Installatie & bouw 02 be 2014

INSTALLATIE & BOUW 2

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

WW W. I N S TAL L AT I E ENB OUW.B E

Laminair airflow garandeert hygiëne in nieuw OK ASZ Aalst Panelgesprek: het huidige energiebeleid gewikt en gewogen Nieuw leidingnetwerk voor brouwerijen Lindemans en Boon

NUMMER 2 2014 APRIL - MEI

SCAN WITH

het innovatieve ventilatiesysteem

adem gerust

▶ Stille, energiezuinige ventilatoren ▶ Antistatisch en antibacterieel ▶ Compleet gamma aan montagestukken ▶ Eenvoudige reiniging ▶ Eigen studiedienst

BEGETUBE N.V. Kontichsesteenweg 53 - 55 B-2630 Aartselaar t + 32 3 870 71 40 f + 32 3 877 55 75

www.begetube.com

member of

Nieuw!

Rondomat Duo S - Waterontharder

Voor grootverbruikers die op zoek zijn naar een betrouwbare waterontharder die niet enkel bijzonder performant, maar ook uiterst zuinig is, biedt BWT de nieuwe rondomat Duo S aan.

Dit compacte toestel houdt rekening met het feit dat er in het dagelijks sanitair waterverbruik korte piekmomenten voorkomen en langere perioden waarin de nood aan onthard water min of meer constant is.

Het toestel bestaat uit twee verschillende onthardingskolommen waarvan één in werking is en de andere hetzij regenereert hetzij standby staat. De electronica onthoudt het verbuiksprofiel en wisselt van kolom in functie van het verwachte debiet.

Samen met de automatische harsontsmetting bij regeneratie biedt dit een meerwaarde op hygiënisch, maar ook op economisch vlak. Geen enkele andere waterontharder verbruikt namelijk zo weinig zout en regenereerwater als de nieuwe Rondomat Duo S. De bediening van dit toestel is eenvoudig en gebeurt met een aanraakscherm dat toelaat om onder andere de debietgegevens en het verbuiksprofiel van de laatste 24uur te controleren.

BWT Belgium nv - Leuvensesteenweg 633 - 1930 Zaventem - 02/758.03.10 - www.bwt.be

V

E

N

T

I

L

A

T

I

E

• Wervelrooster geproduceerd in België • Perfect integreerbaar in een systeemplafon • Gepatenteerd ontwerp • Ideaal voor systemen met variabel debiet • Identiek model voor toevoer en afvoer • Makkelijke toegang tot de filter van het afvoermodel • NIEUW : aangepaste versie voor gipsplaten plafonds

Aldes Benelux B.V. - Rue Jean Verkruyts 60 B 4681 Hermalle-sous-Argenteau info@aldesbenelux.com

UITGAVE

Voorwoord

2 Modern energiebeleid

Wie het nieuws een beetje volgt, weet dat zondag 25 mei een belangrijke dag wordt. Dan beslissen we immers met z’n allen over het Vlaams, federaal en Europees beleid van de komende jaren. Hoe dan ook zal de ‘Moeder aller verkiezingen’ verregaande gevolgen hebben, ook voor de installatiesector. In dit nummer van Installatie & Bouw hebben we er dan ook de nodige aandacht aan besteed. Enerzijds blikt Freya Van den Bossche in onze rubriek ‘De Pen’ terug op haar termijn als Vlaams minister van Energie, anderzijds organiseerden we een panelgesprek omtrent de ontwikkeling en implementatie van energiezuinige technieken, waarin vijf prominenten uit de bouwsector debatteerden over het energiebeleid dat zich de voorbije vijf jaar heeft afgetekend.

Een enquête van de Bouwunie toonde het vorig jaar al aan: energiezuinige technieken zijn aan een forse opmars bezig. Waar ze vijf jaar geleden enkel bekend waren bij techneuten en donkergroenen, beseffen we nu met zijn allen dat zonnepanelen, zonneboilers, warmtepompen en performante ventilatiesystemen een enorme meerwaarde kunnen betekenen voor mens en omgeving. Het moet gezegd: tegenover vijf jaar geleden is er sprake van een enorme mentaliteitswijziging. Het terugdringen van het energieverbruik via de installatie van performante technieken staat tegenwoordig hoog op het prioriteitenlijstje van veel particulieren en ondernemingen. Dat nieuwbouwwoningen vanaf 1 januari aan strengere EPB-eisen moeten voldoen en blijk moeten geven van een investering in energiezuinige technieken, zal deze tendens alleen maar versterken.

Die spectaculaire ommezwaai kwam er natuurlijk niet zomaar. Veel blijkt te maken te hebben met de eventuele premies en fiscale stimuli die verbonden zijn aan het implementeren van bepaalde technieken. Het gros van de installateurs – 68% volgens de enquête van de Bouwunie – had vorig jaar al het gevoel dat de keuze voor energiezuinige oplossingen sterk samenhangt met eventuele financiële voordelen. ATTB haalde het wegvallen van fiscale stimuli en de ongelijkmatig verdeelde overheidssteun aan als primaire oorzaak voor de teleurstellende verkoopcijfers van bepaalde installaties. En ook uit het panelgesprek blijkt dat financiële steun meer dan ooit dé drijfveer vormt om te investeren in energiezuinige technieken. “Er is dan ook nood aan een doordacht beleid inzake aankooppremies,” stelt ATTB-voorzitter Patrick O in een interview in dit nummer. “Maar andere creatieve maatregelen zoals het koppelen van fiscaliteit aan duurzaamheid zouden zeker ook welkom zijn,” aldus de deelnemers van het panelgesprek.

Kortom: er ligt heel wat werk op de plank voor de volgende regering. Wil dit dan zeggen dat het kabinet-Van den Bossche het slecht heeft gedaan? Natuurlijk niet. Voor het eerst is er sprake van een modern energiebeleid dat ook de brede massa op weg zet naar een duurzame toekomst. Hoewel bepaalde maatregelen binnen de sector behoorlijk onder vuur liggen (denk maar aan de gecontesteerde BEN-normen), kunnen we gerust stellen dat er een mooie basis is gelegd voor een slimmere, bewustere omgang met energie, installaties en technieken. Benieuwd welke politieke formatie hier vanaf binnenkort op mag voortbouwen…

Veel leesplezier!

Tim Janssens

INSTALLATIE & BOUW | 5

PLAATSNAAM&| Projectnaam INSTALLATIE BOUW

2

Vaktijdschrift over installatietechniek, HVAC, Sanitair en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 2 • nummer 2 • 2014 Verschijnt 6 x per jaar

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

H.B.J.M. Louwers Wildlaan 7, 3910 Neerpelt Postbus 85 ,3900 Overpelt T +32 (0)11 605540 F +32 (0)11 605541 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

REDACTIECOÖRDINATIE Tim Janssens /Rik Neven

REDACTIETEAM

Roxane Heeren, Tim Janssens, Kevin Moens, Jannes Zwaenepoel, Rik Neven (Redactiebureau Palindroom), Johan Debaere, Lieke van Zuilekom

08

BLADMANAGER

16

20

Koen Royackers E k.royackers@louwersmediagroep.be

ADVERTENTIES

https://louwersmediagroep.wetransfer.com Onder vermelding van naam en project Adresgegevens: Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 (0)11 605540 E verkoop@louwersmediagroep.be

25

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

31

ABONNNEMENTPRIJS

€ 54,00 per jaar excl. BTW KBC Bank IBAN BE80 7310 2514 2977 BIC KREDBEBB t.n.v. Louwers Mediagroep BVBA o.v.v. Installatie & Bouw.

Informatie over abonnementen: T +32 (0)11 605540

INHOUD

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 85, 3900 Overpelt, België

Laminair airflow garandeert hygiëne in nieuw OK ASZ Aalst

8

Koelmachine ASZ Aalst realiseert energiebesparing van 30 %

11

Gesofisticeerde MES-bewakingsunits voor nieuw OK

12

Ingenieuze luchtzuiveringsinstallaties voor OK

14

Verlichting distributiecentrum Brantano sensorgestuurd

16

Snel installeerbare kabelgoten

18

Zero energy-complex uitgerust met geothermisch systeem

20

De pen: Freya Van den Bossche

22

Sociale woonwijk Venning in Kortrijk

24

Automatisatie maakt Kasterleese brandweer efficiënter

27

Brandweer Kasterlee verwarmt met houthakselverbrandingsinstallatie

29

Logo Reclame- Ontwerpbureau

“In zeven op de tien gebouwen is de verwarmingsinstallatie niet performant”

30

DRUKWERK

Nieuwe net- en noodstroominstallatie voor Sint-Andriesziekenhuis in Tielt

33

Het huidige energiebeleid gewikt en gewogen, Deel 1: Werkpunten voor de volgende regering

36

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Installateurs verwarming, elektriciteit, sanitair, klimatisatie en luchtbehandeling, leden van de VCB Vlaamse Confederatie Bouw, BVA Bond van Vlaamse Architecten, CIB Vlaanderen de Confederatie van Immobiliënberoepen van Vlaanderen, ORI Organisatie van Raadgevende Ingenieurs, Engineering- en Consultancybureaus, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, abonnees, betrokken ministeries en diensten, provinciale en gemeentelijke overheden en betrokken federale, Vlaamse en regionale organisaties, Facilitymanagers bedrijven met eigen onderhoudsploeg, fabrikanten, invoerders en groothandelaars uit de sector.

VORMGEVING/ART DIRECTION

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

INSTALLATIE & BOUW

Inhoud

41

44 60

UITGAVE

2

INSTALLATIE & BOUW NUMMER 2 2014 APRIL - MEI

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT WWW.INSTALLATIEENBOUW.BE

Laminair airflow garandeert hygiëne in nieuw OK ASZ Aalst Panelgesprek: het huidige energiebeleid gewikt en gewogen Nieuw leidingnetwerk voor brouwerijen Lindemans en Boon

SCAN WITH

1 2014100 Installatie & Bouw BE 2.indd 1

Coverbeeld: Stabiplan, Devis Group

22-04-14 15:52

66

Journaal

39

“Ieder kilowattuur dat men kan, zal men ook besparen”

43

Brandkleppen maken Dakarkantoren in Gent brandveilig

45

Gebouwen met geïntegreerde sturing realiseren forse energiebesparing

46

Natuurlijke energiebronnen in klimaatinstallaties

50

Totaalplatform voor installatieprofessionals op 17 en 18 september 2014 in Brussels Expo

55

Geïntegreerd beveiligingssysteem voor LiTC

56

Lichttoren in Antwerpen maakt gebruik van intelligente tussenmeters

60

Complex Ledeganck krijgt brandwerende afdichtingen

63

Halogeenvrij gamma OBO biedt antwoord op vernieuwd artikel 104

64

Nieuw leidingnetwerk voor brouwerijen Lindemans en Boon

67

Ventilatie en zonwering optimaal gecombineerd in RVT Dilhome

68

Ecologisch totaalconcept voor ecowijk Harenberg

70

Onvolledige ontluchting leidt tot grote problemen

72

Wie Doet Wat

75

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

WWW. I N S TAL L AT I E E N BO UW. BE

53

INSTALLATIE & BOUW | 7

AALST | NIEUW OK ASZ

Tekst: Tim Janssens

LAMINAIR AIRFLOW GARANDEERT HYGIﾃ起E IN NIEUW OK ASZ AALST 8 | INSTALLATIE & BOUW

AALST | NIEUW OK ASZ

Dankzij een gesofisticeerd laminair airflow-systeem krijgen stofdeeltjes en bacteriën in de operatiezalen van het nieuwe OK van ASZ Aalst geen kans.

'GROTE PLENUMS ZORGEN VOOR AAN- EN AFVOER VAN VERSE LUCHT IN HYPERMODERNE OPERATIEZALEN' CLEAN VENTILATIECONCEPT 'Het operatiekwartier van de toekomst', zo wordt het nieuwe OK van ASZ Aalst nu al genoemd. Met zijn vooruitstrevende technische en medische uitrusting vormt het voor artsen en chirurgen dé ideale omgeving voor het uitvoeren complexe heelkundige ingrepen. Het ventilatieconcept, dat gebaseerd is op de principes van laminair airflow (luchtsnelheid 0,32 m/s), speelt hierbij een voorname rol. Een plenum van 3 op 3 meter blaast voortdurend verse lucht in de operatieruimtes, en dit met een debiet van circa 10.000 m³. “8000 m³ is gerecupereerde lucht, 2200 m³ is verse lucht,” verduidelijkt Yvan Roelandt van Aircoplus, dat instond voor de coördinatie van de technieken in het nieuwe OK. “De verse lucht zorgt – via een luchtgroep met een verwarmings- en koelbatterij – voor temperatuurregeling. Per operatiezaal wordt er ook ongeveer 2000 m³ lucht opnieuw afgevoerd,zodat ze in overdruk staan ten opzichte van de gangen. Op deze manier halen we ISOklasse 5, wat maakt dat de operatiezalen enorm clean en hygiënisch zijn.”

GEDECENTRALISEERDE LUCHTGROEPEN

In de loop van vorig jaar werd het verouderd operatiekwartier van ASZ Aalst op amper negen maanden tijd omgetoverd tot een gloednieuw complex met zeven ultramoderne operatiezalen. Aangezien er delicate, gespecialiseerde ingrepen plaatsvinden, is er enorm veel aandacht besteed aan luchtkwaliteit en hygiëne. Een gesofisticeerd laminair airflow-systeem zorgt ervoor dat stofdeeltjes en bacteriën geen kans krijgen.

De aard van het project speelde een grote rol bij de keuze voor het HVAC-concept. Hoewel het om een volledige renovatie ging, was de ruimte in de valse plafonds eerder beperkt. “Je kan ook met één centrale luchtgroep werken, maar in dat geval heb je enorm grote ventilatiekanalen nodig om het vereiste luchtdebiet naar de operatiezalen te kunnen blazen,” aldus Yvan Roelandt. “We hebben dan ook gekozen voor de plaatsing van gedecentraliseerde luchtgroepen met een beperkt debiet en terugnameplenums in de zaal zelf. Het totale koelvermogen wordt geproduceerd door twee koelmachines en een variabele Turbocor-machine, terwijl de verwarmingsbatterij werd aangesloten op het cv-net. Technisch gezien een vrij complex gegeven, maar voor ons een zeer fijn project om uit te voeren!” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 9

Installateur verwarming, ventilatie en airco

15199 Aircoplus

05-09-2005

15:21

Pagina 1

AIRCOPLUS

Installateur verwarming, ventilatie en airco

N.V.

AIRCOPLUS

oplus plus oplus 05-09-2005 05-09-2005 05-09-2005 15:21 15:21 15:21 Pagina Pagina Pagina111

Driehoekstraat 35 9451 Kerksken

N.V.

Tel. 053/85.88.88 Fax 053/84.17.47 e-mail: aircoplus@skynet.be

Installateur Installateurverwarming, verwarming,ventilatie ventilatieen enairco airco Driehoekstraat 35 9451 Kerksken

Tel. 053/85.88.88 Fax 053/84.17.47 e-mail: aircoplus@skynet.be

AIRCOPLUS Driehoekstraat Driehoekstraat Driehoekstraat35 35 35 Tel. Tel. Tel.053/85.88.88 053/85.88.88 053/85.88.88 9451 9451 9451Kerksken Kerksken Kerksken Fax Fax Fax053/84.17.47 053/84.17.47 053/84.17.47 e-mail: e-mail: e-mail:aircoplus@skynet.be aircoplus@skynet.be aircoplus@skynet.be

N.V. N.V.

AALST | NIEUW OK ASZ

Tekst: Kevin Moens

KOELMACHINE ASZ AALST REALISEERT ENERGIEBESPARING VAN 30 % Een temperatuur die de hoogte inschiet en bijhorende drukkende omstandigheden zijn vanzelfsprekend uit den boze in een operatiekwartier. Vier jaar geleden koos het ASZ in Aalst voor een koelmachine die toen als revolutionair bestempeld werd.

Die keuze werpt nu haar vruchten af, zo blijkt.

CENTRIFUGALE COMPRESSOREN “Voor het operatiekwartier in Aalst hebben we in samenspraak met Studiebureau SDKE (Sint-Andries) geopteerd voor een koelmachine van de toenmalige nieuwste generatie, die uitgerust is met centrifugale TURBOCOR-compressoren,” vertelt Nico Geeraerts, gedelegeerd bestuurder van Aircotech (Ternat). “We hebben specifiek gekozen voor het type UNICO TURBO FL 490 T2 VT4 R134a met een vermogen van 520kW omdat de machine energiezuiniger was in

vergelijking met de toen al aanwezige koelmachines in het ASZ Aalst. Studiebureau Declerck heeft testen uitgevoerd in een labo om de prestaties van de installatie te kunnen voorleggen aan het ASZ. De plaatsing was in handen van het bedrijf Aircoplus uit Haaltert.”

FORSE ENERGIEBESPARING Omgevingen zoals hospitalen zijn enorm veeleisend voor koelcentrales, zowel gedurende de zomer als in de winter. “De machine die we leverden voor het ASZ is nu een goeie vier jaar operationeel en uit de verbruikscijfers die het ziekenhuis bijhield, kunnen we opmaken dat er sprake is van een energiebesparing van dertig procent. Tot grote tevredenheid van het ASZ, getuige daarvan hun order voor eenzelfde machine,” besluit Geeraerts. ❚

‘KOELMACHINE MET TURBOCOR-COMPRESSOREN LOST HOGE VERWACHTINGEN IN DANKZIJ UITERST ENERGIEZUINIGE WERKING’

Vier jaar geleden opteerde ASZ Aalst voor een koelmachine van de toenmalige nieuwste generatie, uitgerust met centrifugale TURBOCOR-compressoren. De resultaten (een energiebesparing van dertig procent) zijn navenant.

INSTALLATIE & BOUW | 11

AALST | NIEUW OK ASZ

Tekst: Tim Janssens

GESOFISTICEERDE MES-BEWAKINGSUNITS VOOR NIEUW OK Het nieuwe operatiekwartier van ASZ Aalst is een technisch en medisch hoogstandje. Een verjaard gebouw maakte plaats voor een gloednieuw complex met een hypermoderne uitrusting. Deze bestaat uit heel wat technieken die gevoed worden via elektrische IT-netstelsels. Gesofisticeerde isolatiebewakingsunits verzekeren de elektrische toevoer en zorgen voor permanente controle op eventuele aardfouten en/of overbelastingen.

MES-KETENS MONITOREN

De isolatiefout-, overlast- en temperatuuralarmen van de medische beschermingstransformator worden optisch en akoestisch weergegeven op een meldpaneel in de medische ruimte.

12 | INSTALLATIE & BOUW

Het nieuwe OK is wat hedendaagse ziekenhuisomgevingen betreft het neusje van de zalm. Tal van technische hulpmiddelen zorgen ervoor dat complexe heelkundige ingrepen in de best mogelijke omstandigheden kunnen verlopen: nieuwe operatietafels, -pendels en -lampen, medische beeldvorming via touchscreens, RGB-ledverlichting waarvan zowel de lichtintensiteit als de kleur naar believen kan worden aangepast, een supersnel datanetwerk met glasvezelaansluitingen, centrale bedieningspanelen, deurautomatisatie, laminair airflow, ... Aangezien het ziekenhuis zich absoluut niet kan permitteren om gedurende levensbedreigende operaties zonder stroom te vallen, gelden er ook op het vlak van elektriciteitsvoorziening bijzondere eisen. Vandaar dat BENDER Benelux ingeschakeld werd om apparatuur te installeren die de werking van het medisch-elektrisch IT-net voortdurend monitort. “Een medisch-elektrisch netstelsel (MES-keten) is opgebouwd als een IT-

AALST | NIEUW OK ASZ

‘Isolatiebewakingsunits met bijhorende

netstelsel, wat maakt dat de aarde losgekoppeld is van het nulpunt van de transformator. Als er een eerste aardfout zou ontstaan, kan alles normaal blijven functioneren,” legt Martijn Hof van BENDER Benelux uit.

meldtableaus garanderen elektrische veiligheid en bedrijfscontinuïteit'

CONTINUÏTEIT VERZEKEREN BENDER Benelux installeerde isolatiebewakingstoestellen die aardfouten, overbelastingen en de temperatuur van elektrisch IT-net signaleren. De isolatiefout-, overlast- en temperatuuralarmen van de medische beschermingstransformator worden optisch en akoestisch weergegeven op een meldpaneel in de medische ruimte. Het meldpaneel werd geïntegreerd in een BENDER-meld- en bedientableau, waarmee alle alarmen van de nutsvoorzieningen in de operatieruimtes kunnen worden bediend. “De isolatiebewakingstoestellen monitoren de MES-ketens, waarvan de werking ten allen tijd gegarandeerd moeten blijven. Bij eventuele problemen (overbelasting, aardfout, ...) wordt het verplegend personeel op de hoogte gebracht via een alarmsignaal op het meld- en bedienpaneel in de operatiezaal. Op deze manier kan men indien nodig snel ingrijpen en is de continuïteit van de medische ingrepen verzekerd. ❚

BENDER Benelux werd ingeschakeld om apparatuur te installeren die de werking van het medisch-elektrisch IT-net voortdurend monitort.

Alles onder controle

BENDER. SPECIALIST IN BEVEILIGING VAN UW ELEKTRISCHE NETWERKEN Controle op de werkvloer door het bewaken van elektrische installaties tegen aardfouten.

Met dat specialisme is Bender Benelux de scheepsbouw, (petro)-chemische industrie, ziekenhuizen en treinapplicaties al jaren van dienst. Sectoren waar bedrijfscontinuïteit van het grootste belang is.

Bender levert spanning, stroom-, isolatie- en differentieelstroombewaking en meldsystemen voor uw elektrische installatie.

Zo wordt spanning ontspanning, en hebt ú alles onder controle.

BENDER BENELUX BV Takkebijsters 54 • NL 4817 BL Breda T +31 (0)76 587 87 13 • F +31 (0)76 587 89 27 E benderbenelux@benderbenelux.com • I www.bender-nl.com

Power in electrical safety

INSTALLATIE & BOUW | 13

AALST | NIEUW OK ASZ

Tekst: Tim Janssens

INGENIEUZE LUCHTZUIVERINGSINSTALLATIES VOOR OK ASZ Aalst nam onlangs een nieuw, hypermodern operatiekwartier in gebruik. Het oude OK werd uitgebroken en volgestouwd met de allernieuwste technologie. Een uit de kluiten gewassen luchtzuiveringsinstallatie, gebaseerd op het laminair airflow-principe, zorgt voor een ultrasteriele werkomgeving.

