Installatie & bouw NL 04 2013

INSTALLATIE & BOUW 4

UITGAVE

Vaktijdschrift over installatietechniek, Klimaatbeheersing en Electriciteit

w w w. in s ta l l at i e enb ouw.nl

NUMMER 4 2013 november - december - januari

SCAN WITH

Markthal Rotterdam vrij van weersinvloeden | Warmtepompen Koning Willem-Alexander Sportcentrum | Hoge GPR-scores voor ‘The Huygens project’ Thales Hengelo | Techniek in Alfa-College mag gezien worden

De perfecte plaats om op te laden.

USB-wandcontactdoos.

Geniaal en eenvoudig tegelijk. De combinatie van wandcontactdoos en USB-netvoeding. Voor smartphones, tablets, fotoapparatuur of mp3-spelers.

Ervaar het nieuwe comfort en kijk op www.BUSCH-JAEGER.nl

www.BUSCH-JAEGER.nl

klimaatplafonds met eco-perspectief

Klimaatplafond op maat,binnen uw budget De metalen klimaatplafonds van Interalu bieden u een optimale leefomgeving met een constante temperatuur en een hoog akoestisch comfort. Interalu-plafonds zijn brandstabiel, zeer flexibel en hebben een hedendaags design. Het goede binnenmilieu, de lange levensduur en het lage energieverbruik passen perfect in uw nieuwbouw- of renovatieproject met oog voor duurzaamheid en het milieu.

Meer info op interalu.eu of neem contact met ons op: 076 513 99 97, info@interalu.eu. We helpen u graag verder!

UITGAVE

Voorwoord

4 Volop kansen

De installatiebranche biedt momenteel volop kansen op het gebied van duurzaamheid, energie- en waterbesparing. Door alleen al koppen te snellen in deze editie van Installatie & Bouw wordt direct duidelijk wat het hoofdthema is in de installatiebranche: duurzaamheid, besparing en energie-efficiëntie.

Om alvast een tipje van de sluier op te lichten, de ambitie van de bijzondere Markthal in Rotterdam is om zich te kwalificeren voor een Breeam Very Good certificaat. Ook in Sportcomplex Koning WillemAlexander in Hoofddorp staat duurzaamheid centraal. In dat kader is een groot aantal bijzondere technieken toegepast. Diverse systemen zijn met elkaar verbonden, zodat de warmtevraag op verschillende manieren kan worden ingevuld.

Het ontwerp van Thales in Hengelo is ook zo’n voorbeeld en voldoet volgens zijn makers zowel installatietechnisch als bouwkundig aan de hoogste GPR-scores op het gebied van gezondheid, milieu, flexibiliteit en -jawel- duurzaamheid. En zo kunnen we feitelijk nog wel even doorgaan. Wat te denken van de nieuwbouw van het Alfa-College, de nieuwbouw van Capgemini, het grootscheepse renovatieproject de Wijk van Morgen, Wijkhuis Brede School en het Van Lodenstein College?

Geïntegreerde installatiedisciplines bepalen voor een groot deel de schonere toekomst van onze samenleving, waarbij comfortabel leven het uitgangspunt is. Voor de installateur is dan ook een steeds belangrijkere rol in het bouwproces weggelegd. Op VSK 2014, de tweejaarlijkse vakbeurs voor de gehele installatiebranche, die zichzelf tot de broedplaats voor nieuwe kansen voor de installatiebranche bestempelt, staan eveneens de thema’s duurzaamheid en energie- en waterbesparing centraal.

Op de beurs worden de nieuwste installatiesystemen, -technieken en -producten op het gebied van verwarming, sanitair, klimaatbeheersing en koudetechniek gepresenteerd. Behalve een breed expositieprogramma worden er tevens diverse inhoudelijke activiteiten georganiseerd. VSK 2014 vindt plaats van maandag 3 tot en met vrijdag 7 februari 2014 in Jaarbeurs Utrecht.

Roel van Gils

INSTALLATIE & BOUW | 5

Plaatsnaam&| BOUW Projectnaam INSTALLATIE

4

Vaktijdschrift over Installatietechniek, Klimaatbeheersing en Electriciteit

COLOFON Jaargang 1 • nummer 4 • 2013 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2214-4196

verantwoordelijke Uitgever

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

redactieadres

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

12

Eindredactie en coördinatie Roel van Gils

Redactieteam

20

24

Hilda Bosma, Roel van Gils, Lieke van Zuilekom en Loet van Bergen

Bladmanagement

Roel de Bruijn E r.debruijn@louwersuitgevers.nl

Secretariaat

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

8

Advertenties

Online aanleveren: https://louwersuitgevers@wetransfer.com Onder vermelding van naam en uitgave Adresgegevens: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl

26

abonnnementprijs

€ 63,- per jaar excl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Installatie & Bouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

Inhoud Markthal Rotterdam vrij van weersinvloeden

8

Duurzame klimaatinstallatie

12

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

Veelomvattend project

16

opzeggingen

warmtepompen Koning Willem-Alexander Sportcentrum

18

Hoge GPR-scores voor ‘The Huygens project’ Thales Hengelo

20

Duurzame energie voor 100Hoog

24

Verspreiding vindt plaats via abonnementen en via gerichte distributie in controlled circulation aan installateurs, architecten, adviserende partijen, aannemers, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, zorginstellingen, woningbouwverenigingen en andere opdrachtgevers, (semi-)overheidsinstellingen, brancheorganisaties, toeleveranciers en aanverwante organisaties.

Techniek in Alfa-College mag gezien worden

26

Duurzaamheid centraal tijdens nieuwbouw hoofdkantoor Capgemini

30

Wijk van Morgen: plug and play

40

‘Prefab’ WTW-installatie

43

vormgeving/art direction

Veilig, efficiënt, duurzaam en energiezuinig

44

Voorkomen is beter dan genezen

46

Adreswijzigingen

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

Doelgroep

Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

INSTALLATIE & BOUW

Inhoud

44

50 30

uitgaVe

4

INSTALLATIE & BOUW

Vaktijdschrift oVer installatietechniek, klimaatbeheersing en electriciteit

www. i n s tal l at i e e n bouw. n l

62

49

64

www.installatieenbouw.nl

Westwijzer, het duurzaamste gemeentelijke gebouw van Helmond

49

Bivalent systeem garandeert warm Van Lodenstein College

50

Trias Energetica is rode draad

53

VSK 2014: broedplaats nieuwe kansen installatiebranche

55

Luchtverdeling in een handomdraai

56

Kort nieuws

57

Nieuwe warmtebeeldcamera ook voor beginnende gebruikers

62

Gekleurd buitenlicht met een functie

64

Het Betere Werk

66

‘Toverdoos’ voor Wilhelmina Kinderziekenhuis

67

WDW

68

nummer 4 2013 noVember - december

Vaktijdschrift oVer installatietechniek, klima atbeheersing en electriciteit

4

59

SCAN WITH

markthal rotterdam vrij van weersinvloeden | warmtepompen koning willem-alexander sportcentrum | hoge gPr-scores voor ‘the huygens project’ thales hengelo | techniek in alfa-college mag gezien worden 2013113 Installatie & Bouw NL 4 indd.indd 1

Coverbeeld: Müpro

10-01-14 14:36

INSTALLATIE & BOUW | 7

rotterdam | Markthal

Tekst: Loet van Bergen Beeldmateriaal: Unica Rotterdam

Markthal Rotterdam

vrij van weersinvloeden Op de plek waar Rotterdam is ontstaan, verrijst de eerste Markthal van Nederland. De 39 meter hoge markthal met 11 verdiepingen geeft ruimte aan 110 permanente en losse marktkramen. Op de onderste twee lagen bevinden zich 10 food gerelateerde winkels en 8 horecazaken.

SCAN WITH

In de Markthal kan vrij van weersinvloeden worden gewinkeld onder een 40 meter hoge boog gevormd door 228 appartementen. Onder de Markthal komt een parkeergarage met 1.250 parkeerplaatsen en een Albert Heijn supermarkt. Unica Rotterdam verzorgt de complete aanleg van de installatietechniek inclusief brandbeveiliging, elektrotechniek, ICT en regeltechniek.

Uitgebreide WKO-installatie We zijn in een later stadium bij dit project betrokken geraakt, vertelt projectleider Patrick de Willigen. “De Markthal was door de bouwkundig aannemer gegund aan een andere installateur. Echter vlak voor aanvang van de bouw (medio oktober/november 2012) hebben deze twee partijen afscheid van elkaar genomen. Op dat moment zijn wij door JP van Eesteren benaderd of wij de installatiewerkzaamheden over konden nemen. Na zo’n twee weken van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat te hebben gecalculeerd, waren de begrotingen op elkaar afgestemd. Door Techniplan Adviseurs is een richtlijnbestek gemaakt. Voor de energievoorziening is op advies van Techniplan Adviseurs gekozen voor een warmte/koude-opslag-

8 | INSTALLATIE & BOUW

rotterdam | Markthal

Projectinfo Appendages en inregelafsluiters Econosto levert als marktgerichte kennisorganisatie hoogwaardige industriële afsluiters, appendages, instrumentatie, afdichtingen en slangen als complete klantspecifieke systemen. Via een efficiënt distributieconcept vinden onze totaaloplossingen hun weg naar bedrijven in de maritieme sector, de algemene industrie, de (petro)chemische industrie, de olie- en gasindustrie en de utiliteit- en woningbouw. Zo ook voor het project de Markthal in Rotterdam waar Econosto via Unica betrokken raakte bij dit project. Unica Rotterdam heeft de verantwoordelijkheid over het werktuigbouwkundig gedeelte van dit project verkregen. De installatie betreft een WKO-systeem waarvan de complete distributie tot aan de eindgebruiker wordt verzorgd door Unica. Econosto heeft de instrumentatie en appendages voor dit project geleverd van het merk Econ® die duurzaam zijn ontworpen op basis van de eisen van de installatiebranche. Daarbij hebben ze een degelijke constructie, een hoge mate van betrouwbaarheid en optimale veiligheid. Econ® producten zijn bovendien onderhoudsarm en milieuvriendelijk en bieden een uitstekende prijs/kwaliteitsverhouding.

systeem, met als bijzonder kenmerk dat dit systeem meerdere gebouwen (waaronder de Markthal) van energie voorziet. Het totale programma van eisen bestaat uit twee delen. Het eerste deel bevat de onderbouw oftewel de parkeergarage -4 t/m -2. Het tweede deel (onze opdracht) bevat de bovenbouw -1 t/m de 11e verdieping en omvat de complete installatie (elektra, werktuigbouw, sanitair en sprinkler) voor de commerciële ruimten, parkeren minivans, opslagruimten en bergingen woningen op -1 t/m de 1e verdieping en de 228 woningen inclusief centrale voorzieningen op de 2e t/m de 11e verdieping.”

Het gebouw wordt verwarmd en gekoeld middels een WKO-installatie.

Deze warmte- en koude bronnen staan in verbinding met het naastgelegen gebouw Blaak 31 BREEAM Very Good Het gebouw wordt verwarmd en gekoeld middels een WKO-installatie. Deze warmte- en koude bronnen staan in verbinding met het naastgelegen gebouw Blaak 31. Unica brengt hiervoor alle distributieleidingen, afleversets en energiebemeteringen in het gebouw aan voor zowel de commerciële ruimten als de woningen. Verder omvat de installatie een ventilatiesysteem, overdrukventilatie in de trappenhuizen, aansturing van regelkleppen ten behoeve van de natuurlijke ventilatie in de markthal. Verder is er een Sprinklerinstallatie voor alle commerciële ruimten en parkeren minivans. Voor de verwarming en koeling worden de commerciële ruimten voorzien van een aansluiting op de centrale warmte- en koudeopwekking. In de woningen wordt vloerverwarming en vloerkoeling aangelegd. Daarnaast wordt een zeer groot deel van de algemene verlichting uitgevoerd in LED. Ten aanzien van verantwoord bouwen en exploiteren is de ambitie om minimaal een BREEAM ‘Very Good’ certificaat te behalen. ❚

Intelligente drukverhogingsinstallaties Grundfos Nederland BV, leverancier van pompoplossingen, levert voor het in aanbouw zijnde project Markthal in Rotterdam diverse pompen. Grundfos kreeg deze order vanwege de jarenlange relatie tussen Grundfos en Unica. Samen waren ze onder andere betrokken bij de laatste renovatie/uitbreiding van Ahoy in Rotterdam.

Voor de Markthal heeft Grundfos 8 toerengeregelde meerpomps drukverhogingsinstallatie voor het proces- en drinkwater geleverd ten behoeve van de Markthal en woningen. Deze intelligente, compacte en energiebesparende drukverhogingsinstallaties uit de HydroMulti E-range zijn voorzien van de door Grundfos ontwikkelde frequentie-omvormers. Een intelligent systeem met een veelvoud aan instellingsmogelijkheden. Daarnaast heeft Grundfos diverse vuilwater putten (beton en HDPE) voor de Markthal (kramen) en de aanwezige horeca geleverd. Deze vuilwaterputten uit de Multilift-serie bestaan uit compacte, alles-in-één units, die bedoeld zijn voor het opvangen en transporteren van rioolwater van onder het rioolniveau zowel voor woonhuizen als grote complexen. Verkrijgbaar in vele maten, transporteren Multiliftinstallaties afvalwater op efficiënte wijze en met minimaal geluid. Tot slot nog een aantal pompen uit het SE-programma die zijn ontworpen voor het verwerken van afvalwater, proceswater en ongefilterd rioolwater in heavy-duty gemeentelijke-, bedrijfs- en industriële toepassingen en ideaal voor grote doorstromingen.

Hoofd- en onderverdelers Eaton is betrokken geraakt bij dit project door in een vroeg stadium een aanbieding te maken voor zowel de hoofd- als onderverdelers. De hoofdverdeler is van het type Capitole 20 van Eaton Industries BV die in een zeer compacte uitvoering inclusief hoekpaneel werd aangeboden. Door de compacte bouw paste de verdeler precies in de zeer kleine laagspanningsruimte. Capitole 20 wordt door Eaton zelf geassembleerd op de locatie in Hengelo. Het fabricageproces heeft circa acht weken geduurd, inclusief het opstellen en testen ter plaatse. Op de locatie Hengelo worden door Eaton alle middenspannings- en laagspanningsverdelers gebouwd voor zowel de binnenlandse als buitenlandse projecten. De onderverdelers zijn van het type xBoard van Eaton die door de gecertificeerde paneelbouwer Thekobur uit Rijswijk zijn aangeboden. In januari 2014 zullen de verdelers worden geleverd op de locatie in Rotterdam. Vervolgens zal installateur Schoonderbeek de kabels in de verdelers gaan aansluiten en bedrijfsklaar opleveren. De verdelers worden toegepast voor de energievoorziening van de parkeergarage die onder de Markthal is gebouwd.

SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 9

grundfos multilift innovatieve en complete afvalwateroplossing De Grundfos Multilift opvoerstations bij afvalwaterverwijdering. De innovatieve bieden een verbeterde, complete oplos- eigenschappen in de vernieuwde Multilift sing voor het verwerken van afvalwater in serie maken het de meest betrouwbare utiliteitsgebouwen van elke omvang. Be- keuze voor afvalwaterverwerking. Kijk voor trouwbaarheid heeft de hoogste prioriteit meer informatie op www.grundfos.nl.

Installatie_Bouw_9,5x13.indd 1

13-12-13 15:46

rotterdam | Markthal

Bouwinfo Ontwikkelaar Architect Aannemer Aannemer parkeergarage E+W installateur (Parkeergarage) E+W installateur (Markthal + Appartementen) werkzaamheden

Provast te Den Haag architectenbureau MVRDV J.P. van Eesteren combinatie Mobilis (TBI) - Martens Van Oord Schoonderbeek

Unica Installatiegroep B.V. Isolatiebedrijf van Hanenberg Econosto, Eaton, Zuid Nederlandse Buizen

Projectinfo Specifieke isolatie-eisen Isolatiebedrijf Hanenberg heeft in opdracht van Unica de isolatie verzorgd van de Markthal in Rotterdam. Daarbij ging het om de volgende werkzaamheden: het isoleren van het distributie WKO-systeem, dat geïsoleerd is met Armacell Armaflex AF voor de koeling. Daarnaast heeft het bedrijf voor de centrale verwarming- en hoge temperatuur leidingen Rockwool steenwolschalen type 810 gebruikt. Voor de sanitaire installatie met name de koudwaterleidingen is Armacell Armaflex type SH toegepast en Armaflex AF voor de hemelwater afvoerleidingen. Voor de riolering in de kelder is Rockwool type 810 afgewerkt met isogenopak SE. Aan de isolatie werden speciale eisen gesteld, zoals het voorkomen van energieverlies, condensvorming bij lage temperaturen, energieverlies bij hoge temperaturen en het voorkomen van geluidsoverlast. Regelmatig werd door Unica controles uitgeoefend om te kijken of de isolatie aan alle eisen voldoet. Hanenberg is eind juni begonnen met de uitvoering en de verwachting is dat de Markthal eind 2014 wordt opgeleverd.

Samen met u in elektrotechniek.

Samen in de elektrotechniek is samen gaan voor de beste kwaliteit en service. Eaton biedt duurzame en innovatieve producten en oplossingen voor zowel residentieel, utiliteit als (zware) industrie.

Wij informeren u op diverse beurzen, technodagen en roadshows of bekijk eens onze nieuwe website.

www.eaton.nl/electrical

Geen boog te hoog…

“Samen maken we de toekomst” is de slogan van Unica en deze komt dan ook helemaal tot uiting als we kijken naar het unieke project de Markthal te Rotterdam. Een spectaculair gebouw in de vorm van een boog waarin er plek is om te wonen en te werken en die tegelijkertijd een gigantische winkelruimte overdekt.

Zeer vooruitstrevend gebruik van ruimtebesteding die de optimale combinatie van wonen, werken en leven mogelijk maakt. Niet alleen in gebruik maar ook in de realisatie van het project werd er gezocht naar bundeling van krachten, ideeën en inzichten. Unica, als installateur, heeft gekozen voor Zuid Nederlandse Buizen als totaalleverancier van de benodigde materialen voor verwarming, koeling, drinkwater (koper) en vuil waterafvoer (SML). De flexibiliteit van beide partijen heeft geleid tot een samenwerking “waarvoor geen boog te hoog is” en samen kunnen ze dan ook met trots terugkijken op hun medewerking aan een uniek, spectaculair prestige project.

Totaalleveringen, just in time leveringen (zelfs op zaterdag), open communicatie en kwaliteit waren de kernwaarden die deze samenwerking mogelijk hebben gemaakt.

Net zoals het maatwerk dat door Zuid Nederlandse Buizen prefab op locatie werd aangeleverd. De leidingen op voorhand op de juiste maten gezaagd en gerild en het gebruik van Quikcoup groefkoppelingen zorgden voor installatiegemak en tijdwinst.

SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 11

hoofddorp | Sportcomplex Koning Willem-Alexander

Tekst: Loet van Bergen Beeldmateriaal: Noord Brabant BV

Duurzame klimaatinstallatie Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan de bouw van het Huis van de Sport in Hoofddorp dat na de opening in februari Het Koning WillemAlexander Sportcentrum zal heten.

Een project van ruim 45 miljoen euro met onder meer vier zwembaden, een topsporthal, een turnhal, fitnessruimte en uitgebreide horeca- en vergaderfuncties.

Noord Brabant BV heeft de opdracht verworven voor het ontwerpen en uitvoeren van de HVACinstallaties met een duurzaam karakter, waarin onder andere 400 m2 zonthermische panelen, warmtepompen en hoogrendement warmteterugwinsystemen worden gebruikt.

Programma van eisen Noord Brabant BV is bij dit project via Vaessen Algemeen Bouwbedrijf uit Raamsdonksveer. “Zij hebben in combinatie met Sprangers Bouwbedrijf BV uit Breda ingeschreven op dit project,” vertelt directeur Coen Oostelbos. “Als vaste partner is ons gevraagd een ontwerp te maken voor de aanbesteding.” Het project omvat vier zwembaden, waaronder een 8-baans 25 meterbad met uitgebreide trainingsfaciliteiten voor bijvoorbeeld wedstrijd- en synchroonzwemmers, een sporthal met tribune, geschikt voor middelgrote sportevenementen en een turncentrum waar alle turndisciplines terecht kunnen. “Dit alles moest voldoen aan het hoge ambitieniveau dat de gemeente Haarlemmermeer heeft gesteld op het gebied van energieverbruik en duurzaamheid. Doordat het een Design & Buil- traject was, hebben wij het bestek zelf opgesteld. We hadden een grote mate van ontwerpvrijheid binnen de door adviseur AMS Consult gestelde kaders.

De kracht van ons bedrijf ligt ook met name in het vertalen van de eisen en wensen van onze opdrachtgevers in een functionele en duurzame installatie,” aldus Oostelbos.

Duurzame installatie In het gebouw zijn diverse gebruikersfuncties verenigd die elk hun eigen klimaat eisen. “Het

12 | INSTALLATIE & BOUW

hoofddorp | Sportcomplex Koning Willem-Alexander

combineren van die eisen tot één geheel, vergde de nodige creativiteit,” licht Oostelbos toe. “De eisen met betrekking tot comfort, geluidsniveau en gebruiksvriendelijkheid zijn daarnaast hoog en het gewenste ventilatiesysteem voor de zwembaden is vooruitstrevend. Dit stelde ons voor de nodige uitdagingen. Van iedere beschikbare warmtestroom is bekeken of deze nuttig kon worden ingezet. Behalve gebruikelijke technieken als warmteterugwinning uit ventilatielucht en uit spoelwater van de zwembaden, zijn hier enkele bijzondere technieken toegepast. Als voorbeelden noemt Oostelbos het met behulp van een warmtepomp terugwinnen van warmte uit douchewater en van latente warmte uit de afblaaslucht van de zwembaden (in combinatie met het inzetten van diezelfde warmtepomp voor het ‘voordrogen’ van de inblaaslucht volgens het Hemmes-concept). Verder liggen er op het dak 407m2 aan zonnecollectoren waarmee 60% van de warm tapwaterbehoefte van het gehele gebouw wordt gedekt. Daarnaast kan de warmte van deze zonnecollectoren ook worden ingezet om in andere warmtebehoeftes te voorzien, zoals het zwembadwater of voor ruimteverwarming.

Het unieke aan dit project is volgens Oostelbos dat de diverse systemen met elkaar verbonden zijn waardoor een warmtevraag op verschillende manieren kan worden ingevuld. ›

Projectinfo LED-armaturen voor Huis van de Sport Sportcomplex Koning Willem Alexander, in de volksmond nog Huis van de Sport, is door Veko Lightsystems voorzien van meer dan duizend LED-armaturen in verschillende kwaliteiten vanwege de verscheidene functies. “We hebben de verlichting in de sporthal, turnhal, de ruimte voor ritmische muziek, in de zwembaden en een deel van de verlichting van de horecagelegenheid geleverd en gemonteerd,” vertelt Dennis Boonstra van Veko. “Ter plaatse van het zwembad en de sporthal hebben we specifieke armaturen toegepast. Zo is voor de sporthal gekozen voor LED-armaturen met een ‘balvast’ IK10-certificaat. De normen omtrent de kracht van de inslag (IK) is bepaald door het Duitse VDE. IK10 is de hoogste classificering. Zelfs Ronald Koeman, bekend om zijn krachtige traptechniek, krijgt de toegepaste LED-armaturen met geen mogelijkheid aan diggelen,” lacht Boonstra. “De armaturen voor het zwembad zijn voorzien van een speciale coating en zodoende bestand tegen chloordampen. Ook het ophangmateriaal is apart behandeld en thermisch verzinkt.”

