Kaleidoscope - November 2020

zabierz mnie | take me home

MAGAZYN POKŁADOWY PLL LOT S.A. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY/FREE COPY ISSN 0239-9032

11/2020

POLSKIE GÓRY

DLACZEGO WARTO ODWIEDZIĆ HAMBURG I KOPENHAGĘ | MAŁOPOLSKA, CZYLI KRAINA RÓŻNORODNOŚCI I OLGA BUŁAWA O PRACY STEWARDESY | GRZYBY NA TALERZU

POLISH MOUNTAINS

©CREDITS

NOVEMBER

Content

WHATS' ON

8 Wydarzenia kulturalne Cultural events

TRAVEL 12 Dlaczego warto odwiedzić Hamburg

Why? Hamburg

16

16 Podróż życia: Polskie góry Journey of a lifetime: Polish mountains

24 Dlaczego warto odwiedzić Kopenhagę Why? Copenhagen

12

28 M ałopolska My Poland: Lesser Poland

SCIENCE 40 W ywiad: Dr Paweł Grzesiowski Interview: Dr Paweł Grzesiowski PEOPLE&THE WORLD 46 Grajmy w szkole!

© A D O B E S TO C K ( 4 ) , A R C H I W U M P R Y WAT N E

58

52 Podsumowujemy Maraton Warszawski We sum up the Warsaw Marathon

56 Movember

UP IN THE AIR

58 Wywiad: Olga Buława Interview: Olga Buława

TRENDS 64 Good food: Grzyby w kuchni Mushrooms 70 Beauty: Nowości

New products

64 tel. 22 360 38 00, e-mail: kaleidoscope@burdamedia.pl redaktor naczelna: Agnieszka Franus redaktor prowadząca: Agnieszka Michalak korekta: Tomasz Cholaś produkcja: Stanisław Siemiński tłumaczenia: Anna Górniak red. wersji angielskiej: Stephen Canty dział graficzny: projekt, dyrektor artystyczna: Monika Karvázy fotoedycja: Magdalena Rudzka DTP: Krzysztof Stypułkowski koordynator LOT: Jakub Piotr Panek

24 Wydawnictwo: Burda Publishing Polska sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa, tel. 22 360 38 00 www.burdamedia.pl ZARZĄD Chief Executive Officer Alexander Sorg General Director Poland Justyna Namięta Chief Financial Officer Dobrosława Snarska-Pełka

New business & Corporate Media Director Małgorzata Nocuń-Zygmuntowicz 692 440 088 Dyrektor Dystrybucji i Obsługi Klienta / Director of Distribution and Subscriptions Tomasz Kałuża International Ad Sales Representatives Italy: Mariolina Siclari, International Advertising Sales Director T. +39 02. 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda.com burda community network Germany: Vanessa Noetzel T. +49 (89) 9250 3532, vanessa.noetzel@burda.com Michael Neuwirth T. +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com Austria & Switzerland: Goran Vukota T. +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com France & Luxembourg: Marion Badolle-Feick

72 Must have: Dodatki Accessories

74 Good address: Strefa prestiżu Prestige zone

T. +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com UK & Ireland: Jeannine Soeldner T. +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com USA, Canada & Mexico: Salvatore Zammuto T. +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com REKLAMA: Burda Publishing Polska sp. z o.o.

Sekretariat Biura Reklamy / Advertising Secretariat Tel. 022 360 36 03, fax. 22 360 39 80, e-mail: reklama@burdamedia.pl Dyrektor Biura Reklamy Corporate Media / Head of Advertising Team of Corporate Media: Jolanta Kurek advertising department: Anna Dembska Sales coordinator: Katarzyna Osiak-Łazur

3

PIĘKNO

I TAJEMNICE KOSMOSU Podziwiaj osobliwości wszechświata Odkrywaj sekrety ciał niebieskich Zachwycaj się obrazami galaktyk

Dostępny w salonach prasowych i na

www.national–geographic.pl

natgeopl

EDITORIAL

PL

Note from CEO

Szanowni Państwo,

© A RC H I W U M P L L LOT

O K Ł A D K A : I S TO C K

w Polsce bardzo łatwo się zakochać. Tradycyjna polska gościnność, wyśmienita kuchnia, nieskazitelnie czyste jeziora, piaszczyste – zachwycające także jesienią – złote plaże nad Bałtykiem i majestatyczne polskie góry. W Polsce każdy znajdzie coś dla siebie. W listopadowym numerze Kaleidoscope inspirujemy Państwa do zmierzenia się z górskimi szlakami oraz do odwiedzenia i poznania Małopolski. Pięknego Krakowa – naszej narodowej dumy – specjalnie przedstawiać nie muszę. A to tylko jeden z punktów na mapie atrakcji tego regionu Polski, oprócz np.: Zamku Królewskiego w Niepołomicach, kopalni soli w Wieliczce wpisanej na listę UNESCO czy naszej zimowej stolicy – Zakopanego.

W każdym numerze naszego magazynu pokładowego przybliżamy Państwu kulisy pracy w Polskich Liniach Lotniczych LOT. Dziś swoją przygodę z lotnictwem opisuje Olga Buława.

Od 2014 r. jest stewardesą, w 2018 r. zdobyła tytuł Miss Polski. Na co dzień pokazuje, jak łączyć pracę zawodową z realizacją marzeń.