RECIRCULATIESYSTEEM De operatiezalen zijn stuk voor stuk uitgerust met een centrale CamHosp-R-luchtzuiveringsinstallatie die ongeveer 10.000 m続/h lucht verwerkt. Circa twintig procent hiervan is verse lucht (circa 2400 m続), terwijl tachtig procent van de ingeblazen lucht gerecirculeerd wordt in de operatieruimte (8000 m続). Centraal is er

een pulsieplenum van drie meter op drie, dat de steriele lucht na filtering door HEPA-filters (klasse H14) verdringend in de operatieruimte blaast. Aan weerszijden van het plenum bevindt zich een extractiegedeelte dat tachtig procent van de ingeblazen lucht in de ruimte aanzuigt.

Deze gerecirculeerde lucht wordt gefilterd door terugnamefilters (vijf aan beide zijden, klasse

F7) en via ventilatoren (zes aan beide zijden) in een speciale mengkamer vermengd met de verse lucht. De resterende twintig procent lucht wordt afgevoerd via hoge (1/3) en lage extractie (2/3) in de vier hoeken (G4/F7-filtercombinatie). Het systeem kan op drie standen werken: 0,25 m/s (ISO 7-conditie), 0,32 m/s (ISO 5-conditie) en 0,1 m/s (nachtregime).

De operatiezalen zijn stuk voor stuk uitgerust met een centrale CamHosp-R-luchtzuiveringsinstallatie die ongeveer 10.000 m続/h lucht verwerkt (twintig procent verse lucht, tachtig procent gerecirculeerde lucht).

14 | INSTALLATIE & BOUW

AALST | NIEUW OK ASZ

'AANZIENLIJKE KOSTENBESPARING DANKZIJ GESOFISTICEERD RECIRCULATIESYSTEEM'

Een centraal pulsieplenum van drie meter op drie blaast de steriele lucht na filtering door HEPA-filters (klasse H14) verdringend in de operatieruimte. Aan weerszijden van het plenum bevindt zich een extractiegedeelte dat tachtig procent van de ingeblazen lucht in de ruimte aanzuigt.

MOOIE BESPARING De luchtzuiveringsinstallatie werd geleverd door Camfil België. “Het is een vrij groot systeem: zes meter lang, 3,2 meter breed en 1,2 ton zwaar. In technisch plafond van de operatieruimtes heb je dus wel wat ruimte nodig, In het technisch plafond maar daar staat tegenover dat je het modulair kan opbouwen en dat de luchtgroepen dankzij het recirculatiesysteem kleiner zijn en dus veel minder plaats in beslag nemen,” vertelt Erwin Devriendt. “Niet enkel de technische lokalen, maar ook de extractiekanalen zijn heel wat kleiner dan bij andere installaties zonder recirculatie. Op bouwkundig vlak levert je dat al een mooie besparing op, en door de aanwezigheid van de filters met grote oppervlakte en lage drukval bespaar je nog eens 2.500 euro extra per jaar op elektriciteit ten opzichte van klassieke systemen.” ❚

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever: Luchtzuivering: Technische borden HVAC & Sanitair Koelmachine

ASZ Aalst (Aalst) Camfil België (Zaventem) Bender BV Aircoplus nv Aircotech nv

INSTALLATIE & BOUW | 15

AALST | Distributiecentrum Brantano

Tekst: Jannes Zwaenepoel | Foto's: Erbeko

VERLICHTING DISTRIBUTIECENTRUM BRANTANO SENSORGESTUURD Het nieuwe distributiecentrum van Brantano in Aalst krijgt op maat gemaakte verlichting. Veko Lightsystems installeert T5-verlichting met sensoren die pas aanspringt wanneer er beweging gedetecteerd wordt. Dit zorgt voor een sterke kostenbesparing.

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever Studiebureau Verlichting

Macintosh Retail Group (Maastricht) Erbeko (Oosterzele) Veko Lightsystems (Wommelgem)

In totaal werden er in het nieuwe distributiecentrum van Brantano 238 verlichtingstoestellen geïnstalleerd.

BEWEGINGSDETECTOREN De nieuwe verlichting is gependeld gemonteerd.

Onder de betonnen dwarsspanten van het gebouw werd er in totaal 985 meter aluminium profielen opgehangen. De 238 verlichtingstoestellen hangen op hun beurt vast aan deze profielen met be-

16 | INSTALLATIE & BOUW

hulp van kettingen. Hierdoor vinden ze altijd hun middelpunt terug, moest iemand er tegen stoten.

Een noodverlichting is geïntegreerd in de lichtlijnen. De dubbele 80W-lampen worden aangestuurd door Veko PDNA+ADRI-S-bewegingsdetectoren.

Deze zijn zo afgesteld dat ze pas de opdracht geven

om de lampen te doen branden wanneer er aan het begin van de gang beweging is. Mensen die toevallig voorbij de gang lopen activeren de verlichting van die gang niet. Voorts zijn er verschillende ‘open zones’ zijn geïnstalleerd waar men de verlichting aan en uit kan schakelen met drukknoppen.

AALST | Distributiecentrum Brantano

De dubbele 80W-lampen worden aangestuurd door Veko PDNA+ADRI-S-bewegingsdetectoren.

Aangezien een rekkenmagazijn als dit een bezettingsgraad van zo'n 30 % heeft, wordt de meerkost van de bewegingsdetectoren al snel terugverdiend door de besparingen op de energiefactuur.

INVESTERING Omdat het distributiecentrum van Brantano een volledige nieuwbouw is, was er geen upgrade van een bestaand systeem mogelijk. Het verlichtingssysteem is dus helemaal nieuw. De installatie heeft dan ook een prijskaartje van 50.000 euro. “Een rekkenmagazijn zoals dit heeft een typische bezettingsgraad van zo’n 30%,” vertelt Steve Vanstappen van Veko Lightsystems. “De meerkost van de bewegingsdetectoren wordt dus snel terugverdiend door de besparingen op de energiefactuur.” De installatie van het nieuwe verlichtingssysteem leverde geen problemen op voor Veko Lightsystems. “Door de jarenlange ervaring en onze specialisatie in magazijnen was het voor ons een redelijk normale klus,” legt Vanstappen uit. Het magazijn van Brantano is 15.700m² groot. Macintosh Retail Group investeerde 4,5 miljoen euro. ❚

Veko is goed voor het milieu én uw portemonnee!

Veko Lightsystems is dé specialist op het gebied van lijnverlichting en heeft altijd vooruitstrevende ideeën; bijvoorbeeld op het gebied van renovatie, dynamische verlichting of gebruik van LED. De nieuw ontwikkelde LED-lijnverlichting kan zelfs in hogere ruimtes tot 14 meter een goede verlichtingsterkte op de grond verzorgen, en in koel- en vriesruimtes is bij gebruik van LED in combinatie met aanwezigheidsdetectie een energiebesparing tot 90% mogelijk.

Veko is goed voor het milieu én uw portemonnee! Wilt u weten welke besparing voor uw bedrijf haalbaar is?

Bel +32 3 827 21 96 of ga naar WWW.VEKO.BE

Veko Lightsystems bvba., Gulkenrodestraat 7, Unit 10, B-2160 Wommelgem, Tel +32 3 827 21 96 INSTALLATIE & BOUW | 17

AALST | Distributiecentrum Brantano

Tekst: Jannes Zwaenepoel

SNEL INSTALLEERBARE KABELGOTEN Bij het nieuwe distributiecentrum van Brantano in Aalst horen uiteraard ook nieuwe kabelgoten. Een speciaal ontworpen systeem zorgt ervoor dat ze uiterst snel te installeren zijn. Door de I-vormige constructie heeft het systeem bovendien een grotere draagkracht.

De CTI-60-kabelgoten zijn zo gemaakt dat ze een hogere draagkracht en dus ook een grotere overspanning aankunnen.

Het nieuwe magazijn van Brantano is 15.700m² groot. De kabelgoten werden geïnstalleerd door de firma Van Vooren uit Brugge, die gespecialiseerd is in het installeren van industriële elektriciteitsinstallaties. Trayco leverde de producten en de expertise. Brantano deed een beroep op beide

18 | INSTALLATIE & BOUW

bedrijven omwille van hun systeem met snel installeerbare kabelgoten.

HOGE DRAAGKRACHT “We moesten ons vooral bewijzen op het vlak van uitvoeringssnelheid,” vertelt Geert Ballet van

Trayco. “We richten ons dan ook zeer sterk op dit aspect van het product.” De CTI-60-kabelgoten zijn bovendien zo gemaakt dat ze een hogere draagkracht en dus ook een grotere overspanning aankunnen. De speciale I-vormige bodem levert de benodigde structurele kracht om

AALST | Distributiecentrum Brantano

overspanningen tot zes meter toe te laten. Dit zorgt logischerwijs voor een snellere installatie.

Behalve de plaatsingssnelheid bieden ook de veiligheid en uitwisselbaarheid van het product een directe meerwaarde. “Er zijn meerdere toepassingsgebieden mogelijk,” legt Ballet uit, “Zo zijn de beugels die het product aan de muren bevestigen bijvoorbeeld inzetbaar bij verschillende ophangingssystemen.” ❚

'I-VORMIGE CONSTRUCTIE GEEFT KABELGOTENSYSTEEM EEN GROTERE DRAAGKRACHT' TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever Verlichting Kabelgoten

Macintosh Retail Group Veko Lightsystems bvba Trayco nv De beugels die het kabelgotensysteem aan de muren bevestigen zijn inzetbaar bij verschillende ophangingssystemen.

R

C A B L E

S U P P O R T

S Y S T E M S

Bedrijvenpark Coupure 5A . 9700 Oudenaarde Tel : +32 (0)55 Coupure 23 295A90B-9700 . www.trayco.be Bedrijvenpark Oudenaarde •

telefoon +32 (0)55 23.29.90 • fax +32 (0)55 23.29.99 • info@trayco.be

www.trayco.be INSTALLATIE & BOUW | 19

LOUVAIN-LA-NEUVE | Zero energy-complex

Tekst: Jannes Zwaenepoel

ZERO ENERGY-COMPLEX UITGERUST MET GEOTHERMISCH SYSTEEM Het nieuwe, met glas beklede hoofdkwartier in Louvain-la-Neuve krijgt een uitgebreide energieproductie-eenheid. Het gebouw maakt gebruik van geothermische energie. Het gesloten systeem zorgt tegelijkertijd voor verwarming en koeling van het 10.800 m² grote gebouw.

Na een uitgebreide conceptstudie van bouwfysisch ingenieursbureau Daidalos Peutz werd het concept door geothermie-expert IFTech gerealiseerd. Na de afsluiting van het akkoord in juli 2013 werden de werken onmiddellijk opgestart.

Een kleine vier maanden later was de geothermische installatie een feit. Het complex is met zijn twee bouwlagen en vier vleugels die kantoren, vergaderzalen, een restaurant en een eigen keuken bevatten één van de grootste zero energygebouwen in België.

Door het gebruik van verschillende samenwerkende onderdelen zorgt de installatie voor een efficiënte all-in-oneoplossing. De technische installaties van de droge koeler en de warmtepomp werken in tandem om passieve en actieve verwarming en koeling te leveren.

PASSIEF & ACTIEF ’s Nachts wordt er maximaal gebruik gemaakt van de passieve koeling, geleverd door de droge koeler. Overdag levert het bijhorende BEO-veld de

benodigde koeling. Voor de piekkoeling in de zomer staat de warmtepomp in. Hierbij wordtj de condensorwarmte afgevoerd via de droge koeler.

Het gebouw is uitgerust met een betonkernactiveringssysteem, wat resulteert in een grote opslag van warmte en koeling in de betonnen structuur van het gebouw.

Deze thermische energie wordt langzaam terug afgegeven, waardoor de energiekosten laag blijven. “Eigenlijk hebben we een standaardont-

IFTech installeerde de energieproductie-eenheid, waardoor het gebouw energieneutraal is.

20 | INSTALLATIE & BOUW

LOUVAIN-LA-NEUVE | Zero energy-complex

werp toegepast,” legt Raf Schildermans, senior project leader bij IFTech, uit. “Door de uitbreidingen die we voorzien hebben, is het toch een heel geavanceerd systeem.”

CENTRALE CONTROLE Een centraal sturingssysteem communiceert rechtstreeks met het gebouwbeheersysteem. Dit informatiesysteem verzamelt alle gegevens van de kantoren en bijhorende technische installaties zoals de luchtgroepen en de warmtepomp. Het beheer van het centrale sturingssysteem gebeurt automatisch en onafhankelijk van het gebouwbeheersysteem. Het kan ook permanent opgevolgd worden, door IFTech zelf, maar ook door de klant. “Het project was mooi afgebakend,” vertelt Schilder-

‘VERSCHILLENDE TECHNIEKEN ZORGEN SAMEN VOOR EFFICIËNTE ALL-IN-ONEOPLOSSING’ mans, “De grootste moeilijkheid was de snelle realisatie. Maar door onze goede voorbereiding – we zijn er al enkele jaren mee bezig – verliep alles vlot.”

Het hoofdkantoor werd ontworpen door de Brusselse kantoren van Samyn & Partners, Architects & Engineers en Bureau d’Engineering et d’Architecture Industrielle. De kostprijs van de energie-installatie bedroeg 350.000 Euro. ❚

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever Architectenbureau Studiebureau Hoofdaannemer Energieproductie-eenheid

AGC Glass Europe(Louvain-la-Neuve) Samyn & Partners (Brussel) Flow Transfer International (Brussel) Group Van Roey (Rijkevorsel) IFTech (Beringen)

AGC Glass Europe bouwde het nieuwe hoofdkantoor in Louvain-la-Neuve, waar het een oppervlakte van 11.000 m² beslaat.

IFTech nv onderzoekt de haalbaarheid, ontwerpt en onderhoudt geothermische energiecentrales.

Daarenboven begeleidt IFTech de bijhorende subsidie- en vergunningsdossiers.

Koolmijnlaan 185 B-3582 Beringen, België E-mail: info@iftech.be

T: +32-(0)11 450 750 F: +32-(0)11 450 759 Website: www.iftech.be

INSTALLATIE & BOUW | 21

De pen

Foto: Wouter Rawoens 22 | INSTALLATIE & BOUW

De pen

Freya Van den Bossche, SP.A-politica

Net zoals in de vorige edities van Installatie & Bouw laten we in onze rubriek ‘De Pen’ iemand aan het woord die begaan is met duurzame en innovatieve installaties en technieken. In dit nummer is de auteur in kwestie niemand minder dan sp.a-politica Freya Van den Bossche. Zij maakt voor ons de balans op van haar aflopende termijn als Vlaams minister van Energie.

OP VIJF JAAR KAN VEEL Vijf jaar is kort om grote maatschappelijke veranderingen teweeg te brengen, zegt men weleens. En dat is natuurlijk ook zo. Maar als ik kijk wat er tussen 2009 en vandaag veranderd is op het vlak van nieuwbouw, dan ben ik toch blij met de omwenteling die zich in onze Vlaamse bouwsector heeft voorgedaan op vlak van energiezuinig bouwen. In 2009 was de norm voor nieuwbouw E100. Vandaag is dat E60 en is er een pad vastgelegd richting E30 in 2021. Dat zijn de normen.

Veel Vlaamse bouwers doen het nog veel beter en bouwen een stuk zuiniger dan die normen. De Vlaamse overheid ondersteunt hen hierbij, via een premie en een korting op de onroerende voorheffing.

Achter deze voor velen misschien abstracte cijfers gaan heel wat veranderingen schuil. Architecten en ontwerpers moeten bij het ontwerp van een gebouw rekening houden met de energieprestatie, de dikte van het gebruikte isolatiemateriaal nam toe, aannemers en uitvoerders moeten meer aandacht besteden aan de kwaliteitsvolle uitvoering van hun werken, aan het vermijden van koudebruggen en het luchtdicht uitvoeren van de bouwschil, nieuwe materialen en technologieën werden ontwikkeld of zaken die eerder uitzonderlijk waren in Vlaanderen werden gemeengoed, de correcte dimensionering van verwarmings- en ventilatie-installaties werd belangrijker, enzovoort.

Bij mijn bezoek aan Batibouw in februari kon ik vaststellen dat energiezuinig bouwen of BEN-bouwen (bijna-energieneutraal) hét thema

van de bouwbeurs geworden is. Dat vertaalt zich in talrijke stands van fabrikanten, importeurs of installateurs van hoogrendementsbeglazing, zonneboilers, pv-panelen, warmtepompen, innovatieve isolatie, enzovoorts. Maar ook in de aanwezigheid van stands van de overheid waar kandidaat-bouwers alle informatie in verband met energiezuinig bouwen, de regelgeving, premies en fiscale voordelen kunnen vinden.

Of deze van banken die bereid zijn om in afspraak met de Vlaamse overheid een voordeel toe te kennen aan bouwers die een BEN-woning willen bouwen – tot nu toe hebben Belfius, Triodos en ING zich hiertoe al geëngageerd. Meest van al viel me echter op dat kandidaat-bouwers in groten getale overtuigd zijn van het belang van een energiezuinige woning. De Vlaming heeft dan misschien een baksteen in de maag, hij is er meer en meer van overtuigd dat deze baksteen voorzien moet zijn van een goede laag isolatie zodat de toekomst geen hoge energiekosten kan brengen en de woning die men droomt ook waardevast zal zijn.

Het is mijn overtuiging dat dit toegenomen bewustzijn (energiezuinig bouwen is slim bouwen) er zowel bij ontwerpers en uitvoerders als bij bouwers voor zal zorgen dat we de gigantische ommezwaai die we de voorbije vijf jaren op het vlak van energiezuinig bouwen ingezet hebben tot een goed einde zullen brengen. En dat we in 2021 in Vlaanderen bijna-energieneutraal zullen bouwen. Op vijf jaar kan immers veel gebeuren… ❚

INSTALLATIE & BOUW | 23

KORTRIJK | Sociale woonwijk Venning

'PIONIERSPROJECT LEIDT TOT EERSTE CO2-NEUTRALE WIJK VAN BELGIË'

Tekst: Jannes Zwaenepoel | Foto's: BURO II & ARCHI+I

BURO II & ARCHI+I ontwikkelde voor de Venning een wijkconcept dat ecologie, functionaliteit en leefkwaliteit optimaal verenigt.

SOCIALE WOONWIJK VENNING IN KORTRIJK Jarenlang stond de Kortrijkse Venningwijk bekend als het getto van de stad.

Tientallen oude woningen stonden verloederd te wachten op vernieuwing. Die kwam er. BURO II & ARCHI+I transformeerde buurt tot de eerste CO2-neutrale wijk van België.

De kleine arbeiderswoningen van de Venningwijk voldeden niet langer aan de hedendaagse bouwnormen. Een structurele oplossing drong zich op. Via een aantal doordachte ingrepen die het leven van de bewoners een heel stuk aangenamer maken, kwam BURO II & ARCHI+I tot een wijkconcept dat ecologie, functionaliteit en leefkwaliteit optimaal verenigt.

PILOOTPROJECT De Venningwijk ligt in een industrieel reconversiegebied aan het kanaal Bossuit-Kortrijk. Een deel van de woningen wordt gerenoveerd, terwijl nieuwbouw de rest vervangt. De Venning is nog steeds een sociale woonwijk, maar richt zich met een nieuw, hoogwaardig concept op de toekomst. Architect Herman Jult

24 | INSTALLATIE & BOUW

van BURO II & ARCHI+I: “Hoge kwaliteit brengt minder exploitatiekosten en gelukkigere bewoners met zich mee. We wilden dan ook een grondige reconversie, niet zomaar een oppervlakkige renovatie.”

De drie fases die het project over een periode van vijf jaar moeten omtoveren tot een modelwijk moeten tegen 2015 afgerond zijn. De 196 woningen zullen ongeveer 30 miljoen euro kosten. Europa draagt 3 miljoen euro bij. Het project is dan ook uitgeroepen tot Europees pilootproject.

CO2-NEUTRAAL

Het opzet van de wijk is – naast het goedkoop wonen – het CO2-neutraal maken van de woningen.

De architecten bereiken dit via de integratie van

De Venning is nog steeds een sociale woonwijk, maar richt zich met een nieuw, hoogwaardig concept op de toekomst.

KORTRIJK | Sociale woonwijk Venning

een aantal energiezuinige technieken. Zo maken alle woningen op de site gebruik van hetzelfde warmtenetwerk. Biomassa drijft dit systeem aan en levert warm water (50 °C). Zonnepanelen voorzien de wijk van stroom.

De dubbele installatie van C+- en D-ventilatiesystemen in de woningen biedt onderzoekers aan de universiteit van Gent de kans om te analyseren wat het meest geschikte systeem is voor sociale woningen. Dit onderzoek loopt tot 2016.

ELEKTRICITEIT Indulek Projects voerde de elektriciteitswerken uit. Door de installatie van Niko-schakelaars, verdeelkasten van Schneider en verlichting van Deltalights beschikken de bewoners over de laatste nieuwe elektrische technologie.

Een monitorsysteem met een kilowattuurteller levert data die rechtstreeks naar de eigenaars en de Gentse onderzoekers gestuurd wordt. â?š

De bewoners beschikken over de laatste nieuwe elektrische technologie. Een monitorsysteem met een kilowattuurteller levert data die rechtstreeks naar de eigenaars en onderzoekers van de UGent gestuurd wordt.

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever Goedkope Woning Kortrijk (Kortrijk) Studiebureau Buro II & Archi+i (Brussel) Elektriciteitswerken Indulek Projects (Zottegem)

Campagnestraat 16, 9620 Zottegem T +32 472 014 222 of +32 472 014 220 F +32 9 361 12 55

www.indulek.be info@indulek.be

INSTALLATIE & BOUW | 25

VERWARMING SANITAIR AIRCONDITIONING LUCHTBEHANDELING ZONNEPANELEN WARMTEPOMPEN

Centrale Verwarming Sanitair • Airconditioning

PEETERS & ZONEN

N.V.

