Installatie & Bouw 4 2014

INSTALLATIE & BOUW 4

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

WW W. I N S TAL L AT I E ENB OUW.B E

NUMMER 4 2014 SEPTEMBER - OKTOBER

Klimatisatie in het nieuwe Black Pearlcomplex

Het Smart Geothermproject Intelligente verlichtingen gebouwautomatisering voor bedrijven

SCAN WITH

Ons Alpex-duo® gamma

ø 75 x 5 ø 18 x 2 ø 50 x 4

ø 16 x 2 ø 20 x 2

ø 32 x 3 ø 26 x 3

ø 40 x 3,5

ø 63 x 4,5

ø 14 x 2

BegetuBe n.v.

Kontichsesteenweg 53 - 55 B-2630 Aartselaar t + 32 3 870 71 40 f + 32 3 877 55 75 member of

www.begetube.com

LUCHTBEHANDELING & AIRCONDITIONING

Combineer frisse lucht & aangename temperatuur

De 39SQ AiroStar luchtbehandelingskast levert een constante en aangename luchtkwaliteit en in combinatie met de 30RBS AquaSnap luchtgekoelde koelmachine ontstaat er een comfortabele ruimtetemperatuur. Daarnaast is de 30RBS uitgevoerd met een condensorbatterij die volledig is vervaardigd van aluminium, wat resulteert in een algehele verbeterde prestatie, tezamen met topkwaliteit en betrouwbaarheid.

Tevens zijn de 39SQ en de 30RBS te integreren in het Aquasmart systeem, wat de gebruiker aanzienlijke energiebesparing oplevert en optimaal comfort.

www.carrier.be/producten

V

E

N

T

I

L

A

T

I

E

• Wervelrooster geproduceerd in België • Perfect integreerbaar in een systeemplafon • Gepatenteerd ontwerp • Ideaal voor systemen met variabel debiet • Identiek model voor toevoer en afvoer • Makkelijke toegang tot de filter van het afvoermodel • NIEUW : aangepaste versie voor gipsplaten plafonds

Aldes Benelux B.V. - Rue Jean Verkruyts 60 B 4681 Hermalle-sous-Argenteau info@aldesbenelux.com

UITGAVE

Voorwoord

4 Tekenen van hoop

Op zondag 25 mei trokken we met z’n allen plichtsgetrouw naar de stembus om onze politieke voorkeur uit te spreken. Goed twee maanden later werd het nieuwe Vlaamse regeerakkoord definitief bekrachtigd. Een ‘Zweedse coalitie’ tussen N-VA, CD&V en Open VLD zal de komende vijf jaar de beleidsmatige honneurs waarnemen.

Tal van uitdagingen wachten onze nieuwe beleidsmakers, zeker ook op het vlak van energie. De doemberichten over eventuele black-outs in de winter laten we hier even buiten beschouwing, al bestaat er toch een zekere link tussen het nakende stroomtekort en enkele van de thema’s die we in dit magazine willen aanraken. Dat bepaalde steden binnen luttele maanden een paar uur zonder elektriciteit dreigen te vallen, toont aan dat we nog te zeer afhankelijk zijn van onze kerncentrales. Over het nut en de wenselijkheid van kernenergie spreken we ons niet uit, maar het stemt hoe dan ook tot nadenken dat een individuele sabotagedaad in een van onze reactoren zo’n grote impact op de globale Vlaamse energievoorziening dreigt te hebben.

Een dringende stijging van de hernieuwbare energieproductie lijkt aangewezen om eventuele energiecrisissen in de toekomst te kunnen vermijden. België doet het immers helemaal niet goed ten opzichte van de andere EU-lidstaten. In 2012 bedroeg het aandeel hernieuwbare energie in de Europese Unie 14,1 procent, terwijl België met een schamele 6,8 procent een beschamende 23e plaats op 28 behaalde. Ook twee jaar later lijkt er van een significante ommekeer helaas nog niet echt sprake.

Toch zijn er tekenen van hoop. Neem nu het Smart Geothermproject, dat we in dit nummer onder de loep nemen via een beschouwend artikel en een interview met projectleider Luc François. Het project wil geothermie een breed draagvlak geven en hoopt het aandeel geothermische installaties in nieuwe grote en middelgrote gebouwen (scholen, kantoren, ziekenhuizen, woonzorgcentra, …) tegen 2017 op te trekken tot 12,5 procent. Via een gebruiksvriendelijke tool zullen onder meer bouwheren en studiebureaus snel en makkelijk kunnen achterhalen of geothermie in hun project al dan niet de meeste aangewezen oplossing is. Op deze manier kan geothermie eindelijk uitgroeien tot een vaste waarde in het pakket van (duurzame) energievoorziening.

Het is een project dat tot voorbeeld strekt, zeker met het oog op de promotie van duurzame, energiezuinige technieken. Complexe materie tastbaar en toegankelijk maken voor een breed publiek: het zou meer moeten gebeuren. Andere veelbelovende concepten zoals WKK en warmtenetten zouden eveneens een duwtje in de rug kunnen gebruiken, want ook hun potentieel is enorm. We hopen er in dit magazine alleszins toe bij te dragen door mooie, nieuwe projecten te tonen en innovatieve ideeën te verspreiden.

Zulke ideeën zijn immers overvloedig aanwezig. Kijk bijvoorbeeld maar wat Luc François verderop in dit nummer voorstelt om de implementatie van energiezuinige technieken te stimuleren: “Het grootste struikelblok voor de implementatie van geothermische en andere energiezuinige installaties is de initiële investeringskost. We zouden tot een economisch model moeten komen waarin die hoge investeringskost gedragen wordt door een andere partij, bijvoorbeeld ESCO’s: bedrijven die installaties ontwikkelen, financieren en promoten, instaan voor het beheer ervan en de warmte op basis van een soort leaseovereenkomst verkopen aan de gebruiker. Dit zou de hoge instapdrempel grotendeels kunnen doen verdwijnen en zou de implementatie van rendabele energiezuinige technieken dan ook sterk ten goede komen.” Interessante insteek…

Veel leesplezier!

Tim Janssens

INSTALLATIE & BOUW | 5

PLAATSNAAM&| Projectnaam INSTALLATIE BOUW

4

Vaktijdschrift over installatietechniek, HVAC, Sanitair en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 2 • nummer 4 • 2014 Verschijnt 6 x per jaar

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

H.B.J.M. Louwers Wildlaan 7, 3910 Neerpelt Postbus 85 ,3900 Overpelt T +32 (0)11 605540 F +32 (0)11 605541 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

REDACTIECOÖRDINATIE Tim Janssens /Rik Neven

REDACTIETEAM

Desiree Pennings, Tom Mondelaers, Tim Janssens, Kevin Moens, Jannes Zwaenepoel, Rik Neven (Redactiebureau Palindroom), Johan Debaere, Lieke van Zuilekom

8

BLADMANAGER

16

20

Koen Royackers E k.royackers@louwersmediagroep.be

ADVERTENTIES

https://louwersmediagroep.wetransfer.com Onder vermelding van naam en project Adresgegevens: Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 (0)11 605540 E verkoop@louwersmediagroep.be

23

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

26

ABONNNEMENTPRIJS

€ 54,00 per jaar excl. BTW KBC Bank IBAN BE80 7310 2514 2977 BIC KREDBEBB t.n.v. Louwers Mediagroep BVBA o.v.v. Installatie & Bouw.

Informatie over abonnementen: T +32 (0)11 605540

ADRESWIJZIGINGEN

INHOUD Gasgestookte stoombevochtigers voor Black Pearlgebouw

8

Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 85, 3900 Overpelt, België

Performante koeling en verwarming in Black Pearl

11

OPZEGGINGEN

Intelligente verlichting en relighting voor bedrijfsgebouwen

14

Brand- en ontrokingskleppen verzekeren brandbestendigheid in nieuw torencomplex

16

4.550 m² vloerverwarming in nieuwe sporthal Genk

20

Installateurs verwarming, elektriciteit, sanitair, klimatisatie en luchtbehandeling, leden van de VCB Vlaamse Confederatie Bouw, BVA Bond van Vlaamse Architecten, CIB Vlaanderen de Confederatie van Immobiliënberoepen van Vlaanderen, ORI Organisatie van Raadgevende Ingenieurs, Engineering- en Consultancybureaus, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, abonnees, betrokken ministeries en diensten, provinciale en gemeentelijke overheden en betrokken federale, Vlaamse en regionale organisaties, Facilitymanagers bedrijven met eigen onderhoudsploeg, fabrikanten, invoerders en groothandelaars uit de sector.

Natuurlijke energiedragers voor Lidl in Elsene

23

Little BIM in een ingenieursbureau: ‘Voordelen optimaal benutten door geïntegreerd te werken’

26

Journaal

29

Hotel Mercure Roeselare biedt gasten aangenaam binnencomfort

32

‘Niet praten over één product, maar totaaloplossingen aanbieden’

34

VORMGEVING/ART DIRECTION

Trinergy Cube: nieuwe generatie UPS voor datacenters

35

Kwalitatieve waterontharding voor VAC-koeltorens

36

UZ Brussel optimaliseert koeling Kinderziekenhuis

39

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

T +32 (0)11 605540 E studio@louwersmediagroep.be

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

INSTALLATIE & BOUW

Inhoud

32

36

40 52

44

4 INSTALLATIE & BOUW

Luc François, projectleider Smart Geotherm: "Geothermie moet uitgroeien tot een vaste waarde in onze energievoorziening"

40

Systeem E+: ventileren en verwarmen in één oplossing

42

Zuinige luchtgroepen en warmtepompen voor Rode Kruis

44

Manewaterappartementen krijgen aparte airconditioning

48

RetailComfort-concept voor nieuwe meubelwinkel

50

WZC Ter Potterie anticipeert op stroomonderbrekingen

52

Dyka Air: revolutionair ventilatiesysteem voor woningbouw

54

Smart Geotherm

56

Nieuw railsysteem garandeert veilige montage en aansluiting van laagspanningsinstallaties

59

Correcte debietsmeting aan wervelroosters met LAF-trechter

60

Energiekosten Ikazia Ziekenhuis enorm gedaald

61

Adiabatische koeling zorgt voor aangenaam werkklimaat

63

Wie doet wat

64

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

WWW. I N S TAL L AT I E E N BO UW. BE

NUMMER 4 2014 SEPTEMBER - OKTOBER

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT WWW.INSTALLATIEENBOUW.BE

Klimatisatie in het nieuwe Black Pearlcomplex

Het Smart Geothermproject

SCAN WITH

Intelligente verlichtingen gebouwautomatisering voor bedrijven

4 2014102 Installatie & Bouw BE 04.indd 1

Coverbeeld: Black Pearl (Visualisatie: Gabari)

23-09-14 16:42

INSTALLATIE & BOUW | 7

BRUSSEL | Black Pearl

SCAN WITH

Tekst: Jannes Zwaenepoel

GASGESTOOKTE STOOMBEVOCHTIGERS VOOR

BLACK PEARLGEBOUW 8 | INSTALLATIE & BOUW

BRUSSEL | Black Pearl

Het Black Pearl kantoorgebouw aan de Montoyerstraat in Brussel is bijna afgewerkt. Vaklui leggen de laatste hand aan het 11.000 m² grote gebouw. Zo krijgt het ravenzwarte bouwwerk verschillende stoombevochtigers.

Zij houden de vochtigheidsgraad onder controle, wat enkele belangrijke voordelen oplevert.

Het Black Pearlgebouw maakt gebruik van diverse technieken om een zo goed mogelijk resultaat te bekomen. Het uiteindelijke doel: Brussel transformeren tot een groene metropool. Art & Build Architect ontwierp het gebouw met deze wens in het achterhoofd. Slimme systemen zoals een groendak, driedubbele beglazing, regenwaterrecuperatie, automatische rolluiken, aangepaste liften en het gebruik van geothermische energie zijn slechts enkele ingrepen die Art & Build voorzag.

Naast het inspelen op groene stroom is het belangrijk om deze stroom spaarzaam te gebruiken. Kleine systemen zoals aanwezigheids- en afwezigheidsdetectoren kunnen een hele besparing vormen opleveren op de jaarlijkse energiefactuur.

Het efficiënte luchtbehandelingssysteem van het Black Pearlgebouw zal zorgen voor een gezond binnenklimaat en een mooie kostenbesparing.

(Foto: Art & Build)

VENTILATIE

In het Black Pearlgebouw zullen de gebruikers de luchtvochtigheid zelf kunnen instellen. (Visualisatie: Gabari)

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever The Green Corner s.a.

- Immobel (Brussel) Art & Build Architect (Brussel) Studiebureau technieken VK Engineering (Anderlecht) Stoombevochtigers Munters België (Mechelen)

Architectenbureau

Zo goed als elk gebouw heeft tegenwoordig wel een ventilatiesysteem. De verstrengde isolatienormen verplichten eigenaars om steeds verder na te denken over het omgaan met energie en comfort.

Daarom besliste het architectenbureau om een efficiënt luchtbehandelingssysteem te installeren.

Installateur Borzee klopte aan bij Munters België om het geschikte systeem te leveren. “We werden gecontacteerd om een gepaste offerte te maken voor drie gasgestookte stoombevochtigers,” vertelt Jesse De Crée, productingenieur bij Munters. “Deze apparaten werden geleverd en worden binnenkort in dienst gesteld.”

Een gasbrander drijft het driSteem GTS200-systeem aan. Deze zet het binnenkomende water om in stoom. Die stoom wordt dan weer via verschillende stoomverdelers – buizen met gekalibreerde stoomspuitkoppen – gemengd met de binnenlucht. “We kunnen de luchtvochtigheid zelf instellen,” weet De Crée. “Een monitoringsysteem houdt alle parameters in de gaten, terwijl de gebruiker zelf kan beslissen hoe vochtig de lucht moet zijn.” Dat de binnenlucht van een kantoorgebouw belangrijk is voor het comfort en de gezondheid van de werkne-

mers is duidelijk: de overheid verplicht het installeren van een ventilatiesysteem bij nieuwbouw of grote renovaties.

ECONOMISCH Hoewel het installeren van een dergelijk systeem zeker een meerkost met zich meedraagt, is het belangrijk om te weten dat de aard van het systeem zelf al een besparing oplevert. “Gas is ten eerste nog steeds een goedkopere energiebron dan elektriciteit,” weet De Crée. “Een groot voordeel in deze budgettair moeilijke tijden.”

Het GTS200-systeem brengt de ruimtes van het gebouw op de meest energetische manier op de gewenste vochtigheidsgraad. “Door de lage bedrijfskost is het meteen ook een besparing ten opzichte van andere systemen,” vertelt De Crée. De talrijke voordelen, zoals de verbeterde gezondheid van het gebouw en de werknemers, krijgt men er nog eens bovenop. De besparingen die hieruit voortvloeien zijn moeilijk te becijferen, maar zijn ongetwijfeld de moeite waard. “Afhankelijk van de prijs van elektriciteit en gas kunnen we over het algemeen toch spreken van een besparing van 50%,” berekent De Crée. ❚ SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 9

Naamloos-2 1

18-09-14 10:15

You are in good hands

Water-cooled chillers 500-1500 kW

With MicroChannel Coils

With VFD & EC Fan

With VFD

Air-cooled chillers 300-750 kW

Air-cooled heat pumps and chillers 40-165 kW

Introducing the next generation smart, efficient, quiet and reliable Chillers

Trane Ad-YAIGH_A5_E4_0814.indd 1

21/08/14 17:31

BRUSSEL | Black Pearl

Tekst: Jannes Zwaenepoel

PERFORMANTE KOELING EN VERWARMING IN BLACK PEARL Gebouwd in het Europees kwartier in Brussel, in het hart van het Central Business District (CBD), vervangt het Black Pearlgebouw sinds september 2014 een geheel van gebouwen die niet meer in gebruik waren. De hoek tussen de Handelsstraat en de Montoyerstraat beschikt zo over meer dan 11.000 m² werkoppervlakte, gerealiseerd volgens de regels van de kunst.

Zowel op architecturaal als op energetisch vlak zit het goed. Het project was dan ook laureaat van de projectoproepen van het Brussels hoofdstedelijk Gewest voor Voorbeeldgebouwen 2012 en kon daardoor genieten van meerdere subsidies. Een andere bijzonderheid aan dit gebouw is het groene dak van meer dan 900 m², dat een bijzonder landschap schept.

‘Hoge rendementen dankzij ingenieuze luchtbehandelingsgroepen en waterkoelmachine’ KOELING EN VERWARMING Via geothermie wordt aan een deel van de koelings- en verwarmingsbehoeftes voldaan. Het merendeel van de koudeproductie en het geheel van de luchtbehandeling werd door Trane geleverd.

Trane leverde bovendien een waterkoelmachine met schroefcompressoren van zijn eigen huismerk, Trane. Deze unit, een RTWD 160 Premium, heeft naast zeer betrouwbare schroefcompressoren, een faling filmverdamper en een auto-adaptieve regeling. Zo wordt een zeer hoog rendement gehaald.

HYGROSCOPISCH WARMTEVIEL De luchtbehandelingsgroepen, geleverd in dubbele luchtstroomuitvoering, zijn voorzien van een hygroscopisch warmtewiel met een rendement dat hoger ligt dan 85%. Dit helpt om zo veel mogelijk energie te recupereren.

Dit systeem van energieterugwinning behoort tot de beste die op de markt beschikbaar zijn en beperkt het verbruik van warmte en koude in de luchtbehandeling.

Als kers op de taart kreeg het gebouw het BREEAM-milieucertificaat, wat bewijst dat zowel de bewoners als de eigenaars respect hebben voor het leefmilieu. ❚

De luchtbehandelingsgroepen, geleverd in dubbele luchtstroomuitvoering, zijn voorzien van een hygroscopisch warmtewiel met een rendement dat hoger ligt dan 85%. (Foto: Art & Build)

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever The Green Corner s.a. - Immobel (Brussel) Architectenbureau: Art & Build Architect (Brussel) Studiebureau technieken VK Engineering (Anderlecht) Koeler en luchtgroepen: Trane België (Sint-Stevens-Woluwe)

INSTALLATIE & BOUW | 11

BRUSSEL | Black Pearl

Visualisatie: Gabari Tekst: Jannes Zwaenepoel

BLACK PEARL

ZET MAXIMAAL IN OP ENERGIEBESPARING De Stad Brussel daagt projectontwikkelaars uit om zo groen en energiezuinig mogelijk te bouwen. Immobel, eigenaar van het nieuwe Black Pearlgebouw in de Montoyerstraat in Brussel, speelt daar handig op in. Het 11.000 m² grote gebouw is een Voorbeeldgebouw en kreeg het BREEAM Excellentcertificaat.

Black Pearl heeft de ambitie om het eerste passiefkantoorgebouw te zijn in de Europese wijk van Brussel. Het hart van Europa staat immers niet bekend als de meest groene of moderne stad, een doorn in het oog van de europrogressievelingen. Toch stemde de Brusselse regering er vorig jaar mee in om een nieuw draadloos internetnetwerk aan te leggen in de hoofdstad, een eerste veelbetekenende stap.

De maatregel illustreert het veranderend klimaat in de bakermat van Manneke Pis. Dat projectontwikkelaars ingeschakeld worden om de groei van Brussel zo groen mogelijk te maken, is dan ook een gegeven. Art & Build Architect stond in voor de bouwvisie.

12 | INSTALLATIE & BOUW

RIJK AAN TECHNIEK De architecten tekenden een modern gebouw dat bomvol speciale technieken zit. Om de installatie ervan te begeleiden en het gebruik ervan te optimaliseren, doen ze beroep op GIA. Zij voeren de bekabelingsstudie uit, leveren de benodigde hardware en software, begeleiden de elektro- en HVAC-installateurs en zorgen voor de programmatie en indienststelling van het systeem.

“Door onze jarenlange ervaring was het een fluitje van een cent om de juiste oplossing aan de klant aan te reiken,” weet Michel Grosemans, Chief Operating Officer bij GIA. “Toch blijft het een speciaal project, mede door de sterke integratie van verschillende technieken.”

BRUSSEL | Black Pearl

GIA verzorgt de Dalilichtbesturing, de automatische zonwering, de raamcontacten en de naregeling van de HVAC. Hun eigen GIA-technologie beheert alles vanuit één platform met gedecentraliseerde intelligentie. Vanuit dit communicatieplatform kan de gebruiker de verschillende technieken bedienen via bijvoorbeeld drukknoppen, afstandsbedieningen, touchscreens en visualisatieprogramma’s.

DECENTRAAL De geleverde systemen zijn gedecentraliseerd, zowel op het vlak van intelligentie als bekabeling. “GIA heeft een speciaal ontwikkelde productlijn met decentrale modules,” legt Grosemans uit. “Deze worden met soepele bekabeling aan elkaar gesloten. Dit, in combinatie met zorgvuldig gekozen connectoren en strategisch geplaatste modules, bespaart de installateur veel arbeidstijd.” Daarnaast wordt de aanwezigheidsdetector gebruikt voor de sturing van de verlichting, rolluiken en HVAC. De touchscreens maken alle technieken makkelijk en uniform beheerbaar.

Het systeem zelf is opgebouwd met behulp van systeemcomponenten. Galvanische scheidingen en voedingen beveiligen het communicatienetwerk en zorgen voor de verdeling van informatie. “Dit laat toe dat elk elektrisch verdeelbord – behalve dan het hoofdbord – uitgeschakeld kan worden zonder de andere verdeelborden te beïnvloeden,” vertelt Grosemans. “Naast die functie zorgt deze techniek ook voor een informatiefiltermogelijkheid in het systeem.”

