Grond Weg Waterbouw 22

VAKTIJDSCHRIFT OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR

I

WWW.GWW-BOUW.NL

Jaargang 5 | nummer 22 | 2015

METEN IS WETEN | SONTBRUG VERBINDT OOST EN WEST GRONINGEN | MATEXPO 2015: NIEUWE AMBITIES DE KRACHT VAN INFORMATIE | TIJDELIJKE WATERKERING STOPT DREIGEND HOOGWATER | RET: RIJDEN ÉN ONDERHOUDEN

2015057_GWW22 opm.indd 1

28-04-15 10:17

ipv Delft o n t w er p t e n g in e e r t rea l i s e e r t

2015057_GWW22 opm.indd 2

28-04-15 10:17

Lars Scheepjens Chief Operating Officer ArcelorMittal Projects Europe The Netherlands

Connecting pioneers W議 bieden onze klanten toegevoegde waarde door de innovatieve concepten van onze onderzoeksteams samen te brengen met een verkoopteam dat gefocust is op excellente dienstverlening.

We combineren innovatieve idee禱n en gedurfde visies van ingenieurs en ondernemers om de baanbrekende oplossingen van de toekomst te ontwikkelen. Een 議zersterke band tussen twee werelden.

ArcelorMittal Damwandsystemen.

2015057_GWW22 opm.indd 3

28-04-15 10:17

Ervaren specialisten voor openbare verlichting, verkeerslichten en camerasystemen Openbare verlichting aanleggen? Verkeerslichten, camerasystemen?

Ziut is al jarenlang dĂŠ specialist. We kunnen u adviseren in het voortraject, desgewenst verzorgen we de inkoop en gehele realisatie, of we nemen het beheer en onderhoud onder onze hoede. Vanzelfsprekend hebben we oog voor duurzaamheid en veiligheid, en werken we zorgvuldig volgens de afgesproken planning. Als dochter van Enexis en Alliander weten we alles van energienetten en hebben we toestemming om te werken aan het ondergrondse netwerk. Ook bovengronds zijn we deskundig: onze installateurs zijn door de wol geverfd en we zijn leveranciersonafhankelijk. Zo kunnen we de gehele elektrotechnische infrastructuur van uw bouwproject verzorgen, bedingen we scherpe prijzen bij leveranciers, en verzorgen we de complete installatie. Bovendien bent u klaar met ĂŠĂŠn partij: Ziut, uw partner in de openbare ruimte.

www.ziut.nl

2015057_GWW22 opm.indd 4

Licht-, Zicht- en Mobiliteitsoplossingen 28-04-15 10:17

nummer

Voorwoord

22

INNOVATIES VOOR OP STRAAT RDM Rotterdam, de innovatie-etalage voor het Rotterdamse havengebied is weer een nieuw project rijker: Lab op Straat. Het is een test- en showstraat waar bedrijfsleven, overheid en kennisinstituten heel concreet samenwerken aan nieuwe producten, met in eerste instantie als primair doel het verduurzamen van Rotterdam. Wat te denken van bijvoorbeeld betonstraatstenen die CO2 afvangen of waterpasserende stenen, zodat regenwater makkelijker wegzakt?

Midden in de haven – maar toch verrassend dicht bij de stad – biedt de voormalige werf van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij (RDM) plaats aan bedrijven, onderwijs en onderzoek. Samen werken zij hier aan het vormgeven van de nieuwe maakindustrie voor haven en stad. Lab op Straat is één van die projecten. Op een totale lengte van zo’n 120 meter langs de havenkade liggen momenteel vijf verschillende testvakken, die elk jaar worden uitgebreid en aangepast met de meest actuele innovaties.

Wat is er momenteel zoal te zien? Er zijn betonstraatstenen te vinden met de CO2-vreter olivijn als toeslagstof (Excluton), extra reflecterende Drainwave-straatstenen met een waterdoorlatende viltvoeg op de kopse kant en een waterbergende Aquaflow eronder (Struyk Verwo). Maar er is ook een vak ingelegd met hergebruikte betonstraatsteen en een sectie met speciaal gevormde waterpasserende steen (MBI Beton). Deze GeoRetron heeft afstandsnokken die ervoor zorgen dat regenwater makkelijk wegzakt. Een ondergelegen regenwaterreinigend geogrid van lavasteen helpt vervolgens ook nog eens een handje. Daarnaast wordt innovatief straatmeubilair, zoals een lichtgevende bank en een sprekende prullenbak getest.

Aan de wieg van dit initiatief staat het Improvement Centre Openbare Ruimte (ICOR) van de gemeente Rotterdam. ICOR test en monitort in de openbare ruimte nieuwe producten en technieken die bijdragen aan een groener, schoner en gezonder Rotterdam. Het op deze schaal testen en monitoren van buitenruimte innovaties met een mogelijke uitrol in Rotterdam is uniek. De huidige testlocatie in Stadshavens Rotterdam is een langgekoesterde wens van ICOR, die nu in vervulling is gegaan.

Roel van Gils

|5

2015057_GWW22 opm.indd 5

28-04-15 10:17

Vaktijdschrift over civiele techniek & infrastructuur nummer 22 Jaargang 5 | 2015 Verschijnt 6 x per jaar ISSN: 2212-9979

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIEADRES

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECOÖRDINATOR EN EINDREDACTIE Roel van Gils Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095

08

11

24

REDACTIEMEDEWERKERS

Anniek Heijs, Hilda Bosma, Roel van Gils, Lilian Verwoolde, e.a.

BLADMANAGER

Robert Vermanen E r.vermanen@louwersuitgevers.nl Patricia Rutten E p.rutten@louwersuitgevers.nl

35

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

42

ADVERTENTIES Online aanleveren: www.wetransfer.com o.v.v. uitgave en naam Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 E traffic@louwersuitgevers.nl

ABONNEMENTSPRIJS € 81,00 per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Grond/Weg/Waterbouw Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP Directies en management van bedrijven uit de infraketen, betrokken ministeries en rijksdiensten, provinciale, gemeentelijke en andere betrokken overheden, landelijke, regionale en lokale organisaties, stichtingen en instellingen m.b.t. wegenbouw, aannemers, ingenieursbureaus en toeleveranciers.

VORMGEVING/ART DIRECTION

Centrale As verbetert leefbaarheid en verkeersveiligheid Duurzaam bindmiddel in wegfundering Meten is weten Lokale spelers betrokken bij Centrale As Steilere taluds met LLDPE-folie Sontbrug verbindt Oost en West Groningen Fundering en meer Vermogen vertienvoudigd Renovatie Brug 116 Maatvaste ondergrond voor alle partijen

8 11 13 15 17 18 19 21 23 24

SOFTWARE SPECIAL ‘Methodieken in grond-, weg- en waterbouw veranderen; oplossingen dus ook’ ‘Alle bouwinformatie verwerken en toch slimmer werken. Kan dat?’

‘In de toekomst gaat het alleen nog maar over data’ De kracht van informatie Fotogrammetrie: want een foto zegt meer dan punten Hoe Sitelink3D de infrawereld verandert Digitaal informatiebeheer zorgt voor besparing

25 26 27 28 31 34 35

Journaal Herstructurering Theodorushaven Bergen op Zoom Stationskwartier Breda: Stedelijke beeldkwaliteit uitgelicht Het dak op!

36 41 42 44

E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

6|

2015057_GWW22 opm.indd 6

28-04-15 10:17

Inhoud

46

52

61 Jeugd fietst weer veilig naar school Succesvolle en kostenefficiënte betonrenovatie influentleiding Hightech fietsplein in de grond bij Station Blaak

55

82 45 46 48

ONDERGRONDS INFRA

VAKTIJDSCHRIFT OVER CIVIELE TECHNIEK & INFRASTRUCTUUR

I

WWW.GWW-BOUW.NL

Jaargang 5 | nummer 22 | 2015

NSTT No-Dig Event 2015 De diepste parkeergarage van Nederland Sleufloos boren in mergelachtige ondergrond

51 52 55

Focus op kwaliteit, diversiteit, duurzaamheid en prijs Huiswerk goed gedaan qua veiligheid in Spoortunnel Delft De Pen Tijdelijke waterkering stopt dreigend hoogwater Vrouw van staal RET: rijden én onderhouden Engineering van een ongewapende turborotonde Paleisbrug in roestbruine jas

59 61 62 64 67 68 71 73

BOUWMATERIEEL

METEN IS WETEN | SONTBRUG VERBINDT OOST EN WEST GRONINGEN | MATEXPO 2015: NIEUWE AMBITIES DE KRACHT VAN INFORMATIE | TIJDELIJKE WATERKERING STOPT DREIGEND HOOGWATER | RET: RIJDEN ÉN ONDERHOUDEN

MATEXPO 2015: nieuwe ambities Demodag Mecalac GreenJob Tijdelijke bouwwegen en terreinverhardingen Nieuwe ‘serie 11’ graafmachine

76 79 80 82

Coverbeeld | RET Rotterdam

|7

2015057_GWW22 opm.indd 7

28-04-15 10:17

NOORD-FRIESLAND | Centrale As

Tekst: Xxxxxxxx Xxxxxxx Roel van Gils Beeldmateriaal: Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx Foto’s: Grondfoto's: Bouwfotografie.nl, Luchtfoto's: Aerovisio luchtfotografie

Centrale As verbetert leefbaarheid en verkeersveiligheid Al tientallen jaren wordt er gesproken over een nieuwe hoofdontsluiting van Noord-Friesland. Inmiddels is groen licht gegeven om de langverwachte Centrale As te kunnen realiseren. De nieuwe hoofdontsluiting verbindt Dokkum met Drachten en maakt de achterliggende gebieden beter en sneller bereikbaar. Ook gaan de leefbaarheid en de verkeersveiligheid in deze gebieden er aanzienlijk op vooruit.

De kwaliteit van de huidige wegverbinding in Noord-Friesland laat te wensen over. De drukke weg loopt dwars door diverse dorpen en dat leidt regelmatig tot verkeersopstoppingen, ook buiten de bebouwde kom. Door het drukke verkeer neemt de geluidsoverlast toe en de verkeersveiligheid af. En daardoor komt de leefbaarheid in de kernen in het gedrang. De Centrale As zal als nieuwe hoofdontsluiting het tij gaan keren. Voor de plaatsen aan de route geldt dat de reistijd naar het landelijk weggennet – Rijksweg N31 Drachten-Leeuwarden – aanzienlijk wordt verkort. Ook de achterliggende gebieden, zoals rond Holwerd, het Lauwersmeer en de Waddeneilanden Ameland en Schiermonnikoog worden zo beter en sneller bereikbaar.

DEELPROJECTEN De Centrale As begint waar de noordelijke rondweg Dokkum aansluit op de N361, de Lauwersseewei. Er worden rondwegen om Dokkum, Damwâld/De Falom, Feanwâlden, Hurdegaryp, Burgum en Garyp gebouwd. Ook wordt er onderdoor het Prinses Margrietkanaal een aquaduct

gerealiseerd. Het tracé van de N356 eindigt met een aansluiting op de N31/Nyegeasterhoeke.

Vanwege de omvang is de Centrale As opgeknipt in verschillende deelprojecten. Aannemerscombinatie Nije Daam, bestaande uit Mobilis, Van Gelder en FrisoCiviel is verantwoordelijk voor drie deelprojecten: Midden 2, Midden 1 en Zuid 2.

“Voor ons als combinatie vormen de drie deelprojecten bij elkaar een behoorlijke omvang, waardoor er synergie is te behalen in werkmethoden en bezetting op de verschillende deelprojecten,” vertelt Piet van Krimpen namens de aannemerscombinatie. “Alle drie de opdrachten zijn in een D&C-contract gevat. We doen eigenlijk hoofdzakelijk D&C-werken.” Volgens Van Krimpen bevat de Centrale As voor combinatie Nije Daam een tweetal technische hoogstandjes. Hij doelt op het aquaduct en de beweegbare brug.

VEEL KUNSTWERKEN Deelproject Midden 1 bestaat uit de realisatie van de rondweg van Hurdegaryp en diverse kunstwerken in Hurdegaryp. Ten westen van Burgum

gaat De Centrale As als verdiept aquaduct onder het Prinses Margrietkanaal door. Van Krimpen: “Behalve de bouw van het aquaduct omvat deze fase onder meer ook de realisatie van de beweegbare brug over het Prinses Margrietkanaal, een vaarwegverlegging/verruiming van het kanaal en de aanleg van fietspaden, faunapassages, viaducten in een verdiepte ligging en een onderdoorgang. Deelproject Zuid 2 omvat in hoofdlijnen de realisatie van het deel van de Centrale As vanaf de aansluiting Sumar tot en met de aansluiting op de Wâldwei (N31) bij Nijega over een lengte van totaal zo’n 4 kilometer. Daarnaast bestaat het werk uit het realiseren van bijbehorende wegen, kunstwerken en faunapassages.”

AQUADUCT EN BEWEEGBARE BRUG Combinatie Nije Daam bouwt het gesloten deel van het aquaduct bij Burgum droog op het weiland om de overlast voor het vaarverkeer zoveel mogelijk te beperken. De aansluitende open toeritten worden gerealiseerd middels definitieve damwanden en constructieve vloeren, die

8|

2015057_GWW22 opm.indd 8

28-04-15 10:18

NOORD-FRIESLAND | Centrale As

De Centrale As verbindt Dokkum met Drachten en maakt de achterliggende gebieden beter en sneller bereikbaar (Bron: Fotomix).

vloeiend overlopen in folieconstructies waarmee de toeritten naar het aquaduct worden gecompleteerd. De folieconstructies maken het mogelijk om een betere inpassing in de natuurlijke omgeving te realiseren met groene taluds en een open karakter. “Inmiddels is aan de zuidzijde van het kanaal de eerste onderwaterbetonvloer gestort ten behoeve van het aquaduct. In amper twee dagen tijd werd er zo’n 2.800 m3 beton verwerkt.

Hiermee kan de aanvang van de definitieve werkzaamheden aan het aquaduct starten. Aan de noordelijke zijde van het Prinses Margrietkanaal is gestart met de eerste folieconstructie, die in

een open ontgraving droog wordt gerealiseerd.

Na gereedkomen van het gesloten deel van het aquaduct kan het Prinses Margrietkanaal worden omgelegd en de laatste noordelijke toerit worden gebouwd, waarmee de Centrale As onder het Prinses Margrietkanaal een feit is.”

Anders dan het aquaduct wordt de nieuwe beweegbare brug over het kanaal wel deels vanaf het water gebouwd. “De constructie is vergelijkbaar met de oude brug, al is de brug wel iets groter gedimensioneerd en gelden er andere eisen en randvoorwaarden, want de oude brug is

zeventig jaar geleden in oorlogstijd gebouwd. De prefab liggers en de grote stalen val worden vanaf het water gemonteerd.”

Momenteel wordt er dus volop gebouwd aan de Centrale As, waarvan de oplevering is gepland in juli 2016. “De periode waarin het werk gerealiseerd moet worden, is met anderhalf jaar behoorlijk kort, zeker als je bedenkt wat er in deze periode allemaal moet gebeuren,” vindt Van Krimpen. “We verwachten echter mooi op tijd op te leveren, zonder noemenswaardige overlast voor de omgeving.” ]

|9

2015057_GWW22 opm.indd 9

28-04-15 10:18

beton- en waterbouw

2015057_GWW22 opm.indd 10

beton- en waterbouw

28-04-15 10:18

NOORD-FRIESLAND | Centrale As

Tekst: Roel van Gils Beeld: Cementbouw

DUURZAAM BINDMIDDEL IN WEGFUNDERING

ECO HRB is op een vergelijkbare wijze te verwerken als traditionele bindmiddelen.

Cementgebonden asfaltgranulaat (AGRAC) wordt in grote hoeveelheden als funderingsmateriaal gebruikt. Op de verschillende deelprojecten van de Centrale As waarvoor Heijmans verantwoordelijk is, wordt het traditionele hoogovencement in AGRAC vervangen door Eco HRB, een bindmiddel met een beter milieuprofiel en een gunstigere sterkteontwikkeling.

Ruim anderhalf jaar geleden hebben we als bedrijf met verschillende partijen gesproken over de voor- en nadelen van de toegepaste grondstoffen bij de aanleg van wegen, van fundering tot aan afwerking en onderhoud, vertelt Patrick Ammerlaan van Cementbouw, onderdeel van CRH. “Aan het licht kwam dat onder meer de sterkteontwikkeling van traditioneel hoogovencement kan leiden tot reflectiescheuren in de fundering, met als gevolg meer onderhoud en hogere kosten. Reden voor ons om op zoek te gaan naar een alternatief, een duurzaam bindmiddel met een gematigdere sterkteontwikkeling. Dat komt de stijfheid ten goede en vermindert het ontstaan van reflectiescheuren en drukt de onderhoudskosten. Ook moet het alternatief op een vergelijkbare wijze te verwerken zijn als traditionele bindmiddelen.”

ECO HRB Aan de hand van de genoemde eerdere gesprekken, trok Heijmans op een gegeven moment aan de bel, vervolgt Ammerlaan. “In het kader van duurzaamheid was de eis van de opdrachtgever om de fundering van de Centrale As CO2-neutraal uit te voeren en geen bindmiddel op cementbasis in te

zetten. De vraag was of wij daar een alternatief voor konden ontwikkelen?

Op basis van onze kennis en kunde zijn we aan de slag gegaan en hebben we samen met Heijmans en Van Gansewinkel Minerals Eco HRB ontwikkeld. Het is een 100 procent secundair product, gebaseerd op reststoffen uit andere industrieën. Het bindmiddel heeft een bepaalde aanvangssterkte en vlakt daarna af en wordt geleidelijk stabiel. Begin 2014 zijn met succes proeven uitgevoerd met Eco HRB, de bevestiging voor Heijmans om het daadwerkelijk in te zetten.”

Eco HRB is volledig geschikt voor het toepassingsgebied van AGRAC en een 100 procent vervanger voor cement. In percentages uitgedrukt zal er iets meer Eco HRB moeten worden toegevoegd dan een traditioneel bindmiddel in een fundering, maar dat verschil is volgens Ammerlaan nagenoeg te verwaarlozen. “Verder is Eco HRB KOMO-gecertificeerd en getest met menggranulaat. De inzetbaarheid is hiermee bevestigd, ook voor toepassingsgebieden in de private sector, zoals op- en overslag terminals en distributiecentra.” ]

| 11

2015057_GWW22 opm.indd 11

28-04-15 10:18

+HW *HRPDDW ,QIUD 7RWDDOFRQFHSW EHVSDDUW X WLMG HQ JHOG LQ LHGHUH SURMHFWIDVH (UYDDU KHW ]HOI 'H FRPELQDWLH YDQ RQ]H DIGHOLQJHQ *HR ,QIRUPDWLH ,QIUD HQ 0RELOH 0DSSLQJ EHWHNHQW GDW X YRRU DOOH PDDWYRHULQJV HQ JHRGHWLVFKH YUDDJVWXNNHQ ELM ppQ SDUWLM WHUHFKW NXQW 2Q]H DOOHV LQ ppQDDQSDN EHSHUNW IDDO HQ VWDJQDWLHNRVWHQ HQ ]RUJW HUYRRU GDW DOOH ZHUN]DDPKHGHQ HIILFLsQW RS HONDDU ZRUGHQ DIJHVWHPG

0HHU ZHWHQ" %HO RQV RS RI H PDLO QDDU LQIR#JHRPDDW QO

Ao -& jfers

DTM ontwerp

Maatvoering

Deformatiemetingen

360Âş-beelden

3D-scanner

Scannen water

Asfaltontwerp

KG KernGis

DTB Machinebesturing

DTB

Asfaltscha

ZZZ JHRPD DW QO

rrĹ— É&#x;rÇŠrÄľ^ Ĺ— ^ÇŠ ¾ərÇŠĹ?š¾rĹ—

Ă?Ĺ˜ ŸƟ_Ç‹ OĂŒÇź Éš Ĺ˜ OŸŎEĂžĹ˜ ǟÞs Ĺ—ĂžÄ s ^ ĹŽ ĂžĹ˜ÇŁÇź ĜĜssÇ‹Çź əŸŸNjEĂžÄ ÂŽČ–Ĺ˜_sÇ‹ĂžĹ˜ÂśÇŁÇźsOĂŒĹ˜ĂžsĨ ÇŁÇź ÄśsĹ˜ _ ĹŽÉ Ĺ˜_ sĹ˜ É™Ĺ¸ÇźĹ¸Ĺ˜ Ĺ˜Ä¨sÇ‹Ćź ÄśsĹ˜ É É É ĘłÉšĹ¸Ĺ¸Ç‹EĂžÄ ÂŻČ–Ĺ˜_sÇ‹ĂžĹ˜ÂśÇŁÇźsOĂŒĹ˜ĂžsÄ¨ĘłĹ˜Äś Denkkracht. Daadkracht. Draagkracht.

2015057_GWW22 opm.indd 12

28-04-15 10:18

NOORD-FRIESLAND | Centrale As

Meten is weten Op vrijwel alle deelprojecten van de Centrale As is het landmeetkundige bedrijf Geomaat actief. Niet alleen tijdens de uitvoeringsfase van de projecten, maar ook in de voorbereidingsfase en in opleveringsfase draagt het bedrijf zijn steentje bij aan het totale project. Meerdere technieken en specialismen worden hierbij ingezet. Jolle Jelle de Vries, directeur van Geomaat, licht één en ander toe.

Geomaat heeft drie verschillende afdelingen, namelijk geo-informatie, Infra en Mobile Mapping.

Deze unieke combinatie betekent voor de aannemer dat hij bij één partij terecht kan voor alle vraagstukken op het gebied van maatvoering en geo-informatie. Zo is onze afdeling Geo-informatie verantwoordelijk voor het maken van de diverse grondslagpunten in het projectgebied. Naast het zorgdragen voor een zeer nauwkeurig grondslagnetwerk, doet deze afdeling ook verschillende deformatiemetingen.

MACHINEBESTURING Op de Centrale As wordt veel gewerkt met machinebesturing. Dit is één van de specialiteiten van onze afdeling Infra. Wij leveren bijvoorbeeld alle 3D-modellen voor de kranen en bulldozers.

Daarnaast zijn meerdere van onze maatvoerders

dagelijks op de projectlocatie actief voor allerlei uitzetwerk. Zij kunnen zowel de maatvoering van de wegen verzorgen, alsmede die van het betonwerk, zoals van bruggen en viaducten. Ook onze afdeling Mobile Mapping werkt mee aan het project. In de voorbereidingsfase heeft ons mobiele meetsysteem – de Streetmapper 360 – de gehele projectomgeving gescand en bovendien 360 graden beelden gemaakt. De meetdata en de beelden zijn voor de opdrachtgever een uitstekende basis voor de vervolgwerkzaamheden. Wanneer het project gereed is, komen wij nogmaals in beeld voor het leveren van de gegevens voor het opleverdossier. De Streetmapper 360 brengt dan de nieuwe situatie geheel in kaart. Alle wegen, eventuele vaar- en spoorwegen, inclusief de omgeving meet dit systeem zeer nauwkeurig in.

DIENSTVERLENEND Geomaat is betrokken bij veel grote infrastructurele projecten vergelijkbaar met de Centrale As. Voorbeelden zijn de N33, de Haak om Leeuwarden en het omvangrijke SAA One. Bij dergelijke projecten zetten wij ons complete dienstenpakket in. Onze kracht zit namelijk in het feit dat we grote projecten van begin tot eind kunnen uitvoeren op het gebied van maatvoering en geo-informatie. We zijn dus vaak als één van de eerste bij een werk betrokken en vertrekken als laatste. Daarbij zijn we tijdens uitvoering dienstverlenend aan alle partijen.

Als wij tijdig de meetgegevens voor elkaar hebben, kan iedereen door met zijn activiteiten. We kunnen daarbij tussentijdse controles presenteren, zodat een opdrachtgever eventueel tijdig kan bijsturen. ]

| 13

2015057_GWW22 opm.indd 13

28-04-15 10:18

ZZZ GHERHUEXUJXP QO

,Ğƚ ŶŝĞƵǁĞ ƌŝŽŽů ůĞŐŐĞŶ

Ġ ŝĚĞĂůĞ ĐŽŵďŝŶĂƚŝĞ͗ ďƵŝnjĞŶůĞŐŐĞƌ Θ ǀĞƌĚŝĐŚƚŝŶŐƐǁŝĞů

2QWZLNNHOG YRRU HQ GRRU PDUNW

ƐůŝŵŵĞ

+XOS RS GH NDQW RYHUERGLJ

ƵŝƚƌƵƐƚŝŶŐƐƐƚƵŬŬĞŶ *HHQ I\VLHNH EHODVWLQJ JURQGZHUNHU

3UDFKWLJ YHUGLFKWLQJVUHVXOWDDW

ĞŵŽ 9HUGXEEHOLQJ HLQG UHVXOWDDW

ǁǁǁ͘ďĞƉĞĐŽŶƐƚƌƵĐƚŝŽŶ͘Ŷů

2015057_GWW22 opm.indd 14

KK< d ,hhZ

%H3H FRQVWUXFWLRQ 'LQNHOVWUDDW %. (,1'+29(1 7HO ±

28-04-15 10:18

NOORD-FRIESLAND | Centrale As

Tekst: Roel van Gils Beeld: De Boer Burgum BV

LOKALE SPELERS BETROKKEN BIJ CENTRALE AS Dat de aanleg van de Centrale As een gigantische klus is, blijft ook de omgeving niet onopgemerkt. Een belangrijk aspect van de realisatie is namelijk dat waar mogelijk gebruik wordt gemaakt van lokale spelers om additionele werkzaamheden uit te voeren. Zo neemt De Boer Burgum BV een groot deel van de grondwerken voor zijn rekening, zowel in onderaanneming als op regiebasis.

Dat de aannemerij zijn best doet om lokaal het werk te verdelen, ervaren wij als zeer positief, zegt Heinze de Boer van De Boer Burgum. “Er komt veel werk op ons af. In opdracht van combinatie Nije Daam mogen we de grondwerken verrichten voor twee van de drie deelprojecten. Het derde deelproject is nog in voorbereiding, hiervoor zijn nog geen onderaannemers geselecteerd. We worden betrokken bij het deel van de Centrale As vanaf de aansluiting Sumar tot en met de aansluiting op de Wâldwei (N31) bij Nijega.

Over een lengte van totaal zo’n 4 kilometer realiseren wij het grondwerk. Daarnaast zullen we ten behoeve van de omlegging van het Prinses Margrietkanaal zo’n 200.000 tot 300.000 m3 gaan ontgraven. Het zand wordt op een schiereiland in depot gezet en later hergebruikt om onder meer een deel van het bestaande kanaal te dempen.”

ACHTERTUIN

De Boer Burgum BV neemt een groot deel van de grondwerken voor rekening op de Centrale As, zowel in onderaanneming als op regiebasis.

Ook door het projectbureau van de Centrale As en Heijmans Wegen, verantwoordelijk voor het noordelijke deel, is De Boer Burgum reeds ingezet.

“Momenteel zijn nog enkele van onze vakmannen als grondwerkers actief voor Heijmans,” stelt De Boer. “Ze ondersteunen de aannemer met allerlei werkzaamheden.” De Boer Burgum zet een groot gedeelte van het machinepark en vakmannen in op de Centrale As. Het familiebedrijf wordt inmiddels bestuurd door de derde generatie en heeft zich in de loop der jaren verder geprofessionaliseerd in capaciteit en materieel. “We beschikken over zo’n twintig grondverzetmachines, waarvan zeven zelfrijdende knikdumpers, vier rupskranen, drie mobiele kranen, een aantal kleine kranen van 3 tot 8 ton, shovels en trekkers met werktuigen. Ons specialisme ligt in de GWW-sector en we zijn dan ook trots op het feit dat we een bijdrage mogen leveren aan de Centrale As, een gigantisch project in onze achtertuin.” ]

| 15

2015057_GWW22 opm.indd 15

28-04-15 10:18

Genap heeft als specialisme het turnkey Aquaduct Jeltesloot – folieconstructies onder toeritten

aanbrengen van folieconstructies met als doel het creëren van een waterdichte oplossing voor onze opdrachtgever.

