBEDRIJF W. VAN DEN HANENBERG BV VAN DEN POL ELEKTROTECHNIEK BV E-WORKS

Cobaltstraat 18 2718 RM ZOETERMEER T +31 (0)79 3631120 E info@e-works.nl W www.e-works.nl

Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T +31 (0)348 473434 F +31 (0)348 472294 E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

Nemo Groep

Marconiweg 5 3442 AD WOERDEN T +31 (0)6 24668484 E info@nemogroep.nl

VERKERK GROEP

Postbus 49 3330 ZWIJNDRECHT T +31 (0)78 6107850 E info@verkerk.com W www.verkerkgroep.nl

Postbus 151 2394 ZH HAZERSWOUDE-RIJNDIJK T +31 (0)71 3417111 F +31 (0)71 3414192 E info@carrier.nl W www.carrier.nl

Holterweg 112 7427 RB DEVENTER T +31 (0)570 510090 E info@fliermantechniek.nl W www.fliermantechniek.nl

DATAKABEL

108 | INSTALLATIE & BOUW

AMBRAVA B.V. / SAMSUNG KLIMAATBEHEERSING

GRONDBORINGEN / WATERBEHANDELING

STABIPLAN BVBA

NEMO GROEP

Postbus 1176 3350 CD PAPENDRECHT T +31 (0)78 6150000 E info@alklima.nl W www.alklima.nl

Postbus 4300 7320 AH APELDOORN T +31 (0)55 5277777 E info@samsung-klimaat.nl W www.samsung-klimaat.nl

HERTEK

Postbus 10209 6000 GE WEERT T +31 (0)495 584111 E info@hertek.nl W www.hertek.nl

KLIMAATBEHEERSING

Altenaweg 20C 5145 PC WAALWIJK T +31 (0)416 675380 E info@hanenberg.nl W www.hanenberg.nl

TONZON BV Postbus 1375 7500 BJ ENSCHEDE T +31 (0)53 4332391 E info@tonzon.nl W www.tonzon.nl

Annie M.G. Schmidtweg 229 1321 NA ALMERE T +31 (0)36 5332587 F +31 (0)36 5332597 E info@ciat.nl W www.ciat.nl

KLIMAATBALANS

Postbus 220 3440 AE WOERDEN T +31 (0)348 434934 E info@klimaatbalans.nl W www.klimaatbalans.nl

HOLLAND HEATING

Zanddonkweg 7a 5144 NX WAALWIJK T +31 (0)416 685555 E info@hollandheating.nl W www.hollandheating.nl

WIE DOET WAT

KUNSTSTOF LUCHTKANALEN

ONTGASSING CV

TECHNISCH ADVIESBUREAU

MENERGA ENERGY-SYSTEMS Veerpolder 31a 2361 KX WARMOND T +31 (0)71 3012412 E info@menerga.nl W www.menerga.nl

KOREX BENELUX BV

Tjalk 13B 2411 NZ BODEGRAVEN T +31 (0)172 611719 F +31 (0)172 617927 E info@korexbenelux.com W www.korexbenelux.com

BRAGO LUCHTTECHNIEK De Amert 424 5462 GH VEGHEL T +31 (0)413 369000 F +31 (0)413 369300 E info@brago.nl W www.brago.nl

PNEUMAN B.V.

Postbus 47 1130 AA VOLENDAM T +31 (0)299 411350 F +31 (0)299 411360 E info@pneuman.nl W www.pneuman.nl

VAN GALEN KLIMAATTECHNIEK BV Postbus 59201 3008 PE ROTTERDAM T +31 (0)10 4878800 E info@vangalen.com W www.vangalen.com

HALMOS B.V. BETTINK REGELTECHNIEK Jacob Catsstraat 48 3771 GL BARNEVELD T +31 (0)342 701064 E info@bettinkregeltechniek.nl W www.bettinkregeltechniek.nl

DYKA STEENWIJK BV Produktieweg 7 8331 LJ STEENWIJK T +31 (0)521 534911 F +31 (0)521 534371 E info@dyka.com W www.dyka.nl

DIGICONTROL BENELUX B.V. Watermanstraat 29a 7324 AJ APELDOORN T +31 (0)55 3680530 E info@digicontrolbenelux.com W www.digicontrolbenelux.com

LIFTSYSTEMEN

e l e v a t e s

De Waterman 6 5215 MX ‘S-HERTOGENBOSCH T +31 (0)73 6565747 E info@hamapo.nl W www.hamapo.nl

Postbus 235 3900 AE VEENENDAAL T +31 (0)318 586 586 E info@mitsubishi-liften.nl W www.mitsubishi-liften.nl

LUCHTFILTRATIE

ROOKGASAFVOERSYSTEMEN TECHNIPLAN ADVISEURS B.V. Postbus 8280 3009 AG ROTTERDAM T +31 (0)10 4562311 E info@techniplan.nl W www.techniplan.nl

COX GEELEN

Emmastraat 92 6245 HZ EIJSDEN T + 31 (0)43 4099500 E sales@coxgeelen.nl W www.coxgeelen.nl

Spoorstraat 14 4001 CN TIEL T +31 (0)344 634884 E info@vankempen-tiel.nl W www.vankempen-tiel.nl

Van Leeuwenhoekweg 3 3225 LX HELLEVOETSLUIS T +31 (0)181 311187 E info@ifb-filtertechniek.nl W www.ifb-filtertechniek.nl

MEETAPPARATUUR

HOMIJ TECHNISCHE INSTALLATIES DELABIE BENELUX

Kommenstraat 20 B-1070 BRUSSEL T +32 (0)25 201676 E info@delabiebenelux.com W www.delabie.nl