Het meest unieke aan het door GIA ontwikkelde communicatieprotocol is dat het in staat is om de talrijke data in grote gebouwen online en in realtime

GIA installeerde een gedecentraliseerd systeem. (Foto: Michel Grosemans, GIA)

met elkaar te verbinden. Hiervoor maakt het systeem enkel gebruik van een buskabel, zonder computer, IP-communicatie en bijhorende switches en databekabeling. “GIA streeft naar een verlaging van de Total Cost Of Ownership,” vertelt Grosemans. “Door de installatie-, onderhouds- en energiekosten binnen de perken te houden, dragen we immers ons steentje bij aan een duurzame stad.” ❚

Fabrikant en integrator van +

Gebouwbeheer en energiebesparende technieken Verlichtingssturing DALI, zonweringssturing, HVAC-naregeling, toegangscontrole, energie-monitoring

+

Flexibele bekabeling en stekerbare installaties

+

Detectoren Voor kantoren, zorgcentra, retail, industrie, sporthallen, parkings, scholen, …

GIA_Ad_197x130.indd 1

Belgisch fabrikaat, eigen R&D Projecten op maat Volledige integratie elektrische technieken Full service van studie tot indienststelling

Contacteer ons BE +32 (0) 89 46 13 91 – info@gia.be www.gia.be NL info@giasystems.com www.giasystems.com

23/09/14 17:03

INSTALLATIE & BOUW | 13

ENERGIEZUINIGE LICHTSTURING

Tekst: Johannes Van Cauwenberghe

INTELLIGENTE VERLICHTING EN RELIGHTING Energiezuinige verlichting heeft een enorm besparingspotentieel. Op basis van de hardware van Beckhoff Automation ontwikkelden Intellisol en T-Square, twee bedrijven uit Limburg, een lichtsturingssysteem dat op piekmomenten tot 87% energie bespaart. En dat zonder enig comfortverlies. Een prima toepassing van kwalitatieve gebouwautomatisering.

INTEGRATIE VAN INTELLIGENTE SYSTEMEN Het concept ontstond toen Intellisol in 2011 is gaan samenwerken met TSquare, dat gespecialiseerd is in automatisatie. “We hebben in het begin een tijdlang samengezeten om op een conceptueel niveau na te denken over lichtsturingsystemen”, vertelt Chris Briers, zaakvoerder van T-Square. “We hebben ons de vraag gesteld: wat zijn de behoeften van de klant? Hoe werken de systemen vandaag in de markt? Wat zijn de technische mogelijkheden? En wat zijn zoal de tekortkomingen?”

Na een grondige afweging kwamen de twee partnerbedrijven uit bij Beckhoff Automation. “De sturingen van Beckhoff bieden ons de compatibiliteit om alle producten ook onderling te laten communiceren”, zegt Chris Briers. “We kunnen zo bijvoorbeeld Windows-applicaties bouwen waarin de hardware van Beckhoff geïntegreerd is, en dat maakt het geheel heel krachtig.”

“Die toepasbaarheid is de reden waarom we voor Beckhoff gekozen hebben”, licht Herman Daniëls toe, “omwille van die integratie, omwille van de diversiteit aan beschikbare interfaces om met verschillende protocollen te communiceren. Daardoor kunnen we enerzijds ontelbare mogelijkheden aan de klant aanbieden en tegelijk maatwerk leveren zonder dat dat extra kosten met zich meebrengt.”

“De systemen van Beckhoff zijn open, en kunnen fungeren als een universeel platform voor gebouwautomatisering”, zegt Rik Koch, CTO van Intellisol. De grote troef van Beckhoff is dat hun systeem alle mogelijke technologieën in een gebouw met elkaar verbindt, ongeacht het merk, de eventuele prioritaire busaansluitingen of toegepaste softwareprotocollen.

Enerzijds zijn Intellisol en T-Square in staat om de volledige geïntegreerde sturing van een gebouw te verzorgen, anderzijds kunnen ze ook diverse geïso-

Qua energieverbruik bespaart de relighting van Intellisol 94% op piekmomenten en 70% gemiddeld.

14 | INSTALLATIE & BOUW

Staalbouwbedrijf Inboco in Kaulille koos voor intelligente verlichting voor de werkhal en spuiterij van zijn bedrijf, in totaal 2528 m². Het leverde een besparing op tot 87%.

leerde systemen met elkaar laten communiceren. Een mooie referentie voor zowel Beckhoff als de twee partnerbedrijven, is de Volkswagengarage van Willems in Genk. Dit wordt de eerste Volkswagengarage op LEDverlichting.

T-Square heeft een iPad-applicatie ontwikkeld die met de hardware van Beckhoff communiceert om auto’s op verschillende plekken in de showroom in de spotlight te zetten.

BEWUSTWORDING

Hegge Toelevering voor de installatie van de intelligente verlichting.

Bij metaalverwerkingsbedrijf Hegge Toelevering in Hamont-Achel halveerde het verbruik en verdubbelde het lichtniveau.

Intellisol richt zich bewust tot klanten die nauwgezet met cijfers en data omgaan om opbrengsten te optimaliseren en levensduur te verlengen. Duurzaamheid wordt zo op een overtuigende manier gekoppeld aan efficiëntiewinsten en kostenbesparing. “In overleg met de klant en afhankelijk van het werk dat moet uitgevoerd worden, wordt de lichtbehoefte op het werkvlak bepaald. We voeren metingen uit van de daglichtinval en proberen daarbij een zo hoog mogelijke energiebesparing te realiseren.” De intelligente verlichting en relighting van Intellisol en T-Square optimaliseren het comfort van de gebruiker, realiseren enorme kostenbesparingen voor de werkgever of eigenaar, en zijn tegelijk duurzaam en ecologisch verantwoord.

Maar voor een toepassing als de intelligente verlichting van Intellisol is de grootste uitdaging nog steeds de bewustwording, vertelt Rik Koch. “We zijn nog steeds een beetje predikant in de sector.” Recent werd die bewustwording door de crisis wel in een stroomversnelling gebracht, merkt Herman Daniëls op. “Verhoogde competitiviteit dwingt bedrijfsleiders om de overheadkosten onder de loep te nemen. Vaak is de energiekost daarin nog de grootste. Het zijn dingen die stilaan beginnen door te dringen. Kleine stapjes zijn niet genoeg. Men moet op lange termijn durven denken.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 15

ANTWERPEN | De Lichttoren

Tekst: Tim Janssens

BRAND-EN ONTROKINGSKLEPPEN VERZEKEREN BRANDBESTENDIGHEID

NIEUW TORENCOMPLEX Begin dit jaar werd de laatste hand gelegd aan de Lichttoren, een imposant, wit volume aan de kop van het Antwerpse Park Spoor Noord. Het gebouw beantwoordt aan alle hedendaagse eisen, en dus ook aan de meest recente normen inzake brandveiligheid. 250 brand- en ontrokingskleppen moeten ervoor zorgen dat een eventuele brand binnen de perken blijft.

In een woontorencomplex als de Lichttoren is brandveiligheid een belangrijk aandachtspunt. (Foto: Immpact)

EYECATCHER Het minste wat je kan zeggen is dat de Lichttoren allure heeft. Met zijn 75 meter torent hij hoog boven de omgeving uit. Hij is dan ook een eyecatcher, niet in het minst door zijn monochroom, wit uiterlijk, uitgesproken gevelritme en uitkragende leefterrassen en loggia's. Het ontwerp is van de hand van voormalig Vlaams Bouwmeester bOb Van Reeth.

Het project is een duidelijke verwijzing naar de Lichttoren in Eindhoven, het voormalig hoofdkwartier van lampengigant Philips dat eveneens onder leiding van bOb Van Reeth en AWG Architecten is omgevormd tot een woon-, werk- en winkelcomplex.

De sokkel (twee bouwlagen) is ingericht met kantoren, de verdiepingen zijn voorbehouden voor 144 appartementen en drie penthouses met één of twee slaapkamers. Een grote troef van het complex is dat het met zijn grote vloeroverspanningen zonder structuurelementen een flexibele indeling toelaat. In de toekomst kunnen heelder verdiepingen dus zonder al te veel problemen hertekend worden.

FOCUS OP BRANDVEILIGHEID Aangezien een eventuele brand in een torencomplex tot een ware catastrofe kan leiden, is er in de Lichttoren enorm veel aandacht besteed aan brandveiligheid. 250 ronde en rechthoekige brandkleppen en ontrokingskleppen moeten een mogelijke vuurhaard in geval van nood onder controle houden.

“In het gebouw zijn heel wat CU-LT-1s-kleppen geplaatst,” vertelt het sales 250 ronde en rechthoekige brand- en ontrokingskleppen moeten een eventuele vuurhaard in de Lichttoren onder controle houden.

16 | INSTALLATIE & BOUW

ANTWERPEN | De Lichttoren

& marketingteam van Rf-Technologies, dat de brand- en ontrokingskleppen leverde. “De plaatsing van deze rechthoekige klep gebeurt droog, zonder gebruik van mortel of afdichtingsmateriaal. De klep wordt rechtstreeks op de muur bevestigd met behulp van gewone VBA-schroeven of nagelankers.”

Brandkleppen worden in compartimentswanden geplaatst waar een ventilatiekanaal doorloopt. De kleppen sluiten bij brand en gaan zo verspreiding naar andere compartimenten tegen.

PERFORMANTE BRANDKLEPPEN De CU-LT-1s-kleppen bieden een brandweerstand van maar liefst twee uur (EI 120 S). Bovendien koppelen ze een hoog energetisch rendement aan een makkelijke, snelle montage. “Dankzij hun zeer dunne klepblad (25 mm) is het contactoppervlak met de lucht kleiner, waardoor het drukverlies tot een minimum wordt beperkt. Onze brandkleppen zijn tevens geoptimaliseerd om de lekkage van lucht maximaal te beperken. Zo voldoen ze standaard aan de norm voor luchtdichtheid EN-1751 in klasse B of C. Met haar luchttechnische kwaliteiten komt de klep tegemoet aan de noden van bouwheren die de prestaties en de afmetingen van hun ventilatiesysteem willen optimaliseren.”

BRANDKLEPPEN ‘TYPE C’ Bij een brand vormen niet de vlammen, maar rook en hete rookgassen de grootste bedreiging voor mensen. Ontroking heeft als doel om in geval van brand rook en warmte af te voeren, zodat er onder de rooklaag een vrije luchtlaag ontstaat. Dit laat de evacuatie van personen toe en het vergemakkelijkt

Met zijn 75 meter torent de Lichttoren hoog boven het nabijgelegen Park Spoor Noord en de rest van de omgeving uit. (Foto: Immpact)

de interventie van brandweer. De evacuatie van warme rook draagt ook bij tot lagere temperaturen in het gebouw en voorkomt een 'flashover'.

Een aantal CU-LT-1s in de Lichttoren werden dan ook toegepast als ‘type Ckleppen’ (volgens de Belgische basisnormen). Deze zorgen voor de ontroking van hoge gebouwen. De klep is normalerwijs gesloten en kan lokaal geopend worden via afstandsbediening om een ruimte rookvrij te maken. “Door zijn laag gewicht en makkelijke montage is de CU-LT-1s een ideale oplossing voor bouwplaatsen waar de toegang tot de klep vanaf een van de kanten van de wand bemoeilijkt wordt (bijvoorbeeld een ontrokingsschacht).” ❚

pLAATsing BuiTen de wAnd

gecerTifieerd

s Efecti 9 -15 36 09-A -0015 4 FR 1 ext E U-LT ) (C -057 44 07-A 011 R 14-0 F E t ) ex 0 6 R (C

rf-TechnOLOgies • Open TO innOvATiOn, cLOsed TO fire Lange Ambachtstraat 40 • B-9860 Oosterzele • T. +32 9 362 31 71 • www.rft.be Ad I&B 03-2014_rv3.indd 2

22/08/2014 9:23:34

INSTALLATIE & BOUW | 17

18 | INSTALLATIE & BOUW

DE PEN

Jan Brouckaert, Managing Director van Eoluz

Geen energiezuinige techniek die zo veelbesproken is als zonnepanelen. In deze editie van onze rubriek ‘De Pen’ overloopt Jan Brouckaert, Managing Director van Eoluz, de evolutie van de PV-technologie in Vlaanderen. Na een vliegende start tussen 2008 en 2012 kende de markt een spectaculaire terugval. Toch is Jan Brouckaert ervan overtuigd dat het PV-verhaal in Vlaanderen nog lang niet uit is.

Gemengde balans, mooie toekomst Ondertussen zijn we bij Eoluz zeven jaar actief bezig met het ontwerpen, installeren en onderhouden van (voornamelijk industriële) fotovoltaïsche installaties. Het zijn turbulente jaren geweest, waarin de regels tijdens het spel meer wel dan niet veranderden. Het begon nochtans allemaal vrij rustig op een zolder in het Antwerpse. Zonnepanelen werden toen geplaatst door mensen die durfden.

Ze werden hierbij aangemoedigd door een subsidiebeleid, dat afgestemd was op de toenmalige relatieve ‘duurte’ van de technologie. Door het succes van fotovoltaïsche installaties in landen zoals Duitsland en Spanje, waar grote PV-parken succesvol werden ontwikkeld, daalden de prijzen snel. De vastgelegde tarieven voor onze groenestroomcertificaten volgden dit tempo echter niet. Dit vormde de perfecte voedingsbodem voor een explosief groeiende markt, gedreven door investeerders.

En dat ging vooruit, goed vooruit zelfs. Tussen 2008 en 2012 werd in Vlaanderen een vermogen van om en bij de 2 GWp geplaatst. Goed voor een topdrieplaats in de lijst van landen met het meeste aantal zonnepanelen per capita.

Dat dit niet kon blijven duren, was zonneklaar. De afbouw van het groenestroomcertificatenverhaal zorgde voor een al even spectaculaire terugval in de twee jaren erna. Het aanvankelijke succesverhaal draaide voor velen uit op een kater. Veel ondernemingen verlieten de sector of veranderden het geweer van schouder. De Vlaamse netbeheerder, aangesteld als opkoper van de certificaten, ziet zich geconfronteerd met de rekening die ze niet eenduidig kan doorrekenen en met de uitdaging om de distributietarieven betaalbaar te houden, ondanks het sterk veranderd gebruikspatroon. < Jan Brouckaert, Managing Director van Eoluz

Daarnaast heeft het aanbod van zonne- en windenergie ertoe bijgedragen dat de marktprijs van de elektriciteit stevig gedaald is. Klassieke producenten beslissen daarop om hun meest flexibele productie-eenheden op te geven omdat het aantal uren dat ze deze centrales kunnen inzetten bij deze prijsevolutie te laag is om de investering te verantwoorden. De krantenkoppen over een dreigend stroomtekort deze winter liegen er niet om.

Kortom: een gemengde balans, zo lijkt.

Of het effectief tot een stroomtekort zal komen, zal mede afhangen van onze capaciteit om te innoveren op domeinen als lokale opslag, het realtime monitoren en het sturen van vraag binnen alle verbruikssegmenten, in combinatie met de creatie van economisch schaalbare en levensvatbare businessmodellen. Lokale, decentrale productie en autoconsumptie maken deze nood aan intelligente toepassingen om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen meer dan urgent. Het professioneel onderhouden, monitoren en wie weet sturen van de bestaande PV-capaciteit kan hierbij zeker een rol spelen.

Blijft de vraag of er in Vlaanderen nog nieuwe installaties zullen bijkomen.

Ik ben overtuigd van wel. Vandaag ligt bij het plaatsen van PV-installaties de nadruk op energie-efficiëntie. Het installeren van een fotovoltaïsche installatie draagt in belangrijke mate bij tot het behalen van het E-peil en is een van de vijf technieken waaruit men kan kiezen om aan de verplichting met betrekking tot hernieuwbare energie in nieuwbouw te voldoen. Daarnaast is het, ook zonder subsidie, een rendabele en bewezen techniek om op een hernieuwbare manier energie te produceren. En daar is iedereen bij gebaat!

Zonnige Groeten Jan Brouckaert

INSTALLATIE & BOUW | 19

GENK | Nieuw sportcentrum

Tekst: Tom Mondelaers

4.550 M² VLOERVERWARMING IN NIEUWE SPORTHAL GENK

Het nieuwe sportcentrum van Genk springt in meerdere opzichten uit de band. Het project, een ontwerp van BEL Architecten en NEY & Partners, combineert een doorgedreven energierecuperatie met een voor sportcentra atypische aandacht voor esthetiek. “Dit is allesbehalve een klassieke sporthal.”

De ontwerpers kozen bewust voor vloerverwarming en willen dat de technieken onzichtbaar blijven.

gewelven waarmee de architecten binnenin een enorm ruimtegevoel creëren. In die esthetische krachttoer schuilt meteen ook de uitdaging van het project. “Normaal zie je in een sporthal allerlei technische elementen, zoals stralingspanelen, luchtkanalen en leidingwerk, maar dat is hier niet het geval. De ontwerpers kozen bewust voor vloerverwarming en willen dat de technieken onzichtbaar blijven,” vertelt Bert Franssen van Peeters en Zonen uit Bree, dat de sanitair en HVAC verzorgt. “Daarom werden alle technieken voor de sportvelden geïntegreerd in vier stalen kolommen: ventilatiekanalen, rookgasafvoeren, elektrische bekabeling, … Nog voor de bouw goed en wel van start ging, werden de kolommen, inclusief al onze technische voorzieningen, voorgemonteerd in het atelier en naar de werf gebracht. Daar moesten we dus in een zeer vroege fase al over nadenken.”

‘Technisch vooruitstrevend sportcomplex met zwembad vereist meer dan 36 kilometer leidingen’

OVERCAPACITEIT BENUTTEN

Het ontwerp van het sportcentrum bestaat uit drie paraboolgewelven waarmee de architecten binnenin een enorm ruimtegevoel creëren.

Naast het bestaande stedelijk sportcentrum bouwt aannemer Cordeel een dubbele hal met een oppervlakte van 4.800 m² en ruimte voor duizend zitplaatsen. Het gebouw heeft een buitenmaat van 80 x 60 meter en is met 18 meter exact even hoog als het dak van het aanpalende zwembad. Centraal bevinden zich de inkomhal, cafetaria, kleedruimtes en berging. Het ontwerp van het sportcentrum bestaat uit drie parabool-

20 | INSTALLATIE & BOUW

Studiebureau Heedfeld, verantwoordelijk voor de technieken, ontwikkelde een concept waarbij het warm water voor de 76 douches van het nieuwe complex grotendeels geleverd wordt door de stookplaats – met warmtekrachtkoppeling – van het huidige zwembad. “Op die manier kunnen we de overcapaciteit benutten,” weet Bert Franssen. “Door de verafgelegen inplanting van de stookplaats in de zwembadhal moesten we wel een grote afstand overbruggen. In totaal hebben we 850 meter ondergrondse nutsleidingen aangelegd, waarvan vierhonderd meter cv-leidingen, waarmee we het sanitair water verwarmen tot 70°C.” Het verwarmen van de nieuwbouw gebeurt met vier gascondensatieketels van 166 kW. “Omdat we werken op zeer lage temperaturen, zal de retourtemperatuur van het verwarmingscircuit rond de 35°C schommelen, zodat de ketels altijd perfect condenseren. In de sporthallen, de cafetaria, de VIP-ruimte en de lobby ligt voor 4.550

In totaal werd er 850 meter ondergrondse nutsleidingen aangelegd, waarvan vierhonderd meter cv-leidingen.

GENK | Nieuw sportcentrum

m² aan vloerverwarming, wat neerkomt 36 kilometer leidingen. In de kleedkamers en burelen werken we met overgedimensioneerde radiatoren en dynamische ventiloconvectoren.”

DOORGEDREVEN WARMTERECUPERATIE Een opvallend energetische ingreep is ook de warmterecuperatie van douchewater. “Het is de

eerste keer dat we een dergelijk systeem installeren,” aldus Franssen. “Het water van de douches wordt via klokputjes verzameld en naar een warmtewisselaar geleid als voorverwarming van het koude water.

Om de warmte zolang mogelijk vast te houden, zorgen we voor goed geïsoleerde afvoerbuizen.

Overal zie je dat de aandacht voor energie toe-

neemt, maar wat we hier in Genk doen, gaat wel echt ver.”

Ook de warmte van de binnenlucht wordt zo goed mogelijk gerecupereerd. “In totaal zijn er vijf luchtgroepen voorzien. Voor de sportzalen en de kleedkamers werken we met een debiet van 40.000 m³ per uur, waarvan we met behulp van een losstaand warmtewiel de warmte van 21.000 m³ lucht per uur kunnen recupereren. De oplevering van het project is gepland voor het voorjaar van 2015. ❚

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever stad Genk Ontwerper BEL Architecten (Borgerhout)

en NEY & Partners (Brussel)

Studiebureaus Daidalos Peutz (bouwfysica,

Alle technieken voor de sportvelden werden geïntegreerd in vier stalen kolommen: ventilatiekanalen, rookgasafvoeren, elektrische bekabeling, … Deze werden voorgemonteerd in het atelier.

Centrale Verwarming Sanitair • Airconditioning

PEETERS & ZONEN

N.V.

Industrieterrein Kanaal Noord 1423 3960 BREE 089/46.13.24 Fax 089/47.35.26 E-mail: info@peeterscv.be

Aannemer Sanitair en HVAC

energieconcept en akoestiek; Leuven) en Heedfeld (technieken; Riemst) Cordeel (Hoeselt) Peeters en Zonen (Bree)

VERWARMING SANITAIR AIRCONDITIONING LUCHTBEHANDELING ZONNEPANELEN WARMTEPOMPEN

Als toonaangevend installatiebedrijf zijn wij de ideale partner voor uw nieuwbouw- en renovatieprojecten.