Onze folieconstructies zijn terug te vinden in de Centrale As in Friesland, die momenteel in aanbouw is; het Noorder Dierenpark; 6\^LOHUKZ +PLYLUWHYR" +VSÄUHYP\T" stortplaatsafdichtingen; olietank terminals; wateropslag bassins en tanks en op talloze

N381 Drachten-Drentse grens – folieconstructies onder toeritten

andere locaties.

Genap B.V., Postbus 27, 7040 AA ’s-Heerenberg - Telefoon 0314-661644 -

www.genap.nl

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor Grond/Weg/Waterbouw

LTL Woodproducts

Bel of mail ons!

T +31 (0)495 450095

Continuïteit door duurzaamheid.

Leyenaar Taapken Lamaker B.V. Kamerlingh Onnesweg 7, 4131 PK VIANEN Postbus 191, 4130 ED VIANEN Nederland

E-mail sales@genap.nl

Tel. +31 (0) 347 374 844 Fax. +31 (0) 347 377 908 E-mail: verkoop@ltl.nl Internet: www.ltl.nl

Robert Vermanen r.vermanen@louwersuitgevers.nl

2015057_GWW22 opm.indd 16

28-04-15 10:18

NOORD-FRIESLAND | Centrale As

Tekst: Roel van Gils Beeld: Genap

Steilere taluds met

LLDPE-folie

Een folieconstructie is een belangrijk item voor elke onderdoorgang, althans als de ondergrond geen natuurlijke afsluitende laag kan vormen. Voor de diverse deelprojecten van de Centrale As levert en installeert Genap in totaal liefst 250.000 m2 aan LLDPE-folie en het dubbele m2 aan beschermvlies. Het is volgens Charlie Angenent van Genap voor het eerst dat dit type folie in een infrabestek staat voorgeschreven.

Voor de aanleg van de Centrale As worden ter plaatse van de verschillende onderdoorgangen en kunstwerken zestien foliekuipen gerealiseerd. “We maken bij dit project onderscheid in twee verschillende typen bouwkuipen,” zegt Angenent. “Er zijn toeritten naar een tunnelbak waarbij de folie op diepte wordt aangesloten op een betonconstructie, terwijl voor ontgravingen midden in het weiland één grote foliekuip wordt gemaakt om de onderdoorgang in een droge bouwkuip te kunnen bouwen.” Het grootste deelproject voor Genap binnen de Centrale As is het aquaduct bij Burgum, waarbij beide toeritten net als bij de spoorkruisingen Feanwalden en Hardegaryp, zijn opgesplitst in twee aparte foliekuipen.

"Aan de hand van het ontgravingsontwerp van de verschillende aannemerscombinaties maken wij een ontwerp van de folieconstructies", licht Angenent toe. "Het is voor het eerst dat een KIWA gecertificeerde LLDPE-folie zo staat voorgeschreven in een infrabestek. De folie heeft een dikte van 1,5 millimeter en is voor dit project ook nog eens aan twee zijden geruwd, al stond dat niet voorgeschreven in het bestek. Met name de ruwheid maakt het mogelijk om steilere taluds te maken. Dat resulteert in minder ontgravingen en werkt kostenbesparend." De rollen folie worden in Oostenrijk geproduceerd en komen in rollen van 7 meter breed naar Nederland. De rollengte wordt project specifiek bepaald door Genap. “We maken een banenplan, zodat de folie in het werk

eenvoudig is te verwerken met een minimum aantal lassen. De folie wordt bovendien ‘ingepakt’ met een 500 grams non-woven beschermvlies aan de boven- én onderzijde. Een speciale eis van de opdrachtgever om beschadigingen aan de folie te voorkomen. De banen beschermvlies (5 meter breed) worden met hete lucht aan elkaar geseald om opwaaien te voorkomen. De banen LLDPEfolie worden onderling aan elkaar gelast met een hete-bout lasmachine tot één waterdichte folieconstructie. De gehele aanleg is conform het KIWA-procescertificaat, wat inhoudt dat er gewerkt wordt volgens de geldende beoordelingsrichtlijnen en dat KIWA toezicht kan houden op het naleven van alle gestelde eisen,” zegt Charlie Angenent tot besluit. ]

| 17

2015057_GWW22 opm.indd 17

28-04-15 10:18

GRONINGEN | Sontbrug

Tekst: Roel van Gils Beeld: Gemeente Groningen

Sontbrug verbindt Oost en West Groningen Vanaf het Winschoterdiep in Groningen wordt gebouwd aan de Sontbrug, een nieuwe verbinding tussen Meerstad en de binnenstad van Groningen. De nieuwe brug met twee bijzonder vormgegeven beweegbare vallen heeft straks de eer de langste brug van de provincie Groningen te zijn.

De nieuwe brug over het Winschoterdiep verbindt de Bornholmstraat met de Sint Petersburgweg.

“Door deze verbinding zal Meerstad een goede aansluiting vinden met de binnenstad. Hierdoor wordt de wijk nog aantrekkelijker om in te wonen,” zegt Martin Bos namens de gemeente Groningen.

“In maart 2014 is BAM Infra gestart met de uitvoering en na de zomer van dit jaar staat de oplevering gepland. Vanaf dat moment kunnen fietsers, auto’s en bussen over de Sontbrug van Meerstad naar de binnenstad van Groningen rijden.” Op de brug komen twee rijstroken voor het autoverkeer, een busstrook richting de stad en aan de noordkant een fietspad voor twee richtingen, alsmede een voetpad.

SLANKE BRUG Aan de hand van schetsen en een beeldkwaliteitsplan van de gemeente Groningen geeft BAM Infra invulling aan de brug volgens een D&C-contract met systeemgerichte contractbeheersing. De Sontbrug is slank vormgegeven en wordt met een lengte van 425 meter de langste brug in de provincie Groningen. Bijzonder zijn de dubbele symmetrische vallen. “De beweegbare brug krijgt een vrije doorvaarthoogte van 3,80 meter en een doorvaartbreedte van 18 meter, zodat ook vrij grote (container)schepen, klasse Va met een breedte van 11,40 meter, doorgang kunnen vinden,” stelt Bos. “De pijlers en het dek zijn opgebouwd uit beton, de vallen uit staal. BAM

Infra heeft getracht zoveel mogelijk regionale onderaannemers bij het project te betrekken. Zo bouwt Machinefabriek Rusthoven uit Groningen in opdracht van BAM Infra de stalen vallen op een locatie aan de kade nabij de brug. Beide vallen worden in het weekend van 30 en 31 mei op een ponton gereden, naar de brug gevaren, vervolgens opgevijzeld met special-purpose vehicles (SPV) en in de bevestiging ‘gereden’ om gemonteerd te kunnen worden. Er komt voor de montage van de vallen geen hijskraan aan te pas. De specifieke vorm van de vallen maakt dat het zwaartepunt wat ongelukkig ligt om te kunnen hijsen.”

De bouw van de Sontbrug is momenteel één van de grotere projecten binnen de gemeente Groningen, waarbij systeemgerichte contractbeheersing wordt toegepast. “Het is voor ons als gemeente een redelijk zorgeloos project, zowel financieel als qua planning,” erkent Bos. “De samenwerking met BAM Infra verloopt uitermate prettig.” ]

18 |

2015057_GWW22 opm.indd 18

28-04-15 10:18

GRONINGEN | Sontbrug

Tekst: Roel van Gils Beeld: Hektek

FUNDERING EN MEER Op dit moment wordt er nog druk gewerkt aan de bouw van de Sontbrug. De brug in aanbouw vormt een verbinding tussen Meerstad en de binnenstad van Groningen over het Winschoterdiep.

De planning is om de brug einde jaar open te stellen voor verkeer. Fietsers auto’s en bussen gaan er dan gebruik van maken. Al vanaf de tenderfase is het project een ‘show-case’ van de dienstverlening die de Van ’t Hekgroep kan bieden. Gebr. van ’t Hek en Hektec, het Ingenieursbureau van de Van ’t Hekgroep waren reeds in de tenderfase betrokken door klant BAM Civiel Noord Oost.

Het voorontwerp van de fundering maar ook berekeningen voor tijdelijke hulpconstructies en trillingspredicties werden in dat stadium door Hektec gemaakt terwijl de calculatoren van Gebr. van ’t Hek zich concentreerden op de prijsvorming en uitvoeringsmethoden en volgorden. Tijdens de uitvoering passeren alle mogelijkheden van de bedrijven wederom de revue. Lange zware prefab betonpalen zijn en worden nog steeds geheid vanaf het land en het water vanaf i

| 19

2015057_GWW22 opm.indd 19

28-04-15 10:18

GRONINGEN | Sontbrug

'Voor het maken van de steunpunten zijn tijdelijke stalen damwandkuipen met stempelframes aangebracht' gekoppelde pontons, waarna deze akoestisch worden doorgemeten door Hektec. Voor het maken van de steunpunten zijn tijdelijke stalen damwandkuipen met stempelframes aangebracht en om deze constructies te beschermen tegen aanvaring, zijn tijdelijke remmingwerken bevestigd op de reeds aangebrachte remmingpalen. Om het werk bereikbaar te maken, is door Gebr. van â&#x20AC;&#x2DC;t Hek tevens een tijdelijke hulpbrug neer gelegd.

Al deze tijdelijke hulpconstructies zijn door Hektec ontworpen in nauwe samenwerking met de klant.

Om de uitvoering te begeleiden zijn hei-analyses uitgevoerd, dit zijn computersimulaties van het heiproces met als doel het juiste heiblok voor de prefab palen vast te stellen en zo verassingen in

de praktijk te voorkomen. Na het vaststellen van het juiste equipment worden ook de koppelpontons en de opstelling van het materieel daarop volledig doorgerekend en uitgetekend.

Als de brug straks gereed is zijn de tijdelijke constructies weer verwijderd, zijn de prefab betonpalen onder de pijlers en landhoofden verdwenen en is het grote materieel naar andere projecten vertrokken. Wat er wel in het zicht blijft van het werk van de Van â&#x20AC;&#x2122;t Hek Groep is het definitieve remmingwerk en de stalen damwand beschoeiing nabij de nieuwe brug. Dit herinnert ons dan aan een aansprekend en uitdagend project waarin alle facetten van het funderingsvak aan bod geweest zijn. ]

20 |

2015057_GWW22 opm.indd 20

28-04-15 10:18

MAASVLAKTE | Reefer

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Istimewa

Vermogen vertienvoudigd In de twee nieuwe Reefer stacks op Maasvlakte 2 – stack 20 en 21 – moeten de containers die gekoeld van boord komen onmiddellijk worden aangesloten op het elektriciteitsnetwerk. Het is de enige manier om de geconditioneerde temperatuur te kunnen waarborgen.

Istimewa Elektro verricht hiervoor het installatiewerk.

Eén stack biedt ruimte aan 441 containers. Dat betekent dat Istimewa Elektro 882 wandcontactdozen (wcd’s) gaat plaatsen. Om aan het benodigde elektrische vermogen te voldoen vervangt zij de bestaande 160 kVA-transformatoren door 2.500 kVA-transformatoren. Daarmee moeten ook de hoofdverdelers worden verzwaard van 400 A naar 4.000 A. En ten slotte installeert zij zestig verdelers inclusief bijbehorende voedingen, reefer & service wcd’s, verlichting, aarding en meer. “Het is een grote klus,” vertelt Richard Pijpelink, commercieel technisch manager van Istimewa Elektro. “De grote vermogens vragen om enorme kabeltracés. Anderzijds is er sprake van veel repeteerwerk. Als het installatiewerk de eerste keer probleemloos verloopt, is de kans groot dat het in die andere negentien racks ook probleemloos verloopt.” Daarnaast staat de opdracht onder grote tijdsdruk. De uitvoering is eind februari gestart en de gehele installatie moet medio mei 2015 bedrijfsgereed worden opgeleverd.

ŝƌĐĂ ϭϴϬ ǀĂƐƚĞ ŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐ njĞƩĞŶ njŝĐŚ ĚĂŐĞůŝũŬƐ ŝŶ Žŵ ŽƉƟŵĂůĞ ŬǁĂůŝƚĞŝƚ ƚĞ ďŝĞĚĞŶ ŽƉ ŚĞƚ ŐĞďŝĞĚ ǀĂŶ ŽŶƚǁĞƌƉ͕ ĞŶŐŝŶĞĞƌŝŶŐ͕ ŝŶƐƚĂůůĂƟĞƚĞĐŚŶŝĞŬ͕ ŽŶĚĞƌŚŽƵĚ ĞŶ ƌĞǀŝƐŝĞ ǀŽŽƌ ŵĞƚ ŶĂŵĞ ;ƐĞŵŝͲͿŽǀĞƌŚĞĚĞŶ͕ ŝŶĚƵƐƚƌŝĞ ĞŶ ŽīƐŚŽƌĞ ŝŶƐƚĂůůĂƟĞƐ͘ Grote en middelgrote elektro-projecten in goede banen leiden. Dát is onze specialiteit. Al onze projecten worden uiterst gestructureerd opgeleverd. Dat houdt het overzichtelijk, maakt onderhoud eenvoudig en niet te vergeten; het oogt gewoon beter.

Eén van de vele voorbeelden van de service die wij aan onze klanten bieden. ServicegeƌŝĐŚƚŚĞŝĚ ŝƐ ŶĂŵĞůŝũŬ ǀĂŶ ŚŽŽŐ ƚŽƚ ůĂĂŐ ĚŽŽƌŐĞǀŽĞƌĚ ŝŶ ŽŶnjĞ ŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞ͘ Ϯϰ ƵƵƌ ƉĞƌ ĚĂŐ͘ Want, zo vinden wij, voor service is het nooit te laat!

Meer weten over onze servicegerichte totaalaanpak?

Bel: ϬϭϭϯͲϲϭϮϴϰϬ

ǁǁǁ͘ŝƐƟŵĞǁĂͲĞůĞŬƚƌŽ͘Ŷů

INTENSIEVE VOORBEREIDING Om deze reden besteedt Istimewa veel aandacht aan de voorbereiding.

Zij zorgt ervoor dat de benodigde materialen op tijd binnen zijn en dat een gedetailleerde planning is uitgewerkt. Zoveel mogelijk zaken worden in de eigen werkplaats geprefabriceerd en het bedrijf onderhoudt nauw contact met haar opdrachtgever Voortman Staalbouw. “Om het hoge tempo te halen, volgen we Voortman Staalbouw op de voet. Zodra deze weer een rack heeft opgeleverd, gaan wij hierin met de elektrotechnische installatie aan de slag. Tot nu toe loopt het als een geoliede machine.

Alle partijen houden zich aan hun beloftes en de medewerkers weten wat hen te doen staat. Op de sleutelposities staan onze eigen mensen.

Zij worden ondersteund door een grote groep voormannen en monteurs van één van onze vaste, externe leveranciers. Het ziet er naar uit dat we keurig op tijd gaan opleveren.” ]

| 21

2015057_GWW22 opm.indd 21

28-04-15 10:18

Maatvoering

Infra

Scheepsbouw

Staalbouw

Petrochemie

Offshore

Railinfra

Tunnelbouw

Procesbeheersing Goede afspraken maken en beheersing van het proces van ontwerp tot oplevering 3D-vormbepaling

Scannen

Fotogrammetrie

Total stations

Monitoring

Deformatiemetingen

Inclinometingen

Waterspanningsmetingen

Peilbuismetingen

Kwaliteitsbeheersing Aantoonbaar meten en leveren wat de klant vraagt

Kwaliteit of anders niets!

www.ratiosurvey.nl info@ratiosurvey.nl

Kwaliteit in meten Ratio Survey bv Johan van Hasseltweg 39-N / 1021 KN / AMSTERDAM

2015057_GWW22 opm.indd 22

28-04-15 10:18

AMSTERDAM | Brug 116

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Lennard Avery

Renovatie Brug 116 De Ceintuurbrug – ook wel bekend als ‘Brug 116’ – valt niet onder de monumenten van Amsterdam. Maar sfeerbepalend is de brug zeker.

Restauratie gebeurt dan ook met de grootste zorg, waarbij alle authentieke delen in oude glorie worden hersteld.

De renovatie gebeurt met nieuwe en oude materialen.

Brug 116 bevindt zich bij de kruising van de Hobbemakade en de Ceintuurbaan. De negentig jaar oude constructie wordt zwaar belast en is hard aan vernieuwing toe. Datzelfde geldt voor de verkeerssituatie op het dek van de brug. Hier worden tram-, auto-, fiets- en voetgangersbanen verbreed en gescheiden, zodat het aanmerkelijk veiliger wordt voor de weggebruikers. Gemeente Amsterdam en de combinatie KWS Infra/K. Dekker doen er alles aan om gedurende het hele project bereikbaarheid en veiligheid te bewaken en de overlast te beperken.

NAUWKEURIG VASTLEGGEN Omdat alles weer precies hetzelfde moet worden als het was, begint aannemingsbedrijf K. Dekker met een goede opname. Alle details – metselwerk, natuursteenblokken en ijzerwerk – worden fotografisch vastgelegd en ingemeten. Op de tekenkamer wordt het beeldmateriaal weer omgezet in werktekeningen. “De renovatie gebeurt met nieuwe en oude materialen,” vertelt Jan Schot, uitvoerder van K. Dekker bv. “Het metselwerk wordt bijvoorbeeld opge-

trokken in een steensoort die de uitstraling heeft van de oorspronkelijke steen, maar met de hedendaagse kwaliteit. Het beton wordt ook helemaal vernieuwd en het hekwerk ligt nu bij een smid om gerestaureerd te worden. Hiervoor werken we onder andere met specialisten die sterk zijn in maatvoeren.”

UITGEBREIDE WERKPLANNEN Nu is dit voor K. Dekker niet de enige uitdaging.

Zij moet in het hart van Amsterdam ook dealen met de beperkte werkruimte. Waar vinden zij plek om een kraan te plaatsen? En hoe komen de bouwmaterialen naar de plek van bestemming?

“Hiervoor hebben we in samenwerking met de gemeente uitgebreide werkplannen opgesteld. De aan- en afvoer van bouwmaterialen vindt zoveel mogelijk plaats via het water. Verder liggen alle verkeersstromen over de brug – behalve de tram – nu stil. Dat geeft ook werkruimte.”

INFORMATIEVOORZIENING Om de bewoners en bezoekers van het gebied te informeren over de werkzaamheden, heeft

de gemeente een speciale website in het leven geroepen. Hierop kan iedereen zien wat er staat te gebeuren en welke overlast dit eventueel met zich meebrengt. Op haar beurt doet K. Dekker er als ‘Bewuste Bouwer’ alles aan om de bouwplaats opgeruimd te houden en de overlast tot een minimum te beperken. “Waarschijnlijk hebben we daardoor nog niet één klacht binnengekregen.” Zij houdt ook het tempo erin. Elke dag is er een team van zo’n twaalf specialisten actief om het werk uit te voeren. Bewoners en bezoekers van Amsterdam moeten nog even omrijden, maar zo aan het eind van dit jaar is er weer een stukje Amsterdam mooier en veiliger voor alle weggebruikers. ]

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Amsterdam Ontwerp Gemeente Amsterdam Constructie Gemeente Amsterdam i.s.m. Bartels Ingenieursbureau – Leeuwarden Bouwkosten € 2,6 miljoen Bouwperiode oktober 2014 – eind 2015

| 23

2015057_GWW22 opm.indd 23

28-04-15 10:18

AMSTERDAM | Brug 116

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: K. Dekker / Ratio Survey

Maatvaste ondergrond voor alle partijen De allereerste partij die op het werkterrein van brug 116 aan de slag gaat, is meetbureau Ratio Survey. Zij verricht de inmeting van het hele project, zodat de nieuwe brug straks exact past in de bestaande situatie. Daarnaast meet zij de zettingen van de omliggende gebouwen en de zettingen van het spoor.

De metingen worden verricht met hoogwaardige landmeetkundige apparatuur – ‘total station’ en gps – waarmee de situatie tot op de mm nauwkeurig kan worden vastgelegd. Hiermee hebben alle betrokken partijen dezelfde maatvaste ondergrond in handen. “Je zou natuurlijk ook oude tekeningen als uitgangspunt kunnen nemen,” vertelt Jan van ’t Veld, directeur van Ratio Survey. “De praktijk leert echter dat werken zelden worden uitgevoerd zoals ze op papier staan. Elk bouwwerk wijkt wel ergens af van de tekening. Daarbij zijn oudere bouwwerken, zoals brug 116, altijd wel enigszins scheef gezakt of verzakt. Op een brug van 20 meter kan dat zomaar een afwijking van 5 centimeter veroorzaken.”

De exacte metingen leveren een belangrijke bijdrage om faalkosten te voorkomen. Niet alleen voor de uitvoerende partijen, maar ook voor het ingenieursbureau. Ratio Survey blijft betrokken, ook als de tekeningen zijn aangeleverd. “We blijven meedenken over haalbare toleranties en eventuele aanpassingen,” vertelt Van ’t Veld. Bij brug 116 zijn de tekeningen ook zeer welkom bij de partijen die de natuursteenelementen en het leuningwerk renoveren. Dankzij de exacte metingen kunnen deze gezichtsbepalende elementen tot op de mm nauwkeurig worden gereproduceerd. En tenslotte legt Ratio Survey de digitale tekeningen van de onderaannemers over elkaar, waardoor de kans op faalkosten nagenoeg wordt uitgeschakeld.

De exacte metingen leveren een belangrijke bijdrage om faalkosten te voorkomen.

“Faalkosten in de bouw bedragen zo’n 12% van de aanneemsom,” weet Van ’t Veld. “Een groot percentage daarvan heeft op één of andere manier te maken met maatvoering. Dat begint bij de allereerste streep op papier en loopt door tot het opleverdossier. Exacte metingen en goede afspraken tussen alle betrokken partijen maken dit proces beheersbaar, waardoor zij hun eigen kennis en kunde beter kunnen benutten. Door middel van rapportages aantoonbaar leveren wat de opdrachtgever heeft gevraagd, maakt goede metingen uiterst waardevol. Ze verdienen zichzelf terug.” ]

24 |

2015057_GWW22 opm.indd 24

28-04-15 10:18

RONDE TAFELGESPREK Tekst: Jerry Helmers Beeld: Geometius

‘METHODIEKEN IN GROND-, WEGEN WATERBOUW VERANDEREN; OPLOSSINGEN DUS OOK’ De tijden veranderen rap in de softwaresector die verbonden is met de grond-, weg- en waterbouw. Volgens Wim Egberts, Sales Engineer bij Geometius, ging het voorheen bijna alleen maar om de aankoop van een meetinstrument. “Echter, werkprocessen lopen anders. Het BIM-verhaal heeft dit ook versterkt. Er komt tegenwoordig meer bij kijken dan alleen maar maatvoering.”

Elke wegenbouwer stelt zichzelf – ten opzichte van een decennium geleden – hele andere vragen als hij aanvangt met een project. “Efficiëntie en het uitwisselen van actuele data, volgens het Bouw Informatie Model (BIM), zijn tegenwoordig belangrijke onderdelen in het werkproces. Hierdoor zijn de verschillende fases, van het ontwerp tot de oplevering, beter op elkaar afgestemd,” vertelt Wim Egberts.

Dergelijke ontwikkelingen hebben invloed op het aanbod aan producten en diensten binnen Geometius. “Innovatie is en blijft een essentieel onderdeel.

Wij blijven ons ontwikkelen in efficiënte oplossingen voor onze klanten. We bieden steeds meer op maat gemaakte softwareoplossingen zoals de BGT/ IMGeo app voor Trimble-gebruikers.”

Egberts legt uit dat de ontwikkeling van UAV’s een uitkomst biedt. “Op deze wijze kun je vanuit de lucht gebieden in kaart brengen. Maar de manier van dataverwerking is wezenlijk anders. Wij – als softwareleverancier – moeten daar dus op inspelen. Van origine waren we leverancier van meetinstrumenten; de hardware dus. Nu zien we dat de markt meer inzet op de investering in steeds doelmatigere software. Dat is een trend die zich niet zo snel zal keren.”

“Interessant was recentelijk een debat met studenten, dat vanuit het GIN was georganiseerd. De vraag die daar werd gesteld was: ‘Zijn we over een aantal jaren nog aan het meten?’. De studenten waren zeker van hun antwoord. Een overtuigd ‘Nee’. Via internet komt namelijk alle informatie steeds meer tot onze beschikking. De kunst zit hem dus in de uitdaging hoe je die gegevens gaat verwerken en analyseren én hoe je de meest effectieve puntenwolken en modellen kunt creëren. De basis verandert. Daardoor wijzigen de methodieken zich ook. En inherent daaraan verwacht ik andere type oplossingen die wij de markt aanbieden. Een goed voorbeeld is het fotoverwerkingspakket DatuGram van Datumate waarmee op eenvoudige wijze punten, lijnen, vlakken en 3D-modellen uit een foto gehaald kunnen worden.” ]

Egberts verwacht niet dat opdrachtgevers door deze ontwikkeling ‘leaner and meaner’ gaan werken. “Wet- en regelgeving beperken die ambitie. Zo zijn UAV’s breed inzetbaar, maar men heeft wel een bedrijfsontheffing nodig. Naast de verkoop van verschillende merken UAV’s begeleiden wij onze klanten bij de aanvraag van een bedrijfsontheffing”.

| 25

2015057_GWW22 opm.indd 25

28-04-15 10:18

RONDE TAFELGESPREK Tekst: Jerry Helmers Beeld: Bakker & Spees

De wereld wordt gecompliceerder; de informatiebehoefte is groter

‘ALLE BOUWINFORMATIE VERWERKEN EN TOCH SLIMMER WERKEN. KAN DAT?’ Project- en contractbeheersing zijn aspecten die in de grond-, weg- en waterbouw nog steeds niet optimaal zijn. Uit onderzoek van TNO blijkt dat 20% van de faalkosten gebaseerd is op een gebrek aan efficiënte informatie-uitwisseling. “Precies daar ligt de kans om een verbeterslag te maken,” zegt Ruben Blair, productspecialist VISI bij het in Amsterdam gevestigde Bakker & Spees. “De markt eist meer grip op zaken. Onze software is daarbij echter niet het doel; het is slechts een middel.”

Volgens Ruben was de bouwfraude de aanleiding om structureel beter te gaan nadenken over de efficiency en controle van processen. “Er zijn in de grond-, weg- en waterbouw veel partijen die met elkaar samenwerken.

Iedereen heeft echter zijn eigen informatiebehoefte. Informatiebeheer is een groot goed. De vraag is alleen hoe je al die verschillende processen kunt integreren waardoor in bouwprocessen niet alleen de kosten kunnen worden gereduceerd, maar ook de slagkracht wordt vergroot, de kwaliteit van het eindresultaat wordt verbeterd en last but not least er ook gewoon slimmer wordt gewerkt?”

Op elk moment wil je iets weten, vervolgt Ruben. “Verschillende partijen willen er tevens zeker van zijn dat ze het in de communicatie over hetzelfde hebben. Standaardisering is de oplossing. Dat geldt overigens niet alleen op projectniveau; ook op organisatieniveau dient eenduidigheid de maatstaf te zijn.”