Industrieterrein Kanaal Noord 1423 3960 BREE 089/46.13.24 Fax 089/47.35.26 E-mail: info@peeterscv.be

Als toonaangevend installatiebedrijf zijn wij de ideale partner voor uw nieuwbouw- en renovatieprojecten.

Wij beschikken over ruime ervaring zowel in industrie- als woningbouw en openbare werken.

Wij zetten hoog in op het gebruik van kwaliteitsvolle materialen en energiezuinige technieken.

Opgericht in 1945, mogen wij terugkijken op een uiterst succesvol verleden met continue groei binnen alle marktsegmenten. Uiteraard is onze blik steeds gericht op de toekomst waarbij continue de focus ligt op de behoeftes van onze cliënten.

Industrieterrein Kanaal Noord 1423 | 3960 Bree | telefoon 089/461324 | info@peeterscv.be

WWW.PEETERSCV.BE

14870219_Peeters & Zonen.indd 1

23-04-14 12:28

www.gielen.be

ONZE MISSIE...

Schoolstraat 65 B-3920 Lommel tel. 011 54 41 28 fax 011 54 65 39 e-mail info@gielen.be

Kwaliteit

Respect

Een belangrijke drijfveer voor Gielen nv is het zich

Gielen nv neemt haar opdrachtgevers, leveranciers

positief onderscheiden door kwaliteitsvolle installaties af te

en medewerkers serieus en heeft respect en begrip

leveren. Professioneel, creatief, flexibel en de drang naar in-

voor de mening van anderen. Uit waardering en

novatie maken dit onderscheidzichtbaar. Het continu streven

belangstelling voor relaties en de leefomgeving groeit

naar “de beste” te zijn is de basis van ons handelen.

het wederzijds respect en aanzien.

Betrouwbaarheid

Sfeer en cultuur

Betrouwbaarheid is het uitgangspunt bij alles wat onderno-

In

men wordt. Succesvol samenwerken slaagt alleen door het

worden de beste prestaties geleverd, bij Gielen nv is

nakomen van de afspraken. Met integriteit en openheid

dat niet anders en staat een goede werksfeer en grote

bouwen wij aan een vertrouwensband met onze opdracht-

betrokkenheid dan ook hoog aangeschreven. Wij

gevers, leveranciers en medewerkers, waardoor een suc-

opteren daarom voor een optimale balans tussen werk

cesvolle relatie voor de toekomst ontstaat.

en privé-leven.

een

prettige

en

aangename

werkomgeving

KASTERLEE | Brandweerkazerne

Tekst: Roxane Heeren

AUTOMATISATIE MAAKT KASTERLEESE BRANDWEER EFFICIËNTER De brandweerkazerne van Kasterlee vormt sinds kort een nieuw landmark langs de ring rond de Kempische gemeente. Een brandweerkazerne is echter niet zomaar een gebouw. Allerlei vernuftige technieken zorgen ervoor dat het korps zijn interventies zo efficiënt mogelijk kan uitvoeren en dat de bedrijfszekerheid gewaarborgd is. Het Lommelse bedrijf Gielen zorgde hiervoor en nam daarnaast ook de hele elektrische installatie voor haar rekening.

ENERGIEZUINIGE VERLICHTING Het hele gebouw is uitgerust met energiezuinige technieken. In de context van de elektrische installatie hebben we het dan vooral over de verlichting. De grote ruimtes kregen dan ook T5-lampen, de gan-

gen en kleinere lokalen ledverlichting. Tijl Schroeyers, projectleider elektriciteit bij Gielen, legt uit: “Ledlampen hebben een langere levensduur dan klassieke downlights en geven ook voldoende licht om de ruimtes te verlichten. Vroeger was de kost-

SCAN WITH

prijs en de lichtopbrengst van ledverlichting niet altijd concurrentieel ten opzichte van klassieke verlichting, maar we merken dat hier verandering in komt.”

Voor extra efficiëntie wordt de verlichtingssterkte in de kantoren bepaald door daglichtsensoren. ›

‘VEILIGHEID IS DE HOOFDTAAK VAN DE BRANDWEER. DAAROM ZORGEN ELEKTRISCHE EN DOMOTICASYSTEMEN ERVOOR DAT DE DIENST GEGARANDEERD IS EN ZO EFFICIËNT MOGELIJK VERLOOPT.’

INSTALLATIE & BOUW | 27

KASTERLEE | Brandweerkazerne

Het gebouw omvat naast kantoren ook enkele grote ruimtes, zoals de voertuigenhal en de schrijnwerkerij. Elk soort ruimte kreeg ook een aangepast type verlichting.

Veilig en efficiënt De brandweer is er voor onze veiligheid en dus vraagt een elektrische installatie voor een brandweerkazerne ook een aantal veiligheidsmaatregelen. Allereerst is het uiteraard van belang dat de brandweer altijd kan blijven werken. Daarom is de kazerne uitgerust met een noodstroomaggregaat, dat bij een elektriciteitspanne de stroom gaat leveren, zodat de dienst niet onderbroken wordt.

'Geautomatiseerd domoticasysteem zorgt ervoor dat de brandweerlui kostbare tijd winnen bij interventies' Daarnaast zorgt een domoticasysteem voor de centrale aansturing van bv. verlichting. Wanneer de brandweer een noodoproep binnenkrijgt op de centrale, wordt hierdoor een aantal systemen automatisch geactiveerd. Welke dat precies zijn, hangt af van het type interventie. Bij een dringende interventie voor een brand bijvoorbeeld, gaan de lichten in de nodige ruimtes aan, worden de deuren geopend in de route van de brandweerlui naar hun vrachtwagens en gaan de poorten van de voertuigenhal open. Door die automatisatie winnen de brandweerlui kostbare tijd en kunnen ze sneller bij de brand zijn.

“Wij hebben van de verschillende partijen complimenten ontvangen over de uitvoering, en een tevreden klant is voor ons het belangrijkste. Bovendien zijn we zelf heel tevreden over het verloop van de werf, kortom het was een schitterend project,” besluit Schroeyers. ❚ SCAN WITH

28 | INSTALLATIE & BOUW

De verschillende diensten in het gebouw hebben elk hun eigen elektriciteitskast en eigen meters.

TECHNISCHE FICHE opdrachtgever HVAC, perslucht Elektriciteit, domotica & brandveiligheid CV & sanitair

gemeentebestuur Kasterlee Peeters & zonen, Bree Gielen nv Peeters & Zonen

KASTERLEE | Brandweerkazerne

Tekst: Roxane Heeren

BRANDWEER KASTERLEE VERWARMT MET HOUTHAKSELVERBRANDINGSINSTALLATIE

SCAN WITH

Het gloednieuwe gebouw aan de ring rond Kasterlee is meer dan enkel een brandweerkazerne. Ook het Rode Kruis en de gemeentelijke technische en groendienst vonden er hun nieuwe stek. Voor zo'n groot gebouw zou je ook een behoorlijk hoog energieverbruik voor verwarming verwachten, maar daar hebben de ontwerpers iets op gevonden: een deel van de warmte wordt gegenereerd door gerecupereerd houthaksel van de groendienst.

DUBBELE INSTALLATIES Het gebouw is verdeeld in twee grote delen – één voor de brandweerkazerne en één voor de gemeentediensten en het Rode Kruis – met elk hun eigen installaties voor verwarming, ventilatie, perslucht en sanitair warm water. HVAC-specialist Peeters & zonen uit Bree nam al deze installaties voor zijn rekening. “In elk van de twee delen zitten bovendien zowel kantoren als grote hallen,” vertelt Bert Franssen, projectopvolger bij Peeters.

“Die krijgen dus telkens nog eens verschillende voorzieningen voor ventilatie en verwarming. Alles samen is dit voor ons dus een behoorlijk omvangrijk project geworden.”

het verwarmingssysteem over op de gasketels of springen deze bij.

Om het energieverbruik per dienst bij te houden, is het hele systeem uitgerust met calorimeters. “Zo betaalt elk zijn eigen energierekening en blijven de relaties optimaal,” lacht Franssen. “Ook tijdens de werken verliep de samenwerking tussen de verschillende partijen uitstekend. Wij kunnen terugkijken op een heel geslaagd project.” ❚

Alleen al voor de verwarming is er zo'n zeventien kilometer leidingen verwerkt in het nieuwe brandweergebouw.

RECUPERATIE VOOR VERWARMING Het verwarmingssysteem dat Peeters & zonen hier plaatste, moet wel de meest uitgebreide installatie in het gebouw zijn. Om een idee te geven: er zit zo'n zeventien kilometer aan leidingen in het gebouw, alleen al voor verwarming. Maar het meest bijzondere is wel de houthakselverbrandingsinstallatie waarmee het hele systeem gevoed wordt.

Er zijn twee stookplaatsen in het gebouw, elk uitgerust met een gasketel. Naast één daarvan ligt bovendien een opslagplaats voor gehakseld hout, dat 'afval' is van de groendienst. Een schoepenrad schept het hout op en voedt een verbrandingsinstallatie met een vermogen van 180 kW. De zo geproduceerde warmte wordt gebufferd in een vat van tweeduizend liter, waaruit beide stookplaatsen de nodige warmte kunnen betrekken.

Wanneer het hout op is of ontoereikend, schakelt

Een deel van de op te wekken warmte van de nieuwe brandweerkazerne van Kasterlee wordt gegenereerd door gerecupereerd houthaksel van de groendienst.

INSTALLATIE & BOUW | 29

INTERVIEW | VOORZITTER ATTB

Tekst: Tim Janssens

PATRICK O, VOORZITTER ATTB

“IN ZEVEN OP DE TIEN GEBOUWEN IS DE VERWARMINGSINSTALLATIE NIET PERFORMANT” Onlangs publiceerde ATTB, de Associatie voor Thermische Technieken van België, een rapport omtrent de verkoopcijfers van verschillende verwarmingssystemen in 2013. Hieruit bleek dat de verkoop van sommige systemen fors gedaald is en dat de overstap naar energie-efficiënte verwarming bijgevolg nog steeds te traag verloopt. Wij vroegen ATTB-voorzitter Patrick O om tekst en uitleg: “De markt activeren op basis van een gefundeerde langetermijnvisie: dat is de voornaamste uitdaging voor de overheid.” warmingsinstallaties. In 2002 werd de fiscale wetgeving gelanceerd, die net geen tien jaar van toepassing is geweest. Ze vormde een enorme stimulans voor de investering in nieuwe, energie-efficiënte verwarmingssystemen. Zo was er heel wat aandacht voor gascondensatieketels, die lang voor veertig procent fiscaal aftrekbaar waren. Dit kwam de opmars van performante installaties uiteraard ten goede.

Eind 2011, bij de regeringsvorming, is de fiscale aftrekbaarheid echter geschrapt, met een forse daling van de verkoop tot gevolg. Na 2012 was ook 2013 daarom niet bepaald een boerenjaar. Hoewel zonneboilers in Vlaanderen bijvoorbeeld een groot succes zijn, is de verkoop in Wallonië een ware catastrofe, wat al bij al resulteert in een negatieve tendens (maar liefst -8 %). De oorzaken zijn divers: het wegvallen van een deel financiële steun en de economische crisis maken dat geplande investeringen uitgesteld worden.

Ook het feit dat energie een tikkeltje goedkoper is geworden nu de energieleveranciers hun tarieven voor elektriciteit en gas hebben gedrukt, speelt mee.

Patrick O: “Door beter te isoleren, wordt het regime waarin de bestaande ketels werken slechter. Als je een significant minverbruik wil realiseren, moet je dus ook je verwarmingsinstallatie vernieuwen.”

HOOP OP BETERSCHAP Het rapport van ATTB bracht een aantal verrassende zaken aan het licht.

Hoewel er nooit zo veel aandacht was voor energie-efficiënt verwarmen, blijft een gevoelige stijging van de verkoop van nieuwe, performante installaties uit.

Toch een merkwaardige paradox?

Patrick O: Op zich natuurlijk wel, maar er is een verklaring. In het begin van deze eenentwintigste eeuw zijn we als maatschappij eindelijk beginnen nadenken over ons verbruik, de isolatiegraad van onze huizen en onze ver-

30 | INSTALLATIE & BOUW

Niet enkel de verkoopcijfers van de zonneboilers, maar ook die van condensatieketels liepen terug, wat toch niet echt hoopgevend is. Wat verwacht u van 2014?

Patrick O: Voor 2014 zie ik het positief in. In oktober 2015 wordt de Ecodesign-richtlijn van kracht. Dit zal tot gevolg hebben dat niet-condenserende ketels niet langer zullen voldoen aan de normen, waardoor ze geleidelijk aan zullen verdwijnen. Mensen die vandaag een lagetemperatuurketel kopen, zitten volgend jaar met een product dat per definitie verouderd is en niet meer verkocht zal worden. De Ecodesign-norm is dus een sterk signaal naar particulieren en projectontwikkelaars: investeer nu in een performante verwarmingsinstallatie die je op lange termijn heel wat winst oplevert.

Voorts is het na te streven E-peil voor nieuwbouw dit jaar alweer verstrengd (van E70 naar E60). Bovendien is het verplicht om een inspanning te doen inzake hernieuwbare energie, tenzij men voor een maximaal E-peil van 54 opteert. Het plaatsen van een zonneboiler of een warmtepomp is een van de mogelijkheden om aan deze verplichting te voldoen. Ik durf te stellen dat dit alles een positieve impact zal hebben, zeker op de relatief kleine markt van de warmtepompen en warmtepompboilers. Ook wat de ketelmarkt betreft, ben ik hoopvol: de negatieve groei zal dit jaar allicht verleden tijd zijn.

INTERVIEW | VOORZITTER ATTB

In België bestond er lange tijd een enorme vraag naar een uniform EPB-model. “Dankzij de nieuwe EPB-berekeningsmethode kan er eindelijk een gemeenschappelijk 'Belgisch' interpretatiekader ontstaan,” aldus Patrick O. (Foto: Viessmann)

"SOMS KOM IK NOG IN STOOKPLAATSEN WAAR DE KETEL EVEN OUD IS ALS IK." STIMULEREN BIJ VERKOOP Wat kan de overheid doen om de verkoop van zuinigere verwarmingssystemen te bevorderen? Zijn premies een goed idee?

Patrick O: Ik ben geen voorstander van groenestroompremies of belastingaftrek. Als je mensen wil stimuleren om te investeren in een energie-efficiënte installatie, dan moet je hen steunen wanneer ze de aankoop doen. Een aankooppremie of een BTW-tarief van 6 procent: schitterend! Maar tot wat dienen groenestroomcertificaten of belastingvoordelen, die je krijgt nadat de investering al gebeurd is? Men heeft al het voordeel van een minverbruik, dus ik zie niet in waarom zulke a posteriori-steunmaatregelen nog nodig zijn.

Anderzijds houden mensen zich door de groenestroomcertificaten wel veel bewuster bezig met hun installatie en hun verbruik, wat maakt dat ze eventuele disfuncties veel sneller kunnen opsporen.

Maar het concept van de premies na aankoop vindt u op zich overbodig?

Patrick O: Ja, toch wel. En wat je ook hebt met al die premies: ze zijn niet allemaal even complementair en verstoren in het slechtste geval zelfs het evenwicht. Denk maar aan de omstreden premies voor de installatie van zonnepanelen, maar ook aan de combipremie die de plaatsing van dubbel glas en isolatie promoot. Op zich is het bestaan van de combipremie een goede zaak, maar als we de problematiek eens bekijken vanuit het standpunt van de verwarmingssector, stellen we vast dat momenteel zeventig procent van de verwarmingsketels in Vlaanderen van het niet-condenserende type is. Zeven op de tien gebouwen heeft met andere woorden een installatie die wel functioneert, maar niet performant is. In Europa is de verhouding zowaar nog slechter (90-10). Toch krijgt deze kant van het verhaal veel minder aandacht.

Een bedenking die hierbij aansluit, is de volgende: als je beter isoleert, moet je minder verwarmen omdat de warmteverliezen kleiner zijn. Dit maakt dat de bestaande installaties aan een kleiner vermogen moeten functioneren (lagere deellast) en dat ze daarom meer zullen verbruiken en minder efficiënt zullen zijn. Een auto die vaak start en stopt, zal ook veel meer verbruiken dan een auto die voortdurend in tweede versnelling kan blijven rijden. Kortom: door beter te isoleren, wordt het regime waarin de bestaande ketels werken slechter. ›

INSTALLATIE & BOUW | 31

INTERVIEW | VOORZITTER ATTB

"PREMIES MOETEN ER NIET ALLEEN ZIJN OM DE AANKOOPPRIJS TE DRUKKEN, MAAR OOK OM EEN SIGNAAL TE GEVEN: DIT IS EEN GOEDE INVESTERING!" oud? Onbekend is echter onbemind: verwarmingsinstallaties zijn per definitie minder zichtbaar en lijken dus een evidentie. Daarom gebruiken nog heel wat mensen een oldtimer voor de verwarming van hun woning of gebouw, terwijl je er – zeker in tijden van snelle technologische ontwikkeling – toch moet van uitgaan dat een bepaalde technologie na vijfentwintig jaar finaal achterhaald is. Om zulke wantoestanden in de toekomst te kunnen vermijden, zou het installatieverhaal ook een plaats moeten krijgen in het duurzaamheidsdiscours. Gelukkig krijgen nieuwe technieken de laatste jaren geleidelijk aan meer aandacht. Op Batibouw werden onlangs bijvoorbeeld brandstofcellen en micro-WKK's geïntroduceerd, innovatieve technologieën die in de toekomst ongetwijfeld een grote rol zullen spelen.

Patrick O: “Ik ben geen voorstander van groenestroompremies of belastingaftrek. Als je mensen wil stimuleren om te investeren in een energie-efficiënte installatie, dan moet je hen steunen wanneer ze de aankoop doen.” (Foto: Viessmann)

Dertig procent beter isoleren, staat niet gelijk aan dertig procent energie besparen, zeker niet als je over een verouderde ketel beschikt. Als je een significant minverbruik wil realiseren, moet je dus ook je verwarmingsinstallatie vernieuwen. Nieuwe ketels hebben immers wél een hoger rendement op lager vermogen. Helaas denken veel mensen – mede door het bestaan van die premies – dat alles opgelost is door beter te isoleren en wordt het technische aspect nog al te vaak over het hoofd gezien.

We spraken eerder al over 'de overheid', maar in feite zijn er in België drie overheden die op het vlak van energiebeleid eigen knopen doorhakken: Vlaanderen, Brussel en Wallonië. Het lijkt me voor ATTB dan ook niet evident om daar een gemene deler in te vinden...

Patrick O: Neen, al moet je een onderscheid maken tussen de accenten die de gewesten leggen en de methodiek waarmee ze dit doen. Dat ze andere accenten leggen (in Wallonië geldt bijvoorbeeld de E70-norm, in Vlaanderen is dit al E60), is voor ons geen probleem. In dat opzicht is er niet per se een gemene deler nodig. Maar op praktisch vlak is die nood er volgens ons wel. Zo bestond er in de sector bijvoorbeeld lange tijd een enorme vraag naar een uniform EPB-model, zodat er een gemeenschappelijk 'Belgisch' interpretatiekader kon ontstaan. Vroeger kon je je afvragen of E60 in Wallonië wel hetzelfde betekende als in Vlaanderen. Sinds 1 januari zijn zulke misverstanden definitief verleden tijd: we hebben eindelijk een uniforme EPB-berekeningsmethode.

Momenteel zijn we ook het rookgasattest aan het uniformiseren, zodat er voortaan slechts één invulformulier moet worden gebruikt. Zo hopen we het leven van installateurs die de taalgrens moeten overschrijden toch een stuk makkelijker te kunnen maken. ❚

ONBEKEND IS ONBEMIND Er is met andere woorden niet enkel nood aan ondersteuning, maar ook aan bewustmaking...

Patrick O: Absoluut. Premies moeten er niet alleen zijn om de aankoopprijs te drukken, maar ook om een signaal te geven: dit is een goede investering! Er is in dat opzicht zeker ook standvastigheid nodig, bijvoorbeeld via een systeem van afschrijving op tien jaar. Ga je voor een kortere periode (bijvoorbeeld drie jaar in het geval van zonnepanelen), dan riskeer je een hype te creëren die na het wegvallen van de steunmaatregelen even snel verdwijnt als ze gekomen is. De markt activeren op basis van een gefundeerde langetermijnvisie: dat is de voornaamste uitdaging voor de overheid. Er zijn namelijk heel wat opportuniteiten om de verkoop van performante installaties te stimuleren.

Als je bijvoorbeeld bewustmakingscampagnes op touw zet rond het gunstige effect van condensatieketels op het EPC, dan zet je verhuurders, eigenaars en verkopers van vastgoed aan het denken. Door het EPC-peil te verlagen via de plaatsing van een gascondensatieketel kunnen ze de waarde van hun eigendom flink opdrijven. Het komt er dus op aan om de juiste trigger te vinden voor een specifiek doelpubliek en daar actief op in te spelen.

Vroeger lieten mensen om de dertig jaar een ketel vervangen, nu is dat al teruggelopen tot drieëntwintig jaar. Er is dus al sprake van een zekere activering, al kom ik soms nog in stookplaatsen waar de ketel even oud is als ik.

Een onbegrijpelijk gegeven: je rijdt toch ook niet met een auto van 56 jaar

32 | INSTALLATIE & BOUW

Ondanks de extra daling van de verkoopcijfers van verwarmingsketels in 2013 ziet ATTBvoorzitter Patrick O de toekomst hoopvol tegemoet: “Dit jaar zal de negatieve groei allicht verleden tijd zijn.” (Foto: Viessmann)

TIELT | Sint-Andriesziekenhuis

Tekst: Tim Janssens

NIEUWE NET- EN NOODSTROOM-INSTALLATIE

VOOR SINT-ANDRIESZIEKENHUIS IN TIELT Het Sint-Andriesziekenhuis in Tielt ondergaat sinds 2009 een heuse metamorfose. Ook de technische installatie is intussen grondig vernieuwd. Aangezien het accuraat functioneren van hoogtechnologische ziekenhuistoestellen letterlijk van levensbelang kan zijn, werd het ziekenhuis uitgerust met een complete net- en noodstroominstallatie die de kwaliteit van de toegeleverde netspanning automatisch optimaliseert.