De uitdaging van het aanbrengen van de LED-armaturen in het Huis van de Sport zat hem vooral in de tijdsdruk en strakke planning tijdens de uitvoering. “We dienden in een relatief kort tijdsbestek in totaal 1.021 armaturen te plaatsen,” zo licht Boonstra toe. De toepaste armaturen zijn afkomstig uit het standaard lichtlijnen assortiment van Veko Lightsystems met een vermogen van 73 Watt. De Lumen/Watt-verhouding is 111 LM/W. “Vanwege de verschillende sporten die worden beoefend is de verlichting gekoppeld aan computersysteem, waarbij het lichtniveau kan worden geregeld. De Dali uitgevoerde verlichting heeft tevens een centrale noodverlichting,” besluit Boonstra.

Op het dak ligt voor 407m2 aan zonnecollectoren

INSTALLATIE & BOUW | 13

hoofddorp | Sportcomplex Koning Willem-Alexander

Oostelbos “Zo wordt de warmte die vrijkomt bij comfortkoeling ook ingezet voor het verwarmen van tap-, en zwembadwater. Zelfs de warmte die vrijkomt in de zonnebankruimtes, of uit de horecakoeling wordt elders in het gebouw weer benut. De diverse energiestromen worden door een energiemanagement systeem continu gemonitord om zo efficiënt mogelijk met de beschikbare warmtebronnen om te gaan en het gebruik van conventionele (fossiele brandstoffen) energieopwekking zoveel mogelijk te beperken. We zijn sinds 2009 bezig met dit project. In 2012 zijn we met de uitvoering gestart. De oplevering is gepland in februari 2014.” ›

Projectinfo Optimaal ruimteklimaat Eenvoudig van opzet, doeltreffend en efficiënt. “Dat zijn eigenlijk de kernwoorden achter het Novojet® luchtverdeelsysteem wat door ons ontworpen is voor Sportcomplex Koning Willem-Alexander,” vertelt ingenieur Richard Bernhardt, directeur van Airjet Ingenieursbureau B.V. uit Zoetermeer.

Het Novojet® systeem is in staat lucht over een grote afstand te transporten waarbij de ruimtelucht mee in beweging wordt gezet. “Dit is de inductiekracht achter het systeem en dit blijft overeind bij elke gekozen inblaastemperatuur, dankzij de slim vormgegeven Novojet® nozzle.” Worplengtes tot wel 70 meter kunnen zo worden behaald. Hierdoor blijft de installatie klein van opzet en kunnen grote luchtkanalen achterwege worden gelaten. Zo ook in de grote sporthal. Alle lucht voor zowel de tribunes als de zalen vertrekt vanuit één centraal punt. Hieraan zijn de uitblaasposities gekoppeld die met verschillende snelheden lucht in de ruimte injecteren.

De Novojet® systemen in het complex zijn uitgerust met geïntegreerde besturingskleppen. Die zorgen ervoor dat bij een vermindering aan toevoerlucht de worp van de lucht en dus de luchtcirculatie overeind blijft. Zo kan het systeem moeiteloos terug- en bijschakelen wanneer er een groot sportevenement wordt gehouden met veel bezoekers. Lucht stroomt via achterwaarts gerichte Novojet® drukplenums van boven naar beneden over de tribune. Ook hier regelen geïntegreerde besturingskleppen in de drukplenums de juiste snelheid bij de aangeboden hoeveelheid lucht. Hiermee wordt het comfort op een hoog niveau gehouden en snelle luchtstromingen voorkomen. De behoefte aan luchthoeveelheid voor de verschillende sportzalen wordt geregeld middels het openen en/of sluiten van speciale clusters van Novojet® nozzles. Als een zaal niet in gebruik is worden automatisch de geïntegreerde besturingskleppen gesloten en wordt de lucht ‘omgeleid’ naar zalen waar die wel gewenst is. De totale gevraagde luchthoeveelheid is dan minder en zo wordt efficiënt omgesprongen met energie.

Welcome to the future of lighting Veko Lightsystems is dé specialist op het gebied van lijnverlichting en heeft altijd vooruitstrevende ideeën op het gebied van renovatie, dynamische verlichting of gebruik van LED. De nieuw ontwikkelde LED-lijnverlichting kan zelfs in hogere ruimtes tot 14 meter een goede verlichtingsterkte op de grond verzorgen, en in koel- en vriesruimtes is bij gebruik van LED in combinatie met aanwezigheidsdetectie een energiebesparing tot 90% mogelijk. Wilt u weten welke besparing voor uw bedrijf haalbaar is?

GA NAAR WWW.VEKO.NL OF BEL 088 - 543 783 56 | 088 - KIESVEKO

Solid Solutions. Smart Lighting.

INSTALLATIE & BOUW | 15

hoofddorp | Sportcomplex Koning Willem-Alexander

Veelomvattend project TES Installatietechniek uit Prinsenbeek heeft de opdracht verworven voor het aanleggen van de e-installatie in het Huis van de Sport in Hoofddorp. Een project van ruim 45 miljoen euro dat onder ander voer zwembaden, een topsporthal, een turnhal, fitnessruimte en uitgebreide horeca- en vergaderfuncties omvat.

TES raakte betrokken bij dit project via een aanbesteding. “Wij zijn door de winnende partij gevraagd om de e-installatie te ontwerpen en realiseren,” vertelt projectleider Jeroen Wissel. “Er lag een globaal PvE, maar dat is door ons verder uitgewerkt conform UAV-GC, een contractvorm dat wordt gebruikt bij het geïntegreerde samenwerkingsconcept. Waarbij de ontwerpverantwoordelijkheid voor de e-installatie bij ons lag.”

GBS op IP-basis Voor TES was dit een groot project. “Alleen al met de voorbereidingen van een VO (voorlopig ontwerp) naar een DO (definitief ontwerp) inclusief het maken van de benodigde werktekeningen en werkdocumenten. Hier zij we al anderhalf jaar mee bezig geweest,” licht Wissel

toe. “Met de bouw zijn we twee jaar geleden begonnen. Allereerst met het aanbrengen van de nutsvoorzieningen, mantelbuizen, fundatie en aarding. Vervolgens hebben we e-installatie verder opgebouwd en omvat onder andere de aanleg van het datanetwerk, schakelmateriaal, KNX/EIB/Dali, verlichting, verdeelinrichtingen, geluidssysteem, inbraaksysteem, centraal noodverlichtingsysteem dat afkomstig is van Hertek die eveneens de brandmeld- en ontruimingsinstallatie heeft geleverd.” Als bijzonderheden noemt Wissel de toepassing van duurzame technieken, zoals de aanleg van 1.200 zonnepanelen op de daken en LED-verlichting in het gebouw, maar ook buiten het gebouw op het parkeerterrein. De LED-verlichting binnen het gebouw is uitgevoerd volgens de NSF/NOC-

normering. Verder is het gebouw voorzien van een geavanceerd gebouwbeheersysteem (GBS) op IP-basis. Dit is een computersysteem waarop alle installaties van het complex zijn aangesloten en al naar gelang het gebruik/bezoek kunnen worden ingeregeld. Stel dat iemand een sportzaal wil huren dan wordt dit ingevoerd in het boekingssysteem. Vlak voor gebruik gaat automatisch de verlichting op het gewenste niveau en de verwarming aan. “Dit hebben we kunnen realiseren door het boekingssysteem te koppelen aan ons GBS-systeem.” Tenslotte is dit GBS uitgerust met een energie-, water- en milieumanagement systeem. “Met dit systeem kunnen alle installaties zo efficiënt mogelijk ingezet en bediend worden en is ook op afstand via een webbrowser te benaderen.” ❚

PERFECTE LUCHTVERDELING

MET EURO AIR LUCHTVERDEELSLANGEN

ONTWERP INMETEN MONTAGE ONDERHOUD

EURO AIR LUCHTVERDEELSLANGEN AFZUIGSYSTEMEN VOOR LABORATORIA, INDUSTRIE, LASROOK EN UITLAATGASSEN 16 | INSTALLATIE & BOUW

WWW.BLTLUCHTTECHNIEK.NL

hoofddorp | Sportcomplex Koning Willem-Alexander

Bouwinfo

De LED-verlichting binnen het gebouw is uitgevoerd volgens de NSF/NOC-normering.

Architect Algemeen Bouwbedrijf Aannemer W-installateur E-installateur Leverancier Warmtepompen Leverancier besturingstechniek, hoofd en onderverdelers e-installatie Leverancier zonnerpanelen brandmeldsystemen en noodverlichting werkzaamheden

Koppert + Koenis Architecten Vaessen Sprangers Bouwbedrijf Noord Brabant BV Tes Installatie Prinsenbeek Ciat Nederland

Van Wezel Elektrotechniek ZEN Renewables Hertek Airjet, Veko, BLT Luchttechniek

Projectinfo Zonthermisch systeem met terugloopfunctie

BLT Luchttechniek

Hertek B.V. leverancier van:

ZEN is één van de weinige producenten van zonthermische systemen die ervaring heeft met dit soort grote systemen, en die deze grote systemen compleet kan ontwerpen.

Dit systeem werkt ook bewust met het terugloopprincipe, zodat de opbrengst hoger is, en het onderhoud fors minder dan bij glycol gevulde systemen. Doordat met een terugloopsysteem geen oververhitting optreedt in de zomer is de levensduur van het systeem ook een stuk langer dan bij andere systemen. Met de extra grote collectoren wordt het dakoppervlakte optimaal benut en zijn veel minder frame en leidingen benodigd. Vanuit de warmtevraag, de systeemopzet, het beschikbare dakoppervlakte en de wensen van de architect heeft ZEN het systeem gedimensioneerd. Behalve het bepalen van het optimale aantal en afmeting van de collectoren, moesten ook de frames, bevestiging op het dak en de warmteopslag projectspecifiek uitgewerkt worden. ZEN heeft de collectoren en frames in drie weken tijd geproduceerd en geleverd. Samen met de uitvoerend installateur (Noord Brabant) heeft ZEN het systeem mee in bedrijf gesteld.

Brandmeldsystemen Noodverlichting Zorgsystemen Communicatiesystemen Service & Onderhoud Opleidingen

TES Installatietechniek Utiliteit B.V. Officieel Hertek Dealer

Energieverdelers en schakelkasten Voor het Huis van de Sport in Hoofddorp heeft Van Wezel Elektrotechniek, een bedrijf gespecialiseerd in energieverdelers en schakelkasten voor besturingstechniek, de hoofdverdelers en onderverdelers geleverd. Daarnaast heeft het bedrijf nog drie laskasten voor de PV-installatie geleverd, inclusief de voorzieningen voor de overspanningbeveiliging. “We zijn bij dit project betrokken geraakt op verzoek van TES Prinsenbeek,” vertelt Stefan Pijpers van Wezel Elektrotechniek. “Zij zijn bekend met onze aanpak en de kwaliteit van het werk. In het verleden hebben we meer projecten gedaan voor TES Prinsenbeek. Voor dit project waren ze op zoek naar een partij die op korte termijn een calculatie kon maken en tegen een goede prijs, snel kon leveren. Flexibiliteit, kostenbewust, transparantie en afspraak is afspraak is ons visitekaartje. Nadat we begin april de opdrachtbevestiging hadden verkregen, zijn we direct begonnen met het vervaardigen van de tekeningen en het bestellen van de materialen.” Begin mei heeft Van Wezel de hoofdverdeler (HKL) van 2500 Amp en subhoofdverdeler (SUB-HKL) van 1.250 Amp. geleverd. Verdelers die modulair zijn opgebouwd, dus eenvoudig uit te breiden of aan te passen aan nieuwe omstandigheden. Dankzij de volledige toegankelijkheid van de apparatuur zijn de installaties bijzonder gemakkelijk, snel en veilig te onderhouden. “Vanwege de omvang van de verdelers zijn deze in gedeelten naar de juiste plek getransporteerd en door ons weer samengebouwd en gekoppeld aan de nutsvoorzieningen. Tot slot hebben we in de verdelers EIB/KNX-componenten ingebouwd die door TES zijn geleverd en geadresseerd. Wij hebben daarbij tevens gezorgd dat deze op een vakkundige manier op de juiste locatie en in de juiste verdelers zijn aangesloten.”

www.hertek.nl

INSTALLATIE & BOUW | 17

hoofddorp | Sportcomplex Koning Willem-Alexander

warmtepompen Koning Willem-Alexander Sportcentrum SCAN WITH

Dankzij een goede relatie van CIAT Nederland B.V., Rosenberg, is de firma Installatiebedrijf Noord Brabant B.V. twee jaar geleden op ons pad gekomen voor het project Koning Willem-Alexander Sportcentrum te Hoofddorp.

18 | INSTALLATIE & BOUW

hoofddorp | Sportcomplex Koning Willem-Alexander

“Gezien de complexiteit van het systeem, was men op zoek naar een fabrikant / leverancier van warmtepompen die een passende oplossing kon creëren”, vertelt George Verheijen van CIAT. “Uiteindelijk was de afstemming en samenwerking tussen de firma Rosenberg als LBK-leverancier en CIAT Nederland B.V. als warmtepompleverancier een belangrijke voorwaarde voor het slagen van dit project. Mede dankzij ons "totaalproduct"; het creatief, conceptmatig en duurzaam denken en werken, naast onze CIAT producten, hebben wij een bijdrage kunnen leveren in het passend maken van het systeem.

Voor het goed invullen van onze apparatuur hebben we uitvoerig met de installateur over het principeschema gesproken. Dankzij ons uitgebreide leveringsprogramma hebben wij in dit project mogen inpassen en aanleveren: - 3 stuks watergekoelde warmtepompen,

serie DYNACIAT POWER - 1 stuks luchtgekoelde drycooler,

serie OPERA - 1 stuks precisie airconditioner,

serie EXPAIR - diverse soorten fancoil units (ventilatorconvectoren).

“Voornamelijk met de warmtepompen hebben wij samen met Installatiebedrijf Noord Brabant BV een hoog rendement kunnen realiseren door de keuze te maken voor warmtepompen met scroll compressoren (DYNACIAT POWER serie) in plaats van onze warmtepompen met schroef compressoren (HYDROCIAT serie). De inpasbaarheid van deze DYNACIAT POWER serie is, gezien het compacte formaat, het lage geluid, minder koudemiddel inhoud en een hogere COP op deellasten, de beste keuze geweest. Ook de regelbaarheid op basis van het HEMMES concept hebben wij goed ingepast.

Aan de verdamperzijde van de warmtepompen kunnen wij regelen op basistemperaturen van gewenste functie. Dit is noodzakelijk omdat het HEMMES systeem, soms de functie eist van ontvochtiging en dit slechts mogelijk is bij lage temperaturen aan de verdamperzijde.

Uiteraard is de warmtepomp geselecteerd om te verwarmen met een bepaalde temperatuur, maar men kan slechts aan één zijde regelen op temperatuur. Vandaar dat wij aan de condensorzijde regelen op basis van een condensatiedruk en daarmee de temperaturen aan de condensorzijde kunnen waarborgen.” Op dit moment is de eindfase aangebroken. CIAT Nederland B.V. is samen met ,Installatiebedrijf Noord Brabant B.V. , Rosenberg en RT 2000, bezig om de juiste afstelling en fine tuning te doen. Dit zodat er uiteindelijk een goed functionerend systeem kan worden opgeleverd. ❚ SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 19

Hengelo | Thales

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Linthorst Installatietechniek

Hoge GPR-scores

voor ‘The Huygens project’ Thales Hengelo

Op basis van hun energiezuinige ontwerp en hun plan van aanpak, heeft Linthorst Installatietechniek eind 2012 ‘The Huygens project’, een masterplan voor de herontwikkeling van de Thales locatie in Hengelo, toegewezen gekregen. Het bedrijf is niet alleen verantwoordelijk voor de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties in het office gebouw, het shared facility center (SFC) en het warehouse van Thales, maar ook voor de volledige regeltechniek.

bouwkundig geoptimaliseerd, op basis van de hoogste GPR-scores op het gebied van gezondheid, milieu, duurzaamheid en flexibiliteit.”

Al twee maanden na de aanbesteding, zijn we begonnen met onze uitvoeringswerkzaamheden, vertelt Matthijs de Pater, projectmanager bij Linthorst Installatietechniek. “In de aanloop naar onze aanbieding aan Thales echter hebben we -in samenwerking met hoofdaannemer Dura Vermeer Bouw Hengelo- het volledige ontwerp opnieuw vormgegeven. Hierbij hebben we het ontwerp zowel installatietechnisch als

Eén van de optimalisaties betreft de klimaatplafonds in het officegebouw. “Warmte en koude in het officegebouw wordt geregeld via het klimaatplafond, één van de meest comfortabele, snelste en meest energiezuinige oplossingen als het gaat om de klimaatbeheersing in ruimtes.” Alle ruimtes in het pand zijn uitgerust met stalen, design systeemplafonds, waarboven waterleidingen lopen. De warmte of koude van het water dat door die leidingen

20 | INSTALLATIE & BOUW

loopt, wordt uitgestraald door het plafond. “De klimaatplafonds worden koud of warm naar behoefte. Degene die onder dit plafond werkt, voelt de temperatuurwisseling direct. De warmte voelt direct behaaglijk.” Gebruikers kunnen zelf de gewenste temperatuur in de ruimte instellen. “We hebben kleine zones voorzien.

Iedere 3,60 meter kunnen mensen hun temperatuur, maar ook de verlichting en zonwering instellen.” Voor de koeling in het pand, wordt gebruik gemaakt van hoge temperatuur koeling. De verwarming wordt middels lage temperatuurtrajecten gedaan. Hierdoor wordt veel energie bespaard.

Hengelo | Thales

Projectinfo Priva-gebouwbeheersysteem Voor de nieuwbouw van Thales in Hengelo ontwerpt en levert Coneco voor opdrachtgever Linthorst Installatietechniek het Priva-gebouwbeheersysteem. Behalve de centrale regeling van de warmte- en koude-opwekking, luchtbehandeling, ventilatie- en energieregistratie voor de diverse gebouwen, worden op ruimteniveau tevens de verlichting en zonwering via ditzelfde systeem aangestuurd. Het hart van de installatie wordt gevormd door een schakelkast in ieder gebouw, voorzien van de nieuwe Priva Blue ID-hardwarelijn. Het voorzien in een intuïtieve en toegankelijke bediening voor haar medewerkers was één van de wensen van Thales. Hierbij is gekozen voor een op maat gemaakte SCADA-bedienomgeving (touchscreens), waarmee onder andere primaire functies, zoals het melden van storingen, instellen van temperaturen per zone, het schakelen van verlichting en visualiseren van brandmelders worden gerealiseerd. Technisch beheer van de installatie intern en op afstand is mogelijk met behulp van de Priva Top Control-gebouwmanagementsoftware.

Coneco werd al in een vroeg stadium betrokken door haar opdrachtgever om mee te denken in het ontwerp van het gebouwbeheersysteem. Deze vorm van partnership, een proactieve houding en de brede technische kennis hebben ervoor gezorgd dat bij dit uitdagende project gekozen is voor Coneco als partner.

Omkeerbare warmtepomp Hengelo is een moeilijke plek om een warmtekoudeopslag te realiseren, gaat De Pater verder.

“In de grond zit namelijk veel klei, terwijl WKO juist om een open grondstructuur vraagt, waar makkelijk water doorheen kan lopen. Om toch energiezuinig te kunnen verwarmen en koelen, hebben wij voorgesteld om warmte en koude uit de lucht te halen, door middel van omkeerbare warmtepompen.” Andere energiezuinige toepassingen in het Thales-project omvatten de gebruikmaking van restwarmte uit de koel- en vriescellen en de toepassing van het KAT-systeem (Kitchen Air Technologies), een nieuwe toepassing die Linthorst Installatietechniek heeft ontwikkeld. “De afzuigkappen in de grootkeukens zijn onderhevig aan kookdampen, vetten en geurtjes. Door die vervuiling, kan de restwarmte niet worden benut.

Je wilt immers alle vervuiling niet terug je pand in blazen,” aldus De Pater. “Echter, middels het KAT-systeem kan die warmte-energie toch worden gebruikt. Hierbij wordt een vloeistofmengsel in het afzuigkanaal gespoten, dat zich vermengt met het vet en de geurtjes. Maar liefst 98 procent van de vervuiling wordt hierdoor uit de lucht verwijderd. Door de schone lucht terug het pand in te blazen, wordt een besparing tot wel zeventig procent op de stookkosten gerealiseerd.”

Korte doorlooptijd Hoewel voor vergelijkbare projecten twee tot tweeënhalf jaar doorlooptijd wordt gerekend, moet de herontwikkeling van de Thales-locatie binnen een jaar worden opgeleverd. “Door te bouwen volgens het LEAN-principe, door het ontwerp uit te werken in 3D en door onze no-nonsense aanpak gaan we de oplevering in februari -zoals het er nu uitziet- zeker halen,” besluit De Pater. “Ondanks de drukte op de bouwplaats, is de sfeer fantastisch.” ❚

Thermovloeren In opdracht van Linthorst installatietechniek mocht Noordegraaf Thermovloeren B.V. de complete uitvoering van de thermovloeren voor het project Thales Hengelo verzorgen: berekeningen, tekenwerk, levering en montage. Bijzonder aan dit project met vloerverwarming en koeling als hoofdverwarming was de uiterst korte bouwtijd en het inspelen op de tijdens de bouw noodzakelijke wijzigingen. Voortschrijdend inzicht maakte het noodzakelijk om tijdens de bouw enkele malen de vloeropbouw, manier van bevestiging en legpatronen van de buizen aan te passen. “Tijdens de bouw zijn zowel de staf als onze mensen op de bouw voortdurend proactief bezig geweest om mede de deadline te bewaken en uitvoering in goede banen te leiden,” vertelt Ed Noordegraaf van Noordegraaf Thermovloeren.

In dit project werden door Noordegraaf Thermovloeren ruim 40 kilometer hoogwaardige PE-RT buizen (uiteraard zuurstof diffuusdicht) verwerkt met een diameter van 15 x 2 millimeter. Noordegraaf: “Deze buisdiameter geeft de optimale laminaire stroming voor warmteafgifte (NEN-EN 1264-2+A1). De buizen werden grotendeels gemonteerd in onze gepatenteerde montageprofielen met veer-/kliksysteem en aangesloten op speciaal voor het project gemaakte verdelers met gescheiden systeem voor verwarmen en koelen.”

Hoogwaardig en flexibel datanetwerk Thales Nederland innoveert zijn bedrijfsterrein in Hengelo tot een hightech campus. Oude fabrieksgebouwen worden omgebouwd tot werkplekken voor innovatieve technologieën. De campus moet een broedplaats worden voor hoogstaande technologie en een aantrekkelijke werkomgeving voor technisch talent.

In onderaanneming van Linthorst Installatietechniek mag Optinet de complete netwerk-infrastructuur in de drie panden van Thales verzorgen. Als specialist in glasvezel-, WiFi- en kopernetwerken beschikt Optinet over ruime ervaring en de juiste expertise hiervoor. In het office gebouw, het magazijn en het SFC-gebouw wordt op dit moment een hoogwaardige datanetwerkinstallatie aangelegd, aldus Martin Meijer, salesmanager van Optinet. “De campus wordt uitgerust met een zogenaamde Cat 6 A-installatie, aangevuld met de nodige OS2-glasvezelbackbone.”

In de gebouwen moeten ongeveer 4.500 aansluitpunten worden voorzien, waar gebruikers hun apparatuur op kunnen aansluiten. En dat binnen een half jaar tijd. “Het hele netwerk is flexibel opgebouwd. Alle aansluitpunten worden netjes boven het verlaagde plafond weggewerkt. Via de bureauzuilen kunnen gebruikers de ruimte straks flexibel indelen, zonder dat er met lange kabels en dergelijke gewerkt hoeft te worden. De realisatietijd is relatief kort, maar door een effectieve planning weten we de diverse milestones te halen. Het eindresultaat straks is iets waarop we trots mogen zijn.”