Ruben ervaart dat Nederland een voorbeeldland is op het gebied van het toepassen van deze vorm van standaardisering. “We hebben het door de bouwfraude-ellende weliswaar met harde hand moeten leren, maar je ziet dat er vanuit het buitenland steeds meer belangstelling is voor de wijze waarop wij – hier – onze bouwprocessen nu vorm geven. Dat organisaties als BuildingSmart en ISO de Nederlandse VISI-standaard als uitgangspunt hebben genomen voor een BIM-standaard voor digitale informatie-uitwisseling (ISO – 29481-2), laat zien dat we hierbij echt aansluiten op de internationale trend waarin interoperabiliteit tussen organisaties en systemen steeds belangrijker wordt. Bovendien zien we dat de standaardisering – vormgegeven in geavanceerde software – ook steeds breder wordt ingezet.

Van de voorbereiding tot aan het beheer en onderhoud, het nastreven van betere audits en het vormgeven van raamovereenkomsten. Het is een uitgelezen kans om faalkosten structureel te bestrijden en de oorzaken van die faalkosten eerder te signaleren. Of daar op te anticiperen.”

Dat in Nederland de trend zich in hoog tempo voortzet, vindt Ruben logisch. “Er zijn immers nogal wat prestigieuze projecten die worden ontwikkeld uit publieke middelen. Het voelt als een gezamenlijke maatschappelijke verantwoordelijkheid om processen beter in te richten. De wereld is gecompliceerder geworden en daaruit ontstond onze corebusiness. Denk eens aan Rotterdam Centraal en De Hanzelijn; deze zijn een greep uit de projecten waar we hebben geholpen om grip te krijgen op de communicatie tussen partijen met behulp van onze kennis over het stroomlijnen van processen en ons softwareproduct B&S VISI. Projectleden kunnen zich volledig focussen op hun taken en verantwoordelijkheden, wij zorgen er op de achtergrond voor dat het communicatieproces goed verloopt en dat iedereen werkt op basis van de laatste informatie. Wij halen de knelpunten die voor faalkosten zorgen er uit. Iedere bouwer wil immers grip op zijn processen.” ]

26 |

2015057_GWW22 opm.indd 26

28-04-15 10:18

RONDE TAFELGESPREK Tekst: Jerry Helmers Beeld: TopconSokkia

‘IN DE TOEKOMST GAAT HET ALLEEN NOG MAAR OVER DATA’ Als aan Jeroen Mennink, Sales Manager bij de Nederlandse tak van softwareleverancier TopconSokkia, wordt gevraagd wat de definitie is van ‘succesvolle software’ dan is hij meteen helder. “De échte basis van succesvolle software vind je aan het begin van een traject.

Bij de mensen. Zijn die met gezond verstand begonnen aan de uitdagingen van de klanten? Hebben ze goed nagedacht over wat de werkelijke vraagstukken zijn?”

Zo neemt de informatiebehoefte ongelooflijk toe. “Voor iedere partij is het steeds meer van belang geworden dat er praktisch, real time en up-to-date gewerkt kan worden. Dat was een jaar of vijftien geleden wel anders; toen lag de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van grote infrawerkzaamheden nog bij de overheid. Nu zijn uitvoerende partijen zélf verantwoordelijk en die hebben vanzelfsprekend een direct groot financieel en commercieel belang. Data zijn daarom belangrijker geworden en dus is een goed inzicht in het proces als geheel – en in alle navenante deelprocessen – een must.

De uitdaging is onder andere hoe het materieel aan mensen te koppelen is en hoe de informatie vanuit het werkveld snel op kantoor kan komen.

Natuurlijk geschiedt dit via de cloud maar daarnaast moet alle informatie wel gestandaardiseerd worden. Hoe meer partijen er in een proces betrokken zijn, des te strakker moet die informatiestroom van data worden georganiseerd. Iedereen moet ermee kunnen werken. Iedereen moet het begrijpen.”

Volgens Jeroen wordt de combinatie tussen hardware en software belangrijker.

“De toenemende controle over data leidt bovendien tot ‘leaner and meaner’ werken. Daarbij hoort ook dat partijen meer met elkaar samenwerken. Eigenlijk ‘dwingt’ de markt je daartoe want deze wil niet gebonden zijn aan één leverancier. Daarvoor zijn de belangen te groot. Ook daar is dus een argument voor die benodigde standaardisering. Ten behoeve van de efficiency.” Of in aanbestedingsprocedures daardoor het prijscriterium naar de achtergrond zal verdwijnen, weet Jeroen niet. “Uiteindelijk gaat het wel om geld. Maar de organisaties die zullen overleven zijn wel die organisaties die daadwerkelijk slimmer zullen werken. Helaas overheerst het opportunisme toch nog wel.

Die omslag zal z’n tijd nodig hebben, denk ik.” Voor de Nederlandse tak van TopconSokkia zijn er in de komende jaren in ieder geval grote ambities.

Jeroen: “Binnen het segment Bouw en Infra willen we marktleider worden.

Voor meetkundige apparatuur ambiëren we een tweede plek. Maar deze ambities zijn wel vanuit de ontwikkelingen in de markt beredeneerd: de beschikbaarheid van alle data staat bij onze opdrachtgevers centraal. Die behoefte dienen wij als leverancier in te vullen.” ]

'Voor iedere partij is het steeds meer van belang geworden dat er praktisch, real time en up-to-date gewerkt kan worden'

| 27

2015057_GWW22 opm.indd 27

28-04-15 10:18

Tekst: Anniek Heijs Beeld: NedGraphics

DE KRACHT VAN INFORMATIE Met de opkomst van de digitalisering van het ontwerp en bouwproces, zo’n vijftien jaar geleden, zijn de doorlooptijden van ontwerp en uitvoering steeds compacter geworden. Met als gevolg een toename in efficiëntie in het proces voor zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers. De toepassing van BIM is tegenwoordig meer standaard, dan uitzondering. Over de kansen en risico’s van de digitalisering van het bouwproces spraken wij met Dirk van Loenen, sales manager bij NedGraphics uit Vianen.

DE ‘I’ VAN INFORMATIE De laatste jaren zien we een toename in de bewustwording binnen de GWWsector dat BIM als toepassing ruimte biedt aan digitalisering en verrijking van hoe wij omgaan met planvorming, uitvoering en ook het beheer van objecten, vertelt Van Loenen. “De mogelijkheden die ontstaan door vanuit een 2D-standaard op te schalen naar een 3D-model zijn een verrijking voor

het proces en eindresultaat, maar zorgt er ook voor dat de informatie intelligenter wordt gemaakt. Want BIM draait vooral om de ‘i’ van informatie.

Hieromheen is de cirkel van het digitale proces opgebouwd.”

BEHEERSEN EN BEREIKBAARHEID De macht en kracht van informatie is afhankelijk van een groot aantal

28 |

2015057_GWW22 opm.indd 28

28-04-15 10:18

'De meeste organisaties beschikken over een grote hoeveelheid aan intelligente data waarmee een BIM-model kan worden ingericht.

Dat beseft men zich niet altijd' welk moment in het proces is van groot belang. De juiste informatie op het juiste moment. Daar gaat het om. Ten slotte is er de interpretatie van de informatie door de verschillende partijen betrokken bij een project. Dat vraagt om heldere en werkbare afspraken.”

(FAAL)KOSTENREDUCTIE Met elkaar verzamelen we heel veel data over wat er onder de grond, op het maaiveld en bovengronds aanwezig is, vertelt Van Loenen. “Infrastructuur, netwerken, landschappelijke omstandigheden. Het is er allemaal. Ook de Nederlandse overheid helpt hierbij door data te standaardiseren en beschikbaar te stellen via bijvoorbeeld PDOK. Voor zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers is het van belang om de data in iedere fase optimaal te gebruiken vanaf het idee (voorontwerpfase), tijdens creatie, realisatie en beheer van een project. Door het optimaal toepassen van de data in combinatie met de heldere afspraken wordt verwarring en misverstanden voorkomen.

Resultaat: betere samenwerking tijdens het project, waardoor de betrokken organisaties zich kunnen concentreren op datgene waar zij goed in zijn.”

STANDAARDISERING Om de informatie-uitwisseling op een gestandaardiseerde manier te laten plaatsvinden, is het van cruciaal belang dat digitaal dezelfde taal wordt gesproken door alle gebruikers. Op die manier ontstaat een geïntegreerd model waar de belanghebbenden inzage hebben. Naast de ontwerpuitgangspunten, zijn de geldende wet- en regelgevingen, richtlijnen en standaarden belangrijk voor de juiste uitvoering. Hiervoor biedt NedGraphics uitkomst met onder andere de Autodesk Infrastructure Design Suite en NedInfra Suite software. “Wij beschikken over bewezen expertise en ervaring op dit gebied om standaarden zoals BGT, CB-NL, CityGML en NLCS breder in te voeren,” aldus Van Loenen.

OP DE JUISTE MANIER NedGraphics heeft veel kennis van en ervaring met BIM. Door dit te delen met klanten, tijdens onder andere BIM Awareness trainingen en specifieke opleidingstrajecten voor de diverse GWW-segmenten, maken zij sneller en goedkoper de start met BIM. Van Loenen: “De meeste organisaties beschikken over een grote hoeveelheid aan intelligente data waarmee een BIM-model kan worden ingericht. Dat beseft men zich niet altijd. De eerste stap is dus al onbewust gezet. Wij helpen organisaties om de route verder te bepalen, zodat de kwaliteit van de kennis in de organisatie op de juiste manier aan BIM gekoppeld wordt. Dit resulteert in een verrijking van de informatie.” factoren, aldus Van Loenen. “Regelgeving, afspraken, bereikbaarheid en interpretatie zijn allemaal aspecten die hier van invloed op zijn. Door ons te specialiseren in de geldende en toekomstige wet- en regelgeving en marktstandaarden binnen de Benelux, krijgen onze klanten de zekerheid dat de kwaliteit van de informatie die zij in hun BIM-model stoppen, hieraan voldoet. Maar ook de wijze waarop men de informatie kan bereiken en op

NedGraphics is een Cadac Group Company. Cadac Group is in de Benelux marktleider in het creëren, beheren en delen van digitale ontwerpinformatie. Actief in de bouw, werktuigbouw, installatietechniek, civiele techniek, publieke en GWW-sector en biedt voor de verschillende vakdisciplines BIMoplossingen, ondersteuning en opleidingen. ]

| 29

2015057_GWW22 opm.indd 29

28-04-15 10:18

De NLCS in goede handen Meer dan 50% van de geregistreerde NLCS gebruikers beschikt al over de NedInfra Suite, de oplossing die is ontwikkeld in samenwerking met de gebruikers.

Betrokkenheid sinds het NLCS marktinitiatief in 2007.

Ook de afstemming van de krachtige combinatie NLCS IMGeo (BGT) heeft NedGraphics in opdracht van Geonovum en SBRCURnet gerealiseerd.

Optimaliseer uw civieltechnische werkzaamheden met de krachtige combinatie van de Autodesk software en de NedInfra Suite.

NedInfra is meer dan alleen een NLCS tool De oplossing biedt interessante functies om de dagelijkse werkzaamheden te vergemakkelijken.

• Civieltechnische tekenfuncties • Basis AutoCAD tekenfuncties • Bibliotheken • KLIC meldingen (PNG’s) vectoriseren • Zeer krachtige controle en herstel functies • Snel en eenvoudig kaartbladen aanmaken • Inrichtingsmodule • Productiviteitsribbon • Converteren van RTW tekeningen naar de NLCS • Licentiemechanisme met ‘leen’ functionaliteit en thuiswerkmogelijkheid.

Al vanaf € 100 per ja ar* Gratis erva Vraag de tr ren? ial a www.nedin an via fra.com

www.nedinfra.com *Neem contact met ons op voor de voorwaarden, www.nedinfra.com

NedGraphics BV T + 31 (0) 347 32 96 00

2015057_GWW22 opm.indd 30

info@nedgraphics.nl

www.nedgraphics.nl

28-04-15 10:18

Tekst: Anniek Heijs Beeld: Geometius

Fotogrammetrie: want een foto zegt meer dan punten Stel je voor, je wilt op een namiddag een willekeurige rotonde compleet met alle details laten inmeten. Gaat dat lukken binnen een uur?

Waarschijnlijk is uw antwoord: “Neen!” Maar het antwoord van Geometius is: “Ja hoor, dat kan binnen dertig minuten geregeld zijn.” Hoe dat werkt, legt Sales Engineer Wim Egberts uit.

Geometius levert al twintig jaar meetapparatuur en systemen voor plaatsbepaling (GNSS) en voor landmeetkundige, geografische en hydrografische toepassingen. Met de ontwikkeling van ‘close range’ fotogrammetrie van Datugram 3D-software ontstaan nieuwe mogelijkheden voor de GWW-sector.

“Geometius levert software van Datumate, waarbij op basis van fotobeelden een locatiemeting of 0-meting kan worden uitgevoerd,” vertelt Wim Egberts. “Dit systeem, fotogrammetrie, zorgt voor een minder kostbaar en tijdrovend proces van verkenning en inmeting op de locatie waarvan men data wil verzamelen. Of het nu om een grondperceel of een gevel gaat, het kan snel en nauwkeurig.”

KOSTENBESPAREND Waar maatvoering in het veld nu grotendeels wordt gedaan door landmeters met kostbare scanapparatuur en GNSS biedt het maatvoeren i

'De nauwkeurigheid op pixelniveau is vele malen beter dan met een reguliere luchtopname of satellietopname kan worden bereikt'

| 31

2015057_GWW22 opm.indd 31

28-04-15 10:18

Geef uw productiviteit een boost!

B eleef het zelf . . . www.topconpositioning.nl

Geen paniek

T H E B E AU T Y O F B E I N G I N C O N T R O L

2015057_GWW22 opm.indd 32

Vanaf het eerst e grondverzet t ot aan de laatste co ntrole. Topconâ&#x20AC;&#x2122;s i nnovat i eve bo uw & infra o plossi ngen zorgen ervoor dat u sneller, nauwkeurig er en product i ever werk t .

Je werkt samen met veel bouw-

Dan heb je grip op de zaak. Met de

partijen. Of je maakt een calculatie.

software van Bakker & Spees.

Bent bezig met veiligheid op het werk.

Want stress? Nergens voor nodig.

W W W. BA K K E R S P E E S . N L

28-04-15 10:18

met fotobeelden nog een aantal voordelen. “De puntenwolk welke de software uit de foto weet te vertalen, kan tot op 2 centimeter nauwkeurig worden doorgerekend in een 3D-model,” aldus Egberts. “Zelfs met beeldmateriaal van een consumentencamera is dit mogelijk.”

onze klanten toch een goed resultaat biedt,” aldus Lankveld. “We kunnen ons op deze wijze onderscheiden. Tevens begeleiden wij het hele proces om met deze UAV’s te kunnen werken.

ANALYSE EN SAMENHANG

KOEWEIT

De toegevoegde waarde van de Datugram software ziet Egberts vooral in combinatie met andere meetkundige oplossingen. “Het blijft noodzakelijk om de voorwaarden te definiëren waaraan de inmeting moet voldoen, zodat een juiste analyse gemaakt kan worden,” aldus Egberts. “Het beste resultaat wordt bereikt door alle beschikbare data te gebruiken. GPS-coördinaten, laserscanners pixeldata en fotogrammetrie completeert dit alles met een visuele moment opname, deze samenhang geeft de meest zuivere uitkomst.”

Kort samengevat, wanneer biedt fotogrammetrie al dan niet in combinatie met het inzetten van een UAV, uitkomst? “Bij nulmetingen, monitoring gronddepot, monitoring van bodemdaling of pijpleidinginstallaties,” somt Egberts op. “Of wanneer bepaald moet worden hoeveel voorbelasting noodzakelijk is bij het aanleggen van een terp, dijk of landhoofd,” vult Lankveld hem aan. “Dit passen we momenteel bijvoorbeeld toe voor een klant in Koeweit. Daar wordt 60 miljoen kubieke meter zand opgebracht.

Dat is nauwelijks handmatig in te meten en daar bewijst onze UAV met foto geometrische opnameapparatuur zich optimaal.” ]

DE LUCHT IN Geometius heeft vanuit deze ontwikkelingen een grote stap gezet met het uitvoeren van fotogrammetrische opnamen met behulp van drones, of UAV (Unmanned Aerial Vehicle) zoals deze officieel genoemd worden.

Carl Lankveld, Sales Engineer is de specialist binnen Geometius op dit vlak.

“De ontwikkeling en mogelijkheden van de UAV’s voor het vergaren van meetkundige data voorzien in een grote behoefte,” zegt Lankveld. “Het combineren van camera’s voor fotogrammetrie en UAV is een logische ontwikkeling binnen dit proces. Wij verkopen UAV’s van de fabrikanten Trimble en SenseFly.” Geometius beschikt zelf ook over twee UAV’s die zij inzetten voor demonstraties. “Terreinopnames op hoogte leveren een razend scherp overzicht en kan bijdragen aan de snelle ontwikkeling van een 3D-model. De nauwkeurigheid op pixelniveau is vele malen beter dan met een reguliere luchtopname of satellietopname kan worden bereikt.”

BINNEN DE REGELS De wet- en regelgeving in Nederland beperkt de inzet van UAV’s. Er mag niet boven stedelijk gebied of woonwijken worden gevlogen. “Wij zetten in op producten en dienstverlening die deze wetgeving in acht nemen, maar

'Het blijft noodzakelijk om de voorwaarden te definiëren waaraan de inmeting moet voldoen, zodat een juiste analyse gemaakt kan worden'

| 33

2015057_GWW22 opm.indd 33

28-04-15 10:18

Hoe Sitelink3D de infrawereld verandert De vlucht die GPS-technologie in maakt, laat ook sporen na in het grondwerk en de geomarkt. Topcon Sokkia uit Bunschoten is hiermee wereldwijd actief. Naast meetkundige instrumentaria is het leveren van hard- en software en GPS-gestuurde systemen voor bouw- en inframachinebesturing hun belangrijkste activiteit.

We zien een ontwikkeling in de markt waarbij het belangrijker wordt om systemen in het veld met de backoffice te verbinden, zo vertelt Jeroen Mennink, sales manager. “Met behulp van Sitelink is een optimale communicatie tussen mens en machine op te zetten. Het mogelijk om op kantoor in real-time de productiviteit ‘buiten’ te meten en te sturen. Zo worden wijzigingen in de tekeningen, real-time gecommuniceerd met de mensen in het veld.”

DE VIERDE DIMENSIE In de cabine bevindt zich vaak een monitor, waar men naast de GPS-coördinaten, ook een weergave van het 3D-model kan aflezen. “Daar voegen wij met onze software ook nog de factor tijd aan toe. Zo wordt in plaats van met 3D, met een 4D-model gewerkt,” aldus Mennink. “Die vierde component kan bestaan uit taken die vanuit de backoffice via Sitelink aan de kraanmachinist worden gestuurd. Deze taken bestaan uit coördinaten zodat op de centimeter nauwkeurig gegraven wordt.”

SLEPEN OP DE KAART De mogelijkheden van de software van Topcon Sokkia ontwikkelen zich razendsnel.

Mennink: “Omdat het geheel webbased is, maken we ook steeds meer gebruik van de informatie die op het internet aanwezig is om onze producten te verbeteren.”

Als voorbeeld hiervan noemt Mennink de koppeling van Google Maps aan een tekening of 3D-model. “De planner op kantoor markeert een gebied op de kaart en sleept letterlijk een kraan naar de positie waar hij aan de slag moet.”

CROSS OVER Voor een optimale aansluiting bij de behoefte van de GWW-sector, zoekt Topcon Sokkia bewust samenwerking met andere soft- en hardware spelers in de markt, zoals AutoDesk.

Mennink: “We willen bewust geen allesvreter zijn, maar de specialist in dit segment. Door samen te werken met AutoDesk, zorgt onze software tot een verrijking van de BIM-modellen. Dit soort cross-over initiatieven zijn wat ons betreft de toekomst.” ]

34 |

2015057_GWW22 opm.indd 34

28-04-15 10:18

Tekst: Anniek Heijs

DIGITAAL INFORMATIEBEHEER ZORGT VOOR BESPARING

Uit onderzoek door TNO blijkt dat twintig procent van de faalkosten te wijten is aan slechte informatie uitwisseling. Een groot knelpunt blijkt versiebeheer en statusbeheer van contractuele communicatie te zijn. Dit probleem is aanleiding om aan Ruben Blair en Olaf Kok van Bakker & Spees uit Amsterdam een toelichting te vragen over digitaal proces- en informatiebeheer middels B&S VISI. GRIP OP DE ZAAK Het is ons doel om informatie toegankelijk en eenduidiger te kunnen inzetten, vertelt Ruben Blair, productspecialist bij Bakker & Spees. “Dat doen we door een drietal softwarepakketten die het leven op het gebied van contract-, proces- of projectbeheersing een stuk overzichtelijker maken. Dit zijn B&S Civiel, B&S VISI en B&S KAM.” B&S VISI is software waarmee de samenwerking binnen (bouw)projecten verbetert door alle projectinformatie en formele communicatie vast te leggen. Zowel opdrachtgever als opdrachtnemer maken gebruik van een eigen digitale formule waarin alles wordt vastgelegd. VISI is in Nederland de voorgeschreven standaard bij overheidsopdrachten.

FAALKOSTENREDUCTIE “Adequaat documentenbeheer zorgt voor minder faalkosten in het proces, door goed versie- en revisiebeheer en monitoring op afstand. Doorlooptijden en reactietermijnen worden inzichtelijker, korter en de onderlinge samenwerking

wordt beter georganiseerd op basis van heldere spelregels,” vervolgt collega Olaf Kok, teamleider VISI. “Van platte documentenuitwisseling zien we een kentering naar meer willen leren van de kwaliteit door analyse op processen.

Zo ontdekken onze klanten hoe ze de kosten rondom documentbeheer, vooral bij geïntegreerde contracten en raamovereenkomsten, terug kunnen brengen tot een acceptabel niveau. En deze besparingen zijn aanzienlijk, zo blijkt uit een praktijkcasus waarbij een besparing van vijftig procent is bewerkstelligd.”

INTERNATIONALE AANDACHT “Momenteel passen we VISI steeds breder toe in nieuwe sectoren als openbaar vervoer, energie en onderwijs. We verwachten dat deze trend de komende jaren doorzet,” aldus Blair. “Ook is er internationaal veel aandacht en interesse voor de Nederlandse aanpak. Vanuit de internationale ISO-standaard wordt VISI inmiddels erkend als BIM-standaard voor digitale informatie-uitwisseling. En daarmee hebben we er een mooi kennisintensief exportproduct bij. Daar mogen we als bouwend Nederland trots op zijn.” ]

| 35

2015057_GWW22 opm.indd 35

28-04-15 10:18

Journaal Grote spoorvernieuwing Eindhoven ProRail gaat in de zomervakantie grote delen van het spoor vernieuwen op het emplacement aan de oostkant van station Eindhoven. Ook vinden er grote vernieuwingswerkzaamheden plaats tussen Eindhoven en Blerick.

De vernieuwing is nodig om het spoor in goede conditie te houden en te zorgen dat treinen er veilig en comfortabel overheen kunnen blijven rijden.

De vernieuwingen hebben zeer ingrijpende gevolgen voor het treinverkeer tussen Eindhoven - Venlo en Eindhoven - Weert. De werkzaamheden in Eindhoven starten op zaterdag 18 juli en duren tot en met zondag 9 augustus.

In drie weken tijd worden tussen het station en de splitsing naar Venlo en Weert, spoorstenen (ballast), dwarsliggers, spoorstaven en wissels vernieuwd.

De eerste week van zaterdag 18 juli tot en met zondag 26 juli vinden er ook vernieuwingswerkzaamheden plaats tussen Eindhoven en Blerick waar eveneens delen van het spoor worden vernieuwd. De werkzaamheden zijn in overleg met de reizigers- en goederenvervoerders bewust gecombineerd, mede om de hinder voor reizigers zo veel mogelijk te beperken. Door de werkzaamheden kan NS deels geen treinen en deels minder treinen laten rijden. Hierover volgt later dit jaar nadere informatie. Het staat al wel vast dat reizigers rekening dienen te houden met vervangend vervoer en een extra lange reistijd, afhankelijk van het moment. De vernieuwing van het spoor in Eindhoven is onderdeel van de grootste vernieuwing en aanpassing van het Nederlandse spoor sinds het bestaan van de spoorwegen. Dat is noodzakelijk voor verbetering en verdere groei van het treinverkeer. Reizigers en verladers kunnen er dan meer op vertrouwen dat de treinreis zonder vertraging en comfortabel verloopt. De samenleving investeert daar via het ministerie van Infrastructuur en Milieu, gemeenten en provincies jaarlijks ruim 1 miljard euro in.

Nauwkeurig meten met smartphone of tablet Trimble introduceert de Trimble R1 GNSS-ontvanger. De R1 biedt veldwerkers de mogelijkheid om nauwkeurig te inventariseren met een smartphone of tablet. De compacte GNSS-ontvanger is breed inzetbaar en communiceert met Apple-, Android- en Windowsapplicaties. De R1 is sub-meter nauwkeurig en behaalt met Trimble RTX-correcties zelfs 50 centimeter nauwkeurigheid.

RTX is beschikbaar in verschillende Trimble softwarepakketten, zoals Trimble TerraFlex en Trimble TerraSync. De R1 ondersteunt GPS-, GLONASS-, Galileoen BeiDousatellieten, waardoor ook onder moeilijke GNSS-omstandigheden nauwkeurig gemeten kan worden. De R1 is klein, licht van gewicht (187 gram) en heeft een krachtige batterij waarmee 10 uur gewerkt kan worden.

Talent met toekomst

Concept voor besparing op wegbeheer beproefd Met Functiegericht Wegbeheer kunnen gemeenten die moeten bezuinigen hun wegbeheer en -onderhoud efficiënter plannen en zo forse besparingen realiseren. Dit door ingenieursbureau Tauw ontwikkelde concept maakt het mogelijk het wegennet in samenhang te bekijken in plaats van afzonderlijk.

Hierbij wordt gemotoriseerd verkeer zoveel mogelijk naar hoofdwegen geleid, zodat overige wegen ontlast worden. Deze wegen krijgen dan een minder prominente functie, waardoor de onderhoudskosten met wel veertig procent omlaag zouden kunnen. Tauw meldt dat het concept inmiddels met succes is toegepast op het wegennet van de gemeente Lochem.

Door een innovatieve oplossing heeft de aannemerscombinatie A4ALL (Volker Wessels, Heijmans, Boskalis) op overtuigende wijze de tender voor het project A4 Delft Schiedam gewonnen. De bijdrage van Bas van Loenen in dit project was de door ontwikkeling en implementatie van BIM en digitale innovatie. In de rol van projectingenieur BIM & modelbeheerder heeft hij: - Vooraf het projectteam kunnen overtuigen te investeren in BIM-ontwikkelingen door het opzetten van business cases per deelproject.

- De ontwikkeling van de BIM deelprojecten gestuurd en geïmplementeerd.

- Achteraf de besparingen door BIM inzichtelijk gemaakt.

- De wegbeeldanalyses in de voorlopige ontwerpfase plaats laten vinden waardoor de veiligheid van de weggebruiker is gewaarborgd.

- Een nieuwe projectstructuur en coderingssystematiek geïntroduceerd waardoor informatiebronnen als 3D-objecten, SE, Documenten, planning en calculatie efficiënt gekoppeld kunnen worden.