Wij beschikken over ruime ervaring zowel in industrie- als woningbouw en openbare werken.

Wij zetten hoog in op het gebruik van kwaliteitsvolle materialen en energiezuinige technieken.

Opgericht in 1945, mogen wij terugkijken op een uiterst succesvol verleden met continue groei binnen alle marktsegmenten. Uiteraard is onze blik steeds gericht op de toekomst waarbij continue de focus ligt op de behoeftes van onze cliënten.

Industrieterrein Kanaal Noord 1423 | 3960 Bree | telefoon 089/461324 | info@peeterscv.be

WWW.PEETERSCV.BE

14870219_Peeters & Zonen.indd 1

INSTALLATIE & BOUW | 21 23-04-14 12:28

• Electro technische installaties in industriële, openbare en tertiaire gebouwen • HS installatie • Erkend bordenbouwer Schneider • Glasvezel- en databekabeling • Brand-, inbraak- en camerabeveiliging

El Systems nv • Senator A. Jeurissenlaan 1032 • B-3520 Zonhoven t. +32 (0)11 81 92 92 • f. +32 (0)11 81 92 93 • info@elsystems.be • www.elsystems.be

BRUSSEL | Vernieuwd filiaal Lidl

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Roycon Installaties

NATUURLIJKE ENERGIEDRAGERS VOOR LIDL IN ELSENE In de Graystraat in Elsene (Brussel) opende Lidl afgelopen voorjaar een vernieuwd filiaal van Lidl haar deuren. De vernieuwde ‘ECO2logische Winkel’ zit boordevol geavanceerde, energiezuinige technieken, waaronder een complete werktuigbouwkundige HVAC-koel/vriesinstallatie, die enkel voorzien is van natuurlijke koudemiddelen.

Roycon Installaties BVBA, expert op het gebied van gebruik van restwarmte voor klimaatinstallaties en koel/vriesinstallatiespecialist Carrier Refrigeration Benelux B.V. hebben voor dit pro-

‘Koel/vriesinstallatie met natuurlijke koudemiddel resulteert in lagere CO2-footprint en reductie van de kosten’

ject hun krachten gebundeld. “De koel/vriesinstallatie is volledig voorzien van het natuurlijke koudemiddel CO2,” vertelt Björn van Etten, algemeen directeur van Roycon Installaties BVBA. “Dit resulteert gedurende de volledige levenscyclus van het gebouw in een lagere CO2-footprint. Door de combinatie van lagere verbruikskosten en lagere onderhoudskosten vallen ook de exploitatiekosten lager uit.”

GEEN SYNTHETISCHE KOUDEMIDDELEN Van Etten vertelt dat in veel sectoren, waaronder in de foodsector, nog koeltechnische installaties met synthetische koudemiddelen

worden toegepast. “Omdat deze koudemiddelen de kwaliteit van bodem, water en lucht aantasten, worden ze steeds actiever bestreden.

De Europese Commissie heeft onlangs een wet aangenomen om synthetische koudemiddelen versneld uit te faseren. Op termijn zal er zelfs een verbod komen.”

Koel/vriesinstallaties hebben volgens hem een gemiddeld lekpercentage van zes, zeven procent van de inhoud van de koudedrager. “Het verlies van een kilogram R134A staat gelijk aan een GWP van 1430 kilogram CO2-uitstoot die ieder jaar aan de omgeving wordt afgegeven, en een kilogram R507A aan 3985 kilogram CO2-uitstoot.” ›

Een betonkernactiveringssysteem zorgt voor de verwarming van het Lidlfiliaal in Elsene.

INSTALLATIE & BOUW | 23

BRUSSEL | Vernieuwd filiaal Lidl

De warmte die vrijkomt uit de koelinstallatie wordt in de vloer gestopt door middel van betonkernactivering.

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever LIDL Belgium GmbH & Co.KG. Ontwerper Montois Partners (Elsene) Studiebureau technieken Roycon Installaties (Maarheze, Nederland) en Carrier Refrigeration Benelux B.V. (Culemborg, Nederland) start werken mei 2013 einde werken februari 2014

BETONKERNACTIVERING De warmte die vrijkomt uit de koelinstallatie wordt normaal gesproken via een luchtgekoelde condensor afgegeven aan de buitenlucht. “In dit project wordt de warmte in de vloer gestopt door middel van betonkernactivering,” vertelt Frank Janssen, accountmanager Food Retail bij Carrier Refrigeration Benelux B.V. “Voor een optimaal resultaat hebben we de vloerverwarming in de constructie opgedeeld in verschillende zones. Bij de kassa wordt de vloer het meest verwarmd, tot ongeveer 24˚C, omdat de caissières hier de hele dag stilzitten. In de winkel en het magazijn is de temperatuur wat lager ingesteld.”

Doordat de temperatuur van de vloer constant wordt gehouden, is het verwarmingsvermogen laag, vertelt hij. En doordat het pand goed geïsoleerd is, is er slechts beperkte capaciteit nodig om het klimaat te beheersen. “Door de uniforme binnentemperaturen, ook in de zomersituatie, wordt het elektrisch verbruik van de koel/ vriesinstallatie bovendien beperkt. Maar de betonkernactivering heeft ook een praktisch voordeel. De leidingen liggen dertig centimeter onder de tegelvloer, waardoor palen, schappen en dergelijke op de vloer kunnen worden vastgeboord zonder dat je de vloerverwarming beschadigt.”

MONITORING Buiten het Lidlfiliaal is een ECO2Packcentrale geplaatst, waarin onder andere alle koeltechniek, pompen, buffervaten, verwarming en de meet- en regeltechniek geïntegreerd is. “De installatie wordt continu door ons gemonitord,” vertelt Van Etten. “Niet alleen het energieverbruik, maar ook de temperatuur van de vloeren en de koel- en vriescellen en het elektrisch verbruik van alle compressoren en de ventilatie worden door ons in kaart gebracht. De gegevens worden gebruikt om vooraf afgesproken waardes van parameters te kunnen volgen, om de energieperformance te kunnen volgen en borgen en om proactief storingen te kunnen oplossen, zonder interventie van de eindgebruiker. De eindgebruiker wordt hierin volledig door ons ontzorgd.” ❚ De koel/vriesinstallatie is volledig voorzien van het natuurlijke koudemiddel CO2. > Dit resulteert in een lagere CO2-footprint.

INSTALLATIE & BOUW | 25

3D-MODELLEREN | Stabicad

Artex modelleerde in Stabicad onder meer het nieuwe ventilatiesysteem van Sporthal De Witte Molen in Sint-Niklaas.

SCAN WITH

Little BIM in een ingenieursbureau

‘VOORDELEN OPTIMAAL BENUTTEN DOOR GEÏNTEGREERD TE WERKEN’ Het op elkaar afstemmen van de verschillende disciplines in de bouwsector wordt meer en meer een noodzaak. Met de komst van strengere regelgevingen en wetten op het vlak van energie en veiligheid worden de verschillende bouwpartners enigszins ‘verplicht’ om meer en beter samen te werken. De weg naar BIM is ingeslagen…

Ingenieursbureau Artex kent als multidisciplinair team al langer de pluspunten van een geïntegreerde samenwerking. ”De vraag naar het uittekenen van technieken explodeert,” vertelt Pol van Acoleyen, tekenaar-ingenieur bij Artex. “ Zeker nu, met de opkomst van energieneutrale en energiearme gebouwen, merken we een stijgende vraag.

Het uittekenen van technieken zit daarom vanaf nu standaard mee in ons dienstenpakket; naast EPB (Energieprestatie en Binnenklimaat) en stabiliteit. We doen dit zowel in het kader van totaalopdrachten, waar we zelf ook de architectuur uitwerken, als voor externe bureaus. Soms werken we

26 | INSTALLATIE & BOUW

Pol Van Acoleyen en Dries Molemans. Via Stabicad genereer je met één druk op de knop enkele aanzichten waar je als studiebureau meteen mee aan de slag kan, zonder kans op misverstanden.

3D-MODELLEREN | Stabicad

Bij Artex ontwerpen nu twee ingenieurs met Stabicad for AutoCAD.

uitsluitend de technieken uit, maar dit is minder interessant naar communicatie toe. Je mist hier een heel aantal voordelen aan integratie. Het is net door de disciplines op elkaar af te stemmen dat je de voordelen gaat plukken. Bij de combinatie van stabiliteit en technieken bijvoorbeeld, zijn alle doorboringen en conflicten met balken al uitgeklaard voordat de plannen het bureau verlaten.

Dit sluit tijdverlies door (onnodige) vergaderingen alvast uit. Ook de communicatie tussen techniek en EPB kan best van in het begin afgestemd worden om onnodige kosten te vermijden.”

CONTROLE EN TIJDSBESPARING Bij Artex ontwerpen nu twee ingenieurs met Stabicad for AutoCAD. Pol: “In het begin hebben we het modelleerwerk voor de technieken uitbesteed, maar we merkten al snel dat het efficiënter is om dit zelf te doen. Stabicad is hiervoor een erg gebruiksvriendelijke ontwerpsoftware. Eens je de kneepjes van het tekenen, ontwerpen en berekenen onder de knie hebt, kan je heel snel zelf je plannen en modellen maken. Bovendien zitten we zo alvast met één tussenpersoon minder en houden we meer controle over de tekening en het ontwerp.”

Momenteel werkt Artex in opdracht van Stad Brussel een plan uit voor de Sporthal van Schaarbeek. Het idee is om op het bestaand atelier van een school een kleine sporthal plus polyvalente ruimte te bouwen. “Het voorontwerp – met integraal visueel model – heb ik uitgetekend op nog geen vijf uur tijd,” vertelt Pol van Acoleyen.

“We hebben gekozen voor een minimalistische oplossing met één primaire pulsiecentrale. De integratie van rekenen en tekenen binnen Stabicad maakt het erg aangenaam om zulke projecten uit te werken. Ook het oplossen van knooppunten gebeurt met Stabicad erg snel. Dankzij de nieuwe versies komen bovendien regelmatig nieuwe hulpstukken en features beschikbaar, waardoor het tekenen en ontwerpen alsmaar sneller kan.

Alles wordt manipuleerbaar, waardoor de zaken die we in de praktijk willen zien ook echt uitgetekend kunnen worden.”

EERSTE STAP RICHTING (LITTLE) BIM Een ander project van Artex is Sporthal De Witte Molen, het grootste en oudste indoorsportcentrum van de stad Sint-Niklaas. De sporthal, die bestaat uit drie volumes (grote sporthal, kleine sporthal en turnhal), was toe aan een ingrijpen-

de renovatie, onder meer door een legionellaprobleem. Artex werd ingeschakeld om het sanitair en de ventilatie volledig onder handen te nemen.

“Het moeilijkste punt bij dit project zit evenwel niet in het sanitaire gedeelte – dat was met de rekenkracht van Stabicad zelfs erg eenvoudig, maar bij de twee grote hoofdverdeelkanalen voor ventilatielucht in de turnzaal. Deze bevatten aftakkingen die tot de andere kant van de zaal reiken, om zo voldoende evenwichtig lucht in te blazen in de ruimte. Dankzij de knooppuntoplosser van Stabicad hebben we dit eenvoudig opgelost en gemodelleerd.

We kunnen aan de mensen op de werf ook heel duidelijk laten zien hoe alles geplaatst moest worden. Met een druk op de knop genereren we namelijk enkele aanzichten waar men mee aan de slag kan, zonder kans op misverstanden. Zulke zaken zijn in 2D haast onmogelijk om uit te tekenen, en de kans op fouten is daarbij enorm groot. In die zin zijn we als ingenieursbedrijf volop bezig om het ontwerp en de realisatie alvast zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen. En zo doen ook wij al een eerste stap richting (Little) BIM.” ❚ SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 27

Designed by Stabicad Een goede installatie start bij een ontwerpproces met de juiste tools. Onze software bewijst zich in de praktijk. Zo ook hier: principeschema, 3D-design, berekening, werktekening en materiaalrapportage. Stabicad helpt u op het platform van uw keuze: Revit en CAD. In combinatie met de graďŹ sche artikelinformatie van MEPcontent staat Stabicad aan de basis van veel aansprekende projecten. Uw projecten.

Ontdek het op www.stabiplan.be/designed

Leading in MEP design

Gold Partner

Journaal Nieuwe fluisterstille wandmodellen met wifibediening Samsung blijft innoveren op het vlak van klimaatbeheersing. Na de introductie van de Global Duct is het nu de beurt aan de nieuwe, uiterst energieefficiĂŤnte wandmodellen A3050-AR5000 en A3050-AR7000. Deze modellen zijn verkrijgbaar in single en multisplit.

De nieuwe units kenmerken zich door hun unieke ontwerp en bediening via wifi. Door het driehoekige ontwerp werd het mogelijk om de ventilatorrol in diameter te vergroten. Met lage toerentallen is het eenvoudig om veel energie de lucht in te krijgen. Dit resulteert in een vrijwel horizontale worp van wel 12 meter, waarbij het geluidsniveau zeer laag blijft. De wifistandaard zorgt ervoor dat de unit zowel lokaal als vanop afstand (bijvoorbeeld vanuit de auto naar huis) te bedienen is. Het AR7000-model is standaard voorzien van een MPI Micro Plasma Ioniser, die zorgt voor extra frisse en schone lucht. Daarnaast is de filter van het binnendeel zeer eenvoudig afneem- en reinigbaar.

Het AR5000-model heeft een speelse waveafwerking in het paneel, de AR7000 is afgewerkt met een chique transparante, glaslijkende toplaag. Bij dit model is het mogelijk om zowel de verticale als de horizontale luchtstroom in te stellen met de infraroodafstandsbediening. Beide units zijn zeer eenvoudig te monteren doordat de kap aan de onderzijde te verwijderen is en koeltechnische aansluitingen gemaakt kunnen worden terwijl de unit tegen de muur is gemonteerd. Alle modellen een uiterst stille buitenunit en zijn in de meeste gevallen Vandaele 13-12-2011 11:59 Pagina 1 voorzien van een Samsung twin rol BLDC smart inverter-compressor.

Wat te doen bij elektriciteitsuitval ?

UW PARTNER VOOR NOODSTROOMAGGREGATEN !

Vandaele Machinery NV STATIONSSTRAAT 128 B-8780 OOSTROZEBEKE T +32 (0) 56/ 67 40 11 F +32 (0) 56/ 66 30 50 stefaan@vandaele-machinery.be

www.vandaele-machinery.be INSTALLATIE & BOUW | 29

Heeft uw klant geen aardgas?

Propaangas van Antargaz vormt de oplossing!

De ondergrondse tank van Antargaz is bijna onz ichtbaar

Op Antargaz kunt u rekenen!

targaz Word An p partner o /nl/ z a targ .be www.an urs installate

Onze bovengrondse tank is in een mum van een tijd geï nstalleerd

Laat uw klanten genieten van alle comfort van gas dankzij propaangas

Is de woning van uw klant niet aangesloten op het aardgasnetwerk en wilt hij toch profiteren van alle voordelen van gas?

Propaangas in een tank, boven of onder de grond, biedt hem exact hetzelfde comfort als aardgas: centrale verwarming, sanitair,… Bovendien is propaangas de juiste keuze voor het milieu én voordelig dankzij de evolutie van de energieprijzen.

Meer info over propaangas van Antargaz? Bezoek ons op www.antargaz.be, mail ons op installateur.service@antargaz.com of bel ons op 02 246 00 65

Als de spanning stijgt...

Een nieuwe look en nog meer vermogen voor overspanningsafleiders V50 en V20.

•

Nieuw soft-release contact en trilvast kliksysteem voor een zekere montage onder de zwaarste mechanische belasting

•

Handige (de-)montage in het bodemdeel door ergonomische greepvlakken

•

Halogeenvrije en UL-gekeurde kunststof- materialen

•

Hoge herkenningswaarde

•

Bliksemstroomafleidvermogen voor gebouwen tot beveiligngsklasse III

•

Beschikbaar in 1- tot 4-polige uitvoering met steekbare modules, inclusief functie-indicatie THINK CONNECTED.

OBO BETTERMANN nv · Bist 14 · B-2630 Aartselaar T 0 3 870 74 00 · F 0 3 887 40 00 · info@obo.be · www.obo.be

Journaal Domotica op maat van senioren

Nieuwe warmwaterboilers met hoogrendementsisolatie

Behoeften op vlak van wooncomfort zijn anders voor dertigers dan voor de generatie zestigplussers. Het is dus niet meer dan logisch dat ook domoticasystemen aan die wijzigende vereisten worden aangepast. BTicino heeft dat goed begrepen en komt met een bijzonder gebruiksvriendelijk en functioneel ‘Design for All’-systeem. Het systeem gaat uit van drie pijlers: comfort, veiligheid en energie. De dagelijkse realiteit bewijst het: een aantal handelingen in en om het huis worden moeilijker uit te voeren naarmate de leeftijd van de bewoners vordert. “Dankzij onze domotica hoeft dat niet onoverkomelijk te zijn,” luidt het bij BTicino. “Het optrekken van de rolluiken staat voortaan bijvoorbeeld geprogrammeerd in het systeem. Met de gebruiksvriendelijke afstandsbediening kost de bediening van een aantal functies in huis geen enkele moeite.

Hetzelfde geldt trouwens voor het gebruik van een videofoon, wat ons ook naadloos bij het aspect veiligheid brengt.” Met het oog op veiligheid is de installatie van een domoticasysteem met geïntegreerde alarmfunctie een uitstekende oplossing.

Het gaat hierbij niet enkel om beveiliging tegen ongenodigde gasten, maar ook om gasdetectie en overstromingsbeveiliging. Bij lekken genereert het systeem een technisch alarm en wordt de toevoer afgesloten. Ook wie gaat overwinteren naar het warme buitenland hoeft zich niet ongerust te maken. Het domoticasysteem simuleert dat bewoners thuis zijn door het sturen van verlichting en rolluiken. Via een speciale webpagina kan je alles bovendien vanop afstand controleren. “Ook senioren die op hun energiekosten willen besparen, halen al snel voordeel uit domotica.

Dankzij het BTicino-systeem wordt onder meer in zone verwarmen een fluitje van een cent. In de ‘Zorgwoning van de Toekomst’ in Heusden-Zolder is ons domoticasysteem geïntegreerd. Geïnteresseerden kunnen het daar gaan bekijken en testen.”

Vaillant presenteert zeven nieuwe warmwaterboilers: één wandhangende boiler en zes staande. Daarvan zijn er drie afgewerkt met gepatenteerde hoogrendementsisolatie. Deze bestaat uit een nieuwe generatie isolatiemateriaal dat, hoewel het erg dun is, toch zorgt voor een hoge thermische isolatie.

Volgens Vaillant isoleert deze nieuwe techniek ongeveer tien keer beter dan andere isolatietechnieken. Voorts bevatten de nieuwe hoogrendementsboilers (UniSTOR VIH R HA) geen warmtebruggen meer en zijn ze uitgerust met een elektrische anode, die het risico op corrosie moet verminderen en de levensduur moet verlengen. Er zijn ook nieuwe afvoerbuizen voor koud water met een straalbreker toegevoegd, wat een hoger warmwaterdebiet moet opleveren.

Ook de vervangers van de huidige boilers (UniSTOR VIH R B) zijn uitgerust met een aantal verbeteringen, zoals een magnesiumanode. Die moet net als bij de hoogrendementsboilers zorgen voor een verlenging van de levensduur.

Ook deze boilers hebben nieuwe afvoerbuizen gekregen voor het primaire koude water gekregen. Daarnaast presenteert Vaillant ook nog een nieuwe wandhangende boiler (UniSTOR VIH Q 75 B). Deze is kleiner dan de andere uit het gamma en is dus geschikt voor mensen die ruimte willen besparen.

Hij is ook voorzien van een magnesiumanode en een verbetering in de isolatie.

HEAVY AV PIPE AVY SMALL PIPE

AHU

Rooftop Building Services Support Systems & accessories DUCT

STEP OVER

Simply a better way

SMALL PIPES

A/C A/C Linum Europe levert een breed scala aan efficiënte montagesystemen voor buitenunits, PACKAGED PLANT ROOM P groepen en technische installaties.

Tot ons ruime aanbod behoren alle producten van PUMP HOUSING A A/C A/C Big Foot Systems: light- en heavy duty frames, trillingsmatten, universele H-framesets, montagesteunen en step-overs. Als officieel Benelux distributeur staan wij garant voor belangrijke voorraden en een supersnelleEXTRACT service bij maatwerk & projectberekeningen.

FAN Meer info op www.linum.eu of neem contact met ons op.

NEDERLAND Glasblazerstraat 4 2984 BL Ridderkerk T: 0180 46 35 88 E: info-nl@linum.eu

14.012 Pub BFS Installatie en bouw 2014.indd 1

DUITSLAND S Rottweg 44 48683 Ahaus T: 02561 449 1984 E: info-de@linum.eu

O

L

A

CABLE ABLE TRA TRAY

VRF

VRF

AC A/

R

14.012I&B

BELGIË Vijverhoek 53 8520 Kuurne T: 056 35 92 94 E: info@linum.eu

A/C

INSTALLATIE & BOUW | 31

2/26/2014 3:07:24 PM

ROESELARE | Hotel Mercure

Hotel Mercure Roeselare is uitgerust met een gesofisticeerde, performante en zuinige HVAC-installatie.

