Installatie & Bouw BE 01 2015

INSTALLATIE & BOUW 1

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

WW W. I N S TAL L AT I E ENB OUW.B E

NUMMER 1 2015

Leds spelen tl-verlichting uit de markt Satellietunits voor Le Toison d’Or in Brussel Vlaams Linear-project brengt smart grids stap dichterbij

JANUARI - FEBRUARI

KSB SuPremE® – de meest energie-efficiënte magneetloze motor ter wereld De nieuwe generatie SuPremE®-motoren van KSB laat toe een energiebesparing tot 70% - en zelfs meer - te realiseren*. De motor voldoet nu al aan de vereisten van de rendementsklasse IE4 (IEC (CD) 60034-30 Ed.2) en anticipeert op de toekomstige Europese normen die vanaf 2017 van kracht worden. Dankzij zijn constructie zonder magnetische materialen scoort de SuPremE®-motor van KSB ook op ecologisch vlak opmerkelijk beter dan asynchrone motoren en synchrone motoren met permanente magneten. De keuze van robuuste materialen en de doordachte opbouw staan garant voor een lange levensduur.

Investeer vandaag nog in de elektrische (r)evolutie van morgen!

KSB Belgium · Zoning Industriel Sud · 1301 Bierges/Wavre · www.ksbbelgium.be * afhankelijk van het belastingsprofiel en vergeleken met een IE2 asynchrone motor.

Onze technologie. Uw succes.

Pompen Afsluiters Service n

n

U hebt beeld EN klank bij Giacomini !

De radarmelder in beeld !

De mobiele luidspreker : een buitengewone klank !

NEW

Geldig tem 30/04/2015 of tot uitputting van de voorraad.

Onder voorbehoud van wijzigingen en drukfouten.

200 thermostatische regelelementen = 1 Coyote S + 1 maand GRATIS abonnement

100 thermostatische regelelementen = 1 Bose SoundLink

Wilt u genieten van deze actie? Afspraak bij uw groothandel !

Giacomini Benelux n.v. • Rue Provinciale, 273 • B-1301 Bierges (Wavre) Tel. : +32 (0)10 42 06 50 • Fax : +32 (0)10 42 06 99 • info@giacomini.be • www.giacomini.be

MAGNA3 MEER DAN EEN POMP...

De MAGNA3 pompen vormen een uitgebreid programma van kleine-, middelgrote en grote circulatiepompen uitgerust met communicatie-apparatuur en motoren met elektronische snelheidsregeling gebaseerd op permanente magneet (PM) en compacte stator motortechnologie.

Enkele voordelen: • Eenvoudige installatie • Laag energieverbruik • Externe besturing en bewaking via uitbreidingsmodules http://be.grundfos.com

UITGAVE

Voorwoord

1 2015: Meer van hetzelfde?

De fameuze black-out waar heel het land met schrik op wachtte, komt er (voorlopig) niet. December en januari waren relatief zachte maanden en ook februari lijkt op dat elan voort te gaan. Dat betekent natuurlijk niet dat we op beide oren kunnen slapen. Meer zelfs: als deze winter zo koud was als die in 2010-2011, was het afschakelplan al 25 dagen actief. Ook wie denkt dat we onze schaapjes na deze winter op het droge hebben, heeft het grondig mis. Dit jaar sluiten er immers nog een aantal centrales, goed voor een productie van 1.600 megawatt. Die sluiten onder druk van de buitenlandse concurrentie, die goedkope stroom levert, en de overvloed aan groene stroom in de zomermaanden. Helaas zijn ze wel nodig om de winterse stroompieken op te vangen. Daarnaast blijft er onzekerheid over de toekomst van kernreactoren Doel 3 en Tihange 2.

Federaal minister van Energie Marie-Christine van Marghem (MR) vroeg daarom aan hoogspanningsnetbeheerder Elia om de strategische reserve tegen volgende winter fel op te trekken, van 850 naar 3.500 megawatt. Dat is natuurlijk maar een oplapmaatregel, terwijl er al lang nood is aan structurele oplossingen voor de energieschaarste. Gelukkig zijn er enkele succesvolle projecten die tonen dat het anders kan, zoals het Vlaamse Smart Gridproject Linear. Dat project zet in op slimme vraagsturing van elektrische toestellen, zodat de winterse energiepieken dalen. Wim Cardinaels, projectleider van Linear, vertelt u er alles over in dit nummer.

Onze energievoorziening blijft in 2015 dus een tere kwestie. Anderzijds brengt het nieuwe jaar ook tal van veranderingen.

Brussel Passief, een initiatief van het Brussels Hoofdstedelijk gewest, valt daarbij het meeste op. Elke woning waarvan de stedenbouwkundige vergunning na de jaarwisseling wordt ingediend, moet voldoen aan de passiefstandaard. Dat betekent onder andere een balansventilatie en een maximum verwarmingsbehoefte van 15 kWh/m². Ambitieus? Dat zeker. Maar het project krijgt ook de nodige kritiek. Is die passiefstandaard immers wel economisch verantwoord? Zijn de hoge marginale kosten voor die laatste bespaarde kilowatturen de investering wel waard? De Beroepsvereniging van de Vastgoedsector (BVS) vindt van niet en klaagde in oktober nog de meerkost van passiefwoningen aan. De Brusselse Regering houdt het been echter stijf. Het project zet Brussel immers internationaal op de kaart als eerste hoofdstad met een passiefnormstandaard.

In 2015 zet ook de aangekondigde stijging van de elektriciteitsfactuur zich in, een gevolg van de royale subsidies voor zonnepanelen van de voorbije jaren. Dit jaar stijgt die rekening in heel Vlaanderen gemiddeld met 8,4 procent, dat cijfer kan in de komende jaren oplopen tot 30 procent. Reden te meer dus om te blijven inzetten op projecten met energiebesparende technologieĂŤn. Dit nummer van Installatie en Bouw schotelt u daar weer een paar mooie exemplaren van voor.

Veel plezier!

Jeroen Schreurs

INSTALLATIE & BOUW | 5

INSTALLATIE & BOUW

1

Vaktijdschrift over installatietechniek, HVAC, Sanitair en Elektriciteit

COLOFON Jaargang 3 • nummer 1 • 2015 Verschijnt 6 x per jaar

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Autobaan 22, B-8210 Loppem Postbus 85 ,3900 Overpelt T +32 (0)50 368 170 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

REDACTIECOÖRDINATIE Jeroen Schreurs /Rik Neven

REDACTIETEAM

Tim Janssens, Kevin Moens, Rik Neven, Jeroen Schreurs (Redactiebureau Palindroom), Nick Vanderheyden

8

BLADMANAGER

Koen Royackers E k.royackers@louwersmediagroep.be

ADVERTENTIES

12

15

www.wetransfer.com Onder vermelding van naam en project E traffic@louwersmediagroep.be Adresgegevens: Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 (0)50 368 170

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock, Sandra Reijnders

19

ABONNNEMENTPRIJS

€ 54,00 per jaar excl. BTW KBC Bank IBAN BE80 7310 2514 2977 BIC KREDBEBB t.n.v. Louwers Mediagroep BVBA o.v.v. Installatie & Bouw.

Informatie over abonnementen: T +32 (0)50 368 170

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 85, 3900 Overpelt, België

OPZEGGINGEN

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.

DOELGROEP

Installateurs verwarming, elektriciteit, sanitair, klimatisatie en luchtbehandeling, leden van de VCB Vlaamse Confederatie Bouw, BVA Bond van Vlaamse Architecten, CIB Vlaanderen de Confederatie van Immobiliënberoepen van Vlaanderen, ORI Organisatie van Raadgevende Ingenieurs, Engineering- en Consultancybureaus, opdrachtgevers, projectontwikkelaars, abonnees, betrokken ministeries en diensten, provinciale en gemeentelijke overheden en betrokken federale, Vlaamse en regionale organisaties, Facilitymanagers bedrijven met eigen onderhoudsploeg, fabrikanten, invoerders en groothandelaars uit de sector.

VORMGEVING/ART DIRECTION T +32 (0)50 368 170 E studio@louwersmediagroep.be

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aan-vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.

INSTALLATIE & BOUW

24

INHOUD Maatwerk voor HVAC-leidingen in Ziekenhuis Oost-Limburg

9

Ziekenhuis Oost-Limburg krijgt hoogstaande luchtbehandeling

10

Twee woonzorgcentra, één concept

12

Renovatie en uitbreiding voor distributiecentrum van WDP

15

Samenwerking op basis van vertrouwen in open systeem

19

De pen: Yves de Coorebyter

22

Satellietunits voor Le Toison d’Or in Brussel

24

Ventilatie met warmteterugwinning in Westkaai Torens 4, 5 en 6

26

Electrolyse gaat voor partnership met service

29

Nieuwe verwarmingsinstallatie bij restauratie

33

ISH-beurs 2015

34

Nieuwe producten op ISH-beurs

36

Vlaams Linear-project brengt smart grids stap dichterbij

38

Inhoud

34

40

62

1 INSTALLATIE & BOUW

UITGAVE

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

WWW. I N S TAL L AT I E E N BO UW. BE

NUMMER 1 2015

50

66 40

WZC Sint-Anna rekent op kwalitatieve installaties

42

Verlaging E-peil met beperkt budget

44

Digitale meters voor serviceflats in Sint-Wivinaklooster

47

Batibouw 2015: Kostenoptimaal bouwen, ‘start to renovate’ en het digitale huis

50

Batibouw bedrijfsinformatie

52

Journaal

56

Installaties op maat van bewoners in het WZC Onze-Lieve-Vrouw

62

Leds spelen tl-verlichting uit de markt

66

Nieuwe website

68

Nieuwe 5-serie dakdoorvoeren van Ubbink: Prestatie en design hand in hand

71

Satellietboilers voor WZC De Peerle in Duffel

72

Nieuw leven voor oude NMBS-site in Leuven

75

Wie doet wat

76

JANUARI - FEBRUARI

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT WWW.INSTALLATIEENBOUW.BE

Flexibele toestellen zijn winst voor consumenten én producenten

Leds spelen tl-verlichting uit de markt Satellietunits voor Le Toison d’Or in Brussel Vlaams Linear-project brengt smart grids stap dichterbij

1 2015093 Installatie & Bouw BE 01.indd 1

Coverbeeld: Messe Frankfurt/Jochen Günther

13-02-15 10:00

Uw technische groothandel in alternatieve energie, centrale verwarming, ventilatie en piping.

1 MECHELEN

2 HEVERLEE

3 ANDERLECHT

Blarenberglaan 17b T 015/29 30 40 – F 015/27 73 28

Ambachtenlaan 14 T 016/39 64 96 – F 016/39 64 99

H.J. Genessestraat 11 T 02/340 62 60 – F 02/347 17 83

Openingsuren Maandag – donderdag: 7u30 – 17u30 Vrijdag: 7u30 – 17u00

Openingsuren Maandag – donderdag: 7u30 – 17u30 Vrijdag: 7u30 – 17u00

Openingsuren Maandag – donderdag: 6u30 – 17u00 Vrijdag: 6u30 – 16u00

GENK | Ziekenhuis Oost-Limburg

Tekst: Jeroen Schreurs

MAATWERK VOOR HVACLEIDINGEN IN ZIEKENHUIS OOST-LIMBURG Het ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL) in Genk telt 811 bedden, verspreid over 3 campussen. Om de werking van zo’n grote instelling te verzekeren wordt er altijd wel ergens uitgebreid of gerenoveerd. Het HVAC-gedeelte van die werkzaamheden kan rekenen op het leidingengamma van Centratec.

Er zijn verschillende gerenommeerde HVAC-installateurs aan het werk geweest bij de werken aan het ziekenhuis, maar Centratec was de constante factor. De installateurs deden immers allemaal een beroep op het technische groothandelbedrijf.

Patrick Kimpen, algemeen directeur bij Centratec, vertelt waarom: “Wij zijn vaak leverancier op werven van een grote omvang, en dat heeft een reden. Hoe groter het vermogen van de geplaatste installatie, hoe groter de diameters van het leidingwerk, de appendages en de stookhuiscomponenten. Centratec is daarin gespecialiseerd en heeft die producten altijd op voorraad. Als de klanten dat wensen voorzien we ook maatwerk, zoals verzaagde of gegroefde leidingen in verschillende lengtes. Specifiek voor ziekenhuisprojecten bieden we appendages en leidingwerk die aan hoge eisen voldoen, dat is noodzakelijk voor onder andere stoomleidingen die vaak gecertificeerd

moeten zijn. In ieder geval kiezen onze klanten vooral voor ons door het persoonlijke en goede contact, en de kwaliteit die we leveren. Bovendien heeft onze projectdienst de competentie om voor elk lastenboek of elk project een juiste calculatie maken en een conforme offerte aan te bieden.”

SCHAKEL IN EFFICIËNTE ENERGIE Is er dan veel werk aan de winkel in ziekenhuizen?

Kimpen: “Het is in ieder geval belangrijk dat residentiële en niet-residentiële infrastructuur in België verbetert op gebied van efficiëntie, met HVAC als belangrijke schakel. Die noodzaak valt het meeste op in de gewone woningbouw, met het EPC-certificaat en EPB-eisen, maar dat geldt evengoed voor de niet-residentiële gebouwen. Daar zijn de uitdagingen minstens zo groot. De projectdienst van Centratec kan ook meewerken aan een oplossing voor die energetische vraagstukken.” ❚

CENTRATEC EEN TOTAALE ENERGIE AANBIEDER VOOR DE VAKMAN Buiten project segment heeft Centratec nog drie filialen waar de installateurs zich dagelijks kunnen bevoorraden en hun bestellingen kunnen plaatsen.

Centratec werkt samen met “top merken” zoals Vaillant, Junkers , Radson, Begetube , Uponor , Grundfos , Flamco , Pneumatx, Vasco , Renson.

Verder staat de toegevoegde waarde boven aan bij Centratec.

In al onze filialen maken we de transmissie berekeningen voor onze klant “de professionele vakman” zodat zij zich kunnen concentreren op het verkopen en plaatsen van de cv installaties aan de eindklant.

Vanuit Heverlee en Mechelen bedient Centratec de leveranciers.

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Ziekenhuis Oost-Limburg (Genk) Installateurs HVAC Imtech Alken (Alken),

De Kock bvba (Turnhout), Keysers nv (Westmalle)

Leverancier HVAC-leidingen Centratec (Heverlee en Het gamma van Centratec, in alle vormen en maten.

Mechelen)

INSTALLATIE & BOUW | 9

GENK | Ziekenhuis Oost-Limburg

ZIEKENHUIS OOST-LIMBURG KRIJGT HOOGSTAANDE LUCHTBEHANDELING Het ziekenhuis Oost-Limburg ondergaat grondige renovaties. Voor de luchtbehandelingsmaterialen van blok N opteerden het architectenbureau Stabo, de studiebureaus VK Engineering en Talboom en het installatiebedrijf Imtech Projects te Alken voor GEA Happel.

De levering omvatte in totaal 15 luchtbehandelingsgroepen, 15 nabehandelingsbatterijen en een aantal luchtverhitters. Alle luchtgroepen, op één na, zijn gemonteerd op het technisch dakverdiep. Daar zijn de nodige geluiddempers voorzien om de geluidsuitstraling naar de omgeving via de verseluchtname en de luchtafblaas tot een minimum te beperken.

Op het gelijkvloers bevindt zich de ziekenhuisapotheek met cleanrooms.

Daarnaast kwamen er 4 operatiezalen met recovery en pick-up bij. Voor die ruimtes zijn 8 gecombineerde GEA CAIRplus luchtgroepen in hygiëne-uitvoering geïnstalleerd. Die zorgen voor een perfect en constant binnenklimaat (temperatuur en vochtigheid). Om infiltratie van stof, bacteriën en ziektekiemen te vermijden, worden de cleanrooms en OP-zalen in overdruk gehouden.

De binnengeblazen lucht wordt in drie trappen, via GEA Delbag F7-, F9- en Hepa H13-filters, absoluut gefilterd. De energie in de afblaaslucht wordt optimaal gerecupereerd en teruggevoerd naar de verse lucht.

De luchtbehandelingsgroepen voldoen onder andere door de RVS 316 binnenbeplating en de opvangbakken in RVS 316, die over de hele lengte van de installatie voorzien zijn en zorgen voor een perfecte reinigbaarheid, aan de hoogste mogelijke hygiëne-eisen. Door gebruik te maken van de regelbare en De luchtgroep CAIRplus met opstelpoten.

Het F7-filter.

10 | INSTALLATIE & BOUW

Het F9-filter.

Het H13-filter.

GENK | Ziekenhuis Oost-Limburg

trillingsdempende opstellingsvoetjes van GEA verliep de samenbouw van de luchtgroepen zeer snel en waardoor ze perfect uitgelijnd opgesteld staan.

Op het dak is voor de diverse ziekenhuislabo’s een buitengroep voorzien.

Die beschikt over enkele noodzakelijke eigenschappen om een luchtgroep met goed resultaat buiten te kunnen zetten: speciale sifons voor buitenopstelling, een overstekend en hellend dak, regenranden en luchtaanzuigkappen. Tot slot leverde GEA Happel ook 6 binnengroepen en een 15-tal nabehandelingsbatterijen voor diverse toepassingen. Guido Weyns, commercieel directeur van GEA Happel: “Een groot en divers project dus, dat we tot een goed einde hebben gebracht. Dat kwam vooral dankzij de uitstekende jarenlange samenwerking met de volledige technische dienst van het Ziekenhuis Oost-Limburg en het vertrouwen dat ze in ons stelden. Daar willen we ze hartelijk voor bedanken.” ❚

De opvangbak in RVS316 tussen 2 batterijen in Cu/Cu.

GEA Adia-DENCO De energie-efficiënte oplossing voor het koelen van datacenters Het GEA Adia-DENCO  koelingssysteem maakt gebruik van indirecte freecooling gecombineerd met adiabatische koeling. Deze techniek zorgt ervoor dat compressorkoeling niet langer nodig is.

Dankzij de GEA Adia-DENCO , speciaal ontworpen voor HVAC gebruik in datacenters, wordt een extreem laag energieverbruik werkelijkheid. Er kan tot 70% koelingsenergie bespaard worden (afhankelijk van de ontwerptemperatuur). Dit resulteert in een aanzienlijke vermindering van de operationele kosten.

Niet alleen werd het GEA Adia-DENCO  systeem geoptimaliseerd zodat het tot 300kW bruikbare koelcapaciteit kan realiseren, het is bovendien aanpasbaar voor elk specifiek project. Ons eigen team ingenieurs staat te uwer beschikking voor een selectie op maat.

GEA Heat Exchangers - GEA Happel Belgium Dobbelenbergstraat 7, 1130 Brussel, Tel: + 32 2 240 61 61, Fax: + 32 2 240 61 81 marketing.hbe@gea.com, www.gea-happel.be

engineering for a better world

GEA Heat Exchangers

INSTALLATIE & BOUW | 11

LEUVEN EN HOUTHALEN-HELCHTEREN

| Woonzorgcentra

Vanuit de luchtgroep gaat een kanalenweb naar de verschillende kamers.

Tekst: Jeroen Schreurs

TWEE WOONZORGCENTRA, ÉÉN CONCEPT In Leuven en Houthalen-Helchteren bouwt Orpea, actief in de sector van de zorginstellingen, twee nieuwe woonzorgcentra.

De bouwheer koos daarbij voor dezelfde partners om een vlotte samenwerking te stimuleren, ook voor de HVAC-techniek en de sanitaire installaties.

Voor dat takenpakket was Future Clima uit Houthalen-Helchteren verantwoordelijk. Zij hadden een vette kluif aan de twee projecten, omdat de oorspronkelijke bouwheer tijdens de werken overgenomen werd door Orpea. Tim Claes, zaakvoerder van het bedrijf, legt uit wat de gevolgen

waren: “Zoals dat vaak gaat bij overnames zorgen nieuwe bazen voor nieuwe wetten. Orpea stelde ingrijpende veranderingen voor, zoals extra kamers, een aangepaste gebouwindeling, de toevoeging van een lift en andere sanitaire toestellen.

'WE KOZEN OOK SANITAIRE TOESTELLEN DIE MAKKELIJK ZIJN VOOR DE EINDGEBRUIKER'

Zeker in Sint-Vincentius in Leuven, waar de werken al waren gestart, zorgde dat voor de nodige kopzorgen. Omdat het studiebureau veel werk had met ‘Het Dorp’ in Houthalen-Helchteren hebben wij de nieuwe uitvoeringsplannen en principeschema’s opgemaakt. Daarvoor kunnen we gelukkig terugvallen op onze eigen studiedienst. Onze partners stellen die flexibiliteit erg op prijs. In Houthalen-Helchteren moesten we vooral tijdswinsten zoeken in het proces en zorgen dat we de planning goed afstemden met Houben, de aannemer.”

12 | INSTALLATIE & BOUW

LEUVEN EN HOUTHALEN-HELCHTEREN

| Woonzorgcentra

Een radiator in de modelkamer.

Bij het sanitair hield Future Clima rekening met andersvaliden.

AANGEPASTE HVAC

een lage hoogte alle voorzieningen moeten kunnen gebruiken. De douchekraan moet bijvoorbeeld laag genoeg hangen. Dat, en de aandacht voor legionellabestrijding, zijn natuurlijk belangrijke factoren in de opbouw van een woonzorgcentrum. Ook de temperatuur is specifiek voor zo’n WZC, die ligt vaak rond de 24° in plaats van rond de 21-22°, omdat senioren om een iets hogere temperatuur vragen. We vermijden ook dat we koude lucht naar binnen blazen in de vertrekken, zelfs niet in de zomer."

Qua HVAC-concept zijn beide centra vergelijkbaar. In de twee gebouwen installeerde Future Clima voor de verwarming condenserende ketels, gekoppeld aan een verdeelnet van leidingen. In de appartementen komen die leidingen uit in radiatoren, in de gemeenschappelijke delen plaatste Future Clima convectoren en sierradiatoren.

Koelen gebeurt door directe expansie, gecoördineerd met centrale verwarming en gemotoriseerde kleppen die in verbinding staan met de airco.

Die zorgen ervoor dat de installatie niet tegelijk verwarmt en koelt. In Leuven plaatste Future Clima drie luchtgroepen in de kelder voor de ventilatie. Tim Claes: “De twee die op het dak zouden komen vielen weg door de nieuwe plannen. De eetzaal en de keuken kwamen immers in het beschermde kerkgebouw terecht, vlak naast het WZC. Bij die luchtgroepen hoort ook een kanalenweb tot aan de verschillende kamers, waarbij we ieder rooster een constante volumeklep gaven. Daardoor is het debiet voor 100 procent gegarandeerd, wat er ook gebeurt in de andere kamers. In de leefruimtes hebben we de ventilatie met een CO²-regeling uitgerust. Hoe meer vervuilde lucht, hoe hoger het debiet van de installatie. De luchtgroepen zijn dan ook drukgestuurd en passen zich automatisch aan de bezettingsgraad aan.”

SANITAIR Future Clima stond ook in voor de sanitaire warmwatervoorziening. Ze kozen voor twee ketels met buffervaten en een warmtewisselaarset van Viessman. Die verwarming heeft een volledige retourleiding, wat noodzakelijk is om legionellavorming tegen te gaan.

Claes: “We kozen ook sanitaire toestellen die makkelijk zijn voor de eindgebruiker. We moeten immers rekening houden met mindervaliden die vanop

MODELKAMER De coördinatie tussen de verschillende partijen was een belangrijk aandachtspunt: “Om te zorgen dat we in het proces niet voor verrassingen kwamen te staan spraken we trouwens af om een modelkamer te maken, inclusief pleister- en chapewerken. Zo had elke partij een goed idee van wat het eindresultaat moest zijn.” ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer: Aannemer Ruwbouw: Studiebureau: Installatie HVAC en Sanitair:

Orpea (Ukkel) Houben NV (Hasselt) Istema (Gent)

Future Clima (Houthalen Helchteren) Elektriciteit: EL Systems (Zonhoven) Start bouwwerken Leuven: 01/09/2013 Einde bouwwerken Leuven: 30/06/2015

Start bouwwerken Houthalen-Helchteren: Einde bouwwerken Houthalen-Helchteren:

01/03/2014 31/08/2015

INSTALLATIE & BOUW | 13

FUTURE CLIMA BVBA Green comfort isn’t a luxury

Future clima is ontstaan uit een combinatie van meer dan 30 jaar ervaring in de HVAC sector werkend voor de grootste bedrijven en jeugdig enthousiasme. Samen vormt dit een ideaal team en dit blijkt ook uit onze klanttevredenheid.