Van Loenen heeft een aantal deelprojecten geïmplementeerd waardoor met meer plezier efficiënter door het team kon worden gewerkt en er aantoonbaar minder faalkosten zijn gemaakt. Tevens heeft dit een positieve bijdrage gehad op de doorlooptijd van het project. Van Loenen is volgens de jury duidelijk iemand die voor de troepen uitloopt en mensen meekrijgt in de vaart der volkeren. De toepassing van 3D-modellen is inmiddels standaard, 4D is nog lang geen gemeengoed, maar Van Loenen is afgestudeerd op 5D! De jury waardeert de manier waarop hij BIM heeft geïmplementeerd. Dit gaat namelijk veel verder dan de standaard. BIM is over de volledige breedte ingezet (alle disciplines). De jury prijst zijn systematische werkwijze om de uitwisseling van de diverse modellen tot een succes te maken.

36 |

2015057_GWW22 opm.indd 36

28-04-15 10:18

Journaal Aanpassing geleidelijnen op 120 stations Van Ooijen Gouda past in opdracht van ProRail de geleidelijnen voor blinden en slechtzienden aan op 120 stations in de regio Randstad Noord en Randstad Zuid. Hiermee wil ProRail voldoen aan Europese regelgeving, die in Nederland is vertaald in OVS00228. Bovendien neemt ProRail de aanvullende richtlijnen van de Nederlandse Oogvereniging in acht om zo tot de beste oplossing te komen. Deze organisatie geeft vanuit haar specialisme aan hoe slechtzienden het best hun weg vinden in openbare gelegenheden zoals stations. Omdat ieder station anders is ingericht, zijn ook de werkzaamheden divers. Zo worden bestaande geleidelijnen uitgebreid tot 10 meter voor het einde van het perron. Indien het reliëf in de betontegels is versleten of de contrastwaarde te laag is, wordt nieuwe belijning aangebracht. In dat geval krijgen de tegels vier in plaats van zeven ribbels en zijn de lijnen niet 60 maar 30 centimeter breed. Dit is anders bij jukkenperrons: deze zijn namelijk opgebouwd uit betonplaten in plaats van tegels. Daarom past Van Ooijen een PMMA-coating, een soort kunsthars, toe om reliëf te creëren op de platen.

Tot slot worden ook nieuwe keramische tegels met belijning aangebracht in de stationshallen. Het uitvoeringsontwerp wordt veel gewijzigd, weet Peter van Dijk, bouwmanager bij ProRail. “De eerste opnames dateren uit 2012.

In die tijd is veel veranderd; er zijn bijvoorbeeld nieuwe objecten zoals SOSzuilen geplaatst. Deze moeten ook worden aangelijnd. Vanuit ProRail krijgt Van Ooijen Gouda deze wijzigingen vooraf aangeleverd. ProRail is tevreden over de flexibele werkwijze en uitvoering.”

spoor uit van twee naar vier sporen, over een traject van 1,3 kilometer. De werkzaamheden starten in het voorjaar van 2015 en zullen in 2017 klaar zijn.

De keervoorziening voor de 750 meter lange goederentreinen zal uiterlijk eind 2016 in dienst worden gesteld. Het design & construct contract omvat een opdrachtsom van circa 10,5 miljoen euro.

Hans van Driel B.V. nieuwe distributeur van Bergmann wiel- en rupsdumpers Met de toevoeging van een volledig assortiment wiel- en rupsdumpers van het Duitse merk Bergmann is Hans van Driel B.V. nu nog beter in staat om nieuwe en bestaande klanten een compleet programma grondverzetmaterieel aan te bieden. De innovatieve en kwalitatief hoogstaande rups- en wieldumpers vormen een perfecte aanvulling op het bestaande leveringsprogramma van Hans van Driel. Het brede assortiment Bergmann dumpers, met laadvermogens variërend van 4 tot 15 ton, kenmerkt zich voornamelijk door de wendbaarheid, de kracht, lage onderhoudsintervallen en het ongekende comfort. Het lage geluidsniveau in combinatie met de goed geïsoleerde cabine maakt het voor de moderne en veeleisende GWW-klant een genot om een dergelijke dumper te besturen. Specifiek voorbeeld van dit innovatieve en gebruiksvriendelijke merk is de Bergmann 3009 of de Bergmann 3012 knikdumper met een laadvermogen van 9.000 en 12.000 kilogram. De laadbak is aan drie zijden kiepbaar. Ideaal voor werkzaamheden in krappe ruimtes. Daarnaast is de bestuurdersstoel 180 graden draaibaar zodat de bestuurder altijd het beste zicht heeft op de werkzaamheden.

De grootse rupsdumper uit de 4000 serie is een echte Duitse krachtpatser met een laadvermogen van 10.000 kg, 240 pk aan motorvermogen en een gemiddeld brandstofverbruik van niet meer dan 16,5 liter per uur. De bodemvrijheid is door de hoog geplaatste motor maar liefst 610 millimeter.

Dit in combinatie met de brede rubber rupsen en dus een lage bodemdruk maakt de Bergmann een ideale rupsdumper, zelfs onder de zwaarste omstandigheden. Hans van Driel is in Nederland tevens distributeur van de merken Atlas en Terex en levert kwalitatief hoogwaardige bouw-, spoor-, grondverzet-, overslag- en recyclingmachines. Nieuw, verhuur of gebruikt, alles is mogelijk. Met financiering, onderdelenvoorziening, onderhoud en een 24/7 storingsdienst biedt Hans van Driel een solide totaaloplossing.

Spoormaatregelen Beverwijk ProRail heeft Strukton opdracht gegeven om diverse spoormaatregelen in Beverwijk te realiseren. Het project maakt onderdeel uit van het programma Bereikbaarheids Offensief Randstad (BOR) RegioNet. Het spoor wordt aangepast om de kwaliteit en capaciteit van de railinfrastructuur in de noordelijke Randstad te verbeteren. De aannemerscombinatie van Strukton, bestaande uit Strukton Rail, Strukton Infratechnieken en Molhoek, gaat onder andere de bestaande overweg vervangen door een onderdoorgang voor langzaam verkeer. Door de nieuwe onderdoorgang wordt de oversteek veiliger en veroorzaakt het toenemende treinverkeer minder hinder. Strukton breidt het

| 37

2015057_GWW22 opm.indd 37

28-04-15 10:18

Journaal Verbreding A1 stap dichterbij met tracébesluit De verbreding van de A1 is met de ondertekening van het tracébesluit een stap dichterbij gekomen. Het gaat om het stuk Apeldoorn-Zuid-Beekbergen.

De drukte op de A1 vormt al jaren een knelpunt in de spits. Met de verbreding moet dat knelpunt op de A1 ter hoogte van Apeldoorn opgelost zijn. De werkzaamheden starten in 2016. “Met de verbreding zal de doorstroming van het verkeer aanzienlijk verbeteren. We kunnen met extra rijstroken op de A1 het drukke vrachtverkeer sneller afwikkelen en geven tevens een impuls aan de bereikbaarheid van de regio,” aldus minister Schultz van Haegen.

Tussen Apeldoorn-Zuid en knooppunt Beekbergen wordt de A1 aan beide zijden uitgebreid met een extra rijstrook voor in- en uitvoegend verkeer.

Daarnaast wordt er een viaduct aangelegd om verkeer van de A1 uit de richting Deventer sneller en veiliger te laten doorstromen naar de A50 richting Arnhem. Dit viaduct komt in de plaats van de huidige verbindingslus (klaverblad). Als gevolg hiervan zijn er aanpassingen nodig aan de westzijde van de A50 waar het viaduct op de A50 uitkomt. Daar komt een extra rijstrook tussen het knooppunt Beekbergen en verzorgingsplaats de Brink.

Miljarden voor veiligheid en kwaliteit water Het jaarlijks beschikbare budget voor waterveiligheid, waterkwaliteit en zoetwatervoorziening bedraagt in de jaren tot 2028 ruim een miljard euro. Voor de totale periode is een bedrag van 16 miljard euro gereserveerd. De Unie van Waterschappen en het ministerie van Infrastructuur en Milieu hebben afspraken gemaakt over de wijze waarop de gelden worden besteed, zo schrijft minister Schultz van Haegen aan de Tweede Kamer.

Uit de brief blijkt dat het advies van de Tweede Deltacommissie de huidige waterveiligheidsnormen voor heel Nederland te verhogen, niet wordt gevolgd. Door een nieuwe aanpak van het waterveiligheidsbeleid is dit volgens de minister niet nodig.

Ook komt er geen waterberging in Grevelingen. Deze zou te duur zijn en bovendien overbodig. Tevens kondigt de minister aan dat in het Bodemconvenant afspraken worden gemaakt over de aanpak van spoedlocaties. Het gaat vooralsnog in het bijzonder over het oplossen van problemen waarbij verontreiniging wordt verspreid naar het grondwater. Decentrale overheden gaan hiermee aan de slag.

Voor maatregelen om het stroomgebied van rivieren te verruimen, trekt de minister 200 miljoen euro uit. Het geld is onder meer bestemd voor projecten waarmee de waterveiligheid wordt vergroot. Met het budget is het ook mogelijk initiatieven vanuit de regio helpen te financieren.

Een ander aspect waaraan de minister aandacht besteedt, is onderzoek van de veiligheid van waterkeringen. Tijdens de toetsronde in de jaren 2017-2023 wordt onder meer gekeken of de dijken tot 2050 voldoende bescherming bieden. Indien dit niet het geval is, blijft meteen ingrijpen uit. Dit is omdat een kering nog kan voldoen aan de eisen die gelden in de komende toetsronde die tussen 2017 en 2023 plaatsvindt. Pas nadat in een latere periode strengere veiligheidseisen zijn gaan gelden, worden de dijken hieraan aangepast. “Een kering kan dus in de komende toetsronde nog voldoen, maar in een latere toetsronde niet meer,” aldus de bewindsvrouw.

Doorbraak station Eindhoven gevierd Na precies twee jaar graven is de doorbraak van de nieuwe reizigerspassage op station Eindhoven een feit; de overkant is bereikt. Een prachtige mijlpaal, die door de opdrachtgevers ProRail, gemeente Eindhoven en NS is gevierd samen met aannemer Heijmans. Nog een paar maanden en dan zal de ruwbouw van de 100 meter lange tunnel gereed zijn. Station Eindhoven krijgt een nieuwe reizigerspassage omdat de oude passage uit zijn jasje is gegroeid.

De nieuwe passage is ontworpen door architect Luc Veeger van ontwerp- en consultancybureau Arcadis. Naast de bestaande passage wordt onder de sporen een 13 meter brede passage gebouwd met aan weerszijde winkel- en horecagelegenheden. Deze wordt verbonden met de huidige passage die een verblijfsfunctie zal krijgen. De bouw van de nieuwe reizigerspassage is gestart in maart 2013 aan de centrumzijde van het station. Om het treinverkeer te ontlasten, is er bewust voor gekozen de tunnel in fases te bouwen. Na iedere fase, die ongeveer een half jaar duurt, is de bouw weer een stap opgeschoven in de richting van het busplein. Heijmans is nu bezig met het vijfde en laatste deel van de tunnel. Dat zal deze zomer gereed zijn. Als alles verloopt volgens planning zullen reizigers er eind dit jaar voor het eerst doorheen lopen. De tunnel is dan nog niet af, maar al wel klaar voor gebruik. Het hele project is medio 2016 gereed.

Open Air Line ESP verbetert luchtkwaliteit De wettelijke normen rondom fijnstof worden steeds vaker overschreden. Dit heeft niet alleen invloed op de volksgezondheid, maar ook op de doorstroming van verkeer, de bereikbaarheid van steden en de mogelijkheden voor de aanleg van wegen en woonwijken. Neem de drukste ringweg van Nederland: de Ring Rotterdam. Mede door de fijnstofproblematiek geldt hier een beperkte maximumsnelheid van 80 kilometer per uur.

Antea Group ontwikkelde een oplossing om fijnstof te lijf te gaan en de luchtkwaliteit te verbeteren. Open Air Line ESP is een luchtrooster dat bovenop een geluidscherm wordt geplaatst. Het rooster maakt gebruik van elektrostatische velden en de turbulentie rondom geluidschermen. De techniek vangt 75 – 80% van het fijnstof af. Dit betekent een aanzienlijke verbetering van de luchtkwaliteit.

Bijzonderheden: - Toepasbaar langs snelwegen, in binnenstedelijk gebied en in tunnelmonden - Verbetert luchtkwaliteit voor omwonenden - Biedt nieuwe ontwikkelingsruimte voor wegen en wijken - Verbetert beschikbaarheid van infrastructuur - Open Air Line ESP vangt ca. 75 – 80% van het fijnstof af - Onderhoudsarm en veilig - Benodigde stroom kan via zonnepanelen worden opgewekt.

38 |

2015057_GWW22 opm.indd 38

28-04-15 10:18

Journaal Vloeistofdichte betonverhardingen Den Ouden heeft haar certificaat BRL SIKB 7700 ontvangen. Het certificaat bestaat uit de volgende onderdelen (protocollen). Protocol 7702: Aanbrengen of herstellen van een vloeistofdichte voorziening van beton en Protocol 7711: Aanbrengen of herstellen van een vloeistofdichte voegafdichting. Dit certificaat en de onderliggende protocollen zijn van toepassing op de aanleg of het herstel van een vloeistofdichte voorziening, voor het gedeelte van het werk dat als vloeistofdicht moet worden beschouwd. In het kader van de wet- en regelgeving zijn de tankstations voor openbare verkoop en eigen tankplaatsen met een omzet van meer dan 25m3 per jaar verplicht om een vloeistofdichte voorziening aan te laten leggen door een wettelijk erkende, gecertificeerde aannemer volgens deze BRL. Het certificaat is afgegeven door SGS INTRON Certificatie B.V. De activiteiten van Den Ouden omtrent betonwegen bestaan voornamelijk uit het ontwerpen en aanbrengen van (geluidsreducerende) betonverhardingen, lijnconstructies, printbeton en voegvullingen.

Morssive stijlvolle bestrating De Morssinkhof Groep presenteert Morssive stijlvolle bestrating, ofwel kwalitatief hoogwaardige producten voor stijlvolle vormgeving van tuin, landschap en openbare ruimten. Het assortiment aan Morssive stijlvolle bestrating omvat zowel elegant rustieke als strak vormgegeven producten en dat alles met een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding. De kwaliteit van de producten garandeert onmiskenbaar ook succesvolle toepassing in de professionele markt. Voor de landschapsarchitect of ontwerper van openbare ruimten vervolmaakt Morssive stijlvolle bestrating ongetwijfeld de uiteindelijke inrichting van bijvoorbeeld tuinen, parken, openbare ruimten, stedelijke gebieden en ruimten rondom utiliteitsbouw. Menig Morssive product is niet alleen in een hoogwaardige standaard uitvoering, maar ook nog eens in een zogenoemde ‘kogelgestraalde’, in een ‘diamant geslepen’ of in een ‘kogelgestraald én diamant geslepen’ versie leverbaar.

Integraal en variabel onderhoud rijkswegen Zuid-Holland Rijkswaterstaat en BAM Infra hebben een overeenkomst gesloten voor het integraal en variabel onderhoud (IVOD) van gedeelten van een aantal rijkswegen in Zuid-Holland. De contractwaarde bedraagt circa 12 miljoen euro.

De overeenkomst heeft een looptijd van twee jaar. BAM is gestart met de voorbereidingen van de werkzaamheden. Het onderhoud heeft betrekking op zowel de wegen als de bruggen, viaducten en fly-overs op gedeelten van de A4, A12, A13, A15, A16, A20, A27, A29, A44, A59, N3 en N11. Om tijdens de werkzaamheden de hinder zoveel mogelijk te beperken, stemmen BAM en Rijkswaterstaat de werkzaamheden op elkaar af en werken waar mogelijk op rustige tijdstippen. Ook krijgt de weggebruiker verkeersinformatie en reisalternatieven. Het Plan van Aanpak is opgesteld op basis van door Rijkswaterstaat uitgevraagde EMVI-criteria en ervaringen opgebouwd met IVOD in de periode 2013-2014. Om het onderhoud op een verantwoorde en efficiente wijze uit te voeren, heeft BAM samenwerkingsverbanden gesloten met Freesmij, transportbedrijf Millenaar en Van Schaik en Wolfswinkel Reiniging.

Bij het project zijn meerdere, gespecialiseerde werkmaatschappijen van BAM betrokken. BAM zet voor het onderhoud aan de rijkswegen de zogenaamde Asfalt Restlevensduur Tool in. Met dit instrument is het mogelijk de kans op vorstschade vroegtijdig in te schatten. Door een preventieve behandeling van het asfalt kan vorstschade worden voorkomen. Mocht er onverhoopt toch vorstschade optreden dan is het uitvoeringteam binnen een uur op locatie om het asfalt te repareren. Zowel in de voorbereiding als in de uitvoering van onderhoudswerkzaamheden besteedt BAM in overleg met Rijkswaterstaat veel aandacht aan veiligheid, doorstroming en omgevingsmanagement.

7 kilometer prefab barriers op A15 Prefab betonnen barriers zorgen voor een veilige doorstroming op de A15.

Bouwconsortium A-Lanes A15 zet op drie tracés tussen de Maasvlakte en knooppunt Vaanplein barriers van Haitsma Beton in. De prefab geleideconstructie bouwt sneller dan in situ en maakt complexe oplossingen, zoals het overbruggen van hoogteverschillen tussen rijbanen, mogelijk. Haitsma Beton levert en monteert naast honderden barriers ook tientallen aansluitingen, overgangsconstructies en speciale oplossingen. De laatste elementen worden medio 2015 geplaatst. De verkeersgeleideconstructie is onderdeel van het project Maasvlakte Vaanplein, waarmee Rijkswaterstaat de A15 vanaf de Maasvlakte tot het knooppunt Vaanplein laat verbreden om de files terug te dringen. Bouwconsortium A-Lanes A15, bestaande uit Ballast Nedam, John Laing, Strabag en Strukton, realiseert de verbreding en gaf Haitsma Beton opdracht voor de bouw van de prefab geleideconstructie. De permanente constructie beslaat meerdere locaties met een totale lengte van bijna 7 kilometer. Twee tracés (voorbij de Thomassentunnel en bij de Suurhoffbrug) zijn inmiddels opgeleverd. Tussen de Botlekbrug en de Thomassentunnel wordt nog gebouwd. De uitvoering ligt op schema dankzij de keuze voor prefab, licht Ton Vijverberg, werkvoorbereider van de bouwcombinatie toe. “Het beschikbare tijdsbestek was te kort om in situ te bouwen. Beton storten is weersafhankelijk en vereist uithardingstijd; prefab niet.”

| 39

2015057_GWW22 opm.indd 39

28-04-15 10:18

Journaal Van wc-papier naar fietspad

Fors minder graafschades

Wetterskip Fryslân gaat onderzoeken hoe wc-papier uit afvalwater gebruikt kan worden voor asfalt. Het dagelijks bestuur van het waterschap stelt voor dit onderzoek, een wereldprimeur, 42.000 euro beschikbaar. Met dit asfalt wordt een stuk fietspad aangelegd dat voor publiek toegankelijk is. De voorbereidingen beginnen in april. De verwachting is dat het fietspad dit najaar kan worden aangelegd. Wetterskip Fryslân pakt deze handschoen samen met Provincie Fryslân op.

Het aantal graafschades is in 2014 met ruim 11 procent gedaald. Het is voor het eerst sinds jaren dat er sprake is van een sterke daling. Agentschap Telecom vindt de daling bovendien opmerkelijk omdat er weer meer in de grond geroerd is. Vorig jaar werd er bij 34.300 graafwerkzaamheden een kabel of leiding geraakt. Het jaar daarvoor was dit nog bij 38.600 werkzaamheden het geval. Meest geraakt worden communicatiekabels, daarna elektriciteitskabels en gasleidingen. Het aantal geraakte elektriciteitskabels is in 2014 vrijwel gelijk gebleven, het aantal geraakte communicatieleidingen is met 16 procent gedaald, bij gasleidingen is de daling 14 procent. Agentschap Telecom is blij met de daling. Directeur-hoofdinspecteur Peter Spijkerman vindt dat een compliment waard richting grondroerders. “Bij één op de veertien graafbewegingen is het vorig jaar fout gegaan. Enkele jaren geleden ging het nog fout bij één op de twaalf. Je ziet dus dat er echt vooruitgang is geboekt.”

Dit betekent niet dat het Agentschap op z’n lauweren gaat rusten. Het blijft hard werken aan verder terugdringen van het aantal graafschades. Zo worden er meerdere projecten gedraaid voor opdrachtgevers, netbeheerders en grondroerders. Gezien het aantal graafschades is het overigens opvallend dat in slechts 28 gevallen sancties zijn opgelegd.

Jaarlijks gebruikt een inwoner van Nederland circa 14 kilogram toiletpapier.

Hiervoor zijn per jaar circa 200.000 bomen nodig. Door wc-papier uit rioolwater te halen geeft Wetterskip Fryslân toiletpapier een tweede leven en maakt op deze manier duidelijk hoe reststoffen uit afvalwater weer een maatschappelijke waarde krijgen. Als het onderzoek positief uitvalt zou het kunnen zijn dat men straks over een fietspad fietst, waarin wc papier is verwerkt. Op deze manier worden innovatie en duurzaamheid aan elkaar gekoppeld en wordt een afvalproduct een grondstof.

In het innovatieve project wordt onderzocht hoe wc-papier met behulp van een fijnzeef uit afvalwater kan worden gehaald. De cellulose die na het zeven overblijft, kan worden ingezet als grondstof voor bijvoorbeeld isolatie, verpakking, asfalt of energie.

Wietze de Haan, lid van het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân: “Het klinkt misschien voor sommigen onsmakelijk, maar het is vrij simpel. Met een extra fijnzeef kunnen we het cellulose al uit het water halen, voordat dit in het slib van een rioolwaterzuiveringsinstallatie belandt.”

'Geen bouwers uit het buitenland werven' Nederland moet stoppen met het actief werven van buitenlandse bouwbedrijven voor grote infrastructurele projecten. Dat zei Maxime Verhagen, voorzitter van Bouwend Nederland, onlangs in een interview met diverse media: “Er is al meer dan genoeg concurrentie tussen Nederlandse bouwbedrijven. Als er overcapaciteit in de markt is, moet Rijkswaterstaat niet actief met projecten gaan leuren over de grens,” zegt Verhagen. “Onze bouwbedrijven worden ook niet actief benaderd door buitenlandse overheden.” Verhagen zegt dat het hem vooral gaat om het actief werven van buitenlandse inbreng. “Dat doet geen enkel ander land in Europa. Er moet niet kunstmatig overcapaciteit gecreëerd worden. Door actief de concurrentie te vergroten, breng je Nederlandse bedrijven in de problemen.”

Volgens Verhagen is het ‘stoppen met leuren’ niet in strijd met Nederlandse aanbestedingsregels. “De belastingbetaler wordt niet benadeeld als de overheid ophoudt buitenlandse bouwers actief te benaderen. Het gaat erom of er genoeg concurrentie is. Dat is het geval.”

40 |

2015057_GWW22 opm.indd 40

28-04-15 10:18

BERGEN OP ZOOM | Theodorushaven

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Beens Groep

HERSTRUCTURERING THEODORUSHAVEN BERGEN OP ZOOM De Theodorushaven in Bergen op Zoom is toe aan een herstructurering. De haven voldoet niet meer aan de normen van deze tijd. De oevers worden verstevigd met damwanden, de haven wordt verdiept en de bodem wordt beschermd tegen de kracht van de steeds grotere motorvermogens. Nieuwe bolders, reddingstrappen en verlichting geven de haven weer een modern aanzicht.

Gemeente Bergen op Zoom geeft enkel het bedrag aan, dat zij voor de herstructurering van de Theodorushaven ter beschikking stelt. Hoofdeis is dat het scheepvaartverkeer op geen enkele manier hinder ondervindt van de herstructureringswerkzaamheden. Aan de gegadigden de uitdaging om aan te geven hoeveel percelen zij voor dit bedrag kunnen aanpakken. Het is Beens Geïntegreerde Projecten – ‘GP’ – die voor dat bedrag alle dertien percelen aanpakt. Om de krachten voor ontwerp en uitvoering te bundelen werkt zij samen met Hakkers.

COMMUNICATIE Beens GP zet bij haar Plan van Aanpak hoog in op communicatie. Zij diept het contract volledig uit en gaat op voorhand in gesprek met alle aanliggende bedrijven. Zo kan zij alle percelen goed inschatten en een optimaal uitgenut ontwerp aanbieden. Ook met de havendienst gaat zij in gesprek en maakt zij afspraken om de doorgang van het scheepvaartverkeer te kunnen verzekeren.

“Vooral de communicatieve kant van onze aanpak is hoog gewaardeerd,” vertelt Martin Boom van Beens Groep met enige trots.

AANPAK PER PERCEEL Voor de uitvoering worden er eerst nieuwe damwanden gezet. Vervolgens wordt vlak voor de damwanden de grond verwijderd, zodat er ruimte ontstaat voor de schroefinjectie-verankering.

De bovenrand van de damwand wordt fraai afgewerkt met een betonsloof. Ten slotte wordt een flinke bodemlaag uitgebaggerd, waarna de bodem voor de damwanden met stortsteen en colloïdaal beton wordt beschermd tegen het geweld van de scheepsschroeven. “We voeren deze werkzaamheden per perceel uit,” vertelt Jan Visscher, projectmanager van Beens Groep. “Zo kunnen we ons gemakkelijker houden aan de afspraken en optimaal inspelen op de bereikbaarheid van de percelen.”

Facts & Figures 1600 m1 stalen damwand 600 ankers 100.000 m3 baggerwerk 20.000 m2 bodembescherming

LEAN PLANNING Bijkomende uitdaging is het feit dat een gedeelte van het werkgebied is aangemerkt als ‘Atex-zone’.

“Deze zones hebben een vergroot risico op stof- en gasexplosies,” licht Visscher toe. “Er mogen dus absoluut geen werkwijzen worden toegepast die vonken kunnen veroorzaken. Er gelden strenge voorschriften op het werkterrein en de damwanden

worden niet getrild, maar gedrukt.” Beens Groep en Hakkers zijn sinds januari 2015 aan de gang in Bergen op Zoom en alleszins tevreden over het verloop van het werk. “Het hele project is LEAN ingepland. Tijdens de voorbereiding is dus niks aan het toeval overgelaten. Daar pluk je tijdens de uitvoering de vruchten van.” Naar verwachting wordt de herstructurering eind 2015 opgeleverd. ]

Bouwinfo Opdrachtgever Opdrachtnemer Advies, Ontwerp & Uitvoering Bouwkosten Bouwperiode

Gemeente Bergen op Zoom Beens Geïntegreerde Projecten (GP) Genemuiden Beens Groep - Genemuiden i.s.m. Hakkers - Werkendam € 10 miljoen januari 2015 – februari 2016

| 41

2015057_GWW22 opm.indd 41

28-04-15 10:18

BREDA | Stationskwartier

Tekst: Xxxxxxxx Xxxxxxx Beeldmateriaal: Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Tekst: Anniek Heijs Beeld: Zuit, fotograaf Jorick de Kruif

Stationskwartier Breda:

Stedelijke beeldkwaliteit uitgelicht Het Stationskwartier in Breda wordt vernieuwd, met een nieuw modern station in een complementaire omgeving vol architectonische eyecatchers. Grenzend aan de historische binnenstad van Breda, vormt het straks een visitekaartje met hoge stedelijke beeldkwaliteit. De vernieuwde Stationslaan wordt de belangrijkste ontsluitingsweg van het gebied; een brede allee met een allure die volledig recht doet aan het gebied.