Tekst: Desiree Pennings

‘INTELLIGENTE LUCHTGROEPEN ZORGEN VOOR EEN JUIST BINNENKLIMAAT’

HOTEL MERCURE ROESELARE BIEDT GASTEN COMFORT Hotel Mercure Roeselare opende haar deuren op 1 september 2014. Het viersterrenhotel belooft haar gasten een gegarandeerde kwaliteit met 87 kamers met strak design, een lounge, bar, restaurant, fitnessruimte en vergaderzalen. Ook de installatie van de luchtgroepen in de kamers, het restaurant, de lobby, het auditorium en de vergaderzalen, de afzuiggroepen voor de dampkappen en de bijhorende compensatiegroepen voor de keuken zijn tip-top in orde. Zo kunnen de gasten tijdens hun verblijf gegarandeerd genieten van een gezond binnenklimaat.

De luchtgroepen van Swegon staan bekend om hun hoge kwaliteit, het installatiegemak, een laag geluidsniveau en een verregaande geïntegreerde regeling. Dit zijn enkele redenen waarom de Swegon GOLD ERX-luchtgroepen werden gekozen voor dit project. De installateur hoeft de luchtgroepen niet meer te voorzien van frequentiesturing van de motoren, bekabeling of temperatuursondes. De plug-and-play luchtgroepen worden kant en klaar aangeleverd. Doordat alles aangestuurd wordt door de luchtgroep en er geen dure en complexe bijkomende regeling binnen het gebouw nodig is, wordt ook de gebouweigenaar ontlast. De regelaar van de luchtgroep kan eenvoudig gekoppeld worden aan een gebouwbeheersysteem.

32 | INSTALLATIE & BOUW

PLUG-AND-PLAY De luchtgroepen zijn bijkomend voorzien van koel- en verwarmingsbatterijen.

Op deze manier wordt de ventilatielucht thermisch neutraal het gebouw binnengebracht, wat bijdraagt tot een energiezuinige koeling en verwarming.

Om het energieverbruik van de luchtgroepen verder te beperken, zijn een aantal luchtgroepen voorzien van een geïntegreerde mengsectie en luchtkwaliteitsregeling. Het CO2-gehalte van de lucht wordt gemeten in het retourkanaal, zodat het ventilatievoud direct aangepast kan worden aan de bezetting van de ruimte.

ROESELARE | Hotel Mercure

De warmtepomp en koelmachine in Hotel Mercure Roeselare worden communicatief aan de luchtgroepen gelinkt door middel van een bus. De temperatuursetpunten van de koeling en de verwarming worden continu aangepast aan de vraag.

In dit project heeft Swegon ook een lucht-waterkoelmachine en een luchtwaterwarmtepomp met frequentiegestuurde compressoren geleverd.“De Swegonkoelmachines en -warmtepompen zijn plug-and-play met onze luchtgroepen,” vertelt Edward Viville, Sales Manager Swegon Benelux. “De warmtepomp en koelmachine worden communicatief aan de luchtgroepen gelinkt door middel van een bus. Omwille van de energiezuinigheid van het complete systeem worden de temperatuursetpunten van de koeling en de verwarming continu aangepast aan de vraag. Ook in het geval van mogelijke storingen worden deze gegevens doorgestuurd naar de centrale regelaar van de luchtgroepen. Dit is een unieke regeling die enkel Swegon momenteel kan aanbieden.”

EXTRA UITDAGING Een belangrijke eis in dit project was dat de luchtgroepen, koelmachine en warmtepomp zeer energiezuinig moesten zijn. Het verbruik van de ventilatoren mocht maximaal SFP klasse 2 zijn en het rendement van de warmtewisselaar van de luchtgroep was uiteraard ook een erg belangrijke factor. Swegon heeft ervoor geopteerd om gebruik te maken van een recuperatiesysteem door middel van een hygroscopisch warmtewiel.

Naast een continu temperatuursrendement van meer dan 80%, zowel in warmteterugwinning als in koudeterugwinning, heeft een hygroscopisch behandeld warmtewiel de eigenschap om meer dan 75% van het vochtgehalte in de lucht te recupereren. Vooral in de winter is dit een erg belangrijke eigenschap, omdat het absolute vochtgehalte in de lucht dan erg laag kan zijn, waardoor er een ongezond droog binnenklimaat kan ontstaan. Met een hygroscopisch warmtewiel wordt dit probleem voor een groot deel geneutraliseerd.

AKOESTIEK Naast het energieverbruik van de ventilatoren en het voelbare en latente rendement van de recuperator moest er eveneens rekening gehouden worden met de akoestiek. “De Swegon GOLD-luchtgroepen worden geroemd om hun uiterst laag geluidsniveau. Bovendien zijn de Swegon GOLD ERX-luchtgroepen zeer compact, waardoor alles netjes weggewerkt kan worden in de vaak kleine technische ruimtes. Ook hier was de ruimte op kelderniveau beperkt en was het studiebureau op zoek naar compacte maar toch performante luchtbehandelingsgroepen”, zegt Viville. Het tijdsbestek waarin deze installatie klaar moest zijn, was eveneens een uitdaging van formaat.

“Het installatiebedrijf heeft ook daarom zijn vertrouwen gesteld in een samenwerking met Swegon. Zij konden zich focussen op het plaatsen van de luchtgroepen, het kanaalwerk, de hydraulische aansluiting en het elektrisch aansluiten op het HVAC-bord. Het opstarten en inregelen van de twaalf luchtgroepen werd door onze technicus op één dag volledig afgerond. Bij deze een dikke pluim voor het installatiebedrijf én onze technische dienst,” glundert Viville. ❚

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever Accent Offices nv - De Steenoven - Mercure Aannemer Alheembouw (Roeselare) start werken maart 2012 einde werken januari 2014

INSTALLATIE & BOUW | 33

HVAC | Systeemdenken

De productielocatie van Caleffi in Italië.

‘NIET PRATEN OVER ÉÉN PRODUCT, MAAR TOTAALOPLOSSINGEN AANBIEDEN’

DENKEN IN SYSTEMEN Fabrikanten van componenten, installaties en systemen dienen zich terdege bewust te zijn van de 20/20/20-doelstellingen en de Ecolabelling. “Onze bedrijfsvoering verschuift steeds meer van een fabrikant van componenten naar een fabrikant van totaaloplossingen, waarbij we een bepaald rendement van een installatie garanderen. We denken tegenwoordig dan ook veel meer in systemen richting de installateurs,” zegt Mauro Manfredi van Caleffi.

Als fabrikant van componenten en systemen voor verwarming, watertechnologie, regelsystemen en hernieuwbare energie bedient Caleffi wereldwijd meer dan zeventig landen vanuit zestien filialen.

"Onze productielocatie bevindt zich in het noorden van Italië, waar ook het R&D-center gelegen is. Daar worden de nieuwste producten ontwikkeld." Volgens Mauro Manfredi is de tendens dat er voornamelijk in de OEM-markt steeds meer kunststofcomponenten (hoogwaardige polyme-

ren) worden toegepast vanwege de gunstige prijskwaliteitsverhoudingen. “Verdelers en vuilafscheidingen kunnen tegenwoordig prima in kunststof worden uitgevoerd. En dat gebeurt ook op grote schaal. Kunststof heeft wel druk- en temperatuurbeperkingen.”

ADVISERENDE ROL Caleffi gaat er prat op zeer nauw betrokken te zijn bij de nieuwe normeringen die opgelegd zijn door de Europese Unie en biedt voor ieder land specifieke oplossingen in de vorm van producten en systemen. Op een steenworp afstand van de Belgische grens bedient Caleffi de Benelux, de Baltische Staten, Denemarken en Finland vanuit het filiaal in Weert. Caleffi is niet enkel leverancier, maar kan ook een adviserende rol spelen. “In plaats van te praten over één product bieden we totaaloplossingen aan,” vertelt Patrick Hagen van Caleffi. “Dat alles vanuit de filosofie dat een installatie zo optimaal mogelijk moet functioneren.”

WEBINARS

Om ook installateurs op de hoogte te brengen van alle ins en outs organiseert Caleffi jaarlijks diverse opleidingen in de Caleffi Academy, specifiek gericht op de Belgische of Nederlandse markt.

34 | INSTALLATIE & BOUW

Om ook installateurs op de hoogte te brengen van alle ins en outs organiseert Caleffi jaarlijks diverse opleidingen in de Caleffi Academy, specifiek gericht op de Belgische of Nederlandse markt.

“Een 'neutrale' expert behandelt een actueel onderwerp als gastspreker, en dat thema gaan we vervolgens verder uitdiepen in een interactief pro-

“In plaats van te praten over één product bieden we totaaloplossingen aan,” aldus Patrick Hagen van Caleffi.

“Dat alles vanuit de filosofie dat een installatie zo optimaal mogelijk moet functioneren.”

gramma. Daarnaast organiseren we ook webinars, online seminars met real-life chatfunctie. Het is onze bedoeling om via deze opleidingen kennis aan te bieden aan de HVAC-markt en installaties zo uiteindelijk optimaal te laten functioneren.

En om dat ook aan de markt te kunnen tonen, kunnen installateurs mooie installaties tonen en delen op het 'Caleffi Excellence'-platform. Op die manier kunnen installateurs, studiebureaus of systeembouwers andere partijen weer op ideeën brengen. Het werkt inspirerend,” besluit Mauro Manfredi. ❚

UPS-TECHNOLOGIE

| Trinergy Cube

Tekst: Tim Janssens

TRINERGY CUBE:

NIEUWE GENERATIE UPS VOOR DATACENTERS Het belang van UPS-systemen is niet te onderschatten. Zeker in datacenters, waar een stabiele, continue stroomvoorziening van het allergrootste belang is, is een performante UPS onontbeerlijk. Met de Trinergy Cube werd onlangs een nieuwe generatie statische UPS geïntroduceerd die specifiek is afgestemd op de wensen en behoeften van bedrijven met zakelijke datacenters.

ENORME CAPACITEITEN De Trinergy Cube is een ontwikkeling van Emerson Network Power, dat zicht toespitst op de ontwikkeling van hoogrendementsoplossingen voor datacenters en colocatiefaciliteiten. Vijf jaar na de lancering van de eerste Trinergyoplossing heeft Emerson Network Power nu een opvolger klaar.

Met zijn nieuwe goudhaantje richt het zich specifiek op de hoge eisen die bedrijven tegenwoordig stellen op het vlak van datavoorziening. “De Trinergy Cube is een nieuwe, innovatieve UPS die nog krachtiger is en klanten de beschikbaarheid, capaciteit en hoge efficiëntie biedt waar ze om vragen,” vertelt Giovanni Zanei, directeur productmarketing Power Systems bij Emerson Network Power Europa, Midden-Oosten en Afrika. “Dankzij krachtige UPS-cores met hoge vermogensdichtheid, geoptimaliseerde efficiëntie in deellast en hot-scalablity is de Trinergy Cube zeer flexibel. Hij kan in een enkele statische UPS een vermogen tot wel 3 MW bereiken. Hiermee zijn capaciteiten te halen die eerder alleen met dynamische UPS-oplossingen mogelijk waren. Door de hoge

‘Hypermodern UPS-systeem koppelt hoog rendement aan enorme flexibiliteit’ vermogensdichtheid van een enkele unit kunnen datacentermanagers de beschikbare ruimte optimaal benutten, eventueel ruimtegebrek en de almaar stijgende vastgoedkosten het hoofd bieden en de total cost of ownership optimaliseren. De Trinergy Cube is bovendien flexibel en in een parallel systeem hot-scalable tot maar liefst 20 MW. Het systeem heeft een gemiddelde efficiëntie van 98,5 procent en een maximale efficiëntie van 99,5 procent.”

FEILLOZE WERKING GEGARANDEERD De Trinergy Cube kan geconfigureerd worden in een L-vorm of een ‘rug aan rug’-opstelling, waar-

Dankzij krachtige UPS-cores met hoge vermogensdichtheid, geoptimaliseerde efficiëntie in deellast en hot-scalablity is de Trinergy Cube zeer flexibel.

door hij perfect past in het gros van de technische ruimtes.

Met het oog op diagnoses en preventieve bewaking vanop afstand is het systeem uitgerust met diagnostische functies via de LIFE-service van Emerson Network Power. “Vanuit gespecialiseerde LIFE-servicecenters meten en analyseren onze experts de apparaatgegevens,” licht Giovanni Zanei toe. “Daarmee zijn proactief onderhoud, optimale beschikbaarheid en een feilloze werking van het kritieke stroombeveiligingssysteem gegarandeerd.

De ontwikkeling van de Trinergy Cube luidt een nieuwe generatie UPS-technologieën in. De Trinergy Cube bouwt voort op het eerste Trinergyproduct, wat leidt tot een aanzienlijke verlaging van de operationele kosten. Ons R&D-team werkte nauw samen met klanten om hun huidige en toekomstige wensen en uitdagingen in kaart te brengen. Het systeem biedt datacentermanagers en bedrijven optimale zekerheid in de vorm van gegarandeerde beschikbaarheid en buitengewone efficiëntie.” ❚

De Trinergy Cube kan in een enkele statische UPS een vermogen tot wel 3 MW bereiken. Hiermee zijn capaciteiten te halen die eerder alleen met dynamische UPS-oplossingen mogelijk waren.

INSTALLATIE & BOUW | 35

GENT | VAC

Tekst: Tim Janssens | Beeld: jumppicture

KWALITATIEVE WATERONTHARDING VOOR

VAC-KOELTORENS

Het Sint-Pietersstation in Gent wordt sinds kort geflankeerd door het VAC, een opvallend complex met een markante, negentig meter hoge toren. Het VAC heet een vooruitstrevend gebouw te zijn en is dan ook uitgerust met een heel aantal moderne technische installaties. Een uitstekend voorbeeld hiervan is de installatie die het water van de koeltorens onthardt en die zo voor aanzienlijke water-, zout-, energie- en kostenbesparingen zorgt.

De bouw van het VAC is een van de voornaamste exponenten van de herontwikkeling van de Gentse stationsbuurt. Het complex bestaat uit een laag, L-vormig gedeelte en een imposante kantoortoren (de Lovelingtoren). Het VAC scoort goed op het vlak van leefbaarheid en is met een K-waarde van 18 en een E-peil van 50 ook vooruitstrevend op het vlak van duurzaamheid.

Samen met de doorgedreven isolatie, de luchtdichte gebouwschil en de driedubbele beglazing met buitenzonwering zorgt een WKK voor een beperkter en efficiënter energieverbruik.

ONTHARDING VAN KOELWATER Klimatisatie is een belangrijk aandachtspunt in het VAC. Het complex wordt gekoeld via koeltorens van Evapco. Vooraleer het water van het stadsnet in die koeltorens terechtkomt, wordt het echter eerst onthard aan de hand van een Rondomat-Duosysteem van BWT. “Ook in het stadswater van Gent zit immers heel wat kalk,” weet Geert Mues van BWT. “Als het niet onthard wordt, laat het maar een beperkte indikkingsfactor toe. Dit zou maken dat de uitbatingskost voor de waterbehandeling van de koeltoren heel wat hoger zou liggen: je hebt

Het VAC scoort goed op het vlak van leefbaarheid en is met een K-waarde van 18 en een E-peil van 50 ook vooruitstrevend op het vlak van duurzaamheid.

36 | INSTALLATIE & BOUW

GENT | VAC

behandelingsproducten nodig om de kalk in oplossing te houden en kalkafzetting te vermijden, en bovendien is het volume spuiwater van de koeltorens vrij groot. Vandaar dat het financieel en energetisch interessant was om in het kader van het Virginie Lovelingproject een wateronthardingsinstallatie te plaatsen, in dit geval dus een Rondomat-Duo.”

1

RONDOMAT-DUO De Rondomat-Duo koppelt comfort aan een verlaagd zout- en spoelwaterverbruik. Het toestel bestaat uit twee harsflessen en een aanpalend zoutvat. In de harsflessen bevindt zich een ionenwisselingshars (kunststof bolletjes met een gemiddelde diameter van 0,7 mm) die de calcium- (Ca) en magnesiumionen (Mg) uit het water haalt. Wanneer het water door de ionenwisselingshars stroomt, worden de daar aanwezige Na(natrium)-ionen verdrongen door de in het water aanwezige Ca- en Mg-ionen. Als de bolletjes in de ionenwisselingshars verzadigd zijn met Ca en Mg, regenereert de harskolom met pekel uit het zoutvat. Hierbij worden Ca en Mg afgevoerd en opnieuw vervangen door de

2

Na van de pekel. Na-zouten slaan niet neer in sanitaire installaties en zorgen dus niet langer voor kalkproblemen. De speciale bodemconstructie van het zoutvat zorgt er bovendien voor dat de pekel binnen het uur aangemaakt wordt, waardoor de compacte Rondomat-Duo indien nodig elk uur van kolom kan wisselen en dus langdurig een groot afnamedebiet kan garanderen. Dit resulteert in een groot rendement en aanzienlijke zout- en waterbesparingen.

EÉN AANSPREEKPUNT BWT is in dit project niet enkel leverancier van de wateronthardingsinstallatie.

Sterker nog: BWT is hét aanspreekpunt inzake waterbehandeling. “Dit alles kadert binnen onze uitstekende samenwerking met Evapco,” legt Geert Mues uit. “We fungeren enerzijds als servicepartner van Evapco, maar voorzien anderzijds ook de benodigde apparatuur en de chemische additieven om de koeltoren te behandelen.

3

Daarnaast zullen we op regelmatige basis analysebezoeken uitvoeren om de koelwaterbehandeling te optimaliseren en de uitbatingskost op die manier zo laag mogelijk te houden. Dit gebeurt in nauw overleg met installateur Cegelec. Kortom: BWT is dé gesprekspartner voor de waterbehandeling in het VAC.” ❚

1 De Rondomat-Duo koppelt comfort aan een verlaagd zout- en spoelwaterverbruik.

2 Financieel en energetisch was het interessant om in het kader van het Virginie Lovelingproject een wateronthardingsinstallatie te plaatsen, in dit geval een Rondomat-Duo. 3 De compacte Rondomat-Duo kan indien nodig elk uur van kolom wisselen en dus langdurig een groot afnamedebiet garanderen.

TECHNISCHE FICHE Ontwerper Poponcini & Lootens (Antwerpen) Studiebureau technieken VK Engineering (Anderlecht) Installateur Cegelec Belgium (Sint-Lambrechts-Woluwe) Onthardingsinstallatie BWT (Zaventem) Onderhoud VINCI Facilities (Brussel) onthardingsinstallatie Evapco Europe, Tongeren Koeltorens

INSTALLATIE & BOUW | 37

Performante technologieën voor drink- en proceswater!

Hygiëne en comfort zijn belangrijke argumenten om te kiezen voor waterbehandeling.

BWT biedt verschillende productgamma‘s aan die bijdragen tot een betere waterkwaliteit en dus ook tot een beter leefcomfort. Kies voor zuinigheid, hygiëne en technologie.

Zuinige ontharders met laag drukverlies en automatische harsontsmetting De nieuwe RONDOMAT DUO S houdt rekening met het feit dat er in het dagelijks sanitair waterverbruik korte piekmomenten voorkomen evenals langere perioden waarin de nood aan onthard water min of meer constant is. Het toestel bestaat uit twee verschillende onthardingskolommen; de grotere ‚basic load‘ kolom doet het continue werk, de kleinere ‚peak load‘ kolom neemt over bij piekverbruiken (daardoor is er geen verhoogd drukverlies), en tijdens hygiëne-spoeling en regeneratie van de grote kolom. Dankzij „smart metering“ is het zoutverbruik altijd exact, ongeacht de voordruk.

De bediening van de RONDOMAT DUO S is eenvoudig en gebeurt met een aanraakscherm, dat toelaat om o.a. het actuele debiet en het verbruiksprofiel van de laatste 24 uur te controleren.

Compacte omgekeerde osmosetoestellen met handig ontsmettingsprogramma De PERMAQ PICO biedt meerdere technologieën tegen bacteriekweek: de „full-fit“ RO-modules en het centrale aansluitblok hebben geen dode zones waar stilstaand water anders kiemgroei bevordert. De automatische anti-stilstandspoelingen en de eenvoudig uit te voeren chemische reinigingen garanderen een langdurige en een zorgeloze uitbating met een hoge permeaatkwaliteit.

De al even compacte en hygiënische permeaatvaten AQUA-FLEX hebben net als de PICO‘s een geruisloze dompelpomp ingebouwd. Deze groepen zijn erg zuinig dankzij de frequentieregeling.

www.bwt.be

BRUSSEL | Universitair Ziekenhuis

Tekst: Tom Mondelaers

‘COMBINATIE VAN WATER-WATEROPLOSSING EN DROOGKOELERS ZORGT VOOR AANGENAAM BINNENKLIMAAT’

UZ BRUSSEL OPTIMALISEERT KOELING KINDERZIEKENHUIS

De kinderafdeling van het Universitair Ziekenhuis Brussel beschikt sinds kort over een volledig nieuwe koelinstallatie met een vermogen van 1,5 MW. De bestaande hydraulische situatie werd geoptimaliseerd, en tegelijkertijd werd er een concept op basis van free cooling ontwikkeld om fors te snoeien in de energiefactuur.

De vernieuwing van de koelinstallatie van het Kinderziekenhuis, zoals de kinderafdeling van het UZ Brussel officieel heet, past in het kader van de stapsgewijze renovatie van alle afdelingen. Dat het ziekenhuis daarvoor een beroep deed op Carrier, lag voor de hand.