Future clima staat garant voor een professionele uitvoering en dit enkel met eigen mensen. Of het nu gaat over lastechniek, montage of ventilatiekanaalwerk, Future clima heeft voor ieder soort werk bekwaam personeel.

Lijsterstraat 30/2, 3530 Houthalen T 089/38.40.38 info@futureclima.be

Future clima beschikt ook over een eigen studiedienst. Wij zullen u met veel plezier adviseren, of het nu gaat over een project met eigen studiebureau of over een blanco grondplan. Future clima zal steeds de beste oplossing voor u voorstellen en uitwerken.

www.futureclima.be

ETI V.VANDENVEN

B.V.B.A.

Griffier Schobbenslaan 2 2140 Borgerhout Tel: 03 235 16 24 Email: info@etivdv.be

40 Jaar knowhow gebundeld in flexibele service

WWW.ETIVDV.BE Hoogspanningscabines - Bordenbouw - industriële elektriciteit - Automatisatie - Noodstroom - Zonnepaneel installaties Datanetwerken - Branddetectie - Inbraakdetectie - Camerabewaking - Toegangscontrole - Wifi Warmtepomp technieken - Airconditioning - Klimatisatie - Ventilatie - Sanitair - Verwarming

14870312_ETIvandeven.indd 1

01-07-14 11:18

GRIMBERGEN | Distributiecentrum

“Dit project was goed voor een continue ploeg van 25 techniekers, vier maanden lang.”

Tekst: Jeroen Schreurs Beeld: WDP

RENOVATIE EN UITBREIDING VOOR DISTRIBUTIECENTRUM VAN WDP Nadat DHL begin vorig jaar het huurcontract voor het distributiecentrum in Grimbergen niet verlengde, bleven eigenaars WDP en Montea niet bij de pakken zitten. Ze trokken onmiddellijk een nieuwe huurder aan en renoveerden samen met hem de verouderde site.

Die huurder, een wereldwijde speler in onder andere bouw- en mijnbouwmaterieel, heeft reeds een distributiecentrum van 100.000 m² langs het Zeekanaal Brussel-Schelde in Vilvoorde. Die capaciteit breiden ze uit in Grimbergen, met een nieuwe logistieke hub die van 45.000 m² naar 60.000 m² zal groeien. WDP stelde ETI aan voor de volledige opvolging en installatie van de elektriciteit en HVAC. Luc Ost, zaakvoerder van ETI, legt uit waarom: “Dit was een groot project dat we op korte tijd moesten realiseren, goed voor een continue ploeg van 25 techniekers gedurende vier maanden. Onze grote troeven waren daarbij de flexibele opvolging van de werf en de vakkennis om de detailstudie uit te werken. Sinds enkele jaren heeft ETI ook een

volwaardige afdeling HVAC en groeide het bedrijf uit tot een integrator van alle technieken. Onze ventilatie-oplossing heeft bijvoorbeeld een rendement van 90 procent dankzij zeer hoogwaardige toestellen en recuperatie van de uitgestoten lucht.

Dat is iets wat WDP weet, daarom voeren we regelmatig opdrachten voor hen uit.”

VERLICHTING Zo’n uitgebreid project dwingt ETI natuurlijk tot antwoorden op complexe behoeftes. De doorgedreven oplossing die ETI heeft toegepast bij de verlichting van het magazijn is daar een voorbeeld van. “We hebben de hele magazijnverlichting uitgerust met aanwezigheidssensoren én dimming.

Als er geen mensen aanwezig zijn schakelen we de verlichting natuurlijk uit, maar we combineren dat met dimming op plaatsen waar er veel werknemers passeren. Om een storend flikkereffect tegen te gaan verzachten we het licht daar tot 10 à 15 procent, een lichtintensiteit die aanvaardbaar is voor de meeste mensen. Wanneer men daadwerkelijk actief is in een bepaalde ruimte zal die intensiteit stijgen.” In de kantoorruimtes ging ETI nog verder en combineerde het bedrijf die installatie met automatische daglichtregelsturing. Wanneer sensoren daar veel daglicht krijgen, dimmen ze vanzelf. “Al deze slimme technieken bieden de eindklant minimaal een energiewinst van 50 procent,” volgens Ost. ›

INSTALLATIE & BOUW | 15

GRIMBERGEN | Distributiecentrum

ETI stond in voor het volledige elektriciteits- en HVAC-gebeuren in het distributiecentrum.

DOORGEDREVEN BACK-UP Ook voor het back-upsysteem voor stroomuitval ging ETI heel ver. Het combineerde daar een noodstroomgenerator met verschillende gedelokaliseerde UPS-systemen voor toestellen die geen seconde onderbroken mogen zijn. De minimale verlichting om in noodsituaties verder te blijven werken zit dan weer op het generatorgedeelte.

Het stoort immers niet dat die verlichting een aantal seconden uitvalt in de overgangsperiode.

Voor de energielevering is het distributiecentrum trouwens uitgerust met zonnepanelen die samen 1 MW aan energie kunnen leveren. “Dat dekt voor 100 procent de energiebehoefte, al is netaansluiting natuurlijk nog nodig. Die behoefte is immers niet evenredig met het toekomende

16 | INSTALLATIE & BOUW

zonlicht,” zegt Ost. “Een extra uitdaging was in ieder geval dat de bouwheer een nieuwe indeling voor het bestaande gebouw in gedachten had en dat we daardoor de hele technische installatie van de zonnepanelen, verdeelborden, omvormers en bekabeling moesten herzien. We hebben uiteindelijk een concept uitgewerkt waarbij we maar vijf procent van de zonnepanelen zelf moesten verplaatsen. De rest van de photovoltaïsche installatie staat nu op een nieuwe locatie en is volledig geüpgraded. De zonnepanelen hebben daardoor maar een maand op non-actief gestaan.”

MERCEDES Daar stopte het werk niet voor ETI. Ost: “We hebben ook een hoogperformant datanetwerk aange-

legd, een combinatie van fiberaansluitingen, een fiberbackbone, categorie 6-netwerkbekabeling en een wifi-installatie van een hoge densiteit. Een Mercedes met alle opties, zeg maar. ETI heeft de volledige kenniscertificering om zo’n netwerk te installeren met alle fabrieksgaranties.”

Ook de branddetectie is van een hoog niveau.

Daar opteerde ETI niet voor beams, maar voor multicriteriadetectoren in combinatie met een sprinklerinstallatie. Die detectoren zijn accurater in het opmerken van een brandhaard en zijn minder onderhevig aan storende elementen. “Alles tezamen was dit een erg mooie realisatie, met veel aandacht voor energiezuinigheid en ergonomie,” eindigt Ost. ❚

GRIMBERGEN | Distributiecentrum

TECHNISCHE FICHE Bouwheer:

WDP (Wolvertem)

Architect & technieken:

Architeam (Boortmeerbeek)

Uitvoering Technieken: ETI VDV (Antwerpen)

Start van de werken: 1mei 2014

Einde van de werken:

30 september 2014

Oppervlakte van gebouw: 60.000m² met 2.000m² kantoren

INSTALLATIE & BOUW | 17

HAUT-ITTRE | Woonzorgcentrum Anima Care

BECKHOFF CPU CENTRAAL IN OPEN GEBOUWBEHEERSYSTEEM VAN FIXSUS

Samenwerking op basis van vertrouwen in open systeem Goede afspraken maken goede vrienden, zo luidt het adagium, en dus worden zakelijke samenwerkingen doorgaans minutieus vastgelegd in uitgebreide contracten en service level agreements. Dat het ook anders kan, bewijst FixSus, een jong bedrijf dat de gebouwautomatisering realiseert in een aantal nieuwe woonzorgcentra van Anima Care. Wat beide partijen bindt is een onwrikbaar vertrouwen in de voordelen van een open building automation systeem.

Bij ons bezoek aan Au Privilège, het nieuwste woonzorgcentrum van Anima Care in Haut-Ittre, zijn de nieuwe bewoners een paar dagen eerder toegekomen. Terwijl zij in alle rust genieten van de nieuwe en moderne accommodatie wordt achter de schermen nog volop gewerkt aan de technische installaties. Medewerkers van FixSus sluiten alle systemen aan op het gebouwbeheersysteem en leggen op een breedbeeld-touchscreen de laatste hand aan de configuratie. In de inkomhal ontmoeten we Luc Devolder, technisch directeur van Anima Care, en Koen Verschuere, zaakvoerder van FixSus. Al snel zal blijken dat beide heren elkaar goed begrijpen en dat hun samenwerking gebaseerd is op een sterk wederzijds vertrouwen. “We hebben niet eens een contract,” zegt Koen Verschuere, wat toch vrij opmerkelijk is voor een project van een dergelijke omvang. Wat hen vertrouwen geeft, is de openheid van het platform waarop het nieuwe gebouwbeheersysteem draait en de mogelijkheden die dat biedt om de komende jaren tal van optimalisaties en kostenbesparingen door te voeren. Beide heren hebben elkaar leren kennen via Ronny Noynaert van Beckhoff Automation, omdat ze beiden op zoek waren naar een open, industriële benadering voor gebouwautomatisering.

GEBONDEN AAN TELKENS ANDERE LEVERANCIERS Anima Care werd opgericht in 2007 en groeide in korte tijd uit tot een belangrijke speler in de markt van woonzorgcentra, met vandaag in totaal meer dan 1100 erkende rusthuisbedden. Daarnaast baat Anima Care serviceflats uit, die bij de woonzorgcentra gebouwd worden en dus mee een beroep kunnen doen op de aanwezige verpleging en andere voorzieningen. Het bedrijf heeft in de afgelopen twee jaar maar liefst vier nieuwe woonzorgcentra gebouwd. Dat hoge tempo verklaart waarom installateurs en bewoners elkaar bij aanvang nog wel eens tegenkomen in de gang. Voordien werd de groei voornamelijk gerealiseerd via acquisities van bestaande centra, en het is daar dat Luc Devolder het belang van open systemen ontdekte.

“We zitten door de overnames met een hele reeks verschillende systemen,” legt Luc Devolder uit. “In sommige gebouwen hebben we nauwelijks zicht op de werking van de technische installaties en het energieverbruik. Wat ook opvalt is dat het allemaal gesloten systemen zijn. Daardoor zijn we voor elk gebouw gebonden aan telkens andere leveranciers en is het zeer moeilijk om aanpassingen te doen. ›

INSTALLATIE & BOUW | 19

HAUT-ITTRE | Woonzorgcentrum Anima Care

Woonzorgcentrum Anima Care Haut-Ittre.

Dat merk je pas wanneer zich op vrijdagnamiddag een defect voordoet en er geen andere optie is dan een dure interventie te aanvaarden.”

“Voor de nieuwbouwprojecten wilde ik een eenvoudiger en open systeem. Ik kom zelf uit de industrie en wilde de principes die ik daar toepaste ook hanteren in gebouwautomatisering.”

OPEN SYSTEEM, TOT OP DE COMPONENTEN Wat dat in de praktijk betekent, is vandaag te zien in Au Privilège. Het hele gebouwbeheersysteem, van het aansturen van de verwarmingsketels over de bediening van de verlichting tot en met de toegangscontrole, draait er op één enkele CPU – de CX5020 van Beckhoff Automation. Componenten zoals lichtschakelaars zijn met een klassieke bedrading verbonden met I/O-eilanden die op hun beurt over EtherCAT communiceren met de centrale CPU. Er zijn een paar uitzonderingen, zoals de kamerthermostaten die op een aparte Modbus zitten met een master in een van de I/O-eilanden.

“Als je voor een open systeem kiest, moet je die redenering doortrekken tot op de componenten,” meent Luc Devolder. “Onze lichtschakelaars, om bij dat voorbeeld te blijven, zijn gewone schakelaars die je overal kan vinden en die je dus ook te allen tijde kan vervangen. Ze zitten niet op een

20 | INSTALLATIE & BOUW

bussysteem, hebben geen adres en moeten niet geconfigureerd worden. Een open systeem moet per definitie eenvoudig zijn, met simpele I/O’s die gemakkelijk vervangen kunnen worden zonder daarbij het hele systeem te moeten aanpassen.”

Die redenering van openheid wordt overigens ook doorgetrokken naar de meer complexe systemen zoals verwarmingsketels en luchtgroepen.

Luc Devolder: “De cascaderegeling voor de ketels is bij ons geen apart systeem. De functionaliteit wordt overgenomen door het gebouwbeheersysteem en zit mee op de centrale CPU. Dat vereist wel dat we bij de selectie van die installaties op zoek gaan naar open systemen waarbij we rechtstreeks naar de I/O’s kunnen, zonder tussenkomst van een aparte sturing. Alle installaties worden bij manier van spreken herleid tot hun basiscomponenten, waarbij ons eigen gebouwbeheersysteem die componenten rechtstreeks moet kunnen aansturen.”

HELE SYSTEEM OP ÉÉN ENKEL FLASH KAARTJE Het gebouwbeheersysteem heet TIBA, wat staat voor Total Integrated Buiding Automation system, en is ontwikkeld door FixSus. Koen Verschuere zette dat bedrijf op in 2009 vanuit een achtergrond die sterk vergelijkbaar is met die van Luc Devolder

van Anima Care. Ook hij kwam uit de wereld van de industriële automatisering en wilde die principes toepassen in gebouwbeheer.

“We hadden vrij snel een paar grote klanten die op zoek waren naar open systemen”, zegt Koen Verschuere. “De grote spelers in building automation hebben allemaal hun eigen platform waardoor je als klant voor alle aanpassingen en onderhoud afhankelijk blijft van een enkele leverancier.

Die trend wilden we resoluut doorbreken. Ik heb toen een aantal open systemen uit de industriële automatisering getest en de CPU van Beckhoff leek me zowel qua performantie, prijs als technische ondersteuning de beste keuze.”

“In dit project zijn er in totaal een 3000-tal I/O’s – wat voor ons een absoluut record is – die allemaal via remote I/O-eilanden verbonden zijn met de centrale CPU. Dat is een CX5020 met Atom processor en 512 MB RAM. Het besturingssysteem is Windows CE – een bewuste keuze omwille van zijn stabiliteit en het feit dat de CPU met het programma zonder problemen heropgestart kan worden. Het hele gebouwbeheersysteem staat op één enkel flash kaartje. Ook daarin heeft ons open systeem een voordeel: als de CPU zelf het zou begeven, hoeven we enkel dat kaartje in een nieuwe CPU te steken en het systeem is weer helemaal operationeel. Een van onze uitgangspunten is dat

HAUT-ITTRE | Woonzorgcentrum Anima Care

Fixsus analyse tool voor gelogde metingen.

er in het veld geen enkele intelligentie mag zitten. Daardoor zijn alle onderdelen inwisselbaar.”

TOT 50% BESPAREN OP DE ENERGIEFACTUUR Dat hele concept maakt dat de klant totaal niet meer afhankelijk is van de leverancier.

“Het zou niet eenvoudig zijn, maar in extremis kan de software van FixSus eruit en kunnen we iemand anders een applicatie laten schrijven op de bestaande hardware,” weet Luc Devolder. Toch ziet het er niet naar uit dat dit snel zal gebeuren, want het hele verhaal begint nog maar pas.

Een van de voordelen van het industriële platform is dat men alle statussen kan loggen, wat in deze toepassing om de 4 seconden gebeurt. Om de zoveel tijd haalt een server van FixSus alle data op waarna men alle mogelijke analyses kan doen.

“In een klassiek gebouwbeheersysteem moet men vooraf definiëren welke parameters gelogd worden”, legt Koen Verschuere uit. “Wij hebben alle data, waardoor we alle mogelijke analyses kunnen doen om optimalisaties door te voeren. In andere projecten hebben we daardoor al tot 50% kunnen besparen op de energiefactuur. Zodra iemand de indruk heeft dat iets beter zou kunnen, hebben we alle data ter beschikking om dit na te kijken.”

Gebruikersinterface stookzaal.

“Een ander voordeel van het open systeem is dat we vanop afstand kunnen inloggen, de actuele toestand kunnen raadplegen en indien nodig aanpassingen kunnen doen. Klanten met meerdere gebouwen kunnen zo alles vanop één locatie beheren, of ze kunnen ons inschakelen om dat als service voor hen te laten doen. In de meeste gebouwen kan enorm veel energie bespaard worden, maar als men niet over de juiste tools beschikt, is er meestal niemand die de moeite neemt om naar de installaties te gaan kijken en de werking ervan te analyseren. In een ander project hebben we in de data bijvoorbeeld gezien dat de cascaderegeling geoptimaliseerd kon worden door een kleine ketel bij te plaatsen. Dat zie je niet, als je niet over reële data beschikt.”

VANOP AFSTAND BEWAKEN EN BESTUREN Een open gebouwbeheersysteem kan ook vrij eenvoudig mee evolueren met nieuwe wensen of eisen van de klant. FixSus heeft de logica en interfaces voor het systeem helemaal zelf ontwikkeld. Om volledig onafhankelijk te zijn werd daarbij zelfs geen gebruik gemaakt van de standaard bibliotheken van Beckhoff Automation.

Ook de meest elementaire basisfuncties zoals PID-regelaars schrijft FixSus zelf. Al die software

zit vervat in modules die hergebruikt en aangevuld kunnen worden in functie van de noden van de klant. Als men morgen zou beslissen om de verlichting op de parking aan te sturen met bewegingssensors kan de nodige hardware relatief eenvoudig aangesloten worden en hoeft men in de software enkel een bijkomende module te voorzien. Die kunnen ook aangepast worden zonder dat het systeem daar zelf enige beperkingen in oplegt. En eens de backbone van het systeem er is, kunnen daar steeds meer functies aan toegevoegd worden. Zo werd het zusteroproepsysteem in de woonzorgcentra eveneens via het gebouwbeheersysteem gerealiseerd. Het systeem detecteert wanneer een bewoner een oproepknop indrukt en geeft dat door aan een aparte centrale die een verpleegster oproept.

Ook andere aspecten van het gebouwbeheer, zoals de toegangscontrole, zijn gekoppeld aan het gebouwbeheersysteem. Hierdoor kan men ze mee integreren in de rest van de logica, en krijgt men de mogelijkheid om ze vanop afstand te bewaken en te besturen. Dat kan bijvoorbeeld ook vanop een tablet met 3G-verbinding.

INTUÏTIEVE GRAFISCHE INTERFACE Dat de vraag naar open gebouwbeheersystemen groot is, bewijst de snelle groei die FixSus de afgelopen jaren kende. Het bedrijf werkt intussen met een team van 7 mensen en wil vanaf volgend jaar nog een versnelling hoger schakelen. Tot nu toe werden alle projecten met TIBA door FixSus zelf gerealiseerd, maar het bedrijf wil het systeem ook ter beschikking stellen van andere installateurs.

Daarom wordt momenteel gewerkt aan TIBA2, wat een soort compiler moet worden waarmee installateurs in een intuïtieve grafische interface nieuwe gebouwbeheersystemen kunnen ontwikkelen, zonder zich te moeten verdiepen in de onderliggende PLC-omgeving, terwijl de openheid van het systeem toch bewaard blijft. Op die manier zou het geavanceerde systeem bovendien ook een haalbare kaart worden in kleinere projecten. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 21

DE PEN

Tekst: Jeroen Schreurs

“We staan voor een elektronische revolutie” In de IT-sector volgen de nieuwe technologieën elkaar in snel tempo op. Die innovaties doen de vraag naar elektriciteit enorm toenemen en ook de complexiteit van de elektrische installatie stijgt. Yves de Coorebyter, gedelegeerd bestuurder van FEE, de spreekbuis van de elektriciteits- en elektronicasector, gebruikt De Pen om ons bewust te maken van die evolutie.

Iedereen wordt zich stilaan bewust dat de elektriciteit ook wel eens kan uitvallen. En het besef dat dat wel eens dramatisch zou kunnen zijn groeit mee.

Alles werkt vandaag immers met elektriciteit. De eerste energiecentrale werd in dienst is genomen in 1882, wat eigenlijk niet zolang geleden is. Hoe deden de mensen het vroeger dan, vraag ik mij soms af?

Er is ook steeds meer elektriciteit nodig. Sinds die eerste centrale volgt de ene ontdekking op de andere en komen er nieuwe elektrische toestellen in onze huiskamers of bedrijven binnen. Al is er gedurende een lange periode fundamenteel weinig veranderd aan de installatie zelf, ook daar zie je de laatste jaren een echte revolutie. Dat is de schuld van deze ontdekking: de programmeerbare rekenmachine uit 1944, de voorloper van onze smartphone.

Informatica en telecommunicatie kennen de laatste jaren immers een logaritmische evolutie. Zo had een micro-SD-kaart een capaciteit van 128 MB in 2005 en van 128 GB in 2014. Ons GSM-netwerk haalde 7 Mbps in 2006 en zal 1Gbps in halen 2016. Die evolutie opent de mogelijkheden voor de ont-

22 | INSTALLATIE & BOUW

wikkelaars om programma’s te schrijven die veel beter aansluiten bij de mens.

Met beelden, kleuren en sensoren veranderen ze zijn of haar leefwereld. De enorme geheugencapaciteit en snelheid van de microprocessoren laten toe om zeer ingewikkelde parameters en berekeningen in ogenschouw te nemen en de machine steeds meer te laten doen, allemaal op een gebruiksvriendelijke manier. De machine leert bijvoorbeeld om te anticiperen op onze noden door rekening te houden met omgevings- of lichaamsparameters.

Onze klassieke elektriciteitsinstallatie is daar niet op voorbereid, al komen er nieuwe mogelijkheden aan. Wij als consumenten zullen die mogelijkheden straks allemaal nodig hebben om mee te kunnen met onze tijd. Stel u voor dat wij vandaag zonder GSM moesten doen? Dat was 25 jaar geleden nochtans zo. Datzelfde gevoel zullen we binnen minder dan 20 jaar hebben voor tal van nieuwigheden. Elektronica ingebouwd in kleren, huizen en straten, gekoppeld aan krachtige processoren, zullen ons dagelijks begeleiden, in het oog houden en ondersteunen. Als reactie zullen ze onze omgeving beïnvloe-

DE PEN

Yves de Coorebyter den, en dus ook onze elektrische installatie sturen. Vandaar de noodzaak van nieuwe technologieĂŤn die de elektrische installatie koppelen aan onszelf en aan de rest van de wereld.

Deze evolutie is onomkeerbaar, maar is een bijzonder moeilijke bocht voor de elektricien. De toepassingen, die als paddenstoelen uit de grond rijzen, zijn meestal gericht op de gebruiker en niet op de installateur. Het gevolg: het

geheel wordt heel complex, net zoals het installeren van een printer voordat USB-aansluitingen bestonden. Dat is een echte uitdaging voor de volledige sector, maar zeker voor de elektricien die alles moet leren, installeren en onderhouden. Gedaan met het comfortgevoel bij het installeren van de elektriciteit, het wordt een uitdaging om alles aan de praat te krijgen en de klant gelukkig te maken. Dat kan de installateur echter niet alleen, de groothandel en de fabrikant zullen hem daarin moeten steunen. â?š

INSTALLATIE & BOUW | 23

BRUSSEL | Le Toison d’Or

Het prestigeproject aan de Brusselse Louizalaan nadert zijn voltooing. ©Prowinko Tekst: Jeroen Schreurs

SATELLIETUNITS VOOR LE TOISON D’OR IN BRUSSEL De werken aan Le Toison d’Or, het residentieel-commerciële prestigeproject vlakbij de Louizalaan in Brussel, zijn volop aan de gang. De architecten linken hun ontwerp met de architecturale geschiedenis van Brussel. Fortes Import, specialist op het gebied van warmte-, koude- en warmwaterdistributienetwerken, kijkt echter resoluut naar de toekomst.