Jak zawsze zachęcam Państwa do planowania podróży z LOT-em. Od początku września nasi pasażerowie mają możliwość – dowolną liczbę razy – bezpłatnie zmienić datę i kierunek podróży w ramach swojej rezerwacji. Dotyczy to biletów zakupionych w okresie od 10 września do 31 grudnia br. na wszystkie połączenia LOT-u, w każdej dostępnej taryfie, w tym również opcji saver, bez dodatkowego bagażu. Aktualna oferta naszych połączeń znajduje się na stronie lot.com.

11 listopada Polacy obchodzą Narodowe Święto Niepodległości. To wyjątkowa okazja, by z dumą i satysfakcją nawiązać do historii Polski i splecionej z nią historii polskiego przewoźnika lotniczego. Dlatego świętujemy razem. Właśnie z tej okazji Kaleidoscope nosi dziś nasze narodowe biało-czerwone barwy. Spokojnej podróży!

Dear Ladies and Gentlemen, It is easy to fall in love with Poland. Typical Polish hospitality, delicious cuisine, the pristine lakes, the golden sandy beaches of the Baltic coast – no less delightful in autumn – and the majestic Polish mountains. In Poland, everyone will find something for themselves. In this November issue of Kaleidoscope, we want to inspire you to explore our mountain trails and to discover Lesser Poland. Beautiful Krakow - our national pride – needs no introduction. But this is only one of the many attractions the region has to offer, for instance, the Royal Castle in Niepolomice, the Wieliczka salt mine, listed as a UNESCO World Heritage site, or the winter capital of Poland - Zakopane.

Every issue of our inflight magazine takes you behind the scenes of LOT Polish Airlines. In this issue, Olga Buława describes her aviation experience. Olga has been a flight attendant since 2014.

She won the Miss Poland title in 2018. Every day, she shows how a professional career can be combined with making dreams come true.

As always, I encourage you to plan your trips with LOT. From the beginning of September, you will be able to change the date and destination of your trip as often as you wish at no extra charge. This applies to tickets purchased between 10 September and 31 December this year. It covers all LOT connections and every tariff, including saver option, provided there is no excess baggage. You can find our current offering at lot.com.

Poland celebrates National Independence Day on 11 November.

This is an excellent opportunity to not only celebrate, but to reflect on the history of Poland and the Polish carrier with pride and satisfaction. This issue of Kaleidoscope bears our national white and red colours to mark the occasion. Have a safe flight!

ENG

Kedves Olvasóink, Lengyelországba nagyon könnyű beleszeretni! Gondoljunk csak a hagyományos lengyel vendégszeretetre, a kitűnő konyhára, a kristálytiszta tavakra, a Balti-tenger ősszel is elragadó, aranyszínben csillogó homokos strandjaira és a fenséges lengyel hegyekre! Lengyelországban mindenki megtalálja azt, ami felkelti az érdeklődését. A Kaleidoscope novemberi számában lengyel hegyi túrautakhoz és Kis-Lengyelország megismeréséhez kínálunk kedvcsináló inspirációkat. A gyönyörű Krakkó – nemzeti büszkeségünk – nem szorul külön bemutatásra. Krakkó pedig csak egy pont a sok nevezetesség közül Lengyelország ezen régiójának térképén, melyen helyet kapott még többek között pl. a niepołomicei Királyi Vár, a UNESCO listán szereplő wieliczkai sóbánya, vagy Lengyelország téli fővárosa – Zakopane is.

Fedélzeti magazinunk mindegyik számában felfedünk olvasóink előtt egy-egy részletet, arról, hogy is néz ki a LOT Lengyel Légitársaságban folyó munka a kulisszák mögött. Ma légiforgalmi kalandjáról Olga Buława mesél. Az 2014 óta utaskísérőként dolgozó Olga, aki 2018-ban elnyerte a Lengyelország Szépe címet, elmondja Önöknek, hogyan sikerül neki a mindennapokban összeegyeztetni a légikísérő munkát álmai megvalósításával.

Mint mindig, most is arra bátorítom Önöket, hogy a LOT-tal tervezzék utazásaikat.

Szeptember elejétől utasaink számára lehetőség nyílt arra, hogy foglalásuk keretén belül korlátlan számban, ingyenesen módosítsák utazásuk időpontját és irányát! Ez a lehetőség az idén szeptember 10-e és december 31-e között a LOT minden járatára, bármilyen elérhető tarifa szerint vásárolt jegyekre vonatkozik, ide értve a legolcsóbb saver opciót is feladott poggyász nélkül. A járatainkra vonatkozó aktuális ajánlataink a lot.com oldalon tekinthetők meg.

November 11-e a Lengyel Nemzeti Függetlenség Ünnepe. Ez kitűnő alkalom arra, hogy büszkeséggel és elégedettséggel megemlékezzünk Lengyelország történelméről és a vele összefonódó lengyel légitársaság történetéről. Ezért ünneplünk együtt. Ez az oka annak, hogy ma a Kaleidoscope fehér-piros nemzeti színeinkben pompázik. Kellemes utazást!

HU

Z lotniczym pozdrowieniem | Best regards | Légi üdvözlettel

Prezes PLL LOT | LOT Polish Airlines CEO | A PLL LOT elnöke Rafał Milczarski

5

EDITORIAL

Note from editor in chief

Na szlaku na Tarnicę, czyli najwyższy szczyt polskich Bieszczadów.