“Het UZ Brussel is vertrouwd met onze producten, onlangs hebben we nog de klimaatregeling van het Oncologisch Centrum aangepakt,” vertelt Robby Herzeel van Carrier. “Bovendien hadden we in het verleden in het Kinderziekenhuis al een monoblocksysteem met warmterecuperatie geïnstalleerd.”

De vraag van het UZ Brussel was dan ook tweeledig: “Enerzijds vroegen ze om de bestaande hydraulische toestand te optimaliseren, anderzijds was er de wens om energie te besparen.

Oorspronkelijk was het idee om een buitenopstelling te voorzien, maar na een grondige studie van het project, zijn we van dat plan afgestapt. Het meest energie-efficiënt bleek een water-wateroplossing in combinatie met droogkoelers op het dak.”

GRATIS FRISSE LUCHT In de praktijk vertaalt zich dat als volgt.

Robby Herzeel: “We hebben binnen twee watergekoelde koelmachines met toerengeregelde schroefcompressor en zeer hoge rendementen geplaatst (type 30 XWV 0880), en vier droge koelers op het dak. Deze installatie zorgt voor de aanmaak van koud water waarmee we het binnenklimaat aangenaam koel houden. De binnenopstelling bevat naast de shell & tube-verdamper ook een watergekoelde condensor, die via een gesloten waterkringloop gekoppeld is aan de vier droge koelers. Gevolg: als de buitentemperatuur voldoende laag is, stopt de compressorwerking en kunnen we het water voor de verbruikers rechtstreeks koelen met buitenlucht. Deze manier van werken is uitermate geschikt voor een volcontinu proces zoals in het Kinderziekenhuis, omdat je dan ’s nachts kan profiteren van de koele buitenlucht.”

OVERKOEPELENDE REGELING De opstelling van Carrier werkt in functie van de koelvraag en de buitentemperatuur. “Onze grootste uitdaging was daarom het uitwerken van een over-

In het UZ Brussel werden twee watergekoelde koelmachines met toerengeregelde schroefcompressor en zeer hoge rendementen geplaatst (type 30 XWV 0880).

koepelende regeling om de bedrijfsmodes slim op elkaar af te stemmen. Door de toevoeging van monitoring bereiken we een maximale beschikbaarheid van de installatie, omdat de kans op stilstand daardoor aanzienlijk beperkt wordt. Bovendien kunnen we de twee verschillende centrales als een geheel laten werken. Op een computerscherm in de technische ruimte ziet de verantwoordelijke constant in welke modus de installatie draait. Zelf monitoren we het systeem vanop afstand om indien nodig proactief in te grijpen. Het is bovendien de bedoeling om deze overkoepelende regeling uit te breiden naar alle ziekenhuisafdelingen.”

Het Kinderziekenhuis ervaart een wezenlijke besparing op de elektriciteitsfactuur. Maar Robby Herzeel benadrukt dat het aantal draaiuren voldoende hoog moet liggen om een project als dit rendabel te krijgen. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 39

INTERVIEW | Luc François

LUC FRANÇOIS, PROJECTLEIDER SMART GEOTHERM

"GEOTHERMIE MOET UITGROEIEN TOT EEN VASTE WAARDE IN ONZE ENERGIEVOORZIENING" Op maandag 1 september vierde het Smart Geothermproject zijn derde verjaardag, een heuse mijlpaal aangezien het zesjarige onderzoekstraject nu voor de helft achter de rug is. Meer had Installatie & Bouw niet nodig om projectleider Luc François op te zoeken en te informeren naar een actuele stand van zaken. Plannen en ambities zijn er nog genoeg, zo bleek: “We hopen dat 12,5 procent van de nieuwe grote en middelgrote gebouwen aan het eind van het traject een beroep zullen doen op geothermie.”

Luc François: Smart Geotherm is in het leven geroepen om geothermie een sterk draagvlak te geven op het vlak van onderzoek en kennisoverdracht. Uiteraard heeft dit verhaal een technische insteek, maar toch is het vooral de bedoeling om de meerwaarde van geothermie en het gebruik van thermische opslagsystemen bekend te maken bij een breed publiek. We doen dit door seminaries en workshops te organiseren, technische nota’s te ontwikkelen, publicaties uit te geven, … Het voorheen zeer beperkte aandeel van geothermie (amper 2 procent) willen we tegen 2017 op die manier optrekken naar 12,5 procent.

Op dit moment zijn jullie exact halfweg. Waar hebben jullie de voorbije drie jaar de nadruk op gelegd?

Luc François: De vraag- en aanbodbepaling is al achter de rug. We hebben met andere woorden al uitgezocht wat de energiebehoefte van gebouwen is en welke thermische bronnen er bestaan. We focussen ook op andere thermische bronnen dan aardwarmte omdat er een interessante link kan zijn, bijvoorbeeld met het oog op regeneratie van de bodem. Al spreekt het voor zich dat die andere bronnen (zon, restwarmte van industrie, …) minder uitgebreid aan bod zijn gekomen dan geothermische bronnen. Voorts hebben we ook bepaald welke thermische opslagsystemen voorhanden zijn en welke systemen in welke omstandigheden rendabel kunnen zijn.

Jullie lijken al aardig gevorderd. Wat staat er de komende drie jaar nog op het programma?

Luc François: Momenteel proberen we vraag, aanbod en buffer op elkaar af te stemmen door vanuit de monitoring van bestaande gebouwen conclusies te trekken over de toepassing van geothermische systemen. Het komt er voor ons op aan om de prestaties van die systemen te modelleren, te verfijnen en te optimaliseren. Daarnaast zijn we ook al gestart met kennisoverdracht. We hebben alvast een screeningstool ontwikkeld waarmee je via één muisklik kan bekijken of geothermie op een bepaalde locatie aangewezen is (bodemtype, thermische geleidbaarheid, diepte, …) en of je al dan niet een vergunning moet aanvragen. Sommige gebieden lenen zich uitstekend tot geothermie, alleen moesten bouwheren deze puzzel voordien zelf leggen en was het voor hen niet altijd even evident om dat na te gaan.

Dit is al een mooi begin, maar we broeden op de ontwikkeling van een veel

40 | INSTALLATIE & BOUW

Het Evolutionproject in Maldegem: een appartementsgebouw met een BEO-veld en betonkernactivering.

uitgebreidere tool. Naast het type bodem zouden we ook graag de specifieke karakteristieken van gebouwen betrekken in deze denkoefening (specifieke energievraag, oriëntatie, isolatiegraad, ...), zodat je per project kan bekijken of geothermie haalbaar is en een meerwaarde zou kunnen betekenen. Het energieprofiel van een schoolgebouw is immers helemaal anders dan dat van een kantorencomplex of een ziekenhuis, vooral wat de verwarmings- en koelingsbehoefte betreft. Op termijn zou je via onze tool zeer makkelijk moeten kunnen achterhalen of een geothermisch systeem in jouw gebouw de meest aangewezen oplossing is.

ONUITPUTTELIJK ENERGIEPOTENTIEEL Heb je de indruk dat jullie inspanningen resultaat opleveren? Heeft geothermie ten opzichte van drie jaar geleden al aan bekendheid gewonnen?

Luc François: Ik denk van wel, hoewel dat natuurlijk moeilijk meetbaar is.

De laatste jaren komen er alleszins steeds meer geothermische installaties bij. Qua ‘dichtheid’ (aantal systemen per 10.000 inwoners) scoort België zeer

INTERVIEW | Luc François

laag, maar qua relatieve groei zijn we bij de sterkste stijgers in Europa. We hebben met andere woorden een achterstand, maar zijn die volop aan het goedmaken.

De EPB-regelgeving speelt hoe dan ook een stimulerende rol.

Via geothermie en de installatie van warmtepompen kan je immers aan de nieuwe verplichting inzake energiezuinige technieken in nieuwbouw voldoen. Als je uitgeïsoleerd bent, is geothermie een uitstekende manier om het E-peil verder te verlagen.

Vergunningstechnisch is het allemaal ook een stuk duidelijker geformuleerd dan een paar jaar geleden, wat geothermische oplossingen voor bouwheren nu een stuk toegankelijker maakt.

Wat maakt geothermie op zich zo interessant als energiebron?

Hoe moeten we het potentieel ervan inschatten?

Luc François: Het energiepotentieel van geothermie is – mits goed en doordacht gebruik – in wezen onuitputtelijk, al mag je er niet ongebreideld mee omgaan. Je kan uitsluitend energie onttrekken en rekenen op een natuurlijke temperatuurregeneratie van de bodem, of je kan zorgen voor een circulatie van warmte en koude om de bodemtemperatuur op peil te houden (warmte onttrekken en koude afgeven in de winter, koude onttrekken en warmte afgeven in de zomer). Als je een onevenwicht creëert, ga je de bodem voortdurend afkoelen of verwarmen, wat ervoor zal zorgen dat je geothermiesysteem minder efficiënt functioneert. Het is belangrijk om dit langetermijneffect in rekening te brengen. Wat anderzijds ook belangrijk is om aan te stippen, is dat het voor ons uiteraard niet ‘geothermie of niets’ is.

Soms is het opportuun om een gebouw volledig te verwarmen aan de hand van geothermie, maar even vaak is een combinatie met andere systemen zeker even goed. Het is niet altijd aangewezen om het volledige geothermische systeem te dimensioneren op een buitentemperatuur van -10 °C. Je kan dan bijvoorbeeld een betonkernactiverings- of vloerverwarmingssysteem gebruiken als basisverwarming en eventuele temperatuurpieken opvangen met klassieke radiatoren op een gascondensatieketel of verwarmde ventilatielucht. Het functioneren van dat systeem moet je echter wel goed opvolgen, want anders zou het kunnen dat je bijverwarming als hoofdverwarming gaat fungeren – wat uiteraard niet de bedoeling kan zijn.

Voorts is het uiteraard een prima idee om elektrische warmtepompsystemen aan te drijven via PV-panelen of zonnecollectoren te voorzien. De warmte die deze zonnecollectoren opvangen, kan je onder meer gebruiken om de bodem te regenereren.

NIEUW ECONOMISCH MODEL Smart Geotherm richt zich op grote en middelgrote gebouwen. Maar wat met woningen?

Luc François: Daar voeren we inderdaad geen rechtstreeks onderzoek naar, maar aan het eind van de rit zullen we wel bekijken welke bevindingen en good practices toepasbaar zijn in de woningbouw. De (meer)investering voor een geothermische installatie is niet evident voor alle particulieren. In de toekomst zou dit eventueel wel kunnen veranderen. Percelen worden alsmaar duurder, en meer en meer zal er aan clusterbouw worden gedaan. In zulke ‘collectieve’ projecten, die je mits een slimme benadering mooie schaalvoordelen opleveren, zijn geothermische oplossingen een stuk interessanter.

Een collectieve aanpak is hoe dan ook een veel rendabeler. In plaats van de traditionele ieder-voor-zichbenadering in stand te houden en aan overdimensionering van de installaties te doen, zouden we met z’n allen veel ruimer moeten beginnen denken. Een mooi voorbeeld hiervan is het Evolutionproject in Maldegem: een appartementsgebouw met een BEO-veld en betonkernactivering. De aannemer-investeerder heeft zelf naar optimale oplossingen gezocht.

In plaats van in vakjes te denken, heeft hij een globale denkwijze aan de dag gelegd om het rendement van zijn gebouw te maximaliseren. Bouwheren die

Luc François: “In plaats van de traditionele ieder-voor-zichbenadering in stand te houden en aan overdimensionering van de installaties te doen, zouden we met z’n allen veel ruimer moeten beginnen denken.”

naar integrale oplossingen zoeken, zijn helaas nog dun gezaaid, maar dit project kan zeker tot voorbeeld strekken.

Wat versta je precies onder ‘ruimer denken’?

Luc François: Het grootste struikelblok voor de implementatie van geothermische en andere energiezuinige installaties is de initiële investeringskost.

Je kan dan wel zeggen dat je het binnen tien jaar hebt terugverdiend, maar bouwheren en opdrachtgevers moeten dat bedrag nu wel neertellen. We zouden tot een economisch model moeten komen waarin die hoge investeringskost gedragen wordt door een andere partij, bijvoorbeeld ESCO’s: bedrijven die installaties ontwikkelen, financieren en promoten, instaan voor het beheer ervan en de warmte op basis van een soort leaseovereenkomst verkopen aan de gebruiker. Waarom moet je per se eigenaar zijn van je installatie?

Het zou in mijn ogen een veel betere oplossing zijn om dat over te laten aan gespecialiseerde partners. Dit zou de hoge instapdrempel grotendeels kunnen doen verdwijnen en zou de implementatie van rendabele energiezuinige technieken dan ook sterk ten goede komen.

Wanneer zal u bij het aflopen van het project een tevreden man zijn?

Luc François: Als we hebben kunnen realiseren wat we beloofd hebben. Ik denk dan in de eerste plaats aan die toegankelijke screeningtool, die er toch voor zou moeten zorgen dat geothermische oplossingen een stuk toegankelijker worden. Als er tegen dan ook een aantal bedrijven zijn – boorders, studiebureaus, installateurs, … – die de materie ten volle beheersen en geothermie mee hebben opgenomen in hun producten- en dienstenpakket, dan mogen we stellen dat we goed gewerkt hebben. Voorts hopen we op een gestage groei van de markt (tot een aandeel van 12,5 procent), met spelers die doordacht omgaan met de materie. Het zou mooi zijn mocht geothermie de komende drie jaar uitgroeien tot een vaste waarde in het pakket van (duurzame) energievoorziening. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 41

HVAC | Systeem E+

In tegenstelling tot het ventilatiesysteem C+, waar de vervuilde ventilatielucht onmiddellijk wordt afgevoerd, wordt de extractielucht bij Systeem E+ volledig gerecupereerd als hernieuwbare bron voor de ingebouwde warmpomptechnologie.

SYSTEEM E+:

VENTILEREN EN VERWARMEN IN ÉÉN OPLOSSING ‘Innovatief E+-systeem combineert vraaggestuurde ventilatie met warmtepomptechnologie voor ruimteverwarming en de productie van sanitair warm water’ Vanaf 1 januari moet je bij de bouw van een nieuwe woning niet enkel een strenger E-peil nastreven (E60), maar ook nog eens verplicht gebruikmaken van hernieuwbare energie. Systemen met vraagsturing zorgden al voor een drastische verlaging van het energieverbruik, maar het nieuwe Systeem E+ gaat nog een stap verder. Het combineert vraaggestuurde ventilatie met warmtepomptechnologie voor ruimteverwarming en de

42 | INSTALLATIE & BOUW

productie van sanitair warm water. Het E+-systeem is een ontwikkeling van RENSON, dat het streven naar een gezond binnenklimaat al jaren verenigt met de vraag naar een steeds lager wordend energieverbruik in woningen. Met zijn ventilatiesysteem C+ en de Healthbox (Smartzone) introduceerde RENSON al mooie oplossingen, maar met het E+-systeem gaat het nog een stap verder.

HVAC | Systeem E+

Hybride opstelling met systeem E+ en een klassieke warmtebron: Het E+-systeem vormt de basis van een hybride opstelling en wordt gecombineerd met een klassieke warmtebron.

VRAAGGESTUURDE VENTILATIE Het ventilatiesysteem E+ combineert de continue toevoer van verse lucht via zelfregelende ventilatieroosters met de mechanische afvoer van vervuilde lucht via een centrale afvoerventilator. Dynamische sensoren analyseren 24 uur per dag of er zich CO2, vocht en/of VOC’s in de afvoerlucht bevindt en passen het ventilatieniveau aan aan de daadwerkelijke behoefte. Met het unieke Smartzoneprincipe wordt automatisch meer geventileerd in de ruimtes waar de bewoners zich bevinden. Zo garandeert RENSON een gezonde binnenlucht in elke ruimte.

WARM WATER EN RUIMTEVERWARMING In tegenstelling tot het ventilatiesysteem C+, waar de vervuilde ventilatielucht onmiddellijk wordt afgevoerd, wordt de extractielucht bij Systeem E+ volledig gerecupereerd als hernieuwbare bron voor de ingebouwde warmpomptechnologie. Zodra er vraag is naar warmte voor ruimteverwarming of productie van sanitair warm water treedt de lucht-waterwarmtepomptechnologie in werking en zorgt het systeem voor warmte en ventilatie. Deze duurzame energie kan ook opgeslagen worden in een perfect geïsoleerd buffervat van 300 liter (4 – 6 personen) voor sanitair warm water.

"Dynamische sensoren analyseren 24 uur per dag of er zich CO2, vocht en/of VOC’s in de afvoerlucht bevinden" HYBRIDE OPSTELLING Het E+-systeem vormt de basis van een hybride opstelling en wordt gecombineerd met een klassieke warmtebron, zoals een externe laagvermogen solocondenserende verwarmingsketel op gas of stookolie. Is de vraag naar warmte op een bepaald moment hoger dan het beschikbare hernieuwbare warmtevermogen, dan activeert Systeem E+ de klassieke warmtebron. De ingebouwde Energy Analyser zal hierbij telkens de meest voordelige energiebron kiezen. De werking van het E+-systeem resulteert in een E-peilverlaging tot 37 punten. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 43

MECHELEN | Rode Kruis Het nieuwe Rode Kruiscomplex in Mechelen bevat luchtgroepen die uitgerust zijn met een hygroscopisch warmtewiel met een continu rendement van meer dan 80%, onafhankelijk van de buitentemperatuur.

44 | INSTALLATIE & BOUW

MECHELEN | Rode Kruis

Tekst: Desiree Pennings | Beeld:: Poponcini & Lootens ir. arch.

ZUINIGE LUCHTGROEPEN EN WARMTEPOMPEN

VOOR RODE KRUIS

Vlak naast het hoofdkwartier in de Motstraat in Mechelen bouwt het Rode Kruis-Vlaanderen een nieuw CO2-neutraal kantoor en laboratoria. Een kwalitatief binnenklimaat is er een must, en dus werden kosten nog moeite gespaard om dit op punt te stellen. Zuinige en performante luchtgroepen met geïntegreerde koelmachine en twee warmtepompen (lucht-wateren geothermische warmtepomp) koppelen een efficiënte werking aan een forse energiebesparing.

Een belangrijk onderdeel van het nieuwe complex van Rode Kruis-Vlaanderen is de Dienst van het Bloed. Hier worden de drie bestaande zetels gecentraliseerd en zullen vijfhonderd medewerkers worden gehuisvest.

Daarnaast komen in het complex de centrale administratie, het medisch secretariaat, vergaderzalen, kantoren en een magazijn. Er komt ook een nieuw donorcentrum dat geschikt is voor de afname van bloed, plasma en bloedplaatjes.

Swegon Benelux NV heeft een groot aandeel gehad in het verzorgen van het binnenklimaat van dit gebouw, dat naar verwachting eind 2014

‘Performante technieken dragen bij aan behalen van BREEAM-certificaat’ wordt opgeleverd. “In het Rode Kruisgebouw hebben we twee middelgrote luchtgroepen met een geïntegreerde regeling geplaatst.

De luchtgroep voor het kantoorgedeelte heeft een debiet van 15.000 m³/h, de luchtgroep voor de laboratoria een debiet van 26.000 m³/h,” vertelt Edward Viville, Sales manager Swegon Benelux.

ENKEL ELEKTRISCH AAN TE SLUITEN Beide luchtgroepen zijn van de GOLD ERX-reeks.

Ze zijn uitgerust met een hygroscopisch warmtewiel met een continu rendement van meer dan 80%, onafhankelijk van de buitentemperatuur.

Het warmtewiel recupereert de energie zowel in koeling als in verwarming en is voorzien van een spoelzone en interne drukregeling om contaminatie van de verse lucht te vermijden. De luchtgroepen zijn bijkomend voorzien van een naverwarming, een bevochtiger en een geïntegreerde koelmachine. De plug-and-play geïntegreerde koelmachine is een vrij uniek concept. De installateur hoeft dit toestel enkel elektrisch aan te sluiten.

Koeltechnische en hydraulische handelingen ›

De nieuwbouw voor het Rode Kruis in Mechelen is een BREEAM-project.

INSTALLATIE & BOUW | 45

THE ART OF

MOVINGAIR

P. Lemmens is sinds meer dan 35 jaar gespecialiseerd in het ontwerpen, produceren en verkopen van producten in de ventilatie, verwarming en koeling.

NEW HRTOTAL

VENTILATIE EENHEDEN MET TEGENSTROOM WARMTEWISSELAAR EN WARMTEWIEL

HRSERIES

VENTILATIE EENHEDEN MET DUBBELSTROOM EN WARMTERECUPERATIE

AIRASERIES

LUCHTGORDIJNEN (TOT 2,5M - MET WATER OF ELECTRISCH)

AESERIES

CENTRIFUGALE LUCHTVERHITTERS (TOT 100 KW)

COMPOSERIES

LUCHTBEHANDELINGSKASTEN OP MAAT (TOT 8.000 M³/H)

CUBUSSERIES

ENKELSTROOM VENTILATIE EENHEDEN

www.lemmens.com

First. Again.

De Swegon GOLD RX is echt uniek. Het is de éérste WTW, voor hogere luchtdebieten, met het PASSIVE HAUS keurmerk. De WTW voldoet in 12 verschillende maten, tot 9.000 m3/uur, aan de energie criteria van het Passive Hause Institute (PHI). De GOLD, uitgevoerd met essentiele onderdelen van eigen Swegon fabrikaat: regeltechniek, warmtewiel en ventilatoren, stamt al uit 1994. De hoge kwaliteit en energie efficiënte (IE4) aandrijving zorgt, naast de modernste technologie, dat de GOLD nog steeds dé meest toonaangevende WTW op de markt is.