INSTALLATIE & BOUW | 21

WWW.NOORDEGRAAFTHERMOVLOEREN.NL VOOR MAATWERK OPLOSSINGEN

Ons vakgebied - het ontwerpen en implementeren van regelsystemen voor gebouwen - is er één van moderne technologieën. Een wereld vol elektra, DDC, regeltechniek, kabels, installaties, hardware, software en meetinstrumenten. In die omgeving van techniek is de mens voor ons maatgevend.

Dát noemen wij persoonlijk geregeld!

Van Coulsterweg 2 2952 CB Alblasserdam Tel. (078) 641 38 77

coneco.nl 13230408_Noordegraaf.indd 1

06-01-14 11:17

De specialist in data- en telecommunicatie verbindingen Site Survey, ontwerp en implementatie van Wi-Fi netwerken Ontwerp, aanleg en metingen van glasvezel netwerken Totaal oplossingen voor LAN omgevingen Installatie en commissioning van netwerk apparatuur Betrouwbare, flexibele en onafhankelijke partner voor al uw communicatienetwerken OPTINET B.V. Dijnselburgerlaan 2, 3705 LP Zeist • Postbus 120, 3700 AC Zeist • Tel. 030-692 49 30 email info@optinet.nl • www.optinet.nl

Hengelo | Thales

Projectinfo EC-ventilatoren zorgen voor energiezuinig Thales Hengelo

Bouwinfo Opdrachtgever Thales Real Estate Nederland, Hengelo

Integraal ontwerpteam Leijh Kappelhoff Seckel van den Dobbelsteen architecten (LKSVDD), Hengelo (architect); MTD landschapsarchitecten, ’s-Hertogenbosch (landschapsontwerp); DWA installatie- en energieadvies Rijssen (installatieadvies en bouwfysica); Lucassen Bouwconstructies, Hengelo (constructie)

Uitvoering in bouwteam Dura Vermeer Bouw Hengelo (hoofaannemer); Linthorst Installatietechniek, Apeldoorn (W- en E-installaties)

Investeringskosten circa € 50 miljoen (totale project)

Begin april 2012 heeft Thales Nederland groen licht gekregen voor ‘The Huygens project’, een masterplan voor de herontwikkeling van de huidige locatie van Thales in Hengelo. Oude fabrieksgebouwen worden deels gerenoveerd of gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Op het terrein worden onder andere een office building van 12.500 m², een Shared Facility Center van 3.500 m² en een Warehouse van ongeveer 4.000 m² voorzien.

De gehele opwekinstallatie voor de drie gebouwen wordt geplaatst in de office building. Koude en warmte wordt opgewekt door lucht/water warmtepompen die opgesteld staan op het dak en die de restwarmte van de luchtbehandelingskasten aanvullend benutten. Daarnaast wordt energie uitgewisseld tussen de gebouwen. In het laboratorium is, door de hoge interne koelvraag, veel warmte over. Met een warmtepomp wordt die overtollige warmte naar de andere gebouwen gepompt. Via terreinleidingen worden het Shared Facility Center en de Warehouse verwarmd.

Bouwperiode

Luchtbehandelingskasten Wolf Energiesystemen is verantwoordelijk voor de levering en detailengineering van de luchtbehandelingskasten in het Huygens-project. “In totaal zijn negen luchtbehandelingskasten geleverd, waarvan zes kasten zijn uitgevoerd met een sorptie-warmtewiel met hoog rendement en drie kasten met een hoog rendement kruisstroom platenwisselaar,” vertelt Martin Wendels, directeur van Wolf Energiesystemen. “Verder hebben we hoofdzakelijk energiebesparende EC-ventilatoren toegepast. Eén unit is, vanwege de luchthoeveelheid, met een vrijloopventilator uitgevoerd. Maar ook die ventilator is geselecteerd op zijn hoge rendement, lage energieverbruik en lage geluidsniveau.” Alle luchtbehandelingskasten voldoen volgens Wendels aan de hoogste rendementsklasse, Eurovent energieklasse A. “Alle kasten zijn uitgevoerd met een hoogwaardige poedercoating. Uiteraard is een optimale total cost of ownership en levensduur als uitgangspunt genomen.” Vanuit de opdrachtgever worden hoge eisen gesteld aan de installaties, onder andere op het gebied van energiezuinigheid. “Het bestek was vrij ambitieus, maar wij zijn er -mede door de toepassing van de energiebesparende in geslaagd om dat niveau te overstijgen.”

197x130_CFL_CGL_CKL_nl_Anzeige 11.10.13 12:28 EC-ventilatorenSeite 1 1 januari 2013 - eind februari 2014

CFL - ComfortPlafond unit

Bezoek onze stand in hal 9, stand A010 3 t/m 7 februari 2014

CKL - ComfortCompact unit

CGL - ComfortVentilatie unit

Luchtbehandeling en ventilatie in de meest efficiënte vorm.

Wolf Energiesystemen, Eckertstraat 18A – 8263 CB KAMPEN, Tel. (038) 333 5086, info@wolf-energiesystemen.nl

Het merk voor energiesystemen www.wolf-energiesystemen.nl

INSTALLATIE & BOUW | 23

rotterdam | 100Hoog

Tekst: Loet van Bergen Beeldmateriaal: Eteck

Duurzame energie voor 100Hoog In het centrum van Rotterdam tussen de Boompjes en de Blaak wordt een stijlvol gebouw 100Hoog van letterlijk honderd meter hoog gerealiseerd dat een waardevolle aanvulling op de Rotterdamse skyline en de dynamiek van de stad betekent.

Wonen, werken, winkelen en ontspannen komen hier harmonieus samen.

In samenwerking met BAM Woningbouw realiseert Eteck de installatie voor duurzame energie voor de appartementen van 100Hoog. Voor 152 appartementen en 1.500 m2 commerciële ruimte wordt een WKOinstallatie aangelegd, waarmee in het voorjaar van 2011 is gestart.

WKO-installatie Eteck exploiteert duurzame, collectieve, decentrale installaties waarmee warmte en/of koude gele¬verd wordt. Op dit moment exploiteert Eteck meer dan 70 installaties in de woningbouw, utiliteit en retail met in totaal meer dan 7.000 (woning equivalente) aansluitingen. Behalve het verzorgen van langjarige energie-exploitaties, is Eteck ook actief als ontwikkelaar en het technisch realiseren van warmte- en/ of koude-opwekinstallaties. De collectieve duurzame energievoorziening in het project 100Hoog is gebaseerd op Warmte Koude Opslag (WKO) als natuurlijke bron, aangevuld met stadsverwarming. Eteck draagt zorg voor de gehele WKO-installatie: van het bronsysteem tot aan de thermostaat en de afleversets voor warm tapwater en ruimteverwarming en koeling. Alle appartementen worden voorzien van vloerverwarming en vloerkoeling. Tevens verzorgt Eteck de aansluiting op het stadsverwarmingsnet en de exploitatie van het systeem. “Wij zijn sinds 2008 bij 100Hoog betrokken,” zegt algemeen directeur Cees Verloop van Eteck. “In een voorstudie hebben we, vanuit onze kennis en kunde op het gebied van duurzame energiesystemen, onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van koude- en warmtetechnieken. In de daarop volgende aanbesteding hebben we de 30-jarige concessie voor ontwerp, uitvoering en exploitatie van de duurzame energievoorziening verworven.”

Ontwerp en uitvoering In de ontwerpfase werkte Eteck nauw samen met het ontwerpteam van BAM Woningbouw. Verloop: “Belangrijk aandachtspunt was de afstemming tussen ons systeem en de stadsverwarming, andere infrastructuren en constructieve elementen. Het boren van de bronnen en het aanleggen van de leidingen vormden een logistiek huzarenstuk, aangezien deze zich buiten de bouwplaats bevinden. Ook de logistiek voor de aanvoer van de installatiematerialen was een puzzelstuk. Dit kon alleen maar via een smalle toegangsweg waar vrachtwagens elkaar niet kunnen

24 | INSTALLATIE & BOUW

rotterdam | 100Hoog

passeren. Er werd dan ook gewerkt met een vast schema op welke dag en tijd er gelost kon worden.” Het duurzame energiesysteem is intussen opgeleverd en de uitgifte van woningen is gestart. De komende weken worden de overige woningen opgeleverd. Eteck zal met de duurzame energievoorziening gedurende 30 jaar tegen marktconforme tarieven warmte, koude en warm tapwater beschikbaar stellen om het wooncomfort compleet te maken. ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Port au Vin Rotterdam Architect Klunder Architecten Aannemer BAM Woningbouw Constructeur Ingenieursbureau Zonneveld W-installatie Eteck E-installatie Beers Mede ontwikkelaar duurzaamheidsconcept Share Energy

Projectinfo Nieuw duurzaamheidsconcept DRIES

DOMESTIC RENEWABLE INTEGRATED ENERGY SOLUTION

DRIES is een duurzaam warmte/koude totaalconcept, van bron tot en met afgifte in de woning. Een label van Share Energy met partners, zoals Honeywell en WTH. Share Energy is uw specialist in (her)ontwikkeling en realisatie van warmte/koude projecten, alsmede: • Troubleshooting • Rentabiliteitsverhoging visie op duurzaam • Warmtewet-vraagstukken • Exploitatiedienstverlening en -overname www.share-energy.nl

info@share-energy.nl

Roy Vuulink 06 247 22 555

Roy Vuulink heeft in de functie van Manager Ontwikkeling Eteck het duurzame warmte/koude energiesysteem in het project 100Hoog voor Eteck ontwikkeld en gecontracteerd. Dit proces is gestart in juni 2010 waarbij de acquisitie en ontwikkeling was gebaseerd op een integraal duurzaam concept van Share Energy. In samenwerking met gerenommeerde marktpartijen, zoals Honeywell en WTH vloerverwarming, is dit verder doorontwikkeld. Onlangs heeft het concept de naam DRIES (Domestic Renewable Integrated Energy Solution) gekregen en is het aantal betrokken marktpartijen in het DRIES-concept gegroeid. Een DRIES-totaalconcept, van bron tot en met afgifte, inclusief eventueel gewenste financiering en exploitatie behoort nu tot de mogelijkheden. Zowel de eindgebruiker als de exploitant staan centraal in het DRIES-concept, waarbij de integrale benadering de sleutel is voor een hoge mate van klanttevredenheid en een beheersbare en rendabele exploitatie.

In het project 100Hoog hebben Eteck en Share Energy elkaar gevonden in toepassing van DRIES in de woning. Met DRIES in de woning is de levering van Eteck geïntegreerd met de aanwezige DRIES-vloerverwarming/koeling en de unieke regeling. De bewoners hebben met DRIES in de woning het gehele jaar warmte beschikbaar voor ruimteverwarming, bij behoefte en aanwezigheid koude voor ruimteverkoeling en tevens wordt in de DRIESbox warm tapwater bereid met een capaciteit naar keuze van de bewoner. De huidige rol van Share Energy en de DRIES-betrokkenen in het project 100Hoog is het leveren en in bedrijfstellen van DRIES in de woning. Share Energy levert hiermee een bijdrage om dit project voor Eteck en diens afnemers tot een duurzaam succes te maken.

Tevens wordt hiermee invulling geven aan de missie van Share Energy: Duurzaamheid in de gebouwde omgeving verantwoord en betaalbaar mogelijk maken.

INSTALLATIE & BOUW | 25

groningen | Het Alfa-College

Techniek in Alfa-College mag gezien worden

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: Cofely

Het Alfa-College op de Boumaboulevard in Groningen biedt plaats aan circa

delen. En dat vraagt om flexibele installaties.

en binnen het college een belangrijke rol. De technische ruimte is daarom niet uit het zicht weggewerkt, maar juist in de centrale hal geplaatst en voorzien van glaswanden. Iedereen die het Alfa-College binnenkomt, staat oog in oog met onze techniek.”

Cofely heeft alle werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties in het Alfa-College gerealiseerd, vertelt Martin Kok, projectmanager bij Cofely. “Behalve de gebruikelijke installaties hebben wij de toegangscontrole, brandmeldinstallatie, beveiligingsinstallatie, camerabewaking en het hele datanetwerk van het Alfa-College verzorgd.” Daarnaast was Cofely verantwoordelijk voor de detailengineering. Het bedrijf heeft de installaties niet traditioneel op tekening ontworpen, maar volledig driedimensionaal uitgewerkt. “Dat gaf ons de mogelijkheid om voorafgaand aan de bouw al mogelijke knelpunten te ontdekken en in het ontwerp aan te passen. Hierdoor konden faal-

Door het toepassen van een leidingplaatvloer, gecombineerd met betonkernactivering zijn luchtkanalen en elektra- en dataleidingen geclusterd in de betonvloer opgenomen en zijn er, dankzij de betonkernactivering, geen radiatoren in het nieuwe Alfa-College aanwezig.

“Door al deze maatregelen is een optimale flexibiliteit ten aanzien van het verplaatsen van de binnenwanden gewaarborgd,” aldus Kok. “Indelingen kunnen hierdoor gemakkelijk door het Alfa-College zelf worden veranderd. Door middel van een intelligent bus systeem (DALI) met ingebouwde bewegingsmelders wordt de aanwezigheid van daglicht én de aanwezigheid van mensen geregistreerd, waarop de verlichting automatisch wordt geregeld. ›

1.400 studenten en 150 medewerkers, die les krijgen en geven middels het ‘nieuwe leren’ en ‘nieuwe werken’ principe. Alle ruimtes in de school zijn flexibel in te

26 | INSTALLATIE & BOUW

kosten en vertraging op de bouw zoveel mogelijk worden beperkt.”

Omdat de doorlooptijd van het project kort was, moest zo efficiënt mogelijk worden gebouwd. Behalve de 3D-uitwerking, speelde ook de toepassing van flatbandcable- en railkokersystemen hierin een belangrijke rol, aldus Kok. “Deze toepassing stelde ons in staat om de elektrotechnische installaties geprefabriceerd en stekkerbaar voor te bereiden. Op de bouw kon hierdoor snel worden gemonteerd.”

Een gedeelte van de installaties is in het zicht geplaatst. “Techniek speelt binnen dit project

groningen | Het Alfa-College

Projectinfo Functionele designzuilen op maat In het nieuwe pand van het Alfa-College aan de Bouma Boulevard in Groningen zijn 21 energiezuilen geplaatst. In opdracht van Cofely Installaties heeft BI Select de zuilen geleverd. Het zijn ‘verjongde’ energiezuilen. Deze zuilen hebben een ovale vorm en hebben door twee slanke buisjes een kleinere omvang.

Robin Stempher, technisch adviseur bij BI Select, licht toe: “Dit zorgt voor transparantie in de ruimte. De palen hebben we kant-en-klaar aangeleverd. De aansluitsnoeren, de bekabeling en de stopcontacten zitten al in deze zuilen. In de palen zitten stroom- en datavoorzieningen. We hebben de palen in zes verschillende configuraties geleverd. Ze variëren van 3.200 tot 3.700 millimeter hoogte, waarbij de hoeveelheid data aansluitingen per zuil verschilt. De ovale zuilen zijn maatwerk designzuilen die uitgekozen zijn door AAS Architecten uit Groningen. Het design doet geen afbreuk aan het functioneel geheel. Functionaliteit, duurzaamheid en esthetiek gaan bij BI Select hand in hand.”

BI Select ontwikkelt verlichtings- en bekabelingssystemen en is gespecialiseerd in het realiseren van hoogwaardige oplossingen voor de werkplekontsluiting in utiliteitsgebouwen. “We zorgen voor hoogwaardige maatwerkoplossingen voor kantoorverlichting en werkplekbekabeling,” aldus Stempher.

Alfa-College kiest voor kunststof luchtkanalen Op het dak van het Alfa-College is een kleine 1.600 vierkante meter aan voorgeïsoleerde kunststof luchtkanalen van het type PIR-POL AL/AL-50 voorzien. BRAGO Luchttechniek BV, fabrikant van voorgeïsoleerde kunststof luchtkanalen, is verantwoordelijk voor de productie, levering en montage van deze luchtkanalen.

“Ten opzichte van staal hebben onze kunststof luchtkanalen een aantal belangrijke voordelen,” vertelt Arjen Donders, directeur van BRAGO Luchttechniek. “Allereerst worden de kunststof luchtkanalen al tijdens het productieproces geïsoleerd en prefab aangeleverd. En dat scheelt een hoop tijd op de bouwplaats. Ook hebben onze luchtkanalen een kern van PIR-hardschuim, die een hogere isolatiewaarde heeft dan minerale wol. Tevens bezitten onze kunststof luchtkanalen eigenschappen die een hoge luchtdichtheid garanderen.

Bij dit project hebben wij een Luka-kwaliteitscertificaat met luchtdichtheidsklasse D overlegd. Hierdoor zal de luchtbehandelingsinstallatie energiezuiniger werken en zal de eindgebruiker kosten besparen.”

De luchtkanalen van BRAGO zijn verkrijgbaar in isolatiediktes van 30, 40 en 50 millimeter en zijn in iedere gewenste RAL-kleur leverbaar. “In het geval van het Alfa-College zijn kunststof kanalen met een isolatiedikte van 50 millimeter toegepast.” Ook zijn verschillende kanalentracés voorzien van innovatieve expansiestukken. “Dit zijn flexibele kanaaldelen die uitzettingsverschillen, veroorzaakt door temperatuurverschillen opvangen,” aldus Donders. “Hiermee wordt de standaard hoge luchtdichtheid ook in de loop der jaren gegarandeerd.”

Serverkasten beschermd tegen brand Het is algemeen bekend dat branden in spanning voerende kasten over het algemeen ontstaan vanuit smoor-, smeul- en gloeibranden. Oorzaken van deze branden kunnen zijn: overbelasting, slechte contacten en defecte onderdelen. Alleen de rookdeeltjes van een beginnende brand, kunnen al leiden tot corrosie en dus tot schade aan de IT-apparatuur. Een brand die zich in een verder gevorderd stadium bevindt, produceert nog meer rook en hogere temperaturen. Wagner kiest altijd voor voorkoming van schade.

Indien het niet anders kan moet er geblust worden. Zeer snel weten dat een brand aan het ontstaan is, is van vitaal belang voor het behoud van apparatuur en de data van het College. Daarom heeft het AlfaCollege in Groningen ervoor gekozen, alle kasten te voorzien van kastdetectie en blussing van Wagner Nederland BV. Het TITANUS Rack-Sens® blussysteem bestaat uit een hoog gevoelig rookaanzuigsysteem en een NOVEC1230 blusdeel. Dit alles in één 19-inch behuizing die in of op het serverrack geplaatst kan worden. De interne dienst van het College wordt direct gewaarschuwd bij mogelijk brandgevaar. Dit gebeurt uiteraard in een dermate vroeg stadium dat menselijk handelen verschil kan maken tussen uitval of ongestoord doorwerken.

INSTALLATIE & BOUW | 27

Productie

Montage

Service De Amert 424 5462 GH Veghel T. 0413 36 90 00 F. 0413 36 93 00 info@brago.nl www.brago.nl

Als je er gewoon goed over nadenkt...

Onder de naam Raadsma Toegangs Beheer (RTB) biedt Raadsma alle mogelijke deurtechnieken en elektronische toepassingen.

KENNIS IS KUNNEN

Verlichtings- en bekabelingssystemen www.biselect.nl Dokkum . Heerenveen . Leeuwarden . Groningen . t. (0519) 29 23 25 . www.raadsma.nl

Raadsma-95-130.indd 1

16-10-13 17:04

groningen | Het Alfa-College

Een aanzienlijke energiereductie is hiervan het resultaat.” Erik Verstappen, ontwerpteamleider installaties, vult hem aan: “De verlichting zit niet op vaste posities in de plafonds, maar kan eenvoudig worden verplaatst. Door de hele school zijn railsystemen aan het plafond bevestigd, waarin voedingen en besturingslijnen zijn geïntegreerd. Wanneer ruimtefuncties of -indelingen veranderen, kan de verlichting met besturing en bewegingsmelders eenvoudig in de rails worden verplaatst.”

In het Alfa-College is grotendeels gebruik gemaakt van LED-verlichting. ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Alfa-College Groningen

Ontwerp AAS Architecten te Groningen

Advies Grontmij Nederland BV te Haren en DGMR te Drachten

Projectinfo 400 vloeraansluitdozen In opdracht van Cofely Noord heeft Office Cabling Systems uit Giessen ongeveer 400 vloeraansluitdozen geleverd, ten behoeve van het Alfa-College in Groningen. Deze vloerdozen geven toegang tot een aantal data-aansluitingen en 230 volt aansluitingen. Door het toepassen van een leidingplaatvloer, gecombineerd met betonkernactivering, zijn lucht-, elektra- en dataleidingen in de betonvloer opgenomen. Hierdoor wordt een optimale flexibiliteit ten aanzien van het verplaatsen van de binnenwanden gewaarborgd.

Vanwege de leidingplaatvloer en de gewenste flexibiliteit, heeft Office Cabling Systems ervoor gekozen om VELOXinstortvloerdozen te leveren, die per verdieping volledig naar wens zijn samengesteld. Eén van de eisen was een zo minimaal mogelijke instortdiepte,” vertelt André de Jager, directeur van Office Cabling Systems. “Aan die wens wordt voldaan met een instortdiepte van slechts 50 millimeter.

Met deze standaard instortdiepte onderscheiden wij ons van collega-leveranciers in Nederland.”

Uitvoering Jorritsma Bouw West bv te Bolsward

Installaties Cofely Noord te Roden (E+W), Raadsma ToegangsBeheer te Dokkum

Bouwperiode mei 2011 – juni 2013

Alle vloerdozen zijn gemaakt van plaatstaal en voorzien van een standaard klapdeksel, geschikt voor vloerbedekking of marmoleum en passen daarmee in het duurzame concept. “We hebben de vloerdozen just-in-time aangeleverd en gecodeerd per verdieping. Zo werd onnodig slepen voorkomen. Dat werd door onze opdrachtgever als zeer prettig ervaren.”

werkzaamheden Bi Select,Brago Luchttechniek, Office Cabling Systems

Toegangscontrole Net voor de zomer is de nieuwe onderwijslocatie van het Alfa-College in Groningen opgeleverd, een zeven bouwlagen hoog gebouw aan de Boumaboulevard in Groningen, direct naast de Euroborg. Onder de naam Raadsma ToegangsBeheer (RTB) heeft Raadsma uit Dokkum de toegangscontrole op de locatie verzorgd. “De Salto onbekabelde (standalone) toegangscontrole maakt het mogelijk de toegang van personen vooraf en op afstand te regelen,” vertelt Verkoper Buitendienst Peter van der Foto racksens Wijk. “Op de elektronische toegangspas kan online informatie (toegangsrechten) worden geschreven, die binnen het gebouw bepaalt of een gebruiker wel of geen toegang heeft tot een bepaalde ruimte, op een bepaald tijdstip.” Het elektronische systeem is op vele manieren uit te breiden. Zo kunnen naar wens met de pas ook de koffieautomaat, printer of bijvoorbeeld de lift worden bediend.

De keuze voor het Salto-systeem is bepaald na een succesvol pilotproject op de Alfa-vestiging op de Kardingerweg in Groningen, vertelt Van der Wijk. “Gebruikers en beheerders waren zeer te spreken over het systeem, dat op de pilotlocatie was beperkt tot toegangscontrole en de bediening van de printers. Doordat het systeem werkt met offline componenten hoeft er geen bekabeling te worden voorzien. Hierdoor kunnen veel kosten worden bespaard, terwijl het gebruiksgemak, het comfort en de veiligheid op de locatie worden vergroot.”