NOODSTROOMGROEP EN UPS Het was de firma Bergerat Monnoyeur, divisie Eneria, die de nieuwe net- en noodstroomvoorzieningen van het Sint-Andriesziekenhuis installeerde. “Het noodstroomnet diende ‘no-break’ vol vermogen te kunnen leveren,” vertelt Pierre Hoge, Engineering Manager bij Eneria. “Om dit te verwezenlijken hebben we een CAT 1100

KVA 3508B-noodstroomgroep en een Caterpillar Dynamisch UPS-systeem (gebaseerd op kinetische vliegwieltechnologie) geïnstalleerd. De CAT UPS omvat vier vliegwielen van 250kVA die samen een capaciteit van 1000KVA leveren.

Wanneer het elektriciteitsnet uitvalt, levert hij gedurende minimaal vijftien seconden (op vol vermogen) energie om de opstartperiode van

de CATERPILLAR-elektrogeengroep te overbruggen. In deze vijftien seconden wordt er eerst twee seconden gewacht (om de groep niet nodeloos op te starten in geval van microcoupure), wordt de groep gestart en gestabiliseerd, synchroniseert de UPS met de groep en wordt de belasting van de UPS rustig overgedragen op de noodstroomgroep.” ›

INSTALLATIE & BOUW | 33

W E P OW E R YOU R P ROJ EC T

Stroomgeneratoren 13-4000 kVA UPS Systemen 125-7000 kVA Warmte-Kracht-Koppeling 400-4000 kWe

Turn-Key Oplossingen ∙ Engineering ∙ Project Management ∙ 24/7 Service ∙ Training ∙ Installatie ∙ Financiering ∙ Wisselstukken ∙ Revisies BERGERAT MONNOYEUR NV Division ENERIA Tel: +32 689 22 95 E-mail: contact@eneria.be

Uw partner voor de professionele uitwerking en uitvoering van uw bouwprojecten!

centrale verwarming

condensatieketels / (gas)warmtepompen / bodemenergie / WKK / biogas

ventilatie

systeem D / systeem C+ / industrie / parking

airconditioning

koel- en ijswatersystemen / DX-systemen

sanitaire installaties brandbestrijding

Ervaring in een grote diversiteit aan projecten: appartementsbouw Utiliteitsbouw RVT’s / ziekenhuizen / kantoren / winkelcentra / hotels opslagplaatsen / industrie

Oude Liersebaan 195 | 2800 Mechelen, België Tel: 015 20 93 44 | Fax: 015 20 39 25 | e-mail: info@sanitechniek.be | website: www.sanitechniek.be

13870257_sanitechniek.indd 1

01-07-13 13:42

TIELT | Sint-Andriesziekenhuis

‘NOODSTROOMGROEP EN DYNAMISCH UPS-SYSTEEM ZORGEN VOOR STABIELERE ELEKTRISCHE VOEDING’ AUTOMATISCHE CORRECTIE Hoewel de installatie op zich behoorlijk krachtig is, is ze vrij compact en neemt ze een slechts een beperkte hoeveelheid ruimte in beslag (5,5 m²). “Dit is te danken aan het unieke concept van de gebruikte vliegwielen. De vliegwielbehuizing bevat slechts één draaiend onderdeel: een 275 kilogram zware rotor die 3,4 MJ energie opslaat en onder meer dienst doet als alternator (om vermogen te kunnen leveren bij netonderbreking),” legt Pierre Hoge uit.

Dankzij een gesofisticeerde noodstroomgroep en een dynamisch UPS-systeem kan het Sint-Andriesziekenhuis in Tielt steeds normaal blijven functioneren.

Een ander voordeel van het systeem is dat het de kwaliteit van de toegeleverde netspanning continu verbetert. “Micro-onderbrekingen, uitvlakken van spanningsvaria-

ties en harmonische vervormingen worden automatisch gecorrigeerd. Ook het reactief vermogen, veroorzaakt door de aangesloten toepassingen, wordt upstream gecorrigeerd.

Deze actieve filtering zorgt voor een stabielere en meer betrouwbare voeding voor de ziekenhuistoestellen." ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer VZW Sint Andriesziekenhuis Tielt Architect LLOX Architecten Elektriciteit Electro Entreprise UPS & Noodstroom Eneri

Sinds 2009 ondergaat het Sint-Andriesziekenhuis in Tielt een grondige metamorfose.

INSTALLATIE & BOUW | 35

PANELGESPREK

Tekst: Tim Janssens

HET HUIDIGE ENERGIEBELEID GEWIKT EN GEWOGEN

DEEL 1: WERKPUNTEN VOOR DE VOLGENDE REGERING U kan er niet naast kijken: de 'Moeder Aller Verkiezingen' is in aantocht. Na 25 mei zullen de huidige regeringen vervangen worden door nieuwe politieke formaties, die al dan niet andere accenten zullen leggen op het vlak van energie en duurzaamheid. Installatie & Bouw nodigde vijf prominenten uit de bouw- en architectuursector uit om een balans op te maken van de voorbij regeringstermijn. Wat was goed? Wat kan beter? En welke maatregelen zouden de verschillende overheden kunnen nemen om de ontwikkeling en implementatie van energiezuinige technieken verder te stimuleren?

Deelnemers panelgesprek Marc Vanhees, commercieel directeur bij bouwbedrijf Democo Robrecht Mas, projectontwikkelaar DMI Vastgoed Bart Cobbaert, architect-zaakvoerder bij denc!-studio Toon Possemiers, BU Manager Design & Build bij Cenergie Donald Desmet, Verantwoordelijke Cel Duurzaam Bouwen bij Technum in Gent

De voorbije vijf jaar zijn er door de verschillende regeringen (Vlaams, Waals, Brussels, federaal) heel wat maatregelen genomen om energiezuinige technieken te promoten, zeker ook bij het brede publiek. Hoe hebben jullie dit als mensen 'uit het veld' ervaren?

Bart Cobbaert: Wij zijn het gewoon om diepgaandere energieprojecten te realiseren (passief, nulenergie, energieplus, ...). Er is enerzijds wel sprake van een algemene verbetering en meer aandacht voor ecologie en duurzaamheid, maar anderzijds zijn er voor de mensen die inzetten op meer diepgaande energieprojecten wel een aantal maatregelen genomen die bepaalde

zaken bemoeilijken. Een Coca Cola-budget vrijmaken voor de BEN-gebouwen is uiteraard fantastisch omdat hernieuwbare energie zo volop in the picture komt te staan, maar heeft helaas ook tot gevolg dat er nu minder vraag is naar diepgaande projecten. Er is dus wel een breder draagvlak voor energiezuinigheid, maar tegelijk worden de echte innovatieve projecten toch een beetje gefnuikt in hun ambitie.

Toon Possemiers: Dat merken wij ook, en bovendien vind ik dat BEN lang niet ver genoeg gaat. Het K-peil dat vanaf 2021 verplicht zal zijn, is het K-peil dat in 2006 al aan de orde was. Laagenergiebouw schrijft een verbruik van 60 kWh/m²/jaar voor, passief 15 kWh/m²/jaar en het zogenaamde 'bijna energieneutraal bouwen' 70 kWh/m²/jaar. Dat gaat er bij mij niet in. BEN is nu een echte hype, dus het is jammer dan men geen strengere waarden hanteert. Velen denken dat ze goed bezig zijn, maar in wezen is BEN slechts een kleine stap vooruit. Het is een gemiste kans dat Vlaanderen niet voor een ambitieuzer model heeft gekozen.

Bart Cobbaert: Inderdaad. Door BEN-gebouwen op te leggen vertel je mensen als het ware dat ze niet zo ver hoeven te gaan in de eerste stap van de Trias Energetica (energievraag beperken) omdat men het nadien wel zal op-

Het nulenergiekantoor van EcoPuur in Nevele (denc!-studio).

36 | INSTALLATIE & BOUW

PANELGESPREK

naar een evenwicht tussen warmte- en koudevraag streeft dan naar het bereiken van exacte energieprestatiewaarden (bijvoorbeeld geothermie). Voor bepaalde types van gebouwen geloof ik dan ook veel meer in zo'n 'totaalmodel' – inclusief aandacht voor het functioneren van het gebouw in zijn omgeving. Het hardnekkig nastreven van isolatie- en luchtdichtheidswaarden, die je verplichten om bepaalde zaken met technieken te gaan oplossen, heeft in het slechtste geval zelfs kwalijke gevolgen voor de belevingswaarde van het gebouw. Als we voor alle gebouwen de passiefstandaard opleggen, sluit je een heel aantal waardevolle mogelijkheden uit. Kortom: milieu-impact gaat over meer dan alleen een laag energieverbruik (zeker als je verder kijkt dan het gebouw op zich), en dus lijkt het me in het licht van het duurzaamheidsstandpunt dat we allen aanhangen onzinnig om een bepaalde bouwmethode op te leggen.

De grotere algemene aandacht voor duurzaamheid en ecologie heeft ook een schaduwzijde.

“Er is wel een breder draagvlak voor energiezuinigheid, maar tegelijk worden de echte innovatieve projecten toch een beetje gefnuikt in hun ambitie,” aldus Bart Cobbaert.

lossen via de integratie van technieken. In wezen betekent dit een stap terug, zeker als je bekijkt welke mogelijkheden en opportuniteiten er tegenwoordig bestaan.

"DE PROGRESSIEVE VERSTRENGING VAN HET E-PEIL IS OP ZICH TOE TE JUICHEN, MAAR GAAT ANDERZIJDS VOORBIJ AAN DE REALITEIT." (DONALD DESMET) Marc Vanhees: Het zou bovendien niet slecht zijn om de regelgeving in de gewesten meer te uniformiseren. In Brussel wordt passiefbouw de norm vanaf 2015, maar in Vlaanderen zullen er andere K- en E-peilen gelden en zijn we dus aan het evolueren naar BEN. Brussel is iets ambitieuzer, en terecht! Ook daar is er uiteraard nog ruimte voor verbetering, maar je kan toch wel met recht en rede stellen dat ze binnen België de voorloper zijn inzake duurzaam beheer van het gebouwenpatrimonium.

Zou het een goed idee zijn om passiefbouw ook in Vlaanderen en Wallonië op te leggen?

Toon Possemiers: Het 15kWh-label dat passiefbouw uitdraagt is niet heilig, maar anderzijds gaat passiefbouw tenminste al niet voorbij aan die cruciale eerste stap. In plaats van de aandacht quasi volledig op technieken te vestigen, moet je altijd eerst proberen om gebouwen goed te isoleren en luchtdicht te maken. In Brussel heeft men dit begrepen, maar in Vlaanderen gaat men het dus in feite net andersom aanpakken.

Donald Desmet: Of het opleggen van passiefbouw echt zo ambitieus is, durf ik toch te betwijfelen. Mijns inziens moet je per gebouw afwegen welke duurzame bouwmethode het meest geschikt is. Elk gebouw heeft zijn 'energiepaspoort' met eigen verwarmings- en koelingsnoden. In het geval van woningen kan je de verwarmingsparameter doen dalen zonder de koelingsparameter te doen stijgen, maar voor andere functies (bijvoorbeeld kantoorgebouwen) is dit veel minder evident. Er bestaan echter technieken waarmee je de totale milieu-impact van een passiefgebouw kan benaderen en waarmee je meer

Een belangrijke verandering ten opzichte van een aantal jaar geleden is dat energiezuinige technieken geen nichemarkt meer vormen, maar dat ze nu toegankelijk zijn voor een breed publiek. Hebben jullie daar als professionals ook de vruchten van kunnen plukken?

Toon Possemiers: In zekere zin wel (energiezuinige technieken implementeren is tegenwoordig een evidentie), al liet de vertaling naar de praktijk soms toch te wensen over. Hoewel bepaalde maatregelen allicht goed bedoeld zijn, blijken ze eerder een averechts effect te hebben. Ik denk hierbij bijvoorbeeld aan de combilusproblematiek (centrale stookplaats met decentrale satellietboilers of warmtewisselaars die cv-water gebruiken om warm tapwater aan te maken), een efficiënte oplossing die helaas nog geen voet aan grond heeft gekregen. De bestaande EPB-rekenmethodiek straft deze methode immers af, waardoor veel ontwikkelaars kiezen voor oplossingen die op energietechnisch vlak veel minder aangewezen zijn (bijvoorbeeld afzonderlijke ketels voor elke wooneenheid). Een ander voorbeeld zijn complexe ventilatiesystemen: je krijgt geen op maat gemaakte ventilatie-units meer goedgekeurd zonder ze eerst in een labo getest te hebben. Dit maakt dat bepaalde luchtgroepen bijna twee keer zo duur worden, waardoor men soms teruggrijpt naar minder efficiënte oplossingen zoals de plaatsing van vele kleine luchtgroepen.

Donald Desmet: Ik heb de indruk dat men niet altijd even goed weet waar men naartoe wil. In het kader van de stapsgewijze verduurzaming van gebouwen is alles wat collectief beheerd wordt op lange termijn veel makkelijker naar een hoger niveau te tillen (bijvoorbeeld die centrale stookplaatsen).

Vreemd genoeg zet de EPB-rekenmethodiek op dit moment net aan tot individualisering, terwijl het aanpakken van duurzaamheid zich voor een belangrijk deel situeert in het collectief benaderen van problemen. Goede, creatieve oplossingen die gebonden zijn aan een lokale problematiek zijn in feite niet te vatten in rekenregels. Er is nood aan een kader waarin je kan afwijken van de geldende normen zonder de algemene duurzaamheidsprincipes en -doelstellingen uit het oog te verliezen.

"EPB IS GEMAAKT OM DE MARKT DE WEG TE WIJZEN, MAAR LEIDT NIET PER SE TOT DE BESTE VORM VAN DUURZAAMHEID.” (BART COBBAERT) Bart Cobbaert: Inderdaad. Een ander voorbeeld zijn gebouwen voor meervoudig gebruik, zoals een school die na vijf uur nog fungeert als locatie voor verschillende 'externe' evenementen. Hoewel meervoudig gebruik wel degelijk een positieve impact heeft op de duurzaamheid van een gebouw, kan je dit toch niet in rekening brengen. EPB is gemaakt om de markt de weg te wijzen, ›

INSTALLATIE & BOUW | 37

PANELGESPREK

gebruik, en dus ligt ze soms mijlenver af van de realiteit. Waarom zou je een buitenschoolse kinderopvang bijvoorbeeld passief maken? Dat gebouw wordt in het beste geval een paar uur per dag gebruikt, en in de vakantieperiodes vaak veel minder intensief. Hoe ga je al de geïmplementeerde technologie op die manier terugverdienen? Je kan dan toch beter een methode hanteren die wél aangepast is aan het eigenlijke gebruik van het gebouw?

"HET ZOU NIET SLECHT ZIJN OM DE REGELGEVING IN DE GEWESTEN MEER TE UNIFORMISEREN." (MARC VANHEES)

De panelleden hebben hun bedenkingen bij de huidige EPB-methode. “Vreemd genoeg zet ze op dit moment aan tot individualisering, terwijl het aanpakken van duurzaamheid zich voor een belangrijk deel situeert in het collectief benaderen van problemen,” aldus Donald Desmet.

maar leidt dus niet per se tot de beste vorm van duurzaamheid. Door de koppeling aan subsidiëring of belastingaftrek gebruiken bouwheren het bovendien als een instrument om te beoordelen wat 'goed' en 'minder goed' is, waardoor bepaalde waardevolle oplossingen soms uit de boot vallen. Gelukkig kijken sommige opdrachtgevers (voornamelijk steden) wél al verder dan het E-peil en vragen ze in hun wedstrijdbestekken centrale stookplaatsen in functie van een eventueel later aan te leggen warmtenet. Bij hen kan je dus gelukkig wél spreken van visie.

Robrecht Mas: De verstrenging van het E-peil bemoeilijkt de commercialisering van onze projecten. Het resulteert onoverkomelijk in een grotere bouwkost, wat zich op zijn beurt vertaalt in hogere verkoopprijzen. Vaak verstrijkt er ook enige tijd tussen het indienen van de bouwaanvraag en de effectieve start van de bouwwerken. Hierdoor worden op het moment van uitvoering dikwijls wooneenheden gebouwd die op dat ogenblik in feite niet meer voldoen aan de normen.

Toon Possemiers: Verstrengen mag, maar dan zou de overheid ook sneller moeten inspelen op nieuwigheden die wel degelijk een positieve invloed hebben op de duurzaamheid van gebouwen. Door EPB is er volgens mij te weinig

Is de progressieve verstrenging van het E-peil een goede zaak?

Donald Desmet: Op zich is het toe te juichen, maar anderzijds gaat het voorbij aan de realiteit. Als je drie jaar later gaat bekijken welke prestaties een gebouw werkelijk levert, stoot je allicht op een heel ander resultaat dan je voorspeld of berekend had. Toch gaan we voornamelijk op basis van die theoretische inschattingen technieken implementeren en subsidies uitdelen.

Het belang van het eigenlijke gebruik van gebouwen wordt in dit verhaal fel onderschat. Het potentieel om gebouwen te verduurzamen ligt eerder in het verbeteren van de omgang met die gebouwen dan in de steeds snellere wettelijke implementatie van nieuwe regels of technieken waar geen praktische basis voor is. Het gebruikerspotentieel zit momenteel niet ingebakken in de energieprestatieregelgeving omdat ze uitgaat van gestandaardiseerd

“Door EPB is er volgens mij te weinig aandacht voor nieuwe technieken,” vindt Toon Possemiers. “Waarom zou je op zoek gaan naar nieuwe technieken als ze toch geen gunstige invloed hebben op je E-peil?”

aandacht voor nieuwe technieken. Zaken zoals grondbuizen of nachtventilatie kan je niet integreren. Waarom zou je op zoek gaan naar nieuwe technieken als ze toch geen gunstige invloed hebben op je E-peil?

In Brussel wordt passiefbouw de norm vanaf 2015. In Vlaanderen zullen we evolueren naar BEN, een gemiste kans volgens de panelleden. “BEN gaat immers lang niet ver genoeg,” aldus Toon Possemiers en Bart Cobbaert. (Foto: Leon Van Woerkom, nieuw passief hoofdkantoor Leefmilieu Brussel)

38 | INSTALLATIE & BOUW

Bart Cobbaert: Het EPB heeft zeker iets teweeggebracht, maar is tegelijkertijd ook het zwarte beest. Het heeft een zeker IKEA-gehalte: iedereen heeft kritiek, maar gaat er uiteindelijk toch mee aan de slag. Het vraagt natuurlijk ‘vijf minuten politieke moed’ om een en ander diepgaander uit te spitten.

Men zou in grotere stappen moeten denken: eens je de nieuwe EPB-regels en -formules eindelijk hebt doorgrond, wordt er (zonder incubatieperiode) alweer een nieuwe versie in omloop gebracht. In de doorlooptijd van één project ben je soms zes of zeven EPB-softwares verder. Het is met andere woorden tijd voor een goed doordachte, transparante aanpak die zowel voor ontwerpers als gebruikers een echte meerwaarde biedt. ❚

Journaal Red Dot Design Award voor videobuitenpost Niko Home Control Niko heeft met zijn nieuwe videobuitenpost voor Niko Home Control een Red Dot Award – Product Design 2014 gewonnen.

Het systeem werd geselecteerd uit maar liefst 4815 inzendingen. Niko mag de award in ontvangst nemen op de Red Dot Gala en Designers’ Night, die plaatsvindt op 7 juli 2014 De Niko videobuitenpost heeft een strakke look, geringe dikte en zwarte kleur. Het apparaat sluit naadloos aan op de Niko Home Control-installatie, wat zorgt voor extra veiligheid. Zodra iemand op de bel duwt, maakt de camera een kwalitatieve video-opname, zodat je meteen kan zien wie voor de deur staat.

De Red Dot Design Awards zijn een initiatief van het Design Zentrum Nordrhein Westfalen en staan bekend als een internationaal label voor kwaliteit en hoogstaand design. De onderscheidingen worden uitgereikt in drie categorieën: Product Design, Communication Design en Design Concept. Niko’s videobuitenpost zal ook een plaatsje krijgen in het Red Dot Design Museum Essen.

Lumiko-ledcollectie garandeert optimale besparing Bij het ontwerpen van zijn nieuw ledverlichtingssysteem ging Klemko uit van een systeem dat makkelijk installeerbaar is en de lichtkwaliteit bewaart. De Lumiko-collectie omvat armaturen die halogeenspots vervangen en een optimale besparing garanderen.

De Lumiko-collectie vervangt halogeenspots van 20, 35 en 50 Watt. Klemko past verschillende ledtechnieken toe, waardoor de producten een kleine behuizing met een optimaal lichtbeeld hebben. De verlichtingscollectie biedt oplossingen voor algemene verlichting, kastin- en onderbouw en wandinbouw aan. Een MR16-maatvoering zorgt ervoor dat de armaturen compatibel zijn met standaard 50 mm-behuizing.

Een gescheiden systeem van driver en ledarmatuur waarborgt de levensduur en kwaliteit. Een driver kan meerdere armaturen controleren. Dimmen van het licht is mogelijk via de juiste toepassing van een driver of dimcontroller.

Deze werkt onder andere met DALI, 1-10 Volt, faseaansnijding en DMX. De spots zijn verkrijgbaar in 2700K, 3000K en 4000K. De lampen hebben een vermogen van 2,3, 3,3 of 6,3 Watt, wat resulteert in 180-500 Lumen.

Arche-radiator nieuw leven ingeblazen Ontwerper Wim Segers blaast het destijds fel bejubelde Arche-design nieuw leven in met Arche Bad-designradiator. De radiator is een laddermodel, is gemaakt uit staal en heeft een klassiek Vasco-ontwerp.

De extra ruimte tussen de buizen van de radiator zorgt voor een licht en ruimtelijk effect. Hoewel de radiator geen vaste handdoekbeugel heeft, kan je er toch handdoeken op te drogen hangen. Op twee plaatsen is er een uitsparing voorzien, waardoor je een handdoek snel kan drogen.

Een elektrostatische dompellak beschermt de radiator jarenlang tegen roest.

De stevige bevestiging zorgt ervoor dat hij veilig aan de muur blijft hangen.

Het product is ontwikkeld voor elk nieuwbouw- en renovatieproject, ook in combinatie met lagetemperatuursystemen. De radiator is verkrijgbaar in verschillende kleuren, heeft een vermogen van 1197 Watt, is 500, 600 of 700 mm breed en 870, 1470 of 1870 mm hoog.