42 |

2015057_GWW22 opm.indd 42

28-04-15 10:19

BREDA | Stationskwartier

BEELDKWALITEIT Onderdeel van deze upgrade van het stationskwartier, waarbij niet alleen het station op de schop gaat maar ook de infrastructuur er omheen, vormt het nieuwe verlichtingsplan van de openbare ruimte. “Op het Stationskwartier en langs de Terheijdenseweg heeft Ziut een aanzet gegeven voor een nieuwe standaard voor de openbare verlichting in de stad,” vertelt projectleider Cor Hoefkens.

“In harmonie met de gekozen beeldkwaliteit van het station en stationskwartier hebben we 104 lichtmasten, tunnelverlichting en grondspots geplaatst van een uitermate duurzaam en energiezuinig type LED-armatuur. Het verlichtingsontwerp draagt in belangrijke mate bij aan de sfeer, veiligheid en uitstraling op deze plek in Breda.”

'Een aantal van de kruispunten is integraal ontworpen en wordt zo vanuit één verkeersregelautomaat bediend'

VEILIGE DOORSTROMING Naast de lichtarmaturen heeft Ziut op vier verkeerskruispunten nieuwe verkeersregelinstallaties (VRI’s) inclusief de automaten geplaatst.

“Een aantal van deze kruispunten is integraal ontworpen en wordt zo vanuit één verkeersregelautomaat bediend. Dit bevordert de verkeersdoorstroming,” aldus Hoefkens. “Ook hebben we naast het volledig vernieuwen van een aantal VRI’s ervoor gezorgd dat een aantal bestaande VRI’s zijn aangesloten op de verkeersbeheercentrale van de gemeente Breda. Alles functioneert zo complementair aan elkaar, wat voor een betere en meer veilige verkeersdoorstroming zal zorgen.”

COMPLEX Als onderaannemer van hoofdaannemer Van der Horst uit Varik, is Ziut door economische omstandigheden vrij laat het project ingestapt, vertelt Hoefkens. “Dat maakte dit project behoorlijk complex. Doordat we de verkeersregelinstallaties en openbare verlichting geïntegreerd hebben mogen uitvoeren, hebben we veel goed gemaakt binnen de uitvoeringsplanning. Ondanks de moeilijke start kijken wij met enige trots terug op de wijze waarop dit werk is uitgevoerd en natuurlijk het behaalde eindresultaat.” ]

| 43

2015057_GWW22 opm.indd 43

28-04-15 10:19

REPORTAGE

Tekst: Anniek Heijs Beeld: Kroftman Structures

HET DAK OP! Flexibel, goedkoop en eenvoudig te monteren. Dat is het adagium waarmee Kroftman Structures BV uit Zevenaar opslagloodsen en opslagtenten ontwikkelt en fabriceert voor de internationale markt. De producten variëren van kleine tijdelijke overkappingen tot stalen loodsen en permanente tenthallen van meer dan 1.000 m2. zelf eenvoudig zijn op te zetten en te monteren door klant zelf.”

UITGEKIENDE ONTWERPEN Kroftman investeert veel in het ontwikkelen van producten die eenvoudig zelf op te bouwen zijn.

“We streven naar een zo eenvoudig mogelijk systeem. Zodat de klant dit zelf, zonder hulp van hoogwerker of hijskraan, kan opzetten,” vervolgt Tiedink. “Met behulp van duidelijke handleidingen en een slimme engineering is dit mogelijk.

Dit scheelt de klant veel geld, want montagekosten blijven achterwege.” Met eigen ingenieurs voor de Nederlandse markt, maar ook voor de Duitse markt blijft Kroftman investeren in haar productenrange. Vooral op de Duitse markt is dit een pré, vanwege de strenge eisen, richtlijnen en normen die men daar hanteert. Dit zorgt voor technisch vernuft en een continue verbetering van de producten.

BOUWPAKKET Oscar Tiedink, eigenaar van Kroftman Structures, vertelt: “Voor de GWW-sector hebben we een tweetal interessante producten. Dat zijn de silo overkapping en de container overkapping. De silo overkapping biedt sleufsilo’s een box overkapping met een beweegbare kap. Dit zorgt voor droge opslag van bulkstoffen en een optimaal losbereik voor vrachtauto’s dankzij de verschuifbare kap. De container overkapping zorgt voor extra werk- en opslagruimte op de bouwplaats.

Voor beide producten geldt dat ze door de klant

De producten worden geleverd als bouwpakket waardoor duizenden euro’s montagekosten worden bespaard. De opbouw is zeer gemakkelijk te realiseren dankzij de kosteloze tekeningen en sterkteberekeningen die meegeleverd worden.

“Uiteraard kunnen we ook de opbouw verzorgen, als onze klanten dit wensen,” zegt Tiedink. “Daarvoor beschikken we over een eigen, internationaal montageteam.” Kroftman opslagloodsen en opslagtenten zijn demontabel en daardoor ook uitstekend geschikt als tijdelijke of semipermanente opslag, zoals op bouwlocaties. ]

44 |

2015057_GWW22 opm.indd 44

28-04-15 10:19

GROOT-AMMERS | Fietsbrug

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Damsteegt

Jeugd fietst weer veilig naar school De scholieren uit de regio Groot-Ammers fietsen sinds kort over een nieuwe brug naar school. Omdat veel voorbereidend werk in de fabriek is verricht, kan de brug in één dag worden geplaatst.

Reden voor de nieuwe fietsbrug tussen Groot-Ammers en Ottoland is de slechte staat waarin de bestaande brug verkeert. En hoewel het logisch lijkt om de brug op dezelfde locatie te vervangen, wordt toch gekozen voor een locatie iets verderop in het weiland, waar de Brandwijksedijk overgaat in de Ammerse Kade. “Daar kan de brug zonder enige overlast worden aangelegd,” vertelt Gerrit Damsteegt, directeur van Damsteegt Waterwerken. “Na afronding van de bouw is de verbinding met de bestaande fietspaden gemaakt.”

LICHTERE CONSTRUCTIE

iedere keer weer voor een spectaculair gezicht en trekt veel bekijks. Veel scholieren stonden letterlijk langs de lijn, toen hun nieuwe fietsbrug werd geplaatst.” Dan rest alleen nog de aansluiting van de fietspaden en de jeugd van Groot Ammers kan weer veilig met de fiets naar school. ]

DESIGN & CONSTRUCT VAN WATERBOUWKUNDIGE CONSTRUCTIES

Opdrachtgever Waterschap Rivierenland heeft in samenwerking met advies- en ingenieursbureau Adcim en Aannemersbedrijf Damsteegt het ontwerp opgesteld en uitgevoerd. “De brugconstructie bestaat uit een stalen onderbouw met een lichtgewicht glasvezelversterkt brugdek. De keuze voor dit lichte en duurzame brugdek – geleverd door Composite Structures uit Asperen – werkt door in de hele constructie.”

Als de tekeningen definitief zijn, wordt de brug in de fabriek van Damsteegt in drie delen voorbereid. De brug bestaat uit drie losse segmenten, van respectievelijk 18 meter en tweemaal 11,5 meter. Met deze lengtes bleven de delen in de fabriek hanteerbaar en later transporteerbaar.

EEN SPECTACULAIR GEZICHT Na zes dagen zijn alle voorbereidingen getroffen. De drie brugdelen kunnen nu met groot transport worden aangeleverd en geplaatst. “Dan is het zaak om alle delen op de millimeter nauwkeurig bij elkaar te brengen. Dat zorgt

Bouwinfo Opdrachtgever Waterschap Rivierenland – Tiel Ontwerp en constructie Adcim - Sliedrecht i.s.m. Aannemersbedrijf Damsteegt – Meerkerk Uitvoering Aannemersbedrijf Damsteegt – Meerkerk Bouwkosten € 250.000 Bouwperiode januari 2015 – maart 2015

Bazeldijk 86 - 4231 ZE Meerkerk T 0183-359027 - www.damsteegtwaterwerken.nl

| 45

2015057_GWW22 opm.indd 45

28-04-15 10:19

BREDA | Betonrenovatie

BRABANTSE DELTA

SUCCESVOLLE EN KOSTENEFFICIËNTE BETONRENOVATIE INFLUENTLEIDING In 2011 kreeg waterschap Brabantse Delta te maken met een leidingbreuk van de betonnen influentleiding in Bath. Nader onderzoek toonde aan dat dit kon ontstaan als gevolg van zwavelzuuraantasting. Omdat betonnen rioolwaterleidingen vaak lang geleden zijn aangelegd, was dit incident aanleiding om de inspecties te intensiveren. Op basis van metingen in 2013 werd besloten een belangrijke influentleiding in Breda, vanaf de Lunetstraat (NAC-stadion) tot de Biezenstraat, over een lengte van 2,1 kilometer te renoveren.

Bij dit unieke project werd nauw samengewerkt tussen de opdrachtgever Brabantse Delta, aannemer Otjens Groep Breda en Master Builders Solutions, van BASF die de speciale betonmortel leverde. Op het kantoor van Otjens Groep in Breda spreken we Luc van Dongen (Brabantse Delta), Jean-Claude de Maaijer (BASF), Maurice Otjens en Eric Renkels (beiden Otjens Groep).

PRIJSTECHNISCH ZEER INTERESSANT Luc van Dongen is namens Brabantse Delta de projectleider voor deze opdracht. Hij vertelt: “Na het incident in 2011 werden de inspecties opgevoerd met bijzondere aandacht voor de cruciale manshoge (1,90 meter) influentleiding

in Breda. Bij de conditiemeting werd biogene zwavelzuuraantasting vastgesteld waarna besloten werd maatregelen te treffen. Daarbij is een vijftal opties vergeleken: van volledige vervanging, het inschuiven van nieuwe leidingen (buis in buis) tot dus betonrenovatie. Al snel konden we berekeningen maken waaruit bleek dat andere oplossingen, tot ruim 25 keer duurder waren dan betonrenovatie.” Van Dongen vervolgt: “We hebben naast de prijs natuurlijk ook gekeken naar zaken als duurzaamheid, kwaliteitsgaranties, de tijdsduur en het beperken dan wel voorkomen van overlast.

Op al deze eisen scoorde betonrenovatie uitstekend en vaak beter dan andere opties.”

VIJF JAAR GARANTIE WERD VIJFTIG JAAR Bijzonder aan dit project is de relatie met de Otjens Groep in Breda. Maurice Otjens: “In 1962 is deze leiding nog door mijn vader aangelegd. Dankzij een 2k epoxy-coating bleef het beton 52 jaar bestand tegen zwavelzuur.

Als je dan bedenkt dat er toen een garantie van vijf jaar werd gegeven, kun je stellen dat er toen goed werk is verricht.” En daar kunnen ook nu de vruchten van worden geplukt. Het beton is op plekken weliswaar aangetast en ingevreten, maar in die mate dat renovatie een prima optie is. Eric Renkels, technisch directeur bij Otjens: “Door te renoveren kunnen wij zorgeloos beheer

46 |

2015057_GWW22 opm.indd 46

28-04-15 10:19

BREDA | Betonrenovatie

'Betonrenovatie, een uitstekende keuze in prijs én kwaliteit' over de komende tien tot vijftien jaar garanderen. Als je dat afzet tegen de kosten, dan is dat voor Brabantse Delta zeer interessant.”

PRESTATIES ONDER HOGE DRUK Voor deze opdracht hadden we te maken met strenge randvoorwaarden, vervolgt Renkels. “Er was steeds 36 uur om een afstand van 250 meter (dat is de afstand tussen twee mangaten) te behandelen. Eerst onder zeer hoge druk (tot 1.000 bar) reinigen en daarna op een nog natte ondergrond het spuitbeton aanbrengen.

In onze analyse bleek al heel snel dat de mortel van BASF (Master Emaco S 488) hiervoor uitermate geschikt was. Sterker nog, het was de enige mortel die we hiervoor geschikt achten omdat deze al na enkele uren weer belast kon worden met zuur rioolwater (pH 2 à 3).” De Maaijer van BASF sluit daarbij aan: “Toen we hierover contact kregen, wist ik direct dat we hiervoor een ideaal product hebben, waarmee we uitstekende ervaringen in België hebben opgedaan. Master Emaco S 488 hecht snel en goed (ook boven het hoofd), is uitstekend verspuitbaar, snel uithardend, krimpcompenserend en aan te brengen in een grote laagdikte. En vanzelfsprekend voldoet het product volledig aan de EN 1504-3 norm.”

EEN GEWELDIG PROJECTTEAM In slechts zeventien dagen werd 2,1 kilometer rioolbuis, met een oppervlakte van 7.300 m2 behandeld. Luc van Dongen hierover: “Ruim vijftig mensen waren hierbij betrokken. De motivatie en de samenwerking tussen de verschillende partijen was uitstekend. Wat ik heel bijzonder vind is dat we geen enkele overlastmelding hebben gehad, ondanks de locatie midden in Breda, en dat de zuivering steeds gewaarborgd bleef.” Tot slot: “Het klinkt misschien vreemd, maar toen we klaar waren, vond ik dat bijna jammer. Dat zegt misschien wel alles over hoe ik op dit project terugkijk.” ]

| 47

2015057_GWW22 opm.indd 47

28-04-15 10:19

Master Builders Solutions van BASF ࠮ )L[VUYLWHYHYH[PL ࠮ )L[VUILZJOLYTPUN ࠮ )L[VUPUK\Z[YPL ࠮ >H[LYHMKPJO[PUN ࠮ ;\UULSIV\^

Kijk voor uw oplossingen op master-builders-solutions.basf.nl Of bel direct voor advies: T +31 (0)162 42 51 90

BUITENRUIMTEVERNIEUWING Is meer dan een nieuwe straat en meubilair www.mourik.com

Mourik denkt vanaf het begin mee voor een passend plan. Samen met een architect werken we voor fietsplein Blaak Rotterdam een ontwerp uit dat prachtig past in de omgeving. Bij de uitvoering werken we afgeschermd op een klein gebied en beperken hiermee de hinder voor deze metropool.

Uw Maatschappelijk Toegevoegde Waarde begint vandaag. Met Mourik. 0184-66 72 00.

Mourik Groot-Ammers B.V. E info@mourik.com @MourikHolding

Sterk in ontwikkeling

2015057_GWW22 opm.indd 48

28-04-15 10:19

ROTTERDAM | Fietsplein

Tekst: Joke Heikens Beeld: Hersbach Architecten

'We willen de omgeving aanpassen en de leefruimte verbeteren'

Hightech fietsplein in de grond bij Station Blaak Op een druk punt in de binnenstad van Rotterdam verschijnt later dit jaar een nieuwe fietsenstalling. De gemeente werkt samen met Hersbach-Architecten en Mourik GrootAmmers BV om dit te realiseren. “Er komt een verlaagd fietsplein waar 940 fietsen gratis gestald kunnen worden,” legt Nico Goedhart, Projectmanager van de Gemeente Rotterdam uit.

Het fietsplein heeft de vorm van een taartpunt, wat zorgde voor uitdagingen bij het ontwerp. “Bij de aanbesteding hielden we niet alleen rekening met de kosten, maar ook met het uiterlijk van het ontwerp en de groenvoorziening. We willen de omgeving aanpassen en de leefruimte verbeteren.

Als je staat, kijk je over het fietsplein heen, dan zie je de bomen er omheen. Rotterdam is bezig om heel de buurt op te knappen en het leuke is dat de NS en ProRail ook station Blaak gaan opknappen. Rondom de stalling komt een muurtje met een lange bank, zodat bezoekers van de markt en passanten even kunnen gaan zitten. Wij hebben de aannemer ook de engineering meegegeven, om de vakkennis uit de praktijk maximaal te benutten. Onze eigen architect had al een voorlopig ontwerp gemaakt, dat verder uitgewerkt is.”

In het ontwerp van de gemeente was een betonnen brug meegenomen om reizigers met het openbaar vervoer dezelfde looproute als voorheen naar de markthal te geven. “Die brug komt er wel, maar dan in staal,” vertelt Tineke Könst van Hersbach Architecten. “Het was even spannend of dat goed zou vallen bij de aanbesteding. Wij kozen voor staal omdat er dan minder kolommen nodig zijn die de brug dragen, waardoor het fietsplein er meer als één geheel uitziet. Ook hoeven we voor de stalen brug minder palen te schroeven, wat een risico is met de metrotunnel en het spoor zo dichtbij. Daarnaast scheelt het veel in de geluidsoverlast omdat er niet geheid wordt. De fietsenstalling zelf bestaat uit etagerekken waarin fietsen in een sleuf komen.”

Mourik realiseert het fietsplein. Projectleider

Hans de Wit: “De meeste onderdelen zijn prefab, waardoor de onderdelen van het plein ter plekke in elkaar worden gezet. De brug komt ook kant-enklaar aan. De bouw duurt een half jaar, waarin het gebied goed wordt afgeschermd en de voetgangers er omheen kunnen lopen. De ingang van de bouwplaats is in de Verlengde Nieuwstraat, naast de markthal. Dat is het grootste aandachtspunt waar we verkeersregelaars in gaan zetten. De binnenstad krijgt een kwalitatief hoogstaande vernieuwing binnen het maximale budget.” ]

Bouwinfo Opdrachtgever Ontwerp Uitvoering en installaties Adviseurs Bouwkosten Bouwperiode

Gemeente Rotterdam Hersbach-Architecten Mourik Groot-Ammers BV Cae nederland BV € 2.049.000 begin juni tot eind november 2015

| 49

2015057_GWW22 opm.indd 49

28-04-15 10:19

De diepte in voor een hoogwaardig Leiden

Beeld: JHK Architecten

Dura Vermeer en BESIX maken de weg vrij voor de hoogwaardige ŝŶƌŝĐŚƟŶŐ ǀĂŶ >ĞŝĚĞŶ͘ KƉ ĞĞŶ diepte van 22 meter onder de Lammermarkt leggen wij 525 parkeerplaatsen aan.

Dura Vermeer Taurusavenue 100 2132 LS Hoofddorp T 023 752 8000 W www.duravermeer.nl

2015057_GWW22 opm.indd 50

BESIX Nederland Trondheim 22-24 2993 LE Barendrecht T 0180 641 990 W www.besixnederland.com

De sleutel van onze succesvolle samenwerking ligt in ons vakmanschap, professionaliteit en ŝŶŶŽǀĂƟĞĨ ǀĞƌŵŽŐĞŶ͘

28-04-15 10:19

ONDERGRONDSE

INFRA

NSTT NO-DIG EVENT 2015 Het NSTT No-Dig Event 2015 komt er weer aan. Het evenement staat geheel in het teken van aanleg en onderhoud van ondergrondse kabels en leidingen zonder graven. Twee dagen van kennis opdoen, nieuwe technieken zien en natuurlijk van netwerken met meer dan 1.000 bestaande en nieuwe relaties. Onmisbaar voor iedereen die iets heeft met ondergrondse infrastructuur.

Sleufloze technieken winnen aan populariteit. Dat is volgens Ane Jutte, voorzitter van de organisatie rondom het NSTT No-Dig Event 2015, te danken aan opdrachtgevers die de voordelen van deze technieken steeds meer gaan waarderen. “Sleufloze technieken zijn zowel uit economisch, milieutechnisch als maatschappelijk oogpunt uiterst interessant. Er wordt minder overlast veroorzaakt en er zijn geen ‘randkosten’ in de zin van grote opbrekingen.

Daarnaast is het werk sneller klaar, is de CO2-uitstoot aanzienlijk lager dan bij het aanleggen of renoveren in een open sleuf en gaan sleufloze technieken gepaard met minder stofoverlast. We merken dat de markt deze techniek accepteert en omarmt, gezien het groeiend aantal sleufloze projecten.”

DEMONSTRATIES Dit jaar vindt het NSTT No-Dig Event 2015 plaats op 7 en 8 oktober. De organisatie is uitgeweken naar een andere locatie, midden in het land.

“Het evenement vindt plaats op en rondom evenementenlocatie Hart van Holland in Nijkerk,” zegt Ane Jutte. “Nijkerk ligt nog wat centraler in het land dan Vijfhuizen. De beursvloer is ook groter en er worden twee aparte ruimtes ingericht als inlooptheaters, waar gedurende de dagen workshops en korte cursussen over boren en leidingrenovatie plaatsvinden. Behalve klein materieel is in Nijkerk op het buitenterrein ook ruimte voor het grote(re) materieel, dat zich minder makkelijk op de beursvloer laat opstellen. Tevens vinden er demonstraties plaats in de buitenlucht en organiseren we weer een spectaculaire boorwedstrijd op 7 oktober. Uiteraard staat ook de uitreiking van de NSTT No-Dig Award op de agenda. De prijs wordt uitgereikt aan een opdrachtgever, aannemer, leverancier of onderzoeker die de ontwikkeling en/ of toepassing van sleufloze technieken op een bijzondere wijze heeft gestimuleerd door bijvoorbeeld het gebruik van innovatieve technieken of innovatieve toepassingen.”

De inschrijving voor een stand op het NSTT No-Dig Event 2015 lopen volgens Ane Jutte voorspoedig. “We zitten nu al op het aantal exposanten dat we in 2013 hadden, dus het gaan er veel meer worden.” De toegang tot het evenement op 7 en 8 oktober is helemaal gratis, mits vooraf geregistreerd via www.no-dig-event.nl. Op 8 oktober vindt tevens het No-Dig congres plaats.

Meer hierover binnenkort op www.no-dig-event.nl. ]

Bezoek het NSTT No-Dig Event 7 & 8 oktober 2015 Hart van Holland Nijkerk

www.no-dig-event.nl | 51

2015057_GWW22 opm.indd 51

28-04-15 10:19

ONDERGRONDSE

INFRA Tekst: Anniek Heijs Beeld: JHK Architecten

Lammermarkt Leiden

De diepste parkeergarage van Nederland In de Leidse binnenstad staan twee grote projecten in de startblokken waarvan na de realisatie nauwelijks iets te zien zal zijn. Het zijn de nieuwbouw van twee grote ondergrondse parkeergarages aan de rand van het centrum. Onder de Garenmarkt en onder de Lammermarkt.

Dit zorgt voor totaal 950 parkeerplaatsen.

52 |

2015057_GWW22 opm.indd 52

28-04-15 10:19

ONDERGRONDSE

INFRA Beide parkeergarages worden gerealiseerd door het consortium Combinatie Parkeergarages Leiden Dura Vermeer-BESIX, een samenwerking tussen Besix en Dura Vermeer. “We zijn inmiddels gestart met de bouw van de parkeergarage aan de Lammermarkt,” vertelt Peter Gossink, projectmanager namens de Combinatie. “Een interessante civieltechnische klus, zo in het hart van Leiden. Het Rijksmonument molen De Valk bevindt zich naast de te ontgraven bouwput.” Bouwen ondergronds én in een dichtbebouwde omgeving met monumentale panden, dat vraagt om een weloverwogen aanpak. Gossink: “Deze locatie brengt zeker risico’s met zich mee.

In de aanbiedingsfase hebben we daarvoor al een Plan van Aanpak opgesteld om deze risico’s adequaat te beheersen. Daarin spelen zaken als omgevingsvriendelijke uitvoeringsmethodes en slimme bouwplaatsinrichting een doorslaggevende rol.”

SPIRAAL De parkeergarage Lammermarkt is aangenomen als een geïntegreerde opdracht op basis van Design, Build & Maintain. “Samen met architectenbureau JHK uit Utrecht hebben we een ontwerp gemaakt voor een ronde parkeergarage, waarin de auto’s spiraalsgewijs tot een diepte van 22 meter kunnen parkeren,” vertelt Gossink. “Dat is gelijk het diepste niveau waarop je in Nederland tot nu toe kunt parkeren.” De constructie van de parkeergarage met zes lagen voor 525 auto’s bestaat uit een diepwandcontructie van 24 panelen die als een soort wijnvat bij elkaar worden gehouden door de ringbalk en verdiepingsvloeren. “De constructievloer wordt aangebracht boven op het onderwaterbeton en op haar plaats gehouden door 584 GEWI-ankers.”

ARMIN VAN BUUREN Na de bouw van de parkeergarage verdwijnen de auto’s onder de grond en wordt van de Lammermarkt een groen evenementenplein gemaakt. Hierop kunnen grote en kleine evenementen worden georganiseerd. Er blijft voldoende ruimte voor de jaarlijkse 3 oktoberkermis en bijvoorbeeld een optreden van Armin van Buuren op Koningsdag. “Met deze bovenbelasting is in de berekening van de constructie rekening gehouden,” aldus Gossink.

BREEAM VERY GOOD Tijdens de bouw van de parkeergarage is er veel transport van en naar de bouwplaats. Om de transportbewegingen tijdens de bouw te beperken wordt een groot deel van de grond dat vrijkomt uit de ontgraving van de bouwput verperst en via een leidingstelsel door de grachten afgevoerd naar een depot buiten de stad. “Dit is één van de belangrijkste maatregelen die we nemen in kader van de BREEAM Very Good certificering, dat de gemeente Leiden op dit project wil behalen,” vertelt Gossink. “Op deze manier wordt het aantal transportbewegingen beperkt met circa 50 voertuigen per dag. En wordt extra verkeersdruk in de stad voorkomen.”

INJECTIE De toepassing van diepwanden is, vanuit het oogpunt van omgevingsbewust bouwen, de beste keuze, vertelt Gossink. De parkeergarage wordt gebouwd door middel van een gangbare bouwmethode. Tijdens het ontwerp wordt gekeken naar optimalisaties ten behoeve van de kwaliteit. Het is gebruikelijk om de voeg tussen onderwaterbeton en de diepwand te injecteren voordat de constructievloer wordt gerealiseerd. De Combinatie onderzoekt of hiervoor een innovatieve oplossing te realiseren is.

PARKEREN IN 1574 In de parkeergarage is straks per etage een tijdlijn te volgen die een voorstelling weergeeft welke belangrijk is in de historie van Leiden. “Zo zijn de parkeerdekken genummerd met jaartallen en bij een aantal jaartallen is een belangrijk gebeurtenis afgebeeld,” aldus Gossink. “Bij bepaalde jaartallen uit de geschiedenis van de gemeente Leiden wordt op enkele plaatsen een afbeelding op de wand geplaatst.

Dit kan bijvoorbeeld bij het jaartal 1574 met een afbeelding van het LeidsOntzet.”

Bovengronds zal er nauwelijks iets zichtbaar zijn van het bouwvolume eronder.

Slechts de in- en uitrit en het entreegebouw verraden de functie ondergronds. ]

Bouwinfo Opdrachtgever Architect Ontwerp/Constructeur Hoofdaannemer Co-makers Contractvorm Bouwtijd

Gemeente Leiden JHK Architecten, Utrecht Royal Haskoning DHV Combinatie Parkeergarages Leiden Dura VermeerBESIX; Besix Barendrecht en Dura Vermeer Rotterdam Verboon Maasland, grondwerk Franki Grondtechniek, diepwanden, Holcon, prefabbeton, Spie, installaties Design ,Build & Maintain eind 2014 - begin 2017

| 53

2015057_GWW22 opm.indd 53

28-04-15 10:19

Bezoek het NSTT No-Dig event 7 & 8 oktober 2015 Gratis toegang

Hart van Holland Nijkerk ;VLNHUN [V[ OL[ 5:;; 5V +PN ,]LU[ PZ NYH[PZ < OVLM[ aPJO HSSLLU ]VVYHM [L YLNPZ[YLYLU ]PH www.no-dig-event.nl

Live demonstraties Congres sleuďŹ&#x201A;oze technieken

5HHZ[ KL IL\YZ PZ LY VW VR[VILY VVR LLU JVUNYLZ =VVY OL[ JVUNYLZ NLSK[ LLU [VLNHUNZWYPQZ ]HU â&#x201A;Ź L_JS I[^ 0UZJOYPQ]LU ]VVY OL[ JVUNYLZ RHU ]PH www.no-dig-event.nl

Uitreiking NSTT No-Dig Award 2015 Netwerkborrel op 7 èn 8 oktober

DENK SLEUFLOOS! GRAVEN KAN ALTIJD NOG

,_WVZHU[LU!

