FAN: 75 jaar vriendschap

75 jaar vriendschap tussen Amerikaanse Albany en Nijmegen

Nijmegen is in juli 1947 landelijk nieuws. Op een zomerse dag, ruim twee jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, arriveert aan de Waalkade een enorme hoeveelheid hulpgoederen. 300 ton aan kleding, schoenen, bouwmaterialen en vele andere Amerikaanse producten, aangevoerd door ‘het schip van de hoop’. Ze zijn zorgvuldig bijeengebracht door de bevolking van Albany, de hoofdstad van de Amerikaanse staat New York.

Foto: Birgit de Roij

Anja Adriaans

Een klein gebaar maakt een groot verschil

De aankomst van de goederen kreeg veel aandacht in het Polygoonjournaal in de bioscopen. ”Dit was het begin van de wederopbouw van Nijmegen”, karakteriseert Anja Adriaans van Stichting FAN. FAN staat voor Friendship Albany Nijmegen. De stichting viert op 18september het 75jarig bestaan van die vriendschap ”In de harten van de mensen kwam weer hoop. Een schip met enorme kratten vol kleding, ingeblikt voedsel, medicijnen en steigers, was helemaal over de oceaan uit Amerika gekomen.” De inzameling kwam voort uit een grootse actie in Albany. De Amerikaanse stad hield een heuse Nijmegenweek, waarin bewoners werd gevraagd om hulp voor het verwoeste Nijmegen. Gangmaker was generaal James M. Gavin, afkomstig uit New York, die met de 82e Airborne Division nauw betrokken was bij de bevrijding van Nijmegen tijdens operatie Market Garden. ”Die mannen hadden in Nijmegen veel leed gezien én meegemaakt”, vervolgt Adriaans. Achthonderd Amerikaanse militairen sneuvelden in en rond de stad. ”Bij de eerste herdenking van de bevrijding van Nijmegen, in september 1945, zagen zij met eigen ogen de grote verwoestingen. Toen besloten zij: wij gaan hulp zoeken in Amerika. We moeten de stad helpen. Die komt er anders niet bovenop.” Om de Amerikaanse bevolking warm te maken voor donaties, maakte een Amerikaanse reporter in het stadhuis van Nijmegen een serie radiouitzendingen. Fragmenten daarvan komen op de jubileumviering van stichting FAN in de Stevenskerk op 18 september voorbij. “Deze reporter sprak met Nijmeegse winkeliers en scholieren over hun ervaringen en noden en zond dat rechtstreeks uit naar Albany. Het is te veel en te mooi materiaal om bij het jubileum alles in één keer te laten horen, maar één of twee uitzendingen geven al een prachtig tijdsbeeld. We zijn hard op zoek naar mensen die willen helpen bij het opsporen van de destijds geinterviewde Nijmegenaren of hun familie.” Daarnaast toont FAN in de Stevenskerk een korte film, waarin de verbinding met de actualiteit wordt gelegd. Hierin geven Nijmeegse scholieren die in 2019 op uitwisseling naar Albany gingen, hun visie op internationale solidariteit. Zoals de Amerikaanse bevolking die 75 jaar geleden toonde met Nijmegen. ”Er zijn mooie parallellen te trekken met de situatie van nu; met de oorlog in Oekraïne en met bijvoorbeeld de Syriërs of Afghanen die hun land zijn ontvlucht. Iedereen kan wat doen, het hoeft niet allemaal groots te zijn. Dát is de boodschap van deze scholieren. Je kunt geld en spullen geven en dat is beide waardevol. Maar een kaartje, een gesprek of alleen al laten merken dat je iemand wil kennen, kan een groot verschil maken in het leven van de ander.” Net als de mensen uit Albany in 1947, met hun ‘schip van de hoop’. “Dat heeft voor mensen uit beide steden geleid tot 75 jaar lange vriendschappen. Zoiets moois kan daaruit voorkomen.”

Help Nijmegen! Adopt a Family, April 13th30th. The Knickerbocker News 1947, Albany NY. 16A rev. Albany Institute of History & Art Library, ms002281. De jubileumviering van stichting FAN in de Stevenskerk in Nijmegen begint op 18 september om 15.00 uur en wordt omlijst met zang en muziekoptredens van studenten. Vertegenwoordigers van beide zustersteden én van de 82e Airborne Division zullen spreken. Aanmelden verplicht via info@stichtingfan.nl.

Nijmegen: verwoesting en wederopbouw

Nijmegen had zwaar te lijden onder de Tweede Wereldoorlog. Ruim 2200 Nijmegenaren overleefden de oorlog niet en er vielen duizenden gewonden. Er werden 5000 huizen volledig vernield en 13.000 zwaar beschadigd. De verwoestingen vonden plaats tijdens het bombardement van 22 februari 1944, de gevechten rond de bruggen in september van dat jaar en in periode daarna, toen Nijmegen frontstad was.

De overblijfselen van het Warenhuis van der Borg

Twee exposities vertellen nu het verhaal van de in puin geschoten Waalstad en de Amerikaanse hulp die Nijmegen kreeg om er weer bovenop te komen. Camp, die van 2 tot en met 29 september te zien is in bibliotheek De Mariënburg. Ansichtkaarten met verwoestingen als onderwerp. De meeste zijn indertijd uitgegeven door de Nijmeegse ondernemer A.A. van der Borg. Hij had aan de Broerstraat een warenhuis en uitgeverij. Voor de oorlog verkocht hij al ansichtkaar‘Nijmegen en het Marshallplan’ is het thema van een expositie die tot 9 oktober te zien is in het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis. In juni 1947 kwam de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken George C. Marshall met een plan voor de wederopbouw van Europese landen na de Tweede Wereldoorlog door het

ten, waarop te zien is hoe mooi Nijmegen was. Tijdens het bombardement van 22 februari 1944 werd de winkel van Van der Borg verwoest. Hij ging door met het uitgeven van prentbriefkaarten, nu van puinhopen, kapotgeschoten huizen en straten. Na de oorlog opende Van der Borg als eerste een nieuwe winkel. leveren van geld en goederen. Ook Nijmegen profiteerde daarvan. Met de Marshallhulp kwamen ook de Amerikaanse ideeën deze kant op over stadsplanning, mechanisering en marktbewerking door bedrijven.