Die toekomst staat in het teken van energiezuinigheid, iets waar Fortes Import vol op inzet. Dirk Ockhuizen, algemeen directeur van het bedrijf, vertelt hoe ze bij het project betrokken zijn: “Bij Le Toison d’Or staan we in voor de satellietunits, de energiemeters bij die units en de regeling van die units inclusief de vloerverwarming- en koeling. Dat doen we voor alle 72 appartementen in het gebouw. We zijn vooral bekend als specialist in het ontwikkelen, bouwen en programmeren van satellietunits en bij uitbreiding weten klanten ons te vinden voor alle oplossingen op vlak van warmte- en koudedistributie. Zo komen we ook bij dit project terecht.”

24 | INSTALLATIE & BOUW

De satellietunits zijn compacte toestellen waarin alle drie de disciplines – warmte, koude en warm water – samen zijn gevoegd. Zo stemt Fortes Import de verschillende behoeftes op elkaar af. De verwarming wordt bijvoorbeeld even stopgezet op het moment dat de unit warm water produceert.

“Eén kapitein op het schip, zeg maar, in plaats van losse componenten die niet gekoppeld zijn,” legt Ockhuizen uit. “Onze units zijn natuurlijk ook afgestemd op de bedrijfsomstandigheden die de centrale stookplaats aangeeft zodat ze in lijn kan functioneren met de temperatuur die uit het systeem komt.”

Hoe zorgt Fortes Import met zijn toestellen voor energiebesparing? “Ten eerste werken we met een laag temperatuursysteem om zo weinig mogelijk energieverliezen te creëren,” zegt Ockhuizen. “Installaties die op hoge temperatuur draaien zijn niet meer gewenst, dat is ook waar de negatieve connotatie van collectieve installaties vroeger vandaan kwam. Tegenwoordig leveren we immers meer energie voor een lagere prijs. Ten tweede stellen we een dode temperatuurzone in waarbinnen niet verwarmd of gekoeld wordt. Als je bijvoorbeeld tot 22° verwarmt, is het niet nodig om al op 23° de koeling in te zetten. Op die manier

BRUSSEL | Le Toison d’Or

Een blik op een deel van het gamma van Fortes Import.

De satellietunit voor de appartementen in Le Toisin d’Or.

verbruikt het systeem niet nodeloos Het meettoestel dat het verbruik van de satellietunits meet. energie. De eindgebruikers kunnen trouwens in de toekomst een app installeren waarmee ze de temperatuur voor alle ruimtes kunnen programmeren. Zo vermijden ze vanop hun tablet of smartphone ongewenst energieverbruik.”

En hoe past de vloerverwarming en – koeling in het plaatje? Ockhuizen: “Elke ruimte krijgt een afzonderlijke thermostaat die in verbinding staat met onze satellietunit. Op het moment dat die unit omschakelt van verwarming op koeling gaan ook de thermostaten anders werken. Bij verwarmen sluit het ventiel bij een stijgende temperatuur, bij koelen opent het. Dat zorgt ervoor dat alle ruimtes ook onmiddellijk aan een nieuwe instelling worden aangepast. Dat is de specifieke eigenschap van de units die wij leveren.”

Fortes Import probeert voor alle klanten een totaaloplossing aan te bieden.

Ze vertegenwoordigen daarom ook enkele Europese fabrikanten op de Nederlandse en Belgische markt en hebben een Bouwheer TD IMMO Invest bvba p/a ProWinko (Amstelveen) breed team van 12 werknemers met specialisaties Architect UNStudio (Amsterdam) en Jaspers-Eyers Architects (Brussel) op alle vlakken en nog eens 12 medewerkers ter Installateur HVAC Devis NV (Geel) ondersteuning . “Zo kunnen ze voor iedere instalSatellietunits en regeling lateur en elk adviesbureau de gepaste producten vloerverwarming Fortes Import (Houten) selecteren en een volledig concept ontwikkelen,” Studiebureau stabiliteit Abcis – Van Wetter ingenieurs (Brussel) Studiebureau technieken Techniplan adviseurs (Rotterdam) sluit Ockhuizen af. ❚

TECHNISCHE FICHE

INSTALLATIE & BOUW | 25

ANTWERPEN | Westkaai

Ventilatie met warmteterugwinning zorgt voor gezond binnenklimaat in Westkaai Torens 4, 5 en 6 De Torens 4, 5 en 6 vormen het sluitstuk van het stadsontwikkelingsproject Westkaai in Antwerpen. Vraaggestuurde balansventilatiesystemen met warmteterugwinning type Sentinel Kinetic en Sentinel Kinetic Plus van Vent-Axia zorgen voor een goede luchtkwaliteit in de 225 residentiële appartementen van deze torens. Naast de ventilatie-units en het bijhorende kanalennet leverde en installeerde BCV Works ook 15 CLV-schouwen voor de rookgasafvoer.

Project Westkaai is één van de grootste stadsontwikkelingsprojecten in Antwerpen en Torens 4, 5 en 6 vormen het sluitstuk. Ze geven de bewoners een schitterend uitzicht over de historische stad, het bruisende Eilandje en de droogdokken met het nieuwe Havenhuis. Westkaai Toren 4 met 60 appartementen en 295 m² commerciële ruimten is een ontwerp van de Britse toparchitect David Chipperfield, in samenwerking met Dé Architecten NV, met witte betonelementen en lichtgrijs aluminium met stalen borstwering. In deze hoogwaardig afgewerkte appartementen met inpandige hoekterrassen staat een groot ruimtegevoel centraal. Toren 5 en 6 zijn dan weer van de hand van een ander Brits architectenbureau, Tony Fretton Architects, eveneens in samenwerking met Dé Architect NV. De hoofdstructuur kenmerkt zich door een lichtgrijze en rode baksteenarchitectuur en een buitenschrijnwerk

26 | INSTALLATIE & BOUW

in bronskleurig aluminium. Toren 5 heeft 105 appartementen en 296 m² commerciële ruimten, terwijl de andere toren 60 appartementen en 264 m² commerciële ruimten omvat.

EEN GOEDE LUCHTKWALITEIT MBG staat in voor de sleutel-op-de-deur bouw, waar een mooi uitzicht en een opvallende architectuur centraal staan. De architecten besteedden echter ook veel aandacht aan de gezondheid en het comfort van de bewoners. Voor de realisatie van een goede luchtkwaliteit in de appartementen deden ze een beroep op de Ventilair Group en BCV Works. Na een uitgebreide evaluatie van de verschillende oplossingen kozen de bouwpartners voor balansventilatie met warmteterugwinning.

ANTWERPEN | Westkaai

“De Sentinel Kinetic en Sentinel Kinetic Plus van Vent-Axia zijn vraaggestuurde balansventilatiesystemen voor woningen en appartementen,” zegt Zoe Nguyen, marketing manager van de Ventilair Group. “Ze zijn de kleinste units op de markt, maar bieden met 82 procent wel het hoogste niveau van warmteterugwinning aan.” Het nieuwe Sentinel-gamma omvat een aantal ventilatiesystemen die zich automatisch aanpassen aan het levensritme en de ventilatiebehoeften van de bewoners. De Sentinel Kinetic heeft een capaciteit van 230 m³/h, terwijl de Plus-versie een debiet tot 410 m³/h realiseert. De standen kunnen vrij ingesteld worden met een keuzemenu op de controller en de systemen laten zich aansturen door verschillende regelaars en sensoren, waaronder draadloze bedieningspanelen, vochtigheids- en luchtsensoren en bewegingsdetectoren.

EEN EIGEN STUDIEDIENST Deze systemen vinden meer en meer hun weg naar de grotere projecten zowel in nieuwbouw als in renovatie. “Dankzij onze eigen studiedienst kunnen wij de technieken voor een project samen met architect en bouwheer bekijken en perfect afstemmen op de behoefte van de klant,” zegt Jurgen Pannekoucke, projectleider bij installateur BCV Works. “Bovendien werken wij met dezelfde software als de studiebureaus, wat onze samenwerking nog verder optimaliseert.” BCV Works plaatste met verschillende ploegen 225 ventilatie-units in de appartementen. Elke huurder kan het debiet naar eigen behoefte aanpassen. De installateur leverde en plaatste ook een gegalvaniseerd kanalennet van bijna 10 km en 15 CLV-schouwen voor de rookgasafvoer van de CV-ketels. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 27

Leverancier van satellietunits voor stadsverwarmings-projecten, waaronder: “Le Toison d’Or te Brussel” Fortes Import, uw specialist op het gebied van Warmte-, Koude- en Warmwater distributienetwerken.

Jarenlange ervaring in het ontwikkelen, bouwen en programmeren van satellietunits voor laag temperatuursystemen, waardoor energieverliezen tot een minimum beperkt worden.

AquaHeat WKW-satelliet met energiemeter

Fortes Import BV, uw partner voor projecten.

www.fortesimport.nl T +31 30 2930236

F +31 30 2930637

LOOPT U OOK AL WARM VAN WARMTEWIELEN?

Getest volgens bijlage G | Uitzonderlijk hoog thermisch rendement | Terug te vinden op de epb databank

1ste klasse ventilatie op www.ventilairgroup.be

Bedrijfsreportage

“De investering in Stabicad bespaart ons extra tekenaar”

ELECTROLYSE GAAT VOOR PARTNERSHIP MET SERVICE Electrolyse, een onderneming uit Menen gespecialiseerd in algemene elektriciteitswerken, is al jaren tevreden klant van Stabiplan. Vorig jaar maakten ze de overstap naar Stabicad PRO. Een investering die zichzelf terugverdient, zo blijkt.

Electrolyse is sinds zijn beginjaren al een vooruitstrevend bedrijf. Filip Salembier, zaakvoerder van Electrolyse, gaat in op die eerste jaren: “Ik heb de zaak zo’n vijfentwintig jaar geleden opgestart.

Zelfs toen al maakte ik tekeningen en plannen met de computer, weliswaar in DOS. Het was minder grafisch, maar het was alvast beter dan met de hand tekenen. Later zijn we overgestapt naar DesignCAD, maar we ondervonden vaak problemen met aangeleverde AutoCAD-plannen bij dat programma. We gingen daarom op zoek naar een programma dat op AutoCAD draait, zo kwamen we zeven jaar geleden bij Stabicad uit. Deze ont-

werpsoftware is multiplatform en werkt zowel op Revit als op AutoCAD. Van uitwisselproblemen is nu geen sprake meer. Bovendien is Stabicad gespecialiseerd in installatietechnieken.”

GOEDE SERVICE Bij Electrolyse is men tevreden over de samenwerking met Stabiplan. David Devolder, tekenaar bij Electrolyse: “De investering hebben we al lang gerecupereerd. Dankzij de overstap naar Stabicad hebben we aan één tekenaar voldoende, terwijl we daarvoor op twee tekenaars moesten rekenen.

Ik teken een plan namelijk veel sneller uit dan

voorheen. De goede service is voor mij ook heel belangrijk. De helpdesk is bijvoorbeeld goed uitgebouwd, tijdens de kantooruren kan je er altijd telefonisch terecht. Daardoor kan je onmiddellijk verder als je tegen een probleem aanloopt. We hebben zo een drietal cases per maand waarbij we hulp nodig hebben, maar deze problemen zijn heel snel opgelost.”

Filip Salembier: “Zulke ondersteuning is voor elke tekenaar erg belangrijk. We ondervonden dat niet alle softwareleveranciers die hulp kunnen aanbieden of kunnen waarmaken wat ze op dat vlak beloven. ›

David Devolder, tekenaar, en Filip Salembier, zaakvoerder Electrolyse.

INSTALLATIE & BOUW | 29

“If you can’t explain it simply, you don’t understand it well enough.”

- Albert Einstein

Kwalitatief hoogwaardige en uniforme content – dat maakt het verschil.

Einstein had gelijk (en hij kon het weten): wil je iets goed kunnen uitleggen, dan moet je het heel goed snappen. Maar als je het zo goed snapt, dan laat je anderen er ook van profiteren.

Juist dáárom publiceren we de European MEPcontent Standard. Download hem vandaag nog via www.mepcontent.eu/emcs.

The graphic library for engineers

Bedrijfsreportage

Je werkt als tekenaar aan verschillende tekeningen, je zit bovendien met verschillende deadlines. Als je dan vastloopt is een goede support noodzakelijk om verder te kunnen. Ook buiten de kantooruren kan je vaak al veel terugvinden via de zeer uitgebreide help-zoekfunctie of via de supportportal.”

OVERSTAP VAN LT NAAR PRO Electrolyse stapte begin 2014 van een gewone Stabicad LT-versie over naar een PRO-versie. De voordelen zijn zeer divers. David licht toe: “Ik heb de PRO-versie via een Stabicad Elektro updatetraining leren kennen en ik was direct verkocht.

Vooral om kabelgoten uit te tekenen is het een grote stap vooruit. In de PRO-versie kan ik die, nadat ze geplaatst zijn, gemakkelijk verschuiven, aanpassen of verplaatsen. In de LT-versie moet je dan opnieuw beginnen. De nummering van de databekabeling en de datastopcontacten is ook heel handig. De installatiemotor helpt me daarnaast vlotter ontwerpen, ze toont immers in de tekening welke symbolen er op welke kring zitten. Zo kan ik nog even blijven doorgaan: eigen symbolen kunnen maken is een enorm pluspunt, net zoals de mogelijkheid om schema’s voor branddetectie en inbraak te genereren.”

"De helpdesk van Stabiplan is goed uitgebouwd, tijdens de kantooruren kan je er altijd telefonisch terecht. Daardoor kan je onmiddellijk verder als je tegen een probleem aanloopt."

VAN UITVOERINGSPLAN TOT KEURINGSVERSLAG Er zijn vier belangrijke stappen die een elektrobedrijf moet volgen: de opmaak van een uitvoeringsplan, een offerte indienen, een as-builtdossier opstellen en een keuringsdossier maken. Voor al die documenten gebruikt Electrolyse Stabicad. David Devolder: “Het eerste uitvoeringsplan neemt een dag of twee in beslag. Op basis daarvan kunnen we de nodige offertes opmaken. Een materiaallijst genereren we automatisch uit de tekening, net zoals een lijst met de types armaturen.”

Filip Salembier: “Het BBTK- en ABVV-project aan het Rouppeplein in Brussel en het Groeninghebouwproject in Gent zijn enkele van onze grootste huidige projecten. Het gebouw aan het Rouppeplein krijgt een integrale en grondige renovatie.

Wij treden zelf op als studiebureau en tekenen alles zelf uit. We starten van een leeg blad en gieten alle verlichting en stopcontacten in een uitvoeringsplan. We werken samen met een partner die de verlichtingsexpeditie voor zijn rekening neemt.”

Devolder: “We hebben hier het basisplan ingetekend en de studie van A tot Z uitgevoerd: uittekenen van hoofdborden naar andere borden en plaatsen van alle stopcontacten, berekenen van secties van kabels, uittekenen van kabelgoten en het berekenen van de grootte. Met zo’n uitvoeringsplan gaan we dan naar de werf. Wijzigingen tekenen we daar vaak manueel bij, op het einde van de rit plaatsen we de wijzigingen in het asbuilt plan.”

Electrolyse werd in 1990 door Filip Salembier en zijn echtgenote boven de doopvont gehouden.

Wat kleinschalig begon, is uitgegroeid tot een erkend bedrijf in algemene elektriciteitswerken en professionele plaatsing van zonnepanelen. Er zijn momenteel een vijftiental vakmannen in dienst.

Electrolyse legt zich toe op particulieren en winkels, maar is ook gespecialiseerd in kantoorgebouwen, scholen en instellingen.

STEKERBAAR SYSTEEM Devolder: “De werf in Gent betreft een kantoorgebouw met vijf onderverdelingen, waar wij de basisinstallatie voor uittekenen. De huurder gaf hier wijzigingen door, die door ons zijn ingetekend. We kozen hier voor het stekerbaar systeem en maakten gebruik van Wielanddozen en flexibele kabels.

Dat vergemakkelijkt aanzienlijk de werken op de werf: Het is gemakkelijk om aan te duiden naar welke dozen en armaturen kabels getrokken moeten worden. Het stekerbaar systeem is snel, eenvoudig, veilig en flexibel. Zo volstaat een simpele klik om de verbinding te maken. Bovendien is het systeem erg onderhoudsvriendelijk.”

SAMEN BIMMEN Als bouwpartners met eenzelfde softwarepakket en eenzelfde model werken, de BIM-methodolo-

gie, zeg maar, loopt de communicatie en informatie-uitwisseling soepeler. Devolder: “BIM is iets waar wij als installateur nog niet mee te maken kregen. Maar als een partner ook met Stabicad werkt verloopt het proces inderdaad veel vlotter.

We werkten bijvoorbeeld samen met studiebureau BM Engineering uit Roeselare en die samenwerking liep perfect. Dat levert voordelen op voor beide partijen.”

Salembier: “Het andere uiterste is samenwerken met partners die enkel met AutoCAD tekenen.

Op die manier kunnen we niets automatisch genereren. Dan moet je alles manueel beginnen te tellen. Als er twintig verschillende armaturen zijn en maar tien verschillende kleuren om armaturen mee aan te duiden, dan weet je dat dat een tijdrovende bezigheid wordt. Gelukkig is dat voor ons geen dagelijkse kost.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 31

100% Hernieuwbare energie, 70% energiebesparing Remeha introduceert de Remeha Neptuna: de gloednieuwe spilt-unit warmtepomp die optimaal gebruik maakt van lucht als hernieuwbare energiebron.

Waarom de Remeha Neptuna?

Geruisloze werking: slechts 36 dBA, veel stiller dan de gebruikelijke huishoudtoestellen Hoge prestaties: verkrijgbaar met een vermogen van 4kW tot 27kW Bedrijfszekerheid tot een temperatuur van maar liefst -20°C met een COP tot 4,2 (bij A7/W35) Capaciteit voor de verwarming van waterboilers met grote inhoud Modulerende compressor met Inverter functie waardoor de warmtepomp kan moduleren, dit tot 30% van hun maximale vermogen. Als gevolg: besparing tot 30% extra op je energiekosten ten opzichte van een traditionele warmtepomp De power receiver zorgt voor een behoud van vermogen en temperatuur, zelfs bij lagere buitentemperaturen. Vertrekwatertemperaturen tot 60°C zijn hierdoor mogelijk.

Koralenhoeve 10, 2160 Wommelgem Chaussée de Tubize 487, 1420 Braine l’Alleud

HEUSDEN-ZOLDER | De Verdieping

NIEUWE VERWARMINGSINSTALLATIE BIJ RESTAURATIE De restauratie van ‘De Verdieping’ is een evenwicht tussen het behoud van de historische waarde en de integratie van duurzame, nieuwe technologieën. In dat kader leverde Remeha er de verwarmingsinstallatie.

De fabrikant, die actief is op zowel de huishoudelijke verwarmingsmarkt als op de projectmarkt voor grootvermogens, voorzag ‘De Verdieping’ van de Remeha Gas 310 Eco Pro. Stephanie Collin van Remeha: “Installateur Karremans uit Zonhoven plaatste de verwarmingsinstallatie in het bestaande deel van het gebouw, het zorgt zowel voor de verwarming van de luchtgroepen als voor het sanitair warm water. We hebben genoeg ervaring in het uitwerken van zulke grote projecten. We hebben recent nog de verwarmingsinstallatie geleverd voor kantoorgebouw ‘Black Pearls’ in Brussel, samen met

installateur Borzee die gespecialiseerd is in kantoorgebouwen met speciale technieken. Dit gebouw was het eerste in België waaraan de verplichting was opgelegd om een ‘excellent’-certificaat van Breeam te behalen, bovenop de standaard EPB-regelgeving. Het zal daarom een referentie zijn voor alle volgende projecten in België die aan zulke strenge normen moeten voldoen.”

Remeha werd opgericht in 1935 te Apeldoorn als fabriek voor gietijzeren kachels. Het bedrijf maakt deel uit van de groep BDR Thermea, de derde grootste speler op de Europese verwarmingsmarkt, maar de thuisbasis ligt nog altijd in Nederland. Vandaag is het bedrijf actief in verschillende landen als producent van centrale verwarmingsproducten voor de woning- en utiliteitsbouw. In België is Remeha sinds 2009 actief als fabrikant met een vestiging te Wommelgem, waar het 63 werknemers tewerkstelt. Recente projecten waar Remeha ook bij betrokken was zijn het theater van Plopsaland in De Panne, Wijnegem Shopping Center, de renovatie van de kathedraal van Antwerpen en het Coca Cola-kantoorgebouw in Anderlecht. ❚

Verwarmingsinstallatie voor kantoorgebouw ‘Black Pearl’ in Brussel.

De Remeha Gas 310 Eco Pro bij ‘De Verdieping’.

INSTALLATIE & BOUW | 33

ISH Beursvoorbeschouwing

Tekst: Jeroen Schreurs

ISH-beurs 2015:

Comfort ontmoet technologie

Van 10 tot 14 maart open de Messe in Frankfurt z’n deuren weer voor ISH, de grootste beurs ter wereld voor water en energie. Naast enkele belangrijke thema’s, zoals energieefficiëntie, nodigt de beurs vanaf dit jaar ook telkens een gastland uit. Die eer valt dit jaar te beurt aan Polen.

ISH opent dit jaar met de slagzin ‘comfort ontmoet technologie’. De beurs gaat op zoek naar nieuwe technologieën die zowel het gebruiksgemak bevorderen als energie besparen. Het aanbod is daarom opgesplitst in ISH Water en ISH Energy. Bij dat eerste thema neemt de badkamer een centrale plaats in met de ‘Pop up my bathroom’-hal, waar vaklui en badkamerexperts de

'POLEN IS HET EERSTE GASTLAND OOIT OP DE BEURS' nieuwste trends bespreken. De blikvanger: het onderzoeksproject ‘Badkamer van de toekomst’ van de Duitse bond voor sanitair, verwarming en airconditioning en de Kunst en Design-universiteit in Offenbach. De designstudenten werkten nieuwe producten uit waarmee oudere mensen langer onafhankelijk in hun eigen huis kunnen wonen.

Nieuwe technologieën voor energie-efficiëntie zijn nodig.

34 | INSTALLATIE & BOUW

Bij ‘Pop up my bathroom’ bespreken experts de nieuwste badkamertrends.

ISH Beursvoorbeschouwing

Wereldwijd de toonaangevende vakbeurs voor Beleveniswereld Bad, Gebouwen-, Energie-, AirconditioningTechnologie, Vernieuwbare Energieën

Frankfurt am Main 10 t/m 14. 3. 2015

Water + Energy Elements of Success.

ISH is s ’werelds belangrijkste vakbeurs voor water en energie. Alleen hier zijn de technologieën van de toekomst te vinden, met een gebruikscomfort dat optimaal is af te stemmen op individuele wensen. Bezoek het toonaangevende platform voor duurzame sanitaire toepassingen, innovatief badkamerdesign en energiezuinige technieken op het gebied van verwarming, airconditioning, koeling en ventilatie – steeds in combinatie met hernieuwbare vormen van energie. www.ish.messefrankfurt.com info@messefrankfurt.be Tel. +32 (0) 2 880 95 88

Bron Messe Frankfurt/Pietra Sutera.

Bij ‘Future Buildings’, een ander concept op de ISH-beurs, besteden de organisatoren aandacht aan energie-efficiëntie. Europa kan zijn afhankelijkheid van buitenlandse energie doen dalen door in te zetten op energiezuinige producten en hernieuwbare energie. Daar zijn wel nieuwe technologieën en oplossingen voor nodig, en ISH biedt daar met bijna 2500 standhouders een grote variëteit in aan.

POLEN EERSTE GASTLAND Een opvallende nieuwigheid dit jaar is de introductie van een gastland op de beurs. Polen bijt om twee redenen de spits af. Die keuze zet de decennialange vriendschap tussen het gastland en Duitsland in de verf en erkent ook de jarenlange inspanningen van de Poolse en Duitse overheden om milieuvriendelijk en energie-efficiënt te bouwen. Zo heeft Poolse regering in 2009 het ‘GreeEvo’-initiatief opgestart, waarbij het groene ondernemingen helpt om bekendheid te verwerven op de internationale markt. Extra erkenning op de ISH-beurs past goed in dat plaatje.