On the trail leading to Tarnica, the highest peak of the Polish Bieszczady Mountains.

PL

Jako studentka geologii w polskich górach spędzałam bardzo dużo czasu, bywało, że nawet dwa miesiące w roku. Regularnie odwiedzałam Góry Świętokrzyskie, Tatry, Bieszczady i Sudety. Wędrowałam po nich z notatnikiem, młotkiem geologicznym, mapą i kompasem. Szukałam minerałów i skamieniałości, kartowałam je, poznawałam ich budowę i tajemnice, oswajałam, ale przede wszystkim zachwycałam się nimi. Ich surowym pięknem mającym w sobie coś metafizycznego. I pomimo upływu czasu moja fascynacja górami nie osłabła. Zawsze ilekroć potknę się o kamień, zastanawiam się, z jakiej skały powstał. Męczę się w nich, bo są bezwzględne i nie wybaczają słabej kondycji, ale też odpoczywam jak w żadnym innym miejscu. Wędrowanie po górach to chyba najbardziej naturalna dla mnie forma aktywności. Dopiero gdy czuję każdy mięsień, każdy pokonany kilometr w stopach, wypełnia mnie radość i mam ochotę na więcej.

Dlatego w tym wydaniu Kaleidoscope bardzo polecam nasz miniprzewodnik po polskich górach i ich najpiękniejszych, najbardziej widowiskowych szlakach. Niech dla nikogo wymówką nie będzie listopad, najbardziej depresyjny miesiąc w roku, bo jak twierdzą Skandynawowie, dla których natura jest drugim domem, nie ma złej pogody, tylko my jesteśmy nieodpowiednio ubrani. Pamiętajmy, wysiłek fizyczny to endorfiny, które świetnie poprawiają nastrój.

ENG

During my years as a geology student, I used to spend lots of time in the Polish mountains – at times, two months in a year. I would regularly visit the Swietokrzyskie Mountains, the Tatras, the Bieszczady and the Sudety. I would wander through those mountains with a notebook, a rock hammer, a map and a compass. I searched for minerals and fossils, mapped them, got to know their composition and secrets, and familiarized myself with them. But most of all, I was fascinated by them; by their raw beauty, which has something metaphysical about it. Despite the passage of time, my fascination with the mountains is as strong as ever. Whenever I stumble upon a stone, I always wonder what kind of a rock it came from. I get tired in the mountains, as they are pitiless and do not forgive being in poor condition. But I can also relax there like nowhere else. For me, trekking in the mountains is the most natural form of physical activity there is. Once I feel every muscle, every covered kilometre in my feet, I’m filled with energy and joy, and I’m hungry for more. That’s why I can heartily recommend our mini guide to the Polish mountains and their most beautiful, most picturesque trails in this issue of Kaleidoscope. November might be the most depressing month of the year, but that is no excuse. As the Scandinavians, who regard nature their second home, say: there’s no such thing as bad weather, only bad clothing. Remember too that physical activity releases endorphins, which are great mood enhancers.

redaktor naczelna | editor in chief Agnieszka Franus

6

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

exclusively at Andy&Mag

Plac Dąbrowskiego 2/4, Warszawa, tel. (22) 423 01 86 C.H. Atrium Promenada, ul. Ostrobramska 75c lok. 0.54, Warszawa, tel. 690 088 200 ul. Mokotowska 51/53 (róg ul. Pięknej), Warszawa, tel. (22) 622 15 41 salon@andyandmag.pl | www.andyandmag.pl

ANDY & MAG

SA LO N O P T YCZN Y

TEATR

WSZYSTKO O MOJEJ MATCE Everything about my mother Specjalista od teatru psychologicznego – Grzegorz Wiśniewski – przenosi filmową Sonatę jesienną Ingmara Bergmana na teatralne deski. Efekt? Serwuje widzom bolesny, drapieżny, wstrząsający i absolutnie wybitny seans. Duża w tym zasługa Danuty Stenki, która rolą toksycznej matki znów udowadnia, że w teatrze potrafi wszystko.

Grzegorz Wiśniewski, a psychological theatre specialist, brings Ingman Bergman’s Autumn Sonata to the stage. The result? A painful, gripping, shocking, and absolutely outstanding performance. Much of the credit goes to Danuta Stenka, who, as the toxic mother, proves once more that nothing is beyond her.

Sonata jesienna, dir. Grzegorz Wiśniewski, Teatr Narodowy | National Theatre, Warsaw

8

©CREDITS

Culture

Theatre

W H AT ' S O N

Theatre

TEATR

Broadwayowski hit z muzyką Eltona Johna do słów Tima Rice’a, autora takich musicalowych hitów jak Jesus Christ Superstar czy Evita.

Oto przenosimy się do starożytnego Egiptu. Wzięta do niewoli nubijska księżniczka zakochuje się w Radamesie, kapitanie egipskiej armii zaręczonym z Amneris, córką faraona. Czy ta miłość ma szansę na sukces?

Gangsters, nightclubs, and among them the mysterious Zły, a self-proclaimed detective. The stage adaptation of Tyrmand's iconic novel takes you into the Warsaw of the 1950s.

The director neatly juggles the conventions of western, romance and reportage, while confronting the myths of the past.