INSTALLATIE & BOUW | 29

utrecht | Capgemini

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: BAM Techniek

Duurzaamheid centraal tijdens nieuwbouw hoofdkantoor Capgemini Capgemini verhuisde in mei 2013 vanuit het huidige, 50.000 m² vierkante meter grote gebouw in het Utrechtse Papendorp naar het nieuwe hoofdkantoor, omdat het pand te groot zou zijn geworden voor het bedrijf. De nieuwbouwlocatie werd gevonden in Leidsche Rijn Centrum Noord in Utrecht, pal naast het NSstation en langs de snelweg A2. De bouwwerkzaamheden zijn in februari 2012 gestart. In april 2013 is het gebouw opgeleverd. DGMR heeft als BREEAM-NL expert gedurende het hele project de duurzaamheidsambitie van de betrokken partijen bewaakt.

Marco Klein Paste, projectdirecteur bij BAM Techniek, is om meerdere redenen voorstander van BREEAM. “Los van het feit dat de certificering past in de huidige tijd van het goed omgaan met Moeder Aarde en dat het bijdraagt aan de hogere waarde van het vastgoed, is het mooi dat BREEAM vereist dat betrokken partijen vóór de opleverdatum moeten aantonen dat het gebouw ook echt werkt,” aldus Klein Paste.

“Alle installaties moeten voor de oplevering compleet af en ingeregeld zijn. En ze moeten naar behoren functioneren. Door de aansturing, bleek dit geen enkel probleem. Wij hebben drie weken voor de oplevering het gebouw in werking gesteld en de installaties gecontroleerd. Een week voor de opleverdatum waren wij klaar.”

Versneld bouwen

Het nieuwe hoofdkantoor van Capgemini in Utrecht blinkt uit in duurzaamheid.

Het is niet voor niets dat het gebouw het prestigieuze BREEAM-NL ontwerpcertificaat ‘Very Good’ heeft behaald. Binnen dit kader hebben AM Real Estate Development, BAM Utiliteitsbouw en BAM Techniek het pand (circa 21.000 m²) verder vorm gegeven. Dankzij de grote vloeroppervlakken en de directe nabijheid van snelweg en openbaar vervoer, is het gebouw bij uitstek geschikt voor het Nieuwe Werken, dat Capgemini sinds enkele jaren toepast.

30 | INSTALLATIE & BOUW

Normaal gesproken bouw je een maand of twintig aan een dergelijk project, wij hadden slechts dertien maanden bouwtijd, gaat Klein Paste verder. “Samen met BAM Utiliteitsbouw hebben we onder andere het Lean-bouwen concept bekeken. We hebben ontdekt dat als je alles heel goed en heel strak in de hand houdt, je veel sneller kunt bouwen dan gebruikelijk is.

Het is daarbij belangrijk dat je alle activiteiten waarvan je zeker weet dat ze niet op je kritieke pad zitten, niet tot het laatst laat wachten. Door deze activiteiten direct aan te pakken, kun je maximaal versnellen. Als je met van oorsprong niet-kritische activiteiten te lang wacht, moet je aan het eind van het traject veel meer activiteiten coördineren dan nodig; je maakt het jezelf dan lastig.”m Om het bouwproces te bespoedigen, is al tijdens de ruwbouwfase gestart met de installatiewerkzaamheden. Bijna alle elementen zijn prefab

utrecht | Capgemini

Om het bouwproces te bespoedigen, is al tijdens de ruwbouwfase gestart met de installatiewerkzaamheden.

Projectinfo Architectonische putbehuizing In opdracht van BAM Techniek heeft grondboorbedrijf Haitjema de WKO-installatie gerealiseerd voor de nieuwbouw van Capgemini. Bijzonder aan de installatie is de relatief grote brondiameter en de architectonische putbehuizing. “De putbehuizing vormt één geheel met de bestrating,” zegt Bas van Aggelen, bedrijfsleider van grondboorbedrijf Haitjema uit Dedemsvaart. “De natuursteen in de bestrating loopt door in het deksel van de put. Dat vergde een nauwkeurige afstemming met de architect en Gemeente, omdat toch met grof geschut in de grote zandvlakte werd gewerkt en daardoor de oriëntatie van de put wat afweek.” Het WKO-systeem bestaat uit twee bronnen met een capaciteit van maximaal 100 m3 per uur. Dit houdt in dat met het WKO-systeem een vermogen van 930 kW bij koude levering en 650 kW bij warmtelevering is geïnstalleerd.”

Met de zuigboortechniek heeft Haitjema de bronnen met een diameter van 800 millimeter de grond ingebracht tot een diepte van 50 meter beneden maaiveld. Zoals tegenwoordig gebruikelijk in de bouw, had ook Haitjema te maken met een korte doorlooptijd. “Normaal gesproken rekenen we voor het realiseren van een vergelijkbare installatie minimaal zeventien weken, in dit geval hebben we de klus in vijftien weken geklaard. De doorlooptijd van de totale bouw en met name van de installatietechniek was uitdagend kort. Bepalend in de doorlooptijd was de afstemming van de regeltechniek. In nauwe samenwerking met BAM Techniek en BAM Bouw zijn de werkzaamheden zowel op de bouwplaats als in de beperkte technische ruimte conform planning gerealiseerd,” zegt Van Aggelen.

Digitaal besturingssyteem

aangeleverd, zowel op bouwtechnisch als op installatietechnisch gebied. Door het ontwerp uit te werken in 3D, verliep het bouwproces nog efficiënter.

Duurzaamheid centraal Het nieuwe hoofdkantoor van Capgemini kenmerkt zich onder andere door een aantal duurzaamheidsmaatregelen van BAM Techniek. In het pand is goede daglichttoetreding voorzien door de toepassing van atria en patio’s. De energiezuinige verlichting wordt geschakeld op aanwezigheid en daglicht. Maar ook warmteterugwinning op de ventilatielucht en individuele beïnvloedingsmogelijkheden per werkplek voor verwarming, koeling en verlichting maken deel uit van de duurzaamheidsmaatregelen. “Het gebouw wordt verward en gekoeld middels een WKO-installatie,” vertelt Klein Paste. “Pieken in de warmtevraag worden opgevangen door de stadverwarming.”

Ook in het bouwproces stond duurzaamheid centraal.

“BREEAM gaat niet alleen over het gebouw zelf, maar ook over het proces daaromheen. In onze keet was heel bewust geen airco voorzien. En BAM Utiliteitsbouw heeft ervoor gewaakt dat wij op een goede manier ons afval scheidden. De impact voor het milieu en de omgeving stonden constant centraal.” ❚

Pneuman, leverancier en fabrikant van besturingspanelen met meer dan 40 jaar ervaring heeft in opdracht van BAM het DIT-systeem (digitaal besturingssystemen) en de brandmeldpanelen geleverd voor het Capgemini gebouw. Met DIT is het mogelijk verschillende controle- en meldfuncties onder te brengen in één gebouwbeheersysteem. Vanuit één centraal TFT-touchscreen kunnen meerdere beheeraspecten worden bediend, zoals aanwezigheid, toegang, verlichting, ventilatie, verwarming, zonwering en alarmering om er maar enkele te noemen.

Pneuman heeft ook het ontwerpen van de bedienpagina’s van het touchscreen verzorgd, evenals het programmeren van de meegeleverde server voor besturing van de verlichting, storingen, zonwering, kloktijden en overwerktimers. Omdat DIT een webbased systeem is, is het ook mogelijk om vanaf elke locatie op afstand in te loggen om toezicht te houden of bijvoorbeeld ergens het licht uit te doen. DIT is bijzonder flexibel. Het communiceert met alle bestaande bustechnieken waardoor opname van elke elektrotechnische toepassing binnen het systeem mogelijk is. Alle onderdelen van het systeem zijn eenvoudig verplaatsbaar en ook toekomstige uitbreidingen zijn zonder ingrijpende wijzigingen in de infrastructuur op te nemen. Verder heeft Pneuman nog twee brandmeldpanelen geleverd die voldoen aan alle eisen en normen, zoals beschreven en door keuringsinstanties worden verlangd. Kenmerkend voor deze brandmeldpanelen zijn de overzichtelijke weergave, eenvoudige bediening, onverwoestbare conditie en feilloze werking.

INSTALLATIE & BOUW | 31

Uit voorraad leverbaar, milieuvriendelijk en halogeenvrij Eldra - kabeloplossingen die passen Als toonaangevende kabelproducent heeft Eldra een naam hoog te houden op het gebied van innovatieve kabeloplossingen. Al 50 jaar ontwikkelt en produceert Eldra uitgekiende, projectspecifieke kabels en bedradingssystemen die zorgen voor perfecte verbindingen.

www.eldra.nl

T +31 (0)475 566 767 | verkoop@eldra.nl

utrecht | Capgemini

Bouwinfo: Opdrachtgever AM Real Estate Development bv Ontwerp Ibelings van Tilburg architecten Projectontwikkeling AM Real Estate Development Uitvoering BAM Utiliteitsbouw Installatietechnisch ontwerp Ingenieursbureau Linssen Installatieadvies H2O Bouwmanagement BV Installatiewerkzaamheden BAM Techniek (W+E), Korex Benelux, Eldra B.V.,

Bouwtijd werkzaamheden

MÜPRO, BARTEC NEDERLAND b.v. januari 2012 – april 2013 TA Hydronics, Brinck Meettechniek, Haitjema grondboorbedrijf, Pneuman, Van Dijk en de Meern.

Projectinfo Compacte energiemeters

Drukgecompenseerde naregelafsluiters TA Hydronics heeft de afsluiters geleverd voor de regeling van de verwamings- en koelinstallatie in het hoofdkantoor van Capgemini Nederland.

“Voor de naregelingen op de kantoorverdiepingen en de vergaderruimten hebben wij ruim duizend drukgecompenseerde naregelafsluiters geleverd”, vertelt Peter-Jan Huisman, technisch directeur bij TA Hydronics. “De naregelafsluiters betreffen de zogenoemde TBV-CMP’s. De TBV-CMP is ontworpen voor modulerende regeling van eindunits in HV/AC systemen waarbij de eindunit optimaal kan functioneren, onafhankelijk van het distributiesysteem. De equiprocentuele regelkarakteristiek draagt bij aan een nauwkeurige regeling.”

Brinck Meettechniek heeft in opdracht van BAM Techniek een groot aantal energiemeters geleverd voor het Capgemini-hoofdkantoor in Utrecht. Na de montage door de installateur hebben de serviceengineers van Brinck Meettechniek de aansluitingen, de werking van de meters en de koppeling met het gebouwbeheersysteem gecontroleerd, waarna de meters in bedrijf zijn gesteld.

Alle geleverde meters betreffen compacte, ultrasone Pollustat-E energiemeters (Sensus), bestaande uit een combinatie van een flowmeter, energierekenwerk en twee temperatuuropnemers. De meters kunnen op verschillende manieren worden toegepast. In het geval van het Capgemini-hoofdkantoor worden ze ingezet als energiemeter voor warmte en koeling. Het meetsysteem is heel nauwkeurig, de gegevens zijn dan ook geschikt voor de afrekening van energie aan derden.

Capgemini heeft gekozen voor ultrasone meters, omdat nu geen bewegende delen aanwezig zijn in het leidingsysteem. Hierdoor treedt geen slijtage en nagenoeg geen drukverlies op. Het systeem kan hierdoor jarenlang probleemloos functioneren.

Op de drukgecompenseerde modulerende naregelafsluiters is een motor gemonteerd, waarmee per ruimte het klimaat kan worden geregeld. Het unieke van de afsluiters is volgens Huisman dat installateurs direct de waterhoeveelheid kunnen instellen, die per ruimte door de verwarmings- of koelbatterij mag. “Er hoeft dus niet uitgebreid waterzijdig te worden ingeregeld.

Hiermee worden de werkzaamheden voor de installateur, in dit geval BAM Techniek, aanzienlijk vereenvoudigd. De installateur heeft voor de TBV-CMP gekozen om de benodigde tijd voor het inregelen en in bedrijfstellen te verkorten. Het project is in relatief korte tijd gerealiseerd.”

Door middel van een TASCOPE meetinstrument, gekoppeld aan de naregelafsluiter, kunnen alle gegevens worden afgelezen en daarmee kan de installatie op de ontwerpgegevens worden gecontroleerd. “In het Capgemini kantoor zijn de installaties gekoppeld, zodat centraal de temperatuur en bedrijfssituatie van de verschillende ruimtes geregeld en gemonitord kan worden.”

INSTALLATIE & BOUW | 33

CustomServ Als competente partner monteren wij complete constructies en leveren deze op uw bouwplaats � U bespaart tijd, personeel, materiaal en dus geld met CustomServ

MÜPRO Nederland B.V.

� Restmaterialen op de bouwplaats worden vermeden door uw individuele voormontage

Heerlenersteenweg 113 6466 KS Kerkrade Telefon: +31 (45) 54 21 166 E-Mail: info@muepro.nl www.muepro.nl

� Uw montage-inzet ter plekke wordt aanzienlijk verminderd � Planning en statische dimensionering � Levering van de afgewerkte constructies, precies op tijd op de bouwplaats

DIRT-SEP - GROFVUILVANGFILTERS AIR-SEP 1 TOESTEL MET 8 FUNCTIES: • DRUKBEHOUD • EXPANSIE • ONTGASSING • BIJVULLING • WATERBEHANDELING • SUSPENSIEVUILVANG • ENERGIEBESPARING • CO2-REDUCTIE

product - advies - service - onderhoud

Met bijna vijftig jaar ervaring behoort MÜPRO tot de meest toonaangevende aanbieders op het gebied van bevestigings- en geluiddempingssystemen. Met zeven vestigingen in Duitsland, tien dochtermaatschappijen en meer dan twintig internationale distributeurs is het MÜPRO concern wereldwijd vertegenwoordigd.

KOREX Benelux B.V. Tjalk 13B, 2411 NZ Bodegraven T: +31 (0) 172 611719 F: +31 (0) 172 617927 E: info@korexbenelux.com I: www.korexbenelux.com

Uw specialist in energieen watermeters

036-5479500 www.brinck.nl verkoop@brinck.nl

1000-21-3000-3169 2013-09 VV+ UNETO-VNI Kleur: FC

1_4_stA4_93x130_fc_A.indd 1

04-09-13 10:58 13230438_Brinck.indd 1

06-01-14 12:19

utrecht | Capgemini

Projectinfo Bevestigingsmaterialen voor leidingwerk Met bijna vijftig jaar ervaring behoort Müpro tot de meest toonaangevende aanbieders op het gebied van bevestiging- en geluiddempingssystemen. In opdracht van BAM Techniek heeft het bedrijf de materialen mogen leveren voor de bevestiging van het leidingwerk in het nieuwe hoofdkantoor van Capgemini. “We hebben de bevestigingsmaterialen geleverd voor de ophanging voor onder andere verwarming-, koel-, wateren afvoerleidingen,” vertelt Marco Stoffelen, manager Verkoopbinnendienst van Müpro. “Dit betreft de complete ophangconstructies.”

114 kilometer kabel Eldra B.V. heeft aan BAM Techniek ruim 114 kilometer kabel geleverd ten behoeve van de elektrotechnische installaties in het nieuwe hoofdkantoor van Capgemini. “Voor de energievoorziening hebben we voornamelijk YMvKmb-kabels geleverd,” vertelt Thijs Aben, commercieel adjunct directeur van Eldra. “Daarnaast hebben we afgeschermde signaleringskabels geleverd voor de beveiligingsinstallaties.”

Stoffelen vertelt dat alle materialen, in verband met de korte bouwtijd, snel geleverd moesten worden. “De factor snelheid van montage speelde binnen dit project een grote rol. Onze taak was om in samenspraak met BAM Techniek de bevestigingsmaterialen zodanig te kiezen, dat het leidingwerk snel en naar behoren kon worden opgehangen. Om het proces te bespoedigen, heeft BAM Techniek ervoor gekozen de leidingsystemen prefab aan te leveren, zodat op de bouw zo min mogelijk werkzaamheden hoefden te worden verricht. Door de juiste materialen op tijd aan te bieden, hebben wij ervoor gezorgd dat het leidingwerk snel en eenvoudig kon worden gemonteerd.”

Als onderdeel van het de beursgenoteerde TKH Group is Eldra een internationale speler. “We zijn in staat invulling te geven aan zo’n 95 tot 98 procent van de behoeften als het gaat om kabels in een project. Voor de klant, in dit geval de BAM, betekent dat slechts één aanspreekpunt. Dat blijkt in de praktijk erg prettig te werken, bijvoorbeeld als zich wijzigingen voordoen en wanneer er snel geschakeld moet worden,” besluit Aben.

Als onderdeel van de TKH Group NV heeft Eldra, samen met TKF, een mantelcontract voor de levering van kabels aan de BAM. “Op basis van prestaties uit het verleden -we werken al meer dan twintig jaar samen met de BAM- zijn deze afspraken overeengekomen. Op basis van de contractueel gemaakte afspraken wordt voor ieder project specifiek bekeken welk type kabels nodig zijn, waarna een projectafspraak wordt gemaakt. We produceren de kwalitatief hoogwaardige kabels in onze eigen 55.000 m² grote productielocatie in Ittervoort. Van de dunnere installatiekabels tot de zware jongens. Aangezien we niet alleen project specifiek, maar ook op voorraad produceren, kunnen we letterlijk en figuurlijk snel schakelen.”

Aben vertelt dat voor het Capgemini-project een keur aan kabels is geleverd. “Er was behoefte aan veel verschillende maten. Al die kabels hebben we just-in-time op de bouwplaats aangeleverd. De laatste levering was in april. Daarmee is het project voor ons dus afgerond.”

INSTALLATIE & BOUW | 35

Exact instelbare Kvs

2 in 1

Meting en diagnose

- Inherente,onafhankelijke EQM- karakteristiek.

- Altijd de juiste Kvs voor het systeem.

- Flexibiliteit om de Kvs na montage aan de werkelijke systeemvoorwaarden aan te passen.

- Gecombineerde regel- en inregelafsluiters.

- In-line technologie ook voor de grotere diameters.

- Volledig assortiment, DN32 t.e.m. DN150 met of zonder ge誰ntegreerde drukverschilregelaar.

- Eenvoudige installatie.

- Ruimtebesparend en gering gewicht.

- Debiet, druk, temperatuur en beschikbaar drukverschil.

- Eenvoudig inregelen.

- Bevestiging dat een systeem conform het ontwerp werkt.

- Troubleshooting.

- Vermogensmeting.

THE POWER OF ONE

Pressurisation & Water Quality

Balancing & Control

Thermostatic Control

ENGINEERING ADVANTAGE

Vorstbeveiliging, temperatuurhandhaving, opwarmen

BARTEC Safe.t速 Technology

BARTEC NEDERLAND b.v.

Elektrische heat-tracing

Boelewerf 25 2987 VD RIDDERKERK Telefoon: 0180 41 05 88 info@bartec.nl www.bartec.nl/tracing

BARTEC heeft ruim 35 jaar ervaring met internationale projecten waarin elektrische heat-tracing wordt toegepast. Naast materiaallevering kunt u bij ons terecht voor engineering, montage (eigen montageteam met ervaring in de meest uiteenlopende projecten), supervisie en turn-key projecten.

Verwarmingskabels

Aansluitsystemen

Regelsystemen

utrecht | Capgemini

Projectinfo

Interne transport- en hijswerkzaamheden

WKO-installatie uitgebreid met AIR-SEP

Van Dijk De Meern BV is de specialist in het uitvoeren interne transportwerkzaamheden ten behoeve het (ver)plaatsen van technische installaties, zoals luchtbehandelingskasten, koelmachines, cv-ketels en NSA/WKK-installaties. Tevens verzorgt het bedrijf het demonteren en verantwoord afvoeren van bestaande installaties, inclusief het uitvoeren van asbesthoudende saneringswerkzaamheden.

Binnen het Capgemini-project was Van Dijk De Meern verantwoordelijk voor het realiseren van de benodigde hijswerkzaamheden, het interne transport en het plaatsen van koelmachines en diverse andere technische installaties. “Ten aanzien van het intern horizontaal transport van de koelmachine, was de optredende vloerbelasting te hoog vanwege de onderliggende parkeerkelder. Als oplossing hebben we de transportroute voorzien van in totaal 120 meter Azobe-schotten, ter verdeling van de ontstane belasting,” vertelt John van Dijk van Van Dijk De Meern. “Voor de plaatsing van een hoogwerker op de eerste verdiepingsvloer is ervoor gekozen om deze middels het aanbrengen van een tijdelijke hijstraverse op de werklocatie te plaatsen. Mede door de goede samenwerking met het projectteam van BAM Techniek hebben we onze werkzaamheden veilig en conform planning uitgevoerd.”

Het nieuwe hoofdkantoor van Capgemini heeft het prestigieuze BREEAM-NL ontwerpcertificaat ‘Very Good’ behaald. Het hoofdkantoor kenmerkt zich door een aantal duurzaamheidsmaatregelen, zoals goede daglichttoetreding, duurzame warmte- en koude-opwekking en energiezuinige verlichting. De verwarmingsinstallatie in het hoofdkantoor van Capgemini is uitgerust met AIR-SEP, een apparaat dat tussen de warmtepomp en het afgiftesysteem is gemonteerd. “AIR-SEP verzorgt onder andere het drukbehoud, de expansie en de ontluchting in de verwarmingsinstallatie,” vertelt de heer Van Gorsel, directeur van Korex Benelux, fabrikant van AIR-SEP. “Als water onder druk staat, heeft het de eigenschap om zouten en gassen, zoals waterstof, kooldioxide en zuurstof op te nemen. Door de druk te verlagen, wordt het verzadigingspunt verlaagd en worden die gassen ontbonden.”

Verwarmingskabel beschermt leidingen tegen vorst Bartec Nederland BV heeft in opdracht van BAM Techniek de leidingverwarming (elektrische heat-tracing) aangelegd voor onder andere de waterleidingen, de gekoelde waterleidingen en de leidingen voor de vuilwaterafvoer in het nieuwe hoofdkantoor van Capgemini. “In totaal hebben we ruim anderhalve kilometer verwarmingskabel gemonteerd, verdeeld over een twaalftal leidingen die vanuit de cv-ruimtes door de parkeergarages lopen,” vertelt Michel Luijten, projectmanager bij Bartec.

“We hebben hiervoor een zelfbegrenzende, elektrische verwarmingskabel toegepast, die van zichzelf minder vermogen afgeeft naarmate de temperatuur in de leidingen toeneemt. De leidingen worden zo beschermd tegen vorst en de gevolgen daarvan.”

Bartec is met name actief in de industriële markt -en dan vooral voor de petrochemieen offshorebedrijven. “Met dit project hebben we een uitstapje gemaakt richting de utiliteitsmarkt,” vertelt Michel Luijten. “Onze werkzaamheden zijn naar volle tevredenheid van de klant verlopen. Het project is tijdens een strenge winterperiode uitgevoerd, maar dit heeft geen nadelige gevolgen gehad op de planning en kwaliteit van het werk. Wij zien verdere utiliteitsprojecten met plezier tegemoet.”

AIR-SEP bestaat uit een expansievat met een instroomventiel, een ontluchtingsventiel, een bijvulautomaat en een drukbehoudpomp, die ervoor zorgen dat het water zonder lucht in het leidingsysteem wordt teruggevoerd. “Via het instroomventiel wordt steeds een klein deel van het circulatiewater in het vat gestort, waarna de druk ervan wordt verlaagd tot atmosferisch niveau. De door het water opgenomen gassen en zouten komen vrij om te worden afgevoerd, waarna het water weer onder de oorspronkelijke druk wordt teruggebracht in het systeem.

Door dit proces wordt het distributiewater adiabatisch ontgast en het volledige systeem ontlucht.”

INSTALLATIE & BOUW | 37

INSTALLATIE & BOUW

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor Installatie & Bouw Bel of mail ons!

T +31 (0)495 450095 Roel de Bruijn

r.debruijn@installatieenbouw.nl

www.haitjema.nl

Onze vakkennis en ervaring hebben geleid tot specialisatie op het gebied van verticale grondboringen, toegepast voor waterwinning, bodemonderzoek, energieopslag in de bodem en de bijbehorende installatietechniek, onderhouds- en servicewerkzaamheden.