BIJNA 200.000 BEZOEKERS ISH blijft een belangrijke internationale ontmoetingsplaats voor de bouwwereld. Een derde van de bijna 200.000 bezoekers komt van buiten Duitsland, een groot deel daarvan uit België. Bij die bezoekers horen meer dan 40 procent leidinggevenden die beslissingen kunnen nemen voor hun bedrijf. Aanwezig zijn is dus belangrijk voor iedereen uit de sector. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 35

ISH Beursvoorbeschouwing

Tekst: Jeroen Schreurs

NIEUWE PRODUCTEN OP ISH-BEURS Van 10 tot en met 14 maart ontvangt ISH, de internationale beurs voor sanitair en HVAC-techniek in het Duitse Frankfurt, opnieuw alle professionals uit de sector. Wie ze daar zeker zullen vinden is kraanwerkproducent Delabie. Het bedrijf stelt er onder andere enkele nieuwe producten voor.

Zoals elke 2 jaar is Delabie trouw op post op de ISH-beurs. Roos Ysebaert, marketing coördinator bij Delabie, vertelt waarom het evenement zo belangrijk is voor haar bedrijf: “Op de beurs stellen wij onze nieuwe en bestaande producten voor aan een internationaal publiek. Het is cruciaal voor ons om netwerken op te bouwen met professionals uit België, Luxemburg en Nederland. Ook al zijn we in België al meer dan 20 jaar een betrouwbare bekende, in Luxemburg en Nederland moeten we onze naamsbekendheid verder uitbouwen. Daarnaast hebben we met de recente overname van Kuhfuss in Duitsland ook een rol te spelen op de lokale Duitse markt.”

URINOIRSPOELER Wat producten betreft komt Delabie met een aantal nieuwigheden voor de dag. Zo stelt het bedrijf hun nieuwe zelfsluitende urinoirspoeler, Tempoflux, voor aan het grote publiek. Die spoeler komt later in het jaar op de markt.

Ysebaert: “De Tempoflux is waterbesparend en gemakkelijk te onderhouden dankzij een vernieuwend systeem met geïntegreerde stopkraan en debietregeling. De spoelers zijn ook makkelijk te bedienen, zonder veel inspanning.

Omdat het lichaam van de kranen met massief messing is verchroomd en uitgerust met een schokbestendig mechanisme zijn ze daarnaast ook bestand

De tweejaarlijkse ISH-beurs is de hoogmis voor sanitair en HVAC-techniek © Messe Frankfurt GmbH/Petra Welzel.

36 | INSTALLATIE & BOUW

ISH Beursvoorbeschouwing

De Tempoflux is waterbesparend en gemakkelijk te onderhouden.

De Tempomatic bestaat sinds eind vorig jaar in drie verschillende versies.

tegen intensief gebruik en vandalisme.” Dankzij de overname van de Portugese RVS-fabrikant Senda in 2013 kan Delabie het nieuwe assortiment sanitaire toestellen in roestvast staal presenteren op de beurs. Ysebaert: “Delabie richt zich vooral op publieke gebouwen, daarom willen we producten die duurzaam zijn. RVS is daarvoor beter geschikt dan porselein in publieke gebouwen met een hoge gebruikslast.”

BESTAANDE PRODUCTEN Delabie zet ook enkele bestaande producten in de kijker. De Tempomatic 4 bijvoorbeeld, is een elektronische wastafelkraan die sinds eind vorig jaar in drie versies bestaat: één met geïntegreerde batterijen en twee modellen op netspanning, met de keuze tussen een inbouwaansluiting of een stopcontact. Ysebaert: “Totale hygiëne dus: er is geen manueel contact nodig en een periodieke antibacteriële spoeling houdt ongewenste ziektekiemen op afstand. De Tempomatic zorgt ook voor een waterbesparing van 90 procent. Het debiet is ingesteld op 3 liter per minuut, terwijl dat 9 tot 13 liter is voor een klassieke kraan. Dat is natuurlijk belangrijk in publieke gebouwen waar gebruikers soms vergeten om de kraan af te sluiten.” Naast de Tempomatic stelt Delabie natuurlijk hun hele assortiment voor op de beurs. Zo wil het bedrijf tonen dat het duurzame totaaloplossingen kan bieden voor geïnteresseerde bouwheren. “Die duurzaamheid is belangrijk voor ons,” zegt Ysebaert, “en dat bewijzen we met een garantie van tien jaar op het volledige assortiment, inclusief elektronisch kraanwerk, uitgezonderd elektronische toestellen.” ❚

STANDNUMMER DELABIE: HAL 4.0, STAND E07

WATERBESPARING DUURZAAMHEID HYGIËNE TOEGANKELIJKHEID

Kranen voor utiliteiten Elektronische of zelfsluitende wastafelkranen Elektronische of zelfsluitende douchepanelen Centrale thermostatische mengautomaten Urinoirs, WC en voorwandsystemen

Toegankelijkheid en autonomie Grepen en steunen in RVS of Nylon Douchezitjes Hygiëne accessoires voor utiliteiten

Toiletspoeling met dubbele bediening

Douchepaneel

Opklapbare greep

Extra comfort douchezitje

Meer informatie op delabie.nl

INSTALLATIE & BOUW | 37

Linear smart gridproject

Tekst: Jeroen Schreurs

Vlaams Linear-project brengt smart grids stap dichterbij Installatie en Bouw heeft de laatste edities al vaak aandacht besteed aan smart grids. Het is dan ook een van de meest spannende ontwikkelingen op het gebied van energievoorziening.

Linear, het Vlaamse onderzoeksproject rond smart grids dat eind vorig jaar werd afgerond, doet met zijn positieve resultaten bij die spanning nog een schepje bovenop.

Ons energieverbruik beter afstemmen op de schommelende energieproductie van hernieuwbare bronnen. Dat is de opzet van Linear, een Vlaams smart gridproject waarbij 240 gezinnen de voorbije drie jaar slimme technologie konden uittesten. De meeste zonne-energie wordt immers ’s middags geproduceerd, terwijl de verbruikspieken ’s morgens en in de vooravond liggen. De resultaten van Linear werden eind 2014 voorgesteld en waren heel positief.

TWEE TESTGROEPEN Wat hield het project in? De onderzoekers splitsten de deelnemende gezinnen op in twee groepen. De eerste werkte met Time of Use-tarieven.

Zij kregen dagelijks variërende energietarieven, gebaseerd op de prijzen van de Belpex-energiemarkt. Die werden opgeschaald naar de impact van wind- en zonne-energie zoals voorzien voor 2020 en met een variabele netbijdrage. De onderzoekers splitsen vervolgens elke dag in zes tariefblokken in. De deelnemers kregen op voorhand op een display te zien tijdens welke blok de meest goedkope energie hun huis binnenstroomt, zo konden ze hun toestellen op die momenten laten werken. De andere testgroep kreeg slimme toestellen in huis, zoals wasmachines, vaatwassers en boilers, maar ook slimme elektrische voertuigen. De consument gaf in wanneer een bepaald toestel klaar moest zijn, ’s avonds als men thuiskomt van het werk bijvoorbeeld, en het Linear-systeem bepaalde het meest voordelige startmoment, afhankelijk van de actuele energieproductie. Kwam dat signaal niet, dan startte het toestel gewoon vanzelf, op de door de gebruiker ingegeven deadline. Zo bleef het comfort van de gebruikers gegarandeerd.

38 | INSTALLATIE & BOUW

De ene testgroep kreeg slimme toestellen in huis, zoals wasmachines, vaatwassers en boilers.

FLEXIBILITEIT “Wat we vaststelden,” zegt Wim Cardinaels, werknemer van EnergyVille en projectleider van Linear, “is dat het eerste concept een te grote inspanning vroeg van de deelnemende gezinnen. De mogelijke besparingen wogen niet op tegen de last van het dagelijks vergelijken van energietarieven. Een mogelijke oplossing was om het verschil tussen de tarieven van de verschillende tariefblokken te verhogen en zo de beloning om mee te werken groter te maken. Dat is echter nadelig voor veel gezinnen, ze kunnen immers een groot deel van hun energieverbruik niet uitstellen. Denk maar aan verlichting, koken, tv-kijken ’s avonds, of een kop koffie zetten in de ochtend. De eindfactuur zou hoger kunnen oplopen.”

Het tweede opzet, met slimme, flexibele toestellen, had daarentegen wel succes. Sommige deelnemers boden na 18 maanden nog evenveel flexibiliteit met hun slimme toestellen als in de eerste dagen van het project. Ze konden de ingestelde programma’s ook altijd overrulen, als ze bijvoorbeeld plotseling kleren uit de wasmachine nodig hadden. Het comfort bleef dus ook in noodgeval-

'TOEN DE ONDERZOEKERS DE SLIMME TOESTELLEN KOPPELDEN AAN LAGE TARIEVENBLOKKEN HAALDEN SOMMIGE DEELNEMERS EEN BESPARING VAN 18 PROCENT' len behouden. Ook op financieel vlak was het een schot in de roos. Toen de onderzoekers de slimme toestellen koppelden aan lage tarievenblokken haalden sommige deelnemers zelfs een besparing op de energiekost van 18 procent.

GOED VOOR CONSUMENT EN PRODUCENT Die flexibiliteit is in het voordeel van de consumenten – ze verbruiken energie op goedkopere

Linear smart gridproject

Energyville

Linear is een project van EnergyVille, het onderzoeksinstituut waarin VITO, KU Leuven en Imec hun onderzoek naar energie-oplossingen voor slimme steden bundelen. Ze werkten samen met de onderzoekspartners iMinds en Laborelec, de netbeheerders Eandis en Infrax, energieleverancier EDF Luminus, telecomoperatoren Belgacom en Telenet en de technologieleveranciers Fifthplay, Miele, Siemens en Viessmann. Binnenkort nemen de onderzoekers hun intrek in de nieuwe gebouwen op het technologiepark Thor in Genk.

'DE FLEXIBILITEIT IS IN HET VOORDEEL VAN DE CONSUMENTEN – ZE VERBRUIKEN ENERGIE OP GOEDKOPERE MOMENTEN – MAAR OOK VOOR DE PRODUCENT IS HET EEN OPTIMALISERING'

De toestellen starten wanneer er veel energie beschikbaar is.

momenten – maar ook voor de producent is het een optimalisering. Het elektriciteitsnet moet immers altijd in evenwicht zijn, er moet dus altijd net zoveel energie verbruikt als geproduceerd worden. Niet alleen bij een tekort, maar ook bij overproductie dreigt een black-out van het net. Denk maar aan verlengde Paas- en Pinksterweekends, wanneer bij veel wind en zon in combinatie met onze niet-regelbare kerncentrales grote klanten betaald moeten worden om meer elektriciteit af te nemen. Elia, de beheerder van het hoogspanningsnet, moet op dat moment ook overschot exporteren naar het buitenland waar men dan vaak met hetzelfde probleem kampt. Wim Cardinaels: “De focus lag tot

hiertoe op een zo laag mogelijk energieverbruik, maar dat is niet helemaal volledig. We moeten ook kijken naar energie verbruiken op het juiste moment. Een passiefwoning met zonnepanelen lijkt op jaarbasis misschien passief, maar is dat daarom nog niet op dagelijkse basis. De extra ongebruikte energie die de zonnepanelen in de zomer produceren kan je niet in de elektriciteitskabels stockeren voor de winter. Dan heb je dus energiecentrales nodig, want zonnepanelen brengen dan te weinig op en de energievraag is dan bijna dubbel zo hoog is als in de zomer. Om zoiets volledig energieneutraal te maken moeten we eerst en vooral oplossingen vinden voor energieopslag.”

OPSLAGCAPACITEIT Daarom richt Linear zich ook op buffers die het teveel aan energie stockeren. De boiler opwarmen bijvoorbeeld, kan op elk moment, en die warmte blijft daar gebufferd tot ze effectief nodig is. Als je zulke boilers groter maakt, kunnen ze dienen voor een etmaal of voor enkele dagen. Wim Cardinaels: “Opslag in batterijen is een andere piste, al blijkt dat dat concept vandaag nog wat te duur is voor smart gridtoepassingen. Fabrikanten verwachten dat batterijen de komende jaren compacter en goedkoper worden. Wat in de toekomst wel mogelijk is: de opslag van de overproductie in de batterijen van elektrische auto’s die aangesloten zijn op het net. Dat hebben we echter niet getest in het Linear-project.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 39

Linear smart gridproject

Tekst: Jeroen Schreurs

“Flexibele toestellen zijn winst voor consumenten én producenten” De resultaten van het Linear-project liggen op tafel. De vraag is wat er nu met al die gegevens moet gebeuren? Installatie en Bouw vroeg projectleider Wim Cardinaels om meer toelichting. “Met Linear hebben we Vlaanderen echt wel op de kaart gezet” Wat gebeurt er nu met de resultaten van Linear?

Wim Cardinaels: “Wat we hebben gemerkt bij het Linear-project is dat de communicatietechnologie, die alle toestellen met elkaar laat communiceren binnen de woning, niet altijd even goed werkt. Voor slimme woningen is het belangrijk om een goede communicatie te hebben tussen modem, slimme meter, verwarming, PV-omvormer en slimme toestellen. Deze systemen staan vaak in uithoeken van de woning zoals garage, kelder en zolder. De betrokken partners, zoals Miele en Fifthplay, hebben daar lessen uit getrokken en hun producten verder ontwikkeld. Die zijn nu op de markt, op dat vlak is er dus volop vooruitgang. We zien zelfs systemen op de markt komen die verschillende communicatiemogelijkheden aan boord hebben en zelf de meest geschikte voor een bepaalde woning gaan zoeken. We merkten daarnaast ook de nefaste invloed van doorgedreven isolatie. Vloerverwarming met een aluminium dampscherm is bijvoorbeeld een sterke barrière tegen de draadloze verbindingen die we installeerden. Het is volgens ons beter om in nieuwe huizen wachtbuizen te voorzien bij de voornaamste toestellen zodat je toch bedrading kan leggen. Dat is nog altijd robuuster dan een draadloze connectie. We merkten trouwens dat sommige ouders met jonge kinderen liever geen continue actieve draadloze verbinding hebben. Ze schakelden die ’s nachts liever uit.”

Zijn er nog voorbeelden van gedrag van consumenten waar u in de toekomst rekening mee moet houden?

Wim Cardinaels: “Ja, sommige deelnemers twijfelden over het bieden van flexibiliteit met de wasmachine of droogkast omdat ze schrik hadden dat de natte was een geurtje zou krijgen. Door via nieuwsbrieven samen met onze partners de juiste voorzorgsmaatregelen toe te lichten hebben we heel wat gezinnen toch weten te overtuigen. Andere gezinnen vonden het niet veilig dat hun toestellen zouden draaien als ze niet thuis waren. Ze ervaarden dat als een aantasting van hun comfort. Dat is belangrijk om rekening mee te houden, want het uitgangspunt van Linear was dat het comfort van gezinnen altijd voorrang krijgt. Als zij op bepaalde momenten geen flexibiliteit wilden bieden, respecteerden we dat. Dat is immers een belangrijke factor in het onderzoek: niet iedereen is bereid om slimme toestellen in huis te halen en om met die toestellen mee te gaan in dat flexibiliteitsverhaal. Om onze resultaten representatief te maken voor het hele land hebben we dat ‘negatieve gedrag’ natuurlijk mee in rekening gebracht. Kanttekening daarbij is dat er tijdens het onderzoek nog geen sprake was van afschakelplannen of campagnes voor energiebesparing. We denken daarom dat het resultaat van ons onderzoek een onderschatting is, want de deelnemers bleven volledig binnen hun comfortzone. Waarschijnlijk zijn ze bij een mogelijke brown-out, een gecontroleerde afschakeling om een black-out te voorkomen, bereid zijn om nog extra moeite te doen.”

Alle toestellen zijn met elkaar verbonden.

Annemie Turtelboom zei bij de voorstelling van de Linear-resultaten: “Beschikten we vandaag al over dit systeem, dan hoefden we ons geen zorgen te maken over een dreigende black-out.” Akkoord?

Wim Cardinaels: “Ja. Het onderzoek wees uit dat je in de avondpiek – wanneer iedereen samen thuiskomt, eet en het huishouden doet – 270 megawatt kunt verplaatsen naar bijvoorbeeld de middag of de late avond. Dat ‘uitstelpotentieel’ lijkt niet veel tegenover de 14 gigawatt die er tijdens een winterse avondpiek nodig is, maar je moet weten dat zelfs voor kleine tekorten, zeg maar 10 megawatt, er afschakelingsplannen in voege treden. Bij deze pieken gaat het ook vaak over korte periodes met kleine tekorten die toch grote gevolgen hebben. Welnu, met die 270 extra megawatt kunnen we bijna al die tekorten opvangen. Ik ben het dus zeker met die uitspraak eens.”

Heeft dat uitstelpotentieel nog andere effecten op het energienet?

Wim Cardinaels: "Het probleem voor veel gascentrales is dat ze te weinig draaiuren maken om rendabel te zijn op jaarbasis. ’s Zomers draaien ze bijna niet omdat we dan enkele gigawatt minder verbruiken en PV-panelen tijdens de middag tot 2 gigawatt van de dat lagere verbruik invullen. Daarbij komt dat je het hele jaar door personeelskosten hebt en dat de productiekosten van gascentrales soms hoger liggen dan wat ze krijgen voor de elektriciteit die ze ermee maken. Dat is voor veel leveranciers niet meer haalbaar.

40 | INSTALLATIE & BOUW

Linear smart gridproject

Annemie Turtelboom is enthousiast: “Met dit systeem geen zorgen over black-outs.”

Wat met het gebruik van al die huishoudgegevens door een externe partij? Is dat te vereenzelvigen met de privacy-wetgeving?

Wim Cardinaels: “In Linear hebben we de technische en persoonlijke gegevens van de huishoudens volledig gescheiden bewaard, op verschillende servers. Er zijn maar enkele mensen die tot beide systemen toegang hadden. In onze bevraging gaven Linear-deelnemers, op enkele uitzonderingen na, aan dat ze geen privacyrisico’s zien in het project. Je kan immers niet veel afleiden uit de gegevens, ook niet of je al dan niet thuis bent. De toestellen starten immers autonoom, of er nu iemand aanwezig is of niet.”

Er zijn zelfs plannen om voor 1,6 gigawatt aan gascentrales en wkk’s uit dienst te nemen in 2015. Federaal minister voor Energie Marghem (MR) heeft daarom aan Elia gevraagd om de strategische energiereserve te verhogen naar 3,5 gigawatt om op de sluiting van die gascentrales te anticiperen. Je ziet dus dat die markt heel sterk in beweging is en daarom is Linear ook zo belangrijk. Als je vermogen kan wegschuiven op piekmomenten heb je op dat moment minder piekcentrales nodig. Zo krijgen de overblijvende centrales terug meer draaiuren en worden ze weer rendabeler.”

En het inspelen op voortdurend variabele prijzen? Dat is volgens de huidige wetgeving toch ook niet mogelijk?

Wim Cardinaels: “Energieleveranciers mogen inderdaad maar vier keer per kaar hun prijs aanpassen. Ons onderzoek wijst echter uit dat consumenten daar ook niet op zitten te wachten. Een deel van de proefpersonen kon iedere dag tarieven raadplegen en hun toestellen op basis van die informatie laten werken. We zagen dat de meesten dat niet volhielden, omdat het intensief is en de meesten daar niet vaak genoeg thuis voor zijn. De prijsverschillen waren ook niet zo groot, en als je ze groter zou maken kunnen de winsten die je door verschuivingen haalt teniet worden gedaan door niet-flexibele verbruik tijdens dure tariefblokken. We zien meer potentieel in de slimme toestellen die zelf rekening houden met de prijs, of beter, die actief gestuurd worden om de netbalans te ondersteunen. Het is ook een concept dat de deelnemers beter konden volhouden dan de variabele tarifering.

De communicatie tussen de toestellen is nog een hinderpaal, zei u. Zijn er nog andere die de evolutie naar smart grids in de weg staan?

Wim Cardinaels: “Een bijkomend probleem is de beschikbaarheid van die slimme toestellen. Er zijn er maar weinig die zulke toestellen aanbieden en die zijn vandaag nog beduidend duurder. De Europese Commissie is wel bezig met regelgeving om die markt te ondersteunen, we verwachten daarom dat de meeste fabrikanten binnen enkele jaren slimme toestellen in hun gamma hebben.

Ook op de energiemarkt is er nog werk aan de winkel. Bedrijven moeten nog een aangepast marktmodel uitwerken om dit alles mogelijk te maken. Hoe ga je bijvoorbeeld de gezinnen vergoeden voor de aangeboden flexibiliteit?

Is dat via een jaarlijkse korting als ze slimme toestellen ter beschikking stellen? Of via lagere tarieven? Ook de ICT-systemen om op deze schaalgrootte te opereren staan er vandaag nog niet.”

Bent u zelf tevreden met de resultaten van het project?

Wim Cardinaels: “Zeker wel. Linear was een project waarin we de volledige waardeketen meewerkte: zowel onderzoeksinstellingen, netbeheerders en energieleveranciers deden mee, naast bedrijven die slimme apparaten zoals het energiemanagementsysteem en de slimme huishoudtoestellen leverden.

Samen hebben we een uniek systeem gecreëerd dat we bij een groot publiek hebben kunnen testen. We hebben ook realtime businesscases geïncorporeerd, zoals extra verbruik activeren als de netspanning te hoog oploopt.

Dit is een van de weinige smart gridprojecten met focus op gezinnen die de technische, economische en de consumentenkant van het verhaal zo sterk geïntegreerd hebben. Dat is ook waarom we met dit project genomineerd zijn als finalist voor de Isgan-award 2014 en recent het EEGI core label gekregen hebben. Daarmee hebben we Vlaanderen echt wel op de smart gridkaart gezet.” ❚

Wim Cardinaels: “We hebben een uniek systeem gecreëerd.”

INSTALLATIE & BOUW | 41

HERENTALS | WZC Sint-Anna

Tekst: Jeroen Schreurs

WZC SINT-ANNA REKENT OP KWALITATIEVE INSTALLATIES Zoals in veel gemeentes staat de woonbehoefte van de groeiende groep senioren hoog op de Herentalse agenda. Het OCMW breidt daarom het huidige woonzorgcentrum uit met 40 assistentiewoningen. De plaatsing van de luchtkanalen was een taak voor IMMS uit Houthalen.

De werken aan het WZC zijn momenteel bezig, de oplevering is voorzien voor midden 2015. IMMS plaatst als onderaannemer voor Imtech de luchtkanalen voor het project. Mario Vanroy, projectleider bij IMMS: “We installeren alle onderdelen van de zes lobben van de HVAC-installatie en plaatsen ook de luchtgroepen in de technische ruimte.

Daarnaast staan we in voor de montage van de brandkleppen en de kanalen in de gangen, met de nodige aftakkingen naar de kamers. Tot slot zorgen we voor de flexibels en luchtroosters in de kamer. We hebben ten slotte ook de steunconstructie voor de zonnepanelen op het dak onder onze hoede genomen. Dat laatste was een profielenstructuur van 34 meter lang om die panelen op te zetten. Die hebben we gelast in ons eigen atelier, en na de plaatsing ook verankerd in de dakbodem.”

“PREFABRICAGE TOT ONDERHOUD”

IMMS plaatste alle onderdelen van dde HVAC-installatie.

De infrastructuur moet 40 assistentiewoningen bedienen.

42 | INSTALLATIE & BOUW

IMMS doet dus niet alleen de plaatsing van onderdelen, maar biedt een hele waaier aan diensten

aan. Naast de fabricage, levering en industriële montage van luchtkanalen, ventilatiekanalen, silo’s, bijhorende bordessen, luchtgroepen en derge-

HERENTALS | WZC Sint-Anna

lijke zorgt IMMS ook prefabricage van leidingwerk en collectoren. Dat kan op de eigen werkplaats of on-site bij de klant. Bovendien specialiseert IMMS zich ook in industriële verhuizingen. “Die veelzijdigheid is een van de redenen waarom veel bedrijven een beroep op ons doen,” zegt Vanroy. “Dat, en het feit dat we met ongeveer vijftig doorgewinterde vakmannen ten dienste staan van onze klanten, van de prefabricage tot het onderhoud achteraf. We halen daardoor altijd onze deadline en leveren kwaliteit.” ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer OCMW Herentals Architect Architektenburo De Vloed bvba (Destelbergen-Heusden)

Studiebureau technieken Studieburo De Klerck nv/

De Klerck engineering nv (Brugge)

Studiebureau stabiliteit Fraeye & Partners nv

Vijftig doorgewinterde vakmannen zorgen voor kwaliteit.