Elektronische aanwezigheidsregistratie op grote werven voortaan verplicht Sinds 1 april 2014 moeten personen die werkzaam zijn op ‘grote’ werven zich verplicht registreren. Elke persoon die actief is op een werf waarvan het totale projectbudget minstens 800.000 euro bedraagt moet zich voortaan elke dag aanmelden voor hij of zij aan de slag gaat.

Het doel van de aanwezigheidsregistratie is tweeërlei. De registratie moet bij een ongeval of gevaarlijke situaties (bijvoorbeeld asbest op de werkplaats) duidelijk maken wie aanwezig is. Daarnaast is de aanwezigheidsregistratie natuurlijk ook een belangrijk wapen in de strijd tegen oneerlijke concurrentie. Door precies vast te leggen wie in welke hoedanigheid op welke werf aanwezig is, wordt sociale fraude aan bemoeilijkt.

Bij een registratie worden volgende gegevens elektronisch doorgegeven aan de overheid: de werkgever (het ondernemingsnummer van de onderneming waarvoor de werknemer of de zelfstandige werkt), de werknemer (het rijksregisternummer of, voor buitenlandse werknemers of zelfstandigen, het nummer van het L1 Limosa-ontvangstbewijs), de werkplaats (het identificatienummer van de werfmelding) en het tijdstip. De verantwoordelijkheid voor die registratie ligt zowel bij de persoon die iemand uitstuurt om te werken (werkgever, aannemer) als bij de persoon die het werk uitvoert (werknemer, zelfstandige). Ze spreken dienen onderling en vooraf af te spreken wie de registratie op zich neemt. Registratie vanop afstand is mogelijk, al moet er wel steeds voor gezorgd worden dat een persoon geregistreerd is voor hij effectief begint te werken.

De overheid stelt voor de aanwezigheidsregistratie een nieuwe elektronische dienst ter beschikking: Checkinatwork. Deze is zowel vanop pc als via een mobiele app bereikbaar. Aangezien Checkinatwork verschillende overheidsdatabanken in realtime raadpleegt, zou registratie snel en eenvoudig moeten zijn. Wie al een registratie-, plannings- of track-and-tracesysteem gebruikt dat een link naar Checkinatwork bevat, en heeft de softwareleverancier van die software een “link” toegevoegd naar de diensten van de Checkinatwork dienst, kan zelfs registreren via zijn gebruikelijke systeem. Wie de aanwezigheidsregistratie niet respecteert, mag zich aan sancties verwachten. ›

INSTALLATIE & BOUW | 39

Journaal Voor een aannemer of werkgever kan het gaan om een strafboete van 600 tot 6.000 EUR (inclusief opdeciemen) of een administratieve geldboete van 300 tot 3.000 EUR, te vermenigvuldigen met het aantal betrokken personen. Werknemers riskeren een administratieve geldboete van 60 tot 6.000 EUR (inclusief opdeciemen). Om iedereen de gelegenheid te geven om met het systeem te leren werken, zullen er pas vanaf 1 oktober ook daadwerkelijk sancties uitgedeeld worden.

iF Product Design Award voor Ceraplan III-kranencollectie Op 28 februari kreeg Ideal Standard een prestigieuze iF Product Design Award voor de nieuwe Ceraplan III-kranencollectie die een opvallend design koppelt aan een innovatieve technologie. Ceraplan III is een complete kranencollectie voor wastafel, fontein, bad en douche en bevat tot vijf modellen voor de keuken.

Livinglight Air-schakelaars uitgerust met ultrafijne afdekramen De Livinglight Air-serie van BTicino – onderdeel van het bestaande Livinglight-assortiment – springt in het oog met zijn ultrafijne afdekramen vanaf slechts 5 mm dik. Samen met het gebruik van een exclusieve selectie afwerkingen en materialen resulteert dit in uiterst mooi en verfijnd schakelmateriaal.

Met Livinglight zijn tal van combinaties mogelijk. Eén serie bestaat uit drie toetsafwerkingen (wit, tech en antraciet) en drie modellen afdekramen (rechthoekig, ovaal en Air). Livinglight Air kan geïntegreerd worden met My Home, het laagdrempelige woningautomatiseringssysteem van BTicino. Ook deze serie maakt daarbij gebruik van alle functies en technologieën uit het volledige Livinglight MyHome-assortiment en kan uitgerust worden met milieuvriendelijke oplossingen voor energiebesparing zoals de Green Switch, een display dat het verbruik zichtbaar maakt en zorgt voor het beheer van verlichting, klimaatregeling en muziekinstallatie. Voor elk type dimbare verlichting, inclusief ledlampen, is daarnaast een volledig, geavanceerd aanbod dimmers beschikbaar.

Een blikvanger in het gamma is onder meer de keukenkraan met Blue Start-technologie.

Deze is uitgerust met een beweegbare uitloop met straalregelaar. Het model heeft een sprong van 234 mm, de hoogte van de uitloop is 124 mm. De Blue Start-technologie opent de centrale stand van de greep over koud water in plaats van gemengd water, waardoor de warmwatervoorziening niet meteen aanslaat en er dus geen energie verspild wordt. De ingebouwde ‘click’-cartouche (temperatuuren debietbegrenzer) met keramische schijven zorgt voor een waterbesparing tot vijftig procent, zonder in te boeten aan comfort. De geïntegreerde temperatuurbegrenzer zorgt voor optimale veiligheid en voorkomt verbranding.

De Easy-Fix-onderbevestiging garandeert een gemakkelijke installatie. Het model is ook beschikbaar zonder BlueStart-technologie of in een versie met lage druk, te gebruiken voor een elektrische boiler onder het aanrecht.

Asano P1 bekroond met iF Product Design Award Het jonge Belgische bedrijf Basalte sleepte onlangs een iF Product Design Award in de wacht voor Asano P1, een audioversterker die deel uitmaakt van het nieuwe Asano multiroom-audiosysteem. Deze integreert naadloos met KNX en zorgt voor kristalheldere muziek in elke ruimte van een gebouw.

Asano verenigt flexibiliteit met een strak en puur design. Met Asano kunnen bronnen en versterkers decentraal op eender welke plaats in een gebouw geplaatst worden. De muziek wordt op een digitaal transparante en ongecomprimeerde manier naar elke zone gestuurd via ethernet. Het Asano-systeem is een modulair concept dat bestaat uit verschillende toestellen, waaronder de P1-zoneversterker. Het is al de vierde keer in enkele jaren tijd dat Basalte een iF Product Design Award wint

40 | INSTALLATIE & BOUW

Journaal Jaga Freedom-radiator biedt gebruikers ongekende flexibiliteit

Ambrava introduceert Service app

Vrijheid en flexibiliteit vatten in een hedendaagse radiator, dat was het idee achter de ontwikkeling van de Jaga Freedom-radiator. Zowel design en plaatsing als energievoorziening en toepassing kunnen door de gebruikers vrij gekozen worden. De Jaga Freedom combineert toptechnologie en design in een compacte radiator die fraai geïntegreerd kan worden in elk interieur.

Onlangs introduceerde Ambrava zijn nieuwe Service app. Met informatie over foutcodes, mogelijke oplossingen, optiecodes en weerstandstabellen van sensoren en elektronische ventielen is de app onmisbaar tijdens het uitvoeren van service en onderhoud. Door het invoeren van de storingscode (of ledcombinatie) kan het type storing eenvoudig achterhaald worden en kan u de verschillende oplossingen overlopen. Naast de storingscodes maken ook optiecodes en diverse weerstandstabellen deel uit van de klantgerichte Ambrava Service app. Bij het zoeken naar de optiecode is enkel het typenummer van de unit nodig. De app geeft vervolgens de juiste optiecode, waarna installatie en service kunnen worden afgerond.

De Jaga Freedom-radiator is geschikt voor verwarming én koeling. Hij maakt gebruik van een dynamisch systeem met ultrastille en energiezuinige ventilatoren. “De Jaga Freedom werkt zeer efficiënt in combinatie met elke energiebron en is geschikt voor de laagste watertemperaturen. Hoe lager de watertemperatuur, hoe beter de voordelen van de radiator tot zijn recht komen.

Hierdoor is hij bij uitstek geschikt voor combinaties met warmtepompen, HRcondensatieketels en alle nieuwe verwarmingstechnieken op basis van een zeer lage watertemperatuur,” luidt het bij Jaga.

MULTILYZER STe-serviceanalyser biedt tal van mogelijkheden EURO-INDEX lanceerde onlangs de BLAUWE LIJN Multilyzer STe, een veelzijdig meetinstrument voor het in bedrijf stellen, inspecteren en onderhouden van stook- en verwarmingsinstallaties. De uitgebreide functionaliteit, uitstekende specificaties en certificering maken de Multilyzer STe geschikt voor vrijwel alle toepassingen. Hij omvat diverse sensorconfiguraties voor zowel huishoudelijke als industriële installaties.

De MULTILYZER STe-serviceanalyser biedt tal van mogelijkheden: rookgasanalyse met maximaal zes sensoren, trekmeting, rendementsmeting, meting van koolmonoxide in de omgevingslucht, druk(verschil)meting, een automatische drukdalingsproef, temperatuurmeting en geheugen en datalogging (optioneel). De Multilyzer STe heeft een O2 ECO-sensor en een waterstofgecompenseerde COlaag-sensor. De bediening van het instrument is eenvoudig en intuïtief, via een aanraakgevoelig navigatieveld en een groot kleurenscherm met Nederlandstalige menu’s. Het toestel wordt samen met diverse accessoires geleverd in een uiterst stevige draagkoffer.

Dankzij het compacte design van de vrijstaande Freedom kunnen gebruikers ook vrij kiezen waar ze de radiator plaatsen. De behuizing is gebaseerd op een licht golvend, dubbelwandig profiel uit gerecycleerd aluminium. De radiator is afgewerkt met een strak aluminium- of roestvrijstalen rooster met een zwarte rubberen inlegstrip. De Freedom is leverbaar in vijf lengtes en in 29 nieuwe Jaga-kleuren, die kunnen worden uitgevoerd in een soft touch-, glossy- of satinafwerking. Daarnaast is er keuze uit 27 speciale metalic- en fine texture-lakken. Dankzij een bekleding in een of twee kleuren kunnen gebruikers het Freedom-geheel naar eigen ontwerp samenstellen.

“Ondanks de kleine afmetingen is de Freedom veel efficiënter dan grote klassieke systemen,” weet Jaga. “De radiator, die geschikt is voor niet-condenserende en condenserende koeling door middel van ijswater, is standaard voorzien van een condensafvoer. In combinatie met water/water-warmtepompen is het in de zomer mogelijk om via de Freedom te koelen met grondwater, en dat zonder dat er elektrische energie nodig is voor de compressor van de warmtepomp. Deze milieuvriendelijke vorm van koeling wordt steeds meer toegepast en zal geleidelijk aan verplicht worden in verschillende landen.

INSTALLATIE & BOUW | 41

GENT | Dakartorens

Tekst: Kevin Moens | Foto: Bontinck Architecture and Engineering

“IEDER KILOWATTUUR DAT MEN KAN, ZAL MEN OOK BESPAREN” De Gentse Buffalo’s trappen nu al een seizoen lang tegen het leer in het knapste voetbalstadion van België. Ontwikkeling troef in de buurt, want naast de voetbaltempel zijn ook de Dakartorens verrezen. De twee torens zijn bestemd voor kantooractiviteiten. Een RC GROUP-koelmachine en een partij WEGER-luchtgroepen moeten het desklabeur in de meest aangename omstandigheden laten verlopen.

KOELCENTRALE EN LUCHTGROEPEN “We hebben voor de Dakartorens een koelcentrale en een partij luchtgroepen van het type DIWER EVO 138S met een capaciteit van 31.710 m³/h geleverd die instaan voor de luchtbehandeling. Met behulp van een recuperatiesysteem zorgen ze voor gecontroleerde verse lucht,” stelt Nico Geeraerts, gedelegeerd bestuurder van Aircotech (Ternat). “De koelcentrale type FRIGO SCREW CLA 940 V2 zorgt

permanent voor koele lucht, goed voor 956 kilowatt aan koeling. Het betreft hier een Eurovent klasse A-machine zonder de centrifugale TURBOCOR-compressoren. Dat is de hoogste en meest veeleisende klasse naar energienormeringen toe."

MEEST ENERGIEZUINIGE OPLOSSING "Wat we nu merken in België is dat studiebureaus hun pijlen richten op prestigieuze bouw-

projecten met het BREEAM-label. Automatisch kom je dan terecht met machines uit de Eurovent klasse A,” stelt Geeraerts. “In dit geval was dat studiebureau Van Reeth uit Kontich, installateur van dienst was Devis Group uit Geel.

Maar ook de uiteindelijke gebruikers zijn op zoek naar de meest energiezuinige oplossing: ieder kilowattuur dat ze kunnen besparen, zullen ze ook besparen.” ❚

Aircotech rustte deze Dakartorens in Gent uit met een koelcentrale en een partij luchtgroepen.

INSTALLATIE & BOUW | 43

Technologie in functie van design De Nieuwigheden van TROX 2013

AIRNAMIC

XARTO

FLEXTRO

■ Dankzij zijn drie-dimensioneel gebogen richtlamellen evenaart de nieuwe wervelrooster AIRNAMIC de perfectie met een hoog thermisch comfort en een akoestische ongeëvenaardheid ■ Met de inductie koelbalken multi-service SMART BEAM ontwikkelt TROX, partner van architect en ontwerper Hadi Teherani, de toekomst van klimaatsystemen ■ Dankzij een vernieuwend concept die de technologie van polymeer combineert, ontwerpt TROX het eerste geluiddempend plenum FLEXTRO, exibel voor een maximum comfort en een verbeterde logistiek door zijn modulaire opbouw ■ Met 10 design varianten en volgens RAL kleur naar keuze symboliseert het wervelrooster XARTO de geslaagde alliantie tussen technologie en design

SMART BEAM

www.trox.be

GENT | Dakartorens

Tekst: Jannes Zwaenepoel

BRANDKLEPPEN MAKEN DAKARKANTOREN IN GENT BRANDVEILIG Een luchtaanvoersysteem zonder brandkleppen is een gevaarlijk luchtaanvoersysteem. De hedendaagse eisen inzake brandveiligheid verplichten de eigenaars van grote gebouwen om brandkleppen te voorzien. Trox installeerde verschillende soorten kleppen in de Dakartorens.

FLUISTERSTIL Door de installatie van TVR-, TVZ- en TVA-easy luchthoeveelheidsregelaars is het mogelijk om de luchttoevoer geruisloos te regelen. De ingebouwde luchtdichte geluidsdemper zorgt ervoor dat er geen storende afleidingen zijn in de kantoren. Het kantoorpersoneel kan dus genieten van een veilig en niet-storend ventilatiesysteem. ❚

Geen kantoorgebouw zonder een uitgebreid ventilatiesysteem. De aangezogen verse lucht creëert een aangenaam microklimaat in het gebouw.

Maar door deze constante luchtstroom dreigt er een ramp bij het uitbreken van brand. Vandaar dat de ingenieurs het luchtverversingssysteem dan ook uitrusten met brandkleppen.

VUURSTOP Trox installeerde ronde en rechthoekige brandkleppen. “De ronde kleppen van het type FKRS-EU zijn brandtechnisch getest volgens de EN 1366-2 norm. Ze hebben een grote effectieve vrije doorlaat van 75-90%, afhankelijk van de diamater,” legt Trox Sales Engineer Bart Baele uit, “De lage zeta-waarde van 0,28-1,71 resulteren in een verwaarloosbaar drukverlies van de brandkleppen.“ De firma installeerde ook rechthoekige brandkleppen van het type FKA-EU. Deze voldoen aan de EN-1366-2 en DIN-EN 15650 normen. Een smelt-

lood van 72°C of een thermo-elektrisch systeem in combinatie met een veerretourmoter vergrendelt de klep in geval van brand. Van zodra er rook warmer dan 72°C door de klep stroomt, zal deze zich automatisch afsluiten. De rook en de brand kunnen zich niet meer door het ventilatiesysteem verspreiden.

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever Ring Investments Architect Bontinck Architecture and

Engineering (Gent)

Studiebureau Van Reeth (Kontich) Brandkleppen Trox (Brussel) Koelcentrale & luchtgroepen Aircotech nv

INSTALLATIE & BOUW | 45

GENK | Studiedag voor lokale integratoren en studiebureaus

Tekst: Tim Janssens

IN BELGIË WORDT NOG TE WEINIG 'GEÏNTEGREERD' GEDACHT GEBOUWEN MET GEÏNTEGREERDE STURING REALISEREN ENERGIEBESPARING TOT DERTIG PROCENT Hedendaagse gebouwen worden dikwijls uitgerust met gesofisticeerde technieken, maar zijn daarom nog niet per se energie-efficiënt. Hoe performant ze werkelijk zijn, hangt immers af van de mate waarin die technieken op elkaar afgestemd zijn. “In België gebeurt dit nog veel te weinig,” meent Patrick Gielis van Beckhoff Automation, dat tal van producten en systemen in huis heeft om diverse technologieën op een intelligente wijze met elkaar te laten communiceren. Om te tonen hoe je uiteindelijk slimme gebouwen en significante energiebesparingen realiseert, organiseert het bedrijf op 15 mei een studiedag voor lokale integratoren en studiebureaus.

46 | INSTALLATIE & BOUW

GENK | Studiedag voor lokale integratoren en studiebureaus

'OPEN' GEBOUWAUTOMATISERINGSSYSTEEM Beckhoff is een Duits familiebedrijf dat in 1980 kleinschalig begon met de productie van op maat gemaakte sturingen voor machinebouwers. De onderneming groeide snel en was de eerste om pc-gebaseerde sturingstechnieken te ontwikkelen, een innovatie die een nieuw tijdperk van digitale automatisering inluidde. Inmiddels is Beckhoff uitgegroeid tot een multinational die zich onder meer toelegt op geïntegreerde gebouwsturing, oftewel het automatisch afstemmen van de verschillende technieken in een gebouw.

sturing en/of visualisatie van gebouwbeheersystemen en specifieke in- en uitgangsmodules waarop je allerhande technieken en installaties kan aansluiten. “Ons primaire uitgangspunt is het ontwikkelen van 'open' systemen, zodat onze producten kunnen fungeren als een universeel platform voor gebouwautomatisering,” verduidelijkt Managing Director Patrick Gielis.

“We kunnen alle mogelijke technologieën in een gebouw met elkaar verbinden, ongeacht het merk van die producten, eventuele prioritaire busaansluitingen of toegepaste softwareprotocollen. Enerzijds zijn we in staat om de volledige geïntegreerde sturing van een ge-

“Geïsoleerde machinesturing primeert nog te veel op geïntegreerde ruimtesturing.” (Patrick Gielis)

De producten waarmee Beckhoff dit realiseert zijn onder meer de besturingssoftware TwinCAT (voor de programmering van allerhande functies), diverse types (embedded) pc's voor

bouw te verzorgen, anderzijds kunnen we ook diverse geïsoleerde systemen met elkaar laten communiceren. Zo maken we gebouwen op een relatief eenvoudige manier 'intelligent' .

Steeds meer bedrijven kiezen voor zulke open

systemen, zodat ze hun installaties en technieken in een later stadium zonder al te veel problemen kunnen uitbreiden en niet afhankelijk hoeven te zijn van een bepaalde fabrikant of integrator. Dat onder meer bpost, KBC Bank en Fortis (BNP Paribas) tot onze klanten mogen rekenen, bewijst dat onze filosofie wel degelijk aanslaat.”

NOOD AAN INTEGRATIE Intelligente gebouwen met geïntegreerde sturing zijn in België echter (nog) niet dik gezaaid.

Hoewel de Europese wetgeving eist dat ruimteautomatisering correspondeert met de HVACinstallatie, zodat we meer energie-efficiënte level A-gebouwen kunnen realiseren, is België een van de enige landen waar bij aanbesteding dikwijls nog twee lastenboeken worden gemaakt (één voor HVAC, één voor elektriciteit). “Geïsoleerde machinesturing primeert nog te veel op geïntegreerde ruimtesturing,” vindt Patrick Gielis. “Machinebouwers maken hun eigen technologieën wel zo energiezuinig mogelijk, maar laten het na om ze te linken aan andere systemen.Het is net dat cruciale hiaat dat wij met onze producten invullen. ›

Het Miele-gebouw in Lehrte (Duitsland) bevat al tien jaar een Beckhoff-sturing. Het wil nu echter nieuwe pc's. In plaats van alle soft- en hardware te vervangen en opnieuw te programmeren, volstaat het om nieuwe hardware te plaatsen en de bestaande software even te actualiseren.

INSTALLATIE & BOUW | 47

PLAATSNAAM | Projectnaam

48 | INSTALLATIE & BOUW

GENK | Studiedag voor lokale integratoren en studiebureaus

De grootste besparingen realiseer je bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat je zonneblinden – rekening houdend met de positie van de zon, schaduw van de omliggende gebouwen, ...

– automatisch sluiten bij niet-aanwezigheid,

"Op donderdag 15 mei organiseert Beckhoff Automation in samenwerking met het onafhankelijke opleiding- en ondersteuningscentrum Limtec een studiedag" zodat een ruimte niet opwarmt en de temperatuurgestuurde koelgroep niet voor niets moet gaan bijkoelen. Of door de klimatisatie van

Kies je voor een kantoorgebouw met geïntegreerde sturing (level A), dan bespaar je jaarlijks tot dertig procent energie in vergelijking met een standaardgebouw (level C).

ruimtes te koppelen aan de toegangscontrole, zodat het kantoor van een bepaalde werknemer automatisch op temperatuur gebracht wordt wanneer hij aan het onthaal zijn badge inscant. We hebben op deze vlakken al enkele zeer mooie referenties.”

STUDIEDAG Op donderdag 15 mei organiseert Beckhoff Automation in samenwerking met het onafhan-

kelijke opleiding- en ondersteuningscentrum Limtec een studiedag. Bedoeling is om lokale integratoren en studiebureaus te vertellen hoe ze aan de geldende Europese wetgeving kunnen voldoen, welke technologieën er in de gebouwenwereld bestaan en wat de voordelen van open, geïntegreerde gebouwsturing zijn.