Marchulzenweg 26 7141 BP GROENLO T +31 (0)544 461771 E info@veld.nl W www.veld.nl

Amerikastraat 5 6014 CE ITTERVOORT T +31 (0)475 568117 E info@homij.nl W www.homij.nl

Specialisten in Installatietechniek

cold& safe

VELD KOELTECHNIEK

TECHNISCH INSTALLATEUR

SANITAIR

IFB FILTERTECHNIEK BV VAN KEMPEN KOUDETECHNIEK

Postbus 84 6940 BB DIDAM T +31 (0)316 296485 E info@rensa.nl W www.rensa.nl

y o u

MITSUBISHI ELEVATOR EUROPE

HAMAPO BV

Wassenaarseweg 30 2596 CJ DEN HAAG T +31 (0)70 3468300 E info@halmos.nl W www.halmos.nl

TECHNISCH HANDELSBUREAU RENSA BV

KOUDETECHNIEK

De nieuwe generatie koudetechniek.

Elektronicaweg 2 2628 XG DELFT T +31 (0)15 8889800 E galjema@galjema.nl W www.galjema.nl

REGELTECHNIEK

LEIDINGSYSTEMEN

M i t s u b i s h i

GALJEMA BV

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T +31 (0)76 5794191 E info@flir.com W www.flir.nl

PLIEGER B.V.

Postbus 10 5300 AA ZALTBOMMEL T +31 (0)418 682682 E info@plieger.nl W www.plieger.nl

I-COMMIT

Edelweisstraat 5 5241 AH ROSMALEN T +31 (0)73 5231410 E info@i-commit.nl W www.i-commit.nl

INSTALLATIE & BOUW | 109

WIE DOET WAT

VERLICHTING BRINKMANN & NIEMEYER MOTOREN BV

KUIJPERS Postbus 121 5700 AC HELMOND T +31 (0)492 578600 E info@kuijpers.nl W www.kuijpers.nl

Postbus 50 7390 AB TWELLO T +31 (0)571 276900 E info@bnmotoren.nl W www.bnmotoren.nl

ALDES BENELUX BV Veem 3

ETALOID VERLICHTINGSTECHNIEK

6909 DZ BABBERICH

Postbus 241

T

2130 AE HOOFDDORP

+31 (0)316 243222

E info@aldesbenelux.com

T

W www.aldes.nl

E info@etaloid.nl W www.etaloid.nl

Techval bv

Technische installaties

TECHVAL Hoolstraat 4a 5391 KM NULAND T +31 (0)73 5321197 E info@techval.nl W www.techval.nl

+31 (0)23 5616226

BUVA Postbus 262 2990 AG BARENDRECHT T +31 (0)180 697500 E info@buva.nl W www.buva.nl

WOLFS VERLICHTING BV Postbus 1155

BLT LUCHTTECHNIEK

6460 BD KERKRADE

Neerloopweg 53

T

4814 RS BREDA

E info@wolfs.nl

T

W www.wolfs.nl

+31 (0)76 5427637

+31 (0)45 5410900

E info@bltluchttechniek.nl W ww.btlluchttechniek.nl

UNICA BODEGRAVEN BV

JACOSOL NEDERLAND BV

Postbus 83 2410 AB BODEGRAVEN T +31 (0)172 644144 E info@unica.nl W www.unica.nl

Westrak 210 1771 SV WIERINGERWERF T +31 (0)22 7604747 E info@jacosol.nl W www.jacosol.nl

GRB VERLICHTING Veldzigt 42

TECHNISCHE PRODUCTEN

3454 PW DE MEERN

TECHNISCHE UNIE ABB Postbus 104 6710 BC EDE T +31 (0)318 669315 E info@nl.abb.com W www.abb.com

Postbus 900 1180 AX AMSTELVEEN T +31 (0)20 5450345 E info@technischeunie.com W www.technischeunie.com

MEERCOX LUCHTKANALEN

T

+31 (0)30 6622050

Afrikastraat 18

F

+31 (0)30 6621841

6014 CG ITTERVOORT

E info@grbverlichting.nl

T

+31 (0)475 567222

E info@meercox.nl

W www.grbverlichting.nl

VLOERWARMING

W www.meercox.nl

MONTAGE GARANT THERMONOORD B.V.

ACO Edisonstraat 36 7006 RD DOETINCHEM T +31 (0)314 368301 E info@aco.nl W www.aco.nl

Tolh没sleane 7 8401 GA GORREDIJK T +31 (0)513 469999 F +31 (0)513 469981 E info@thermonoord.nl W www.thermonoord.nl

POST LUCHTKANALEN BV Huisbergenweg 8 5249 JR ROSMALEN T

+31 (0)73 6487030

E info@postluchtkanalen.nl W www.postluchtkanalen.nl

Ambachtsweg 40-42 5731 AG MIERLO T

+31 (0)88 7780050

F

+31 (0)88 7780020

E info@montage-garant.nl W www.montage-garant.nl

VENTILATIE

ZONWERING

DE SLEUTELSPECIALIST

ZISCO BENELUX VOF

AVEDKO BV

ACHTERBERG LUCHTTECHNIEK

Heliumweg 14

Marsstraat 32

Postbus 74 3300 AB DORDRECHT T +31 (0)78 6333444 E info@avedko.nl W www.avedko.nl

Amerikastraat 8 5171 PL KAATSHEUVEL T +31 (0)416 280199 E info@altmontage.nl W www.altmontage.nl

3812 RE AMERSFOORT

4105 JL CULEMBORG

T

T

110 | INSTALLATIE & BOUW

+31 (0)33 4220722

+31 (0) 345 511511

E willemlam@sleutelspecialist.com

E info@ziscobenelux.eu

W www.sleutelspecialist.com

W www.ziscobenelux.eu