Wij leveren alles uit één hand op het gebied van grondwater!

Industriële verhuizingen Maintenance support De/Montage Speciaal transport Hijswerkzaamheden Opslag

Wisseling 10 Postbus 109

T: 0523 – 612061 F: 0523 – 615950

7700 AC Dedemsvaart Email: info@haitjema.nl

Postbus 132, 3480 DC Harmelen Tel. +31 (0)348 408 484 Fax +31 (0)348 408 567 E-mail: info@vandijkdemeern.nl

INSTALLATIE & BOUW VAK TIJDSCHRIFT OVER INSTALL ATIETECHNIEK , KLIMA ATBEHEERSING EN ELECTRICITEIT

Verrijkt met ‘Interactieve Print’ Breng uw vaktijdschrift tot leven!

Layar is een gratis app voor de smartphone en tablet, die het papier van ‘Installatie & Bouw’ tot leven brengt. Met behulp van Layar worden advertenties en redactionele content interactief gemaakt. Als lezer slaat u de brug tussen print en de digitale wereld.

Het enige dat u nodig heeft, is een smartphone of tablet met de Layar app. U scant met uw smartphone of tablet een pagina, waarna de Layar-app de clickable elementen toevoegt op de pagina zoals: Video’s, foto’s, tekst, e-mailadressen, telefoonnummers, social media sharebuttons, etc.

Wat heeft u nodig?

Het vaktijdschrift Een smartphone of tablet De gratis Layar-app

Download de gratis layar app

Scan de pagina

uitgaVe

4

Interactieve Print

INSTALLATIE & B Vak tijdschrift oVe

www .ins tall atie

Stap voor stap

bekijk de layar!

enb ouw .nl

r installatietec

hniek, klimaatbeh

OUW

eersing en electric

Hoe werkt het: Vakti jdsch rift oVer insta llatie techn

Even de gratis Layar app downloaden in de Apple Store of de Google Play Store.

iek, klima atbeh eersin

Open nu de Layar app op uw smartphone of tablet.

enbou w.nl

Veel lees en kijkplezier!

www. insta llatie

Klik in het scherm, nu opent de digitale laag en kunt u op de buttons klikken.

g en elect ricite it

Klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk van uw smartphone of tablet.

Houd uw smartphone of tablet boven een van de ‘Layarpagina’s’, herkenbaar aan het blauwe logo.

iteit

num mer 4 2013 noVe mber - dece mber

SCAN WITH

4

markthal rotterdam vrij van weersinvloede n | warmtepompen hoge gPr-scores voor koning willem-alexan ‘the huygens project’ der sportcentrum | thales hengelo | techn iek in alfa-college mag gezien worden 2013113 Installatie & Bouw NL 4 indd.indd 1 10-01-14 14:36

kerkrade | Wijk van Morgen

Wijk van Morgen:

plug and play

Een compleet gerenoveerd huis in slechts 10 dagen. Dankzij het slimme W&R-renovatieconcept, ontwikkeld door BAM Woningbouw en Giesbers en Van der Graaf, zijn de systeemwoningen uit de jaren zestig en zeventig in Kerkrade-West omgeturnd tot woningen conform passief huis-principe. Een immense makeover, echter zonder al te veel overlast voor de bewoners.

Al in 2008 zijn we samen met BAM Woningbouw gestart met de ontwikkeling van het W&R-renovatieconcept, zegt Arno Roodbol, projectmanager bij Giesbers en Van der Graaf.

“Opdrachtgever HEEMwonen streefde naar passieve woningen. Binnen de Wijk van Morgen was Giesbers en Van der Graaf verantwoordelijk voor de installatietechniek, zowel de luchttechniek als de verwarming. Na een zeer intensief voortraject, waarin we samen met BAM Woningbouw alles tot in de kleinste details hebben uitgedacht, verliep de uitvoering nagenoeg vlekkeloos. Door de keuze voor losse componenten van elk benodigd installatieonderdeel kon het best verkrijgbare op de markt toegepast worden.

Roodbol: “Al het leidingwerk is gemonteerd en verwerkt in de nieuwe wanden en daken van de woningen, die in een fabriek in België prefab zijn geproduceerd en kant en klaar werden aangeleverd in Kerkrade. Het zijn in feite plug and play woningen, waarbij de techniek zeer simpel van opzet is. Zowel voor de bewoners als de partij die verantwoordelijk is voor het onderhoud en het oplossen van eventuele storingen. Een bewuste keuze. We hebben ervoor gekozen om het passief huis principe met losse componenten te bereiken in plaats van met een hightech kant en klaar product.

Easyvent heeft in opdracht van ons de ventilatietechniek verzorgd. Daarnaast hebben we gebruik gemaakt van een cv-ketel van Intergas met Jaga Tempo-convectoren, aangesloten via Multiskin-buizen in de wanden. De zonneboiler is niet alleen geschikt voor het verwarmen van het tapwater, maar is tevens in staat om de retourtemperatuur van de verwarming te verhogen. Door het retourwater van de cv-installatie door de zonneboiler te laten lopen, wordt het maximale rendement uit het zonneboilersysteem gehaald. Zodoende hebben we alle 154 woningen volgens het passief huis principe kunnen realiseren met een warmtevraag van minder dan 25 Watt/m2 op jaarbasis, ›

40 | INSTALLATIE & BOUW

kerkrade | Wijk van Morgen

Projectinfo Groepenkast op klantspecificatie Ondanks de geboden snelheid van renoveren heeft Attema er mede voor gezorgd dat in de woningen van de Wijk van Morgen een nieuwe groepenkast op klantspecificatie kon worden aangebracht. “In nauwe samenwerking met de installateur hebben wij een unieke werkwijze bedacht en gehanteerd,” zegt Robert Woudenberg van Attema. “Op basis van de tekeningen werd voor iedere woning een groepenkast geconfigureerd. Vervolgens werd allereerst de achterplaat, waarna de installateur de buizen en bedrading kon plaatsen en trekken. Pas in een later stadium werd de groepenkast geplaatst. Door op deze wijze te werken, hebben we een besparing van 30 procent in montagetijd gerealiseerd. In totaal zijn er vijftien verschillende kasten toegepast.”

Het uiteenhalen van de groepenkasten vergde de nodige logistieke aandacht, maar dat is wel aan Attema besteed. Woudenberg: “Zowel just-in-time als just-in-place belevering luidde hier het devies.

Met andere woorden, inspelen op de wensen van de installateur, zonder een te grote voorraad bij de installateur op te bouwen en precies op tijd om stilstand te voorkomen. De groepenkasten werden door ons voorzien van een sticker met straat en huisnummer. Het project is als een geoliede machine van huis tot huis afgewerkt.”

Geperfectioneerde Kombi Kompakt HReco Als fabrikant van verwarmingsketels is Intergas anno 2013 een toonaangevende fabrikant op het gebied van HR-combiketels. De innovatieve kracht en de vernieuwde technologie van de Kombi Kompakt HR-combiketels en de laatste twee innovaties, Beheer op Afstand en de CO2 Verbetertool, hebben er toe geleid dat Intergas zich de afgelopen jaren een stevige marktpositie heeft verworven, zowel in de projectmatige markt (nieuwbouw, vervanging) als in de een-op-een consumentenvervangingsmarkt.

De Kombi Kompakt HReco is een geperfectioneerde versie van de Kombi Kompakt. Met een jaartaprendement van 101,4% en een EPC van 0,21 levert de Kombi Kompakt HReco nog betere prestaties, die zich vertalen in een ongekend hoge CO2-reductie en een dito besparing op het energieverbruik. Het bijzondere van de ketel schuilt in een combinatie van eigenschappen. Zo is deze voorzien van een innovatieve warmtewisselaar, waarbij onder andere een traploos modulerende regeling ervoor zorgt dat het vermogen van de ketel automatisch wordt aangepast aan de warmtebehoefte. Vooruitlopend op de energiewetgeving die in 2015 zal worden ingevoerd, is de ketel nu al te voorzien van een A-label pomp die het elektrisch energieverbruik halveert. Standaard is de ketel voorzien van een RF-module voor Beheer op Afstand en rechtstreekse communicatie met draadloze kamerthermostaten van Honeywell.

Er hoeft dus geen aparte zender meer te worden geplaatst.

Al het leidingwerk is gemonteerd en verwerkt in de nieuwe wanden en daken van de woningen

                                       

13230452_Easyvent.indd 1

08-01-14 13:44

INSTALLATIE & BOUW | 41

kerkrade | Wijk van Morgen

Projectinfo Gerenoveerd dak wordt energiecentrale

een Qv-10 van 0,3 en een isolatiewaarde van Rc=8.”

Roodbol tot besluit: “De levensduur van de toegepaste onderdelen in dit concept bedraagt tussen de achttien en twintig jaar. Eventuele innovaties in de toekomst kunnen makkelijk wor-

den ingepast. Men hoeft immers niet het complete systeem te vervangen.” Giesbers en Van der Graaf past een vergelijkbaar renovatieprincipe als bij de Wijk van Morgen ook toe bij volgende projecten.” ❚

Voor de Wijk van Morgen heeft ZEN Duurzaam de zonneboilers en PV-panelen verzorgd. “We zijn verantwoordelijk voor het ontwerp en de engineering, de productie en levering, en de uitvoering en projectbegeleiding,” vertelt Sjef Zijlmans van ZEN Duurzaam. ZEN Duurzaam is als sinds 1979 een toonaangevende producent en leverancier van duurzame energiesystemen, van zonneboilers en PV-systemen tot warmtepompen. “Elke woning beschikt over een ZEN-collector tegen de nok van het dak en een ZEN-zonneboiler in verschillende afmetingen en types. De rest van het dak is ‘gevuld’ met dakgeïntegreerde zwarte ZEN Power kM 225 modules. Vanwege de vorm van het dak, de aanwezige dakramen en schoorstenen, was het bij elke woning ‘puzzelen’ om de systemen te ontwerpen en te installeren. Tevens hadden we te maken met schaduwwerking. Gemiddeld hebben we vijf woningen per week onder handen genomen. Een complexe en vooral ook een logistieke uitdaging.”

Click-mate XL Plus groepenkasten: nu ook in duo-pack

Installatie volgens Attema

www.attema.com

Steeds vaker zijn er door de toename van elektrische apparatuur twee groepenkasten per woning nodig.

Dát is de reden dat Attema de Click-mate XL Plus groepenkasten nu ook in een slimme duoverpakking levert, compleet met koppelset incl. 6 mm2 aansluitdraden en 4 gratis buiszadelstroken zodat alles strak af te werken is. Vraag uw specifieke groepenkastsamenstelling aan bij uw groothandel of Attema.

42 | INSTALLATIE & BOUW

kerkrade | Wijk van Morgen

‘Prefab’ WTW-installatie De gerenoveerde woningen in de Wijk van Morgen zijn allemaal voorzien van een WTW-installatie. Volgens Rein van Gasteren van Easyvent.nl is het doorgaans erg lastig om een WTW-installatie te installeren in een bestaande woning zonder bouwkundige afwerking. “Voor de Wijk van Morgen hebben wij in goede samenwerking met Machiels Building Solutions (MBS) uit België, verantwoordelijk voor de houtskeletbouw (HSB) elementen, een bijna prefab WTW-installatie gerealiseerd.

De ventilatiekanalen bevinden zich namelijk in het dak en in de HSB-wanden. In nauw overleg met MBS is het kanaalwerk geëngineerd, ingemeten, uitgetekend en gemonteerd. Aan de hand van mallen ten behoeve van de maatvoering zijn de kanalen in Heenvliet gefabriceerd en getransporteerd naar de fabriek in Belgie. Gezien de snelle doorlooptijd was een foutloze levering pure noodzaak.” In de werkplaats van MBS is vervolgens het complete pakket door de medewerkers van MBS in de elementen gemonteerd. Op locatie zijn de HSB-elementen geplaatst, direct aansluitend zijn alle kanalen aangesloten en is de installatie in bedrijf gesteld. Deze werkmethodiek, waarbij ruim 75 procent van de kanalen al was verwerkt in de HSB, resulteerde volgens Van Gasteren in een verkorte installatietijd, een kortere doorlooptijd en

dus minder overlast voor de bewoners. “Het was op locatie een kwestie van aansluiten, afmonteren en inregelen. Bijna plug and play.” Een ander voordeel is volgens Van Gasteren dat Easyvent.nl in de HSB-gevelelementen lijnroosters heeft toegepast in plaats van de standaard toevoerroosters in het plafond. “Extra comfort, een fraaie afwerking en door de gebruiker niet te ontregelen.” Van Gasteren kijkt terug op een uniek project waarbij de harmonieuze samenwerking en de klantgerichte instelling van de vaklieden op de bouwplaats zeer positief hebben bijgedragen aan het behaalde resultaat. “Met bestaande materialen heeft EasyVent.nl een vernieuwd concept gerealiseerd.

De vrijwel prefab geleverde WTW-installatie kon samen met de HSB-elementen in slechts één dag gemonteerd worden.” ❚

Projectinfo Gevel is spil in technische installaties De technische installaties in de woningen in de Wijk van Morgen zijn door Slagboom uit Vlaardingen verzorgd.

De gevel van de woning vormt in feite het hart van de technische installaties, zegt Danny Schipper van Slagboom BV. “Normaal gesproken gaat bij een renovatieproject de complete woning op de schop.

Dat kon hier niet. Het was zaak om de bewoners zo min mogelijk tot last te zijn, terwijl toch de complete woning onderhanden werd genomen. We zijn in het voortraject nauw betrokken geweest om alles in de lean-planning te kunnen inpassen. Daarbij hebben we vooral de gevel benut om een groot deel van de technische installaties te kunnen verwerken, alsmede de kruipruimte.”

Slagboom Vlaardingen heeft onder meer de hoofdvoeding van de elektra vervangen, voorbereidingen getroffen voor de rolluiken, de meterkast vervangen, de dakramen voorzien van een voeding en een aparte voeding ter beschikking gesteld voor de PV-panelen, rookmelders geplaatst, schakelaars en wandcontactdozen buiten gerealiseerd en de voeding voor de berging aangelegd. “In totaal zijn we een dag bezig geweest per woning, echter verspreid over meerdere dagen rekening houdend met de werkzaamheden van de andere partijen,” vervolgt Schipper. “Dat is inherent aan installatietechniek. De uitdaging voor dit project zat hem vooral in de afstand tussen Vlaardingen en Sittard. Het is niet bij de deur. Gelukkig hebben we welwillende werknemers in dienst die bereid waren om bijna anderhalf jaar lang doordeweeks te blijven overnachten in Sittard. Op piekmomenten schakelden we bij met extra monteurs of we huurden plaatselijke installateurs in, uiteraard onder onze supervisie. Dat laatste is ook handig in geval van storingen. Een servicecontract van twee jaar valt ook binnen de scoop. Het is niet efficiënt om eventuele kleine vanuit Vlaardingen aan te vliegen. Dan maken we gebruik van lokale partijen, die het project ook van binnen en buiten kennen. Al met al kijken we terug op een geslaagd project,” besluit Schipper.

INSTALLATIE & BOUW | 43

Special groene Deuroplossingen

Tekst: Lieke van Zuilekom

Veilig, efficiënt, duurzaam en energiezuinig Prodoor levert een groot assortiment snelloopdeuren, koel-vriesdeuren, brandschermen, luchtdeuren en sectionaaldeuren voor met name de voedings- en levensmiddelen industrie en de logistieke branche. Het bedrijf concentreert zich op doorgangen die de scheiding vormen tussen verschillende temperatuurzones en denkt altijd in energiebesparende deuroplossingen. De oplossingen zorgen voor een optimale doorstroom van goederen en mensen en zijn bovendien veilig, efficiënt, duurzaam én energiezuinig.

“Met onze deuroplossingen kunnen wij – afhankelijk van de deurkeuzes – tot zestig procent van de energiekosten reduceren”, vertelt directeur Ronnie Schiltmans. “Dat is erg interessant in een tijd waarin klanten gedwongen worden om kostenbewust te zijn en daardoor duurzamer willen ondernemen.” Mededirecteur Albert Schaafsma

44 | INSTALLATIE & BOUW

vult hem aan: “Wij bieden meerdere oplossingen, waaronder een geïsoleerde koel-vriesdeur, een geïsoleerde koel-vriesdeur in combinatie met een snelloopdeur of een Air-Stop® Luchtdeur in combinatie met een koel-vriesdeur. De snelloopdeur kenmerkt zich door hoge opening en sluitsnelheden tot wel drie meter per seconde, waardoor

koude veelal bewaard blijft en de energiekosten niet oplopen.”

De Air-Stop® Luchtdeuren maken gebruik van de Masterveil AirStop® technologie. “Dit gepatenteerde luchtstromingssysteem scheidt warme en koude ruimtes van elkaar én houdt stof, geur en

Special groene Deuroplossingen

De Air-Stop® Luchtdeuren maken gebruik van de Masterveil AirStop® technologie.

insecten buiten”, aldus Schaafsma. “Het luchtstromingssysteem blaast een krachtige, gedoseerde verticale of horizontale luchtstroom waardoor een effectieve afscheiding tussen twee ruimtes ontstaat. En dat terwijl de conventionele deur open staat! Het systeem is geschikt voor industriële omgevingen waar klimaatscheiding belangrijk is.

De energiebesparing kan oplopen tot wel zestig procent.”

Alle snelloopdeuren van Prodoor zijn voorzien van hightech veiligheidssystemen die de volledige doorgang bewaken bij geopende en sluitende deuren. “In de zijgeleiders van de snelloopdeur zijn over een hoogte van 2.500 mm een veiligheidslijsten aangebracht welke iedere 46 millimeter de doorgang bewaken en signaleren of deze volledig vrij is.”

De AirStop® Luchtdeuren zijn onder andere al toegepast bij Havi Logistics/McDonalds, bij diverse Lekkerland-vestigingen, bij de Jan Linders supermarkten en bij Hanos en Sligro. “Voor het nieuwe distributiecentrum van Nature’s Pride te Maasdijk hebben wij 26 snelloopdeuren en zestig brandschermen geleverd”, vertelt Schaafsma. “Op dit moment zijn we bezig met een project voor de uitbreiding van Kaasmakerij Henri Willig in Heerenveen.”

“Op het gebied van service en onderhoud heeft Prodoor zes kwaliteitspeilers tot haar beschikking”, vertelt Schiltmans. De eerste vier peilers omvatten de 24/7 storingsservice, de standaard jarenlange garantie, de nalevergarantie van originele fabrieksonderdelen en het onderhoudscontract, waarbij de industriële deur – afhankelijk van het gebruik – één of meerdere keren per jaar wordt onderhouden. “Kwaliteitspeiler nummer 5 is de Prodoor Duurzaamheidscheck. Door deze check uit te laten voeren, weten klanten vóóraf waar zij aan toe zijn. Want: voorkomen is beter dan herstellen. En klanten kunnen beter doen aan kostenbeheersing, kostenreductie en investeringsplanning dan dat zij geconfronteerd worden met onverwachte rekeningen.” Voor een bedrag van 250 euro brengen de medewerkers van Prodoor de status van alle industriële deuren in uw pand in kaart. “Elke industriële deur wordt bekeken op de huidige staat en eventuele gebreken. Vervolgens maken we inzichtelijk wat nodig is om de deur weer in de originele staat te herstellen.”

Duurzaam en veilig Duurzaamheid speelt een belangrijke rol binnen de deuroplossingen van Prodoor. “Dat uit zich onder andere in de kwaliteit van de industriële deuren, waarbij veiligheid en duurzaamheid hand in hand gaan”, aldus Schaafsma. “Maar duurzaamheid gaat ook over de levensduur van de industriële deuren. Onze snelloopdeuren kunnen zelfs tegen aanrijdschade.” De deurbladen van de snelloopdeuren zijn volledig zonder enige elektronica. "Doordat de Prodoor snelloopdeuren zijn voorzien van een flexibele onderlijst", ontstaan er bij een aanrijding geen schades aan de deur, het transportmiddel, de lading en/of de chauffeur.”

Kwaliteitspeilers

De zesde kwaliteitspeiler is de Prodoor Situatiecheck. “Wij komen vaak tegen dat in een nieuwbouwpand door de aannemer is bezuinigd op de

industriële deuren”, vertelt Schaafsma, “waardoor de eindgebruiker niet over de juiste industriële deur of oplossing voor zijn bedrijf beschikt. Door een situatiecheck bij de eindgebruiker te doen, willen we dit ondervangen.” Schiltmans: “Het is verstandig om voorafgaand aan de keuze van de industriële deuren alle invloedfactoren te bekijken. Denk hierbij aan temperatuurverschillen tussen aangrenzende ruimten, het aantal deurbewegingen, de isolatiewaardes, boven- en onderdruk en houding en gedrag van personeel en materieel. Samen met de klant zoeken wij naar de beste oplossing. Hiervoor bieden wij niet één type industriële deur, maar een deuroplossing waarbij een combinatie van industriële deuren steeds gebruikelijker wordt.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 45

Special bliksembeveiliging

Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: ACN Bliksembeveiliging

Voorkomen is beter dan genezen

Jaarlijks worden vele ondernemers en particulieren geconfronteerd met schade door blikseminslag. Schade die al snel in de papieren loopt. Als gevolg van een blikseminslag kan er niet alleen brand ontstaan, met alle gevaren van dien, ICT-systemen en installaties kunnen ook grote schade oplopen. Productieprocessen kunnen stil komen te liggen. En kostbare informatie kan verloren gaan. Allemaal redenen om werk te maken van bliksembeveiliging.

ACN Bliksembeveiliging is één van de grotere bliksembeveiligingsbedrijven in Nederland en lid van Uneto-VNI vakgroep bliksembeveiliging. Het bedrijf ontwerpt, installeert en onderhoudt bliksembeveiliging voor bedrijven en particulieren en is gespecialiseerd in aardingssystemen, bliksembeveiligingsinstallaties, overstroom- en overspanningsbeveiligingen, statische elektriciteit, EMC en ontstoringstechnieken. “Wanneer mensen onze expertise inschakelen, maken we altijd eerst een risicoanalyse waarin we de risico’s, met de daarbij behorende gevolgen, bij een blikseminslag onderzoeken,” vertelt Ruud Miggels, directeur van ACN Bliksembeveiliging. “Vervolgens adviseren wij onze opdrachtgevers over de meest passende oplossing, uitgaande van het gebouw, de wensen en de risico’s.”

46 | INSTALLATIE & BOUW

Extremer weer Volgens Miggels is nog altijd een groot deel van de gebouwen in ons land niet (goed) beschermd tegen blikseminslag. En ook in nieuwbouwprojecten maakt bliksembeveiliging lang niet altijd deel uit van het project, terwijl dit eigenlijk wel zou moeten. “Ons weer wordt extremer. We krijgen steeds vaker te maken met uitersten, dus met hittegolven, met extreem lange vorstperiodes en met dagen dat het water met bakken uit de hemel komt. En ook het onweer wordt steeds heviger. Dat vraagt om passende maatregelen. Zeker omdat de schades in de toekomst alleen maar hoger zullen worden. Niet alleen doordat we met steeds verfijndere apparatuur werken, maar bijvoorbeeld ook doordat steeds meer daken worden voorzien van zonnepanelen. Dat zijn toch hele dure

installaties. We zien dat onze samenleving in toenemende mate afhankelijk wordt van gevoelige apparatuur. Apparatuur die kwetsbaar is voor directe- en indirecte blikseminslagen.”