Dit alles wordt gestaafd met enkele recente praktijkvoorbeelden. De studiedag zal plaatsvinden in het Limtec-gebouw in Genk. ❚

Beckhoff heeft ook software-integratietoepassingen voor een FIAS-server, het systeem waar hotels mee beheerd worden. Zo kunnen onder meer de HVAC- en verlichtingsinstellingen gekoppeld worden aan de voorkeuren van bezoekers. (Foto: The Dolder Grand, Zürich, Stefan Schmidlin)

INSTALLATIE & BOUW | 49

TURNHOUT | SINT-LUCIA

SCAN WITH

NATUURLIJKE ENERGIEBRONNEN IN KLIMAATINSTALLATIES TECHNISCHE INSTALLATIES SINT LUCIA VZW ONTWORPEN MET STABICAD

50 | INSTALLATIE & BOUW

TURNHOUT | SINT-LUCIA

Duurzame technologieën vormen tegenwoordig een vereiste in elk bouwproject. Zo ook voor woonzorgcentrum en kinderdagverblijf Sint Lucia vzw in Turnhout, waarvan de plannen momenteel op tafel liggen. Een uitdagend project gezien de versmelting van verschillende bestemmingen in één gebouw, waardoor de wensen en eisen ook qua installatietechnieken per bouwdeel anders liggen.

Op basis van de plannen van M10-architecten en de hydraulische en aerolische schema’s van Studiebureau Boydens zijn de tekenaars van Devis Group begin september 2013 gestart met het ontwerpen van het uitvoeringsplan. Deze ontwerpfase is volledig afgerond. Momenteel worden de installaties gefabriceerd, gecontroleerd, gemonteerd en geïnstalleerd.

Freddy Van de Velde, hoofd tekenafdeling: “Voor ons als installateur ligt de grootste uitdaging in het maken van juiste uitvoeringstekeningen. Het plaatje moet technisch gezien echt kloppen. Dit is voor ons van cruciaal belang bij de prefab van afstandsleidingen, vloerverwarming, plafondkoeling, ventilatie en stookruimtes.”

Freddy Van de Velde, hoofd tekenafdeling Devis Group: “Voor ons als installateur ligt de grootste uitdaging in het maken van juiste uitvoeringstekeningen."

In de ateliers van Devis Group worden alle installaties geprefabriceerd. Soms, zoals bij Sint Lucia vzw, een complete technische ruimte. De technische ruimte wordt genummerd op plan en op basis daarvan in elkaar gezet op de werf.

“We ontwerpen onze installaties met Stabicad, een ideaal programma om HVAC en sanitair te tekenen en berekenen. Met de rekenmodules en de rapportagefuncties van Stabicad genereren we snel en eenvoudig de materiaal- en appendagelijsten. We besparen veel tijd dankzij handige functionaliteit zoals de automatische bematingen, eenvoudig meetstaten maken of ruimtes nummeren en benoemen. De arbeiders op de werf krijgen van de tekenaars bovendien 3D-voorstellingen van de uitgetekende installaties. Zo hebben ze letterlijk een duidelijk beeld van hoe de installatie in elkaar gezet moet worden. Wat misverstanden tot een minimum herleidt.” › SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 51

Designed by Stabicad Een goede installatie start bij een ontwerpproces met de juiste tools. Onze software bewijst zich in de praktijk. Zo ook hier: principeschema, 3D-design, berekening, werktekening en materiaalrapportage. Stabicad helpt u op het platform van uw keuze: Revit en CAD. In combinatie met de grafische artikel足 informatie van MEPcontent staat Stabicad aan de basis van veel aansprekende projecten. Uw projecten.

Ontdek het op www.stabiplan.be/designed

Leading in MEP design

TURNHOUT | SINT-LUCIA

gevallen ook het onderhoud. Freddy Van de Velde: “Wij spreken over ‘efficiënt projectmanagement’.

Dit begint bij de planning en wordt doorgevoerd tot aan de ingebruikstelling van de installatie. We houden op deze manier onder andere de arbeidskosten zo laag mogelijk.”

KLAAR VOOR BIG BIM

“Door gebruik te maken van aardwarmte en zonne-energie creëren we een perfect verblijfsklimaat aan een laag energieverbruik," aldus Freddy Van de Velde.

AARDWARMTE EN ZONNE-ENERGIE In het project Sint Lucia vzw staat duurzaamheid centraal, ook bij de technieken. “Door gebruik te maken van aardwarmte en zonne-energie creëren we een perfect verblijfsklimaat aan een laag energieverbruik. Twee warmtepompen warmen of koelen het volledige gebouw via een geboorde bron. Zowel vloerverwarming, betonkernactivering als radiatoren zijn op deze warmtepompen aangesloten. Voor het sanitair hebben we gekozen voor zonne-energie. De collectoren verwarmen het water van de sanitaire buffervaten indirect via water in een gesloten circuit. Een modulerende gasketel zorgt zowel wat HVAC als sanitair betreft voor nodige back-up, bijvoorbeeld bij erg koude winters of heel warme zomers.”

water om de vloeren te koelen.’’ Deze installaties waarbij men gebruik maakt van de natuurlijke energiebronnen, maken Devis Group tot een uitzonderlijke installateur.

EFFICIËNT PROJECTMANAGEMENT Little BIM, het het proces binnen een bouw- of installatiebedrijf om het ontwerp en de realisatie zo goed mogelijk intern af te stemmen, is iets waar men bij Devis Group al jarenlang aan werkt. Dit gezien zij het volledige traject van uitvoeringstekening tot montage op zich nemen. En in vele

Revit en BIM zijn aan een flinke opmars bezig.

Niet alleen de architecten hebben massaal voor Revit gekozen, ook veel studiebureaus zijn op de kar gesprongen. Bij Devis liggen de plannen hiervoor op tafel. Freddy Van de Velde: “Voorlopig zijn we als installateur nog niet verplicht projecten in Revit af te leveren, maar we zetten al stappen om onze tekenaars Revit aan te leren. Voor het havenhuis van Antwerpen hebben wij de installatietechnieken helemaal uitgetekend met Stabicad for AutoCAD. De partners waarmee we samenwerkten hebben ons tekenwerk nadien probleemloos omgezet naar Revit. Maar in de toekomst willen we zelf in Revit kunnen aanleveren. Deze overstap zal overigens prima te doen zijn omdat Stabicad, waar we mee ontwerpen, op beide platforms werkt met eenzelfde Palette Center en veel dezelfde functionaliteit. Eric Everaerd concludeert: “We zitten duidelijk op de goede trein. Ook als we naar de toekomst kijken. ❚

Een alternatieve duurzame methode om een gebouw te warmen en te koelen is door gebruik te maken van vijverwater. Deze inventieve techniek heeft Devis Group toegepast bij een ander

"Een alternatieve duurzame methode om een gebouw te warmen en te koelen is door gebruik

Freddy Van de Velde: "De arbeiders op de werf krijgen van de tekenaars 3D-voorstellingen van de uitgetekende installaties. Zo hebben ze een duidelijk beeld van hoe de installatie in elkaar gezet moet worden, wat misverstanden tot een minimum herleidt.”

te maken van vijverwater" DEVIS GROUP project: Bekaert Building Company. Eric Everaerd, managing director: “De vijver naast het gebouw hebben we eerst helemaal leeggepompt.

Vervolgens hebben we een PE-buizennet gevuld met water, hebben we 20 % glycol toegevoegd en hebben we het geheel vervolgens op de bodem van de vijver geïnstalleerd. Nadien hebben we de vijver terug gevuld. Dit circuit is aangesloten op een warmtepomp en voedt vloerverwarming over het gehele gebouw. Gedurende de zomer schakelt de warmtepomp om en wordt er ‘free-cooling’ gedaan met het relatief koude

Devis Group is één van de grootste HVAC-installatiebedrijven in België met ruim driehonderd werknemers en maar liefst 55 jaar ervaring in het realiseren van lage-energieverwarming, ventilatie- en koelinstallaties. Bovendien is het gespecialiseerd in inventieve technieken zoals sportveldverwarming en klimatisatie van zwembaden. Enkele indrukwekkende projecten waarvoor ze onlangs HVAC en sanitair hebben uitgetekend en uitgevoerd zijn het nieuwe havenhuis van Antwerpen en het Ghelamco Stadion van Gent. Sinds augustus 2013 behoort Devis Group tot SPIE Belgium dat gespecialiseerd is in elektrotechniek, mechanica, klimaatbeheersing, energie, communicatienetwerken en infrastructuren. SPIE beschikt maar liefst over tien vestigingen in België en Luxemburg en stelt 1500 personeelsleden te werk. Op de markt van de nieuwe HVACinstallaties en hun onderhoud vullen SPIE Belgium en Devis Group elkaar perfect aan, en dit zowel wat geografische verdeling als klantenbestand betreft.

SCAN WITH

INSTALLATIE & BOUW | 53

Een snel antwoord op een praktische vraag?

Expertise van hogescholen kosteloos binnen handbereik!

U runt of start een kmo?

Een goede zaak die van gezond ondernemerschap getuigt. Maar hebt u ook de knowhow om er een succes van te maken?

LED’s –Laagdrempelige Expertise- en Dienstverleningscentra– kunnen hier van goudwaarde zijn.

Deze aanspreekpunten, verspreid over verschillende Vlaamse hogescholen, bieden kmo’s nuttige praktijkinformatie. U legt uw vraag of probleem voor aan de LED-verantwoordelijke binnen uw domein, en die aan de slag om u – volledig gratis – advies op maat te bezorgen.

Energie-efficiëntie is voor veel bedrijven topprioriteit, omdat brandstoffen duurder worden en overheidsnormen strenger. Verschillende LED’s komen tegemoet aan hun roep om gerichte knowhow. Zo bundelt Energiebeheer in Gebouwen en Glastuinbouw expertise rond onder meer duurzame technologie, energiesystemen en -verbruik, en effectiviteit van thermische en elektrische installaties.

Een initiatief van

De LED Energiemanagement in Industrie focust dan weer op drie concrete uitdagingen: energiebehoefte reduceren, duurzame bronnen slimmer inzetten en energie-efficiëntie bij medewerkers stimuleren. Wie bijvoorbeeld zijn energiefacturen voorlegt, krijgt concrete tips over optimalisatie, beheer en onderhoud van de installaties.

Bij de LED Duurzaam bouwen kan u terecht met praktische vragen rond waterafvoer, luchtdichtheid, windbelasting en isolatie.

De LED Elektrische energie ten slotte concentreert informatie rond autonome energiesystemen (zon, wind, diesel, batterijen,…), lichttechnologie en draadloze communicatie.

Wycor nv, gespecialiseerd in gebouwafwerking en projectcoördinatie, maakte al dankbaar gebruik van LED-expertise. “Omdat de renovatie van het buitenschrijnwerk van ons kantoorgebouw specifieke knowhow vereiste, zochten we een specialist luchtdichtheid”, aldus technisch directeur Chris Decaesstecker. “We kwamen terecht bij de LED Duurzaam Bouwen van Marcus Peeters. Op basis van zijn proefopstellingen en testresultaten verbeterden we de plaatsingstechniek en verhoogden zo het akoestisch en thermisch comfort. Dat merken we gegarandeerd op onze energiefactuur.”

Ook uw kmo kan profiteren van deze kosteloze knowhow.

Op www.lednetwerk.be vindt u een overzicht van alle LED’s in Vlaanderen, én de contactgegevensvan de experten.

In samenwerking met

BRUSSEL | HVAC & ECL

TOTAALPLATFORM VOOR INSTALLATIEPROFESSIONALS OP 17 EN 18 SEPTEMBER 2014 IN BRUSSELS EXPO Dit jaar krijgen we op 17 en 18 september opnieuw een editie van de onafhankelijke installatiebeurs HVAC & ECL in Brussels Expo. Nieuw is dat het één geïntegreerde nationale beurs wordt, die verwarming ventilatie, airco en sanitair naast elektrotechniek, verlichting, domotica en beveiliging presenteert.

Deze integratie van de voorheen afzonderlijk gepresenteerde beurzen naar een totaalplatform voor de installatiesector anticipeert op een trend die zich steeds duidelijker aftekent en volmondig onderschreven wordt door een bevraging van de markt.

ENERGIE-EFFICIËNTE OPLOSSINGEN EN TECHNISCHE INNOVATIES Met energie-efficiëntie als belangrijk aandachtspunt in beide sectoren willen de beursorganisatoren vooral een kwalitatieve vakbeurs in de markt zetten, die zich vanuit de bezoekersmarkt richt op zowel op installateurs als op voorschrijvers richt.

Deze nieuwe formule wil dan ook meer als voorheen een jaarlijks forum zijn voor en door alle professionals die betrokken zijn bij het ontwerp, de technische realisatie en/of het beheer van installatieprojecten in gebouwen.

INZETTEN OP EEN EVENWICHTIG AANBOD EN BELEVING Naast het brengen van een evenwichtig aanbod rond de gekende deelsectoren, heeft deze editie

ook extra aandacht voor ledtechnologie en sanitaire technieken. Alle toonaangevende federaties en kennispartners plaatsen ook dit jaar hun schouders mee onder het event.

ceremonie en aansluitend netwerkevent. Voor regelmatige updates kan je terecht op de beurswebsite www.easyfairs.com/hvav-ecl-be

Voor een optimale bezoekerservaring zetten belevingszones specifieke toepassingen van deelnemers extra in de verf. Meer informatie over deze belevingszones volgt in de loop van de bezoekerscampagne.

PRAKTISCH

Deelnemende bedrijven kunnen bovendien gebruikmaken van nieuwe tools voor een doeltreffende opvolging van leads.

AWARDS EN NETWERKING Naast een sterk randprogramma gaan de Efficiency Awards opnieuw op zoek naar innovatieve oplossingen die zich onderscheiden door een winst op het vlak van tijd - ‘Save Time’ (eenvoud en snelheid in verwerking) en energie - ‘Save Energy’ (duurzame productie en rationeel gebruik van energie). Op de avond van 17 september worden de winnaars bekendgemaakt tijdens een awards-

HVAC & ECL 2014 17 en 18 september 2014 Hall 5 van Brussels Expo. www.easyFairs.com/hvac-ecl-be

❚

Informatie over easyFairs® easyFairs maakt het eenvoudig voor exposanten en bezoekers om zaken te doen en innovaties te ontdekken in een professionele omgeving, zowel face-to-face als online. Met het hoofdkantoor in Brussel en een internationaal netwerk van vestigingen, organiseert easyFairs beurzen in België, Canada, Colombia, Denemarken, Duitsland, Finland, Ierland, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Polen, Singapore, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland.

INSTALLATIE & BOUW | 55

LAAKDAL | Geïntegreerd beveiligingssysteem voor LiTC

'Dankzij de automatische interactie tussen de badgelezers en een speciaal softwaresysteem beschikt het LiTC over een waterdicht toegangscontrolesysteem'

Tekst: Tim Janssens

GEÏNTEGREERD BEVEILIGINGSSYSTEEM VOOR LITC Foto: Laura May

56 | INSTALLATIE & BOUW

LAAKDAL | Geïntegreerd beveiligingssysteem voor LiTC

Eind 2012 ging op de Nike ELC-site in Laakdal de bouw van het LiTC (Logistiek Innovatie Trainingscentrum) van start. Zowel externe bezoekers als Nike-medewerkers zullen gebruik kunnen maken van de faciliteiten van dit nieuwe opleidingscentrum, dat inmiddels zo goed als klaar is. Om ervoor te zorgen dat de juiste personen op de juiste tijdstippen toegang hebben tot het gebouw, werd er een beveiligingssysteem geïnstalleerd dat toegangscontrole en tijdsregistratie combineert.

Eind 2012 ging op de Nike ELC-site in Laakdal de bouw van het LiTC (Logistiek Innovatie Trainingscentrum) van start. Zowel externe bezoekers als

tijdstippen toegang hebben tot het gebouw, werd er een beveiligingssysteem geïnstalleerd dat toegangscontrole en tijdsregistratie combineert.

‘Intelligente badgelezers combineren tijdsregistratie en toegangscontrole in nieuw opleidingscentrum in Laakdal’ Nike-medewerkers zullen gebruik kunnen maken van de faciliteiten van dit nieuwe opleidingscentrum, dat inmiddels zo goed als klaar is. Om ervoor te zorgen dat de juiste personen op de juiste

NOOD AAN TOEGANGSCONTROLE Het project is een initiatief van IOK, de Kempische streekontwikkelingsorganisatie die inzet

op duurzaam afval-, materialen- en grondbeheer. IOK wil de Kempen hiermee definitief op de kaart zetten als logistieke draaischrijf. Het gebouw moet gaan fungeren als een ecologische, inspirerende omgeving voor trainingen en opleidingen. Het biedt onder meer plaats aan vier klaslokalen, een praktijkruimte, twee aula’s en een raadszaal. Aangezien het gebouw zich op het domein van Nike bevindt, is het belangrijk dat enkel bevoegden toegang hebben.

Daarom installeerde GET in opdracht van Nike badgelezers aan de voor- en achteringangen.

Op termijn wordt dit allicht uitgebreid met toegangscontrolelezers op een aantal lokalen die door Nike gebruikt zullen worden. ›

Aangezien het LiTC zich op het domein van Nike bevindt, is het belangrijk dat enkel bevoegden toegang hebben.

INSTALLATIE & BOUW | 57

Verrijkt met ‘Interactieve Print’ Breng uw vaktijdschrift tot leven!

Layar is een gratis app voor de smartphone en tablet, die het papier van ‘Installatie & Bouw’ tot leven brengt. Met behulp van Layar worden advertenties en redactionele content interactief gemaakt. Als lezer slaat u de brug tussen print en de digitale wereld.

Het enige dat u nodig heeft, is een smartphone of tablet met de Layar app. U scant met uw smartphone of tablet een pagina, waarna de Layar-app de clickable elementen toevoegt op de pagina zoals: Video’s, foto’s, tekst, e-mailadressen, telefoonnummers, social media sharebuttons, etc.

Wat heeft u nodig?

Het vaktijdschrift Installatie & Bouw Een smartphone of tablet De gratis Layar-app

Download de gratis layar app

Scan de pagina

INSTALLATIE & B

UITGAVE

2

Interactieve Print

VAK TIJDSCHRIFT OVE

WWW .INS TALL ATIE

Stap voor stap

Bekijk de layar!

ENB OUW .BE

R INSTALLATIETECHN

OUW

IEK , HVAC, SANITAI

R EN ELEKTRICITEIT

NUM MER 2 2014 APRI L - MEI

Hoe werkt het: VAKTI JDSCH RIFT OVER INSTA LLATIE TECHN

Even de gratis Layar app downloaden in de Apple Store of de Google Play Store.

IEK, HVAC , SANITAIR EN ELEKT RICITE IT

Open nu de Layar app op uw smartphone of tablet.

Klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk van uw smartphone of tablet.

Veel lees en kijkplezier!

ENBOU W.BE

Klik in het scherm, nu opent de digitale laag en kunt u op de buttons klikken.

WWW. INSTA LLATIE

Houd uw smartphone of tablet boven een van de ‘Layarpagina’s’, herkenbaar aan het blauwe logo.

Laminair airflow garande ert hygiëne in nieuw OK ASZ Aalst Panelgesprek: het huid ige energiebeleid gew ikt en gewogen Nieuw leidingnetwerk voor brouwerijen Lindema ns en Boon

SCAN WITH

1 2014100 Installatie

& Bouw BE 2.indd

1

22-04-14 15:52

LAAKDAL | Geïntegreerd beveiligingssysteem voor LiTC

Foto: Laura May

In opdracht van Nike installeerde GET badgelezers aan de voor- en achteringangen van het LiTC.

Foto: Laura May

Dankzij het beveiligingssysteem zullen enkel geautoriseerde bezoekers en Nike-medewerkers het gebouw kunnen betreden.

BADGELEZERS EN SOFTWARE Het systeem omvat verschillende componenten.

Allereerst zijn er de Megara-badgelezers, die bezoekers met een (Nike-)badge registreren. Via de GET-software XCess zal het badgenummer gecontroleerd worden: mag de persoon in kwestie binnen en zo ja, mag hij op dat moment binnen (bijvoorbeeld wel tijdens de kantooruren, maar niet ’s avonds)? Op basis van die toegangsrechten zal de deur al dan niet opengestuurd worden. Dit gebeurt via een Mori-deurcontroller, die communiceert met de Nike-server via een

IBCU-netwerkcontroller. “Op deze manier vermijden we dat onbevoegde personen toegang krijgen tot het gebouw,” aldus Eric Claes, werfleider van GET. “Zowel IOK als Nike zijn beide al jaren klant bij ons. Allebei hebben ze zowel hun tijdregistratie als toegangscontrole geïnte-

greerd met een GET-oplossing. In dit opzicht is dit voor ons een erg mooi project. Het toont aan dat we niet alleen productoverschrijdend meedenken met onze klanten, maar dat we ook klantoverschrijdend een mooi eindresultaat kunnen neerzetten.” ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Architect Studiebureau Toegangscontrole en tijdsregistratie

IOK (Geel) Signum + Architects (Gent) Technum (Hasselt) GET (Malle)

INSTALLATIE & BOUW | 59

ANTWERPEN | De Lichttoren

Tekst: Jannes Zwaenepoel

LICHTTOREN IN ANTWERPEN MAAKT GEBRUIK VAN INTELLIGENTE TUSSENMETERS De Lichttoren aan Park Spoor Noord in Antwerpen gooit hoge ogen op de immobiliënmarkt. Het 75 meter hoge gebouw ligt op zes minuten wandelen van het MAS en biedt plaats aan 147 appartementen. Multical 402-meters van Kamstrup meten het energieverbruik, zodat een individuele afrekening mogelijk is.

Steeds vaker zijn appartementen de woonplaats van nieuwe gezinnen, jonge of oudere mensen. Zij stellen heel wat eisen aan hun woning. In het tijdperk van groene energie komt daar ook energiezuinigheid bij kijken. Maar hoe meet je die energiezuinigheid? Met kwalitatieve meetinstrumenten.

INVESTERING De door bOb Van Reeth ontworpen toren werd uitgerust met Multical 402-tussenmeters van Kamstrup. Ecompany leverde de ultrasone energiemeters. Door gebruik te maken van statische technologie kunnen deze meters tot dertig jaar lang meegaan.