4LKPH WHY[ULYZ!

Nelis Infra Aarsleff JV

Smet-Boring

STONEX S10

KWALITEITSMETINGEN MET SNELHEID & PRECISIE De Stonex S10 Smart GNSS ontvanger maakt mobiele data acquisitie makkelijker dan ooit tevoren. Een geĂŻntegreerde e-bubble en tilt sensor verhogen de nauwkeurigheid en productiviteit. De open Linux interface biedt mogelijkheden voor de ontwikkeling van eigen apps.

KENMERKEN S10 â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ WIFI

GPS, CAD & GIS VOOR DE INFRATECHNIEK

2015057_GWW22 opm.indd 54

TILT SENSOR

E-BUBBLE

IP-67

GEODIRECT.NL

28-04-15 10:19

ONDERGRONDSE

INFRA Tekst: Roel van Gils Beeld: Smet-Tunnelling

Sleufloos boren in mergelachtige ondergrond Nabij Dortmund wordt gebouwd aan een nieuwe waterzuiveringsinstallatie. Het gaat om project Umbau des Entw채sseringssystems am Knoten Scharnhorst. In opdracht van bouwheer Der Lippeverband heeft het Belgische Smet-Tunnelling recent een ondergrondse leiding aangelegd met gesloten schildboortechniek, dwars door een mergelachtige ondergrond. i

| 55

2015057_GWW22 opm.indd 55

28-04-15 10:19

Nylonstraat 13d Nieuwbouw

8281 JX Genemuiden

Verbouw

Tel. (038) 385 92 22

Afwerking kadeconstructie’s

Telefax (038) 385 93 02

www.abgbouw.nl

2015057_GWW22 opm.indd 56

28-04-15 10:19

ONDERGRONDSE

INFRA

'Op de diepte van de boorpersing bleek de ondergrond helemaal niet zo hard, maar juist zeer plastisch’ De nieuwe leiding is 470 meter lang, heeft een inwendige diameter van 220 centimeter en een uitwendige diameter van 265 centimeter en bevindt zich op een diepte van 8,5 meter. De leiding fungeert straks als afwateringskanaal voor het afvalwater naar het zuiveringsstation, waarna het opnieuw kan worden geloosd. De schildboortechniek die door Smet-Tunnelling werd toegepast, had een specifieke reden. “Het afwaterkanaal diende te worden aangelegd langs de Körne, die ongeveer 4 meter dieper ligt dan het maaiveld.

Onder deze omstandigheden was de aanleg van de collector op klassieke wijze niet mogelijk. Bij de schildboortechniek sluit de boormachine eerst het buiselement af met een boorschild en voorkomt hiermee dat er grondwater in de buis terecht komt,” vertelt Jan Vaessens van Smet-Tunnelling.

1.200 TON DRUKKRACHT Voor de boorinstallatie zijn gang kon gaan, is eerst een start- en ontvangstschacht gemaakt. Vaessens licht één en ander toe: “We hebben een startschacht gemaakt door Secans-palen in de grond te boren, zodanig dat de palen elkaar lichtjes overlappen en er een betonnen bouwkuip ontstaat na het ontgraven van het aardmassief. De kuip was 11,75 meter lang, 7,75 meter breed en ellipsvormig uitgevoerd. Datzelfde principe is gehanteerd voor de ontvangstschacht. In de startschacht is vervolgens de persinstallatie

geplaatst, bestaande uit een viertal hydraulische vijzels met elk een drukkracht van 300 ton en het boorschild. Met een boorsnelheid van een kleine meter per uur, is de 470 meter lange leiding aangebracht.”

De situatie van de ondergrond bleek volgens Vaessens vooraf moeilijk in te schatten. “We hadden de boorinstallatie uitgerust met zogeheten cutters om de harde mergelsteen te lijf te gaan. Op de diepte van de boorpersing bleek de ondergrond helemaal niet zo hard, maar juist zeer plastisch met als gevolg dat de grond in het freesrad verkleefde. We hebben zodoende injectieopeningen gemaakt om met een druk van 450 bar het boorfront kapot te kunnen spuiten om tot het boorrendement te komen. Uiteindelijk kwamen we precies volgens planning aan in de ontvangstschacht en was de klus geklaard,” besluit Vaessens. ]

| 57

2015057_GWW22 opm.indd 57

28-04-15 10:19

U heeft nu de kans om de voordelen van de nieuwste Xylem producten zelf te ervaren en zonder enkel risico te beoordelen of deze een aanwinst zijn voor uw bestaande of nieuwe installatie.

ProďŹ teer nu van onze unieke Try & Buy actie waarmee u verstoppingsvrije, energiezuinige pompen en andere apparatuur van wereldklasse gratis kunt uitproberen.

Mocht de apparatuur niet aan uw verwachtingen voldoen (wat niet waarschijnlijk is) dan vervalt de overeenkomst zonder kosten.

Voor meer informatie, neem contact op met uw contactpersoon bij Xylem Tel 078 654 84 00 | tryandbuynl@xyleminc.com | www.xyleminc.com/nl 2015057_GWW22 opm.indd 58

28-04-15 10:19

REPORTAGE

Tekst: Gert-Jan Beltman Beeld: MEA Water Management GmbH

FOCUS OP KWALITEIT, DIVERSITEIT, DUURZAAMHEID EN PRIJS Het Duitse MEA Water Management GmbH is specialist in lijnafwateringssystemen en biedt oplossingen voor de reiniging en infiltratie van hemelwater. Met de realisatie van een nieuwe productielijn in Tsjechië heeft MEA ingezet op een toekomstbestendig beleid waar kwaliteit en duurzaamheid elkaar vinden in een prijs die voorgoed afrekent met het beeld dat lijnafwatering een vooral kostbare oplossing is om hemelwater in goede banen te leiden.

Met de ontwikkeling van een ‘multi-materiaal programma‘ voorziet MEA in een breed assortiment afwateringsproducten dat er niet alleen voor zorgt dat we droge voeten houden maar er tevens op gericht is het hemelwater te bufferen, bergen en gezuiverd af te staan aan het rioolstelsel, de bodem of het oppervlaktewater.

Nieuw voor de Benelux in dit programma zijn de composiet lijngoten uit de MEA fabrieken in Frankrijk. Composiet is binnen de GWW-sector bezig aan een opmars. Voorbeelden daarvan zijn de vele bruggen die het straatbeeld inmiddels sieren. Niet alleen als bouwmateriaal. De onlangs met de Nederlandse ‘JEC innovatieprijs‘ bekroonde, composiet laadschop is hiervan ook een goed voorbeeld. Door de unieke eigenschappen van het materiaal: capaciteitsverhoging en gewichtsvermindering, een succesvolle innovatie en een aanwinst voor de sector.

Kortom, composiet als grondstof voor bouwstoffen en bouwgerelateerde producten vindt steeds meer navolging en is daarmee een bewezen waardevolle aanvulling en volwaardig vervanger van sommige traditionele (beton)producten die in de GWW-sector en utiliteitsbouw worden toegepast.

Een niet onbelangrijk element daarbij is de prijs.

De MEA composiet lijngoten, op de markt onder de naam ‘MEARIN’, zijn gemiddeld 15 tot 20% voordeliger dan traditionele betonnen lijngoten.

Ten opzichte van de bestaande lijngoten in beton hebben MEARIN composiet lijngoten een aantal belangrijke voordelen: • Licht van gewicht en daardoor eenvoudig, zonder toepassing van mechanische hulpmiddelen door één persoon sneller en gemakkelijker te verwerken. De meest toegepaste betonnen lijngoten wegen al snel 34 kg waar het equivalent in composiet slechts 4 kg weegt. Omdat composiet lijngoten volgens dezelfde voorschriften als beton en polymeerbeton kunnen worden ingebouwd, levert dit een aanzienlijke besparing op in de kosten voor arbeid.

• De hoge buigtrek-, en druksterkte van het materiaal garandeert een moeiteloze inzet in een verkeersbelastingsklasse tot en met E600 (Heftrucks en Zwaar verkeer).

• Door het lage gewicht wordt tijdens transport een aanzienlijke brandstofbesparing behaald waar het milieu in belangrijke mate van profiteert.

• Volledig glad oppervlakte levert een lage weerstand en daardoor een hoge stroomsnelheid, minder sedimentatie en daardoor een ideale situatie ten aanzien van onderhoud en beheer.

• Composiet heeft bovendien een hoge resistentie tegen allerhande chemicaliën (o.a. pekel) en is daardoor breed inzetbaar in zowel de openbare ruimte als industrie.

• Omdat composiet een Duroplast is en een hoge hittebestendigheid heeft, kan het tevens worden toegepast in combinatie met asfaltverharding.

Het MEARIN lijngoten programma is leverbaar in vier breedtes van 10, 15, 20 en 30 cm inwendige breedte. De vele accessoires zoals voorzieningen voor verticale-, kopse-, en zijaansluitingen, elementen voor hoekverbindingen, T-stukken en metalen sleuf-opzetstukken maken het programma compleet.

MEA Water Management wil future proof zijn, vandaar dat de directie ervoor gekozen heeft haar intrek te nemen bij zusteronderneming MEA Metal Applications in Tsjechië, een fabrikant van vloer-, en wandroosters die tevens gedeeltelijk voorziet in de roosters voor het assortiment lijngoten. Deze combinatie biedt MEA de mogelijkheid om haar prestaties duurzaam te verbeteren en kosten te reduceren.

De fonkelnieuwe productielijn in Pilsen biedt MEA de mogelijkheid nog breder in het programma polymeer betonnen lijngoten te investeren. De eerste resultaten hiervan komen tot uiting in het assortiment MEADRAIN Traffic DM. Monolithische lijngoten van polymeerbeton waarbij het rooster van polymeerbeton deel uitmaakt van het gootelement en als zodanig één brok robuuste degelijkheid vormt, bestand tegen de zwaarste (dynamische) belastingen. De MEADRAIN Traffic DM is er in de breedtes 10, 15 en 20 cm. Standaard leverbaar in de beige polymeer kleur en op verzoek in een willekeurige RAL-kleur. Momenteel wordt een bedrijventerrein in Ridderkerk gefaseerd ingericht, waarbij voor de afwatering door de gemeente gekozen is voor (7 km) MEADRAIN Traffic DM1500 in de kleur antraciet.

Onlangs werd het KOMO certificaat verkregen voor het gehele assortiment lijngoten die in deze

fabriek in Tsjechië worden vervaardigd. Voor MEA houdt het niet op bij de ontwikkeling, productie en verkoop van haar producten. Immers alles valt en staat met een uitgebalanceerd systeem. Daarom zijn onze engineers graag bereid hun kennis en kunde inzake watermanagement met u te delen en te ontzorgen. Zo kunnen we samen streven naar de optimale oplossing voor uiteenlopende vraagstukken inzake afwatering in de openbare ruimte en particuliere GWW- en utiliteitsbouw.

Dus met oog voor kwaliteit, diversiteit, duurzaamheid en prijs proberen wij een win-situatie te creëren voor alle betrokkenen in de afwateringsketen.

Building succes, succes in building. ]

| 59

2015057_GWW22 opm.indd 59

28-04-15 10:19

MEA SPECIALIST IN LIJNAF WATERING SINDS 1886 EEN VERTROUWDE EN OPLOSSINGSGERICHTE PARTNER BIJ STEDELIJK WATERBEHEER IN PL AN-, ONT WERP- EN UIT VOERINGSFASE

Langdurige ervaring in watermanagement Productie van lijngoten in polymeerbeton en composiet Advies tijdens de ontwerpfase en bij de realisatie van projecten Innovatie als belangrijk element van de ondernemingsfilosofie

Contact België-Luxemburg Dirk Hemelsoet T +49 (0) 82 51 / 91 18 46 M +32 (0) 499 / 43 60 11 E dirk.hemelsoet@mea.de

Contact Nederland Gert-Jan Beltman T +31 (0) 314 / 62 77 84 M +31 (0) 610 / 89 98 33 E gert-jan.beltman@nl.mea.de

Sales Support BeNeLux Myrthe van Essen T +31 (0) 314 / 62 77 84 F +49 (0) 82 51 / 91 13 06 E myrthe.vanessen@mea.de

UWCOÖRDINATIE | ADVIES | SPOORWEGVEILIGHEID | WERKPLEKBEVEILIGING | ONTROESTEN _ VEILIGH BOUWCOÖRDINATIE | ADVIES | SPOORWEGVEILIGHEID | WERKPLEKBEVEILIGING | ONTROESTE QH 'HOIW EILIGHEID | BOUWCOÖRDINATIE | ADVIES | ONTROESTEN | VEILIGHEIDDW|LHADVIES | ]R SPOORWEGVEILIGHE 6SRRU DQ Y LV DO UH H DQ HHQ YHLOLJ | VEILIGHEID | BOUWCOÖRDINATI ERKPLEKBEVEILIGING _ ONTROESTEN KHH|IW E ADVIES _ D ONTROESTEN LMJHGUDJHQ LH G Q HH HU G NW LH POORWEGVEILIGHEID 6DIHOLQHV EHG| DQWERKPLEKBEVEILIGING _ ONTROESTEN | VEILIGHEID | BOUWCOÖRDINATI | SPOORWEGVEILIGHEID | WERKPLEKBEVEILIGING | ONTROESTEN | VEILIGHEID DVIES ERKPLEKBEVEILIGING _ BOUWCOÖRDINATIE | ADVIES | SPOORWEGVEILIGHEID | ONTROESTEN VOOR MEER INFORMATIE KIJK OP SAFELINES NL

2015057_GWW22 opm.indd 60

28-04-15 10:19

DELFT | Spoortunnelproject

Tekst: Anton Stig Beeld: Safelines

Huiswerk goed gedaan qua veiligheid in Spoortunnel Delft Het nieuwe station van Delft.

Safelines, spoorwegveiligheid & advies uit Rosmalen, heeft zijn huiswerk als veiligheidsspecialist bij de aanleg van het Spoortunnelproject met ondergronds station in Delft goed gedaan, want de klus is veilig en zonder noemenswaardige calamiteiten verlopen.

Tot die conclusie komt Remco van Leeuwe, hoofd Projectsupport van Safelines, terugblikkend op het beveiligingstraject dat het bedrijf uit Rosmalen de afgelopen jaren uitvoerde in nauwe samenwerking en in opdracht van Strukton Rail. Zaterdag 28 februari deed de ‘eerste, historische trein’ station Delft voor het eerst ondergronds aan. Sindsdien hoeven de treinen – dagelijks waren dat er honderden – niet meer over het spoorviaduct dwars door de stad. Op een paar ‘buitendienststellingen’ van het spoor en de Spoortunnel rond de Pasen na, zit daarmee de klus er voor Safelines in de Prinsenstad ‘voorlopig’ op. Voorlopig, omdat het bedrijf zich ook zo weer kandidaat zou stellen als er in de toekomst nog twee extra sporen moeten komen. Van Leeuwe is in elk geval tevreden over de geleverde diensten: “Misschien een tikkeltje arrogant om jezelf zo op de borst te kloppen, maar geluiden over die tevredenheid horen wij ook van veel bedrijven die met het project te maken hebben gehad. Sterker nog: dat het zonder de inzet van al onze collega’s niet zou zijn gelopen, zoals het nu is gegaan.”

jaren vele tientallen aannemingsbedrijven met hun achterbannen – vele honderden mensen – met de ‘veiligheid’ van Safelines te maken gehad. Zo was bijvoorbeeld een digitaal Veiligheidspaspoort nodig om toegang tot het bouwterrein te kunnen krijgen. Ook bij het opstellen van het draaiboek en de afstemming met alle betrokken partijen (zoals aannemers, testbedrijven, verkeersleiding, reizigers, hulpdiensten, etc.) bij de uiteindelijke aansluiting van de spoortunnel op het reguliere, bestaande baanvak, heeft Safelines volgens Remco een belangrijk aandeel gehad, zo niet de kar getrokken. Hoe het bedrijf uit Rosmalen de klus al met al heeft ervaren? “Als een megaproject om trots op te zijn, maar natuurlijk ook als een uitstekende referentie om in de toekomst bouwcoördinatie en bouwprocesleiding op allerlei spoor- en civiele projecten uit te voeren.” ] Instructie bord op de bouwplaats.

GRENSWACHT Drie jaar geleden leverde Safelines de eerste Veiligheids- & Gezondheidscoördinator voor aannemer Spitzke, die in Delft begon met de sanering van het spoorwegemplacement. Vervolgens is in opdracht van Strukton in korte tijd zo’n 6 kilometer aan hekwerk (houten palen en planken) neergezet om veilig langs de spoorbaan te kunnen werken. Een aanpak die ervoor zorgde dat er niet bij elke werkploeg een ‘grenswacht’ aangesteld hoefde te worden.

Nadat Strukton in oktober 2013 de verantwoordelijkheid kreeg over de veiligheid rond alle bouwactiviteiten ‘onder het maaiveld’ is in samenwerking een veiligheidsplan ontwikkeld en gepresenteerd waarin tal van afspraken, protocollen en maatregelen waren geformuleerd. Dat alles met het doel om op alle fronten veiligheid te kunnen garanderen. Met inbegrip van het instrueren en begeleiden van alle belanghebbenden die met de bouw en de uitvoering te maken hadden: werklieden en bezoekers. Daardoor hebben in de afgelopen

| 61

2015057_GWW22 opm.indd 61

28-04-15 10:19

DE PEN

'Om als potentiele partner in Design & Construct projecten meer dan alleen leverancier van het product te zijn, vraagt om aanpassing in onze werkwijze' 62 |

2015057_GWW22 opm.indd 62

28-04-15 10:19

DE PEN

Bergschenhoek Civiele Techniek, directeur Robbert Kamphorst.

Het Totale Product en de veranderende rol van de opdrachtnemer Louis van Gaal spreekt graag over zijn visie van De Totale Mens: een voetballer is meer dan een speler in een team. Naast sportieve capaciteiten speelt ook zijn persoonlijkheid een belangrijke rol. Sterker nog, zijn persoonlijke eigenschappen kunnen doorslaggevend zijn bij het behalen van teamsuccessen. In het realiseren van oplossingen op maat, kijken wij bij Bergschenhoek Civiele Techniek (BCT) op bijna Van Gaalse wijze naar onze producten. Naast de kernfunctie van een product, maken de specifieke eigenschappen het product totaal en spelen een cruciale rol in het succes van het totale project.

De markt voor opdrachtnemers in de Grond-, Weg- en Waterbouw is in beweging. Waar voorheen de opdrachtgever zelf nauw betrokken was bij het bedenken van oplossingen en het ontwerpen van producten, laten zij dit nu steeds vaker over aan de opdrachtnemers, als aannemers en leveranciers.

Met het afsluiten van Design & Construct (D&C) en Design, Build, Finance & Maintain (DBFM) contracten leggen zij de verantwoordelijkheid voor het totale product bij de aannemer en leverancier. Er vindt een verschuiving plaats van producten die enkel en alleen gericht zijn op een bepaalde toepassing naar op maat ontwikkelde en innovatieve producten, die bovendien maximaal scoren op de gestelde EMVI-criteria. Met als absolute must hierbij; goede kennis van producten en materialen.

IN DE PRAKTIJK… Stel, binnen de scope van een project – bijvoorbeeld het vervangen van een brugconstructie – is een korte bouwtijd een belangrijk EMVI-criteria.

Vanuit zijn ervaring weet de aannemer de benodigde tijd voor de sloop van de bestaande brug goed in kaart te brengen. Bij het ontwerpen, leveren en plaatsen van de nieuwe brug spelen andere EMVI-criteria een rol.

Deze zijn allesbepalend bij de keuze voor het best passende product en de meest geschikte bouwmethode. Goede kennis van materialen helpt bij

het bepalen in hoeverre de producten een positieve bijdrage leveren aan criteria als een lange levensduur en minimaal onderhoud aan de brug.

Vergelijkbare ontwikkelingen zien wij terug bij BCT. Wij ontwerpen gegolfde stalen duiker-, tunnel- en brugconstructies naar aanleiding van specifieke vragen van de opdrachtgever maar stellen ook, waar mogelijk, optimalisaties voor. Denk bijvoorbeeld aan de reductie van staal door finetuning van het ontwerp of het beperken van bouwtijd door optimalisatie van uitvoeringsmethodes. Naast het reduceren van investeringskosten en het minimaliseren van bouwtijd speelt duurzaamheid van producten een belangrijke rol. Dit is de reden dat BCT is gestart met het laten uitvoeren van de levenscyclusanalyses (LCA). De analyse van SPIROsol, de gegolfde stalen duikerbuizen, is inmiddels afgerond. Hiermee is de duurzaamheid van dit product meetbaar en inzichtelijk geworden. BCT is hiermee het eerste bedrijf dat categorie-1 data voor een stalen product aanlevert. De uitkomsten zijn beschikbaar in Dubocalc waarmee milieueffecten van SPIROsol in GWW-projecten kunnen worden bepaald en uitgedrukt worden met de MilieuKostenIndicator (MKI).

NAAR EEN SUCCESVOL TOTAAL Om als potentiele partner in Design & Construct projecten meer dan alleen leverancier van het product te zijn, vraagt om aanpassing in onze werkwijze.

Waar in de RAW methode de opdrachtgever traditiegetrouw de materialen beschreef, ligt de behoefte aan productkennis nu steeds meer bij de uitvoerende partijen. Wij dienen zelf een proactieve rol te spelen, willen we het beste totaal product voor onze opdrachtgevers kunnen ontwerpen en bouwen. Goede kennis van producten draagt zo bij als essentieel onderdeel van een succesvol totaal. ] De Pen wordt doorgegeven aan: Hoofd werkvoorbereiding GWW, Wilbert Bonhof Bouwcombinatie Badhoeverbogen

| 63

2015057_GWW22 opm.indd 63

28-04-15 10:19

REPORTAGE

Tekst: Xxxxxxxx Xxxxxxx Beeldmateriaal: Xxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Tekst: Jean van Pol Beeld: SLAMdam

Tijdelijke waterkering stopt dreigend hoogwater Eeuwenlang waren ouderwetse zandzakken het enige probate middel tegen dreigend hoogwater en overstromingen. Dankzij de innovatieve SLAMdamŠ (Saves Lives and More-dam) uit Almere is dat tijdperk definitief voorbij. Deze met water gevulde tijdelijke waterkering van EPDM kan door twee mensen in een mum van tijd worden opgebouwd. De snelheid en de efficiency waarmee deze kunstmatige barriÍre kan worden opgeworpen, biedt uitkomst voor zowel waterschappen als de calamiteitensector.

64 |

2015057_GWW22 opm.indd 64

28-04-15 10:19

REPORTAGE

In september 2013 werd het eerste proefexemplaar van de SLAMdam© getest. Daarna kwam de ontwikkeling van de innovatieve waterkering in een stroomversnelling terecht. Nu, anderhalf jaar na de introductie, staat de vinding uit Almere al op het punt om internationaal door te breken. “Er zijn onderhandelingen met waterschappen en calamiteitendiensten in Vietnam, Engeland, Frankrijk, Denemarken, USA, Indonesië, Zwitserland, Slovenië en Canada,” zegt Sales- en Exportmanager Jacco Mastenbroek van SLAMDAM BV. “In eigen land heeft onder meer het Hoogheemraadschap Rijnland de SLAMdam© inmiddels aangeschaft.”

GEVULD MET WATER UIT OMGEVING Volgens Mastenbroek is de tijdelijke waterkering vooral dankzij het gemak en de snelheid waarmee deze kan worden opgebouwd, een adequate oplossing tegen dreigend hoogwater: “Twee personen kunnen in een uur tijd minimaal 100 meter SLAMdam© opbouwen. Een duidelijke handleiding wordt meegeleverd. De uit duurzaam EPDM vervaardigde kunstmatige dam wordt gevuld met water uit de omgeving (het zogeheten Living Floods SMART-principe).

Ook bestaande dammen of dijken kunnen hiermee in een handomdraai met 50 cm worden verhoogd. Voor bescherming tegen wassend water zijn zandzakken voorgoed overbodig.”

'In een situatie van dreigend hoogwater en overstromingen, waar mogelijk mensenlevens op het spel staan, kun je niets aan het toeval overlaten.'

PAS 1188-2:2009 In een situatie van dreigend hoogwater en overstromingen, waar mogelijk mensenlevens op het spel staan, kun je niets aan het toeval overlaten. De degelijkheid van de SLAMdam© is dan ook wetenschappelijk grondig onderbouwd en gepatenteerd. Diverse uitvoerige testen bij TU Delft hebben bevestigd dat de tijdelijke dam bestand is tegen de meest extreme omstandigheden. "De SLAMdam© is getest volgens de methode van de Publicly Available Specification, PAS 1188-2:2009,” zegt Jacco Mastenbroek. “Daarbij werd de tijdelijke waterkering blootgesteld aan een maximale waterdruk van 50 centimeter en zowel getest op onderstroming, golfslag als lekken. De testresultaten, onder toeziend oog van TÜV Nederland, waren ronduit positief. De SLAMdam© voldeed ruimschoots aan alle beproevingen.”

TWEE COMPARTIMENTEN Essentieel voor een waterkering is dat deze niet mag verschuiven tijdens het gebruik. “Dankzij de ingenieuze constructie is dit bij de SLAMdam© verzekerd,” zegt Mastenbroek. “De rubberen waterkering bevat een tweetal tubes die tegelijkertijd, met behulp van een pomp, met water worden gevuld. Hierbij ontstaan twee compartimenten die van elkaar gescheiden zijn door een speciaal ontwikkeld membraan. Bij tegendruk wordt het belaste compartiment licht omhoog gestuwd, waarna het tweede compartiment zich als het ware insluit en daarmee zorgt voor de gewenste tegendruk. Hierdoor kan de SLAMdam© optimaal worden belast door een hoogwaterstand en gaat ook niet verschuiven. De flexibiliteit van het EPDM (een synthetisch rubber) zorgt ervoor dat het systeem geschikt is voor elke ondergrond.”

BESCHERMING TEGEN VERONTREINIGD BLUSWATER Behalve bij dreigend hoogwater is de tijdelijke waterkering uit Almere ook op andere fronten inzetbaar. “Vooral in de calamiteitensector biedt ons product uitkomst, zoals bij de opvang van verontreinigd bluswater tijdens brandbestrijding,” verduidelijkt Mastenbroek. “Met de SLAMdam© kan rondom een brandend object bijvoorbeeld een tijdelijk bassin worden gecreëerd dat heel snel in positie kan worden gebracht, om te voorkomen dat nabijgelegen terreinen of waterwegen besmet worden met verontreinigd bluswater. Op die manier kan bijvoorbeeld het terrein rondom een brandende treinwagon met chemische inhoud effectief worden beschermd. Dankzij de flexibiliteit van het rubber materiaal kan ook in een mum van tijd een barriëre worden opgeworpen om complete dorpen, steden, elektriciteit- en watercentrales te beschermen tegen hoogwater. Dit scheelt calamiteitenteams enorm veel opbouwtijd, waardoor ze zich volledig kunnen concentreren op de ramp zelf.” ]

De met water gevulde tijdelijke waterkering van EPDM kan door twee mensen in mum van tijd worden opgebouwd.

| 65

2015057_GWW22 opm.indd 65

28-04-15 10:19

www.gww-bouw.nl De meest complete website over civiele techniek & infrastructuur gww-bouw.nl heeft naast het veelzijdige vaktijdschrift een nieuwe en up-to-date website. Het is alweer een aantal jaren het toonaangevende platform over civiele techniek & infrastructuur.