A Broadway musical with music by Elton John and lyrics by Tim Rice, the librettist of such phenomenally popular musicals as Jesus Christ Superstar and Evita. Here we move to ancient Egypt. Taken prisoner, the Nubian princess falls in love with Radames, a captain in the Egyptian army, engaged to Amneris, the daughter of a pharaoh. Is there any hope for this love?

Zły, dir. Piotr Ratajczak, Teatr Polski, Bielsko-Biała

Aida, dir. Wojciech Kępczyński, Teatr Muzyczny Roma, Warsaw

Books

ZAKAZANY OWOC Forbidden fruit

Gangsterzy, nocne kluby, a wśród nich tajemniczy Zły, samozwańczy detektyw. Sceniczna adaptacja kultowej powieści Tyrmanda przenosi widzów w świat powojennej Warszawy lat 50. Reżyser zgrabnie (za autorem powieści) żongluje konwencjami westernu, romansu i reportażu, mierząc się z mitami przeszłości.

KSIĄŻKI

© K R Z Y S Z T O F B I E L I Ń S K I , K A J U S W . P Y R Z , M . P.

CIEMNA STRONA MIASTA The Dark Side of the City

LEKCJA POKORY A lesson in humility

BUNTOWNICZKA Rebel

W DRODZE On the way

Inni to zwierciadło, w którym się przeglądamy – mówił przed laty Ryszard Kapuściński. Wydawnictwo Czytelnik wznawia zbiór wykładów, które polski reporter wygłosił w Wiedniu, Krakowie i Grazu, poświęconych naszych relacjom z ludźmi, którzy różnią się od nas pochodzeniem czy kolorem skóry. Świetna lekcja akceptacji.

Zwierzę sceniczne, gwiazda San Francisco, wreszcie jedna z pierwszych celebrytek swoich czasów, wpatrzona w Arethę Franklin i Bessie Smith.

Magazyn Rolling Stone umieścił ją na 46. miejscu w rankingu 100 Największych Artystów Wszech Czasów. Kim tak naprawdę była Janis Joplin? Odpowiedzi szukajcie w tej znakomitej biografii.

Literacki pierwowzór nagrodzonego na festiwalu filmowym w Wenecji obrazu w reżyserii Chloe Zhao. Bohaterowie książki żegnają się z wygodnym życiem.

Sprzedają domy, przesiadają się do kamperów i ruszają w drogę. Mówią o sobie: bezmiejscowi. Warto do nich dołączyć i wyruszyć na włóczęgę po Ameryce.

Ryszard Kapuściński used to say, “Others are the mirror in which I look at myself, and which tells me who I am.” The Czytelink Publishing House has reissued a series of lectures that the Polish reporter gave in Vienna, Krakow and Graz, dedicated to our relations with people who are different from us in terms of origin or skin colour.

A great lesson in acceptance.

A stage animal, one of the biggest names on the San Francisco scene, and one of the most talked about celebrities of her time. Her role models were Aretha Franklin and Bessie Smith. Rolling Stone ranks her in 46th place on its 100 Greatest Artists of All Time list. Just who was Janis Joplin? Look for the answers in this excellent biography.

Ten inny, Ryszard Kapuściński

Janis. Życie i muzyka, Holly George

A literary prototype of a film by Chloe Zhao, awarded at the Venice Film Festival.

Instead of retiring, the heroes of the book say goodbye to their comfortable lives.

They sell their homes, move into camper vans, and hit the road. They call themselves people without a place. It’s worth joining them in their ramble across America.

Nomadland. W drodze za pracą, Jessica Bruder

9

W H AT ' S O N

Culture

POCZEKALNIA Waiting Room Pierwsza zagraniczna prezentacja, która skupia się na ostatnich latach twórczości Andrzeja Wróblewskiego. Na wystawę składa się ponad 120 dzieł polskiego malarza z lat 1955–1957. Pośród nich dużą grupę stanowią obrazy niewystawiane nigdy wcześniej lub niepokazywane od ponad 60 lat.

The first foreign presentation that focuses on the final years of Andrzej Wróblewski's creative output. The exhibition includes over 120 works by the Polish painter from 19551957. Among them, a large group of paintings that have never been exhibited before or have not been shown for over 60 years.

SZTUKA

Art

© M . P.

Andrzej Wróblewski.

Waiting Room, Moderna Galerija, Lublana, Słowenia, until 10.01.2021

Z PODRÓŻY The Journey Każda fotografia jest częścią autoportretu – mówi Ewa Rubinstein. Warszawska wystawa prezentuje wybór prac artystki z trzech dekad – od lat 60. do 80. XX w. Wiele z nich stało się ikonami światowej fotografii, dość wspomnieć portret ojca, wybitnego polskiego pianisty Artura Rubinsteina czy Lit dans un miroir, Rhode Island z 1972 r.

"Each photo is part of a self-portrait", says Ewa Rubinstein. This Warsaw exhibition presents a selection of the artist's work spanning three decades - from the 1960s to the 1980s. Many of them have become icons of world photography. Suffice it to mention the portrait of her father, the outstanding Polish pianist Arthur Rubinstein, or Lit dans un miroir, Rhode Island from 1972.