Industriële verhuizingen, Verplaatsen van machines en installaties

HVAC Installatie en montage HVAC Oplevering

Montage- en demontagewerkzaamheden

(Gent St-Amandsberg) Imtech (Alken) IMMS (Houthalen) zomer 2015

Onderhouds- en laswerken

IMMS NV CENTRUM ZUID 3003 3530 HOUTHALEN T. 011 80 40 15 F. 011 80 40 11 WWW.IMMS.BE INFO@IMMS.BE INSTALLATIE & BOUW | 43

E-Peil

VERLAGING E-PEIL MET BEPERKT BUDGET

Tekst: Nick Vanderheyden

Het E-peil met 10 tot zelfs 15 punten doen dalen, zonder daarvoor immense investeringen te doen, dat kan met de uitvoering van een blowerdoortest. Tijdens een tussentijdse test komen alle luchtverliezen aan de oppervlakte, zodat de bouwheer er nog rekening mee kan houden. Daarnaast ligt de waarde die gehanteerd moet worden zonder uitvoering van de test, steeds een pak hoger. “Wij kunnen daarom geen enkele reden bedenken om de test niet uit te voeren,” vertelt Joris Breugelmans, directeur bij BTV. NORMEN HALEN Er wordt pas sinds enkele jaren echt aandacht besteed aan de luchtdichtheid van gebouwen.

Dat komt door de verstrenging van de E-peil. Een goede luchtdichtheid heeft immers een belangrijke invloed op de energieprestatie. “Het wordt daarom steeds belangrijk om na de werken een blowerdoortest uit te voeren. Hiermee kunnen bouwheren met een beperkte kost het E-peil van het gebouw aanzienlijk laten dalen. Met eender welke andere energie-efficiënte investering haal je die resultaten nooit binnen hetzelfde budget,” zegt Breugelmans. Aangezien de norm steeds verstrengt en voor nieuwbouwwoningen straks zelfs al E50 in voege treedt, ziet hij de blowerdoortest als een noodzakelijk goed. “Voor het behalen van premies is dit in sommige gevallen zelfs al een voorwaarde.”

BLOWERDOORTEST Een blowerdoortest, ook wel luchtdichtheidstest genoemd, is een meting van een gebouw door gebruik te maken van over- en onderdruk.

Hiervoor plaatsen vakmannen een aangepaste ventilator (de zogenaamde blowerdoor) in een deuropening en laten die lucht in de woning blazen, totdat een zeker drukverschil wordt bereikt (50 Pa). Omdat de woning luchtlekken vertoont zal de ventilator moeten blijven draaien om ontsnapte lucht terug aan te vullen. Hoe meer lekken, hoe meer debiet hij moet leveren. “Via het uitvoeren van de luchtdichtheidstest krijgt u dus een beter zicht op de werkelijke energieprestaties van uw woning. Daarmee wordt het op de meest eenvoudige en goedkope manier mogelijk toch nog het vereiste E-peil behalen, nodig voor premies (www.premiezoeker.be), voor de korting van de onroerende voorheffing (belastingen.vlaanderen.be) of om te voldoen aan de meest recente EPB-normen.” De test wordt veelal na de werken uitgevoerd, maar een tussentijdse test kan ook belangrijk zijn om te bekijken in hoeverre het gebouw op dat moment presteert. “Bij problemen

44 | INSTALLATIE & BOUW

E-Peil

kan er zo tijdig worden bijgestuurd. Sommige lekken zijn uiteindelijk soms ook constructiefouten, waardoor ze na afwerking niet meer kunnen worden dichtgemaakt.”

AANDACHTSPUNTEN Technisch Bureau Verbrugghe (BTV), dat als enige Belgische bedrijf is gecertificeerd voor deze blowerdoortest, merkt dat enkele aandachtspunten regelmatig terugkomen. “Bij gewone woningen zijn dat garagepoorten die niet goed zijn ingewerkt, de zolderisolatie die niet met een apart dampscherm is afgewerkt en kieren en spleten die niet goed zijn dichtgemaakt. Dat zijn de meest voorkomende problemen die na de test aan de oppervlakte komen.”

Grote gebouwen halen makkelijker betere waarden, al geven doorgangen, vensteropeningen, koepels en liften daar de meeste problemen. Zeker die laatsten zijn in appartementsgebouwen de grootste boosdoener. De installatie van een terugslagklep kan daarvoor al een goede oplossing zijn.”

VANAF HET ONTWERP Om af te sluiten geeft Breugelmans nog mee dat het essentieel is om met luchtverliezen vanaf het ontwerp rekening te houden. “In elke fase van een project moet luchtdichtheid een belangrijke factor zijn voor bouwheren. Het komt uiteindelijk neer op het behalen van de energieprestatienorm, en daarop heeft de luchtdichtheid van een gebouw een belangrijke invloed.” ❚

INSTALLATIE & BOUW | 45

Meterstanden op afstand uitlezen Het eenvoudig collecteren van meterstanden per individuele huurder

Het op afstand uitlezen van warmte- en watermeters is eenvoudiger dan ooit. READy – gebaseerd op draadloze uitlezing met een smartphone – maakt het mogelijk om met een enkele druk op de knop de meters uit te lezen zonder tussenkomst van de huurders. Hierdoor krijgt u snel betrouwbare meterstanden tegen lage kosten. READy is eenvoudig te installeren, te configureren en te gebruiken met warmte- en watermeters van Kamstrup.

Neem voor meer informatie contact op met Ecompany via 016/883.840 of info@ecompany.be.

Ecompany is distributeur van Kamstrup in België voor warmte-, koude- en watermeters

kamstrup.com/ready Vanaf januari 2015 heeft Kamstrup een nieuwe visuele identiteit. Lees meer hierover op kamstrup.com/new-identity.

DILBEEK | Sint-Wivinaklooster

Tekst: Jeroen Schreurs

DIGITALE METERS VOOR SERVICEFLATS IN SINT-WIVINAKLOOSTER Projectontwikkelaars richten hun pijlen steeds meer op leegstaande kloosters. De indrukwekkende gebouwen zijn ideaal voor luxueuze lofts of servicesflats. In het Sint-Wivinaklooster in Dilbeek staat zo’n herbestemming in de steigers, en Ecompany levert er energiemeters die passen bij de status van het project.

De laatste christelijke broeders trokken de deuren van het beschermde klooster in 2009 achter zich dicht. Zes jaar later verrijzen er 65 serviceflats en assistentiewoningen waar gepensioneerden kunnen genieten van hun oude dag. De bouwheer wil de bewoners kwaliteit bieden, ook op vlak van energieverbruik. Ecompany, een jonge onderneming uit Herent die gespecialiseerd is in

high-end meetsystemen, voorzag de calorie- en watertellers voor het hele project. Pieter Van Parijs, eigenaar van Ecompany: “Onze producten werken volledig digitaal. Ze meten het verbruik ultrasoon, waardoor de toestellen geen bewegende mechanische onderdelen bevatten en dus ook niet onderhevig zijn aan slijtage. Dat heeft een positief effect op de levensduur en de nauw-

keurigheid van de tellers. Dankzij de ultrasone meting zijn de toestellen trouwens onderhoudsvrij.”

DRAADLOZE COMMUNICATIE Die digitale uitvoering heeft nog andere voordelen. Zo kan de beheerder van het gebouw alle informatie draadloos uitlezen. ›

In het Sint-Wivinaklooster komen comfortabele serviceflats © Van Laere nv.

INSTALLATIE & BOUW | 47

Coated)

HARDWARE

COOL

s:

Linum Europe: BELGIE Kuurne T: 056 35 92 94 E: info@linum.eu

NEDERLAND Ridderkerk T: 0180 46 35 88 E: info-nl@linum.eu

DUITSLAND Ahaus T: 02561 449 1984 E: info-de@linum.eu

FRANKRIJK Wasquehal T: 03 20 24 09 99 E: info-fr@linum.eu

Tijd- en kostenbesparend bij montage en afwerking Snelle bijregeling: geen afzonderlijke sleutel nodig Draagkracht tot 500 kg Veer van ZIPCLIP steeds in roestvrijstaal

Safety I Suspension I Speed

14.106 Pub Zip-Clip Installatie en bouw.indd 1

14.106I&B

Linum Europe levert een breed scala aan efficiënte montagesystemen voor HVAC/S, isolatiebouw en technische installaties. Ontdek nu ook ons ruime aanbod ZIPCLIP kabelophangsystemen: Zip-Lock, Loop-It, Con-Lock, Thread-It, Toggle-It, Snap-It, Plus On-Wire, Try-Lock, Luma-Lock, Span-Lock & Zip-Grip. Als officieel Zip-Clip distributeur staan wij garant voor belangrijke voorraden en een supersnelle service.

Contacteer ons voor documentatie of een offerte. www.linum.eu

HVAC

Kabelophangsystemen

11/18/2014 11:19:58 AM

Uw lokale partner, met meer dan 40 jaar ervaring, voor platenwarmtewisselaars • Enkelwandig en dubbelwandig • Geschroefd • Gebraseerd • Gelast Onderhoud, herstellingen en wisselstukken voor alle merken.

Ook uw lokale partner voor UV installaties

CHEC bvba Smederijstraat 32 Unit 15 – 2960 Brecht +32 3 326 00 02 – sales@chec.be

DILBEEK | Sint-Wivinaklooster

De Multical 402 werkt met ultrasone meting.

Ecompany koos de Multical 302 voor de warmtemeting.

De Multical 21 registreert het waterverbruik.

Van Parijs: “In elke teller zit er daarvoor een radiomodule die op een vast tijdstip de meterstand doorstuurt naar een centrale module. Vanuit dat toestel gaat de informatie naar het gebouwbeheersysteem, waar ook alle gegevens van de pompen en de ketels terechtkomen. Kabels tussen de verschillende wooneenheden zijn dus niet meer nodig. Zeker voor watermeetsystemen is dit vooruitstrevend, het is een van de eerste projecten in België waar de informatie over het waterverbruik digitaal verzonden wordt.” In een latere fase zal het zelfs mogelijk zijn om de meterstanden via mail of sms rechtstreeks naar de gebruikers te sturen. “Dat is echter niet nodig bij een adequaat gebouwbeheersysteem zoals in dit project,” zegt Van Parijs.

OPLOSSINGEN BIEDEN Ecompany is verantwoordelijk voor de levering en de inregeling van de meters. Voor dit project kozen ze voor de Multical 302 en 402 voor de warmtemeting en de Multical 21 om het waterverbruik te registreren. Van Parijs: “Die keuze hebben we samen met Vandewalle, de installateur, gemaakt op basis van de technische plannen. We hebben in ieder geval de kennis in huis om efficiënte oplossingen aan te bieden voor de meting van energiestromen en het uitlezen en centraliseren van de meterdata. Niet alleen voor warmte en water trouwens, ook voor elektriciteit, koeling en gas.” ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Wivina bvba (Groot-Bijgaarden) Architect De vylder-Vinck-Taillieu (Gent) Landschapsarchitect Bas Smets (Brussel) Studiebureau Mouton bvba (Gent) Ruwbouwaannemer Van Laere nv (Zwijndrecht) HVAC-installatie Vandewalle nv (Jabbeke) Energiemeters Ecompany (Herent) Einde der werken september 2015

INSTALLATIE & BOUW | 49

BRUSSEL | Batibouw

Tekst: Jeroen Schreurs

BATIBOUW 2015

KOSTENOPTIMAAL BOUWEN,

‘START TO RENOVATE’ EN HET DIGITALE HUIS 50 | INSTALLATIE & BOUW

BRUSSEL | Batibouw

Op 26 februari strijkt Batibouw weer neer in Brussels Expo. De grootste bouwbeurs van het land verwelkomt op zijn 56ste editie honderden exposanten die hun nieuwste producten voorstellen. Geert Maes, algemeen directeur van Batibouw, geeft een voorsmaakje.

Er zijn weer drie thema’s dit jaar: start to renovate, kostenoptimaal bouwen en het digitale huis. “Dat eerste is een beetje zoals 'start to run',” zegt Maes.

“Mensen weten vaak niet waar eerst te beginnen bij een renovatie. Beglazing, verwarming of toch eerst isolatie?

Onze boodschap: begín er gewoon aan. Het bestaande patrimonium vormt de hoofdbrok van de energieproblematiek. Producenten moeten dus gemakkelijke energiebesparende oplossingen voorstellen waar de consument zijn of haar woning mee kan verbeteren.”

“Het tweede thema is kostenoptimaal bouwen.

Iedereen slaat ons om de oren met energiepeil, EPB en speciale premies. Daarom denkt iedereen dat een energieneutrale woning dé oplossing is, maar op een bepaald moment weegt de kostprijs van nog meer te isoleren niet meer op tegen de energiewinst. Daarom: bouw of verbouw efficiënt, probeer als het ware je winkelkar zo vol mogelijk te laden voor een zo laag mogelijke prijs.”

Het digitale huis is een thema dat voortbouwt op de vroegere ‘domotica’, maar zonder al de draden en het boren. “Het digitale huis is kabelvrij geconnecteerd, zoals Nest, de thermostaat die de gewoontes van bewoners aanleert en het water al opwarmt voor hun dagelijkste douche om zeven uur. Batibouw wil tonen wat er op dit vlak allemaal mogelijk is.”

BATIBOUW IS EEN MONUMENT De bouwbeurs gaat voor hetzelfde aantal bezoekers als vorig jaar: 300.000, waarvan 75.000 professionelen. “Die laatste groep vinden we heel belangrijk,” zegt Maes. “We hebben bijvoorbeeld 4.250 leden van de Orde van Architecten over de vloer gehad, meer dan sommige gespecialiseerde beurzen. Daaraan zie je dat Batibouw een monument is.

“Bovendien,” vervolgt Maes, “zijn het bijna allemaal kwalitatieve bezoekers, ze hebben vaak een concreet project. Dat in tegenstelling tot bijvoorbeeld het autosalon, waar meer toeristen komen. Batibouw blijft dus enorm belangrijk in de sector.” ❚

Geert Maes, algemeen directeur van Batibouw.

INSTALLATIE & BOUW | 51

BRUSSEL | Batibouw

CLASSE 300 EN AXOLUTE AIR STELEN DE SHOW BTicino brengt twee nieuwe gamma’s uit: de Classe 300 video-binnenposten en Axolute Air schakelmateriaal.

De binnenposten Classe 300 hebben een 7” LCD touchscreen-kleurenscherm en een dun, discreet profiel van 22,5 millimeter. Vier basisfuncties, zoals het openen van de deur, zijn ingesteld voor directe bediening. De toestellen zijn er in wit of antraciet, als opbouwversie voor muurmontage of als tafelmodel.

Alle versies bestaan ook als kit voor de hele woning. De adviesverkoopprijs bedraagt 360 €. Een kit zonder geheugen kost 754 €, met geheugen 840 €.

AXOLUTE AIR SCHAKELMATERIAAL: UNIEKE FINESSE De extra dunne metalen afdekplaten Axolute Air accentueren de minimalistische esthetiek. Axolute Air bestaat in overschilderbare wit matte uitvoering en drie trendy modellen in wit, Tech en antraciet. Axolute Air afdekplaten zijn verkrijgbaar met 2, 3, 4, 6 of 3+3 modules en worden gemonteerd in de inbouwdozen van BTicino.

NATUURLIJK VERWARMEN TEGEN LAGERE KOST Remeha introduceert tijdens Batibouw de gloednieuwe Remeha Neptuna, een split-unit warmtepomp die optimaal gebruik maakt van lucht als hernieuwbare energiebron. Ze werkt geruisloos, is bedrijfszeker tot een temperatuur van -20° met een COP tot 4,2 en kan warmwaterboilers met grote inhouden opwarmen.

De buitenunit heeft een modulerende compressor met power receiver die de warmtepompen kan moduleren, tot een derde van hun maximale vermogen. Zo bespaar je tot 30 procent extra ten opzichte van een traditionele warmtepomp.

De binnenunit komt met geïntegreerde elektrische ondersteuning, of met hydraulische hulpverwarming via een verwarmingsketel. Desgewenst kan je de energieprijzen ingeven in de regeling. Die zal dan steeds de meest voordelige warmtebron aansturen. De warmtepomp past zich dus perfect aan het benodigde vermogen aan om jouw woning te verwarmen.

Standaard wordt de Remeha Neptuna geleverd met een iSense Pro-regeling die weersafhankelijk is en tot drie verwarmingskringen kan aansturen.

52 | INSTALLATIE & BOUW

BRUSSEL | Batibouw

VAILLANT BREIDT ASSORTIMENT UIT Vaillant, Europees marktleider in de verwarmingstechnologie, lanceert tijdens Batibouw 2015 de warmtepompboiler aroSTOR VWL 290. Daarnaast vestigt Vaillant ook de aandacht op de garantie bij de condensatiegasketel ecoTEC plus.

naast ook beschermd tegen corrosie, heeft een uitstekende thermische isolatie (0,7 kWh/24 uur) en is uitgerust met legionellabescherming en vorstbeveiliging.

De aroSTOR VWL 290 haalt 75% van de nodige energie uit de lucht. Met een van de hoogste COP-waarden in België is dit toestel ideaal voor nieuwbouw of renovaties. Het toestel is daar-

Het is ook de meest compacte ketel van Vaillant. Hij is heel eenvoudig te monteren en bestaat toch uit hoogkwalitatief materiaal. De onderdelen bestaan uit roestvast staal, voor een lange levensduur en minimaal onderhoud.

De ecoTEC plus is een condensatiegaswandketel met een modulerende brander. U bespaart er onder andere tot 35% mee op uw gasfactuur. Vaillant biedt momenteel trouwens vijf jaar garantie aan op de ecoTEC plus.

FRIS LOGO EN NIEUWE VENTILATIE-UNIT Vasco groeide de laatste jaren in nieuwe markten als ventilatie en vloerverwarming. “Tijd dus voor een nieuwe vlag, als de oude de lading niet meer dekt,” aldus CEO Patrick Nijs. “Met een nieuw en verjongd design-logo gaan we vol vertrouwen de toekomst tegemoet. We willen een totaalpakket van klimaatoplossingen aanbieden voor elke stijl en persoonlijke smaak.” Dat bredere aanbod wil de groep voortaan dan ook duidelijk communiceren met een nieuw logo dat hun drie basispijlers symboliseert: radiatoren, vloerverwarming en ventilatie.

Vasco brengt op Batibouw hun nieuwe D150EP II-ventilatieunit uit, ideaal voor compacte appartementen, studio’s en serviceflats.

Dit wandmodel met een 150 m³/h luchtverplaatsing bij 100 Pa is geschikt voor alle projecten, draagt het Passiefhuiscertificaat en verbruikt zeer weinig door energiebesparende ventilatoren. Er is maximale besparing door warmteterugwinning en geluidsarme werking dankzij een innovatief EasyFlow kanalensysteem. Standaard met volledige bypass voor zomernachtafkoeling.

HOUT IS DE NATUURLIJKSTE BRANDSTOF Viessmann presenteert dit jaar zijn producten op Batibouw in verschillende hybride combinaties. “We bieden een totaalpakket van duurzame innovaties aan. Zo kunnen bouwers en verbouwers kiezen welke combinatie het hoogste rendement levert voor hun persoonlijke situatie,” zegt Patrick O, algemeen directeur van Viessmann. Zonnepalen in combinatie met een condensatieketel bijvoorbeeld, dat kan met het Vitosol zonneboilerpakket. Met dat pakket bespaar je tot zestig procent energie op de aanmaak van warm water.

Een condensatieketel kan ook gecombineerd worden met een warmtepompboiler. Zo combineer je de efficiënte aanmaak van warmte uit gas of stookolie met hernieuwbare energie. Tenslotte biedt Viessmann de mogelijkheid om thuis zelf stroom en warmte te produceren met de Vitotwin microwarmtekrachtkoppeling. Viessmann biedt ook een volautomatische biomassaketel op houtsnippers of pellets aan, de Vitoligno 300-H. Hout is een natuurlijke brandstof en bijna CO2-neutraal. “Consumenten die kiezen voor een verwarmingssysteem op hout, kiezen voor een duurzame toekomst,” aldus Patrick O.

INSTALLATIE & BOUW | 53

Filtering Verwarming

Koeling

Ventilatie

Ontdek dĂŠ nieuwe generatie Zehnder balansventilatie-units op Batibouw 2015.

aankondiging Batibouw 2015NL.indd 1

26/02 - 08/03 Paleis 12 Stand 402

1/29/2015 10:14:46 AM

energetische totaalservice in centrale verWarming, koeltechnieken, ventilatie en sanitaire installaties voor zoWel overheid, industrie als privaat.

CV L. Jaspers bvba pLees roger nv gsF KoeLing bvba Max & Co TeChniCs bvba

www.strongbow-hvac.be

Centrum-Zuid 1036 | 3530 houthalen t. +32 11 21.11.55 | info@strongbow-hvac.be | VCa*-gecertificeerd

BRUSSEL | Batibouw

SLIM INFILTRATIESYSTEEM ONTLAST DE RIOLERINGEN Wavin stelt op Batibouw een compleet, goedkoop en snel te installeren infiltratiepakket voor regenwater voor.

Met de infiltratiepakketten van Wavin infiltreert u het regenwater zorgeloos in de grond én belast u uw portemonnee maar minimaal. Plaatsing is snel en eenvoudig, ook voor particulieren.

Zo voldoet u ook aan de verordening hemelwater van de Vlaamse regering, die zo veel mogelijk regenwater wil laten hergebruiken..

Wavin biedt trouwens een totaalassortiment aan. In de aanvoersystemen voor drink- en sanitair water heeft de consument de keuze tussen kunststof of messing perskoppelingen en kunststof steekfittingen. Voor de afvoer zijn er diverse oplossingen: PVC, PE en PP óf Wavin AS, het geluidsarme afvoersysteem. Om regenwater af te voeren, heeft Wavin het traditionele PVC afvoersysteem én zijn QuickStream-oplossing met onderdruk in huis. Wavin levert ook complete rioleringssystemen en buffer- en infiltratiebekkens voor regenwater.

NIEUWE GENERATIE BALANSVENTILATIE-UNITS VAN ZEHNDER OP BATIBOUW Zehnder presenteert op Batibouw 2015 haar nieuwe generatie balansventilatiesystemen voor woningen. De nieuwe serie is energiezuinig, gemakkelijk te installeren en gebruiken, heeft een beter rendement en brengt meer comfort.

ZEHNDER COMFOAIR COMPACT Een compacte en gebruiksvriendelijke ventilatie-unit D voor appartementen en kleine woningen. Het toestel is makkelijk te installeren en werkt volledig automatisch op basis van vochtsturing.

ZEHNDER ALURA Budgetvriendelijke en intelligente elektrische designradiator, die uitgaat wanneer er een raam wordt geopend. De aluminium versie zorgt voor een snelle stralingswarmte.

ZEHNDER VITALO EN METROPOLITAN Unieke en slanke handdoekdrogers, ontworpen door het bekende designerduo King & Miranda. De Vitalo heeft een slank profiel van 16 millimeter en bestaat uit efficiente warmtegeleiders. De Metropolitan lijkt door z’n vlakke ontwerp tegen de muur te zweven.

ZEHNDER STANA (NEO) EN LATEO (NEO) Compacte, strakke convectoren, zowel geschikt voor particuliere woningen als voor grote gebouwen. Ze zijn ideaal voor ruimtes met hoge ramen.

INSTALLATIE & BOUW | 55

Journaal Siemens stelt nieuwe intelligente thermostaat voor Hoewel de meesten onder ons de verwarming nog aansturen via een traditionele thermostaat, worden de systemen voor temperatuurregeling steeds geavanceerder onder impuls van de technologische evolutie, de diversificatie van de verwarmingssystemen en het toenemend streven naar een steeds lager energieverbruik.

De nieuwste kamerthermostaat van Siemens, de RDF800KN, past volledig in die logica. Hij kan trouwens aan tal van toepassingen worden gekoppeld: ventiloconvectoren, verwarmings- en koelingsystemen of warmtepompen. De temperatuur wordt geregeld via een ingebouwde sensor of een externe ruimtesensor.