Let op: een ontwerp conform PHI staat op een veel hoger niveau dan (EuroVENT) Energieklasse A! Daarom .. vertrouw op het origineel en kies GOLD.

Indien u meer wilt weten over Passive House erkenning in relatie tot de GOLD RX ga naar:

www.swegon.com

NL_GOLDE_PasHouse_halvpage.indd 1

24-09-14 09:24

MECHELEN | Rode Kruis kantoor

Het binnenklimaat van dit nieuwe Rode Kruisgebouw wordt op peil gehouden door een reeks gesofisticeerde energiezuinige technieken.

behoren tot het verleden, wat een enorme tijdswinst oplevert voor het installatiebedrijf.

De werking en regeling van de koelmachine wordt gestuurd vanuit de regelaar van de luchtgroep.

Door de hygroscopische behandeling van het warmtewiel wordt er 80% van het vochtgehalte uit de lucht gerecupereerd, waardoor het energieverbruik van de bevochtiger tot een absoluut minimum wordt herleid. “De luchtgroepen met geïntegreerde koelmachine en bevochtiger worden door onze technische dienst opgestart en ingeregeld.

Opnieuw minder zorgen en tijdswinst voor het installatiebedrijf,” aldus Viville.

KOELING VAN LABORATORIA De allerbelangrijkste eis was dat de nieuwbouw energiezuinig en CO2-neutraal moest worden.

Daarom heeft Swegon een lucht-waterwarmtepomp en een geothermische warmtepomp geplaatst. Deze energieklasse A-warmtepompen zorgen voor de verwarming en koeling van het gebouw. Daarnaast werden er twee droge koelers geplaatst. “Deze worden enkel ingezet wanneer het gebouw teveel overtollige warmte produceert en die warmte dtrine

niet gebruikt kan worden als verwarming. In het gebouw bevinden zich namelijk diverse laboratoria met centrifuges en koelcellen waar het bloed behandeld en gekoeld bewaard wordt. Een zeer belangrijke uitdaging in dit concept is dat er zo weinig mogelijk aan energievernietiging wordt gedaan,” legt Viville uit.

In de hoogtechnologische laboratoria worden onder meer het bloed, het plasma en de bloedplaatjes gecontroleerd. Om de laboratoria met apparatuur te koelen zijn er ventiloconvectoren geplaatst die aangesloten zijn op het koudwatercircuit van de warmtepompen. Beide warmtepompen zijn optioneel voorzien van een koudemiddellekdetectiesysteem. Wanneer dit systeem een lek in het koudemiddelcircuit detecteert, wordt de warmtepomp meteen in veiligheid gebracht, zodat er geen koudemiddel ontsnapt en in het milieu terechtkomt.

ALLERSTRENGSTE EISEN De nieuwbouw voor het Rode Kruis in Mechelen is een BREEAM-project. Om hiervoor gecertificeerd te kunnen worden, moeten de meewerkende fabrikanten producten aanleveren volgens de BREEAM-specificaties. Viville: “Voor Swegon

was dit geen enkel probleem. Wij houden ons dagelijks bezig met energiezuinigheid en milieuaspecten en investeren continu in het engineeren van energiezuinige producten en complete oplossingen. Hierdoor voldoen onze producten aan de allerstrengste eisen. Swegon is namelijk de enige luchtgroepenfabrikant die het PASSIVE HOUSEcertificaat heeft voor luchtgroepen tot 9.000 m³/h.”. ❚

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever Rode Kruis-Vlaanderen Architect Poponcini & Lootens (Antwerpen) Aannemer Aannemingen Van Wellen (Kapellen) HVAC: Swegon Benelux (Hannuit) Studiebureau VK Engineering (Anderlecht) start werken midden 2012 einde werken eind 2014

INSTALLATIE & BOUW | 47

MECHELEN | Manewatercomplex

Tekst: Jannes Zwaenepoel

MANEWATERAPPARTEMENTEN KRIJGEN APARTE AIRCONDITIONING De bouw van het Manewatercomplex nadert de eindstreep, en daarmee beginnen de eerste bewoners zich te vestigen in het idyllische groen van Mechelen. Tientallen appartementen in het gebouw krijgen een uitgebreid klimaatsysteem. De appartementen zijn opgevat als luxewoningen met een goede bereikbaarheid.

Mechelen is meer dan enkel een stad, en dat zal je geweten hebben eens je voorbij het nieuwste wooncomplex van de Antwerpse goegemeente komt. De naam van het complex stamt van een historische blunder uit de jaren 1600. De Maneblussers – inwoners van Mechelen – dachten dat hun statige Sint-Romboutstoren in brand stond en snelden in allerijl naar de kerk. Groot was hun verbazing – en ongetwijfeld hun vermoeidheid – toen ze in het snuitje kregen dat het geen brand, maar slechts een ongewoon felle maan was die de torenramen hel verlichtte.

van 116 tot 193 vierkante meter en zijn geschrankt ingeplant door het Mechelse Architectenkoöperatief.

PERSONALISEERBAAR

Niet elk appartement is hetzelfde. Naast de oppervlakte en de prijzen is ook het klimaatsysteem aanpasbaar. “Momenteel zijn er al een vijftigtal systemen geïnstalleerd,” weet techIn het Manewatercomplex worden de nisch adviseur Tony De Decker van Clima & Partners. “We lucht-luchtwarmtepompen niet enkel als bijverwarming, maar ook als koeling plaatsen lucht-luchtwarmtepompen als bijverwarming, maar gebruikt. ook als koeling. Hiervoor gebruiken we topmateriaal van GROENE LOCATIE Daikin.” Door de installatie van inverterwarmtepompen – in De appartementen liggen vlak aan het water, tussen het groen en split, multisplit en VRV-uitvoeringen – is het mogelijk om elk de belangrijkste invalswegen. Op een boogscheut van het centrum van Mechelen, appartement apart te controleren. “De designtoestellen van Daikin werken volauvlot bereikbaar met de wagen of het openbaar vervoer. De E19 biedt een snelle tomatisch,” aldus De Decker. Een monitoringsysteem is er niet, maar de toestellen verbinding naar de twee dichtstbijzijnde grootsteden: Antwerpen en Brussel. werken wel met een mobiele applicatie: “De gebruiker kan de apparaten volledig Toch zijn de woningen niet weggedrongen in het landschap. Integendeel: ze tozelf bedienen met zijn smartphone,” legt De Decker uit. “Door deze installatie renen er bovenuit. De woningen staan immers met de voeten in het water, een kunnen ze het binnenklimaat eenvoudig aanpassen.” meter of twee op stelten. De zes types appartementen hebben een oppervlakte

HULP IN HET HUIS

Het Manewatercomplex ligt vlak aan het water, tussen het groen en de belangrijkste invalswegen naar Mechelen. (Visualisatie: Architektenkoöperatief)

Dat de technisch indrukwekkende installatie slechts dat is, een installatie, wil Clima & Partners niet horen. “De eigenaars die voor onze technieken kiezen, hebben naast hun traditionele verwarming ook nog eens een bijzonder energievriendelijke bijverwarming en airconditioning,” zegt De Decker. “Bovendien kunnen de mensen hun huis vanop afstand beheren met behulp van de smartphoneapplicatie, wat dan weer mogelijkheden biedt op het vlak van besparingen.”

Naast de oppervlakte en de prijzen van de appartementen van het Manewatercomplex is ook het klimaatsysteem aanpasbaar.

48 | INSTALLATIE & BOUW

MECHELEN | Manewatercomplex

De Daikin Emura II is een multifunctioneel apparaat dat tot de top van de HVAC-tak behoort. De stijlvolle lucht-luchtwarmtepomp staat alles behalve mis in een leefruimte. Een afstandsbediening zorgt voor ongekend gebruiksgemak en eenvoud. “Toch is dit apparaat niet enkel een mooi ding: de invertertechnologie zorgt voor een gevarieerde compressorsnelheid, wat de energierekening tot 30% kan doen afnemen,” weet De Decker.

“Het is met andere woorden een interessante investering voor elke woning.” ❚

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever I mmobiliën Ignace Leysen (Mechelen) Architectenbureau Architectenkoöperatief (Mechelen) Klimaatsystemen: Clima & Partners (Wommelgem)

AIRCONDITIONING - VERWARMING - VENTILATIE

Uw klimaat is onze zorg!

Kwaliteit is onze troef.

Bezoek onze website: www.climaenpartners.be

Clima & Partners bvba Nijverheidsstraat 72 - Unit 33 2160 Wommelgem, België

Olaf Reyntjens Zaakvoerder

info@climaenpartners.be Tel: +32 3 466 02 20 Fax: +32 3 315 90 05

14870423_clima.indd 1

INSTALLATIE & BOUW | 49 11-09-14 12:42

BELSELE | DEBA MEUBELEN

Aangezien het RetailComfort-concept zo veel mogelijk gebruikmaakt van interne warmte en gratis (gefilterde) buitenlucht is het energieverbruik voor het waarborgen van het binnenklimaat met 82 % gedaald.

‘COMFORTABEL WINKELKLIMAAT VERENIGD MET SPECTACULAIRE ENERGIEBESPARING’

RETAILCOMFORT-CONCEPT VOOR NIEUWE MEUBELWINKEL Deba Meubelen heeft de afgelopen jaren continu ingezet op vernieuwing en uitbreiding. Uitgangspunt hierbij is een winkel met een intiem karakter creëren, waar het altijd fijn vertoeven is. Het optimaliseren van het binnenklimaat speelt in dit verhaal een belangrijke rol.

Familie De Belie, eigenaar en drijvende kracht in het management van de woonwinkel, is zich ervan bewust dat een comfortabel binnenklimaat van groot belang is, zowel voor klanten als personeel.

Personeel moet lekker kunnen werken. En klanten moeten geenszins gehinderd worden door een te warm, tochtig of bedompt binnenklimaat, maar comfortabel de juiste keuzes kunnen maken.

WARMTEPOMPCONCEPT Deba Meubelen stelde ten aanzien van het binnenklimaat een eisenpakket samen. Naast comfort werd er ook kritisch gekeken naar ener-

50 | INSTALLATIE & BOUW

gieverbruik, exploitatiekosten en esthetische toepasbaarheid. In Klimaatgroep Holland uit Groningen (Nederland) vond het een partner in expertise, installatie en onderhoud. Het introduceerde het RetailComfort-concept. Dit warmtepompconcept, dat zo veel mogelijk gebruikmaakt van interne warmte en gratis (gefilterde) buitenlucht, bleek voor Deba Meubelen de sleutel naar een ongekend energiezuinige, onderhoudsvriendelijke en bovendien comfortabele klimaatoplossing. Op elke afdeling van de woonwinkel, zowel beneden als op de bovenverdieping, is het aangenaam winkelen.

DECENTRALE TOEPASSING Het RetailComfort-concept bestaat uit verschillende decentrale eenheden, ComfortTop’s genaamd.

De decentrale toepassing garandeert het laagste energieverbruik en geeft de mogelijkheid om te anticiperen op lokale klimaatwensen of -veranderingen. De bescheiden diameters van de (naar wens gekleurde) luchtkanalen zorgen ervoor dat het systeem esthetisch zeer verantwoord is.

Wat het energieverbruik betreft, zijn de resultaten ongekend. Naast de toepassing van het RetailComfort-concept werd het gebouw luchtdicht

BELSELE | DEBA MEUBELEN

De nieuwe winkel van Deba Meubelen wordt verwarmd, geventileerd én gekoeld met behulp van het RetailComfortconcept.

'Het optimaliseren van het binnenklimaat speelt in dit verhaal een belangrijke rol' gemaakt en uitstekend geïsoleerd. Via inspecties met een warmtebeeldcamera werden de bouwers attent gemaakt op eventuele lekken. Aanvullend is er fors geïnvesteerd in zonnepanelen. Deze wekken een veelvoud van de energie op die nodig is voor de werking van de klimaatinstallatie.

82 % MINDER ENERGIEVERBRUIK Het energieverbruik voor het binnenklimaat is met 82% gedaald. Waar er slechts werd verwarmd met een centrale verwarmingsinstallatie, wordt er dankzij het RetailComfort-concept nu verwarmd, geventileerd én gekoeld. Het RetailComfort-concept verwarmt met (gratis) buitenlucht, maar maakt hoofdzakelijk gebruik van de vrijkomende warmte van verlichting en personen.

Door per afdeling of zone de luchtkwaliteit te meten, wordt er automatisch op maat geventileerd, waardoor de CO2-concentratie binnen de grenzen blijft.

Voor de verkoeling van de woonboulevard wordt er onder meer gebruik gemaakt van gratis buitenlucht. Het verkoelen met buitenlucht vraagt geen energie en is daardoor de groenste manier van koelen. Tijdens een zomerse dag schakelt de warmtepomp om naar koeling en wordt er gekoeld met een nettorendement van maar liefs 800%. Deba Meubelen gaat dan ook de toekomst in als de meest energiezuinige woonboulevard van België. ❚

Het RetailComfort-concept verwarmt met (gratis) buitenlucht, maar maakt hoofdzakelijk gebruik van de vrijkomende warmte van verlichting en personen.

INSTALLATIE & BOUW | 51

BRUGGE | WZC Ter Potterie

Tekst: Jannes Zwaenepoel

‘Zware noodstroomvoorziening moet eventuele black-out compenseren’

WZC TER POTTERIE ANTICIPEERT OP STROOMONDERBREKINGEN België verkeert in crisis. Deze winter kan immers de stroomvoorziening uitvallen. Het is dan ook alle hens aan dek om maatregelen te nemen. Het volledig hernieuwde woon- en zorgcentrum Ter Potterie in Brugge voorziet daarom een noodstroomaggregaat.

Het nieuwe woon- en zorgcentrum in hartje Brugge krijgt vorm. Het gebouw verzoent een moderne inbreng met de bestaande beschermde delen aan de Potterierei. Naast het gebruik van traditionele materialen zoals baksteen, natuursteen en hout, wordt er ook ruime aandacht besteed aan de technieken.

Zo komt er een Himoinsastroomaggregaat van 400 KVA. “Deze noodgenerator is zwaar genoeg om het volledige gebouw te voorzien van stroom,” weet Stefaan Lammertijn, commercieel afgevaardigde bij Vandaele Machinery.

Sint-Andries en één in Sint-Michiels.

De honderdtwintig bewoners van Ter Potterie zullen echter geen last ondervinden van de mogelijke stroomuitval. “Het stroomaggregaat neemt naadloos en volledig automatisch de stroomvoorziening over in geval van nood,” legt Lammertijn uit. “Momenteel staat het aggregaat nog inactief in de kelderverdieping, maar daar komt binnenkort verandering in.”

AFSCHAKELINGSPLAN

Electro Decat installeert de noodstroomvoorziening die Vandaele Machinery levert. “We plaatsen echter zelf de nodige luchtaf- en aanvoerkanalen,” vertelt Lammertijn. “Deze brengen de uitgestoten uitlaatgassen tot boven het gebouw.”

Nu het alom gevreesde afschakelingsplan van de federale overheid bekend is, lijkt het slechts een kwestie van tijd vooraleer de eerste black-outs een feit zijn. Brugge krijgt te maken met elf uitgeschakelde distributiecabines: tien in

SAMENWERKING

Een krachtig noodstroomaggregaat moet verhinderen dat WZC Ter Potterie deze winter zonder stroom komt te zitten. (Visualisatie: BOECKX. architecture & engineering)

52 | INSTALLATIE & BOUW

BRUGGE | WZC Ter Potterie

De techniekers sluiten het volledige systeem aan op het centraal ggebouwbeheersysteem. Dit gebeurt via MODBUS. Hierdoor kan het hele gebouw optimaal aangestuurd worden. Het systeem meldt meteen eventuele storingen.

Naast het stroomaggregaat zijn ook de HVAC-installatie, de tellerregistratie en de veiligheidsverlichting aangesloten op het systeem.

ARCHITECTURAAL VERHAAL Architect Michel Van Langenhove werkte samen met BOECKX. architecture & engineering om het gebouw vorm te geven. Een gedeelte van de 121 kamers zijn bestemd voor kortopvang. Vooraleer er echter sprake was van een nieuw gebouw, moesten de architecten voldoen aan verschillende stedelijke bouwregels. Zo moest het dak hellend zijn, werd er nagedacht over de ontsluitingsmogelijkheden voor de brandweer en de algemene inplanting in de binnenstad. De gemeenschappelijke delen van het gebouw (onthaal, administratie, kinesitherapieruimte, vergaderzalen, keuken, kleedkamers voor het personeel, een kapsalon, wasserij en tearoom) krijgen een duidelijk uitzicht, versterkt door het gebruik van baksteen met her en der een stukje natuursteen. Het lage dak is bedekt met natuurleien.

Door een maximale isolatie toe te passen, probeert het OCMW van Brugge de ecologische voetafdruk én de energierekening zo laag mogelijk te houden.

Het stroomaggregaat moet dan ook niet constant draaien. In de bestekken is overigens sprake van biologisch afbreekbare ontkistingsvloeistoffen en smeermiddelen voor het beton. Duurzame energievoorziening is een ander paradepaardje van het nieuwe woonzorgcentrum. Een BEO-veld werkt samen met een warmtepomp om groene energie te genereren. ❚

Duurzame energievoorziening is een ander paradepaardje van het nieuwe woonzorgcentrum. Een BEO-veld werkt samen met een warmtepomp om groene energie te genereren.

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever OCMW Brugge Architectenbureau Michel Van Langenhove en

BOECKX architecture & engineering (Brugge)

Noodstroomvoorziening Vandaele Machinery (Oostrozebeke) Vandaele

13-12-2011

11:59

Pagina 1

Het noodstroomaggregaat wordt in de kelder geïnstalleerd.

Wat te doen bij elektriciteitsuitval ?

UW PARTNER VOOR NOODSTROOMAGGREGATEN !

Vandaele Machinery NV STATIONSSTRAAT 128 B-8780 OOSTROZEBEKE T +32 (0) 56/ 67 40 11 F +32 (0) 56/ 66 30 50 stefaan@vandaele-machinery.be

www.vandaele-machinery.be INSTALLATIE & BOUW | 53

VENTILATIE | Dyka Air

MontageillustratieTransparant: Ook voor de monteurs biedt het Dyka Airsysteem comfort. De modulaire stukken zijn tijdens de ruwbouw eenvoudig te installeren door middel van verlijming.

Tekst: Desiree Pennings

‘COMFORT VOOR BEWONER, INSTALLATEUR EN GEBOUWBEHEERDER’

REVOLUTIONAIR VENTILATIESYSTEEM VOOR WONINGBOUW Moderne woningen worden goed geïsoleerd en dienen met het oog op het juiste binnenklimaat daarom ook goed geventileerd te worden. Aan de ventilatiesystemen worden steeds strengere eisen gesteld. Zo moeten ze geluidsarm werken en zo min mogelijk energie verbruiken. Dyka Plastics heeft hierop een antwoord gevonden: Dyka Air. Dit kunststof ventilatiekanalensysteem voor de woningbouw voldoet aan de strengste eisen en biedt bovendien diverse extra voordelen.

54 | INSTALLATIE & BOUW

VENTILATIE | Dyka Air

Het Dyka Airsysteem bestaat uit een ovaal kanaal, ronde buizen en een uitgebreid hulpstukkenprogramma, vervaardigd van slagvast PVC-U.

Het Dyka Airsysteem bestaat uit een ovaal kanaal, ronde buizen en een uitgebreid hulpstukkenprogramma, vervaardigd van slagvast PVC-U. Het systeem is ontworpen door middel van Computational Fluid Dynamicssoftware (CFD).

Hiermee worden luchtstromen nauwkeurig gesimuleerd. Het uiteindelijke resultaat is een minimale luchtweerstand. “In een ventilatiesysteem in woningen wordt lucht continu aan- en afgevoerd. Dankzij de goede aerodynamische eigenschappen van dit systeem is er weinig luchtweerstand, waardoor er weinig energie verbruikt hoeft te worden om de lucht te laten circuleren.

Ventilatoren die op een lage snelheid werken, produceren ook minder geluid,” vertelt Mathy Maesen, business manager building and installation voor Dyka België.

GEEN TOCHT EN GELUIDSHINDER Een systeem in huis dat veel geluid maakt, kan erg vervelend en zelfs stresserend zijn voor de bewoners. Daarnaast zorgt een grote luchtweerstand voor hogere luchtsnelheden die een tochtgevoel veroorzaken. Dyka Air voorkomt geluidsoverlast en tocht en zorgt voor comfort in huis. Bovendien is het systeem onderhoudsvrij. De lage luchtsnelheden, de vloeiende vormen en het gladde materiaal helpen stof en vuilophopingen te voorkomen. Is het toch nodig dat de kanalen gereinigd worden, dan bevinden er zich geen obstakels in, waardoor de borstel overal probleemloos bij kan. Ook tijdens het instorten treedt er geen inwendige vervuiling op omdat het systeem waterdicht is. Het wordt gegarandeerd schoon opgeleverd.

PVC-U Niet alleen voor de bewoners en de gebouwbeheerder, maar ook voor de monteurs biedt het systeem comfort. De modulaire stukken zijn tijdens de ruwbouw eenvoudig te installeren door middel van verlijming. Het is geschikt voor iedere gangbare bouwmethodiek, zoals kanaalplaat, breedplaat en tunnelbouw. Schroeven en boren is niet nodig en het materiaal heeft geen scherpe randen.