Ewa Rubinstein Sny, Galeria Jednostka, Warsaw, until 21.11

10

MIĘDZY FOTOGRAFIĄ A FILMEM Between the photo and the film Projektem Paradise 101 polski artysta Wojciech Wieteska podsumowuje cykl fotografii i obrazów filmowych inspirowanych rzeczywistością Japonii przełomu XX i XXI w., ale także kulturą zen oraz wschodnią sztuką wizualnych narracji. Stawia przy okazji pytania o przyszłość opowiadania historii i zwraca uwagę na zacieranie się granic między zdjęciem a obrazem filmowym.

With the Paradise 101 project, Polish artist Wojciech Wieteska summarizes a series of photographs and film images inspired by Japan at the turn of the 21st century, Zen culture, and the Eastern art of visual narrative. He also poses questions about the future of storytelling and draws attention to the blurring of the boundaries between photographs and film images.

Paradise 101, Muzeum Manggha, Krakow, until 15.02.2021

PORTRET KOBIETY Portrait of a woman Silne, pewne siebie, aroganckie – tak Helmut Newton, niemiecko-australijski fotograf mody, widział kobiety. A jak one widziały jego? Tym razem do głosu dochodzą bohaterki jego kultowych portretów i zdjęć, które publikował w magazynach mody – od Catherine Deneuve, Grace Jones, Charlotte Rampling po Isabellę Rossellini oraz Claudię Schiffer.

Kobiety próbują przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, czy w obiektywie Newtona były podmiotami czy raczej przedmiotami, których zadaniem było prowokować?

Strong, confident, arrogant - this is how German-Australian fashion photographer, Helmut Newton, saw women. But how did they see him?

This time, the protagonists of the iconic portraits and photos that he had published in fashion magazines, including Catherine Deneuve, Grace Jones, Charlotte Rampling, Isabella Rossellini and Claudia Schiffer, come to the fore. First of all, the women try to answer the question of whether they were subjects, or rather objects intended to provoke, in Newton’s lens.

FILM

Film

Helmut Newton. Piękno i bestia | Helmut Newton: The Bad and the Beautiful, dir. Gero von Boehm

MIŁOŚĆ CZY OBSESJA? Love or obsession?

TRUDNE SPRAWY Difficult matters

Udana ekranizacja kultowej powieści Jacka London z 1909 r.

Wywodzący się z klasy robotniczej tytułowy bohater spotyka na swej drodze piękną Elenę. Myśl o ślubie z pochodzącą z dobrze sytuowanej przemysłowej rodziny kobietą staje się jego obsesją.

Autorski obraz (scenariusz, główna rola, reżyseria) Vigga Mortensena. Farmer Willis (świetny Lance Henriksen) przeprowadza się do Los Angeles, by zamieszkać z rodziną syna.

Czy panowie, których od lat dzieli wszystko, będą potrafili zaakceptować dzielące ich różnice?

A successful film adaptation of the iconic novel by Jack London from 1909. The working-class title character meets the beautiful Elena along the way. The thought of marrying a woman from a well-to-do industrial family becomes an obsession.

Viggo Mortensen’s original film (screenplay, main role, directing).

Farmer Willis (great Lance Henriksen) moves to Los Angeles to live with his son’s family. Will the gentlemen, who have had nothing in common for years, be able to accept their differences?

Martin Eden, dir. Pietro Marcello

Falling, dir. Viggo Mortensen

11

T R AV E L

Why?

MIASTO Z WODY THE CITY ON THE WATER tekst | by MARIANNA KUCHARSKA

Ma więcej mostów niż Wenecja czy Amsterdam, dlatego uroczy Hamburg, nierozerwalnie związany z wodą, najlepiej podziwiać, pływając łodziami wycieczkowymi po obu jeziorach i kanałach Alsteru.

©CREDITS

With more bridges than Venice or Amsterdam, charming Hamburg is inextricably linked with water. It is best viewed while boating on its two lakes and the canals of the Alster River.

12

1 1. Hamburczycy przychodzą na niedzielny targ rybny Fischmarkt nie tylko na zakupy, ale także by spotkać się z przyjaciółmi.

3

Residents of Hamburg come to the Fischmarkt fish market on Sundays to shop and meet their friends.

Na początek kilka ważnych faktów: urodzili się tu kompozytorzy Händel i Brahms.

Tutaj swoje siedziby mają wpływowe tygodniki Der Spiegel i Die Zeit. Hamburg wreszcie przed ponad pół wiekiem stał się trampoliną do kariery dla Beatlesów. A w średniowieczu był jednym z najważniejszych członków Hanzy (związek miast handlowych Europy Północnej), co znacznie wpłynęło na rozkwit handlu i wzmocniło potęgę miasta. Dziś tę świetność widać na każdym kroku.

Na przykład w porcie, w którym każdego roku cumuje ponad 13 tys. statków z całego świata.

Wędrówkę po dokach warto zacząć od wizyty w którymś z licznych spichlerzy stojących tu od XIX w., połączonych brukowanymi uliczkami.

W jednym z nich mieści się jedyne na świecie muzeum przypraw, w innym – Miniatur Wunderland, czyli największa makieta modelarstwa kolejowego na świecie. Nowoczesność Hamburga widać za to po przeciwnej stronie Miasta Spichlerzy. Już na pierwszy rzut oka szklano-metalowa bryła filharmonii to architektoniczna perełka.