Eén van de manieren om blikseminslag te voorkomen, is door leidingen op het dak te plaatsen, die de bliksem afleiden. “Daarnaast is overspanningsbeveiliging aan te raden. Overspanningsbeveiliging beschermt de elektrische apparatuur bij zowel een directe als indirecte blikseminslag. Hierdoor wordt schade aan de apparatuur voorkomen. Door het toepassen van een totaalconcept voorkomt ACN Bliksembeveiliging dat gebouwen door brand verloren gaan, apparatuur verloren gaat, bedrijfsprocessen stilvallen en dat de samenleving wordt ontwricht.” ❚

Special bliksembeveiliging

Projectinfo Objecten beschermen tegen directe- en gevolgschade Het doel van bliksembeveiliging is het voorkomen van directe- en indirecte gevolgschade bij een blikseminslag. Mulhuyzen Bliksembeveiliging BV houdt zich al meer dan 61 jaar bezig met het aanbrengen, onderhouden en inspecteren van aardingssystemen, bliksembeveiliging en overspanningsbeveiliging.

Mulhuyzen Bliksembeveiliging BV Ambachtsweg 5 3542 DE Utrecht (030) 751 752 3 info@mulhuyzen.nl

www.mulhuyzen.nl

13230426_Mulhuyzen.indd 1

Vestigingen: Utrecht Baarn Beverwijk

Voor nieuw te beveiligen objecten wordt altijd een risicoanalyse uitgevoerd, waarbij wordt beoordeeld óf en wat er nodig is: inwendige bliksembeveiliging of een combinatie van inwendig- en uitwendige bliksembeveiliging, zegt Barry Mulhuyzen. “Soms ligt er een eis van de verzekering of vergunning aan ten grondslag, bijvoorbeeld bij monumenten of musea met een culturele (onvervangbare) waarde of petrochemische bedrijven, maar zelfs bij bepaalde particuliere woningen kan bliksembeveiliging noodzakelijk zijn. We werken bijvoorbeeld veel voor de NS, ProRail, Defensie, Politie, Justitie, Rijksgebouwendienst, de koninklijke paleizen, de Koninklijke Stallen en vele installateurs, aannemers en particulieren.”

Mulhuyzen maakt onderscheid tussen directe- en indirecte blikseminslag. “Met een uitwendige bliksembeveiliging wordt schade door directe blikseminslag voorkomen. We installeren in de meeste gevallen een kooi van Faraday in koper of aluminium en een aardingssysteem in de grond, zodat de bliksem gecontroleerd naar de aarde wordt afgevoerd en er geen gevolgschade ontstaat. De bliksem kan echter ook via dienstleidingen een object binnenkomen, door blikseminslag tot wel 2 kilometer verderop. Inwendige bliksembeveiliging, in de vorm van overspanningsbeveiliging tussen de voedingskabels en signaalkabels voorkomt ernstige gevolgschade aan bedrijfskritische apparatuur.” Mulhuyzen Bliksembeveiliging heeft een landelijke dekking en is BRL1201, ISO9001, BTR2004 en VCA gecertificeerd, alsmede lid van Uneto-VNI vakgroep bliksembeveiliging.

08-01-14 16:15

Activiteiten: Bliksembeveiliging Aardingssystemen Valbeveiligingssystemen PV- panelen

T: 088 22 57 267 W: www.acnbv.nl F: 088 22 57 265 13230417_ACN.indd 1

INSTALLATIE 08-01-14 16:58 & BOUW | 47

First. Again.

De Swegon GOLD RX is echt uniek. Het is de éérste WTW, voor hogere luchtdebieten, met het PASSIVE HAUS keurmerk. De WTW voldoet in 12 verschillende maten, tot 9.000 m3/uur, aan de energie criteria van het Passive Hause Institute (PHI). De GOLD, uitgevoerd met essentiele onderdelen van eigen Swegon fabrikaat: regeltechniek, warmtewiel en ventilatoren, stamt al uit 1994. De hoge kwaliteit en energie efficiënte (IE4) aandrijving zorgt, naast de modernste technologie, dat de GOLD nog steeds dé meest toonaangevende WTW op de markt is.

Let op: een ontwerp conform PHI staat op een veel hoger niveau dan (EuroVENT) Energieklasse A! Daarom .. vertrouw op het origineel en kies GOLD.

Indien u meer wilt weten over Passive House erkenning in relatie tot de GOLD RX ga naar:

www.swegon.com

NL_GOLDE_PasHouse_halvpage.indd 1

2013-12-02 09:51:49

INSTALLATIE & BOUW

Vanaf € 495,- per jaar weet uw doelgroep wat u doet!

Bel of mail Roel de Bruijn r.debruijn@louwersuitgevers.nl T +31 (0)495 450095 Waardsestraat 30 5388 PP Nistelrode Tel: (0412) 61 21 06 Fax: (0412) 61 32 08 info@bevers.net www.bevers.net

WIE DOET WAT ?

Helmond | Wijkhuis Brede School Tekst: Lieke van Zuilekom

Westwijzer, het duurzaamste gemeentelijke gebouw van Helmond In het hart van Helmond West opent eind dit jaar een Wijkhuis Brede School. Het multifunctionele gebouw dat de naam Westwijzer heeft gekregen, moet de centrale ontmoetingsplek worden voor alle wijkbewoners en biedt plaats aan een basisschool, kinderopvang en een peuterspeelzaal. Maar ook maatschappelijke instanties zoals de wijkraad, het consultatiebureau en verschillende verenigingen krijgen een plek in het gebouw. Verder is er een sportzaal gerealiseerd en beschikt de Westwijzer over een openbare culturele zaal met horeca.

Projectinfo Behoefte gestuurde ventilatie

Illustratie: RAU architecten.

Het is de bedoeling dat Westwijzer het duurzaamste gemeentelijke gebouw van Helmond wordt. Er wordt veel gebruik gemaakt van daglicht en de lichaamstemperatuur van de mensen in het gebouw. Verder wordt er driedubbel glas gebruikt voor een perfecte isolatie. Bevers Installatietechniek is verantwoordelijk voor de werktuigbouwkundige installaties in Westwijzer, die voor een belangrijk deel bijdragen aan de energiezuinigheid van het gebouw. “Wij hebben de complete buitenriolering en binnenriolering met hemelwater afvoersysteem en grijswaterinstallatie voorzien”, begint directeur Mario van Dijk. “Daarnaast hebben we de complete waterinstallatie met hydrofoors, de gasinstallatie en de verwarmingsinstallatie met warmtepomp en CV-ketels voorzien.”

Van Dijk vertelt dat het pand is uitgerust met betonkernactivering. “Het gebouw wordt verwarmd en gekoeld met water, die door de diffusiedichte leidingen in de kern van de betonnen vloeren, wanden en plafonds wordt gepompt.”

De ventilatie in Westwijzer wordt per ruimte en klas CO²-geregeld. Hiervoor heeft Bevers Installa-

tietechniek per lokaal een luchtbehandelingskast voor luchthoeveelheden van duizend tot vijftienhonderd kuub geïnstalleerd. “Daarnaast is een aantal grote luchtbehandelingskasten voorzien voor de algemene ruimtes.” Middels het gebouwbeheersysteem kunnen alle installaties worden beheerd.

Van Dijk vertelt dat Westwijzer is voorzien van een energiedak die niet alleen de warmtebalans van de bodem in stand houdt, maar die ook de warmte voor de betonkernactivering verzorgt.

“Het energiedak wordt gebruikt als geïntegreerde zonnecollector, die zonne-energie omzet in warmte. Voor een optimale opbrengst, is op het energiedak een aantal zonnecollectoren voorzien.

Deze zonnecollectoren verzorgen de opwarming van het tapwater maar produceren ook warmte voor de verwarmingsinstallatie.” Voor Bevers Installatietechniek is het de eerste keer dat een dergelijk ‘duosysteem’ wordt toegepast. “We zijn erg nieuwsgierig naar het resultaat van de installatie.

Maar we verwachten er veel van.” ❚

Wijkhuis Brede School Westwijzer in Helmond is een nieuw multifunctioneel gebouw met drie bouwlagen dat huisvesting biedt aan een basisschool, wijkhuis, kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang, consultatiebureau. Swegon is in september 2011, via Nijeboer- Hage Technisch adviseurs te Assen, bij dit project betrokken geraakt. Adviseur Edwin Nijeboer gaf ons te kennen dat naast een duurzaam karakter van dit gebouw het thermisch- en akoestisch comfort voor hem twee belangrijke aandachtspunten waren. Omdat Swegon als ontwikkelaar, producent en leverancier veel kennis en ervaring van ventilatietechniek heeft, heeft men een compleet voorstel gedaan voor de luchtverdeeltechniek, de vertrekregelingen en de luchtbehandeling met warmteterugwinning. Vanwege de wisselende bezetting in het gebouw is gekozen voor behoefte gestuurde ventilatie. De leslokalen zijn daartoe voorzien van aanwezigheid- en CO2-sensoren.

De ventilatie gebeurt middels zogenaamde discroosters in de plafonds en wanden vanwege de goede luchttechnische eigenschappen. De luchtkwaliteit wordt continu gemeten en de luchtverversing wordt afgestemd op de behoefte. In de negentien groepsruimtes in de onder- en bovenbouw wordt maximaal 1.000 m3/h geventileerd. Hier wordt gebruik gemaakt van Compacte decentrale WTW’s, die staan opgesteld in belendende technische ruimtes. Bij binnenkomst in het groepslokaal schakelt de Compacte WTW automatisch in naar een minimum ventilatieniveau en start de CO2-regeling. Er wordt op deze manier altijd in voldoende mate geventileerd, maar omdat er niet meer dan noodzakelijk wordt geventileerd, levert dit een directe besparing op de benodigde ventilatorenergie en de afgeleide luchtverwarming en -koeling. Voor de centrale luchtbehandeling units maakt Wijkhuis Brede School Westwijzer in Helmond gebruik van zeer energiezuinige WTW’s die op statische druk geregeld worden.

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Helmond Ontwerp Architectenbureau RAU Advies Peutz BV Uitvoering Mertens Bouwbedrijf BV Installaties Bevers Installatietechniek BV (W) en Bouwperiode

Van der AA Elektro BV (E) augustus 2012 – december 2013

barneveld | Van Lodenstein College

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Alferink Installatietechniek

Bivalent systeem garandeert warm Van Lodenstein College De warmte- en koudeopwekking in het Van Lodenstein College gebeurt via een WKO-installatie met warmtepomp en additionele ketel(s). Volgens Herman Blöte , projectleider van Alferink Installatietechniek, is de school op die manier gegarandeerd van warmte. “Mocht er zich een storing voordoen aan de warmtepomp kunnen de ketels het overnemen. De (open) bronnen van de WKO-installatie bevinden zich op circa 80 meter diepte, waarbij het water wordt rondgepompt met een capaciteit van 40 m3/uur bij een gemiddelde bodemtemperatuur van 15 graden Celsius, ’s zomers en ’s winters.

In totaal kan de installatie een kleine 450 kW aan koude genereren en 500 kW aan warmte, waarvan 220 kW via de warmtepomp en 300 kW met de ketels.”

De afnemers in het gebouw zijn op te splitsen in vier groepen. Blöte licht toe: “In de gymzalen hebben we stralingspanelen geïnstalleerd, voorzien van verlichting in een balvaste uitvoering.

Daarnaast hebben we in de school vloerverwarming aangelegd met een vermogen van 220 kW en voor de naverwarming, op lokaalniveau, een groep naverwarmers geïnstalleerd. Tot slot hebben we een drietal luchtbehandelingskasten geplaatst; twee op het dak en één in de technische ruimte van de gymzaal met een capaciteit van respectievelijk 35.000 m3/uur in de zuidvleugel, 22.000 m3/uur in de noordvleugel en 12.000 m3/uur in de gymzaal. Uit esthetisch oogpunt zijn, in nauw overleg met de architect, de luchtbehandelingskasten uit het zicht onttrokken. Het totale vermogen van de luchtbehandelingskasten bedraagt 180 kW aan warmte en 300 kW aan koude. Alle vier de groepen kunnen tevens voorzien worden van koeling. Het leidingwerk in het gebouw is een 2-pijpssysteem. In het installatiejargon noemen we dit een change-over-systeem voor aanvoer en retour van verwarmd of koel water.

Zo fungeert de vloerverwarming in de zomer als vloerkoeling en dat geldt ook voor de stralingspa-

50 | INSTALLATIE & BOUW

barneveld | Van Lodenstein College

nelen en luchtbehandelingskasten. Alle data van de regeltechniek wordt uiteraard gemonitord in het gebouwbeheersysteem.”

Op ruimteniveau (in de klaslokalen) kunnen in het Van Lodenstein College setpoints worden uitgevoerd door middel van de naregelingen. Op de naregelingen worden de volgende sturingen gedaan: verlichting, zonwering, temperatuur en luchtkwaliteit. Dankzij variabele volumesystemen. “CO2-sensoren meten de benodigde CO2concentratie waarop de hoeveelheid verse lucht wordt gestuurd. Tevens is de WKO-installatie gekoppeld aan de spinklerinstallatie. Deze situatie is uitvoerig besproken met de brandweer. Via een kleppensectie kan het water in de WKO-installatie gebruikt worden als bluswater. De pomp stuurt dan tot maximaal 40 m3/uur door de spinklers,” zegt Herman Blöte tot besluit. ›

Projectinfo Gegarandeerd rendement

Moderne installaties in een gebouw, zoals in het nieuwe Van Lodenstein College, zijn dusdanig complex dat de werking ervan voor een gebruiker moeilijk is te begrijpen, laat staan een inwendige storing. Volgens Marcel Tourney van BRControls wordt daardoor het beoogde rendement vaak niet gehaald. “Onderzoek wijst uit dat in de praktijk liefst 70 tot 80 procent van de installaties niet optimaal presteert. Voor het Van Lodenstein College maken wij gebruik van de zogeheten Monavisa monitoringtool. Deze software draait op een externe server buiten het gebouw en verzamelt alle informatie uit het gebouwbeheersysteem. Via een eenvoudig dashboard wordt voor de gebruiker de informatie inzichtelijk gemaakt. Vergelijk het maar met het dashboard in de auto. Als er iets ‘mis’ is of niet optimaal functioneert krijgt de bestuurder een melding om zich al dan niet naar de garage te begeven. Monavisa werkt volgens een vergelijkbaar principe, maar gaat nog een stap verder door de melding ook direct door te sturen aan de betreffende installateur. Dat gebeurt niet op basis van een storing, maar op basis van niet gehaalde prestaties of rendement. Op die manier is het Van Lodenstein College gegarandeerd van optimaal presterende installaties en dat de systemen ook daadwerkelijk binnen de beoogde termijn worden terugverdiend.”

Drie typen luchtbehandelingskasten Het Van Lodenstein College is gezegend met drie typen luchtbehandelingskasten, twee voor de school zelf en één voor de sportzaal. Holland Heating heeft de drie kasten op klantspecificatie samengesteld en geleverd, inclusief appendages. “De school zelf wordt gevoed met twee typen luchtbehandelingskasten met warmtewiel in een buitenopstelling,” vertelt Eef van der Velden van Holland Heating. “De grootste heeft een capaciteit van 32.710 m3/uur en heeft 75% rendement. De kleinere kast is identiek uitgevoerd, heeft een vergelijkbaar rendement en een capaciteit van 20.365 m3/uur. De kasten kenmerken zich door een relatief lage temperatuur voor de verwarming en een hoge temperatuur voor koeling. De koelbatterij koelt de lucht terug tot 17 graden Celsius uitblaastemperatuur. Bij het verwarmen krijgt de lucht een temperatuur van 18 graden Celsius om vervolgens verderop in het kanaalsysteem met kanaalververwarmers verder opgewarmd te worden tot 20 of 21 graden Celsius.” In de sportzaal heeft Holland Heating een luchtbehandelingskast met kruisstroom platenwisselaar geïnstalleerd. “Op deze manier kunnen de vochtige douche- en toiletruimtes ook door de luchtbehandelingskast worden afgezogen, waarbij het thermisch rendement toeneemt terwijl de luchtstromen gescheiden blijven,” licht Van der Velden toe. “De kast in de sportzaal heeft een capaciteit van 12.000 m3/uur bij 60% rendement. Alle drie de luchtbehandelingskasten zijn voorbereid op 10% extra capaciteit, mocht de school in de toekomst willen uitbreiden.”

INSTALLATIE & BOUW | 51

Holland Heating, technology you can trust

Holland Heating B.V. - Zanddonkweg 7a, 5144 NX Waalwijk Tel. 0416 685555 - info@hollandheating.nl - www.hollandheating.nl

barneveld | Van Lodenstein College

Trias Energetica is rode draad door Van Lodenstein College Vanuit de reformatorische identiteit heeft het Van Lodenstein College het rentmeesterschap als belangrijk uitgangspunt gehanteerd. In het ontwerp is de drie stappen strategie Trias Energetica toegepast: beperken van het energieverbruik, opwekken van energie uit duurzame bronnen en efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen voor de resterende energievraag.

Dat heeft onder meer geleid tot een compacte gebouwvorm en de eerste school in Nederland waarin LED-verlichting op een dergelijke grote schaal is toegepast.

Van Dorp Installaties Amersfoort heeft het totale pakket aan elektrotechnische installaties voor rekening genomen. “Van de funderingsaarding tot en met de LED-verlichting,” verduidelijkt Gerrit van Asselt van Van Dorp Installaties Amersfoort. “Ook de verdeelkasten, kabelmanagementsystemen, inbraakinstallatie, brandmeld- en ontruimingsinstallatie en de data-installatie is door ons aangelegd. In een periode van slechts negen maanden hebben we de werkzaamheden uitgevoerd. Gezien de omvang een uitdagende klus. De school leunt volledig op LED-verlichting, dat varieert van LEDdownlighters in de gangen tot armaturen met LED-buizen in de schoollokalen zelf. De centrale verlichting wordt tevens centraal geschakeld via een KNX-installatie met veegfunctie, die tevens gekoppeld is aan de inbraakinstallatie. Ook het terrein rond de school is voorzien van LED-verlichting in de lantaarnpalen.” Op het dak van de school bevindt zich een groot aantal pv-panelen.

Samen met de betonkernactivering en warmte- en koudeopslag kan de school het overgrote deel van de benodigde energie zelf opwekken. “Alle grote afnemers kunnen gemonitord worden via het gebouwbeheersysteem,” vervolgt Van Asselt.

Van Dorp Installaties Amersfoort heeft de ontruimingsinstallatie gekoppeld aan de lestijdensignalering. Van Asselt: “Het ontruimingssignaal wordt over dezelfde luidsprekers gestuurd als de ‘bel’ voor het einde van de lessen. Daarnaast hebben we voorzien in een data-installatie met 900 aansluitingen, verdeeld over 6 patchkasten die onderling verbonden zijn met glasvezel. Het overgrote deel van de elektrotechnische sterkstroominstallaties hebben we stekkerbaar geïnstalleerd,” zegt Van Asselt tot besluit. ❚

Bouwinfo Opdrachtgever Stichting voor Onderwijs op Reformatorische Grondslag Architect SP Architecten Adviseur DWA installatie- en energieadvies Uitvoering Ter Steege Bouw E-installaties Van Dorp installaties Amersfoort Oplevering

17 juni 2013

INSTALLATIE & BOUW | 53

THEMA: SLIMMER SAMEN WERKEN

3 T/M 7 FEBRUARI 2014 JAARBEURS UTRECHT INCLUSIEF HET VAKMAN EVENT PREVIEW

WWW.VSK.NL

GA NAAR VSK.NL ENER REGISTRE TIS VOOR GRAG TO E G A N

VSK 2014

VSK 2014:

broedplaats nieuwe kansen installatiebranche Hoewel de business zich momenteel moeizaam beweegt, dienen zich wel degelijk nieuwe mogelijkheden aan binnen de installatiebranche. Tijdens vakbeurs VSK 2014 wordt uitgebreid belicht, besproken en vooral laten zien waar de grote kansen liggen voor onder meer aannemers, installateurs en projectontwikkelaars, maar ook voor architecten, woningbouwverenigingen en brancheorganisaties.

Van 3 tot en met 7 februari staat de Jaarbeurs in Utrecht compleet in het teken van verwarming, sanitair, koudetechniek en klimaatbeheersing. VSK 2014 draagt deze editie het thema ‘Slimmer Samen Werken’ en doet dat middels een uiterst divers programma waar inhoud, netwerken, technologische innovaties, vernieuwende oplossingen en het delen van kennis samenkomen.

Project Manager Michiel Nijhuis: “Wie op zoek is naar nieuwe contacten, nieuwe oplossingen of nieuwe opdrachten mag niet ontbreken tijdens VSK.” Tijdens de vakbeurs presenteert een breed scala aan professionals en bedrijven zich, waarbij brancheverenigingen zeker niet ontbreken. Door middel van workshops, demo’s, mini-congressen en andersoortige sessies worden de nieuwste hoogstaande technieken, producten en oplossingen aan bezoekers getoond en besproken.

Ondanks het immense aanbod, blijft de beurs bovenal overzichtelijk. Zo is er het Sanitairpaviljoen, waar de nieuwste badkamertrends op een rij worden gezet en is ook het Solarpaviljoen weer aanwezig in hal 9. De laatste is dit jaar zelfs gegroeid naar zo’n 14 aanbieders. De solarbranche is een van de onderdelen van de sector waar nieuwe kansen liggen voor de installatiebranche. Op het gebied van verduurzaming van energievoorzieningen valt er nog veel terrein te winnen wat betreft innovatieve oplossingen.

Een positieve ontwikkeling waar veel kennis en noviteiten over te vinden zijn tijdens VSK 2014.

Intense smeltkroes waar ontwikkelingen op het gebied van installatietechniek, gebouwautomatisering en domotica zich in rap tempo opvolgen is de VSK Arena in hal 11. Dit is de centrale plek waar

nieuwe oplossingen en trends voorbij komen die de toekomst van de branche zullen bepalen. Ook vindt hier ’s avonds op de eerste beursdag de uitreiking plaats van de felbegeerde VSK Awards.

Nieuw in hal 7 is het plein van de VFK, branchevereniging voor fabrikanten van verwarmingsketels. Een plek waar op een directe en toegankelijke manier kennis kan worden gemaakt met de laatste hoogstandjes en ideeën omtrent verwarmingstechnologie.

Daarnaast staan er inspirerende sessies en activiteiten op het programma rondom Het Installatie Theater, Gebouwautomatisering, het SmartHomes Paviljoen en het NVKL-Plein van de brancheorganisatie voor luchtbehandeling en koudetechniek. VSK 2014 is de broedplaats van de totale installatiebranche. Best practices worden getoond, het vuur wordt aan de schenen gelegd in paneldiscussies, captains of industry komen aan het woord met daarbij de constante belofte dat de bezoekers aan het denken worden gezet. Getriggerd om koers te zetten naar een business die gevormd wordt door slimme oplossingen en samenwerkingen. ❚

Professionals kunnen VSK 2014 gratis bezoeken door zich op www.vsk.nl te registreren.

Wat: VSK 2014 – vakbeurs voor de gehele installatiebranche Wanneer: 3 t/m 7 februari Waar: Jaarbeurs Utrecht www.vsk.nl

INSTALLATIE & BOUW | 55

zeist | Auto Muntstad

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Aldes Benelux

Luchtverdeling in een handomdraai Aldes heeft een compleet aanbod van diensten en producten voor luchtverdeling.

Volgens Steven van den Bergh van Aldes Benelux bestaat het assortiment uit bewezen kwalitatief hoogwaardige producten, gericht op een snelle en eenvoudige montage. Dat kan ook Marcel van Beek van Radiair Totaalinstallatie beamen, die recent nog een grote hoeveelheid aan MR-regelmodules en Twisted-plafondroosters van Aldes heeft verwerkt in de nieuwbouw van Auto Muntstad in Zeist.

De filosofie van Aldes is ‘waarom moeilijk doen als het makkelijk kan’, zegt Van den Bergh. “Al onze producten zijn eenvoudig en gemakkelijk qua installatie en werking, min of meer volgens het plug and play principe. Hoe ingewikkelder, des te meer problemen er kunnen optreden. Desondanks hanteren we in de productie en werking van de artikelen wel zeer hoge kwaliteitseisen. Enige tijd geleden hebben we twee nieuwe producten gepresenteerd, de MR Mono en MR Modulo regelmodules, alsmede het Twisted-850 plafondrooster.”