Zes keer per jaar wordt de vakman en -vrouw geïnformeerd over actuele projecten, vakinformatie, productnieuws, techniek, design, regelgeving en alle overige informatie van de gerenommeerde producenten en leveranciers.

Laat u dagelijks informeren over het laatste vaknieuws met gww-bouw.nl; Het nieuwe platform over

Een platform volgens de allerlaatste technologieën, voor de professional die 365 dagen per jaar op de hoogte wil blijven van actuele projecten en ontwikkelingen. Het biedt de meest actuele project- en productnieuws.

Wanneer bedrijven in en rond de infraketen, betrokken ministeries en rijksdiensten, gemeenten, provincies en andere betrokken overheden, landelijke, regionale en lokale organisaties partners zoeken en zich oriënteren, dan beginnen ze veelal bij gww-bouw.nl voor referentieprojecten, producten en oplossingen. Aanbieders die op de website vermeld staan, genereren hiermee waardevolle leads.

GWW-BOUW.NL is de kern, de plek waar alles samenkomt.

Iedere serieuze ondernemer en marketeer zet tegenwoordig internet in, om zijn doelgroepen optimaal te bereiken.

Wij adviseren en helpen u graag op weg, om het platform dat GWW-BOUW.NL u biedt op de meest effectieve wijze in te zetten.

Wat krijgt u terug voor een goede online positionering?

U verhoogt de vindbaarheid op Google voor uw website U stuurt mensen direct door naar uw website U vergroot uw naamsbekendheid U wordt verbonden met uw directe doelgroep

Homepage Top Banner 175 x 110 pix, 72 dpi

- Publicatie van uw persberichten op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Looptijd 12 maanden

EG/ GROND/W W heeft WATERBOU eelzijdige naast dit v ft een vaktijdschri up-to-date nieuwe en website!!

Homepage Leaderbord Banner 728 x 90 pix, 72 dpi

- Publicatie van uw persberichten op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Maximaal 3 deelnemers - Looptijd 12 maanden

Homepage Sidebar Banner 300 x 200 pix, 72 dpi

- Publicatie van uw persberichten op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Animerend - Maximaal 5 deelnemers - Looptijd 12 maanden

Neem voor meer informatie contact op met Robert Vermanen, tel. +31 (0)495 450095

2015057_GWW22 opm.indd 66

28-04-15 10:19

REPORTAGE

Tekst: Anton Stig Beeld: Breedveld Staal

VROUW VAN STAAL Ergens in de komende jaren wil Joanne haar vader Peter Breedveld opvolgen bij Breedveld Staal. Waarmee de groothandel uit Krimpen aan den IJssel in de toekomst opnieuw een Breedveld aan het roer zal krijgen van het familiebedrijf pur sang. Om precies te zijn uit de vierde generatie.

Om goed op haar toekomst te zijn voorbereid, is Joanne al een paar jaar bij haar vader in bedrijf.

Zo regelt zij het één en ander op financieel-organisatorisch gebied, maar covert ze ook de marketing en springt ze bij op de in- en verkoop. Bij het meer dan 60-jarige familiebedrijf verdienen bijna

twintig mensen hun boterham. Naast haar pa en haar oom is ook haar eigen man Martijn Feijen in het bedrijf actief. “Achter elke sterke vrouw staat hier dus ook een sterke man,” zo licht Joanne toe.

Breedveld Staal werd in 1946 opgericht door haar overgrootvader Jan Breedveld. Er werd voorname-

lijk geleverd aan de offshore- en scheepsbouwbranche. De focus is intussen uitgebreid naar weg- en waterbouw. Onder meer als het gaat om hulpconstructies van balkstaal, just-in-time aanlevering voor lasbedrijven en bruggenbouwers. Leveringen aan de offshore, de scheepsbouw(reparatie)sector en aan de weg- en waterbouw zorgen samen voor het leeuwendeel van de omzet bij de staalhandel.

STAAL FASCINEREND Voor de meeste mensen is staal geen sexy product, zegt Joanne, die International Business studeerde.

“Zelf vind ik staal niet alleen fascinerend maar ook tot de verbeelding sprekend. Een cultuur ook, waarmee ik al jaren ben vergroeid.” Wat zij er leuk aan vindt? De uitdaging aangaan om de klant aan een oplossing te helpen en te verbazen dat niks te gek is. “We leveren materiaal voor sierhekken en bruggen tot complexe offshore-installaties, de reparatie van schepen en tal van andere zaken daar tussenin.” Dat er nagenoeg geen vrouwelijke collega’s in haar functie en branche te vinden zijn, vindt Joanne niet erg. “Iedereen moet zelf weten wat hem of haar het beste lijkt.”

OOK DE JONGSTE Dat ze met haar leeftijd (28) veelal ook nog eens de jongste is, ervaart ze niet altijd als de handigste combinatie in de traditionele mannenwereld.

Tegelijkertijd kan het ook een geheim wapen zijn. Ze is het dan ook onmiddellijk eens met de stelling dat zij misschien wel juist daarom zou kunnen uitgroeien tot een ‘vrouw van staal.’ Al heeft ze, zegt ze, binnen de composiet inmiddels ook de nodige kennis opgedaan en contacten weten te leggen. Naast constructiestaal, levert Breedveld Staal verder roestvaststaal, aluminium, ‘groen- en prefabstaal’ en nevenproducten zoals lasbochten, fittingen, et cetera. Joanne spreekt van ‘een nauwkeurig samengesteld assortiment voor staalverbruikers in de ruimste zin van het woord.’ “Materialen kortom, die wij zeker niet zien als koude halffabricaten, maar juist als het begin van mooie en functionele eindproducten.” Sterkste punt van Breedveld Staal is volgens Joanne niet alleen de gegarandeerde kwaliteit van het materiaal, maar boven alles de vriendelijke en efficiënte afwikkeling ‘met korte communicatielijnen en strakke, gegarandeerde planningen en een betrouwbare, logistieke afhandeling.’ ]

| 67

2015057_GWW22 opm.indd 67

28-04-15 10:19

ROTTERDAM | Metro-spoorbeveiliging

RET: rijden ĂŠn onderhouden De RET is bekend als openbaar vervoerder in de regio Rotterdam. Maar, de RET doet meer dan alleen het rijden van bussen, trams en metroâ&#x20AC;&#x2122;s. Honderden voertuigen, maar ook 198 kilometer tramspoor, 162 kilometer metrospoor, 52 metrostations en alle tram- en bushaltes worden door de RET onderhouden. Dat is uniek in Nederland. Alleen de RET is nog een volledig integraal OV-bedrijf waar de taken rijden en onderhouden niet verdeeld zijn zoals tussen NS en ProRail. Deze integrale dagelijkse regie biedt een groot voordeel, bijvoorbeeld bij de vervanging van de spoorbeveiliging.

68 |

2015057_GWW22 opm.indd 68

28-04-15 10:19

ROTTERDAM | Metro-spoorbeveiliging

Vervanging metro-spoorbeveiliging 1 Wat is spoorbeveiliging?

altijd een veilige afstand tussen metro’s onderling

Goed en veilig voor de komende 30 jaar

3 Wat hebben wij eraan?

2 Wat gaat er veranderen?

80

van analoog naar digitaal

bij storingen sneller omkeren

aansturing vanaf verschillende locaties

50

minder storingen

1.600km

35

bekabeling

automatisch afremmen naar maximale snelheid

340 beveiligingscomputers bij storingen sneller omrijden

Investering — €92,7 miljoen / doorlooptijd — van 2008 t/m 2016 / op het hele metronet (62 km)

automatisch afremmen voor een wissel

Het Rotterdamse metronet stamt uit de jaren zestig en zeventig. Inmiddels is een groot deel van het metrospoor toe aan vervanging. Maar ook de spoorbeveiliging stamt nog uit de begintijd van de metro. Spoorbeveiliging heeft als doel te voorkomen dat metro’s op elkaar botsen of ontsporen. De metro’s rijden met hoge snelheid door tunnels. Daarom is rijden op het zicht van de metrobestuurder niet veilig genoeg. De verouderde spoorbeveiligingsinstallaties van het metronet worden vervangen door moderne digitale beveiligingsinstallaties. RET projectleider Renco Lambermon vertelt: “Dit is een groot project ter waarde van 92,7 miljoen euro. Daarnaast is het een enorme logistieke operatie. In totaal is het metronet 62 kilometer lang. De RET heeft inmiddels 29 van de 38 nieuwe installaties in gebruik genomen.

De voordelen van het nieuwe beveiligingssysteem zijn vooral de hogere beschikbaarheid, eenvoudigere onderhoudbaarheid en de verbeterde functionaliteit. Daarnaast zal het aantal storingen afnemen.”

WERKING SPOORBEVEILIGING Bij de RET is het spoor ingedeeld in blokken van maximaal 500 meter.

Binnen zo’n blok kan de spoorbeveiliging een metrovoertuig detecteren doordat de wielen en assen van het metrovoertuig een signaal dat in de spoorstaven staat, kortsluit. De spoorstaven binnen zo’n blok fungeren tevens als antenne van een zender waarmee snelheidsopdrachten naar het metrovoertuig, welke zich in het blok bevindt, uitgezonden kunnen worden.

Het voertuig beschikt over een ATB-installatie (Automatische Trein Beïnvloeding) die het signaal ontvangt en vertaalt naar snelheidsopdrachten die door de metrobestuurder opgevolgd dienen te worden. Wordt deze opdracht door de metrobestuurder genegeerd, dan grijpt de voertuigapparatuur automatisch in en zorgt voor een remming naar doelsnelheid of zelfs tot stilstand. De spoorbeveiligingsinstallatie houdt de posities van de voertui-

'Het nieuwe beveiligingssysteem biedt mogelijkheden om sneller en flexibeler met een verstoring om te gaan'

gen bij en zorgt voor het uitsturen van deze snelheidsinformatie. Op basis van deze principes houdt het metrovoertuig altijd voldoende afstand tot zijn voorganger en rijdt hij niet te hard over een wissel of door de bocht. Hoe dichter het metrovoertuig bij het blok van het voorliggende metrovoertuig komt, hoe lager de snelheid. Een andere belangrijke functie van de spoorbeveiliging is de aansturing van wissels en de controle van de wisselstanden.

Vanuit de centrale verkeersleiding zorgt het verkeersleidingsysteem ervoor dat op basis van dienstregeling verzoeken tot het instellen van rijwegen (een route over een samenstel van wissels) naar de spoorbeveiligingsinstallaties worden verzonden.

OMBOUW IN EEN NACHT Renco Lambermon: “Uniek is dat RET-reizigers geen hinder van de ombouw ondervinden. De gehele ombouw wordt ’s nachts uitgevoerd waardoor de metro overdag gewoon blijft rijden. Na een intensieve periode van testen, wordt de installatie in een nacht omgebouwd. Vervolgens worden in dezelfde nacht over het hele traject testritten gereden om te kijken of de beveiligingsinstallatie goed werkt. Als alle systemen goed werken, treden nieuwe installaties in dienst. Worden toch nog tekortkomingen geconstateerd dan bouwen we weer terug naar de oude installaties. Zo komt de veiligheid nooit in het geding.”

WAT MERKEN REIZIGERS VAN DE NIEUWE SPOORBEVEILIGING? Het oude spoorbeveiligingssysteem is volgens Renco Lambermon net zo veilig als het nieuwe systeem. “Het is noodzakelijk om het systeem te vervangen, omdat reservecomponenten nauwelijks meer verkrijgbaar zijn. Met de vervanging van de spoorbeveiliging is het systeem weer voor jaren beschikbaar.

Daarnaast is dan alle kennis weer aanwezig om het systeem te onderhouden.

Het nieuwe beveiligingssysteem kent meerdere mogelijkheden in de bediening waardoor bij uitval de metro’s kunnen blijven rijden. Nu wordt de metro bij een storing vanuit de Centrale Verkeersleiding aangestuurd.

Straks is dit ook vanuit de verschillende locaties mogelijk. Daarnaast biedt het nieuwe beveiligingssysteem mogelijkheden om sneller en flexibeler met een verstoring om te gaan. Zo heeft een reiziger hier minder last van.

Het nieuwe systeem geeft ons de mogelijkheid om overal op de baan te kunnen keren. Een ander voorbeeld is dat straks overal enkelspoor gereden kan worden zodat werkzaamheden aan het andere spoor uitgevoerd kunnen worden zonder een heel metrotraject af te sluiten. Dit jaar staan nog zeven installaties op de planning, we hopen halverwege 2016 te rijden met een volledig vernieuwde spoorbeveiliging.” ]

| 69

2015057_GWW22 opm.indd 69

28-04-15 10:19

Lineaire LEDverlichting voor openbare buitentoepassingen

Maatwerk – Projectbegeleiding - Installatie LEDtechnic bvba – Vliegplein 55F – B-9991 Maldegem – T +32 50 68 89 52 – F +32 50 68 69 64 info@ledtechnic.be - www.ledtechnic.be

Vanaf € 495,- per jaar weet uw doelgroep wat u doet!

Antea Group www.anteagroup.nl

Passie voor infrastructuur

Bel of mail Robert Vermanen r.vermanen@louwersuitgevers.nl T +31 (0)495 450095

Als ingenieurs- en adviesbureau is Antea Group actief binnen alle facetten van onze leefomgeving, waarvan infrastructuur er één is.

Van traditioneel RAW-bestek tot geïntegreerd contract: we zijn al sinds jaar en dag ook een veelzijdig partner bij het opstellen, aanbesteden en beheersen van contracten.

2015057_GWW22 opm.indd 70

WIE DOET WAT ?

28-04-15 10:19

SITTARD | De Wissel

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: BLM-Wegenbouw

SNELLER BOUWEN MET ONGEWAPEND BETON Op het kruispunt Elisabeth van Barstraat, Odasingel en Rijksweg Noord in Sittard komt een turborotonde. Dankzij de rotonde kunnen de 20.000 weggebruikers die nu dagelijks dit punt passeren, vlotter doorstromen en gemakkelijker de stad bereiken.

Tot nu toe werd het verkeer op het kruispunt geregeld met verkeerslichten, maar door het grote aantal weggebruikers zorgen deze voor lange wachtrijen en een opeenhoping van uitlaatgassen. De gemeente weet dat een turborotonde uitkomst biedt, maar laat het aan de kenners over om hiervoor de beste oplossing te bedenken. Zij omschrijft de opdracht – programma van eisen en globale schets – in een UAV-GC contract. Hoofdeis is dat het verkeer tijdens de aanleg doorgang vindt. Het is BLM-Wegenbouw die hiervoor, samen met ingenieursbureau Antea Group, de slimste aanpak bedenkt.

UITVOERING IN FASEN Het voorstel van BLM-Wegenbouw is op twee punten onderscheidend. Om te beginnen voert zij de aanleg van de rotonde gefaseerd uit, waardoor zij voldoet aan de hoofdeis. Het verkeer kan doorgang vinden. Zij sluit steeds één verkeersbaan tegelijk af en leidt het verkeer over de andere baan.

Later in het uitvoeringsproces kan het verkeer ook over een gedeelte van de nieuwe rotonde geleid worden. “Alleen de uitvoering bood ruimte voor creativiteit,” vertelt Wim Ramakers, projectleider van BLM-Wessem. “De verkeerskundige oplossing lag vast in het schetsontwerp.”

WERKEN MET ONGEWAPEND BETON BLM-Wegenbouw vindt ook een manier om sneller te bouwen. Zij voert de volledige rotonde uit met ongewapend beton. “We hebben hier veel onderzoek naar gedaan,” vertelt Ramakers. “Dit wees uit dat ongewapend beton – met een dikte van 27 centimeter – sterk genoeg is om de verkeersstromen te dragen. Het is niet veel handiger of goedkoper dan gewapend beton. Ook bij ongewapend beton

heb je te maken met krimpvoegen, dilatatievoegen, deuvels en koppelstaven. Het werkt echter wel sneller, waardoor de uitvoeringstijd van slechts dertien weken haalbaar werd.”

ONVOORZIENE OMSTANDIGHEDEN Een factor waarop BLM-Wegenbouw geen invloed kan uitoefenen, is het weer. Maar dat werkt tot nu toe mee. “We hebben regen gehad, maar niet zodanig dat we het werk stil moesten leggen. We hebben de dertien weken dus gehaald. Op dit moment wordt er nog gewerkt aan de laatste fase, Rijksweg Noord.

Medio mei 2015 is het project volledig gereed.” En over het werken met UAV-GC contracten: “Deze gaan gepaard met enorme papiermassa’s en een grote verantwoordelijkheid. We hebben alles zelf geëngineerd en moeten bij oplevering aantonen dat we hebben gemaakt wat we hebben beloofd.

Ook het omgevingsmanagement en de bewegwijzering vallen onder onze verantwoordelijkheid. Dat maakt deze werken heel uitdagend.” ]

Bouwinfo Opdrachtgever Gemeente Sittard - Geleen Ontwerp BLM Wegenbouw uit Wessem i.s.m. Antea Ingenieurs Group uit Geleen Bouwkosten € 2 miljoen Bouwperiode september 2014 – juli 2015 Kengetallen 500 m hoofdriool, 1,5 km huisen kolkaansluitingen, 2300 ton asfalt, 1900 m2 betonverharding, 8000 ton funderingsmateriaal, 7850 m3 grondverzet, 6000 m2 straatwerk

ENGINEERING VAN EEN ONGEWAPENDE TURBOROTONDE Voor de engineering van turborotonde De Wissel werkt BLM-Wegenbouw samen met Antea Group.

Binnen deze samenwerking ontstaat voor het eerst het idee om de rotonde gefaseerd uit te voeren en wel in ongewapend beton.

“Dat was een behoorlijk innovatief idee,” vertelt Jeroen Heijmans, projectleider van de Vakgroep Contractering. “Deze oplossing is namelijk alles behalve voor de hand liggend.” Toch besluiten zij om – met de hulp van in- en externe experts – de mogelijkheden kritisch te onderzoeken. De draagkracht blijkt dan geen enkel probleem te vormen. Met een betondikte van 27 centimeter zijn de vloerdelen sterk genoeg. Veel groter is de uitdaging van het voegenplan. “Beton gedraagt zich het best in vierkante delen,” vertelt Heijmans hierover. “We moesten er – gezien de ronde vorm van de rotonde – voor zorgen dat de krachten ook met andere segmentvormen gelijkmatig werden verdeeld.” Maar de winst is groot. Dankzij de toepassing van het ongewapende beton wordt de uitvoeringstijd aanzienlijk korter. Er ontstaat meer flexibiliteit tijdens de aanleg, waardoor de gefaseerde uitvoering mogelijk wordt. Er wordt een grote hoeveelheid ijzer uitgespaard, wat zorgt voor een forse besparing. En ten slotte wordt het beheer van de rotonde eenvoudiger. Heijmans: “Dit voordeel speelt pas over zo’n twintig jaar, maar in geval van schade kan dan zonder problemen een betonplaat worden verwijderd en vervangen. Dat is bij gewapend beton ook mogelijk, maar veel lastiger.” Dankzij de toepassing van ongewapend beton wordt De Wissel in een recordtijd van drie maanden voorbereid en in dertien weken gerealiseerd.

| 71

2015057_GWW22 opm.indd 71

28-04-15 10:19

De bouw van een kenmerkende verbinding tussen het Paleiskwartier en de binnenstad van ’s-Hertogenbosch

Brabantsehoek 2 • 5071 NM Udenhout Postbus 17 • 5070 AA Udenhout 013-5117400 • info@bersselaar.com

www.bersselaar.com

Scan deze advertentie met Layar

Van duikerbuis tot verkeerstunnel

Gegolfd Staal, Geweldig Sterk en Duurzaam Innovatief!

T. 010-5242650 I. www.gegolfdstaal.nl E. infobct@bergschenhoek-ct.com Member of BERGSCHENHOEK GROEP

2015057_GWW22 opm.indd 72

CO2-PRESTATIELADDER © Niveau 3

28-04-15 10:19

DEN BOSCH | Paleisbrug

Tekst: Roel van Gils Foto’s: Kees Stuip Fotografie - Mobilis

Paleisbrug in roestbruine jas Het spoor in Den Bosch vormde een barrière tussen het oude stadscentrum en het relatief nieuwe Paleiskwartier. De Paleisbrug, een nieuwe fiets- en voetgangersverbinding, maakt daar een einde aan. De brug uit staal en beton is aangelegd als een verhoogd stadspark en bevat liefst 1.300 ton aan weervast staal, in zowel de hoofddraagconstructie als de bekleding.

Jos van den Bersselaar Constructie heeft zorg gedragen voor zowel de ruwbouw als de afbouw in staal. “Samen met civiele aannemer Mobilis hebben we ingeschreven op de tender om in eerste instantie de ruwbouw te verzorgen,” vertelt Walter van Erp, projectleider van Van den Bersselaar.

“Het ruwbouwbestek kwam namelijk via ProRail als eerste op de markt. De Paleisbrug is circa 250 meter lang en 10 meter breed en is opgebouwd met betonnen pijlers, constructieve stalen spanten trogliggers in weervast staal en een betonnen brugdek (druklaag). Vanwege de forse afmetingen en de ligging midden in de stad is de brug opgedeeld in over de weg te transporteren delen. Dat is ook de reden dat wij überhaupt concurrerend hebben kunnen inschrijven, want ons bedrijf is niet gelegen aan het water,” bekent Van Erp.

SPEKTAKELSTUK De brug bestaat in principe uit vijf overspanningen. Elke overspanning is vervolgens ook nog eens opgedeeld in vier of zes te transporteren delen. “Het grootste segment was 32 meter lang, 5 meter breed en woog 75 ton. We hebben deze delen op onze locatie in Udenhout geprefabriceerd en vervolgens over de weg getransporteerd naar het werkterrein. Hier zijn de delen onder geconditioneerde omstandigheden aan elkaar gelast en in de nachtelijke uren ingereden op SPMT’s. Voor het aanbrengen van het deel over het spoor is een gecombineerde actie uitgevoerd. In de korte tijd die ervoor stond, was het niet mogelijk de bovenleiding van het spoor te demonteren. Daarom is gekozen om dit deel eerst gedeeltelijk in te rijden

en vervolgens met een combinatie van zowel rijden als hijsen op zijn eindpositie te manoeuvreren. “Een spektakelstuk, dat wel,” zegt Van Erp. Later in het project is ook besloten de twee aanbruggen over de doorgaande wegen in te rijden, deze zijn elk in één avond op de opleggingen geplaatst.

Eenmaal bezig met de ruwbouw, is via de gemeente uiteindelijk ook het afbouwbestek aan Mobilis en Van den Bersselaar gegund. "De Paleisbrug is compleet ‘ingepakt’ met weervast staal.

We hebben in totaal 1.300 ton aan weervast staal verwerkt in diktes van 5 tot 60 millimeter en daarnaast onder andere ook de afbouw van de diagonale liftschachten in staal, RVS en glas verzorgd,” zegt Van Erp tot besluit. ]

| 73

2015057_GWW22 opm.indd 73

28-04-15 10:19

36th International trade fair for building machines

2 6 SEPTEMBER 2015 | KORTRIJK XPO gebruik ge eb bru rui uik u k deze de d ezze eze e ze c code cod o ev vo voo voor oor o o

gratis registratie r egist egistrati gistr g gis gistratie stratie s ttr rat r atie ati a ttie ti i op op

www.MATEXPO.com www.MATEXPO. www w www.MA ww.MATE ww w.MATEXP MATEXPO MA MATEXPO.co ATEXPO.com ATEX ATE TE EXPO XPO PO c co com om o m

O P X E T A t M a s u t Visi MEER DAN 350 EXPOSANTEN EN 1.400 MERKEN MACHINES IN VOLLE ACTIE OP DE DEMOZONE UITDAGEND VRACHTWAGENPARCOURS alle machines, voertuigen en toebehoren voor wegenbouw, recyclage, reiniging en burgerlijke bouwkunde

wegenbouw | burgerlijke bouwkunde | bouwmachines | ruwbouw recyclage | bouwvoertuigen | goederenbehandeling | reinigingsmachines organisatie: MATEXPO nv | President Kennedypark 31B | 8500 Kortrijk (BelgiĂŤ) T +32 (0)56 98 07 60 | info@MATEXPO.com | www.MATEXPO.com | facebook.com/matexpo |

twitter.com/matexpo

MATEXPO 2015 wordt ingericht met de medewerking van de Confederatie Bouw en SIGMA

2015057_GWW22 opm.indd 74

28-04-15 10:20

MATEXPO 2015:

nieuwe ambities Demodag

Mecalac GreenJob TIJDELIJKE BOUWWEGEN EN TERREINVERHARDINGEN Nieuwe ‘serie 11’ graafmachine

2015057_GWW22 opm.indd 75

28-04-15 10:20

Tekst: Leo Van Hoorick

MATEXPO 2015: nieuwe ambities Van 2 tot en met 6 september aanstaande worden Kortrijk Xpo en de omliggende terreinen opnieuw het decor voor de grootse materieelbeurs Matexpo. Deze internationale beurs richt zich tot vakmensen uit de wereld van de bouw, wegenwerken, burgerlijke bouwkunde, recycling, goederenbehandeling, industrie, enz. De formule is bekend en goed geolied, maar de organisatoren willen voor deze editie een extra inspanning leveren met het oog op nog meer comfort voor bezoekers en exposanten.

76 |

2015057_GWW22 opm.indd 76

28-04-15 10:20

Grondverzet blijft het kernaanbod uitmaken van Matexpo met de aanwezigheid van de grootste merken ter wereld. Niet minder dan 400 exposanten, constructeurs, verdelers van materieel en leveranciers van diverse uitrustingen hebben reeds hun aanwezigheid bevestigd. Op een oppervlakte van 135.000 m2 zullen zij er hun beste en nieuwste producten voorstellen. De bezoekers zullen dus kunnen kennismaken met een groot arsenaal aan bouwmachines, recycling- en breekinstallaties, bouw- en hijskranen, werfvoertuigen, stellingen, bekistingen en tal van andere uitrustingen. Er zullen ruim 1.400 merken vertegenwoordigd zijn, waaronder heel wat primeurs.

Het 3 hectare grote demoterrein, te midden van het ‘Ei’ wordt gemakkelijker toegankelijk en krijgt een nieuwe indeling. Bij de vorige editie

was een centraal demoterrein aangelegd waar de deelnemende exposanten beurtelings konden demonstreren. Voor deze editie wordt het terrein opgedeeld in een 20-tal kavels van 100 tot 400 m², waar de exposanten de gelegenheid hebben permanent te demonstreren, zoals op een miniTKD. De bezoekers kunnen dus meerdere machines tegelijk aan het werk zien, wat de spektakelwaarde zeker ten goede zal komen. Matexpo-directeur Gregory Olszewski liet ons weten dat er nog enkele kavels beschikbaar zijn. Niet zonder trots meldde hij ook dat de zeven vrachtwagenwerken (Mercedes, Scania, Volvo, Renault, MAN, DAF en Iveco) ingeschreven zijn voor de testpiste. Elk merk zal aanwezig zijn met drie bouwvrachtwagens waarvan er twee rondjes rijden op de speciaal aangelegde piste en één statisch is opgesteld.

PARKEREN EN REGISTREREN Aangezien het parkeerterrein van Kortrijk Xpo volledig wordt ingenomen door de beurs, zorgt het vinden van parkeerplaatsen steeds voor de

Matexpo-directeur Gregory Olszewski.

nodige hoofdbrekers. In het verleden ging de organisatie steeds op zoek naar terreinen die niet te ver van de beurs lagen, maar de omgeving is intussen goed volgebouwd. Er werd een nieuw groot parkeerterrein (2.000 auto’s) gevonden op het Evolis-terrein, aan de vier windmolens links van de E17 voor men Kortrijk bereikt. Dit complex is bereikbaar via de afrit Kortrijk Oost/Zwevegem. Er wordt een intensieve shuttledienst voorzien naar de beurs (op 5 tot 6 minuten rijden). Op het parkeerterrein worden een wachttent en sanitaire installaties voorzien.