Powstała z przebudowy spichlerza – jej salę koncertową na ponad 2 tys. miejsc zaprojektowano jako „szklany namiot” będący nadbudową na szczycie magazynu. Gdzie jeszcze warto zajrzeć w pierwszej kolejności? Zakupoholikom proponujemy promenadę Jung­fernstieg, szukającym spokoju – park Planten un Blomen z ogrodem botanicznym, oranżerią i ogrodem japońskim.

A wszystkim – przysmak miasta, czyli fisch­ brötchen. To bułka ze śledziem, sałatą i plastrami kiszonego ogórka. Smacznego!

PL

2 2. Fisch­brötchen to bułka ze śledziem, sałatą i kiszonym ogórkiem.

Fischbrötchen is a roll with herring, lettuce and pickled cucumber.

3. Figura słonia autorstwa artysty Salvadora Dalego.

An elephant figure by artist Salvador Dali.

4 5

4. Flohschanze to słynny hamburski pchli targ.

Flohschanze is the famous flea market in Hamburg.

5. Nowoczesne łodzie mieszkalne zacumowane przy Eilbekkanal.

Modern houseboats moored at the Eilbekkanal.

13

1

2

1. HafenCity to nowoczesna dzielnica Hamburga.

HafenCity is a modern district of Hamburg.

3

First, a few facts: the composers Handel and Brahms were born here; Der Spiegel and Die Zeit have their head offices here; and the Beatles launched their career here over half a century ago.

During the Middle Ages, Hamburg was one of the most important cities in the Hanseatic League (a union of trading cities in Northern Europe). This greatly contributed to the flourishing of trade and strengthened the city's power. For instance, more than 13,000 ships from all over the world dock in the Port of Hamburg every year. It is worth starting your walk around the docks with a visit to one of the many granaries in the area. The cobblestone streets here were laid in the 19th century. One of them houses the world's only spice museum. In another, you can find Miniatur Wunderland – the largest model railway in the world. Hamburg's modernity is visible on the opposite side of the Granary Town. The glass and metal building of the Elbe Philharmonic Hall, which used to be a granary, is an architectural gem.

This concert hall, which can seat more than 2,000, was designed to look like a glass tent placed on top of a storage facility. What else should not be missed? For shopaholics, we recommend the Jungfernstieg promenade, for those looking for peace and quiet, the Planten un Blomen park, which has a a Japanese garden. And you must try the delicacy of the city, viz. Fischbrötchen. This is a roll with herring, lettuce and pickled cucumber. Enjoy!

ENG 4

5 5. Hamburg Landungsbrücken to stacja kolejowa i metra w Hamburgu.

Znajduje się w dzielnicy St. Pauli, w części Landungsbrücken.

Hamburg Landungsbrücken is the train and underground station in Hamburg. It is located in the district of St. Pauli, in its part called Landungsbrücken.

14

© S H U T T E R S TO C K , I S TO C K ( 6 ) , A D O B E S TO C K ( 4 )

2. Słynny Beatles-Platz w Hamburgu przy Reeperbahn.

The famous "Beatles-Platz" in Hamburg at Reeperbahn.

3. Bryła filharmonii to perełka Hamburga.

The shape of the philharmonic hall is a gem of Hamburg.

4. Spichlerze powstałe w 1881 r. służą dziś za biura, galerie, muzea i sklepy.

The granaries erected in 1881, today house offices, galleries, museums and shops.

Połączenia Connections

WAW–HAM–WAW Więcej informacji na More information on

lot.com

lot.com

NA SZLAKU

WE’RE GOING TO THE MOUNTAINS tekst | by MAGDALENA RUDZKA

Szczyty i urwiska Tatr, skalne labirynty Gór Stołowych, dzikość Bieszczad, zalesione i doskonałe do wędrówek Beskidy, bajkowe Pieniny – piękna i różnorodności polskich gór może pozazdrościć nam niejeden kraj.

The peaks and cliffs of the Tatras, the rocky labyrinths of the Table Mountains, the remote wilderness of the Bieszczadys, the undulating, forests of the Beskids, and the fairy-tale Pieniny Mountains – many countries can envy us the beauty and diversity of our mountains .

16

©CREDITS

T R A V E LT R A V EJourney L ofMy a lifetime Poland

Pieniny Właściwe ciągną się od Czorsztyna i Niedzicy do przełomu Dunajca między Leśnicą a Krościenkiem.

The Pieniny Mountains stretch from Czorsztyn and Niedzica to the Dunajec gorge between Lesnica and Kroscienko.

17

P PL

T R A V E LT R A V EJourney L ofMy a lifetime Poland

PIENINY: TRZY KORONY I SOKOLICA

Niewielkie i kompaktowe Pieniny nie bez powodu przez wielu uznawane są za najpiękniejsze góry w Polsce. Ich stożkowate, postrzępione szczyty, częściowo porośnięte lasem, z wyeksponowanymi skałami i Dunajcem meandrującym wokół nich, tworzą bajkowy krajobraz, szczególnie jesienią. Aby zdobyć dwa najważniejsze pienińskie szczyty jednego dnia, czyli Sokolicę i Trzy Korony, najlepiej zatoczyć pętlę zaczynającą się i kończącą w Sromowcach Niżnych. Można ją pokonać w dwóch kierunkach, ale najdłuższe podejścia lepiej przejść na początku. Zatem ze Sromowców trasa wiedzie do schroniska Trzy Korony, następnie na sam szczyt. Sokolicę i nieco wyższy od niej Czertezik pokonamy, już schodząc. To właśnie na Sokolicy znajduje się jedno z najchętniej fotografowanych miejsc w Polsce: 500-letnia tzw. sosna reliktowa, jedna z kilku w tej okolicy. Drzewa te rosną niezwykle wolno – szacuje się, że wszystkie na Sokolicy mają podobny, niewiarygodny wiek. Kilka