Via een touchscreen beheer je een aantal functies die je helpen om slim om te springen met energie. Aan dit model kunnen onder andere ook aanwezigheidssensoren worden gekoppeld of venstercontacten, zodat de verwarming wordt stilgelegd als er een raam opengaat. Via een server van Siemens zelf kun je de instellingen van de thermostaat ook vanop afstand controleren en aanpassen.

ma door de IT-specialisten van SySS. De toekenning van het gerenommeerde SySS-veiligheidscertificaat bevestigt de gegevensveiligheid van Somfy’s TaHoma. Dankzij moderne huisautomatiseringsoplossingen als TaHoma kunnen consumenten tegenwoordig eenvoudig hun woning aansturen via laptop, tablet en/of smartphone. Een goede beveiliging van de gegevens die aan deze toepassingen verbonden zijn is van cruciaal belang.

TaHoma van Somfy is een modulair en open systeem voor huisautomatisering. Via TaHoma kan de bewoner diverse toepassingen in zijn woning aansturen, waaronder rolluiken, zonweringen, verlichting, verwarming, dakramen en poorten. Basis is de TaHoma-box, die via een LAN-kabel wordt aangesloten op de bestaande modem/router en verbinding maakt met het internet. Alle commando’s van de gebruiker en de terugkoppeling van de producten gaan steeds via een externe server van Somfy. De veilige encryptie van die informatie staat daarbij voorop.

Rittal TS 8: al tien miljoen exemplaren geproduceerd Met de slogan “Eindelijk oneindige mogelijkheden” bracht Rittal in 1999 het TS 8-schakelkastsysteem op de markt: het begin van een succesverhaal.

Vandaag is de modulaire kast als basis voor het schakelkastensysteem “Rittal – The System” de wereldwijde standaard voor schakelkasttechnologie in bijna alle sectoren. Met meer dan tien miljoen geproduceerde kasten is de TS 8 het meest succesvolle schakelkastsysteem ter wereld.

“Grote flexibiliteit, efficiëntie, kwaliteit en veiligheid, dat zijn de eigenschappen die de TS 8 wereldwijd tot koploper maakten”, aldus Thomas Steffen, verantwoordelijke R&D bij Rittal. De TS 8 rolde in 2014 voor de tien miljoenste keer van de band, wordt wereldwijd toegepast en veroverde in 15 jaar tijd bijna alle industriële markten: machine-, aandrijf- en schakelkastenbouw,

Somfy TaHoma ontvangt SySS-veiligheidscertificaat Somfy TaHoma, het draadloze bedieningssysteem voor huisautomatisering, kreeg van het wereldwijd gerenommeerde Duitse IT-beveiligingsbedrijf SySS als eerste huisautomatiseringsoplossing het predicaat ‘Zeer veilig’ toebedeeld. Somfy ontvangt dit keurmerk na een grondige hacking-test van TaHoautomotive, energie- en informatietechnologie en telecommunicatie, maar ook de voedingssector en de procesindustrie.

Met het TS 8-systeemplatform zijn ook synergieën met andere Rittal behuizingstypes mogelijk. Nog een voordeel van de TS 8 is de hoge anti-corrosiebescherming zoals men die ook in de automobielindustrie kent. De driefasige oppervlaktebehandeling zorgt voor een optimale bescherming. Het eigen, geaccrediteerde kwaliteitslabo in de hoofdzetel van Rittal in Herborn (D) staat garant voor een wereldwijd hoge kwaliteitsstandaard en klantentevredenheid. De TS 8 beschikt daardoor over alle belangrijke internationale goedkeuringen.

56 | INSTALLATIE & BOUW

Journaal auroCOMPACT: verwarmingsketel met ingebouwde zonneboiler Vaillant lanceert haar vernieuwde condensatiegasketels: de eco- en de auroCOMPACT. De auroCOMPACT is een verwarmingsketel met ingebouwde zonneboiler die nog milieuvriendelijker en zuiniger is en nog meer premievoordeel oplevert dan andere vergelijkbare toestellen. Ze voldoet volledig aan de verstrengde EPB (EnergiePrestatie en Binnenklimaat)-eisen en boven-

Viega test ‘Megapress’ in de praktijk Op donderdag 4 december stelde Viega zijn nieuwe perstechniek ‘Megapress’ voor het eerst ‘live voor in België. Bij installateur De Bie – Veba BVBA in Aartselaar werd een vergelijkende test uitgevoerd tussen de klassieke technieken zoals de las- en schroefdraadverbinding en Megapress. Conclusie: Megapress komt zijn belofte na en is minimum tweemaal sneller, bovenop een hoop andere voordelen.

Viega lanceerde Megapress in het najaar van 2014 in België. Een baanbrekend systeem, want eindelijk kunnen nu ook dikwandige stalen leidingen in sprinkler-, koel- en verwarmingsinstallaties met de koude perstechniek ver-

dien komt u in aanmerking voor een interessante premie bij de installatie van de gasketel.

De ecoCOMPACT is een condensatiegasketel met ingebouwde warmwaterboiler en een capaciteit van 150 liter. Het model kreeg niet alleen een nieuw design met compactere afmetingen en een nieuw bedieningspaneel, maar werd ook technisch geoptimaliseerd.

Herzieningsformule elektriciteitswerken Het Vlaams Samenwerkingsforum Overheidsopdrachten binnen de Vlaamse overheid heeft op 21 oktober 2014 een nieuwe product goedgekeurd en recent gepubliceerd. De zogenaamde richtlijn ‘prijsherzieningsformule voor elektriciteitswerken in gebouwen, inclusief standaardclausule voor bestekken’ geeft een instructie aan aanbestedende overheden om een gepaste prijsherzieningsformule te hanteren in de bestekken voor opdrachten van elektriciteitswerken in gebouwen.

Als concrete instructie voor aanbestedende overheden krijgt deze leidraad de goedkeuring van de Vlaamse overheid, de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG), de Vereniging van de Vlaamse Provincies en de betrokken beroepsfederaties. Naast een korte situering van de problematiek en aandacht voor het nut van een gepaste prijsherzieningsformule; bevat de richtlijn een aanbevolen standaardclausule voor prijsherziening bij elektriciteitswerken in gebouwen.

De standaardclausule geeft tevens aan hoe bepaalde aspecten aangepast of ingevuld kunnen worden naargelang de specifieke situatie, dit met het oog op een prijsherziening die de economische realiteit van de opdracht in kwestie optimaal weerspiegelt.

bonden worden. Revolutionair ook, gezien de tijdswinst tot 60% en andere voordelen ten opzichte van het traditionele lassen.

Voor de test maakte Viega een proefopstelling met een bocht waarbij twee verbindingen eerst werden gelast, vervolgens trokken de werkmannen eenzelfde bocht tweemaal met schroefdraad en schroefden ze die met de nodige afdichtingsproducten in elkaar. Als derde werd een bocht met Megapress geperst. Het resultaat sprak boekdelen: het schroeven gebeurde in 3’52”, het lassen in 2’22”, en het persen in 1’11”. Persen ging dus dubbel zo snel als het lassen. De tijdswinst is een enorme troef en de afwezigheid van een vlam maakt het proces veel brandveiliger.

Linum Europe verdeelt de Scorpion Climate reinigingsmiddelen voor HVAC Scorpion Climate is dé specialist in reinigingsmiddelen voor airco-units en koelinstallaties.

Al hun producten zijn conform de nieuwste EU wetgevingen, met in het bijzonder de desinfecteermiddelen die voldoen aan de strenge EU528/2012 norm, en dus algemeen toegelaten zijn voor gebruik.

Voor de distributie in de Benelux, Duitsland en Frankrijk doet Scorpion Climate beroep op Linum Europe. Linum Europe is sinds 1983 gespecialiseerd in de toelevering naar installatiebedrijven in de sectoren koeltechniek, HVAC, horeca- en grootkeuken en industriële isolatiebouw.

INSTALLATIE & BOUW | 57

ONZE STARTERS’ DAYS. UW GARANTIE OP SUCCES. U zoekt een werkzekere job in een groeiende markt?

Word dan nu zelfstandig warmtepompinstallateur!

STIEBEL ELTRON geeft u van bij de start COMMERCIËLE EN TECHNISCHE ONDERSTEUNING › Prospectieadressen, begeleiding door ervaren verkopers, offertesoftware. › Opleidingen, bijstand op de werf, telefonisch advies, documentatie, planningssoftware.

U verneemt er alles over op onze Starters’ Days.

Schrijf u vandaag nog in op www.stiebel-eltron.be/startersdagen

de start van uw nieuwe carrière

STIEBEL ELTRON. Warmtepompspecialist.

Al meer dan 35 jaar.

Studies verwarming & ventilatie, conditioning, elektriciteit, data bekabeling, sanitair, vertikaal transport

Studies van constructies in beton, staal, metselwerk en hout.

www. tecon-groep.be

Journaal Nieuw badcomfort met verhoogde overloop Viega pakt binnenkort uit met een nieuw overloopsysteem, waarmee je het waterniveau met één druk op de knop 5 cm kan laten stijgen. Deze draairozetten, de Multiplex Visign M9 en Multiplex Trio Visign MT9 kregen onder andere de Duitse Designprijs en de Red Dot Design Award.

Duco introduceert vernieuwde DucoBox Silent tijdens Week van de Bouw Tijdens de Week van de Bouw krijgt u bij Duco de kans om van dichtbij kennis te maken met de vernieuwde versie van de DucoBox Silent. De stilste afvoerbox van Europa is vanaf begin 2015 ook beschikbaar met interne opsteeksensoren (boxsensoren).

Tot nu toe liep het badwater direct onder de draairozet weg. Door de draairozet licht in te drukken kan het waterniveau in het bad met vijf centimeter meer dan normaal worden verhoogd.

Door even aan de rozet te trekken, daalt de waterstand weer naar het normale niveau. In beide situaties blijft de overloopfunctie onveranderd functioneren. Het openen en sluiten van de afvoer gebeurt zoals altijd door de bediening een halve slag te draaien. De producten zijn leverbaar in drie maatvarianten - naar keuze verchroomd of van roestvast staal.

Vlaamse Energielening zorgt voor dubbele besparing Recentelijk werd de Vlaamse Energielening gelanceerd voor de financiering van energiebesparende maatregelen aan je woning. De Vlaamse Overheid voorziet 15 miljoen euro om dit jaar 3.500 energieleningen te verschaffen.

Naast de CO2- en/of vochtmetingen aan de hand van ruimtesensoren, biedt de DucoBox Silent de mogelijkheid om boxsensoren toe te passen. Die zijn zeer eenvoudig en snel te installeren en zijn geïntegreerd in de centrale afvoerventilator. Dat wil dus zeggen dat er geen bekabeling voor ruimtesensoren voorzien moet worden. Deze opsteeksensoren kunnen elk afzonderlijk in een specifieke kanaalopening van de afvoerbox geklikt worden. Het aantal afvoerkanalen blijft in dit systeem dus beperkt tot een absoluut minimum

De Vlaamse Energielening is er voor werken die leiden tot een energiebesparing: isolatie van daken, vloeren of muren, de plaatsing van hoogrendementsglas, het vervangen van een verwarmingsketel e.d. Ook hier is het opnieuw de lokale entiteit die bepaalt welke werken in aanmerking komen.

Je kan tot maximaal 10.000 euro lenen en dat bedrag dient over een periode van 5 jaar terugbetaald te worden. Hoewel bepaalde kwetsbare doelgroepen een lening aan 0% kunnen bekomen, kunnen ook andere Vlamingen aan het uiterst voordelige tarief van maximum 2% lenen.

De Vlaamse Energielening wordt toegekend door “lokale entiteiten”. De meeste gemeenten, maar nog niet allemaal, hebben zo’n lokale entiteit.

Heeft je gemeente er nog geen, dan kan je dus (nog) geen gebruik kunnen maken van de Vlaamse Energielening. Zowel bewoners als verhuurders kunnen de lening aanvragen. Let wel op: het aantal leningen is beperkt tot 3.500 voor dit jaar.

en dat betekent dat er weinig ruimte voorzien moet worden om leidingen weg te werken. Een ideale oplossing dus voor energiezuinige ventilatie in de renovatie- en vervangingsmarkt!

Duco hield bij de ontwikkeling van de afzuigventilator sterk rekening met de akoestische prestaties. Met een minimaal geluidsvermogen van 57,5 dB(A) bij aanzuig en 46,5 dB(A) bij afstraling van de kast kunnen we dan ook stellen dat de DucoBox Silent de stilste is van Europa.

INSTALLATIE & BOUW | 59

Journaal KSB membraanafsluiters krijgen eerste Belgaqua certificaat De Belgische Federatie voor de Watersector – Belgaqua – heeft het keuringsattest toegekend aan twee types SISTO membraanafsluiters van KSB: de Sisto®-16RGA en SISTO®-16TWA. Deze types afsluiters beschikten al over het Duitse DVGW-label voor drinkwater en mogen zich vanaf nu dus ook de ‘veiligste’ membraanafsluiter in België noemen.

Drinkwaterinstallaties moeten uiteraard aan zeer hoge hygiënische eisen voldoen. Voor goedgekeurde materialen die in contact komen met drinkwater en water bestemd voor de productie van drinkwater wordt door Belgaqua het certificaat uitgereikt, conform de voorschriften van de keuringsprocedure “HYDROCHECK “.

Bij membraanafsluiters was dit tot vandaag nog niet het geval, althans niet voor de metalen onderdelen ervan. KSB Sisto verkrijgt het eerste certificaat voor zowel het EPDM-membraan als de metalen component, het kraanlichaam. Dit geldt dus zowel voor de Sisto®-16RGA (bronslichaam) als voor de Sisto®-16TWA (gietijzeren uitvoering met Rilsan-coating).

Hoge drinkwaterkwaliteit wordt door de SISTO-afsluiters gegarandeerd door de bescherming tegen kiemvorming (legionella) en andere gezondheidsrisico’s. Die garantie geldt zelfs bij een onderhoudsvrije werking omdat alle functiedelen buiten het medium liggen. De afwezigheid van ‘dode ruimtes’ zorgt voor de zuiverheid van de vloeistof en verhindert eventuele aantasting door bezinksel.

Convexia, knap energiezuinig alternatief voor radiatoren en vloerverwarming Convexia lanceert i.s.m. warmtepompfabrikant General een stijlvolle reeks dynamische convectoren die een interessant alternatief vormen voor de klassieke laagtemperatuurradiatoren. Moderne woningen met vloerverwarming genieten een gunstige maximale afgiftetemperatuur van 35°C. Ook de convectoren van Convexia leveren bij deze energievriendelijke watertemperaturen een aangenaam klimaatcomfort.

In tegenstelling tot een radiator kan een Convexia-convector niet alleen verwarmen, maar ook koelen. Convexia beschikt daarvoor over besturingssoftware die aan de hand van de geleverde watertemperatuur de juiste keuze maakt tussen koelen of verwarmen. Convexia volgt dus iedere zonebediening en elk thermostatisch ventiel, waardoor de gewenste temperatuur bereikt wordt in een handomdraai, winter en zomer.

60 | INSTALLATIE & BOUW

Convexia-convectoren sluiten aan op het hoge energierendement van de General warmtepompen. De ingebouwde ventilatormotor van het hoogwaardige DC-inverter type maakt van Convexia een energiekampioen. Door de traploze regeling van de luchtsnelheid daalt het verbruik met meer dan de helft in vergelijking met een traditionele AC-motor, ook in standby-modus.

Meer info: www.convexia.be www.generalbenelux.com

Essent.be start verkoop Nest Learning Thermostat Essent.be heeft eind december 2014 zijn nieuwe samenwerking met het bedrijf Nest Labs voorgesteld. Bestaande en nieuwe klanten die een contract voor Elektriciteit Vast Groen 3 jaar en Aardgas Vast 3 jaar afsluiten bij essent.be betalen slechts 1 euro voor de thermostaat. Geïnteresseerde klanten kunnen vanaf 15 december 2014 via de website van essent.be aanmelden voor de thermostaat.

Met de Nest-Thermostaat hoef je niet meer zelf te programmeren. De eerste week gebruik je de thermostaat als een klassieke variant en verhoog of verlaag je de temperatuur zoals voorheen. Daarnaast stelt hij een gepersonaliseerd schema op dat steeds meer verfijnt naarmate de tijd verstrijkt. Nest helpt klanten zo om op een comfortabele manier te besparen op hun energiefactuur.

Dankzij de ingebouwde sensoren weet de Nest-Thermostaat wanneer er niemand in huis is. De Auto-Afwezig-functie verlaagt dan automatisch de temperatuur en helpt zo om nog meer energie te besparen. De temperatuur kan ook eenvoudig worden geregeld vanop een smartphone, tablet of computer.

“We merken dat er veel belangstelling is bij onze klanten voor nieuwe technologische toepassingen die hen helpen om slimmer met energie om te gaan,” aldus Pierre Pignolet, commercieel directeur van essent.be. “We raden de klanten wel aan om de thermostaat te laten installeren door een professional. Op de website vinden klanten een lijst met erkende installateurs en een interessant aanbod van 99 euro voor installatie door een partner-installateur.”

Journaal Yves Vanpoucke nieuwe Managing Director bij GEA Happel België - Luxemburg Sinds 1 januari 2015 is Yves Vanpoucke de nieuwe Managing Director van GEA Happel België – Luxemburg, marktleider in luchtbehandelingssystemen.

Yves Vanpoucke heeft een rijke ervaring in de HVAC-sector. Als Managing Director bij GEA Happel treedt hij in de voetsporen van Guido Simons, die eind dit jaar met pensioen gaat.

GEA Happel richt zich met zijn luchtbehandelingssystemen (luchtgroepen, ventilo-convectoren, plafondcassettes, luchtverhitters, dakextractoren, luchtgordijnen, klimaatkasten, koudwatermachines, zwembadontvochtigers, platenwarmtewisselaars, regelingen, industrieproducten) vooral op de projectmarkt. Het bedrijf zag onder Simons’ hoede zijn omzet jaar na jaar met 10 à 15% groeien, en eindigde in 2013 met een omzet van 29,64 miljoen euro.

GEA Happel België – Luxemburg is hiermee de onbetwiste marktleider in luchtbehandelingssystemen.

“GEA Happel is een fantastisch bedrijf en de mensen die voor ons werken vormen een fantastische equipe”, bevestigt Guido Simons. “Ik ben er rotsvast van overtuigd dat zij bij Yves Vanpoucke in even goede handen zijn. Hij is industrieel ingenieur, heeft veel ervaring in aanverwante sectoren als verwarming en warmtepompen, is perfect drietalig en een West-Vlaams werkpaard.

Hij zal onze mensen zeer goed zal blijven begeleiden en ondersteunen en met zijn kennis van Wallonië en Franstalig België ook die markt verder kunnen uitbouwen. En ik hoop ook stiekem dat hij toch wat organisatorische nieuwigheden en nieuwe structuren zal invoeren.“

Dalkia wordt Veolia en opent Energy Savings Center in België De energieafdeling van Veolia die in België en Luxemburg bekend stond als Dalkia, draagt voortaan de naam van moedermaatschappij Veolia. Dat bedrijf huldigde vandaag in België ook zijn Energy Savings Center in, de eerste managementtool ontworpen om energiebesparing in gebouwen en op industriële sites te optimaliseren. Het Energy Savings Center is uniek in België en kan tot 40% energie besparen in gebouwen waarvan het energieverbruik nog niet wordt gestuurd. De ontwikkeling van het Energy Savings

Center kadert in de missie van Veolia om oplossingen voor een beter beheer van water, afval en energie te ontwikkelen en te implementeren.

Het Energy Savings Center maakt het mogelijk om alle gegevens van de beheerde gebouwen in real time te verwerken met behulp van een informatiesysteem ontwikkeld door Veolia. Bovendien kan het energiebeheer op afstand worden gestuurd dankzij een digitaal managementplatform en de specialisten van het Energy Savings Center. Het centrum beheert sinds november 2014 het energieverbruik van 160 gebouwen verspreid over België.

Het gaat om scholen, ziekenhuizen (UZ Gent en Erasmus Ziekenhuis van de ULB), woningen, sportcomplexen (ADEPS) en industrieterreinen.

Carrier voegt Greenspeed Intelligence technologie toe aan de AquaForce serie Carrier heeft een nieuw product toegevoegd aan de AquaForce koelmachineserie: de 30XAV met Greenspeed Intelligence technologie helpt aannemers, consulting engineers en gebouweigenaren beter te kunnen voldoen aan de huidige en toekomstige rendementsvereisten.

Dankzij frequentiegeregelde condensorventilatoren en schroefcompressoren kan de AquaForce zich aanpassen aan de verschillende belastingscondities, met een uitstekend rendement in deellast. Bovendien beschikt de koelmachine over een nieuw Touch Pilot bedieningspaneel waarmee de gebouweigenaar op een eenvoudige manier de trendgegevens kan volgen en loggen en de koelmachine kan aansturen om een nauwkeurige vloeistoftemperatuurregeling te verkrijgen.

De 30XAV behaalt een energie-efficiëntieverhouding bij vollast (EER) tot 3.4 en een seizoensgebonden energieefficiëntieverhouding (ESEER) tot 4.9. Door zijn hoog rendement bij vol- en deellast, het vergrootte bedrijfsbereik en de snelle Capacity RECOVERY is de 30XAV de ideale oplossing voor een groot aantal gebruikstoepassingen van de typische comforttoepassingen tot de typische kritieke toepassingen zoals proceskoeling.

“Deze introductie toont Carriers leidende positie als bedrijf dat onophoudelijk innoveert en nieuwe technologie ontwikkelt," zegt Didier Genois, director engineering en marketing, HVAC Europe. Deze koelmachineserie heeft 500-800 kilowatt (kW), de types van 950-1200 kW komen later op de markt.

Informatie over Carrier Carrier is wereldleider op het gebied van geavanceerde verwarmings-, airconditioning- en koeloplossingen. De experts van Carrier leveren duurzame oplossingen door levering van energie-efficiënte producten, regelsystemen voor gebouwen en energiediensten aan residentiële en commerciële klanten en klanten in de detailhandel, catering en de transportsector. Carrier is onderdeel van moederconcern UTC Building & Industrial Systems. Een toonaangevende leverancier voor gebouwgebonden installaties waarbij de focus ligt op integrale systeemoplossingen vanuit de genoemde disciplines.

Voor meer informatie, bezoek www.carrier.nl

INSTALLATIE & BOUW | 61

GEEL | WZC OLV

INSTALLATIES OP MAAT VAN BEWONERS IN HET WZC ONZE-LIEVE-VROUW Tekst: Jeroen Schreurs

In oktober opende in Geel het WZC Onze-Lieve-Vrouw, een nieuwbouw die plaats biedt aan zo’n 120 senioren. Het centrum, dat ook serviceflats en kamers voor kortverblijven omvat, wil een thuisgevoel creëren voor zijn bewoners en ze zoveel mogelijk autonomie geven. Die autonomie begint bij de uitrusting van het gebouw, die op maat van de doelgroep is gemaakt.

Botec nv, een ingenieursbureau gespecialiseerd in de uitrusting van gebouwen in de gezondheidssector, deed de studie van de technieken. Edwin Segers, afgevaardigd bestuurder van Botec, vertelt: “In 2009 zaten we voor dit project een eerste keer samen met de vzw Zusterhof, de bouwheer van dit project, en LLOX Architecten. Wij waren verantwoordelijk voor het ontwerp, de aanbesteding en opvolging van de werken voor de verschillende percelen, met name sanitair, brandbestrijding, verwarming, ventilatie, elektrotechnische uitrusting, liften en keukenuitrusting.”

CENTRALE STOOKPLAATS De complexiteit van het project zat vooral in de verwevenheid van de verschillende soorten kamers in het WZC. Tom Mertens, projectverantwoordelijke bij Botec: “De serviceflats en geïntegreerde zorgkamers zijn niet in aparte delen ondergebracht. Op één verdieping bevinden zich serviceflats, daarboven liggen gewone kamers. Die zijn kleiner dan de flats en hebben andere noden voor verwarming en beveiliging. Zo’n flat is namelijk een woonunit die je kan verhuren, daarom wil de bewoner dus een individuele energieafrekening.

De centrale stookketels kunnen later aangevuld worden met zonnecollectoren.