Dichter bij de beurs is er nog een parking aan het Beneluxpark (bij Decathlon). Ook hier zal een wachttent, sanitair en een shuttledienst worden voorzien. Deze parking is op wandelafstand (circa 1 kilometer) voor wie niet kan wachten op de shuttle. Dankzij dit nieuwe parkingplan zijn er slechts twee routes voor de shuttles, die bovendien onderweg geen haltes moeten afwerken.

Om de parkeerdruk rond de hallen maximaal te verlagen, wordt ook voor de exposanten die in de stad logeren een shuttledienst voorzien. Die maakt ’s morgens de ronde langs de hotels en zet de exposanten ’s avonds ook terug af. Het beursterrein is toegankelijk via twee ingangen: Noord (Doorniksesteenweg) en Zuid (Kennedylaan).

Geen containers meer, maar tenten; die bieden meer plaats. De toegang tot de beurs is gratis, maar de organisatie legt er de nadruk op dat vooraf registreren een must is voor alle bezoekers. Dat kan heel eenvoudig via de website www.matexpo.com. Wie een preregistratie heeft kan meteen binnen, wie dat niet heeft riskeert lange wachtrijen.

VROUWEN EN KINDEREN Voor wie dat nog niet zou weten: Kortrijk is een mooie en aangename winkelstad. Bovendien is er net in het weekend van 5 en 6 september een braderie in de stad. Gedurende het weekend zal er daarom een shuttledienst worden ingelegd tussen de beurs en het centrum van Kortrijk. De dames kunnen dus gaan shoppen, terwijl manlief de beurs bezoekt. Bovendien kunnen de shoppers met een Matexpo bezoekersbadge in een aantal winkels rekenen op extra voordelen. Op de grote markt wordt een Matexpo infopunt met kinderanimatie opgericht. Ook op de beurs zelf is kinderopvang voorzien. Hier kunnen de kinderen voor maximaal 2 uur worden vermaakt. Er wordt gezorgd voor de nodige animatie en begeleiding door monitoren. Sinds 2007 worden awards uitgereikt aan de exposanten met het meest innovatieve product (Innovation Award) of met de meest milieuvriendelijke eigenschappen (Green Award). Ook dit jaar zal een jury bestaande uit specialisten uit de sector de meest innovatieve en milieuvriendelijke machines en uitrustingen uitkiezen. ]

| 77

2015057_GWW22 opm.indd 77

28-04-15 10:20

hǁ ŬĞĞƌǁĂŶĚƐƉĞĐŝĂůŝƐƚ <ĞĞƌǁĂŶĚĞŶ Ͳ 'ůĂĚ ŽĨ ŵĞƚ ƐƚƌƵĐƚƵƵƌ Ͳ ^ƚĂŶĚĂĂƌĚ ŽĨ ǀĞƌŬĞĞƌƐŬůĂƐƐĞ Ͳ <ůĞƵƌ sůŽĞƌƉůĂƚĞŶ ^ƚĂƉĞůďůŽŬŬĞŶ

D ^ ĞƚŽŶ ʹ d ϬϯϱͲϱϴϴ ϭϴϯϵ ʹ ŝŶĨŽΛŵďƐďĞƚŽŶ͘Ŷů ʹ ǁǁǁ͘ŵďƐďĞƚŽŶ͘Ŷů

De BMWT-keursticker… ...meer dan alleen periodiek onderhoud Door cruciale onderdelen tijdig te vervangen kennen goed onderhouden machines doorgaans weinig problemen.

Tóch is de veiligheid daarmee nog niet optimaal gewaarborgd en kan onverwachte controle door de Arbeidsinspectie tot ongewenste stilstand leiden.

Met een BMWT-keur-sticker op de machine is uw machine veilig en wordt uw werkplanning niet hinderlijk onderbroken.

Conclusie: Laat uw machinepark voortaan periodiek door een BMWT-gecertifi ceerd bedrijf keuren en combineer dat met uw onderhoudsbeurt.

Meer weten, kijk op www.bmwt.nl

2015057_GWW22 opm.indd 78

28-04-15 10:20

DEMODAG MECALAC GREENJOB Precies op de dag van de waterschapsverkiezingen organiseerde Ahlmann Nederland een demodag met haar Mecalac GreenJob machines. Op een nog gedeeltelijk braakliggend industrieterrein in het Friese Oudehaske streek de demokaravaan neer. Hier waren nog voldoende mogelijkheden om de specifieke voordelen van de Mecalac GreenJob machines voor het onderhoud van beplanting, bermen en sloten in de praktijk te laten zien. Naast twee 8MCR's, waarvan één met 60 centimeter brede rubberrupsen, waren een 6MCR, een 12MTX-Speeder en 715MWe van de partij.

In een prachtig voorjaarszonnetje konden loonbedrijven en waterschappen – tot zonsondergang – met eigen ogen zien hoe de sloten gereinigd en bermen geklepeld werden. Dat velen van de gelegenheid gebruikmaakten om de machines zelf te proberen, spreekt haast als vanzelfsprekend. Op de brede en steile, met riet begroeide taluds werden de verschillende machines behoorlijk aan de tand gevoeld. De belangstelling kwam daarbij niet alleen uit Nederland. Zelfs vanuit België en Duitsland werd de demodag bezocht. Onder het genot van een hapje en een drankje werd uitgebreid gesproken over de (inzet-)mogelijkheden van de Mecalacs. Buiten klepelmaaiers en maaikorven had Ahlmann Nederland een aantal uitrustingsstukken ter plekke waarmee de machines ook ingezet kunnen worden, zoals bijvoorbeeld een houtfrees, sloop-/sorteergrijper, baggerpomp en cirkelzaag. Ook over de grens raken Mecalac GreenJob machines meer en meer bekend. Werden de machines al langer in België en Duitsland verkocht, begin dit jaar werden ook machines geleverd naar Denemarken en Frankrijk.

TRANSPORTWAGEN Om de Mecalac GreenJob 8MCR veilig en efficiënt over de weg te kunnen vervoeren, had de Duitse dealer MBN Lars Hoppe GmbH uit Stadthagen een transportwagen meegebracht. Deze transportwagen, met een laadvermogen van 7,8 ton, is achter iedere tractor met driepuntsophanging te bevestigen en kan zo de rupsmachine van en naar het werk vervoeren. De laadvloer zakt door de hefinrichting en de hydraulische as op de grond, waardoor de transportwagen heel gemakkelijk vanaf de zijkant kan worden geladen.

De maaikorf hoeft voor het vervoer niet te worden gedemonteerd, want de machine blijft met maaikorf ruim onder de 4 meter. ]

| 79

2015057_GWW22 opm.indd 79

28-04-15 10:20

Tekst: Roel van Gils Beeld: Lekkerkerker

Tijdelijke bouwwegen en terreinverhardingen Al meer dan honderd jaar is Lekkerkerker Rotterdam betrokken bij de meest uiteenlopende sloopwerken, van deelsloop tot renovatiesloopwerken en de totaalsloop van schuur tot chemiefabriek. Om de machines zelfstandig over het puin te kunnen laten rijden, gebruikte Lekkerkerker zogenaamde stalen platen afkomstig van stukken staal gesneden uit oude opslagtanks. Een oplossing die ook in andere sectoren niet onopgemerkt bleef. Zo is Lekkerkerker uitgegroeid tot het grootste verhuurbedrijf van stalen rijplaten in Nederland met 75.000 rijplaten in diverse afmetingen voor tijdelijke bouwwegen en terreinverhardingen.

80 |

2015057_GWW22 opm.indd 80

28-04-15 10:20

Behalve voor tijdelijke bouwwegen en terreinverhardingen kunnen de stalen rijplaten ook bescherming bieden aan de bestaande weg, zodat groot materieel zonder gevolgschade ingezet kan worden. Lekkerkerker heeft een breed assortiment aan stalen rijplaten. “We beschikken over vijf verschillende varianten,” vertelt Duncan Alexander, hoofd van de verhuurafdeling bij Lekkerkerker Rotterdam. “In afmetingen variëren de platen van 5 bij 1 meter (10 millimeter dik), 5 bij 1,50 meter (20 millimeter dik), 6 bij 1,30 meter (13 millimeter dik), 6 bij 1,50 meter (15 millimeter dik) en 6 bij 1,80 meter (14 millimeter dik).”

SPECIAAL TRANSPORT Aangezien de lichtste stalen rijplaten al zo’n 400 kilogram wegen, kan het transport ook door Lekkerkerker worden verzorgd. Duncan: “We werken al meer dan veertig jaar samen met transportbedrijf Van Noort uit Waddinxveen, die de vrachtwagens zelfs heeft aangepast op het vervoer van onze rijplaten.

Met behulp van een kraan achter op de truck worden de rijplaten op locatie snel en vakkundig uitgelegd. Ook grote aantallen zijn in zeer korte tijd uit te leggen. Onze rijplaten worden dan ook vaak in grote hoeveelheden ingezet bij grote infraprojecten. Behalve in Nederland hebben we ook vaste klanten in België en Duitsland, die voortdurend honderden platen huren. Ook komen wij wel eens in Frankrijk, Engeland en Scandinavië en onze platen maken nu zelfs een uitstapje naar Zimbabwe. Ze gaan ‘gewoon’ mee op transport per schip.”

Lekkerkerker beschikt tevens over een eigen walsinstallatie om kromme rijplaten weer vlak te walsen. “Dat doen we ook voor andere klanten. We kunnen tot een breedte van 2,5 meter uitwalsen.”

DRAGLINESCHOTTEN Behalve de vele soorten stalen rijplaten, verhuurt Lekkerkerker ook kunststof rijplaten die met de hand te verplaatsen zijn. “Vanuit de Arbo mag één persoon 25 kilogram tillen,” stelt Duncan. “Onze kunststof rijplaten zijn voorzien van

'Behalve voor tijdelijke bouwwegen en terreinverhardingen kunnen stalen rijplaten ook bescherming bieden aan de bestaande weg' handgrepen, wegen 45 kilogram en zijn dus eenvoudig door twee personen te hanteren. De kunststof rijplaten verhuren we in twee maten. Daarnaast hebben we ook draglineschotten in het assortiment. De draglineschotten zijn in twee soorten beschikbaar: de hardhouten draglineschotten met stalen frame in lengtes van 6, 7 en 8 meter en hardhouten draglineschotten zonder stalen frame in lengtes van 4 tot en met 12 meter. Vooral met de langere lengtes zijn we redelijk uniek. Door het regenachtige weer en de zachte ondergrond worden deze schotten in Nederland veelal toegepast om materieel te kunnen laten rijden in drassige(re) gebieden. Ook zijn ze perfect te gebruiken als tijdelijke fiets- of voetgangersbrug.” Tot slot heeft Lekkerkerker sinds eind vorig jaar ook oprijschotten in de verhuur in verschillende diktes. Zo kan een hellingbaan worden gecreëerd om bijvoorbeeld met materieel op een verhoging te komen. “In samenwerking met de klant zoeken we altijd de beste oplossing voor een bepaald project,” zegt Duncan. “Ook schromen we niet op locatie te gaan kijken. Want alleen met de best passende oplossing worden de meest optimale resultaten behaald. En daar zijn alle partijen bij gebaat.” ]

| 81

2015057_GWW22 opm.indd 81

28-04-15 10:20

Nieuwe ‘serie 11’ graafmachine Komatsu introduceert de nieuwe PC490LC-11 graafmachine in de categorie van 50 ton.

Deze graafmachine van de nieuwste generatie, is uitgerust met een Komatsu gecertificeerde Euro IV motor met een nettovermogen van 270 kW/367 pk bij 1.900 toeren/min.

Dit nieuwe model staat voor een 11% hoger energierendement, een aanzienlijke daling van het brandstofverbruik, een hertekende cabine, een maximale productiviteit en lagere exploitatiekosten. Deze nieuwe ‘serie 11’ graafmachine neemt de sterke prestaties inzake heffen en stabiliteit over van haar voorgangers.

GECERTIFICEERDE EURO IV MOTOR

COMFORTABELE OMGEVING

De milieuvriendelijke common rail motor voldoet aan de Europese Stage IV normen. Hij maakt gebruik van SCR (beperking van de giftige NOx gassen) dat de partikelfilter (KDPF) een groot vermogen tot passieve regeneratie meegeeft, en EGR (uitlaatgasrecirculatie), en werkt met AdBlue injectie, wat de uitstoot van vervuilende deeltjes aanzienlijk afzwakt.

De versterkte ROPS/FOPS cabine met viskeuze schokdempers vermindert de trillingen en het geluidsniveau binnenin de cabine en draagt op die manier bij tot een stille, comfortabelere werkomgeving voor de operator. De nieuwe graafmachine is uitgerust met een nieuw 7 inch LCD scherm in 25 talen dat informatie weergeeft omtrent AdBlue vloeistofpeil, ECO aanbevelingen, machinehistoriek enz. Bovendien is de machine voorzien van PPC proportionele bedieningen die alle bewegingen en accessoires met zachtheid en precisie aansturen, evenals zes werkmodes. Verder wijzen we nog op haar hydraulische closed center load sensing (CLSS) systeem.

HEFFEN EN STABILITEIT De PC490LC-11 is gebouwd rond een versterkt chassis in kruisvorm dat borg staat voor een groot hefvermogen en een ongekende, zijdelingse stabiliteit. De operator kan makkelijk de mode ‘heffen’ selecteren, teneinde de hydraulische druk te verhogen en de hefkracht met 7% te vermeerderen.

HYDRAULISCH SYSTEEM Het hydraulische systeem onderging de nodige verbeteringen om het verlies aan hydraulische kracht te beperken en een grote efficiëntie te bekomen. De graafmachine is uitgerust met een hydraulisch aangedreven, omkeerbare koelventilator die de operator, op basis van criteria als temperatuur van de koelvloeistof, temperatuur van de hydraulische olie en omgevingstemperatuur, een geluidsarme werkomgeving aanbiedt.

Alle onderdelen, zoals thermische motor, pompen, hydraulische motoren en kleppen worden door Komatsu ontwikkeld en vervaardigd. In dit concept wordt gebruik gemaakt van een hydraulisch closed center systeem dat de hydraulische efficiëntie vergroot.

VEREENVOUDIGD ONDERHOUD Op de PC490LC-11 zijn alle onderdelen goed bereikbaar om dure stilstandtijden te beperken.

De graafmachine heeft relingen langs beide zijden voor een vlotte toegang tot de verschillende onderdelen en de hydraulisch aangedreven koelventilator. Die is manueel omkeerbaar om het reinigen van de koeleenheid te vergemakkelijken.

Daarenboven beheert een EMMS monitoringsysteem de vitale en gebruiksfuncties van de machine (preventief onderhoud, probleemoplossing).

BEHEER OP AFSTAND De PC490LC-11 is uitgerust met de meest recente versie van het KOMTRAX systeem dat informatie omtrent de machine doorstuurt naar een beveiligde website of smartphone. Het

verbeterde systeem informeert niet alleen omtrent brandstofpeil, werkuren, locatie, alarmen en onderhoudswaarschuwingen, maar controleert ook het AdBlue vloeistofpeil, de regeneratie van de KDPF partikelfilter en diefstal van brandstof.

Het operator-identificatiesysteem geeft de belangrijkste info omtrent werking en automatische stop

82 |

2015057_GWW22 opm.indd 82

28-04-15 10:20

Voornaamste kenmerken PC490LC-11 wanneer de motor stationair draait en zorgt mede voor een verlaging van de operationele kosten.

ONDERHOUDSPROGRAMMA De PC490LC-11 geniet de ondersteuning van het Komatsu CARE onderhoudsprogramma dat geldt voor nieuwe KOMATSU Euro IV motoren, gedurende

de eerste drie jaar of 2.000 werkuren. Het is de fabriek die het programma subsidieert en programmeert, maar het wordt uitgevoerd door techniekers die door de constructeur zijn opgeleid. Het voorziet tevens in 2 gratis vervangingen van de Komatsu dieselpartikelfilter (KDPF) en een garantie op de KPDF filter gedurende 5 jaar of 9.000 werkuren. ]

Werkklaar gewicht: 46-49 ton Motorvermogen: 270 kW / 367 pk Max. graafdiepte met graafarm van 2,90 m: 7,28 m Max. reikwijdte aan de grond: 11,23 m Max. storthoogte: 10,35 m Graafkracht op de bak: 275 kN

| 83

2015057_GWW22 opm.indd 83

28-04-15 10:20

Het meest complete overzicht van leveranciers online Staat u als leverancier nog niet op www.gww-bouw.nl?

Neem dan contact op met Robert Vermanen: T +31 (0)495 450095 E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

‘ Wie doet wat’ zijn servicepagina’s met een overzicht van de meest gerenommeerde bedrijven per rubriek. U kunt deelnemen met een naamsvermelding. Indien gewenst kunt u uw bedrijfslogo toevoegen.

Hier vindt u gerenomeerde toeleveranciers in de evenementenbranche Vanaf € 50,- per uitgave weet uw doelgroep wat u doet!

Bel of mail Robert Vermanens voor alle informatie over een vermelding in Grond/Weg/Waterbouw T +31 (0)495 450095 E r.vermanen@louwersuitgevers.nl

2015057_GWW22 opm.indd 84

28-04-15 10:20

Wie doet wat ADVIES EN ONTWERP

AVAN BV M.C. van Voordenstraat 14 1483 GB DE RIJP T .............................................. +31 (0)299 - 720037 F .............................................. +32 (0)84 - 7235971 E info@avan.nl

BEKISTINGEN

Peri Nederland BV Bekistingen, steigers en Engineering Postbus 304, 5480 AH SCHIJNDEL T ............................................... +31 (0)73 - 5479100 F .............................................. +31 (0)73 - 5493651 E info@peri.nl W www.peri.nl

Waco速 Lelyweg 23, 4112 PS BERGEN OP ZOOM Postbus 219, 4600 AE BERGEN OP ZOOM T ...............................................+31 (0)164 - 274200 F ............................................... +31 (0)164 - 234364 E info@waco.nl W www.waco.nl

BOUWGRONDSTOFFEN

BETON

W www.avan.nl

IPV Delft Oude Delft 39, 2611 BB DELFT T ............................................... +31 (0)15 - 7502575 E info@ipvdelft.nl W www.ipvdelft.nl

BASF Nederland B.V. Construction Chemicals Postbus 132, 4900 AC OOSTERHOUT T ................................................. +31 (0)162 476660 E basf-cc-nl@basf.com W www.master-builders-solutions.basf.nl

de Beijer Bouwgrondstoffen BV Partner in grondstoffen en logistiek!

Kekerdomse Ward 3 6579 JG KEKERDOM Postbus 64 6566 ZJ MILLINGEN A/D RIJN T .............................................. +31 (0)481 - 439111 F ............................................... +31 (0)481 - 439150 E info@debeijerbv.com W www.debeijerbv.com

CONSTRUCTIE

INGENIEURSBUREAU BOORSMA G. Sondermanstraat 2, 9203 PV DRACHTEN Postbus 647, 9200 AP DRACHTEN T ............................................. +31 (0)512 - 580300 F ............................................... +31 (0)512 - 525296 E drachten@boorsma-consultants.nl W www.boorsma-consultants.nl

DU MONT BETON Mercuriusweg 4, 3771 NC BARNEVELD Postbus 340, 3770 AH BARNEVELD T:............................................. +31 (0)342 - 406200 F ............................................. +31 (0)342 - 406205 E info@dumontbeton.nl W www.dumontbeton.nl

Van Kalsbeek Gaast Sielansreed 18, 8757 JZ GAAST T .............................................. +31 (0)515 - 541253 F .............................................. +31 (0)515 - 543389 E info@vankalsbeek-gaast.nl W www.vankalsbeek-gaast.nl

FUNDERINGSTECHNIEK AFWATERINGSSYSTEMEN

MEA WATER MANAGEMENT GMBH

Altenburg Funderingstechniek BV Industrieweg 17, 8531 PA LEMMER Postbus 26, 8530 AA LEMMER T .............................................. +31 (0)514 - 588820 F ............................................... +31 (0)514 - 588839 E info@altenburggroep.com W www.altenburggroep.com

Sudentenstrasse 1, D-86551 AICHACH T .................................................... +49 (0) 8251 91-0 F .............................................+49 (0) 8251 91-1306 E info.drainage@mea.de W www.mea-drainage.com

AUTOMATISERINGSSYSTEMEN

Vreelandseweg 10, 1393 PG Nigtevecht (U) T 0294 - 251343 F 0294 - 251699 info@nigtevecht.com www.nigtevecht.com

EGEMIN AUTOMATION Stephensonweg 6 4207 HB GORINCHEM T .............................................. +31 (0)183 - 626633 E info@egemin.nl W www.egemin-automation.com

HEIBEDRIJF M.KOOL B.V. Burg. Padmosweg 62 3648 BH WILNIS T ...............................................+31 (0)297 - 285146 F ...............................................+31 (0)297 - 241466 E contact@heibedrijf-kool.nl W www.heibedrijf-kool.nl

| 85

2015057_GWW22 opm.indd 85

28-04-15 10:20

Wie doet wat HOUT

Leyenaar Taapken Lamaker BV Kamerlingh Onnesweg 7, 4131 PK VIANEN Postbus 191, 4130 ED VIANEN T ............................................... +31 (0)347 - 374844 F ............................................... +31 (0)347 - 377908 E verkoop@ltl.nl W www.ltl.nl

LANDMEETKUNDIGE APPARATUUR

Geodirect Rendementsweg 20e, 3641 SL MIJDRECHT Postbus 176, 3640 AD MIJDRECHT T .............................................. +31 (0)297 - 769101 E info@geodirect.nl W www.geodirect.nl

LEVERANCIERS

Breedveld Staal Parallelweg 4, 2921 LE KRIMPEN AAN DEN IJSSEL T ............................................. +31 (0)180 - 512933 T ............................................. +31 (0)180 - 514206 E info@breedveldstaal.nl W www.breedveldstaal.nl

LICHT, ZICHT EN MOBILITEITSOPLOSSINGEN

STAALBOUW

WEG- EN WATERBOUW

MOORS CONSTRUCTIE BERGHAREN Breekwagen 6 6617 KC BERGHAREN T ............................................... +31 (0)487 - 531487 F .............................................. +31 (0)487 - 532031 E info@moors.nl W www.moors.nl

VERHUUR & VERKOOP

COLLE RENTAL & SALES Nusterweg 100, 6136 KV SITTARD T ............................................... +31 (0)46 - 4574100 F ................................................ +31 (0)46 - 4521120 E info@colle.eu W www.colle.eu

Hakkers BV Oudsas 11, 4251 AW WERKENDAM Postbus 11, 4250 DA WERKENDAM T .................................................+31 (0)183 - 501122 F ................................................+31 (0)183 - 501665 E info@hakkers.com W www.hakkers.com

7LEVMRK žI\MFMPMX]

WDW Infra Rentals is een dynamisch bedrijf

Van Hattum en Blankevoort Korenmolenlaan 2, 3447 GG WOERDEN T ............................................... +31 (0)348 - 435100 F ............................................... +31 (0)348 - 435111 E info@vhbinfra.nl W www.vhbinfra.nl

gespecialiseerd in het verhuren en verkopen van damwanden, balken, buizen, rijplaten, trilblokken en aggregaten.

Wij staan ervoor om uw project gezamenlijk tot een succes te brengen.

InfraRentals Sharing flexibility

Ziut Nieuwe Plein 1b, 6811 KN ARNHEM T ............................................... +31 (0)26 - 8001900 E info@ziut.nl W www.ziut.nl

Boskalis Nederland 'Waalhaven Oostzijde 85 Postbus 4234 3006 AE ROTTERDAM T ............................................... +31 (0)10 - 2888777 F .............................................. +31 (0)10 - 2888766 E nederland@boskalis.nl W www.boskalis.nl/nederland

Infra Rentals BV Â&#x2C6; +SVMRGLIQWIWXVEEX % &) 1IIVOIVO Â&#x2C6; 8 * Â&#x2C6; ) MRJS$MRJVEVIRXEPW GSQ

www.infrarentals.nl

van Oord Nederland Schaardijk 211, 3063 NH ROTTERDAM Postbus 8574, 3009 AN ROTTERDAM T ...............................................+31 (0)88 - 8260000 F .............................................. +31 (0)88 - 8265010 E info@vanoord.com W www.vanoord.com

WEGVERHARDING (TIJDELIJK)

PIJPLEIDINGEN

De Jongh Pipesystems BV Sluisweg 2, 4794 SW HEIJNINGEN T ............................................... + 31 (0)167 - 521739 F ...............................................+ 31 (0)167 - 521837 E info@dejonghpipesystems.nl W www.dejonghpipesystems.nl

XYLEM WATER SOLUTIONS NEDERLAND BV Pieter Zeemanweg 20, 3316 ZG DORDRECHT Postbus 1126, 3300 BC DORDRECHT T .............................................. +31 (0)78 - 6548400 F ................................................+31 (0)78 - 6510936 E xylemwatersolutionsnl@xyleminc.com W www.xylemwatersolutions.com/nl

DYNAMOSTAAL BV Dynamostraat 31 3903 LK VEENENDAAL Postbus 135 3900 AC VEENENDAAL T .............................................. +31 (0)318 - 509330 F ................................................ +31 (0)318 - 556141 E info@rijplaten.nl W www.rijplaten.nl W www.heuvelman.com

86 |

2015057_GWW22 opm.indd 86

28-04-15 10:20

Materiaal EPDM - Levensduur 40 jaar Mobiele waterkering - 50cm waterkering PAS 1188-2:2009

WWW.SLAMDAMSHOP.COM 2015057_GWW22 opm.indd 87

28-04-15 10:20

uitnodiging NIEUW IN NEDERLAND

Creëer een 3D-model uit foto’s Met DatuGram 3D-software meet en tekent u direct in uw foto’s, waardoor u eenvoudig zelf een 3D-model maakt. Met een standaard fotocamera en 6 in coördinaten bekende punten legt u de in te meten situatie vast. In de foto selecteert u de punten, lijnen of vlakken en kunt u automatisch objecten genereren. Eenvoudiger kan het niet!

Voordelen van DatuGram U bespaart kosten, doordat u nu zonder meetploeg een 3D-overzicht creëert.

Door de in coördinaten bekende punten, bent u verzekerd van een nauwkeurigheid tot 2 cm.

U hoeft de objecten niet te meten.

De foto legt het voor u vast.

Het resultaat kunt u als DFX-formaat exporteren naar elk gewenst CAD-softwarepakket.

FOTOGRAFEREN

Introductieworkshops op 28 & 29 mei 2015 Deelname is kosteloos. De workshops starten met een uitleg en introductie van DatuGram software. Daarna volgt er een praktijkoefening, van foto tot 3D-model. U doorloopt zelf de stappen en kunt hierdoor ervaren hoe eenvoudig en gebruiksvriendelijk DatuGram is.

VASTLEGGEN

Donderdag 28 mei

09.30 - 16.00 uur

Almere

Vrijdag 29 mei

09.30 - 16.00 uur

Arnhem

Vragen over DatuGram of de workshops?

DATUGRAM

Meer informatie vindt u op geometius.nl/datugram Voor vragen kunt u contact opnemen met Wim Egberts via telefoonnummer 088 4366 300.

Meld u kosteloos aan via geometius.nl/datugram 2015057_GWW22 opm.indd 88

28-04-15 10:20