18

ENG

THE PIENINY: THREE CROWNS AND SOKOLICA

The small and compact Pieniny Mountains are considered by many to be Poland’s most beautiful. And it’s not hard to see why. Their conical, partially forested, jagged peaks, their exposed rocky outcrops, and the Dunajec River meandering around them, create a fairy-tale landscape, especially in autumn. If you want to climb the two major peaks – Sokolica and Three Crowns – in one day, it’s best to make a loop that starts and finishes in Sromowce Nizne. The route can be covered in two directions, but it’s best to begin with the longest ascents. So, the route from Sromowce will take you to the Three Crowns shelter, and then to the summit. You can then tackle Sokolica and the slightly higher Czertezik during the descent.

Sokolica boasts a 500-year-old pine tree, bent like a natural bonsai. This relict pine, one of several growing in the area, is one of the most photographed landmarks in the country. These trees grow extremely slowly – it’s been estimated that all of those on Sokolica are of a similar age. A few years ago, the tree was damaged by a helicopter and lost part of its crown. The broken shoot has been preserved and is to be put on display in the main office of the Pieniny National Park in Kroscienko.

THE BESKIDY MOUNTAINS: THE MAIN TRAIL Only the hardiest hikers need apply. This 496-kilometre trail, the longest in Poland, was created before the war. It originally ended at Czarnohora (now Chornohora, Ukraine). It stretches from Ustron in

Pasmo Beskidów ma ok. 600 km, ciągnie się od Czech, przez Polskę, aż na Ukrainę.

The Beskidy range is about 600 km long.

The mountains stretch from the Czech Republic, through Poland, to Ukraine.

Na Orlej Perci dominują trawersy, miejscami szlak prowadzi granią, ale z powodu ukształtowania terenu często oddala się od niej, omijając szczyty i turnie.

Orla Perc is dominated by traverses, at times the trail runs along the ridge, but due to the landform, it often moves away from it, meandering among peaks and crags.

Na Sokolicy znajduje się jedno z najchętniej fotografowanych miejsc w Polsce: 500-letnia sosna.

Sokolica boasts a 500-year-old pine tree. This relict pine is one of the most photographed landmarks in the country. lat temu sosna została uszkodzona przez śmigłowiec i straciła część korony. Odłamany pęd zakonserwowano i ma trafić na wystawę w siedzibie Pienińskiego Parku Narodowego w Krościenku.

BESKIDY: GŁÓWNY SZLAK BESKIDZKI Propozycja dla najwytrwalszych piechurów. Ten najdłuższy szlak górski w Polsce, liczący 496 km, wytyczono jeszcze przed wojną. Pierwotnie kończył się w Czarnohorze, dziś będącej w granicach Ukrainy. Wiedzie z Ustronia w Beskidzie Śląskim do Wołosatego w Bieszczadach, przez teren trzech województw i sześciu łańcuchów górskich.

Nie ma tu wprawdzie ekspozycji ani trudnych fragmentów wspinaczkowych, ale długość i suma przewyższeń sprawiają, że w całości pokonało go niewielu. Rekord trasy należy w tej chwili do Romana Ficka i wynosi 107 godz. i 25 min, czyli niecałe pięć dni. Rocznie, w całości, pokonuje go nie więcej niż 100 osób. Większość turystów jest w stanie przejść tylko część, a jeżeli całość – to na raty. Szlak prowadzi głównymi górskimi grzbietami, a najwyższe punkty to jednocześnie najwyższe szczyty pasm górskich: Tarnica, Radziejowa, Turbacz i Babia Góra. Ta ostatnia to najwyżej położony punkt całego szlaku (1725 m n.p.m.) i miejsce wspaniałych widoków – przede wszystkim na Tatry,

the Silesian Beskids to Wolosaty in the Bieszczady Mountains, passing through three provinces and six mountain ranges along the way. There are no exposures or difficult climbing stages. The reason so few people have completed it are its sheer length and number of elevations. The record is held

by Roman Fick, who managed it in 107 hours and 25 minutes – less than 5 days. No more than 100 people complete the entire trail in any given year, and those who do usually complete it in parts. The trail leads through the main summits. The highest peaks are Tarnica, Radziejowa, Turbacz and Babia Gora. The last one is the highest (1725 m a.s.l.) and offers breathtaking views of the Tatra mountains, Orava Reservoir, and Pilsko. The best time to traverse the whole trail is between July and September. That way, you can avoid heavy rain and freezing temperatures.