62 | INSTALLATIE & BOUW

Daarom waren wij voorstander van een centrale stookplaats in plaats van afzonderlijke schouwen en ketels met een hoge onderhoudskost. Dat is ook veel efficiënter naar energieverbruik toe, al is het jammer dat dat nog niet naar voor komt in een EPB-berekening. Zulke centrale stookketels zijn ook van betere kwaliteit en kunnen later eventueel worden gekoppeld aan zonnecollectoren.”

De serviceflatbewoners moeten ’s avonds ook bezoekers kunnen toelaten zonder schending van hun privacy, terwijl andere bewoners het gebouw niet mogen verlaten. De dementieafdeling is bij-

GEEL | WZC OLV

Het woonzorgcentrum Onze Lieve Vrouw te Geel, uitgerust op maat van de bewoners.

voorbeeld voorzien van een elektronisch badgesysteem en deuren met dwaaldetectie.

GASWARMTEPOMP Op vlak van HVAC besteedde Botec veel aandacht aan de cafetaria. “We moeten namelijk garande-

ren dat er in warme periodes een gekoeld lokaal ter beschikking is,” zegt Edwin Segers. “We kozen daar voor vloerkoeling, gevoed met een gaswarmtepomp.

De terugverdientijd en de beperking van schadelijke uitstoot zijn veel interessanter dan bij een warmtepomp die werkt op elektriciteit. Het weerhouden

systeem zorgt eveneens voor verwarming in de winter en wordt gebruikt voor de verwarmingsbatterijen in de luchtgroepen.” Voor het sanitair moest het gebouw voldoen aan de VIPA-richtlijnen. Dat betekent verplichte regenwaterrecuperatie, een dubbele wc-toets en zuinige douchekoppen. ›

De verwevenheid van de verschillende soorten kamers zorgt voor complexiteit.

INSTALLATIE & BOUW | 63

Ingenieursbureau voor bouw en techniek ● sanitaire en brandbestrijdingsinstallaties ● verwarming, verluchting en klimatisatie ● elektrotechnische uitrusting ● transportsystemen ● bijzondere medische technieken

met rationeel gebruik van energie, water en grondstoffen in het kader van ecologisch en duurzaam bouwen Voor alle vacatures, contacteer: Edwin SEGERS Ing. Bouwkunde en Elektromechanica Ilse CROMHEEKE Lic.Wetenschappen

Sportstraat 42 - 44 - 2160 WOMMELGEM - e-mail: info@botec.be - www.botec.be tel: 03 354 36 18 - fax: 03 354 41 92

Nieuwe 5-serie dakdoorvoeren

Complete lijn dakdoorvoeren

Rolux 5G: Dakdoorvoer voor rookgasafvoer HR-top

Multivent 5V: Dakdoorvoer voor mechanische ventilatie

• Oplossingen voor rookgasafvoer van de HR-top ketel, mechanische ventilatie, rioolontluchting of combinaties.

• 20% compacter dankzij de gepatenteerde spiraaltechniek.

Solovent 5R: Dakdoorvoer voor rioolontspanning

Rolux 5G Combi: Dakdoorvoer voor rookgasafvoer, luchttoevoer en ventilatie

Mutlivent 5V Combi: Multifunctionele dakdoorvoer voor ventilatie

member of

Ubbink nv Jan Samijnstraat 9, 9050 Gentbrugge | Tel: 09 237 11 00 | www.ubbink.be

LDL.BE

• Nieuwste generatie dakdoorvoeren waarbij design is gecombineerd met topprestaties!

• Veilig, duurzaam en gemakkelijk te installeren.

GEEL | WZC OLV

“We kennen het gedrag van de flatbewoners niet, ze kunnen bijvoorbeeld vaak lange reizen maken.

Om legionellabesmetting te vermijden in de eindnetten zorgen we daarom voor een satellietboiler, een op afstand bestuurde warmwaterbereider waarin het warm water wordt gestockeerd als dat nodig is. Legionellavorming op het eindnet in de flat is daardoor zo goed als uitgesloten,” aldus Segers.

De cafetaria kreeg veel aandacht. “We kozen voor vloerverwarming met een warmtepomp.”

De vooruitgang staat niet stil, sinds de start van het project in 2009 zijn er al een aantal nieuwe technologieën. De bouwheer voegde tijdens de werken bijvoorbeeld een draadloos oproepsysteem voor de verpleegkundigen aan de opdracht toe. VOIP is nu mogelijk via smartphones. Voor de verlichting koos Botec indertijd voor compactlampen en TL5-lampen. Segers: “Ledverlichting was in 2009 noch performant, noch betaalbaar. Toch halen we de strenge normen met onze oplossing.

Voor liften bestaan er ondertussen ook energielabels, wij hebben het beste concept voor het WZC nog bepaald op basis van onze berekeningen.”

ONDERHOUDSVRIENDELIJK De eigenlijke werken zijn gestart in 2011, nadat Botec ook de loskoppeling van het klooster van het bestaande rustoord had begeleid. Segers: “Tijdens het verloop van het project vroeg de bouwheer om een bijkomende verdieping, een belangrijke uitbreiding. Met een minimale impact aan bouwkundige wijzigingen op de onderliggende verdiepingen hebben we dit vlot kunnen invoegen in onze ontwerpen, mét behoud van de destijds afgesproken technische principes. We richten ons ook op overzichtelijke en onderhoudsvriendelijke toestellen, zodat het technisch personeel van het WZC vlot kan omgaan met de installaties. We staan na de oplevering nog in voor de opvolging en optimalisatie van de installaties, dat vinden we echt belangrijk. Daarna moet alles echter ook gemakkelijk in gebruik zijn. Dat deden we voor dit project trouwens binnen het vooropgestelde budget.” ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer Architect Studiebureau Sanitaire uitrusting en brandbestrijding HVAC Elektrotechnische uitrusting

Het hele WZC is uitgerust met een badgesysteem, ook de ingang van het gebouw.

Zusterhof vzw (Geel) LLOX architecten (Wilrijk) Botec (Wommelgem) Varosan bvba (Berlaar) Devis nv (Geel)

ofely Fabricom nv C (Brussel) Liften Schindler nv (Brussel) Centrale stookketel Remeha nv (Wommelgem)

INSTALLATIE & BOUW | 65

Bedrijfsreportage

Tekst: Jeroen Schreurs

LEDS SPELEN TL-VERLICHTING UIT DE MARKT Ledverlichting op grote schaal, in magazijnen of hallen, was tot enkele jaren geleden niet rendabel. Recente evoluties brengen daar echter verandering in. De ledmarkt groeit gestaag, terwijl tl-lampen langzaam uit het zicht verdwijnen. Veko Lightsystems uit Wommelgem heeft succesvol op die evolutie ingepikt.

Zeven jaar geleden begon Veko Lightsystems met de ontwikkeling van ledverlichting in aluminium armaturen. Toen stond de techniek nog niet helemaal op punt en bleef de tl-lamp de te kloppen toepassing. Het rendement van leds nam ondertussen wel sterk toe. Ze kosten dan nog wel iets meer dan de klassieke tl-lamp, maar de terugverdientijd ligt in sommige gevallen maar op twee of drie jaar. “Daar zijn verschillende verklaringen voor,” aldus Steve Van Stappen, zaakvoerder van Veko Lightsystems. “Ten eerste profiteert ledverlichting volop van onze 10-100-procenttechniek, waarbij het licht in ongebruikte magazijnrekken of gangen tot 10 procent van de lichtsterkte wordt teruggebracht. Het verbruik van leds stijgt immers lineair: 10 procent lichtsterkte betekent ook 10 procent verbruik. Tl-lampen verbruiken in vergelijking onevenredig veel energie bij lage lichtpercentages, ongeveer 25 procent bij een sterkte van 10 procent.

Aangezien vaak maar een derde van het magazijn in gebruik is, bespaar je zo in de rest van het magazijn aanzienlijk wat energie. Leds versterken dus het positieve effect van onze ingebouwde techniek.”

CONSTANT LIGHT OUTPUT Ten tweede profiteren leds van slimme technologie die voor energiebesparing zorgt: de Constant Light Output (CLO). Van Stappen: “Wanneer tllampen verouderen, vermindert ook hun kwaliteit. Wanneer het minimale verlichtingsniveau bijvoorbeeld 200 lux is, moeten wij bij de installatie al voor een vermogen van 240 lux zorgen, zodat de lamp op het einde van haar levensduur toch de minimale standaard blijft halen. Bij leds maakt Veko Lightsystems gebruik van CLO. Die techniek zorgt dat het vermogen zich aanpast naarmate de lamp veroudert. Het is dus niet nodig om op een te hoog vermogensniveau te beginnen, wat voor een significante besparing zorgt in de eerste levensjaren van zo’n lamp. Dat is trouwens ook interessant voor verhuurders van gebouwen. De huurder krijgt immers zeker de lichtsterkte die gevraagd is, dat kan geen onderwerp van discussie meer zijn.”

Steve Van Stappen, zaakvoerder van het verlichtingsbedrijf.

66 | INSTALLATIE & BOUW

VOORDELEN VAN ALUMINIUM Voor Veko Lightsystems is het een bijkomend voordeel dat ze gespecialiseerd zijn in aluminium armaturen. Bij ledverlichting biedt die materiaalkeuze immers een extra troef. Van Stappen: “We zijn in het verleden gestart met aluminium omdat het steviger materiaal is dan staal, het niet doorbuigt en er minder ophangpunten nodig zijn. Bij ledverlichting, die aan de bovenkant enorm opwarmt, is aluminium daarnaast een perfect koelelement dat de warmte snel afvoert. Wij kunnen daardoor met een hoger vermogen werken dan onze concurrenten. Zeker op de relightingmarkt is dat voordelig. We kunnen immers de tl-basis die we tien jaar geleden installeerden laten hangen en er een nieuw ledtoestel in plaatsen. Leds hebben ook geen specifieke maten, dus de lengte van de armatuur speelt daarbij geen rol.” Ledverlichting biedt ook op specifieke locaties bepaalde voordelen. In een vriescel bijvoorbeeld, zijn leds op hun best. Ze hebben een hogere energieopbrengst bij koude temperaturen dan tl-lampen en wekken weinig warmte op, want dan weer een gunstig effect heeft op de koeling in de vriescel. “Eén watt licht vergt immers vier watt koeling om de opgewekte warmte teniet te doen. Die koeling kan dus eenvoudiger dankzij leds,” zegt Van Stappen.

VERREGAANDE SERVICE Veko Lightsystems groeide vorig jaar in België explosief, met 50 procent. Niet mis in economisch slechte tijden. Die evolutie wil Van Stappen graag verderzetten. “We hebben veel vertrouwen in ons product en bieden ook een verregaande service. Zo garanderen we 50.000 branduren, en komen we eventuele problemen ter plaatse en kosteloos herstellen. Zo kan je zeven tot tien jaar zonder zorgen voort. Onze klanten appreciëren dat blijkbaar, want we blijven veel offertevragen ontvangen.

We proberen ook uit te breiden naar het buitenland, met opdrachten in Frankrijk en agenten in Oekraïne, Duitsland en Spanje. Jarenlang hebben we geïnvesteerd in nieuwe technologieën, die inspanning werpt nu duidelijk haar vruchten af.” ❚

Bedrijfsreportage

INSTALLATIE & BOUW | 67

WWW.

INSTALLATIE & BOUW.BE

DE MEEST COMPLETE WEBSITE OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

Laat u dagelijks informeren over het laatste vaknieuws met Installatieenbouw.be; Het nieuwe platform over installatietechniek, HVAC, sanitair en elektriciteit Installatie & Bouw heeft naast dit veelzijdige vaktijdschrift een nieuwe, en upto-date website. Het is alweer een aantal jaren het toonaangevende platform over installatietechniek, klimaatbeheersing en sanitair. Zes keer per jaar wordt de vakman en -vrouw geïnformeerd over actuele projecten, vakinformatie, productnieuws, techniek, design, regelgeving en alle overige informatie van de gerenommeerde producenten en leveranciers.

Homepage Top Banner 175 x 110 pix, 72 dpi

- Publicatie van uw persberichten op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Looptijd 12 maanden

Een platform volgens de allerlaatste technologieën, voor de professional die 365 dagen per jaar op de hoogte wil blijven van actuele projecten en ontwikkelingen. Het biedt de meest actuele project- en productnieuws.

Wanneer bouwbedrijven, architecten, opdrachtgevers en leveranciers partners zoeken en zich oriënteren, dan beginnen ze veelal bij Installatieenbouw.be voor referentieprojecten, producten en oplossingen. Aanbieders die op de website vermeld staan, genereren hiermee waardevolle leads.

Installatie & Bouw is de kern, de plek waar alles samenkomt. Iedere serieuze ondernemer en marketeer zet tegenwoordig internet in om zijn doelgroepen optimaal te bereiken. Wij adviseren en helpen u graag op weg, om het platform dat Installatie & Bouw u biedt op de meest effectieve wijze in te zetten.

Neem voor meer informatie contact op met: Koen Royackers Telefoon: 050 368170

Bouw & e i t la l a t s In veelt i d t s a a n t heef dschrif t ij t k a v e g i d zij up-ton e e w u e i een n te!! date websi

Wat krijgt u terug voor een goede online positionering?

U Verhoogt de vindbaarheid op google voor uw website Homepage Sidebar Banner 300 x 250 pix, 72 dpi

- Publicatie van uw persberichten op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) - Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex - Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen - Maximaal 3 deelnemers - Looptijd 12 maanden

U Stuurt mensen direct door naar uw website U Vergroot uw naamsbekendheid U wordt verbonden met uw directe doelgroep

Homepage Leaderbord Banner 728 x 90 pix, 72 dpi

-

Publicatie van uw persberichten op de nieuwspagina (zelf aan te leveren) Bedrijfspresentatie in bedrijvenindex Automatische koppelingen naar eerder gepubliceerde artikelen Animerend Maximaal 5 deelnemers Looptijd 12 maanden

Uw partner in engineering bordenbouw HVAC automatisatie Belo-electrics bvba kan rekenen op een team van experts wat automatisatie betreft. U kunt onder andere een beroep op ons doen voor het bedraden en programmeren van uw productiemachines. Naast de automatisatie van uw machinepark, de klimatisatie van uw bedrijfsgebouwen en het ontwerpen en vervaardigen van voedingsborden, schakel- en stuurborden, kunt u bij Belo-electrics bvba ook terecht voor het onderhoud hiervan.

Nijverheidslaan 1543 bus3 | 3660 Opglabbeek telefoon 089 79 22 59 | gsm 0494 31 79 00 | fax 089 79 22 60 | info@belo-electrics.be

WWW.BELO-ELECTRICS.BE

ONTDEK ONZE NIEUWE

BEDRIJFSWAGEN-

INRICHTING VOOR ZWARE BELASTING!

SCHUIFLADEN

OPBERGVAKKEN

BELASTBAAR TOT 90 KG

BELASTBAAR TOT 120 KG

LEGBORDEN

BELASTBAAR TOT 120 KG

BEZOEK ONS OP

BATIBOUW, STAND 4301 IN HAL 4 VILVOORDE

SINT-ELOOIS-VIJVE

TESSENDERLO // INFO@SORTIMO.BE

GRATIS TEL. 0800 85759

Bedrijfsreportage

Nieuwe 5-serie dakdoorvoeren van Ubbink:

PRESTATIE EN DESIGN HAND IN HAND Ubbink stelt zijn nieuwe 5-serie dakdoorvoeren voor. Ze kenmerken zich niet alleen door veiligheid en duurzaamheid, maar ook door installatiegemak. Dankzij de gepatenteerde spiraaltechniek zijn ze gemiddeld 20% compacter dan andere modellen op de markt. Deze nieuwe generatie biedt een oplossing voor rookgasafvoer van de HR-ketel, mechanische ventilatie, rioolbeluchting, en combinaties daarvan.

Ubbink NV, opgericht in 1896, ontwikkelt, produceert en verkoopt rookgasafvoersystemen, ventilatiedakdoorvoeren, ventilatiesystemen en een pakket bouwproducten zoals dakventilatieproducten en diverse bouwhulpen. Hun nieuwe 5-serie omvat de Rolux 5G en 5G Combi, de MultiVent 5G en 5G Combi en de SoloVent 5R.

ROLUX 5G (COMBI) VOOR ROOKGASAFVOER, LUCHTTOEVOER EN VENTILATIE De Rolux 5G is een ideale oplossing voor het voorkomen van recirculatie van rookgassen en reduceert de kans op verstoringen en vervuiling van de ketel. De Rolux 5G Combi dakdoorvoer combineert rookgasafvoer en luchttoevoer met een extra aansluiting van 125 millimeter voor het mechanische ventilatiesysteem. Zo vermijden architecten en bouwheren dat er veel kappen op het dak staan. Deze Rolux 5G Combi is leverbaar met polypropyleen of aluminium rookgasafvoerbuis.

MULTIVENT 5G (COMBI) VOOR VENTILATIE De MultiVent 5V werd specifiek ontwikkeld voor de nieuwste mechanische afvoersystemen. De stabiele lage weerstand zorgt voor een perfecte werking onder alle windomstandigheden. Door zijn lengte is de MultiVent 5V zeer geschikt voor daken met dikkere isolatiepakketten. De MultiVent 5V Combi dakdoorvoer is uitgerust met een dubbele ventilatieafvoer met doorsnede van 125 millimeter, waardoor de gebruiker de afvoer van mechanische ventilatie en bijvoorbeeld een wasdroger kan combineren.

SOLOVENT 5R VOOR RIOOLONTSPANNING De SoloVent 5R, ook met een doorsnede van 125 millimeter, wordt gemonteerd op platte en hellende daken (5° tot 55°) voor de beluchting van de binnenriolering van woningen en woongebouwen. Deze unit, vervaardigd uit zwart polypropyleen, is bestand tegen alle atmosferische omstandigheden en uv-stralen. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 71

DUFFEL | WZC De Peerle

Tekst: Jeroen Schreurs

SATELLIETBOILERS VOOR WZC DE PEERLE IN DUFFEL In oktober 2014 opende in Duffel het woonzorgcentrum De Peerle zijn deuren. Senioren vinden er gloednieuwe assistentiewoningen met een waaier aan voorzieningen. Dankzij 54 satellietboilers van CoolingWays moeten ze zich over verwarming en sanitair warm water alvast geen zorgen meer maken.

CoolingWays is leverancier van satellietboilers bij collectieve huisvestingsprojecten, zoals de assistentiewoningen van het WZC De Peerle.

Jef Schelkens, zaakvoerder van CoolingWays, legt het concept achter de satellietboilers uit: “In plaats van per serviceflat individueel met een gasketel zowel verwarming als sww te leveren, dient een centrale stookplaats als centrum voor de warmteproductie. Dat aangemaakte CV-water circuleert door het hele gebouw en takt af per serviceflat.

Daar komt het terecht in een verwarmingssatelliet die het primaire warm water gaat gebruiken en doorsturen naar de radiatoren of naar de ingebouwde sanitaire warmwaterboiler. Dat gebeurt door een gemotoriseerde driewegklep die op basis van de vraag de waterstroom naar de ruimteverwarming of sww-boiler stuurt. Een andere mechanische component in de satellietboiler is een tweewegafsluiter die opengaat als er een warmtevraag is en afsluit als er geen debiet moet circuleren. Wat daarbij belangrijk is: die afsluiter is ook modulerend, we werken dus met een variabel debiet in functie van de warmtevraag.”

ULTRASONE METERS Voor het hele woonzorgcentrum leverde CoolingWays 54 satellietboilers, die het aanbiedt onder de merknaam Collindi. Het bedrijf deed ook de inregeling en de inbedrijfsname van de toestellen. Schelkens: “Dit is een volledig systeem, met naast de aansturing van alle mechanische componenten zoals kleppen, ook de metingen van de verschillende parameters. We leveren de boilers immers steeds met kamerthermostaten die volledig geprogrammeerd kunnen worden.” De toestellen zijn ook uitgerust met een ultrasone energiemeter om het warmteverbruik per serviceflat te registeren. Die meet het temperatuurverschil tussen de aanvoertemperatuur van het primair watercircuit dat de flat binnenkomt en de retourtemperatuur die de flat verlaat. “Die ultrasone meters hebben geen mechanische onderdelen die onderhouden moeten worden en zijn dus veel nauwkeuriger,” volgens Schelkens.

CENTRALE EENHEID MET BUSCOMMUNICATIE

Een verwarmingssatelliet met boiler van Collindi.

72 | INSTALLATIE & BOUW

Alle satellieten staan in verbinding met een centrale stuureenheid die in de stookplaats staat opgesteld. Schelkens: “Die stuureenheid verzamelt alle data, zowel van temperaturen, verbruiken en debieten, maar evengoed van programma’s en instellingen. De buscommunicatie verbindt de centrale eenheid de hele tijd met de toestellen en weet dus ook altijd wat de warmtevraag is in het gebouw. Op basis van deze informatie kan de stuureenheid de centrale warmteproductie vraaggestuurd regelen, door bijvoorbeeld geen nieuw warm water aan te maken als er geen behoefte voor is. De primaire watertemperatuur wordt weersafhankelijk geregeld, wat zorgt voor lagere basistemperaturen in het tussen-en zomerseizoen. ›

DUFFEL | WZC De Peerle

Het resultaat: hogere rendementen en minder warmteverliezen via de primaire verdeelleidingen.

De gebouwbeheerder kan daarnaast via een GSMof breedbandmodem ook verbinding maken met de installatie en alles vanop afstand uitlezen. Wij leveren eveneens de volledige software die daar nodig voor is.”

OP MAAT GEMAAKT Voor dit project leverde CoolingWays satellietboilers met een inhoud van 60 liter, ideaal voor eenkamerappartementen. Voor een groter tapwatercomfort heeft het bedrijf ook 90- en 150-literboilers ter beschikking. “Op vraag van de bouwheer of de technische ontwerper zijn aanpassingen aan het ontwerp trouwens perfect mogelijk. Naast verwarmingssatellieten zijn we trouwens ook gespecialiseerd in gasabsorptiewarmtepompen. Wij bieden dus producten aan voor elk soort project.” ❚

TECHNISCHE FICHE

WZC De Peerle biedt 54 gloednieuwe assistentiewoningen aan.

Oppervlakte Bouwheer Architect Ruwbouw Sanitaire installatie Satellietboilers

8.4332 m² Emmaus vzw (Mechelen) Jef Van Oevelen (Ekeren) Van Roey (Turnhout) Hooyberghs HVAC (Turnhout) CoolingWays (Berchem)

Compacte verwarmingsinstallaties Remeha leverde de verwarmingsinstallaties voor het project. “Dat waren twee Gas 310 Eco Pro-installaties, compacte toestellen van 285 kW,” zegt Stephanie Collin van Remeha. “Als fabrikant zijn we zowel actief op de huishoudelijke verwarmingsmarkt als op de projectmarkt voor de grote vermogens. Dit WZC is een mooi voorbeeld van dat laatste. We hebben hier met tien arbeiders en twee bedienden gedurende 15 maanden aan gewerkt. We deden dat samen met Hooyberghs HVAC, zij installeerden onze producten.”

Remeha werd opgericht in 1935 te Apeldoorn als fabriek voor gietijzeren kachels. Het bedrijf maakt deel uit van de groep BDR Thermea, de derde grootste speler op de Europese verwarmingsmarkt, maar de thuisbasis ligt nog altijd in Nederland. Vandaag is het bedrijf actief in verschillende landen als producent van centrale verwarmingsproducten voor de woning- en utiliteitsbouw. In België is Remeha sinds 2009 actief als fabrikant met een vestiging te Wommelgem, waar het 63 werknemers tewerkstelt. Recente projecten waar Remeha ook bij betrokken was zijn het theater van Plopsaland in De Panne, het Wijnegem Shopping Center, de renovatie van de kathedraal van Antwerpen en het Coca Cola-kantoorgebouw in Anderlecht. Sinds 1 januari 2015 behoren ook de merken Brötje en Chappée tot het productportfolio van Remeha.