Regelmembraan Aeraulische storingen in de verschillende takken van ventilatie- of klimaatregelsystemen leiden tot debietschommelingen. Een goede afstelling van het debiet volgens de berekende waarden waarborgt de gezondheid (ventilatie) of het thermisch comfort van de bewoners (klimaatregeling). Van den Bergh: “Tot voor kort werd in Nederland gebruik gemaakt van ouderwetse regelkleppen met een ruwe voorinstelling.

Een tijdrovende klus voor de installateur om ter plekke alles volgens de berekende waarden in te stellen. Vaak gebeurt het dan ook niet goed. Met MR Mono en MR Modulo is dat verleden tijd. De MR-regelmodule stabiliseert de debieten in mechanische of klimaatregelsystemen. De module laat zich makkelijk inbouwen in een rond gedeelte van het kanaalwerk om het luchtdebiet constant te houden over een breed drukverschilbereik.

Het regelmembraan zet uit en trekt zich terug naargelang het drukverschil tussen de voor- en achterzijde van de module, waardoor de luchtdoorlaatopening verandert. Dat zorgt op zijn beurt voor een constant debiet, ongeacht de aeraulische schommelingen in het systeem. Het membraan is tevens minder gevoelig voor vervuiling.”

De MR Mono en Modulo zijn geschikt voor zowel luchttoevoer als –afvoerkanalen. De nauwkeurigheid is +/- 5 m3/h bij een debiet van kleiner of gelijk aan

56 | INSTALLATIE & BOUW

50 m3/h en +/- 10% bij een debiet groter dan 50 m3/h. “De MR Modulo is met een draaischijf eenvoudig in te stellen, want de praktijk leert dat de luchtbehandeling zich altijd net iets anders verhoudt dan op tekening,” stelt Van den Bergh terecht.

Geïntegreerde plenumbox De Twisted-850 is de nieuwste aanwinst in plafondroosters van Aldes. Het rooster is eveneens door Aldes in eigen huis ontwikkeld en is voorzien van een gepatenteerd luchtinblaassysteem dat volgens Van den Bergh zorgt voor een optimale inductie. “Het is een wervelrooster dat er niet als zodanig uitziet. De Twisted is vlakker en valt minder op in het plafond. Het rooster heeft het vermogen om de ingeblazen lucht snel te vermengen met de omgevingslucht, zodat een homogene temperatuur in de ruimte gehandhaafd blijft. Het rooster werkt efficiënt, zowel bij verwarmen als koelen, en is geschikt voor een hoge luchtcirculatie en temperatuurverschil van meer dan 15K. Een formaat is geschikt voor een groot (en variabel) debietbereik van 150 tot 650 m3/h. Er zijn twee retourmodellen. De eerste heeft geen plenumbox, maar alleen een bovenaansluiting. Het tweede model van het retourrooster is identiek aan dat van het toevoerrooster en als optie kan het uitgerust worden met een gemakkelijk toegankelijk filter. Onze Twisted-850 neemt de plaats in van een standaard plafondtegel van 600 bij 600 millimeter. Doordat de plenumbox in het rooster geïntegreerd is, is het systeem eenvoudig te monteren.

Het is een kwestie van de plafondtegel uitnemen, de slangen bevestigen en klaar. Zelfs mij lukt het. En ik ben geen installateur,” lacht Van den Bergh.

Radiair Totaalinstallatie uit Lopik heeft onlangs voor de nieuwbouw van Auto Muntstad in Zeist een grote serie van zowel de MR Mono als de Twisted-850 verwerkt. “De keuze voor de MR Mono in plaats van een standaard regelklep zat hem met name in de positie op grote hoogte en de afwerking met een gipspla-

fond,” zegt Marcel van Beek van Radiair. “De MR Mono’s zijn van tevoren ingeregeld en na installatie ‘verdwenen’ achter het gipsplafond. De nameting vertoonde geen afwijkingen. Op die manier is tevens op de inregelkosten bespaard. Daarnaast hebben we zo’n 40 stuks Twisted-850 verwerkt in het pand. Dit enerzijds vanwege de grote range, we hadden te maken met een variabel debiet van 200 tot 600 m3/h, en anderzijds vanwege het aanzicht; de Twisted-850 is een mooi en strak gelijnd rooster.” ❚

Kort nieuws Meer omgevingslicht voor de J. Bogermanschool

Unieke samenwerking in de bouw- en installatiewereld

In Houten, vlakbij Fagerhult, staat de J. Bogermanschool. Deze gloednieuwe basisschool is sinds de zomer in gebruik, en is voorzien van speciale schoolverlichting van Fagerhult. Dat wil zeggen dat er indirecte armaturen geplaatst zijn die zorgen voor veel licht op de wanden en het plafond. Eigenlijk zoals het buiten ook is, met veel omgevingslicht. Van de gemeente moest de school aan klasse B voldoen van het Programma van Eisen van Frisse Scholen. De verlichting voldoet zelfs aan klasse A vanwege de hoeveelheid licht en de dimmogelijkheden. Het is nog te vroeg om te zeggen of de verlichting echt verschil maakt in de prestaties. De donkere periode staat immers voor de deur. Na de winter zullen we terugkomen om hierover van gedachten te wisselen met gebruikers van de J. Bogermanschool. Eén ding weet men zeker; de speciale schoolverlichting is gemakkelijk in gebruik, voelt lekker, en is super energiezuinig! De eerste reacties over de speciale verlichting zijn positief. De leerkrachten hebben uitleg gehad over de verschillende scènes die ze kunnen kiezen, zoals de stand voor ontspanning, prestatie, of voor het gebruik met het digibord, waarbij tevens de zonneschermen naar beneden gaan. Hierdoor ontstaan optimale verhoudingen tussen licht en donker, waardoor het scherm zeer goed leesbaar is. De schakelingen zijn mogelijk gemaakt in samenwerking met Helvar, de specialist in DALI sturingen.

Hakron Nunspeet B.V. breidt per 1 november 2013 haar leveringsprogramma uit met de installatietechnische producten van Walraven B.V. met de daarbij behorende technische ondersteuning. Deze strategische samenwerking voldoet aan de steeds groter wordende vraag naar een totaalaanbod voor zowel bouwkundig- als installatietechnische producten op projectmatige basis.

Deze bundeling van kennis en kunde biedt voor de klant grote voordelen op het gebied van logistieke beheersing, inkoop, administratie, duurzaamheid en vermindering van faalkosten.

Meer informatie:www.fagerhult.nl

LG presenteert nieuw klimaatsysteem: Multi V IV De Multi V IV is dé nieuwe standaard in duurzame klimaatsystemen van bedrijfsgebouwen en is tot 30% efficiënter dan het vorige systeem. LG heeft de afgelopen jaren geïnvesteerd in R&D en het systeem op vier hoofdelementen verbeterd: compressor, oliecircuit, warmtewisselaar en koudemiddelendistributie. LG is met dit nieuwe systeem de koploper in de markt. De Multi V IV is per direct beschikbaar voor de Nederlandse en Belgische markt.

De Multi V IV heeft de hoogste energie-efficiëntie van alle conventionele VRF-systemen in de markt. Het systeem is 30% efficiënter bij vollast en 17% efficiënter bij deellast, in vergelijking met een voorgaande generatie van het VRF-systeem. Daarnaast biedt de Multi V IV biedt flexibele installatiemogelijkheden. De installatie werkt bij een maximaal hoogteverschil tussen binnenunits van 40 meter en tussen een buitenunit en binnenunit van 110 meter. Het ondersteunt een leidinglengte tot 1000 meter, waardoor dit de ideale oplossing is voor hoge gebouwen en situaties waarbij er een grotere afstand is gewenst tussen het buitendeel en de binnendelen. Het systeem is 26% lichter dan vergelijkbare modellen en daarom gemakkelijker te vervoeren en te installeren.

De Multi V IV is op afstand met een smartphone of tablet te controleren en te bedienen. Op deze manier kan de eindgebruiker het systeem vanaf elke locatie monitoren.

Meer informatie: www.lge.nl

De producten van Walraven vinden via de groothandel hun weg naar de eindgebruiker. Hakron spitst zich uitdrukkelijk toe op een specifiek segment: de integrale aanpak van projecten. Voor wat betreft de Walraven-producten gaat het hierbij met name om twee systemen: BIS Bevestigingssystemen en BIS Brandwerende systemen.

Meer informatie: www.installatie.hakron.nl

Catalogus installatiesystemen Op de website installatie.hakron.nl is vanaf heden de catalogus installatiesytemen te downloaden. Hakron Nunspeet B.V. heeft haar leveringsprogramma onlangs uitgebreid met de installatietechnische producten van Walraven B.V. met de daarbij behorende technische ondersteuning. In deze nieuwe catalogus worden de BIS Bevestigingssystemen en BIS Brandwerende systemen uitvoerig beschreven. BIS Brandwerende systemen wordt veel toegepast bij (ver)nieuwbouw en herontwikkeling van bestaande gebouwen. Door de invoering van het Bouwbesluit 2012 voldoen een groot aantal doorvoeren in bestaande gebouwen niet meer aan de vernieuwde brandweringseisen. Dit systeem van Walraven bestaat uit oplossingen voor passieve brandbescherming van werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties. In dit systeem biedt Hakron de BIS Pacifyre® en Tangit producten van Walraven voor het rookdicht, brandwerend en geluidsisolerend afdichten van: buis- en kabeldoorvoeringen, dilatatievoegen, bouwnaden en holle ruimte, openingen in verlaagde plafonds boven vluchtwegen. Al eerder verscheen een bedrijfsbrochure waarin de strategische samenwerking tussen Hakron en Walraven wordt toegelicht. Op de website installatie. hakron.nl is zowel de zojuist verschenen catalogus als de bedrijfsbrochure te downloaden.

INSTALLATIE & BOUW | 57

Kort nieuws Samsung DVM S watergevoerde warmtepomp

Elf nominaties voor VSK Awards 2014

Kort na de introductie van haar unieke DVM S warmtepompsysteem komt Samsung klimaatbeheersing wederom met een opvallende nieuwe aanwinst voor haar uitgebreide assortiment: de DVM S Water. Deze duurzame watergevoerde warmtepompsystemen gebruiken water als bron voor een stabiele en aangename verwarming /koeling, zonder ontdooicyclus. Uiteraard is ook dit systeem voorzien van de geavanceerde Samsung inverter tweetraps tussengasinjectie scroll compressor. Het grotere 20 pk systeem heeft zelfs twee inverter compressoren. Natuurlijk worden ook hier de elektronische componenten gekoeld met koudemiddel waardoor een betrouwbare werking in koelbedrijf gegarandeerd is en een stuk warmte teruggewonnen kan worden in warmtepompbedrijf. DVM S water presteert hierdoor ongeëvenaard goed met hoge COP waarden tot wel 6,12 W/W onder standaard EN14511 condities.

Het watergevoerde DVM S systeem is geschikt voor binnenopstelling. Mede dankzij de zeer compacte afmetingen en het enorm lage geluidsniveau is dit eenvoudig te realiseren. De unit kan gecombineerd worden met diverse binnendelen: naast de DX lucht binnendelen kunnen ook laag- en hoog temperatuurs hydromodules (ten behoeve van vloerverwarming, radiatoren of sanitair warm water) worden aangesloten. Uniek is dat het systeem naast een 8, 10 en 12 pk variant ook leverbaar is in een 20 pk uitvoering. Drie van deze systemen kunnen gekoppeld worden, zodat een systeem van 60 pk ontstaat, met 168 kW aan koel- en 189 kW aan verwarmingscapaciteit. Uiteraard zijn de systemen leverbaar in zowel een 2-pijps warmtepomp als 3-pijps warmteterugwinsysteem.

Samsung klimaatbeheersing / Ambrava BV

Voorzitter Ed Nijpels van de jury VSK Awards noemt het een uitstekende ontwikkeling dat fabrikanten tegenwoordig de gebruiker centraal stellen, desondanks betreurt hij het dat grote innovatieve doorbraken nog op zich laten wachten. Ed Nijpels presenteerde tijdens een drukbezochte persbijeenkomst op 19 november 2013 in de Jaarbeurs in Utrecht de elf genomineerden voor de VSK Awards 2014.

www.samsung-klimaat.nl

De jury heeft 32 inzendingen beoordeeld, uiteindelijk zijn er elf genomineerd voor één van de awards. De awards worden in vier categorieën uitgereikt. De winnaars worden 3 februari bekendgemaakt op de eerste beursdag van VSK 2014.

De categorie Energiebesparing telt drie nominaties: Genomineerd: ALEC (ATAG Low Energy Concept) ATAG is genomineerd met de hybride CVketel ALEC. Het systeem slaat niet alleen zonne-energie op zoals elke zonneboiler dat doet, het systeem wordt ook gebruikt om restwarmte van verbranding van fossiele brandstoffen op te slaan. De jury vindt de ALEC één van de meest energiezuinige toepassingen die er op dit moment beschikbaar is op de markt.

Genomineerd: radiatorafsluiter met Automatic Flow Controller Technology De jury zegt gecharmeerd te zijn van het concept van de radiatorafsluiter met Automatic Flow Controller Technology van inzender TA Hydronics. De afsluiter maakt het waterzijdig balanceren van een verwarmingsinstallatie eenvoudig. De jury ziet tal van toepassingsmogelijkheden. Er zijn genoeg huizen met een slecht ingeregelde installatie, aldus de jury.

Uitbreiding verkoopteam Wolf Energiesystemen Het Wolf-team is sinds november 2013 versterkt en uitgebreid met de komst van Henri Legters. Henri heeft zo’n 25 jaar ervaring op het gebied van luchtbehandeling en ventilatie en is daarmee een waardevolle aanvulling. Per 19 december 2013 zal Bart Birkhoff, nadat hij zich 18,5 jaar heeft ingezet voor Wolf Energiesystemen, van zijn pensioen gaan genieten. Wolf gaat het verkoopteam uitbreiden en is druk bezig met een nieuwe collega voor Zuid-Nederland.

Meer informatie: www.wolf-energiesystemen.nl

58 | INSTALLATIE & BOUW

Genomineerd: Evohome De EvoHome van Honeywell ziet de jury vooral als een groeiend besef bij fabrikanten dat zij producten ontwikkelen waarbij de gebruiker letterlijk centraal staat. Gebruiksgemak en efficiënt energiebeheer komen naar het oor-

Kort nieuws deel van de jury samen in de EvoHome. Met de EvoHome kan de gebruiker door draadloze zoneregeling de verwarming van elk vertrek afzonderlijk en dankzij de bijhorende App op afstand regelen.

Genomineerd: Geberit Monilith Plus Een prachtig ontwerp dat zich prima leent voor de renovatiemarkt, is het oordeel van de jury. Inzender Geberit combineert in de Monolith Plus gebruiksgemak, duurzaamheid en comfort. Dit design reservoir met ingebouwd keramisch filter voor luchtzuivering en geïntegreerde led-verlichting vervangt een laaghangend opbouwreservoir of keramisch duoblok.

De categorie Design telt twee nominaties: Genomineerd: Viega Eco Plus Het nieuwe Eco-Plus-element van Viega Nederland stelt de gebruiker in staat met één druk op de knop het toilet in hoogte te verstellen zonder gebruik te maken van elektrische aandrijving. Vernuftig, noemt de jury de keuze om gebruik te maken van hydrauliek. Het design haakt in op de trend naar leeftijdbestendig wonen, aldus Nijpels.

De categorie Systeemoplossingen telt vier nominaties: Genomineerd: Nefit Easy De Nefit Easy is een slimme kamerthermostaat van Nefit. Met een bijbehorende App kun je op afstand de temperatuur regelen. De Nefit Easy meldt ook automatisch storingen, de installateur is hierdoor beter in staat vooraf het probleem te analyseren. De jury prijst het lef van Nefit om een thermostaat te ontwikkelen die los van welke energieleverancier en merk CV-ketel ook gebruikt kan worden.

INSTALLATIE & BOUW | 59

Kort nieuws Genomineerd: TwinFlex De naam TwinFlex van inzender Burgerhout zegt het al: het is een flexibel slang-in-slang systeem waarmee je de installatie vanaf het dak tot en met de HR-ketel in één keer concentrisch aansluit. Doordat twee slangen ineen zijn verwerkt en over totale lengte één geheel vormen, kan geen rookgas meer in de schacht terecht komen. De jury: "Een mooie van begin-tot-eindekoppeling. Uitstekend toepasbaar in renovatieprojecten."

Genomineerd: Nathan Alpha-InnoTec all-electric boosterconcept Het Nathan Alpha InnoTec all-electric boosterconcept van Nathan Import/ Export maakt het mogelijk om in een collectieve installatie lage distributietemperaturen te gebruiken. Het water wordt op lage temperatuur getransporteerd, bij het afgiftepunt wordt de temperatuur verhoogd. Een 'mooi concept', zegt de jury. "Een nominatie waard omdat de booster geen beroep doet op fossiele brandstoffen."

FULL PRODUCT WARRANTY*

DETECTOR WARRANTY*

* After product registration on www.flir.com

Ad Ex-series_197x130_BLD_NL.indd 1

60 | INSTALLATIE & BOUW

26/11/13 16:20

Kort nieuws Genomineerd: Theta Dual service De Theta Dual service module van A.O. Smith wordt geplaatst tussen een tapwaterinstallatie en de CV-ketel. Opgeslagen warmte uit een hoogrendement (zonne) boiler wordt via een platenwarmtewisselaar overgedragen aan de CV-installatie, zowel voor vloer- als ruimteverwarming. De jury spreekt van een innovatieve manier van ruimteverwarming.

Praktisch toepasbaar met sociale impact.

De categorie Installateurszaken telt twee nominaties: Genomineerd: Kompakt Schoorsteen 2.0 De Kompakt Schoorsteen 2.0 van Ubbink is een slimme oplossing die het installeren van een verzamelkap voor rookgas- en ventilatiesystemen en rioolontspanning aanzienlijk vereenvoudigt. Bovendien is één uitvoering geschikt voor dakhellingen van 15 tot 55 graden. De jury zegt onder de indruk te zijn van het gemak waarmee de schoorsteen geplaatst kan worden. Een oplossing voor alle dakhellingen.

MAGNUM X-treme Control thermostaat Maak kennis met een nieuwe thermostaat voor elektrische vloerverwarming MAGNUM presenteert de nieuwe MAGNUM X-treme Control thermostaat.

Deze is speciaal ontworpen voor elektrische verwarmingssystemen. De MAGNUM X-treme Control wordt bij iedere MAGNUM vloerverwarmingsset (Mat, Cable & Foil) geleverd inclusief een externe vloersensor, een ingebouwde luchtsensor en 3 verschillende frames die op de meeste merken schakelmateriaal passen. De MAGNUM X-treme Control is eenvoudig en intuïtief te bedienen d.m.v. de aanraak gevoellige buttons onder het display. Met de nieuwe kameleonfunctie is de kleur is eenvoudig aan te passen aan de kleur van uw interieur. De screensaver geeft zonder de thermostaat te hoeven aanraken de tijd, temperatuur en de huidige modus weer. De MAGNUM X-treme Control heeft tevens een houten vloerfunctie waarbij de temperatuur gelimiteerd wordt tot 28°C. De MAGNUM Mat wordt nu standaard geleverd met de nieuwe MAGNUM X-treme Control digitale klokthermostaat. Deze vloerverwarmingsmat is ca. 4 mm dun en kan in een lijmlaag meegenomen worden zonder dat slopen en uitfrezen nodig is. MAGNUM Mat is verkrijgbaar in 22 verschillende oppervlaktes van 0.75 tot 25m² en wordt geleverd als complete set: Verwarmingsmat, de nieuwe MAGNUM X-treme Control digitale klokthermostaat incl. vloersensor, flexibele sensorbuis en installatievoorschriften.

De MAGNUM Mat is een onderhoudsvrij vloerverwarmingssysteem met een levenslange garantie op de elektrotechnische werking van de verwarmingsmat en 2 jaar op de MAGNUM X-treme Control en vloersensor.

Meer informatie: www.magnumheating.nl

U doet toch 's nachts ook het licht uit?

Genomineerd: Rigid RP 340 Hier gaan installateurs van juichen, vindt de jury. De Rigid RP 340 van Rigid Tool Europe is een elektrohydraulische 32 kN persmachine voor het maken van persverbindingen, waarmee je persverbindingen tot 108 mm kunt persen. De machine is de helft kleiner dan zijn voorganger en weegt 17 procent minder. De jury signaleert dat de fabrikant de onderhoudsinterval heeft vergroot. "Verlaging van de servicekosten is een waardevol, economisch argument, in tijden waarin rendementen onder druk staan."

Direct gestookte luchtverwarming verbruikt tot ruim 40% minder energie dan vloerwarming. Een stelling die Winterwarm graag uitlegt: een gebruiker van een bedrijfsgebouw wil verwarmen op het moment dat er daadwerkelijk gewerkt wordt. Dat is precies wat direct gestookte systemen doen: hier en nu verwarmen als de thermostaat er om vraagt. Ook in de industrie wordt tegenwoordig veel vloerverwarming toegepast, onder andere omdat men met een lager geïnstalleerd vermogen toe kam. Echter, het totale energieverbruik van het systeem is duidelijk hoger want het systeem is trager en daardoor moet het veel meer uren in bedrijf zijn om op de gewenste tijdstippen de comforttemperatuur te realiseren. Het effect ziet u op bijgaand plaatje: om 24.00 uur verliest het gebouw nog veel onbenutte warmte. Warmte waar en wanneer het nodig is Bij standaard bedrijfstijden is direct gestookte luchtverwarming daarom een kostengunstiger alternatief. Er wordt alleen warmte gegenereerd wanneer er ook daadwerkelijk een warmtevraag is. Dit levert niet alleen lagere verbruikskosten op, maar ook zijn de aanschaf- en installatiekosten van een direct gestookte luchtverwarmer aanzienlijk lager dan van een vloerverwarmingssysteem. Plaatst men daarnaast plafondventilatoren om de aanwezige warmte zo efficiënt mogelijk te gebruiken, dan kunnen besparingen oplopen tot genoemde 40%! Winterwarm XR en TR Met de XR-serie en de TR-serie heeft Winterwarm voor iedere bedrijfshal geschikte direct gestookte luchtverwarmers in het pakket. XR-serie: 10 t/m 60 kW, TR-serie: 80-150 kW. Ook een combinatie van beide is mogelijk daar beide series dezelfde aansturing bevatten. En vrij uniek: beide toestellen kunnen zo opgehangen worden dat ze verticaal uitblazen! De speciale gradiëntregeling van Winterwarm zorgt er vervolgens voor dat de luchtverwarmer ook als plafondventilator kan functioneren. Zo is de luchtverwarmer dubbel effectief.

Meer informatie: www.winterwarm.nl

INSTALLATIE & BOUW | 61

Breda | Warmtebeeldcamera Tekst: Lieke van Zuilekom Beeldmateriaal: FLIR Systems

Nieuwe warmtebeeldcamera ook voor beginnende gebruikers Wereldwijd worden momenteel duizenden warmtebeeldcamera’s gebruikt voor preventief onderhoud, gebouweninspecties, onderzoek en ontwikkeling, beveiliging en toezicht. Niet alleen in de maritieme en automotive industrie, maar ook in andere sectoren waarbij nachtvisie essentieel is, zien steeds meer professionals de voordelen van deze camera’s. Onlangs heeft FLIR Systems een speciale ‘Point and shoot’ warmtebeeldcamera op de markt gebracht die uitermate geschikt is voor beginnende gebruikers.