“Hoewel ze 30% meer kosten dan de traditionele mechanische meters zijn ze zeker de meerprijs waard,” vertelt zaakvoerder Jelle Schurmans van Ecompany.

Ecompany verdeelt de warmtemeters van het Deense Kamstrup in België. De debietmeter in de chauffageleiding en de temperatuursensoren in de vertrek- en retourleiding leveren de verworven data aan een rekenunit die alles verwerkt. Deze gegevens worden vervolgens via een M-buskoppeling doorgegeven aan het gebouwbeheersysteem.

ANDER TYPE “Voor de Lichttoren in Antwerpen hebben we meer dan honderddertig Multical 402-meters geleverd,” vertelt Schurmans. Opvallend, want op de eerste drie verdiepingen werden er al eerder meters van een ander type geïnstalleerd: “Een Nederlandse firma die tijdens het project in faling ging, installeerde verschillende Multical 602-meters. Dit was echter geen probleem, want deze meters zijn compatibel met onze Multical 402.”

Installateur Imtech Belgium nam het project over en besloot in samenspraak met Ecompany om de voordeligere Multical 402-meters te installeren. “Deze hebben iets minder functionaliteit, maar zijn uitermate geschikt voor dit project,” Kamstrup Multical 402-meters meten het individuele energieverbruik op in deze Lichttoren aan het Antwerpse Park Spoor Noord. (Foto: Immpact) 60 | INSTALLATIE & BOUW

ANTWERPEN | De Lichttoren

Foto: Immpact

‘SLIMME ENERGIEMETERS MAKEN INDIVIDUELE AFREKENING EN MONITORING VAN HET ENERGIEVERBRUIK IN APPARTEMENTENCOMPLEX MOGELIJK’ verklaart Schurmans. “Omdat beide tellers een gelijkaardige topologie gebruiken, is het mogelijk om ze op hetzelfde systeem aan te sluiten.

Ze werken dan ook perfect naast elkaar, zonder problemen.”

VRIJ ONBEKEND “De grootste uitdaging bij dit project was het feit dat de ultrasone meters nog niet zo bekend zijn

bij de installateurs,“ vertelt Schurmans. “Toch wint het product terrein. Steeds vaker worden de energiemeters geïnstalleerd, waardoor het verbruik beter kan worden bijgehouden.”

De technologie bestaat ondertussen al meer dan vijftig jaar, maar de installatie in grote projecten hinkt nog een beetje achterop. Toch heeft de ultrasone energiemeter tal van voordelen: hij is on-

De Kamstrup-warmtemeters bestaan uit drie aan elkaar gekoppelde onderdelen: een debietmeter in de chauffageleiding, temperatuursensoren in de vertrek- en retourleiding en een rekenunit die alles integreert

derhoudsvrij, heeft een levensduur die drie keer zo lang is dan die van een mechanische meter en heeft twee additionele pulsingangen die een extra warm- of koudwaterteller kunnen verbinden ❚.

MULTICAL® 302

Compacte en flexibele all-rounder

• Zeer compacte warmtemeter • Uitgebreide datalogger

• Op afstand uitleesbaar via bedraad of draadloos M-Bus

• Tot 12 jaar batterijlevensduur

• Eenvoudig af te lezen display

• Parameters op locatie te configureren Ecompany bvba · Mechelsesteenweg 382 · 3020 Herent · Tel: 016/883.840 · info@ecompany.be · www.ecompany.be Ecompany is distributeur van Kamstrup in België voor warmte-, koude- en watermeters

INSTALLATIE & BOUW | 61

Brandwerende systemen op maat

voor alle toepassingen in de industrie en utiliteitsbouw BIO Benelux nv, gevestigd in Brugge, is reeds meer dan 30 jaar actief op de markt van de brandwerende isoleersystemen. Wij beschikken over hooggespecialiseerd personeel met VCA*-certificaat. BIO Benelux richt zich als installatiebedrijf naar zowel de industrie als naar de utiliteitsbouw.

Onze activiteiten: • Brandwerende afdichtingen van kabel- en buisdoorvoeringen, alsook rondom brandkleppen; • Brandwerende omkastingen met Promatect-platen; • Brandwerende deuren, manchetten, roosters, kleppen; • Brandwerend beschermen van kabelbanen en kabelladders.

Enkele van onze tevreden klanten: AZ St. Jan Brugge | Luchthaven Brussel Nationaal | Gerechtshof Antwerpen | Complex Ledeganck Gent | Arcelor Mittal | AZ Damiaan Oostende | AZ Groeninge | Artevelde Gent, etc.

Meer info?

Contacteer ons via 050 42 60 15 of info@biobenelux.be

BIO Benelux nv | Pathoekeweg 9 B04 | B-8000 Brugge | +32 50 42 60 15 | info@biobenelux.be | www.biobenelux.be

Unieke opleidingen over actuele thema’s Kom alles te weten over ...

• • • •

Innovatieve oplossingen in HVAC-installaties Warmtesystemen Drinkwaterbeveiliging Inregelen

Waarom deelnemen?

• Theorie én praktijk, door ervaren lesgevers • Met onafhankelijke gastspreker • Bij jou in de buurt of online • Bovendien volledig gratis

Hoe inschrijven? Meld je aan via academy.nl@caleffi.com

www.caleffi.be

ADV_197x130_EXPERIENCE_BeFR_BeNL.indd 1

ACADEMY

9/02/14 17:37

GENT | Ledeganck-complex

Tekst: Jannes Zwaenepoel

COMPLEX LEDEGANCK KRIJGT BRANDWERENDE AFDICHTINGEN In opdracht van de universiteit van Gent wordt Complex Ledeganck grondig gerenoveerd. Midden 2014 moeten de werken afgelopen zijn. Het gebouw krijgt een volledig nieuwe inrichting en gevel. Bio Benelux levert de brandwerende installatie.

Elke doorvoering werd brandwerend gedicht door Bio Benelux © Bio Benelux

Een volledige renovatie moet het gebouw opwaarderen naar de huidige eisen op gebied van onder meer brandveiligheid en EPB. Zowel de laagbouw als de hoogbouw, met de tientallen meters-hoge toren worden tot op de ruwbouw gestript.

BRANDCOMPARTIMENTERING Studiebureau Cegelec duidde Bio Benelux aan om de brandcompartimentering in orde te brengen.

Dit omvat het brandwerend afdichten van onder meer leidingdoorvoeringen, brandkleppen en het brandwerend omkasten van de ventilatiekanalen.

Voor de brandwerende afdichtingen maakt Bio Benelux gebruik van de BIO-brandvrije massa Novasit BM, een klaargemengde droge massa voor de vuurbestendige en rookgasdichte harde afdichtingen van allerlei doorvoeringen in massieve wanden en vloeren.

VERSCHILLENDE PRODUCTEN Daarnaast gebruikt Bio Benelux ook de BIObrandvrije mortel Novasit K2. Dat is een klaar-

gemengde droge mortel voor de vuurbestendige en rookgasdichte harde afdichtingen van onder andere buisdoorvoeringen, voegen aan ventilatiekanalen, branddeuren en brandkleppen in massieve wanden en vloeren. Novasit BM en Novasit K2 zijn brandbestendig, rookdicht, eenvoudig toe te passen en bevatten geen asbest of halogenen.

“Voor de brandwerende omkasting van ventilatiekanalen maakt Bio Benelux gebruik van de brandwerende isolatie Conlit Ductrock & PS EIS en de brandvrije fibersilicaatplaten Promatect-L500,” vertelt sales manager Sandra Allemeersch van Bio Benelux. ❚

De doorvoeringen werden brandwerend gedicht met BIObrandvrije mortel Novasit K2. © Bio Benelux

Bio Benelux staat in voor het brandwerend afdichten van alle bouwelementen. © Bio Benelux

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever Studiebureau Brandcompartimentering

Universiteit Gent Cegelec (Sint-Lambrechts-Woluwe) Bio Benelux (Brugge)

INSTALLATIE & BOUW | 63

PLAATSNAAM | Projectnaam BRANDVEILIGHEID

OBO HALOGEENVRIJ GAMMA EEN ANTWOORD OP HET VERNIEUWD ARTIKEL 104

Met zijn halogeenvrij gamma en brandwerende systemen komt OBO Bettermann tegemoet aan de eisen van o.a. het vernieuwde artikel 104 omtrent de voorzorgsmaatregelen tegen brand van het AREI (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties), KB van 25 april 2013, publicatie in het Belgisch Staatsblad 04/06/2013.

Het artikel stelt dat elektrotechnische installaties de gevolgen van brand kunnen verergeren als men niet de juiste maatregelen neemt en voert daarom een reeks nieuwe verplichtingen in. Onder andere het gebruik van halogeenvrije kabels (SA/SD) wordt verplicht in lokalen met classificatie BD2, BD3 en BD4, dwz. ontruimingsmogelijkheden volgens AREI art. 101 langer dan “normaal” (BD1).

Halogeenvrije systemen zijn qua chemische samenstelling zodanig geconstrueerd dat zij in geval van brand minder schadelijke (toxische, corrosieve) gassen ontwikkelen die in verbinding met blusmiddelen worden omgezet in zoutzuur. Hierdoor kan persoonlijk letsel en materiële schade tot een minimum beperkt worden.

Dit heeft logischerwijs dus ook invloed op de keuze van de installatiematerialen. In het halogeenvrij gamma van OBO bevinden zich o.a. kabeldozen, wartels,

64 | INSTALLATIE & BOUW

BRANDVEILIGHEID

7 productgroepen, 1 compact catalogus.

Nu gro bij uw oth and el

100 pagina’s met uw OBO-favorieten!

"Halogeenvrije systemen zijn qua chemische samenstelling zodanig geconstrueerd dat

Compact catalogus 2014

zij in geval van brand minder schadelijke gassen ontwikkelen die in verbinding met blusmiddelen worden omgezet in zoutzuur"

THINK CONNECTED.

VBS: Verbindings- en bevestigingssystemen TBS: Overspannings- en bliksembeveiliging KTS: Kabeldraagsystemen BSS: Brandwerende systemen LFS: Wandgoot- en kabelkanaalsystemen EGS: Inbouwapparatuursystemen UFS: Ondervloersystemen

bevestigingssystemen voor kabels en buizen, installatiebuizen, distributiekanalen en bedradingskokers. Ze worden gekenmerkt door bovenstaand logo.

Verder verplicht het KB het gebruik van brandwerende doorvoeren in ruimten met bijzonder brandgevaar (compartimentering) en legt het voorschriften op in verband met de vitale stroombanen en installaties waarbij niet alleen de leidingen maar de gehele installatie zodanig ontworpen moeten zijn dat zijn functie gewaarborgd blijft gedurende ten minste 1 uur.

Al onze HALOGEENVRIJE PRODUCTEN, volgens vernieuwd art. 104 van het AREI (KB 25.04.2013), worden aangeduid met volgend logo:

OBO BETTERMANN nv

·

Bist 14

·

V IJ

B-2630 Aartselaar

Tel. 0 3 870 74 00 · Fax 0 3 887 40 00 E-mail: info@obo.be · www.obo.be

Hiervoor biedt OBO een uitgebreid gamma brandwerende systemen en draagconstructies met functiebehoud aan. ❚ THINK CONNECTED.

INSTALLATIE & BOUW | 65

Noordstraat 3 2800 Mechelen

TEL: +32 15 34 74 95 FAX: +32 15 34 74 96

KRIS +32 495 63 88 10

welpip@gmail.com

JOS +32 476 29 86 75

wap.jos@gmail.com

Brouwerij montage/Inox laswerken www.weldingandpiping.be

HEAVY AV PIPE AVY SMALL PIPE

AHU

Rooftop Building Services Support Systems & accessories DUCT

STEP OVER

Simply a better way

SMALL PIPES

A/C A/C Linum Europe levert een breed scala aan efficiënte montagesystemen voor buitenunits, PACKAGED PLANT ROOM P groepen en technische installaties. Tot ons ruime aanbod behoren alle producten van PUMP HOUSING A A/C A/C Big Foot Systems: light- en heavy duty frames, trillingsmatten, universele H-framesets, montagesteunen en step-overs. Als officieel Benelux distributeur staan wij garant voor belangrijke voorraden en een supersnelleEXTRACT service bij maatwerk & projectberekeningen.

FAN Meer info op www.linum.eu of neem contact met ons op.

NEDERLAND Glasblazerstraat 4 2984 BL Ridderkerk T: 0180 46 35 88 E: info-nl@linum.eu

14.012 Pub BFS Installatie en bouw 2014.indd 1

DUITSLAND S Rottweg 44 48683 Ahaus T: 02561 449 1984 E: info-de@linum.eu

O

L

A

CABLE ABLE TRA TRAY

VRF

VRF

AC A/

R

14.012I&B

BELGIË Vijverhoek 53 8520 Kuurne T: 056 35 92 94 E: info@linum.eu

A/C

2/26/2014 3:07:24 PM

SINT-PIETERS-LEEUW EN LEMBEEK | Leidingnetwerk brouwerijen

Tekst: Jannes Zwaenepoel

BROUWERIJEN KRIJGEN NIEUW LEIDINGNETWERK Brouwerij Lindemans uit Sint-Pieters-Leeuw en brouwerij Boon uit Lembeek krijgen een nieuw leidingnetwerk. Dit stelt hen in staat om hun capaciteit te verhogen. De firma Welding & Piping werd ingeschakeld om de benodigde werken uit te voeren.

NIEUWE BOTTELARIJ Brouwerij Lindemans breidt zijn productiecapaciteit sterk uit. Welding & Piping installeerde een nieuwe bottelarij en sloot deze aan op de bestaande installatie. “We hebben heel wat machines aangesloten,” vertelt Kris Vermoesen, één van de zaakvoerders van Welding en Piping, “We moesten immers over heel de afdeling de piping vervangen.” De nieuwe bottelarij is bovendien ondergebracht in een nieuw gebouw met 3000 m² extra ruimte. Ze werd naadloos aan de bestaande machines gekoppeld. Roestvrij stalen leidingen, inox 304 en inox 316, verzekeren de duurzaamheid van de installatie. “De inox 316-piping wordt gebruikt voor bepaalde onderdelen zoals buizen, bochten en flenzen omdat dit materiaal beter bestand is tegen zuur,” legt Vermoesen uit.

van Südmo, pompen van Packo, warmtewisselaars van API Schmidt, regelkleppen van Samson, stoomequipment van Spirax-Sarco en inox materiaal van Gillain & Co. De renovatie van de bestaande brouwketels en de aanpassingswerken van de waterbuffers en de installaties voor

energierecuperatie namen meer dan 10.000 werkuren in beslag. Welding & Piping stond zelf in voor de kabelbanen onder de brouwzaal en ontwierp en bouwde de koppelborgen in het eigen atelier. Zo wilde het eventuele complicaties vermijden. ❚

REFERENTIE Brouwerij Lindemans contacteerde Welding & Piping pas na navraag bij een andere brouwerij. Het nam immers ook al de familiebrouwerij van Boon in Lembeek onder handen. Welding & Piping plaatste op vraag van Frank en Jos Boon verschillende installaties, met als uiteindelijk doel de opwaardering van het bedrijf. Na de opmaak van het initiële budget monteerde het een nieuwe brouwzaal, die – net zoals bij brouwerij Lindemans – de productiecapaciteit gevoelig moest verhogen. Een extra moeilijkheid: de huidige productie mocht niet lijden onder de werken.

Het nieuw leidingnetwerk van brouwerijen Boon en Lindemans is opgebouwd uit duurzame, roestvrij stalen leidingen (inox 304 en 316).

10.000 UREN Welding & Piping leverde alle nodige componenten. Het installeerde onder meer aan- uitkleppen

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever Brouwerij Boon/

Architect Studiebureau Leidingwerk

Brouwerij Lindemans Helon Architecten Encon nv Welding & Piping bvba

INSTALLATIE & BOUW | 67

DILBEEK | RVT Dilhome

Tekst: Johan Debaere

VENTILATIE EN ZONWERING OPTIMAAL GECOMBINEERD IN RVT DILHOME

De Fixvent Mono AK EVO houdt de kwaliteit van de binnenlucht en de temperatuur in de kamers en andere ruimtes op peil.

68 | INSTALLATIE & BOUW

DILBEEK | RVT Dilhome

Het uitgebreide rust- en verzorgingstehuis Dilhome werd uitgerust met Fixvent Mono AK EVO, een combinatie van zelfregelende ventilatie en windvaste zonwering die bijna onzichtbaar bovenop het raam, achter het buitenste metselwerk, wordt gemonteerd.

Rust- en verzorgingstehuis Dilhome in Dilbeek is fors uitgebreid – van 25 naar 90 bedden. Naast energiebesparende maatregelen ging speciale aandacht uit naar de kwaliteit van de binnenlucht en de temperatuur in de kamers en andere ruimtes. Een combinatie van zelfregelende ventilatie en windvaste zonwering bood de oplossing.

Door de vergrijzing van de bevolking was er ook in Dilbeek een stijgende vraag naar woonvoorzieningen voor bejaarden. Daarom besliste de directie om zijn rust- en verzorgingstehuis fors uit te breiden tot negentig kamers. Bij renovatie of nieuwbouw moeten echter niet alleen energiebesparende maatregelen genomen worden. Ook het comfort en het binnenklimaat zijn van cruciaal belang. Architect Exoot uit Brussel heeft die opdracht bij RVT Dilhome duidelijk in gedachten gehouden en ontwierp een functionele nieuwbouw met een oog voor gezonde lucht en aangename temperaturen.

GEZONDE LUCHT De lucht in zorgcentra bevat vaak schimmels, bacteriën en virussen, veroorzaakt door slechte ventilatie. Net daarom is het zo belangrijk om regelmatig en correct te ventileren. Een gecontroleerde basisventilatie is de enige efficiënte manier. Architect Exoot integreerde daarom de Fixvent Mono AK EVO, een combinatie van zelfregelende ventilatie en windvaste zonwering die bijna onzichtbaar bovenop

het raam, achter het buitenste metselwerk, wordt gemonteerd. De zelfregelende klep van het ventilatierooster reageert automatisch op drukverschillen en windsterkte. Binnen zie je alleen een aluminium binnenprofiel waarmee de gebruiker de luchtstroom manueel kan regelen. Deze Fixvent Mono AK EVO garandeert een hoog debiet van 73 m³/h/m bij 2 Pa en een uitstekende akoestische - (40 dB) en Uwaarde (1,5 W/m².K).

AANGENAME TEMPERATUREN In zorgcentra worden ook vaak veel vensters geïntegreerd, maar daardoor kan het op warme dagen behoorlijk heet worden in de kamers.

Een efficiënte buitenzonwering moet de zonneinstraling overdag beperken en oververhitting tegengaan. De Fixvent® Mono AK omvat naast het zelfregelende ventilatierooster ook een windvast zonweringdoek. Dankzij een ingenieus geleidingssysteem met rits blijft het doek windvast en strak in elke positie. De zonnewarmte komt zo niet aan aanraking met het glasoppervlak en wordt dus waar nodig buitengehouden. ❚

De zonweringdoek gaat oververhitting in de kamers en ruimtes van Dilhome tegen. Dankzij een ingenieus geleidingssysteem met rits blijft het windvast en strak in elke positie.

INSTALLATIE & BOUW | 69

HAREN | ECOWIJK HARENBERG

Tekst: Jannes Zwaenepoel

ECOLOGISCH TOTAALCONCEPT

VOOR ECOWIJK HARENBERG Een van de vijf gebouwen in de nieuwe ecowijk Harenberg in Haren is energieneutraal. Brussel en Europa roepen de wijk uit tot voorbeeldproject dankzij de installatie van zonnepanelen op de daken en de doorgedreven isolatie, gecombineerd met een doordachte oriĂŤntatie en het gebruik van duurzame technieken.

Ecowijk Harenberg werd verkozen tot Brussels en Europees voorbeeldproject.

70 | INSTALLATIE & BOUW

HAREN | ECOWIJK HARENBERG

Ecowijk Harenberg is een complex dat plaats biedt aan dertig passief- en vijf nulenergiewoningen.

Dankzij de integratie van verschillende duurzame technieken zoals zonnepanelen, een warmtepomp en mechanische ventilatie hebben de bewoners er een maandelijkse verwarmingskost van ongeveer 5 euro. Een goed doordachte oriëntatie en doorgedreven isolatie helpen de bewoners om te besparen op hun energiefactuur.

Aangezien de technieken al geïnstalleerd zijn, liggen de kosten iets hoger dan bij een traditionele nieuwbouw. Toch is de meerprijs geen bezwaar ge-

weest. Meer zelfs: dankzij de investering in groene technologie is de wijk uitgeroepen tot Brussels en Europees voorbeeldproject. ❚

TECHNIEK Ingenieurs- en installatiebureau Red Technics verzorgde de technieken. Het bedrijf installeerde naast de zonnepanelen ook de warmtepomp en de mechanische ventilatie. Door deze technieken te combineren werd voor de passief- en nulener-

'Doordachte combinatie

De technische installaties werden geplaatst door Red Technics. © Red Technics

Elk appartement heeft een meetapparaat dat het verbruik optekent. © Red Technics

van isolatie, oriëntatie en technieken leidt tot bijzonder laag E-peil en energieverbruik' giewoningen een E-peil van respectievelijk 25 en 35 en een primair energieverbruik van respectievelijk 7 kWh/m²/jaar en 15 kWh/m²/jaar gehaald.

Een ander belangrijk deel van het project is de installatie van satelliettelevisie. “Door het gebruik van onder andere kabels en versterkers van Hirschmann kunnen we met één satellietschotel alle bewoners laten genieten van satelliettelevisie,” vertelt projectingenieur Levi Vaneycken. “Het grote voordeel hiervan is esthetisch van aard, maar ook de financiële kant is mooi meegenomen. Er moet niet langer voor elk gezin een aparte schotel tegen de gevel hangen.”

MONITOR Red Technics installeerde ook een uitgebreid monitorsysteem in de gebouwen. “Eigenlijk meten we alles,” legt Vaneycken uit. “Elk appartement heeft een eigen metertje. Dit houdt de temperatuur, de vochtigheidsgraad, de warmteopbrengsten, het debiet en het elektriciteitsverbruik bij.