Hooyberghs HVAC, een bedrijf van 37 werknemers uit Turnhout, werd opgericht in 1960 en was tot voor kort een familiebedrijf. Sinds 2014 zit het in de groep Vinci Energies Benelux en is daardoor ook beursgenoteerd. Zij zorgden onder andere voor de installatie van de HVAC in het kantoorgebouw van Van Roey in Rijkevorsel en van Cepos Emmaus in Duffel. ❚

INSTALLATIE & BOUW | 73

MEER INFO

CO OL IN GW

Verwarmingssatellieten voor geïndividualiseerde collectieve verwarmingsinstallaties (GCV).

Gasmotorgedreven warmtepompen lucht-lucht en lucht-water.

Koelen en verwarmen.

Gasabsorptiewarmtepompen water en bodem-water.

Hoogste verwarmingsrendement ter wereld.

AY S. BE

Gasabsorptiewarmtepompen lucht-water.

Hoogste verwarmingsrendement ter wereld.

PROJECTEN

Individuele -en collectieve woningbouw

Industrie en kantoren

Onderwijs

Publieke gebouwen

Recreatie

Zorgsector

CoolingWays BVBA • Uitbreidingstraat 54 • B-2600 Antwerpen • Tel +32 3 218 77 50 • Fax +32 3 281 87 50 • e-mail info@coolingways.be • www.coolingways.be

LEUVEN | De Werkhuizen

Tekst: Jeroen Schreurs

NIEUW LEVEN VOOR OUDE NMBS-SITE IN LEUVEN Het project ‘De Werkhuizen’ in Leuven is een mooi voorbeeld van stadsvernieuwing. Sociale Huisvestingsmaatschappij Dijledal en AGSL begonnen in februari 2014 met de bouw van dertig sociale woningen voor ouderen op de voormalige werkplaatsen van de NMBS. Naast die sociale component herbergt het project ook een handelsruimte, een kunstacademie, horeca, een ondergrondse garage en een fietscentrale. Installatiebedrijf Verplaetsen Willy uit Herent zorgt voor het HVAC-systeem.

De sociale woningen en de andere ruimtes in het gebouw hebben natuurlijk verschillende eisen.

Willy Verplaetsen, zaakvoerder van het installatiebedrijf: “Voor de woningen voorzien we een centrale stookplaats met twee in cascade geschakelde condenserende gasketels met een totaal vermogen van 340 kW. Op de appartementen zorgen satellietmodules voor de verwarming en de sww-productie. Die werken met warmtewisselaars die het cv-water onmiddellijk afgeven aan het tapwater. De warmtewisselaar is een platenwarmte-

wisselaar in roestvast staal die warmte uitwisselt wanneer er vraag is naar sanitair tapwater. Per appartement plaatsen we ook een calorieteller die het totale warmteverbruik meet.”

WARMTERECUPERATIE De handelsruimtes op het gelijkvloers krijgen vloerverwarming met een lucht-waterwarmtepomp die de warmte uit de buitenlucht naar de vloerverwarming leidt. Verplaetsen: “Die warmtepomp kan wel nog vervangen worden door een

condenserende gasketel. Wat betreft ventilatie plaatsen we type C in de woningen, de handelsruimtes rusten we uit met type D-ventilatie. Die laatsten profiteren van een warmterecuperatie van meer dan 90%.”

Het project op de site waar de vroegere werkplaatsen van de NMBS waren zou einde 2015 afgerond moeten zijn. Dan zullen de eerste huurders hun woning betrekken en openen de horecazaken hun deuren. ❚

TECHNISCHE FICHE Bouwheer AGSL (Leuven), samen met Dijledal en Stad Leuven

Hoofdaannemers Vanderstraeten (Lummen) – Strabag Belgium (Antwerpen)

HVAC-installatie Installatiebedrijf Verplaetsen Willy (He-

De Werkhuizen’, een mooi voorbeeld van stadsvernieuwing © Architectenbureau Jan Maenhout.

Studiebureau Begin werken Einde werken

rent) CES (Asse) februari 2014 mei 2015

INSTALLATIE & BOUW | 75

WIE DOET WAT

ALGEMENE DIENSTVERLENING

BEVEILIGING

GEREEDSCHAPPEN

SECURITY SOLUTIONS

RITTAL NV CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV Rijndijk 141 2394 AG HAZERSWOUDE RIJNDIJK T +31 (0)71 3417111 F +31 (0)71 3414192 E kim.verkolf@carrier.utc.com W www.carrierbenelux.com

MUYSHONDT SECURITY SOLUTIONS Lodderstaat 20 2880 BORNEM T +32 (0)3 8892255 F +32 (0)3 8891150 E info@muyshondt.be W www.muyshondt.be

Stokkelaar 8 9160 LOKEREN T +32 (0)9 3539111 F +32 (0)9 3556862 E info@rittal.be W www.rittal.be

FLIR COMMERCIAL SYSTEMS BV Charles Petitweg 21 4847 NW BREDA T +31 (0)765 794190 T +31 (0)765 794199 E Info@flir.com W www.flir.com

BIM SOFTWARE EN CONSULTANCY CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX Branch office België Bld Sylvain Dupuislaan 243, 1070 BRUSSEL (Anderlecht) T +32 (0)2 523 01 70 F +32 (0)2 521 13 53 E johan.vergaelen@carrier.utc.com W www.carrier.be

STABIPLAN BVBA

Korte Lozanastraat 5 2018 ANTWERPEN T +32 (0)3 2890101 E info@stabiplan.be W www.stabiplan.com/nl-be

TEEK

COMAP NV/SA Alsembergsesteenweg 454 1653 DWORP T +32 (0)2 3710161 F +32 (0)2 3782339 E marketing@comap.be W www.comap.be

SCHLEIFENBAUER BV

VAILLANT NV

Boswegel 35 9190 STEKENE T +32 (0)497 519927 E info@g-teekbe W www.gteek.be

Rue de l’Avenir, 61 4460 GRACE-HOLLONGE T +32 (0)4 2477900 F +32 (0)4 2462020 E mail@euro-diesel.com W www.euro-diesel.com

BRANDERS & KETELS

BEDRIJFSWAGENINRICHTING

G TEEK

INSTALLATIEMATERIAAL

EURO-DIESEL SA

Golden Hopestraat 15 1620 DROGENBOS T +32 (0)2 334 93 00 E info@vaillant.be W www.vaillant.be

DOMOTICA

Graafsebaan 68 5242 JN ROSMALEN T +31 (0)73 5230256 F +31 (0)73 5212383 E info@schleifenbauer.eu W www.schleifenbauer.eu

E. VAN WINGEN

BEGETUBE NV NV

E. VANWINGEN NV

SORTIMO BVBA Schaarbeeklei 491 1800 VILVOORDE T +32 (0)2 3550370 F +32 (0)2 3550371 E info@sortimo.be W www.sortimo.be

NIKO

Industriepark West 40 9100 ST.- NIKLAAS T +32 (0)3 7601470 F +32 (0)3 7777120 E sales@niko.be W www.niko.eu

ELEKTRICITEIT

SORTIMO WEST

VERGOKAN NV

Gentseweg 749 8793 SINT-ELOOIS-VYVE

SORTIMO CENTRUM

Schaarbeeklei 491 1800 VILVOORDE

SORTIMO OOST

Industrieweg 49/7 3980 TESSENDERLO

Durmakker 27 9940 EVERGEM T +32 (0)9 2530800 T +32 (0)9 2534082 E info@vanwingen.be W www.vanwingen.be

OBO BETTERMANN SA Bist 14 2630 AARTSELAAR T +32 (0)3 8707400 F +32 (0)3 8874000 E info@obo-betterman.com W www.obo-betterman.com

Meersbloem Meiden 16 9700 OUDENAARDE T +32 (0)55 318335 F +32 (0)55 314388 E sales@vergokan.com W www.vergokan.com

Kontichsesteenweg 53/55 2630 AARTSELAAR T +32 (0)3 8707140 F +32 (0)3 8775575 E info@begetube.com W www.begetube.com

VIEGA Planet I business park Tollaan 101 c 1932 Sint-Stevens-Woluwe T +32 (0)2 5515510 F +32 (0)2 5031433 E info@viega.be W www.viega.be

INSTALLATEURS ELEKTRICITEIT

FEDERATIES ELECTRO-SECURITY-AIRCO-ENERGY

INRICHTING VAN BERDIJFSVOERTUIGEN

SECTOR ORGANISATIE VOOR VENTILATIE FÉDÉRATION POUR LE SECTEUR DE LA VENTILATION

EHM BVBA

VTC BVBA Patrick Wagnonlaan 7 7700 MOESKROEN T +32 (0)56 554966 F +32 (0)56 348662 E info@vtc.be W www.vtc.be

76 | INSTALLATIE & BOUW

INDUSTRIEEL - PRIVAAT

LEGRAND GROUP NV Kouterveldstraat 9 1831 DIEGEM T +32 (0)2 7191711 F +32 (0)2 7191700 E info@legrandgroup.be W www.legrandgroup.be

VENTIBEL VZW Volkstraat 57 2000 ANTWERPEN M +32 (0)478 562123 E hendrik.daem@ventibel.be W www.ventibel.be

Industrieweg 3 2850 BOOM T +32 (0)3 8444575 F +32 (0)3 8445085 E info@ehm.be W www.ehm.be

WIE DOET WAT

KLIMATISATIE ELEKTROWERKEN DE PROFT Flor Hofmanslaan 4 9280 LEBBEKE T +32 (0)52 410724 E tim@electrowerkendeproft.be W www.electrowerkendeproft.be

LENAERTS NV

Europark 1086 3530 HOUTHALEN T +32 (0)11 609210 F +32 (0)11 525447 E info@lenaertsnv.be W www.lenaertsnv.be

NAESSENS HVAC

Franklin Rooseveltlaan 23 8790 WAREGEM T +32 (0)56 613113 F +32 (0)56 617242 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

INSTALLATIETECHNIEK

Rue de Huy 24 B-4280 Hannut T +32 (0)19 519320 F +32 (0)19 519321 E info@swegon.be W www.swegon.be

COFELY AXIMA NV

EL SYSTEMS Senator Alfons Jeurissenlaan 1032 3520 ZONHOVEN T +32 (0)11 819292 F +32 (0)11 819293 E info@elsystems.be W www.elsystems.be

Montenegrostraat 138-144 1190 BRUSSEL T +32 (0)2 5332311 F +32 (0)2 5388685 E brussels@cofelyaxima-gdfsuez.be W www.cofelyaxima-gdfsuez.be

KOEL- & VERWARMINGSTECHNIEK N.V.

LINUM EUROPE NV

Vijverhoek 53, 8520 KUURNE T +32 (0)56 359294 F +32 (0)56 358847 E info@linum.eu W www.linum.eu

ISOLATIEMANTELS SURKIJN BVBA Holeikstraat 12 3545 HALEN T +32 (0)13 441405 F +32 (0)13 444329 E surkijn.bvba@telenet.be

FUTURE CLIMA BVBA Essenlaan 9 3600 GENK T +32 (0)89 384038 F +32 (0)89 382038 E tim@futureclima.be W www.futureclima.be

Europark 1086 3530 HOUTHALEN T +32 (0)11 609210 F +32 (0)11 525447 E info@lenaertsnv.be W www.lenaertsnv.be

Dendermondesteenweg 67 9070 DESTELBERGEN T +32 (0)9 3357602 F +32 (0)9 3357603 E info@isolatiemantels.be W www.isolatiemantels.be

KLIMAATBEHEERSING

INSTALLATEURS SANITAIR

ETI VAN DEN VEN

INSTALLATEURS HVAC

BTS

HVAC - SANITARY

BELIEN-THERMOSYSTEMS BVBA Koolmijnlaan 201 3582 KOERSEL T +32 (0)11 450730 F +32 (0)11 450759 E info@benvitec.be W www.benvitec.be

CROES-BELLEN NV

Industriepark Kolmen 1208 3570 ALKEN T +32 (0)11 314027 F +32 (0)11 591350 E croes.bellen@scarlet.be W www.croes-bellen.be BENVITEC

Griffier Schobbenslaan 2a 2140 ANTWERPEN T +32 (0)3 2351624 F +32 (0)3 2350911 E luc.ost@etivdv.be W www.etivdv.be

BTS

Plaslaar 48 2500 LIER T +32 (0)3 4919900 F +32 (0)3 4919929 E info@kvt-nv.be W www.kvt-nv.be

INSULUX BVBA

NAESSENS HVAC

Franklin Rooseveltlaan 23 8790 WAREGEM T +32 (0)56 613113 F +32 (0)56 617242 E info@naessenshvac.be W www.naessenshvac.be

KVT NV

POMPEN

LENAERTS NV

BENVITEC

SWEGON BELGIUM NV

GRUNDFOS BELUX Boomsesteenweg 81-83 2630 AARTSELAAR T +32 (0)3 8707300 F +32 (0)3 8707301 W www.grundfos.nl

SANITAIR CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX BV Rijndijk 141 2394 AG HAZERSWOUDE RIJNDIJK T +31 (0)71 3417111 F +31 (0)71 3414192 E kim.verkolf@carrier.utc.com W www.carrierbenelux.com

CARRIER AIRCONDITIONING BENELUX Branch office België Bld Sylvain Dupuislaan 243, 1070 BRUSSEL (Anderlecht) T +32 (0)2 523 01 70 F +32 (0)2 521 13 53 E johan.vergaelen@carrier.utc.com W www.carrier.be

DELABIE BENELUX Kommenstraat 20 B-1070 BRUSSEL T +32 (0)2 5201676 E info@delabiebenelux.com W www.delabie.nl

NATHAN IMPORT/EXPORT

HVAC - SANITARY

BELIEN-THERMOSYSTEMS BVBA Koolmijnlaan 201 3582 KOERSEL T +32 (0)11 450730 F +32 (0)11 450759 E info@benvitec.be W www.benvitec.be

NATHAN IMPORT/EXPORT COLT INTERNATIONAL NV

Zandvoorstraat 1, 2800 MECHELEN T +32 (0)15 286080 F +32 (0)15 270828 E info@be.coltgroup.com W www.coltinfo.be

Lozenberg 4 1932 ZAVENTEM T +32 (0)2 7211570 F +32 (0)2 7253553 E info@nathan.be W www.nathan.be

INSTALLATIE & BOUW | 77

WIE DOET WAT

STUDIEBUREAUS TECHNIEKEN

VERWARMING

WARMTEPOMPEN

LEMMENS SA

VAN LOOY GROUP NV Noordersingel 19 2140 BORGERHOUT T +32 (0)3 2353508 F +32 (0)3 2356469 E info@vanlooy.com W www.vanlooy.com

BOTEC NV

Sportstraat 42-44 2160 WOMMELGEM T +32 (0)3 3543618 F +32 (0)3 3544192 E info@botec.be W www.botec.be

TECHNISCHE CONTROLE

Beter Zeker.

Chaussée de Tirlemont 102 5030 GEMBLOUX T +32(0)81 625252 F +32(0)81 625253 E info@lemmens.com W www.lemmens.com

VENTILATIE

A. Franklin 1B 1300 Waver T +32 (0)10 237223 F +32 (0)10 244910 E info@daikin.be W www.daikin.be

AIR TRADE CENTRE

Hoogstraat 180 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 7119489 F +32 (0)2 7210433 E sales.belgium@airtradecentre.com W www.airtradecentre.com

RENSON® VENTILATION NV Industriezone 2 Vijverdam Maalbeekstraat 10 8790 WAREGEM T +32 (0)56 627111 F +32 (0)56 602851 E info@renson.be W www.renson.be

MITSUBISHI ELECTRIC EUROPE

SCHWANK BV

Autobaan 2 8210 LOPPEM T +32 (0)50 404848 F +32 (0)50 392604 E info@mitsubishi-electric.be W www.mitsubishi-electric.be

Nijverheidsweg 5 4104 AN CULEMBORG T +31(0)345 513143 F +31(0)345 518464 E g.cooreman@schwank.be W www.schwank.be

SYSTEMAIR

Romeinsestraat 6/00.01 3001 HEVERLEE T +32 (0)16 387080 F +32 (0)16 387089 E info@systemair.be W www.systemair.be

BTV - TECHNISCH BUREAU VERBRUGGHEN VZW Van der Sweepstraat 3 bus 44 2000 ANTWERPEN T +32 (0)3 2162890 F +32 (0)3 2388665 E raf.hectors@btvcontrol.be W www.btvcontrol.be

DAIKIN AIRCONDITIONING BELGIUM NV

TROX BELGIUM NV Paepsemlaan 18g 1070 BRUSSEL T +32 (0)2 5220780 F +32 (0)2 5202178 E info@trox.be W www.trox.be

STIEBEL ELTRON BVBA ‘t Hofveld 6 1702 GROOT-BIJGAARDEN T +32 (0)2 4232228 F +32 (0)2 4232212 E info@stiebel-eltron.be W www.stiebel-eltron.be

ZEHNDER GROUP BELGIUM Blarenberglaan 3c/001 2800 MECHELEN T +32 (0)15 280510 F +32 (0)15 280511 E info@zehnder.be W www.zehnder.be

WATERBEHANDELING

ZONNEPANELEN

BWT BELGIUM NV

SOLAR SPIRIT BVBA www.aldesbenelux.com

ALDES BENELUX BV BELGIAN BRANCH Rue Jean Verkruyts 60 4681 OUPEYE T +32 (0)4 3749820 F +32 (0)4 3749829 E info@ aldesbenelux.com W www.aldesbenelux.com

ZEHNDER GROUP BELGIUM Blarenberglaan 3c/001 2800 MECHELEN T +32 (0)15 280510 F +32 (0)15 280511 E info@zehnder.be W www.zehnder.be

VERLICHTING

Leuvensesteenweg 633 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 7580310 F +32 (0)2 7580333 E info@bwt.be W www.bwt.be

Meester van der Borghtstraat 58 2580 GRASHEIDE T +32(0)15 635221 F +32(0)15 761021 E info@solarspirit.be W www.solarspirit.be

INSTALLATIE & BOUW

VAKTIJDSCHRIFT OVER INSTALLATIETECHNIEK, HVAC, SANITAIR EN ELEKTRICITEIT

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor de branche?!

AIR TRADE CENTRE

Hoogstraat 180 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 7119489 F +32 (0)2 7210433 E sales.belgium@airtradecentre.com W www.airtradecentre.com

OSRAM BENELUX BV

Postbus 115 2900 AC CAPELLE A/D IJSSEL T +31(0)10 7501414 F +31(0)10 7501406 E ronald.moeskops@osram.nl W www.osram.nl

Installatie & Bouw is het vaktijdschrift dat bouwprojecten, achtergronden, columns, kort nieuws belicht in Vlaanderen.

TEKST INHOUD tekst die in

ave komt te de inhoudsopg

BRUSSEL

| Black Pearl

maakt gebruik te resultaat Pearlgebouw Het Black goed mogelijk transforom een zo doel: Brussel technieken ArHet uiteindelijke Art & Build bekomen. metropool. wens in het een groene met deze meren tot het gebouw groendak, zoals een chitect ontwierp auSlimme systemen cuperatie, achterhoofd. regenwaterre en het gebeglazing, liften driedubbele aangepaste enkele rolluiken, zijn slechts tomatische e energie geothermisch bruik van voorzag.

Art & Build ingrepen die is het belanggroene stroom Kleine inspelen op te gebruiken.

Naast het destroom spaarzaams- en afwezigheids rijk om deze vormen oplevezoals aanwezigheid systemen hele besparing een tectoren kunnen energiefactuur. jaarlijkse ren op de

staan.

Industriepark Brechtsebaan 22 2900 SCHOTEN T +32 (0)3 6854900 F +32 (0)3 6801230 E info@aeropulmo.be W www.aeropulmo.be

78 | INSTALLATIE & BOUW

Gulkenrodestraat 7, Unit 10 2160 WOMMELGEM T +32 (0)3 8272196 F +32 (0)3 8255286 E sales@veko.be W www.veko.be

zal Pearlgebouw . van het Black gssysteem een mooie kostenbesparing en luchtbehandelin Het efficiënteeen gezond binnenklimaat zorgen voor Build) & (Foto: Art

instalverplicht het of de overheid eem bij nieuwbouw mers is duidelijk: wel een ventilatiesyst leren van heeft tegenwoordig isolatienorelk gebouw grote renovaties. verstrengde Zo goed als te eem. De verder na een ventilatiesysteigenaars om steeds systeem SCH en comfort.

ECONOMI van een dergelijk is het bemen verplichten omgaan met energie een installeren het reau om Hoewel het denken over met zich meedraagt, het architectenbu te installeren. het systeem meerkost de aard van zeker een Daarom besliste lingssysteem België is ten eerste te weten dat langrijk om aan bij Munters werden oplevert. “Gas efficiënt luchtbehande dan elekbesparing Borzee klopte energiebron leveren. “We zelf al een Installateur systeem te een goedkopere groot voordeel in deze te maken nog steeds om het geschikte een gepaste offerte De Crée. “Een d om tigers,” vertelt triciteit,” weet gegecontacteer stoombevoch “Deze moeilijke tijden.” de ruimtes van het budgettair ieur bij Munters. voor drie gasgestookte em brengt op de geproductingen binnenkort Het GTS200-syste energetische manier bedrijfsen worden Jesse De Crée, de meest de lage werden geleverd bouw op raad. “Door apparaten opzichte ten vochtigheidsg wenste een besparing De talrijke in dienst gesteld.” em meteen ook Crée.

GTS200-syste kost is het vertelt De van het d zelf systemen,” drijft het driSteem de water om in gezondheid de luchtvochtighei van andere Een gasbrander gebruikers er nog eens zoals de verbeterde zullen de zet het binnenkomen via verschillende krijgt men voordelen, Pearlgebouw aan. Deze Gabari) dan weer stoomvoortvloeien In het Black de werknemers, (Visualisatie: stoom wordt die hieruit gebouw en de stoom. Die met gekalibreerde “We kunnen instellen.

De besparingen ongetwijfeld rs – buizen maar zijn bovenop. stoomverdele met de binnenlucht. weet van elektrite becijferen, – gemengd van de prijs zijn moeilijk eid zelf instellen,” paspuitkoppen toch “Afhankelijk luchtvochtigh steem houdt alle over het algemeen De moeite waard. kunnen de kan kunnen we berekent “Een monitoringsy de gebruiker zelf van 50%,” citeit en gas Corner s.a.

De Crée. de terwijl The Green een besparing zijn.” Dat de gaten, spreken van (Brussel) SCAN WITH rameters in ver is de lucht moet - Immobel w belangrijk Opdrachtge hoe vochtig Crée.

Architect beslissen Art & Build van een kantoorgebou van de werknebinnenlucht bureau de gezondheid (Brussel) en Architecten (Anderlecht) |9 voor het comfort & BOUW VK Engineering INSTALLATIE au technieken Munters België (Mechelen) Studiebure

E VENTILATI

FICHE TECHNISCHE

OOKTE ERS VOOR GASGEST VOCHTIG STOOMBE LGEBOUW

Zwaenepoel Tekst: Jannes SCAN WITH

chtigers Stoombevo

AR

BLACK PE

2014102

VEKO LIGHTSYSTEMS BVBA

| Black Pearl

bouw aan is bijna Pearl kantoorge Het Black traat in Brussel laatste leggen de de Montoyers . Vaklui grote geafgewerkt het 11.000 m² te bouwhand aankrijgt het ravenzwar chtigers. bouw. Zo onde stoombevo idsgraad e werk verschillen de vochtighe Zij houden wat enkele belangrijk der controle, oplevert. voordelen van diverse

8 | INSTALLATIE

AEROPULMO BVBA

BRUSSEL

Installatie

& BOUW

& Bouw

BE 04.indd

8-9

Met deze uitgave bent u zes keer per jaar verzekerd van vakinformatie waarop u beslissingen kunt baseren.

Aarzel niet om ons en de lezersdoelgroep te informeren.

Neem contact op met Koen Royackers: T +32(0)11 605540 E k.royackers@louwersmediagroep.be

23-09-14

11:47

Ons Alpex-duo® gamma

ø 75 x 5 ø 18 x 2 ø 50 x 4

ø 16 x 2 ø 20 x 2

ø 32 x 3 ø 26 x 3

ø 40 x 3,5

ø 63 x 4,5

ø 14 x 2

BegetuBe n.v.

Kontichsesteenweg 53 - 55 B-2630 Aartselaar t + 32 3 870 71 40 f + 32 3 877 55 75 member of

www.begetube.com