Het sluit universeel aan op standaardventilatiecomponenten en kent geen stroomtechnische beperkingen. “PVC-U heeft als groot voordeel dat het parallel loopt met de materialen die water afvoeren. De monteur kent het materiaal en weet ermee om te gaan. Het is licht en makkelijk te verlijmen. Metalen leidingen zijn scherper met snijdende randen. PVC-U is hard, maar je snijdt je er niet aan. Daarom zijn installateurs er laaiend enthousiast over,” zegt Maesen.

MEEST MILIEUVRIENDELIJK Dyka Air werd begin dit jaar op de markt gebracht door Dyka Plastics en wordt vooral gebruikt in woning- en appartementenbouw. “Maar ook voor grotere projecten kan het prefab aangeleverd worden,” vertelt Maesen. Het systeem werd getest op 17 verschillende milieuaspecten. Hieruit bleek dat het product op zijn gebied het meest milieuvriendelijk was. Het behaalde daarmee een Dubokeurmerk. Daarnaast is Dyka ISO-gecertificeerd en werkt het met diverse milieuprogramma’s actief mee aan CO2-reductie. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 55

GEOTHERMIE | Smart Geotherm Tekst: Tim Janssens

SMART GEOTHERM Een van de beste manieren om onze ecologische voetafdruk te verkleinen, is het aanwenden van hernieuwbare energiebronnen. Een hernieuwbare energiebron waarvan het potentieel echter nog lang niet ten volle benut wordt, is geothermie.

Vandaar dat drie jaar geleden het Smart Geotherm van start ging: een grootschalig onderzoeksproject dat de toepassing van geothermie en thermische opslagsystemen wil promoten bij een breed publiek. Wij geven u in dit artikel alvast een mooie introductie.

De economisch en ecologisch verantwoorde afstemming tussen vraag, aanbod en buffering van thermische energie vormt de belangrijkste uitdaging,” aldus Luc François, projectleider van Smart Geotherm.

Het Smart Geothermtraject werd iets meer dan drie jaar geleden op gang getrapt, op 1 september 2011. Het project wordt gecoördineerd door het WTCB en gedragen door een veelheid aan partners van diverse pluimage: wetenschappelijke partijen (VITO, KU Leuven, WTCB, …), betonfederaties (FEBE en Infobeton), de Belgische vereniging voor aannemers van funderingswerken (ABEF), bouwfederaties (de Confederatie Bouw, de Bouwunie), het IWT als financierende instantie, … Dit zorgt voor een uiterst breed draagvlak om geothermie voor eens en vooral altijd een algemeen bekende en erkende energiebron te maken, hét primaire doel van dit project.

VRAAG, AANBOD EN BUFFERING Smart Geotherm streeft naar de ontwikkeling van geïntegreerde (geothermische) energieconcepten voor grote en middelgrote gebouwen

56 | INSTALLATIE & BOUW

‘Een breed draagvlak voor de toepassing van geothermie en thermische opslagsystemen’ (woonzorgcentra, scholen, ziekenhuizen, appartementsgebouwen, kantoorcomplexen, …). Het centrale principe luidt als volgt: gebouwen isoleren tot wanneer de nettowarmtebehoefte grotendeels kan worden ingevuld met hernieuwbare (geo)thermische energie. Deze wordt idealiter opgewekt, opgeslagen, aangevoerd of gestuurd door intelligente, geïntegreerde technieken zoals

betonkernactivering (thermische energieopslagsystemen in de structurele massa), koude-warmteopslag, boorgat-energieopslag en energiepalen (thermische energieopslagsystemen in de bodem), phase changing materials en water (flexibele opslagsystemen), grondgekoppelde warmtepompen, slimme regelsystemen, ...

Smart Geotherm tracht het hele plaatje te bekijken door na te gaan waar en wanneer geothermie een meerwaarde kan betekenen: “In de klassieke aanpak wordt thermische energie (koude of warmte) opgewekt op het ogenblik dat er een vraag ontstaat vanuit de gebruikerszijde. In het Smart Geothermproject wordt de thermische energie die op een bepaald ogenblik op ecologische en/of economische wijze beschikbaar is, opgevangen en gebufferd tot er een behoefte aan thermische energie ontstaat,” licht projectleider

GEOTHERMIE | Smart Geotherm

Luc François toe. “De economisch en ecologisch verantwoorde afstemming tussen vraag, aanbod, en buffering van thermische energie vormt dan ook de belangrijkste uitdaging.

Het gaat ons echter niet enkel om de modellering van geothermische systemen, maar ook om het wetgevende plaatje, toepasbaarheid op bepaalde locaties, de economische rentabiliteit van specifieke geothermische oplossingen, enzovoort.

Om te bekijken hoe we de efficiëntie van de gebruikte geothermiesystemen, het energieverbruik en het comfort kunnen optimaliseren, monitoren we binnen het project ook verschillende gebouwen waar geothermie is toegepast.”

MODULES EN WERKGROEPEN Om dit alles tegen 2017 te kunnen stroomlijnen, is het Smart Geothermproject opgedeeld in vier modules: de thermisch-energetische vraag van gebouwen en gebruikers nagaan (1), het aanbod aan thermische energie onderzoeken (2), de buffering- en opslagmogelijkheden van thermische energie overlopen (3) en vraag, aanbod en buffering optimaal op elkaar afstemmen door middel van een intelligent sturingsalgoritme (4), wat aan het eind van het verhaal moet uitmonden in de ontwikkeling van een toegankelijke, gebruiksvriendelijke tool die bouwheren, opdrachtgevers, aannemers en studiebureaus op basis van een heel aantal parameters (bodemkarakteristieken, oriëntatie van het gebouw, isolatiegraad, gebruik en energieprofiel, …) informeert over de geothermische mogelijkheden voor een bepaald project.

Twee gespecialiseerde werkgroepen spitsen zich toe op de specifieke onderzoeksvragen. De werkgroep Geothermie focust op het ‘ondergrondse’

luik van het project. De bodem fungeert enerzijds als energiebron, maar anderzijds ook als buffer. De werkgroep gaat onder meer de thermische karakteristieken van de ondergrond en de langetermijninvloed op de bodem na. Bovendien legt ze zich toe op het ontwikkelen en toepassen van alternatieve en meer efficiënte concepten, materialen en boortechnieken voor de installatie van verticale warmtewisselaars. “De installatiekost van dergelijke systemen, die efficiënter zijn dan horizontale wisselaars, vormt immers een substantieel deel van de kost van grondgekoppelde warmtepompsystemen,” weet Luc François.

De werkgroep Buffering, dimensionering en modellering legt zich dan weer toe op het onderzoek naar thermische energieopslagsystemen.

Ze inventariseert, karakteriseert en analyseert verschillende thermische buffermogelijkheden met het oog op toepassing in specifieke gebouwen en zoekt naar een ontwerpmethodiek voor geothermische installaties waarin vraag, aanbod en buffering van thermische energie optimaal op elkaar kunnen worden afgestemd. Tot slot modelleert ze de dynamische parameters die captatie, buffering en afgifte van energie met zich meebrengen om het geïntegreerde systeem naar wens te kunnen simuleren.

PROMOTEN BIJ BREED PUBLIEK Tot dusver het onderzoeksluik van het project.

Smart Geotherm heeft immers nog een tweede belangrijke doel, namelijk het promoten van geothermie als een ideale, betrouwbare energiebron voor moderne, duurzame gebouwen. In het geval van geothermie is de zegswijze ‘onbekend is onbemind’ immers nog steeds behoorlijk rele-

vant. Via lezingen en studiedagen trachten Luc François en co. hun achterban en andere geïnteresseerden dan ook te informeren over de voortgang en belangrijke nieuwigheden binnen het project. Inmiddels is er ook al een code van goede praktijk voor verticale boringen uitgewerkt, waarin de technische voorschriften, de do’s en de don’ts klaar en duidelijk op een gezet zijn.

“De meest actuele kennis op een toegankelijke manier naar de markt brengen: daar draait het om,” aldus Luc François.

Ook de website van Smart Geotherm draagt hiertoe bij. Zo vind je er een ‘repowermap’: een overzichtskaart waarop een groot deel van de geothermieprojecten in Vlaanderen gebundeld zijn. Zeggen dat geothermie springlevend is, is geenszins overdreven als je deze map onder ogen krijgt. “Er zijn heel wat mooie projecten waar geothermie is gebruikt. Kijk bijvoorbeeld maar naar het nieuwe NAVO-gebouw, waar 100.000 m² betonkernactivering komt te liggen.

Bovendien zijn er nog heel wat innovatiemogelijkheden: zonnecollectoren op daken om de bodem te regenereren, warmtewisselaars in de gevels, warmteopslag in PCM- of watervaten en vloeren, … Voorts willen we ook bedrijven aanzetten tot innovatie. In samenwerking met de Innovatiecentra in Hasselt en Gent organiseren we op respectievelijk 4 en 13 november sessies om ondernemingen te laten kennismaken met geothermie, om zo de bestaande innovatiemogelijkheden en subsidietrajecten kenbaar te maken. Op deze manier hopen we het aandeel van geothermie in ons gebouwenpatrimonium tegen 2017 te kunnen doen stijgen tot 12,5 procent.” ❚

Deze kaart geeft de gemiddelde warmtegeleidbaarheid in Vlaanderen over honderd meter diepte weer.

INSTALLATIE & BOUW | 57

Correct inregelen van een balansventilatie testo 417 met LAF trechter: eenvoudige én betrouwbare meetmethode voor wervelroosters

testo NV • Industrielaan 19 • 1740 Ternat • Tel. 02/582 03 61 Fax 02/582 62 13 • info@testo.be • www.testo.be

Publiciteit.indd 1

Behuizingen van de kleinste naar de grootste op www.rittal.be Rittal nv/sa Industrieterrein E17/3206 - Stokkelaar 8 - 9160 Lokeren T 09 353 91 11 - F 09 353 68 62 - info@rittal.be - www.rittal.be

9/12/2014 1:17:05 PM

LAAGSPANNINGSINSTALLATIES | Ri4Power 185mm-railsysteem

‘NIEUW RAILSYSTEEM GARANDEERT VEILIGE MONTAGE EN AANSLUITING VAN LAAGSPANNINGSINSTALLATIES’

SNEL GEMONTEERD, VEILIG AANGESLOTEN

Het Ri4Power 185 mm-railsysteem voor de opbouw van laagspanningsinstallaties zet een nieuwe standaard inzake snelle montage en veiligheid. Een nieuwe schakelaaradapter maakt het mogelijk om compacte schakelaars tot 1600 A op te bouwen zonder te boren.

Bij de bouw van laagspanningsinstallaties is maximale beveiliging essentieel. Daarbij wordt steeds vaker vereist dat de installatie tijdens de bouw in werking en dus ook onder spanning blijft. Bij de ontwikkeling van de nieuwe 185 mm-railsysteem schonken de ingenieurs van Rittal daarom veel aandacht aan de garantie van een hoge aanraakbeveiliging. Zo is het gemonteerde railsysteem volledig aanraakveilig afgeschermd en kunnen aparte componenten ook onder spanning toegevoegd worden, zonder dat de aanraakbeveiliging opgeheven wordt.

FOCUS OP VEILIGHEID Daarvoor ontwikkelde Rittal een 100 % nieuwe en volledig geïsoleerde aansluittechniek, die het contact met de rails mogelijk maakt doorheen het bestaande deksel. Dit heeft immers smalle gleuven die ervoor zorgen dat de installateur met de juiste aansluitonderdelen de aansluiting kan maken. Aangezien de sleuven slechts 4 millimeter breed zijn, is de vereiste beveiliging van IP 2x inzake aanraakbeveiliging verzekerd.

'Bij de bouw van laagspanningsinstallaties is maximale beveiliging essentieel' Het Ri4Power 185 mm-railsysteem wordt geleverd met nieuwe NH-veiligheidsschakelaars, die in tegenstelling tot traditionele oplossingen een

Het Ri4Power 185 mm-railsysteem wordt geleverd met nieuwe NH-veiligheidsschakelaars, die een gerichte luchtgeleiding voor een doeltreffende koeling omvatten.

gerichte luchtgeleiding voor een doeltreffende koeling omvatten. Een tweede, apart kanaal zorgt daarbij voor een veilige afleiding van stroombogen die mogelijk ontstaan bij het live schakelen.

Rittal biedt ook nieuwe schakelaaradapters waarmee alle gangbare types compacte schakelaars van verschillende producenten gemonteerd kunnen worden. In het verleden waren enkel schakelaaradapters tot 630 A verkrijgbaar, maar nu kunnen ook schakelaars tot 1600 A in de schakelkast

geïntegreerd worden. Net als bij alle installaties die met het Ri4Power-systeem gebouwd werden, is ook deze conform aan de nieuwe IEC 61439norm. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 59

DEBIETSMETING VENTILATIE | LAF-trechter

‘BUIS MET HONINGRAAT GARANDEERT ACCURATE MEETRESULTATEN’

CORRECTE DEBIETSMETING AAN ROOSTERS MET LAF-TRECHTER Bij een ventilatie-installatie moet nagegaan worden of de vereiste debieten gehaald worden. Een debietsmeting aan pulsie- en extractieroosters is echter niet zo evident. De verschillende ventieltypes hebben immers een ander uitblaaspatroon. Met de nieuwe LAF-trechter worden wervelingen omgezet naar een laminaire luchtstroming, waardoor een nauwkeurige debietsmeting en betrouwbare meetresultaten mogelijk zijn.

Wervelroosters worden steeds vaker gebruikt omdat ze de verse lucht verspreiden en dus niet rechtstreeks op de aanwezige personen blazen. Maar wervelroosters geven de lucht een draaibeweging, waardoor het niet zo eenvoudig is om het debiet correct te meten. Testo, specialist in meetapparatuur, stelt daarom de nieuwe LAF-trechter voor als oplossing. Deze bestaat uit een buis met een honingraat, die ervoor zorgt dat de wervelingen omgezet worden naar een laminaire luchtstroming. Daardoor zijn een nauwkeurige meting van het debiet en betrouwbare meetresultaten mogelijk.

GEDETAILLEERDE METING De LAF-trechter wordt gebruikt tussen de conus en

de testo 417, een compacte anemometer met geïntegreerd luchtstroom/temperatuurvleugelrad. Deze meet de luchtsnelheid, de volumestroom en de temperatuur. De stromingsrichting, oftewel de afzuigende of inblazende stroming, is zichtbaar op een display, en ook de volumestroom wordt onmiddellijk weergegeven. Voor een nauwkeurige berekening van de volumestroom kan de kanaaldoorsnede eenvoudig ingevoerd worden.

De berekening van het tijd- en puntgemiddelde biedt meer informatie over de gemiddelde volumestroom, luchtsnelheid en temperatuur. Met behulp van de holdfunctie kan de actuele meetwaarde in de display worden vastgehouden. Minimum- en maximumwaarden kunnen eveneens opgevraagd worden. ❚

De LAF-trechter wordt gebruikt tussen de conus en de testo 417, een compacte anemometer met geïntegreerd luchtstroom/ temperatuurvleugelrad.

De LAF-trechter bestaat uit een buis met een honingraat, die ervoor zorgt dat de wervelingen omgezet worden naar een laminaire luchtstroming.

60 | INSTALLATIE & BOUW

ROTTERDAM | IKazia Ziekenhuis

ENERGIEKOSTEN IKAZIA ZIEKENHUIS ENORM GEDAALD Op de bovenste verdiepingen van het Ikazia Ziekenhuis in Rotterdam zaten tot een half jaar geleden patiënten regelmatig in de kou. Doordat het ziekenhuis over een open verwarmingsinstallatie beschikte, ging er constant water verloren. De bovenste gedeeltes van het ziekenhuis liepen hierdoor constant leeg. Door de stooklijn omhoog te schuiven, probeerde men de verdiepingen op temperatuur te houden. Hierdoor liepen de energiekosten de spuigaten uit.

Wanneer de temperatuur met één graad wordt verhoogd, is zestien procent meer energie nodig, weet dhr. M.G. van Gorsel, directeur van KOREX Benelux. De energierekening van het Ikazia Ziekenhuis rees hierdoor de pan uit. Het was hoog tijd voor actie. Via Installateur Bokhorst Installatietechniek werd het hoofd technische dienst gewezen op de AIR-SEP. Eind vorig jaar heeft KOREX Benelux een AIR-SEP drukbehoudstation/ontgasser in het ziekenhuis geïnstalleerd, waaraan zowel de verwarming als koeling zijn gekoppeld. “Hiermee hebben we de open verwarmingsinstallatie gesloten gemaakt. De installatie draait nu ruim een half jaar. Het ziekenhuis neemt sinds die tijd niet alleen een structurele energiebesparing waar, ook het ijzergehalte van het water is enorm gedaald doordat er geen lucht meer bij het installatiewater kan komen, waardoor er minder corrosie en slibvorming plaatsvindt.”

DIRT-SEP - GROFVUILVANGFILTERS AIR-SEP 1 TOESTEL MET 8 FUNCTIES: • DRUKBEHOUD • EXPANSIE • ONTGASSING • BIJVULLING • WATERBEHANDELING • SUSPENSIEVUILVANG • ENERGIEBESPARING • CO2-REDUCTIE

KLEINE VOETPRINT De AIR-SEP bestaat uit een alles-in-een concept en heeft een hele kleine footprint, waarbij alle benodigde zaken, die voor waterbehandeling en ontgassing noodzakelijk zijn, zijn meegenomen. “De gebruiker wordt volledig ontzorgd.

De AIR-SEP verzorgt de expansie, het drukbehoud, de ontgassing, het automatisch bijvullen en automatische ontluchting.” De onderhoudskosten zijn laag, want de AIR-SEP zorgt ervoor dat de installatie niet steeds weer leegloopt, waardoor eventuele oxidatieprocessen geen kans krijgen. “De AIR-SEP zorgt dat de installatie constant gevuld blijft, eventuele luchtbellen worden automatisch opgenomen in het water en afgevoerd. Het Ikazia Ziekenhuis heeft hierdoor veel minder omkijken naar de installatie.”

Met een AIR-SEP kunnen gebruikers acht tot twaalf procent besparen op de energiekosten van hun verwarmings-/koelinstallatie, aldus Van Gorsel.

Slechtwerkende installaties kunnen worden geoptimaliseerd. ❚

KOREX Benelux B.V. Tjalk 13B, 2411 NZ Bodegraven T: +31 (0) 172 611719 F: +31 (0) 172 617927 E: info@korexbenelux.com I: www.korexbenelux.com

INSTALLATIE 1000-21-3000-3169 2013-09 VV+ UNETO-VNI Kleur: FC & BOUW | 61

1_4_stA4_93x130_fc_A.indd 1

04-09-13 10:58

Eerste Rooftop ter wereld met adiabatische koeling

• Aangenaam en gezond werkklimaat • Hogere productiviteit • Minder ziekteverzuim • Schone lucht en voldoende ventilatie • Efficiënte energiezuinige werking • Gegarandeerde ruimtetemperatuur • Kostenbesparing

Comfortabel werkklimaat met meest energie efficiënte techniek: Colt CoolStream R Adiabatische koeling: Koelen door directe verdamping van water.

Energiebesparing tot 70% (7 – 10 maal zuiniger dan een conventioneel systeem).

Zuinig in verbruik (<1kW voor 10.000 m³ lucht).

Hoog koelrendement (adiabatisch 90% effectiviteit).

Geen koudemiddelen.

• Energiezuinig koelen, ventileren en verwarmen in één systeem.

• Vermenging ventilatielucht met interne warmte levert een forse energiebesparing.

• Standaard EC ventilator filtering – capaciteit 18.000 m3/uur.

• Geluidsarm.

• All Seasons: Het hele jaar een aangenaam klimaat.

• Past in totaalconcept met natuurlijke luchtafvoer.

www.coltinfo.be Tel (015) 28 60 80

KOELING | CoolStream R

‘ROOFTOPSYSTEEM MAAKT OPTIMAAL GEBRUIK VAN LUCHTTEMPERATUUR’

ADIABATISCHE KOELING ZORGT VOOR AANGENAAM WERKKLIMAAT Een koele industriehal op warme zomerdagen lijkt een illusie. Het kost immers veel geld om een groot gebouw of een productiehal in de zomer te koelen. Gedurende decennia ging men ervan uit dat die koeling alleen mogelijk was met energieverslindende installaties, die functioneren op synthetische koudemiddelen. Adiabatische koeling is een van de meest effectieve en economische alternatieven.

Bij de ontwikkeling van klimaatinstallaties is het cruciaal om het energieverbruik en gebruik van koudemiddel te verlagen. Het CoolStream adiabatisch koelsysteem van Colt is een voorbeeld van zo’n installatie. De techniek van adiabatische koeling is gebaseerd op het koelen van lucht door het laten verdampen van water. De energie die nodig is voor de verdamping onttrekt het systeem aan de lucht, waardoor deze gekoeld wordt. Bij een buitentemperatuur van 28°C kan de lucht binnen met 8-10°C of meer gekoeld worden. Het systeem verbruikt alleen elektriciteit voor de ventilatoren die de lucht laten circuleren. Hoe hoger de buitentemperatuur, hoe efficiënter het systeem werkt en hoe effectiever de warmtelast aangepakt wordt.

ENERGIEZUINIG Adiabatische koeling biedt heel wat voordelen ten opzichte van conventionele systemen. Zo is het systeem zeer duurzaam. Het werkt immers bijzonder energiezuinig, want voor 10.000 m3 gekoelde lucht is slechts 1 kW elektrisch vermogen nodig.

Het heeft bovendien een hoog koelrendement (adiabatisch tot 90 % effectiviteit). Voorts wordt

Adiabatische koeling biedt heel wat voordelen ten opzichte van conventionele systemen. Voor 10.000 m3 gekoelde lucht is slechts 1 kW elektrisch vermogen nodig.