“Dankzij deze technologie is het mogelijk om het verbruik en de opbrengsten van onder andere de zonneboilers, zonnepanelen en warmptepompen in kaart te brengen. Er worden meer dan honderdvijftig metingen gedaan. De informatie van die metingen gaat via een M-Bus-systeem naar de eigenaar.

TECHNISCHE FICHE Opdrachtgever Studiebureau HVAC + IT

Grondregie Stad Brussel Stockman nv (Gent) en StuBeCo (Overpelt) Red Technics (Rotselaar)

INSTALLATIE & BOUW | 71

KOREX BENELUX

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Korex Benelux

ONVOLLEDIGE ONTLUCHTING LEIDT TOT GROTE PROBLEMEN Door onvolledige ontluchting kunnen in een verwarmingsof koelinstallatie zogeheten reactiegassen ontstaan. Deze reactiegassen leiden onder andere tot vermindering van warmteoverdracht, die kan oplopen tot meer dan vijftig procent. Met de installatie van een AIR-SEP-toestel kan je dit echter voorkomen.

NIET GASDICHT Hoewel het misschien wel zo lijkt, is een gesloten leidingcircuit niet gasdicht, vertelt dhr. M.G. van Gorsel, directeur van Korex Benelux. “Vier verbindingen diffunderen net zoveel gassen als honderd meter kunststof vloerverwarmingsbuis van 20 x 2 zonder diffusielaag. De oorsprong van de gassen in een

“Opgeloste gassen in het warmtedragende medium kunnen leiden tot problemen in het verwarmingssysteem” systeem is hiermee verklaard. Gassen dringen het systeem binnen door onder andere onderverzadiging van het medium, door ‘lekken’ in het drukexpansievat, de rubbermembranen, verbindingen, pakkingsbussen of kunststofbuizen of via de bodem. De gasbellen imploderen onder hoge druk in het medium, waarna de vloeistof het gas afhankelijk van partiaaldrukverval opneemt.”

Opgeloste gassen in het warmtedragende medium kunnen volgens hem leiden tot problemen in het verwarmingssysteem. “Het doel van een geschikt drukbehoud en ontgassing moet dus zijn om het permanente binnendringen van gassen te verhinderen en de aanwezige gassen continu uit het systeem te verwijderen.”

AUTOMATISCHE ONTLUCHTING Het AIR-SEP-systeem verzorgt onder andere het drukbehoud, de expansie en de ontluchting in de verwarmings- of koelinstallatie.

72 | INSTALLATIE & BOUW

Weinig adviseurs of installateurs zullen het belang van een goede ontluchting van het water in cv-installaties ontkennen. Lucht in leidingen heeft een negatief effect op de warmteoverdracht van de leidingen naar de vloer of lamellen en vervolgens ook op de straling en convectie naar de ruimte. De aanwezigheid van lucht in installatiewater is niet te vermijden, maar het is wel verstandig om ze zo snel mogelijk te verwijderen. “Verwijdering kan natuurlijk gebeuren door

KOREX BENELUX

AIR-SEP bestaat uit een expansievat met een instroomventiel, een ontluchtingsventiel, een bijvulautomaat en een drukbehoudpomp die ervoor zorgen dat het water zonder lucht in het leidingsysteem wordt teruggevoerd.

gebruik te maken van het bekende ontluchtingskraantje, maar dit is heel arbeidsintensief. Bovendien haal je daarmee lang niet alle lucht uit het systeem.

Een gewone, automatische ontluchter verwijdert namelijk uitsluitend vrije lucht, geen microbellen”, aldus van Gorsel. “Het door ons ontwikkelde product AIR-SEP doet dit wel. AIR-SEP verzorgt onder andere het drukbehoud, de expansie en de ontluchting in de verwarmings- of koelinstallatie. Als water onder druk staat, heeft het de eigenschap om zouten en gassen zoals bijvoorbeeld waterstof, kooldioxide en zuurstof op te nemen. Door de druk te verlagen, wordt het verzadigingspunt verlaagd en worden die gassen ontbonden.”

AIR-SEP

DIRT-SEP - GROFVUILVANGFILTERS AIR-SEP 1 TOESTEL MET 8 FUNCTIES: • DRUKBEHOUD • EXPANSIE • ONTGASSING • BIJVULLING • WATERBEHANDELING • SUSPENSIEVUILVANG • ENERGIEBESPARING • CO2-REDUCTIE

KOREX Benelux B.V. Tjalk 13B, 2411 NZ Bodegraven T: +31 (0) 172 611719 F: +31 (0) 172 617927 E: info@korexbenelux.com I: www.korexbenelux.com

AIR-SEP bestaat uit een expansievat met een instroomventiel, een ontluchtingsventiel, een bijvulautomaat en een drukbehoudpomp die ervoor zorgen dat het water zonder lucht in het leidingsysteem wordt teruggevoerd. “Via het instroomventiel wordt steeds een klein deel van het circulatiewater in het vat gestort, waarna de druk ervan wordt verlaagd tot atmosferisch niveau. De door het water opgenomen gassen en zouten komen vrij om te worden afgevoerd, waarna het water weer onder de oorspronkelijke druk wordt teruggebracht in het systeem. Door dit proces wordt het circulatiewater adiabatisch ontgast en het volledige systeem ontlucht.” De adiabatische reductie van het zuurstofgehalte in het water zorgt ervoor dat een drukafhankelijke onderverzadiging van zuurstof ontstaat. “Het water zal dus geen zuurstof afzetten aan de buiswand. En zonder zuurstof kunnen de buiswanden niet oxideren.”

Een verwarmings- of koelinstallatie die op de gangbare manier wordt gevuld en ontlucht, kan na verloop van tijd tien tot vijftig procent meer energie gaan verbruiken en zal bovendien sneller slijten. "Diverse Duitse keuringsinstituten en laboratoria hebben de afgelopen jaren onderzoeken uitgevoerd, waarin wordt aangetoond dat AIR-SEP bijdraagt aan een verminderd energieverbruik. Ook op dat vlak biedt het dus voordelen," besluit van Gorsel. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 73

1000-21-3000-3169 2013-09 VV+ UNETO-VNI Kleur: FC

1_4_stA4_93x130_fc_A.indd 1

04-09-13 10:58

Ad Ex-series_210x143_BLD_NL.indd 1

14/04/14 12:45

Exact instelbare Kvs

2 in 1

Meting en diagnose

- Inherente,onafhankelijke EQM- karakteristiek.

- Altijd de juiste Kvs voor het systeem.

- Flexibiliteit om de Kvs na montage aan de werkelijke systeemvoorwaarden aan te passen.

- Gecombineerde regel- en inregelafsluiters.

- In-line technologie ook voor de grotere diameters.

- Volledig assortiment, DN32 t.e.m. DN150 met of zonder ge誰ntegreerde drukverschilregelaar.

- Eenvoudige installatie.

- Ruimtebesparend en gering gewicht.

- Debiet, druk, temperatuur en beschikbaar drukverschil.

- Eenvoudig inregelen.

- Bevestiging dat een systeem conform het ontwerp werkt.

- Troubleshooting.

- Vermogensmeting.

THE POWER OF ONE

Pressurisation & Water Quality

Balancing & Control

Thermostatic Control

ENGINEERING ADVANTAGE

.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

WWW.INSTALLATIEENBOUW.BE

..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u nog niet op www.installatieenbouw.be?

Neem dan contact op met Koen Royackers: T 011 605540 E k.royackers@louwersmediagroep.be

‘Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek.

U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

INSTALLATIE & BOUW

Hier vindt u gerenommeerde toeleveranciers aan de installatiebranche

Wat doet u eigenlijk?

Voor € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook!

Bel of mail Koen Royackers voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw: Tel: 011 605540 - k.royackers@louwersmediagroep.be

Wat doet u eigenlijk? Vanaf € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T 011 605540 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

WIE DOET WAT

ALGEMENE DIENSTVERLENING

DOMOTICA

E. VAN WINGEN

NV

E. VANWINGEN NV CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV Rijndijk 141, 2394 AG HAZERSWOUDE RIJNDIJK T ................................................................+31 (0)71 341 7111 F ................................................................+31 (0)71 341 4192 E kim.verkolf@carrier.utc.com W www.carrierbenelux.com

NIKO

Industriepark West 40 9100 ST.- NIKLAAS T ....................................................................+32 (0)3 7601470 F ....................................................................+32 (0)3 7777120 E sales@niko.be W www.niko.eu

ELEKTRICITEIT

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX Branch office België Bld Sylvain Dupuislaan 243, 1070 BRUSSEL (Anderlecht) T ................................................................ +32 (0)2 523 01 70 F .................................................................+32 (0)2 521 13 53 E johan.vergaelen@carrier.utc.com W www.carrier.be

BEDRIJFSWAGENINRICHTING

VERGOKAN NV

OBO BETTERMANN SA

Bist 14 2630 AARTSELAAR T ....................................................................+32 (0)3 8707400 F ....................................................................+32 (0)3 8874000 E info@obo-betterman.com W www.obo-betterman.com

Meersbloem Meiden 16 9700 OUDENAARDE T ................................................................. +32 (0)55 31 83 35 F ................................................................. +32 (0)55 31 43 88 E sales@vergokan.com W www.vergokan.com

FEDERATIES SECTOR ORGANISATIE VOOR VENTILATIE FÉDÉRATION POUR LE SECTEUR DE LA VENTILATION

SORTIMO BVBA Schaarbeeklei 491 1800 VILVOORDE T ................................................................ +32 (0)2 355 03 70 F ................................................................ +32 (0)2 355 03 71 E info@sortimo.be W www.sortimo.be

Durmakker 27 9940 EVERGEM T ....................................................................+32 (0)9 2530800 T ....................................................................+32 (0)9 2534082 E info@vanwingen.be W www.vanwingen.be

VENTIBEL VZW LEGRAND GROUP NV

Kouterveldstraat 9 1831 DIEGEM T ....................................................................+32 (0)2 7191711 F ....................................................................+32 (0)2 7191700 E info@legrandgroup.be W www.legrandgroup.be

Volkstraat 57 2000 ANTWERPEN M................................................................+32 (0)478 562123 E hendrik.daem@ventibel.be W www.ventibel.be

GEREEDSCHAPPEN

INRICHTING VAN BERDIJFSVOERTUIGEN

VTC BVBA Patrick Wagnonlaan 7 7700 MOESKROEN T ................................................................. +32 (0)56 55 4966 F ................................................................. +32 (0)56 34 8662 E info@vtc.be W www.vtc.be

BRANDERS & KETELS

STIEBEL ELTRON BVBA ’t Hofveld 6-D1 1702 Groot-Bijgaarden T ................................................................. +32 (0)2 423 22 22 F ................................................................. +32 (0)2 423 22 12 E info@stiebel-eltron.be W www.stiebel-eltron.be

VAILLANT NV Golden Hopestraat 15 1620 DROGENBOS T ............................................................... + 32 (0)2 334 93 00 E info@vaillant.be W www.vaillant.be

76 | INSTALLATIE & BOUW

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS BV RITTAL NV

Stokkelaar 8 9160 LOKEREN T ....................................................................+32 (0)9 3539111 F ....................................................................+32 (0)9 3556862 E info@rittal.be W www.rittal.be

Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T .................................................................+31 (0)765 794190 T .................................................................+31 (0)765 794199 E Info@flir.com W www.flir.com

INSTALLATIEMATERIAAL

EURO-DIESEL SA

COMAP NV/SA

SCHLEIFENBAUER BV

BEGETUBE NV

Rue de l’Avenir, 61 4460 GRACE-HOLLONGE T ....................................................................+32 (0)4 2477900 F ....................................................................+32 (0)4 2462020 E mail@euro-diesel.com W www.euro-diesel.com

Graafsebaan 68 5242 JN ROSMALEN T .......................................................................+31 73 5230256 F .......................................................................+31 73 5212383 E info@schleifenbauer.eu W www.schleifenbauer.eu

Alsembergsesteenweg 454 1653 DWORP T ....................................................................+32 (0)2 3710161 F ....................................................................+32 (0)2 3782339 E marketing@comap.be W www.comap.be

Kontichsesteenweg 53/55 2630 AARTSELAAR T ....................................................................+32 (0)3 8707140 F ....................................................................+32 (0)3 8775575 E info@begetube.com W www.begetube.com

WIE DOET WAT

Planet I business park Tollaan 101 c 1932 Sint-Stevens-Woluwe T ....................................................................+32 (0)2 5515510 F ....................................................................+32 (0)2 5031433 E info@viega.be W www.viega.be

LENAERTS NV

Europark 1086 3530 HOUTHALEN T ....................................................................+32 (0)11 609210 F ....................................................................+32 (0)11 525447 E info@lenaertsnv.be W www.lenaertsnv.be

NAESSENS HVAC

Franklin Rooseveltlaan 23 8790 WAREGEM T ....................................................................+32 (0)56 613113 F ....................................................................+32 (0)56 617242 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

INSTALLATEURS ELEKTRICITEIT

EHM BVBA

Industrieweg 3 2850 BOOM T ....................................................................+32 (0)3 8444575 F ....................................................................+32 (0)3 8445085 E info@ehm.be W www.ehm.be

Griffier Schobbenslaan 2a 2140 ANTWERPEN T ....................................................................+32 (0)3 2351624 F ...................................................................+32 (0)3 235 0911 E luc.ost@etivdv.be W www.etivdv.be

Flor Hofmanslaan 4 9280 LEBBEKE T ....................................................................+32 (0)52 410724 E tim@electrowerkendeproft.be W www.electrowerkendeproft.be

Industriepark Kolmen 1208 3570 ALKEN T ....................................................................+32 (0)11 314027 F ....................................................................+32 (0)11 591350 E croes.bellen@scarlet.be W www.croes-bellen.be

INSTALLATEURS HVAC

BTS

HVAC - SANITARY

BELIEN-THERMOSYSTEMS BVBA ELEKTROWERKEN DE PROFT

CROES-BELLEN NV

Koolmijnlaan 201 3582 KOERSEL T ....................................................................+32 (0)11 450730 F ....................................................................+32 (0)11 450759 E info@benvitec.be W www.benvitec.be

BTS

BENVITEC

INDUSTRIEEL - PRIVAAT

ETI VAN DEN VEN

BENVITEC

ELECTRO-SECURITY-AIRCO-ENERGY

INSTALLATEURS SANITAIR

HVAC - SANITARY

BELIEN-THERMOSYSTEMS BVBA

Koolmijnlaan 201 3582 KOERSEL T ....................................................................+32 (0)11 450730 F ....................................................................+32 (0)11 450759 E info@benvitec.be W www.benvitec.be

ELECTRO DE LEEUW LENAERTS NV ELEKTRO DE LEEUW

Krimperslaan 4b 9140 TEMSE T ....................................................................+32 (0)3 7112726 F ....................................................................+32 (0)3 7112766 E info@electrodeleeuw.be W www.electrodeleeuw.be

Europark 1086 3530 HOUTHALEN T ....................................................................+32 (0)11 609210 F ....................................................................+32 (0)11 525447 E info@lenaertsnv.be W www.lenaertsnv.be

NAESSENS HVAC

Franklin Rooseveltlaan 23 8790 WAREGEM T ....................................................................+32 (0)56 613113 F ....................................................................+32 (0)56 617242 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

KLIMATISATIE

Wat doet u eigenlijk? Vanaf € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T 011 605540 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

VIEGA

COFELY AXIMA NV EL SYSTEMS

Senator Alfons Jeurissenlaan 1032 3520 ZONHOVEN T ....................................................................+32 (0)11 819292 F ....................................................................+32 (0)11 819293 E info@elsystems.be W www.elsystems.be

Montenegrostraat 138-144 1190 BRUSSEL T ....................................................................+32 (0)2 5332311 F ....................................................................+32 (0)2 5388685 E brussels@cofelyaxima-gdfsuez.be W www.cofelyaxima-gdfsuez.be

KYOTO COOLING BV

PO Box 2506 3800 GB AMERSFOORT T .................................................................+31 (0)20 2400231 E info@kyotocooling.com W www.kyotocooling.com

KOEL- & VERWARMINGSTECHNIEK N.V.

SURKIJN BVBA

Holeikstraat 12 3545 HALEN T ....................................................................+32 (0)13 441405 F ....................................................................+32 (0)13 444329 E surkijn.bvba@telenet.be

FUTURE CLIMA BVBA

Essenlaan 9 3600 GENK T ....................................................................+32 (0)89 384038 F ....................................................................+32 (0)89 382038 E tim@futureclima.be W www.futureclima.be

KVT NV

Plaslaar 48 2500 LIER T ....................................................................+32 (0)3 4919900 F ....................................................................+32 (0)3 4919929 E info@kvt-nv.be W www.kvt-nv.be

INSTALLATIE & BOUW | 77

Wat doet u eigenlijk? Vanaf € 99,- per uitgave weten uw klanten dat ook! T 011 605540 voor alle informatie over een vermelding in Installatie & Bouw

WIE DOET WAT

MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE

Baron Ruzettelaan 25 8310 BRUGGE T ....................................................................+32 (0)50 404848 F ....................................................................+32 (0)50 392604 E info@mitsubishi-electric.be W www.mitsubishi-electric.be

AIR TRADE CENTRE

Hoogstraat 180 1930 ZAVENTEM T ....................................................................+32 (0)2 7119489 F ....................................................................+32 (0)2 7210433 E sales.belgium@airtradecentre.com W www.airtradecentre.com

SANITAIR

NATHAN IMPORT/EXPORT

NATHAN IMPORT/EXPORT

Lozenberg 4 1932 ZAVENTEM T ....................................................................+32 (0)2 7211570 F ....................................................................+32 (0)2 7253553 E info@nathan.be W www.nathan.be

AEROPULMO BVBA

Industriepark Brechtsebaan 22 2900 SCHOTEN T ....................................................................+32 (0)3 6854900 F ....................................................................+32 (0)3 6801230 E info@aeropulmo.be W www.aeropulmo.be

TROX BELGIUM NV

Noordersingel 19 2140 BORGERHOUT T ....................................................................+32 (0)3 2353508 F ....................................................................+32 (0)3 2356469 E info@vanlooy.com W www.vanlooy.com

Gulkenrodestraat 7, Unit 10 2160 WOMMELGEM T ....................................................................+32 (0)3 8272196 F ....................................................................+32 (0)3 8255286 E sales@veko.be W www.veko.be

VERWARMING

STUDIEBUREAUS TECHNIEKEN

VAN LOOY GROUP NV

VEKO LIGHTSYSTEMS BVBA

Paepsemlaan 18g 1070 BRUSSEL T ....................................................................+32 (0)2 5220780 F ....................................................................+32 (0)2 5202178 E info@trox.be W www.trox.be

AIR TRADE CENTRE

Hoogstraat 180 1930 ZAVENTEM T ....................................................................+32 (0)2 7119489 F ....................................................................+32 (0)2 7210433 E sales.belgium@airtradecentre.com W www.airtradecentre.com

SCHWANK BV

Nijverheidsweg 5 4104 AN CULEMBORG T .................................................................. +31(0)345 513143 F .................................................................. +31(0)345 518464 E g.cooreman@schwank.be W www.schwank.be

ZONNEPANELEN

LEMMENS SA BOTEC NV

Sportstraat 42-44 2160 WOMMELGEM T ....................................................................+32 (0)3 3543618 F ....................................................................+32 (0)3 3544192 E info@botec.be W www.botec.be

Chaussée de Tirlemont 102 5030 GEMBLOUX T ..................................................................... +32(0)81 625252 F ..................................................................... +32(0)81 625253 E info@lemmens.com W www.lemmens.com

BTV - TECHNISCH BUREAU VERBRUGGHEN VZW

Van der Sweepstraat 3 bus 44 2000 ANTWERPEN T ....................................................................+32 (0)3 2162890 F ....................................................................+32 (0)3 2388665 E raf.hectors@btvcontrol.be W www.btvcontrol.be

VENTILATIE

www.aldesbenelux.com

ALDES BENELUX BV BELGIAN BRANCH

Rue Jean Verkruyts 60 4681 OUPEYE T ....................................................................+32 (0)4 3749820 F ....................................................................+32 (0)4 3749829 E info@ aldesbenelux.com W www.aldesbenelux.com

78 | INSTALLATIE & BOUW

Meester van der Borghtstraat 58 2580 GRASHEIDE T ..................................................................... +32(0)15 635221 F ..................................................................... +32(0)15 761021 E info@solarspirit.be W www.solarspirit.be

WARMTEPOMPEN

TECHNISCHE CONTROLE

Beter Zeker.

SOLAR SPIRIT BVBA

SYSTEMAIR

Romeinsestraat 6/00.01 3001 HEVERLEE T ....................................................................+32 (0)16 387080 F ....................................................................+32 (0)16 387089 E info@systemair.be W www.systemair.be

VERLICHTING

OSRAM BENELUX BV

Postbus 115 2900 AC CAPELLE A/D IJSSEL T .................................................................. +31(0)10 7501414 F .................................................................. +31(0)10 7501406 E ronald.moeskops@osram.nl W www.osram.nl

DAIKIN AIRCONDITIONING BELGIUM NV

A. Franklin 1B 1300 Waver T ....................................................................+32 (0)10 237223 F ....................................................................+32 (0)10 244910 E info@daikin.be W www.daikin.be

WATERBEHANDELING

BWT BELGIUM NV

Leuvensesteenweg 633 1930 ZAVENTEM T ....................................................................+32 (0)2 7580310 F ....................................................................+32 (0)2 7580333 E info@bwt.be W www.bwt.be

The strong combination of technology and trust The strong combination of technology and trust

The strong combination of technology and trust

Product: AJ

Product: DVSI

Product: DV

Product: AJ

Product: DVSI

Product: DV

Product: AJ

Product: DVSI

Product: DV

Systemair NV · Romeinsestraat 6/01 · BE-3001 Heverlee · Belgium · Phone: +32 16 387080 · Fax: +32 16 387089 info@systemair.be · www.systemair.be Systemair NV · Romeinsestraat 6/01 · BE-3001 Heverlee · Belgium · Phone: +32 16 387080 · Fax: +32 16 387089 info@systemair.be · www.systemair.be

Klaar voor

2014 en later !

Systeem E+速 = gezond binnenklimaat + warmtebesparing + warmteterugwinning

tot

-37 E-punten ! met Smartzone

Wenst u meer informatie ? www.renson.be