FLIR Systems is marktleider op het gebied van het ontwerp en de fabricage van warmtebeeldcamera’s voor een keur aan toepassingen. “Onze warmtebeeldsystemen gebruiken toonaangevende infraroodbeeldtechnologie waarmee infraroodstraling (warmte) wordt gedetecteerd,” legt Ruud Heijsman, Trade Show Manager EMEA bij FLIR Commercial Systems BV, uit. “Op basis van de gedetecteerde temperatuurverschillen worden door de warmtebeeldcamera’s scherpe beelden gemaakt. Dankzij ingewikkelde algoritmen is het tevens mogelijk om de juiste temperatuurwaarden van deze beelden af te lezen.”

Richten, vastleggen en detecteren Onlangs heeft FLIR Systems een nieuwe camera op de markt gebracht, namelijk een ‘Point and shoot’ warmtebeeldcamera. “Deze camera is ongelooflijk eenvoudig te gebruiken. Je hoeft niet meer te doen dan richten, vastleggen en detecteren, om hoogwaardige warmtebeelden te krijgen,” aldus Heijsman. “Met het vermogen om temperatuurinformatie te geven over elke pixel van het warmtebeeld, is de camera uit de FLIR Ex-Serie een betaalbaar alternatief voor een spotpyrometer. Met de camera kan een heel gebied gescand worden.

Potentiële probleemgebieden kunnen niet worden gemist, hoe klein deze ook zijn.”

Door de vaste, focusvrije lens is de FLIR Ex-Serie eenvoudig te bedienen. Ontworpen voor beginnende gebruikers en met metingen van temperaturen tot +250°C, produceert de camera ‘point-and-shoot’ JPEG-warmtebeelden met alle gewenste temperatuurgegevens. De warmtebeelden kunnen opgeslagen worden op het interne geheugen van de camera.

Ook voor de bouwprofessional Warmtebeeldcamera’s worden volgens Heijsman meer en meer onderdeel van het standaard gereedschap van de bouwprofessional. “Steeds meer gebruikers schakelen over van een spotpyrometer naar een warmtebeeldcamera voor het meten van temperaturen, zonder contact te maken.

62 | INSTALLATIE & BOUW

Breda | Warmtebeeldcamera

Gebouwinspecteurs zullen ook snel de voordelen van de FLIR Ex-serie ontdekken bij het opsporen van isolatieverliezen, het inspecteren van vloerverwarming en vele andere afwijkingen in gebouwen. Want met de warmtebeeldcamera’s van FLIR kunnen gebouwen snel en grondig worden gescand. Problemen die met het blote oog niet te zien zijn, kunnen eenvoudig worden blootgelegd. Met een warmtebeeldcamera voorkomen bouwprofessionals dat gebouwen moeten worden ontmanteld. Hierdoor kunnen zij tijd en arbeidskracht besparen en zijn zij aanzienlijk minder tijd kwijt aan onderbrekingen en reparaties. Bovendien kunnen zij meteen controleren of bepaalde taken goed zijn uitgevoerd.”

FLIR Ex-Serie warmtebeeldcamera's zijn volgens Heijsman ideaal geschikt voor elektriciens en onderhoudsmonteurs, om elektrische en mechanische inspecties uit te voeren.

“Het vermogen om potentiële knelpunten te detecteren, betekent dat installaties snel en gemakkelijk kunnen worden geïnspecteerd en storingen vermeden kunnen worden.”

Real-time warmtebeelden De Ex-Serie onderscheidt zich op het gebied van prijs en de functierijke uitrusting, besluit Heijsman. “Zo heeft de Ex-Serie een ingebouwde visuele camera die controles en inspecties sneller en eenvoudiger maakt. Het visuele beeld wordt vaak gebruikt als referentie tegen het warmtebeeld. FLIR’s gepatenteerde MSX-technologie, op alle Ex-Serie modellen inbegrepen, levert real-time warmtebeelden op van uitzonderlijke kwaliteit. Het resulteert in heldere warmtebeelden, snellere doelwitoriëntatie en duidelijkere rapporten.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 63

productnieuws

Gekleurd buitenlicht met een functie Met de nieuwe serie Busch-MasterLight® kunnen vijftien verschillende kleuren buitenverlichting worden ingesteld. Bijvoorbeeld een kleur die past bij de gevel of die bijzondere accenten zet. Dat is mogelijk met de negen LED’s in de BuschMasterLight®. Door het licht van de vijf witte en vier in kleur instelbare LED’s te combineren worden nieuwe tinten verkregen. Behalve de energie-efficiëntie nog een extra voordeel van de innovatieve LED-technologie.

Licht in variaties Als de schemering invalt, schakelt het LED-licht met circa 15 procent van de maximale helderheidswaarde in. Daarmee kunnen ook onbekenden zoals taxichauffeurs, reddingsdiensten of postbodes het huisnummer goed herkennen. Het nummer kan eenvoudig met de bij het design passende cijfers en letters op het lichtvlak worden geplakt. Ook de helderheid kan automatisch op honderd procent worden geschakeld.

Bijvoorbeeld als de qua design bijpassende Busch-Wächter® herkent dat een persoon zich naar het huis toe beweegt. Bij montage dicht bij de huisdeur is de entree dus altijd voldoende verlicht. Automatisch en efficiënt.

Lichtend voorbeeld van harmonie De Busch-MasterLight® heeft een aluminium achterwand met driepuntsbevestiging.

En kan zo ook op een oneffen muur snel en precies worden gemonteerd. En precies recht, zoals u het wilt. Optisch past de slanke, slechts 33 millimeter diepe vorm van de Busch-MasterLight® perfect bij het Busch-Welcome®-buitenstation en de nieuwe Busch-Wächter®-generatie. En daarmee is ook buiten een uniforme uitstraling gegarandeerd. ❚

64 | INSTALLATIE & BOUW

productnieuws

Busch-MasterLight速: - Heeft een alarmfunctie met knipperend rood en wit

licht voor extra veiligheid - Accentueert de entree van uw huis dankzij de

homogene lichtverdeling met groot lichtvlak - Minimaal stroomverbruik en maximale lichtsterkte - Ontworpen door toparchitect Hadi Teherani, bekend

om zijn innovatief en emotioneel productdesign - Is verkrijgbaar in de kleuren wit, zilver metallic,

antraciet en bruin

Voor meer informatie: Busch-Jaeger schakelmateriaal Telefoon: (0318) 66 92 25 www.BUSCH-JAEGER.nl

INSTALLATIE & BOUW | 65

advertorial

Het Betere Werk

Het betere werk

Bouwhelm en denkpet!

NTP Groep (Enschede, Hattem, Zevenaar en Huizen) is een aannemingsbedrijf op gebied van infra, milieu en bouw. Wij verzorgen hoogwaardige milieu-, infrastructurele- en bouwkundige projecten voor (semi)overheden, bedrijven en instellingen in Oost- en Noord-Nederland. Door onze kennis en ervaring op deze drie vakgebieden kunnen we onze opdrachtgevers belangrijke synergievoordelen bieden. Daarnaast willen we onze opdrachtgevers ‘ontzorgen’. Alles bij elkaar leveren wij ‘Het Betere Werk’. Onze bedrijven beschikken over ISO-, VCA- en andere belangrijke certificaten en zijn lid van Bouwend Nederland.

Voor de infrastructuur van nieuwbouwwijken en industrieterreinen, wegenbouw en onderhoud is NTP Infra verantwoordelijk. Altijd op basis van huidige en toekomstige eisen. Met onze knowhow en ervaring verzorgen we advies, ontwerp, uitvoering en onderhoud van uiteenlopende infrastructurele projecten.

NTP Milieu is gespecialiseerd op het gebied van milieutechniek. Dat blijkt uit onze certificaten ISO 7001 (landbodem), 7002 (in-situ) en 7003 (waterbodem).

Voor complexe milieu- of verontreinigingsvraagstukken zoeken we altijd de meest optimale oplossing, met tijd, techniek en geld als belangrijke randvoorwaarden.

Persoonlijke aandacht en oog voor detail kenmerken de werkwijze van NTP Bouw.

Hoogwaardig werk tegen scherpe prijzen bij kleine en grote bouwwerkzaamheden. Nieuwbouw, onderhoud, verbouwingen of renovaties van woning en utiliteitsbouw: NTP Bouw levert op, zoals afgesproken. ❚

ColdClimate

180 ntp-ers verzorgen milieu-, bouw- en infraprojecten voor (semi) overheden, bedrijven en instellingen. Met onze knowhow en innovatieve werkwijze leveren we dagelijks het betere werk en zorgen we voor tevreden omwonenden. Wij noemen dat ontzorgen. Opdrachtgevers merken het verschil. www.ntp-groep.nl

Gorinchem 23 en 24 januari 2014 Openingstijden 23 januari 2014 10.00 - 18.00 uur 24 januari 2014 12.00 - 20.00 uur

Hét vakevenement voor airconditioning, luchtbehandeling en koudetechniek

Meer dan een vakbeurs Cold Climate Event is een antwoord op de vraag vanuit de markt naar een event op het gebied van airconditioning, luchtbehandeling en koudetechniek in Nederland.

Een platform voor relatiebeheer, kennis-overdracht, workshops, shows en innovatieve producten. Naast de beursdagen kunnen exposanten samen met relaties gebruik maken van een VIP arrangement bestaande uit een spetterende dinershow en een soiree.

Wij nodigen u graag uit om Cold Climate Event te bezoeken.

Registreer u nu via WWW.EVENEMENTENHAL.NL/CCE-GO

met onderstaande code en ontvang twee gratis entreebewijzen.

7140006808

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

66 | INSTALLATIE & BOUW

Meer informatie?

E gorinchem@evenementenhal.nl I www.evenementenhal.nl

Ons evenement. UW MOMENT.

utrecht | Wilhelmina Kinderziekenhuis

‘Toverdoos’ voor Wilhelmina Kinderziekenhuis Unica installeert momenteel een watermistsysteem in het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht om het ziekenhuis te beveiligen tegen brand.

Op zich niets bijzonders voor Unica, dat met Unica Automatic Spinkler een gespecialiseerde brandbeveiligingsdivisie heeft, ware het niet dat de installatie moet worden uitgevoerd terwijl het ziekenhuis volledig in bedrijf is. Daarbij komt nog dat er absoluut geen stof en vuil mag vrijkomen, omdat dit gevaar oplevert voor de patiëntjes die in het ziekenhuis verblijven. Daarom dacht Unica mee en ontwikkelde een alternatief, zodat de dagelijkse gang van zaken in het ziekenhuis gewoon door kan gaan terwijl de werkzaamheden aan de installaties worden uitgevoerd.

Het bedrijf bedacht een kast, voorzien van leuke decoraties en intern inmiddels de ‘toverdoos’ genoemd, met daarin een verrijdbare rolstijger die volledig afgeschermd is zodat er een minimale hoeveelheid stof rond dwarrelt.

Watermist verspreidt een nevel van minuscule waterdeeltjes die zorgen voor een groter bluseffect en meer verkoeling, zodat mensen meer tijd hebben om een veilig heenkomen te zoeken. Ook is voor het blussen met watermist minder water nodig, wat zorgt voor minder waterschade aan kostbare apparatuur. En tenslotte is de installatie van het systeem eenvoudiger. ❚

Uw brandveiligheid proactief benaderen?

Kies dan voor watermist • Automatische snelle blussing van de brand • Grotere veiligheid • Minimale (in)directe schade bij brand • Waarborgt de continuïteit van uw gebouw bij brand • Maximale ontwerpvrijheid met minimale bouwkundige voorzieningen Voor vragen en advies belt u met Henk Jan Kooijmans: 06-239 560 05

Unica Brandbeveiliging

De Wel 15 3871 MT Hoevelaken www.unica.nl/watermist

T (033) 247 80 80

INSTALLATIE & BOUW | 67

Wat doet u eigenlijk? Vanaf € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

wie doet wat

Airconditioning

Elektrotechnische installaties

Breedveld & Schroder Airvek Hongkongstraat 10 3047 BS Rotterdam T..................................................................+31 (0)10 4376766.

E info@airvek.nl W www.airvek.nl

Postbus 60121 1320 AC Almere T..................................................................+31 (0)36 5350756.

E info@breed.nl W www.breed.nl

Grondboringen / waterbehandeling

Flierman Techniek

Holterweg 112 7427 RB Deventer T..................................................................+31 (0)570 510090.

E info@fliermantechniek.nl W www.fliermantechniek.nl

Isolatietechnieken

Brandbeveiliging Hometec Zuid

Burg. Loefenstraat 19 6155 KA PUTH-SCHINNEN T..................................................................+31 (0)46 4752585.

E info@hometeczuid.nl W www.hometeczuid.nl

Hertek

ISOLIN

Varenschut 17 5705 DK HELMOND T................................................................. +31 (0)492 660396 E info@isolin.nl W www.isolin.nl

Postbus 10209 6000 GE WEERT T..................................................................+31 (0)495 584111.

E info@hertek.nl W www.hertek.nl

Datakabel

Kremer BV Installatietechniek

Postbus 101 7040 AC ‘S-HEERENBERG T..................................................................+31 (0)314 662445.

E info@kremer.nl W www.kremer.nl

Tonzon BV

Postbus 1375 7500 BJ ENSCHEDE T..................................................................+31 (0)53 4332391.

E info@tonzon.nl W www.tonzon.nl

KlimaatBeheersing

E-Works Cobaltstraat 18 2718RM Zoetermeer T..................................................................+31 (0)79 3631120.

E info@e-works.nl W www.e-works.nl

Van den Pol Elektrotechniek BV

Postbus 37 3417 ZG MONTFOORT T..................................................................+31 (0)348 473434 F..................................................................+31 (0)348 472294.

E info@vandenpol.com W www.vandenpol.com

Alklima BV

Postbus 1176 3350 CD PAPENDRECHT T..................................................................+31 (0)78 6150000.

E info@alklima.nl W www.alklima.nl

Nemo Groep

Nemo Groep Marconiweg 5 3442 AD Woerden T..................................................................+31 (0)6 24668484.

E info@nemogroep.nl W www.nemogroep.nl

Verkerk Groep

Postbus 49 3330 ZWIJNDRECHT T..................................................................+31 (0)78 6107850 E info@verkerk.com W www.verkerkgroep.nl

Gebouwbeheersysteem

Redlink BV Nijverheidsweg 2 3751 LP BUNSCHOTEN T..................................................................+31 (0)33 2980926 E info@redlink.nl W www.redlink.nl

68 | INSTALLATIE & BOUW

Promteg

Westerwerf 22a 1911 JA UITGEEST T..................................................................+31 (0)88 6571200.

E info@promteg.nl W www.promteg.nl

Ambrava B.V. / Samsung Klimaatbeheersing

Postbus 4300 7320 AH APELDOORN T..................................................................+31 (0)55 5277777 E info@samsung-klimaat.nl W www.samsung-klimaat.nl

Klimaatbalans

Postbus 220 3440 AE WOERDEN T..................................................................+31 (0)348 434934.

E info@klimaatbalans.nl W www.klimaatbalans.nl

wie doet wat

Technisch Installateur

Menerga Energy-Systems

Veerpolder 31a 2361 KX WARMOND T..................................................................+31 (0)71 3012412.

E info@menerga.nl W www.menerga.nl

Bettink Regeltechniek Jacob Catsstraat 48 3771 GL BARNEVELD T..................................................................+31 (0)342 701064.

E info@bettinkregeltechniek.nl W www.bettinkregeltechniek.nl

sanitair

Homij Technische installaties

Amerikastraat 5 6014 CE ITTERVOORT T..................................................................+31 (0)475 568117.

E info@homij.nl W www.homij.nl

Van Galen Klimaattechniek BV

Postbus 59201 3008 PE ROTTERDAM T..................................................................+31 (0)10 4878800.

E info@vangalen.com W www.vangalen.com

Koudetechniek

Plieger B.V. Postbus 10 5300 AA ZALTBOMMEL T..................................................................+31 (0)418 682682.

E info@plieger.nl W www.plieger.nl

Technisch adviesbureau

Specialisten in Installatietechniek

I-commit

Edelweisstraat 5 5241 AH ROSMALen T..................................................................+31 (0)73 5231410.

E info@i-commit.nl W www.i-commit.nl

De nieuwe generatie koudetechniek.

Hamapo BV

De Waterman 6 5215 MX ‘S-HERTOGENBOSCH T..................................................................+31 (0)73 6565747.

E info@hamapo.nl W www.hamapo.nl

Galjema BV Elektronicaweg 2 2628 XG DELFT T..................................................................+31 (0)15 8889800.

E galjema@galjema.nl W www.galjema.nl

Kuijpers

Postbus 121 5700 AC HELMOND T..................................................................+31 (0)492 578600.

E info@kuijpers.nl W www.kuijpers.nl

Techval bv

Van kempen Koudetechniek

Spoorstraat 14 4001 CN TIEL T .................................................................+31 (0)344 634884 E info@vankempen-tiel.nl W www.vankempen-tiel.nl

Technische installaties

Halmos BV Wassenaarseweg 30 2596 CJ DEN HAAG T..................................................................+31 (0)70 3468300.

E info@halmos.nl W www.halmos.nl

Techval

Hoolstraat 4a 5391 KM NULAND T..................................................................+31 (0)73 5321197.

E info@techval.nl W www.techval.nl

Wat doet u eigenlijk? Vanaf € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T 011 605540 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

Regeltechniek

cold& safe

Veld Koeltechniek

Marchulzenweg 26 7141 BP GROENLO T..................................................................+31 (0)544 461771.

E info@veld.nl W www.veld.nl

Liftsystemen

Technisch Handelsbureau Rensa BV Postbus 84 6940 BB DIDAM T..................................................................+31 (0)316 296485.

E info@rensa.nl W www.rensa.nl

Unica Bodegraven BV

Postbus 83 2410 AB BODEGRAVEN T..................................................................+31 (0)172 644144.

E info@unica.nl W www.unica.nl

Technische producten

M i t s u b i s h i

e l e v a t e s

MITSUBISHI ELEVATOR EUROPE

y o u

Postbus 235 3900 AE VEENENDAAL T.................................................................+31 (0)318 586 586.

E info@mitsubishi-liften.nl W www.mitsubishi-liften.nl

Techniplan Adviseurs B.V. Postbus 8280 3009 AG ROTTERDAM T..................................................................+31 (0)10 4562311.

E info@techniplan.nl W www.techniplan.nl

ABB

Postbus 104 6710 BC EDE T..................................................................+31 (0)318 669315.

E info@nl.abb.com W www.abb.com

INSTALLATIE & BOUW | 69

wie doet wat

Wat doet u eigenlijk? Vanaf â‚Ź 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T +31 (0)495 450095 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

Ventilatie

Post Luchtkanalen BV

ACO

Edisonstraat 36 7006 RD Doetinchem T..................................................................+31 (0)314 368301 E info@aco.nl W www.aco.nl

Achterberg Luchttechniek Amerikastraat 8 5171 PL KAATSHEUVEL

Huisbergenweg 8 5249 JR ROSMALEN T..................................................................+31 (0)73 6487030 E info@postluchtkanalen.nl W www.postluchtkanalen.nl

verlichting

T..................................................................+31 (0)416 280199.

E info@altmontage.nl

Avedko BV

W www.altmontage.nl

Etaloid Verlichtingstechniek

Postbus 74 3300 AB DORDRECHT T..................................................................+31 (0)78 6333444.

E info@avedko.nl W www.avedko.nl

Postbus 241 2130 AE HOOFDDORP T..................................................................+31 (0)23 5616226.

E info@etaloid.nl W www.etaloid.nl

ALDES BENELUX BV Veem 3 6909 DZ BABBERICH

Brinkmann & Niemeyer Motoren BV

T..................................................................+31 (0)316 243222

Postbus 50 7390 AB TWELLO T..................................................................+31 (0)571 276900 E info@bnmotoren.nl W www.bnmotoren.nl

E info@aldesbenelux.com

Wolfs Verlichting BV

W www.aldes.nl

Postbus 1155 6460 BD KERKRADE T..................................................................+31 (0)45 5410900.

E info@wolfs.nl W www.wolfs.nl

Buva

BTL Luchttechniek

Postbus 262 2990 AG BARENDRECHT T..................................................................+31 (0)180 697500 E info@buva.nl W www.buva.nl

Neerloopweg 53 4814 RS BREDA................................. +31 (0)76 5427637.

E info@bltluchttechniek.nl W ww.btlluchttechniek.nl

Cox Geelen Emmastraat 92 6245 HZ EIJSDEN T..................................................................+31 (0)43 4099500.

E info@coxgeelen.nl

Jacosol Nederland BV

Veldzigt 42 3454 PW DE MEERN T..................................................................+31 (0)30 6622050 F..................................................................+31 (0)30 6621841 E info@grbverlichting.nl W www.grbverlichting.nl

Vloerwarming

FLIR Commercial Systems

Charles Petitweg 21 4847 NW Breda T..................................................................+31 (0)76 5794191.

E info@flir.com W www.flir.nl

GRB VERLICHTING

W www.coxgeelen.nl

Westrak 210 1771 SV WIERINGERWERF T..................................................................+31 (0)22 7604747 E info@jacosol.nl W www.jacosol.nl

WTH Vloerverwarming Postbus 491 3300 AL DORDRECHT T..................................................................+31 (0)78 6510640.

E info@wth.nl W www.wth.nl

Zonwering

Meercox Luchtkanalen Technische Unie

Postbus 900 1180 AX AMSTELVEEN T................................................................. +31 (0)20 5450345 E info@technischeunie.com W www.technischeunie.com

70 | INSTALLATIE & BOUW

Afrikastraat 18

Zisco Benelux VOF

6014 CG ITTERVOORT

Marsstraat 32 4105 JL CULEMBORG T.................................................................+31 (0) 345 511511.

E info@ziscobenelux.eu W www.ziscobenelux.eu

T..................................................................+31 (0)475 567222.

E info@meercox.nl W www.meercox.nl

Nooit misgrijpen, Vernieuwde Technische Unie; altijd kunnen website doorwerken Snel, zeker en overzichtelijk

12 miljoen bestellingen per jaar geleverd op 145.219 bouw- en onderhoudsplaatsen aan 18.038 installatiebedrijven. Daarvan wordt 97,26% in één keer op de gewenste tijd en op Onze vernieuwde website ondersteunt uw werkzaamheden nog beter. De website combineert een moderne de juiste plek bezorgd. resultaat hebben weAlle dankzij 130 jaar kennis wetenmuisklik beschikbaar. uitstraling met een Dit grote toegankelijkheid. functionaliteiten zijn en metervaring één simpele te bereiken voorsterk onzeverbeterde klanten. Hierdoor kunnen ongestoord doorwerken en zich volledig Zoals onze zoekmachine metzijnog uitgebreidere productinformatie en meer informatie over richten op hun primaire proces.

Dat is waar webestellen’, bij Technische Unie staan. gerelateerde producten.

Of de functie ‘snel waarmee u voor artikelen waarvan u de artikelnummers kent direct in uw winkelwagen plaatst. Uw orders en facturen zijn doorzoekbaar, u kunt gemakkelijk eigen lijsten aanmaken en de homepage volledig afgestemd op uw specialisme. heb jeismeer aan.

Technische Unie.

Daar Technische Unie. Daar heb je meer aan.

www.technischeunie.com

U wilt frisse lucht en comfortabele warmte.

BUVA levert de totaaloplossing.

BEZOEK ONS OP DE VSK 2014

3 t/m 7 februari

Jaarbeurs Utrecht Hal 9, stand A.070

U kent BUVA’s energiezuinige woonhuisventilatoren SmartStream en Q-Stream al. Met de BUVA EcoHeat introduceren wij een geheel nieuwe productgroep: verwarming, waardoor wij nu dÊ oplossing bieden voor het totale binnenklimaat (luchtkwaliteit en warmte). BUVA EcoHeat is er in drie types, waarmee aan elke warmtebehoefte wordt voldaan: 14-4, 16-4 (beide CW4) en 18-5 (CW-5). De ketels zijn energiezuinig en robuust, met een zeer lage onderhoudsfrequentie.