De CoolStream R, een dakgemonteerde installatie met adiabatische koeling.

er in plaats van koudemiddel gewoon leidingwater gebruikt. En er wordt altijd met verse (schone) buitenlucht gekoeld, wat een prettig binnenklimaat garandeert.

koeling willen bieden, kunnen bij Colt terecht voor extra service en ondersteuning bij het ontwerp van een installatie.

INNOVATIE

GEZOND WERKKLIMAAT EN DIRECTE WINST

Nieuw op de markt is de CoolStream R, een dakgemonteerde installatie met adiabatische koeling.

Colt International ontwikkelde deze duurzame ‘alles-in-één-rooftop’ voor het koelen, verwarmen, ventileren en filteren van lucht in industriehallen. De rooftop zorgt in de zomermaanden voor gekoelde lucht in het gebouw. Het energiegebruik is minimaal (factor 5 in vergelijking met koudwatermachines). In de winter maakt de rooftop optimaal gebruik van restwarmte. Door de recirculatie van warmte hoog in de hal naar de werkplek bespaart de gebruiker veel energie. In het voor- en najaar worden buitenlucht en restwarmte vermengd. Opwarming van de ventilatielucht zorgt voor energiebesparing. Het systeem wordt automatisch gestuurd en kan bediend worden via laptop, tablet of smartphone. Installateurs die de opdrachtgever alle voordelen van adiabatische

Als het warm wordt, blijkt uit onderzoek dat de mens eigenlijk de zwakste schakel in het productieproces wordt en er veel productieve uren verloren gaan. Mensen functioneren niet alleen minder efficiënt in een warme omgeving, maar het risico op ongevallen en het ziekteverzuim nemen ook evenredig toe met de temperatuurstijging.

Onderzoeken tonen aan dat iedere graad boven de 20°C een productiviteitsdaling van 4 % tot gevolg heeft. Adiabatische koeling kan nu ook in industriehallen voor een gezond werkklimaat zorgen. Zo worden productiemiddelen efficiënt gebruikt, is er minder energie nodig en worden er geen grondstoffen verspild. Naast deze directe winst is er ook indirecte winst aangezien men voor de realisatie van deze duurzame werkomgeving technieken met een bijzonder laag energieverbruik inzet. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 63

WIE DOET WAT

ALGEMENE DIENSTVERLENING

DOMOTICA

INSTALLATIEMATERIAAL

SCHLEIFENBAUER BV Graafsebaan 68

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV Rijndijk 141 2394 AG HAZERSWOUDE RIJNDIJK T +31 (0)71 341 7111 F +31 (0)71 341 4192 E kim.verkolf@carrier.utc.com W www.carrierbenelux.com

BEDRIJFSWAGENINRICHTING

T +31 73 5230256

Industriepark West 40 9100 ST.- NIKLAAS T +32 (0)3 7601470 F +32 (0)3 7777120

COMAP NV/SA

F +31 73 5212383

Alsembergsesteenweg 454

E info@schleifenbauer.eu

1653 DWORP

W www.schleifenbauer.eu

T +32 (0)2 3710161 F +32 (0)2 3782339

E sales@niko.be W www.niko.eu

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX Branch office België Bld Sylvain Dupuislaan 243, 1070 BRUSSEL (Anderlecht) T +32 (0)2 523 01 70 F +32 (0)2 521 13 53 E johan.vergaelen@carrier.utc.com W www.carrier.be

5242 JN ROSMALEN

NIKO

E marketing@comap.be

E. VAN WINGEN

NV

ELEKTRICITEIT E. VANWINGEN NV Durmakker 27 9940 EVERGEM

BEGETUBE NV

T +32 (0)9 2530800

Kontichsesteenweg 53/55

T +32 (0)9 2534082

2630 AARTSELAAR

Bist 14

E info@vanwingen.be

T +32 (0)3 8707140

2630 AARTSELAAR

W www.vanwingen.be

OBO BETTERMANN SA

T +32 (0)3 8707400

Schaarbeeklei 491 1800 VILVOORDE T +32 (0)2 355 03 70 F +32 (0)2 355 03 71 E info@sortimo.be W www.sortimo.be

W www.obo-betterman.com

VERGOKAN NV Meersbloem Meiden 16 9700 OUDENAARDE

LEGRAND GROUP NV 1831 DIEGEM T +32 (0)2 7191711

T +32 (0)55 31 83 35 F +32 (0)55 31 43 88 E sales@vergokan.com W www.vergokan.com

E info@legrandgroup.be

Planet I business park Tollaan 101 c 1932 Sint-Stevens-Woluwe T +32 (0)2 5515510 F +32 (0)2 5031433

FEDERATIES

W www.viega.be

W www.legrandgroup.be

INSTALLATEURS ELEKTRICITEIT

Patrick Wagnonlaan 7 7700 MOESKROEN T +32 (0)56 55 4966 F +32 (0)56 34 8662 E info@vtc.be W www.vtc.be

BRANDERS & KETELS

VIEGA

E info@viega.be

F +32 (0)2 7191700

VTC BVBA

E info@begetube.com

E info@obo-betterman.com

Kouterveldstraat 9

INRICHTING VAN BERDIJFSVOERTUIGEN

F +32 (0)3 8775575 W www.begetube.com

F +32 (0)3 8874000

SORTIMO BVBA

W www.comap.be

SECTOR ORGANISATIE VOOR VENTILATIE FÉDÉRATION POUR LE SECTEUR DE LA VENTILATION

VENTIBEL VZW

ELECTRO-SECURITY-AIRCO-ENERGY

Volkstraat 57

INDUSTRIEEL - PRIVAAT

RITTAL NV

2000 ANTWERPEN

Stokkelaar 8

M +32 (0)478 562123

EHM BVBA

9160 LOKEREN

E hendrik.daem@ventibel.be

Industrieweg 3

T +32 (0)9 3539111

W www.ventibel.be

2850 BOOM

STIEBEL ELTRON BVBA

F +32 (0)9 3556862

’t Hofveld 6-D1 1702 Groot-Bijgaarden T +32 (0)2 423 22 22 F +32 (0)2 423 22 12 E info@stiebel-eltron.be W www.stiebel-eltron.be

E info@rittal.be

GEREEDSCHAPPEN

T +32 (0)3 8444575 F +32 (0)3 8445085 E info@ehm.be

W www.rittal.be

W www.ehm.be

EURO-DIESEL SA

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS BV

Rue de l’Avenir, 61

Charles Petitweg 21

VAILLANT NV

4460 GRACE-HOLLONGE

4847 NW BREDA

Golden Hopestraat 15 1620 DROGENBOS T +32 (0)2 334 93 00 E info@vaillant.be W www.vaillant.be

T +32 (0)4 2477900

T +31 (0)765 794190

F +32 (0)4 2462020

T +31 (0)765 794199

E mail@euro-diesel.com

E Info@flir.com

E tim@electrowerkendeproft.be

W www.euro-diesel.com

W www.flir.com

W www.electrowerkendeproft.be

64 | INSTALLATIE & BOUW

ELEKTROWERKEN DE PROFT Flor Hofmanslaan 4 9280 LEBBEKE T +32 (0)52 410724

BENVITEC

WIE DOET WAT

LENAERTS NV EL SYSTEMS Senator Alfons Jeurissenlaan 1032 3520 ZONHOVEN T +32 (0)11 819292 F +32 (0)11 819293 E info@elsystems.be

Europark 1086 3530 HOUTHALEN T +32 (0)11 609210 F +32 (0)11 525447 E info@lenaertsnv.be W www.lenaertsnv.be

W www.elsystems.be

KLIMATISATIE

BTS

HVAC - SANITARY

BELIEN-THERMOSYSTEMS BVBA Koolmijnlaan 201 3582 KOERSEL T +32 (0)11 450730 F +32 (0)11 450759 E info@benvitec.be W www.benvitec.be

SWEGON BELGIUM NV Rue de Huy 24 B-4280 Hannut T +32 (0)19 519320 F +32 (0)19 519321 E info@swegon.be W www.swegon.be

KOEL- & VERWARMINGSTECHNIEK N.V.

COFELY AXIMA NV SURKIJN BVBA Holeikstraat 12 3545 HALEN T +32 (0)13 441405 F +32 (0)13 444329

Montenegrostraat 138-144 1190 BRUSSEL T +32 (0)2 5332311 F +32 (0)2 5388685 E brussels@cofelyaxima-gdfsuez.be W www.cofelyaxima-gdfsuez.be

E surkijn.bvba@telenet.be

NAESSENS HVAC Franklin Rooseveltlaan 23 8790 WAREGEM T +32 (0)56 613113 F +32 (0)56 617242 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

KVT NV Plaslaar 48 2500 LIER T +32 (0)3 4919900 F +32 (0)3 4919929 E info@kvt-nv.be W www.kvt-nv.be

INSTALLATIETECHNIEK

MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE

LENAERTS NV Europark 1086 3530 HOUTHALEN T +32 (0)11 609210 F +32 (0)11 525447 E info@lenaertsnv.be W w ww.lenaertsnv.be

FUTURE CLIMA BVBA Essenlaan 9 3600 GENK T +32 (0)89 384038 F +32 (0)89 382038 E tim@futureclima.be W www.futureclima.be

LINUM EUROPE NV Vijverhoek 53, 8520 KUURNE T +32 (0)56 359294 F +32 (0)56 358847 E info@linum.eu W www.linum.eu

Baron Ruzettelaan 25 8310 BRUGGE T +32 (0)50 404848 F +32 (0)50 392604 E info@mitsubishi-electric.be W www.mitsubishi-electric.be

SANITAIR

ISOLATIEMANTELS

NATHAN

ETI VAN DEN VEN Griffier Schobbenslaan 2a 2140 ANTWERPEN T +32 (0)3 2351624 F +32 (0)3 235 0911 E luc.ost@etivdv.be W www.etivdv.be

IMPORT/EXPORT

NAESSENS HVAC Franklin Rooseveltlaan 23 8790 WAREGEM T +32 (0)56 613113 F +32 (0)56 617242 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

INSTALLATEURS HVAC

BENVITEC

INSTALLATEURS SANITAIR

BTS

NATHAN IMPORT/EXPORT INSULUX BVBA Dendermondesteenweg 67 9070 DESTELBERGEN T +32 (0)9 335 7602 F +32 (0)9 335 7603 E info@isolatiemantels.be W www.isolatiemantels.be

Lozenberg 4 1932 ZAVENTEM T +32 (0)2 7211570 F +32 (0)2 7253553 E info@nathan.be W www.nathan.be

STUDIEBUREAUS TECHNIEKEN

KLIMAATBEHEERSING

HVAC - SANITARY

BELIEN-THERMOSYSTEMS BVBA Koolmijnlaan 201 3582 KOERSEL T +32 (0)11 450730 F +32 (0)11 450759 E info@benvitec.be W www.benvitec.be

CROES-BELLEN NV Industriepark Kolmen 1208 3570 ALKEN T +32 (0)11 314027 F +32 (0)11 591350 E croes.bellen@scarlet.be W www.croes-bellen.be

COLT INTERNATIONAL NV Zandvoorstraat 1, 2800 MECHELEN T +32 (0)15 286080 F +32 (0)15 270828 E info@be.coltgroup.com W www.be.coltgroup.com

VAN LOOY GROUP NV Noordersingel 19 2140 BORGERHOUT T +32 (0)3 2353508 F +32 (0)3 2356469 E info@vanlooy.com W www.vanlooy.com

INSTALLATIE & BOUW | 65

WIE DOET WAT

VERLICHTING

BOTEC NV

Sportstraat 42-44 2160 WOMMELGEM T +32 (0)3 3543618 F +32 (0)3 3544192 E info@botec.be W www.botec.be

TECHNISCHE CONTROLE

AEROPULMO BVBA

ZONNEPANELEN

OSRAM BENELUX BV

Industriepark Brechtsebaan 22 2900 SCHOTEN T +32 (0)3 6854900 F +32 (0)3 6801230 E info@aeropulmo.be W www.aeropulmo.be

Postbus 115 2900 AC CAPELLE A/D IJSSEL T +31(0)10 7501414 F +31(0)10 7501406 E ronald.moeskops@osram.nl W www.osram.nl

SOLAR SPIRIT BVBA Meester van der Borghtstraat 58 2580 GRASHEIDE T +32(0)15 635221 F +32(0)15 761021 E info@solarspirit.be W www.solarspirit.be

Beter Zeker.

BTV - TECHNISCH BUREAU VERBRUGGHEN VZW Van der Sweepstraat 3 bus 44 2000 ANTWERPEN T +32 (0)3 2162890 F +32 (0)3 2388665 E raf.hectors@btvcontrol.be W www.btvcontrol.be

VENTILATIE

www.aldesbenelux.com

ALDES BENELUX BV BELGIAN BRANCH Rue Jean Verkruyts 60 4681 OUPEYE T +32 (0)4 3749820 F +32 (0)4 3749829 E info@ aldesbenelux.com W www.aldesbenelux.com

AIR TRADE CENTRE

Hoogstraat 180 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 7119489 F +32 (0)2 7210433 E sales.belgium@airtradecentre.com W www.airtradecentre.com

WARMTEPOMPEN

VEKO LIGHTSYSTEMS BVBA Gulkenrodestraat 7, Unit 10 2160 WOMMELGEM T +32 (0)3 8272196 F +32 (0)3 8255286 E sales@veko.be W www.veko.be

TROX BELGIUM NV Paepsemlaan 18g 1070 BRUSSEL T +32 (0)2 5220780 F +32 (0)2 5202178 E info@trox.be W www.trox.be

DAIKIN AIRCONDITIONING BELGIUM NV

VERWARMING

A. Franklin 1B 1300 Waver T +32 (0)10 237223 F +32 (0)10 244910 E info@daikin.be W www.daikin.be

LEMMENS SA Chaussée de Tirlemont 102 5030 GEMBLOUX T +32(0)81 625252 F +32(0)81 625253 E info@lemmens.com W www.lemmens.com

AIR TRADE CENTRE

Hoogstraat 180 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 7119489 F +32 (0)2 7210433 E sales.belgium@airtradecentre.com W www.airtradecentre.com

WATERBEHANDELING

BWT BELGIUM NV

SYSTEMAIR

Leuvensesteenweg 633 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 7580310 F +32 (0)2 7580333 E info@bwt.be W www.bwt.be

SCHWANK BV

Romeinsestraat 6/00.01 3001 HEVERLEE T +32 (0)16 387080 F +32 (0)16 387089 E info@systemair.be W www.systemair.be

Nijverheidsweg 5 4104 AN CULEMBORG T +31(0)345 513143 F +31(0)345 518464 E g.cooreman@schwank.be W www.schwank.be

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor de branche?!

Installatie & Bouw is het vaktijdschrift dat bouwprojecten, achtergronden, columns, kort nieuws belicht in Vlaanderen.

Met deze uitgave bent u zes keer per jaar verzekerd van vakinformatie waarop u beslissingen kunt baseren.

INHOUD tekst die

TEKST

komt dsopgave in de inhou

l

BRUSSEL

ouw aan kantoorgeb is bijna Pearl t in Brussel laatste de Het Black toyerstraa i leggen grote gede Mon 0 m² te bouwerkt. Vaklu afgew aan het 11.00 ers. ravenzwar hand Zo krijgt het stoombevochtig onaad bouw. hillende tigheidsgr grijke werk verscen de vochenkele belan Zij houd ole, wat der contr oplevert. k van diversete voordelen

l

BRUSSEL

| Black Pear

| Black Pear

. te staan

Aarzel niet om ons en de lezersdoelgroep te informeren. Neem contact op met Koen Royackers:

gebrui at maakt ijk resulta rebouw Pearlg goed mogelBrussel transfo Het Black om een zo Arelijke doel: Art & Build technieken Het uiteind het ool. metrop deze wens in en. bekom groene ak, w met tot een gebou een groend meren rp het en zoals uperatie, auontwie system chitect aterrec Slimme het gehoofd. ing, regenw liften en achter beglaz enkele paste bbele en, aange e zijn slechts driedu sche rolluikrmische energi tomati g. geothe zal voorza bouw bruik van Pearlge Art & Build g. esparin en die het Black is het belang ingrep eem van mooie kostenb stroom ken. Kleine ngssyst een handeli limaat en n op groene te gebrui dete luchtbe binnenk gheids het inspele spaarzaam Naast Het efficiën een gezond en afwezi n oplevevoor deze stroom zigheidszorgen instalrijk om zoals aanwe ing vorme Art & Build) ht het bespar (Foto: of en id verplic system n een hele efactuur. overhe nieuwbouw n kunne ijk: de eem bij tectore jaarlijkse energi duidel de mers is een ventilatiesyst ren op wel oordig leren van ties. tegenw E norrenova heeft m VENTILATI elk gebouw verstrengde isolatiena te grote ijk systee als dergel De CH verder begoed een het eem. rt.

Zo steeds tiesyst ECONOMISinstalleren van meedraagt, is systeem ars om en comfo een ventila hten eigena met energie zich een l het van het eerste n Hoewe meerkost met reau om de aard men verplic het omgaa ctenbu installeren. is ten over archite zeker een te weten dat te rt. “Gas denken dan eleke het k om ysteem België beslist ing opleve energiebron langrij elingss bij Munters Daarom el in deze ehand een bespar opere werden aan luchtb voorde zelf al . “We klopte een goedk “Een groot efficiënt Borzee te maken m te leveren nog steeds geDe Crée.

Installateur kte systee e offerte ” vertelt t,” weet jke tijden.” s van het geschi tricitei ruimte geeen gepastbevochtigers, om het ttair moeili em brengt de manier op de srd om rs. “Deze stoom budge Munte 0-syste bedrijf tische tookte gecontactee kort ieur bij gasges Het GTS20 meest energe “Door de lage opzichte n binnen tingen voor drie op de graad. rd en worde Crée, produc ing ten bouw Jesse De werden geleve vochtigheidsook een bespar Crée. De talrijke ten wenste De meteen van het .” appara em is het en,” vertelt gezondheid gesteld 0-syste kost eens system erde in dienst m GTS20 er nog om in van andere zoals de verbet krijgt men het driStee de water len, voortvloeien illende komen nder drijft id zelf voorde werknemers, die hieruit chtighe ijfeld de Een gasbra zet het binnen weer via versch stoomw en de luchtvo ingen e ongetw dan gebou ers de breerd De bespar maar zijn aan. Deze stoom wordt “We van elektri de gebruik met gekali zullen lucht.

Die bovenop. jk te becijferen, van de prijs bouw een toch stoom.

Pearlge kelijk ers – buizen met de binnen en,” weet satie: Gabari) algem Black zijn moeili “Afhan nt De In het instellen. (Visuali over het stoomverdel – gemengd waard. zelf instell alle pabereke we n heid kunnen moeite 50%,” spuitkoppen luchtvochtig gas kunne ing van teem houdt zelf kan WITH de SCAN ringsys ker citeit en een bespar kunnen “Een monito de gebrui n van Dat de spreke terwijl s.a.

De Crée. de gaten, moet zijn.” rijk is Corner rs in Crée. de lucht w belang eramete |9 The Green (Brussel) vochtig rgebou de werkn el en hoe & BOUW een kantoo dheid van ct besliss - Immob LLATIE ver Archite INSTA lucht van en de gezon chtge binnen rt Art & Build Opdra comfo l) au voor het (Brusse ering (Anderlecht) nbure 4 VK Engine Architecte (Mechelen) 23-09-1 ieken rs België Munte au techn

FICHE ISCHE TECHN

T E

+32(0)11 605540 k.royackers@louwersmediagroep.be

R KTE IGERS VOO T ESTOO UW GASG MBEVOCH GEBO STOO PEARL poel

Tekst: SCAN

WITH

Jannes

Zwaene

BLACK

LLATIE

& BOUW

8 | INSTA

tie & Bouw

2 Installa

201410

66 | INSTALLATIE & BOUW

BE 04.indd

8-9

Studiebure htigers bevoc Stoom

11:47

DE HOOGSTE BESCHIKBAARHEID, MAXIMALE EFFICIËNTIE OF TOCH DE KORTSTE TERUGVERDIENTIJD? ...U HOEFT NIET TE KIEZEN!

THAT’S THE

CRITICAL DIFFERENCE.

De Trinergy™ Cube UPS gaat nog een stapje verder dan de energierevolutie en kenmerkt zich door hot-scalability van 250 kW tot 3 MW en een gemiddelde operationele efficiëntie van 98,5%.

Voor installaties waarvoor een hoge beschikbaarheid en maximale efficiëntie van essentieel belang zijn, introduceert Emerson Network Power een nieuwe generatie van de meest geavanceerde UPS-technologie.

De Trinergy™ Cube UPS biedt het snelste rendement op investering, de laagste totale gebruikskosten én de hoogste beschikbaarheid die momenteel op de markt verkrijgbaar zijn. Dat betekent alle voordelen in één.

Kom de UPS met eigen ogen bekijken in het Customer Experience Center in Bologna.

Ga voor meer informatie naar www.EmersonNetworkPower.eu/Trinergy-Cube Alle overige productnamen, handelsnamen en merken zijn eigendom van hun respectievelijke eigenaars.

Emerson. Consider it Solved., Emerson Network Power en het logo van Emerson Network Power zijn handels- en servicemerken van Emerson Electric Co. ©2014 Emerson Electric Co. Alle rechten voorbehouden.

Klaar voor

2014 en later !

Systeem E+速 = gezond binnenklimaat + warmtebesparing + warmteterugwinning

tot

-37 E-punten ! met Smartzone

Wenst u meer informatie ? www.renson.be