THE TATRAS: ORLA PERC This is the queen of the Tatra hiking trails, but it’s definitely not for beginners. Although it covers less than 4.5 km, between Zawrat and Krzyzne passes, this is considered the most difficult hiking trail in Poland. This is because you have to be able to traverse, to move in rocky terrain, and you can’t be afraid of heights and exposure. Despite the facilities installed in some places (chains, clamps, steel ladders), it requires considerable climbing skills. It’s also a historical trail (it was marked out in 19031905) and arguably the most beautiful in the Tatras. There is no better way to get to know our highest mountain range - similar trails in this area can be only found in Slovakia. You need to bear in mind that the weather forecast has to be optimistic before you attempt Orla Perc. Rainfall makes the

19

T R A V E LT R A V EJourney L ofMy a lifetime Poland

ale i np. Jezioro Orawskie czy Pilsko. Ci, którzy chcą pokonać cały szlak, wybierają się nań przeważnie między lipcem a wrześniem, żeby uniknąć słoty i przymrozków.

rocks slippery and the difficulty increases dramatically. There are many places where you can leave Orla Perc to follow other trails. The Granaty-Krzyzne section is not one of them.

TATRY: ORLA PERĆ

THE BIESZCZADY MOUNTAINS: KORONKA BIESZCZADZKA

Królowa pieszych szlaków tatrzańskich zdecydowanie jednak nie jest dedykowana początkującym. Mimo że mamy do pokonania niecałe 4,5 km, między przełęczami Zawrat i Krzyżne, uważana jest za najtrudniejszy szlak turystyczny w Polsce. Powód? Przede wszystkim trzeba umieć trawersować, poruszać się w skalnym terenie, nie bać się wysokości i ekspozycji. Mimo zainstalowanych w niektórych miejscach ułatwień (łańcuchy, klamry, stalowe drabinki) wymaga sporych umiejętności wspinaczkowych.

Ale jest też szlakiem historycznym, wytyczonym w latach 1903–1905, i prawdopodobnie najpiękniejszym w Tatrach. Nie ma lepszego sposobu na poznanie naszego najwyższego górskiego pasma – podobne szlaki w okolicy znajdziemy tylko na Słowacji. Trzeba pamiętać, by na Orlą Perć wybierać się tylko przy optymistycznej prognozie pogody – podczas deszczu, na śliskiej skale, trudności gwałtownie rosną. W wielu miejscach można z Orlej Perci zboczyć i udać się na inne szlaki, wyjątkiem jest odcinek Granaty–Krzyżne, który trzeba pokonać w całości.

20

This is a loop that starts and finishes in Wetlina. Although it’s a day trail, you will need to be in good physical shape, as it takes 8-12 hours to complete.

The distance of almost 30 kilometres and the elevation of approximately 600 metres are not a piece of cake – so it's best not tackled straight from the office. This trail is a great way to get to know and appreciate the diversity of the Bieszczady Mountains – meadows, forests, and the peaks of Mala and Wielka Rawka and Krzemieniec. There is an abundance of beautiful views, for example from the terrace on Riaba Skala, from where you can see many peaks in Slo-

Szczeliniec Wielki to najwyższy szczyt w Górach Stołowych, na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych. Należy do Korony Gór Polski i jest jedną z największych atrakcji turystycznych Sudetów.

Szczeliniec Wielki is the highest peak of the table Mountains, in the Table Mountains National Park. It belongs to the Crown of Polish Mountains and is one of the greatest tourist attractions of the Sudety Mountains.

Szczeliniec wystaje ponad okolicę na tyle wyraźnie, że przy dobrej widoczności można dojrzeć Karkonosze.

Szczeliniec protrudes so distinctively above the surrounding area that on a clear day, you can see the Karkonosze.

BIESZCZADY: KORONKA BIESZCZADZKA

Bieszczady to nasze najbogatsze przyrodniczo góry. Żyją tu m.in. wilki, rysie, niedźwiedzie, żbiki i żubry.

The Bieszczady Mountains are our richest mountains in terms of wildlife.

There live wolves, lynxes, bears, wildcats, European bisons, any many more.

Owalna trasa Koronki zaczyna się i kończy w Wet­ linie. Mimo że to trasa na jeden dzień, wymaga dobrej kondycji, bo jej pokonanie zajmuje od 8 do 12 godz. Dystans prawie 30 km i przewyższenie ok. 600 m robią swoje – lepiej szlaku nie atakować prosto zza biurka. Jest świetnym sposobem na poznanie i docenienie różnorodności Bieszczad: połonin, lasu, szczytów Małej i Wielkiej Rawki oraz Krzemieńca. Na trasie nie brakuje pięknych widoków, np. z tarasu na Riabej Skale, skąd świetnie widać szczyty zarówno na Słowacji, jak i Ukrainie. „Riaba” to nie literówka – nazwa pochodzi od ukraińskiego słowa „pstry”. Na szczycie Krzemieńca zbiegają się trzy granice: Polski, Słowacji i Ukrainy.

Co ciekawe, jego zwyczajowa nazwa „Kremenaros” pochodzi z węgierskiego. Jesteśmy wszak na terenie dawnych Austro-Węgier. Trójstyk granic oznaczony jest granitowym obeliskiem i jest to najpopularniejsze miejsce na całym szlaku. Z kolei najbardziej pusto jest przeważnie na odcinku biegnącym wzdłuż granicy polsko-słowackiej. Na Wielkiej Rawce został pobity nietypowy rekord: z jej szczytu udało się dostrzec oddalony o ponad 140 km ukraiński wierzchołek Tempa.

SUDETY: SZCZELINIEC WIELKI 3,5-kilometrowy szlak z Karłowa na Szczeliniec (najwyższy szczyt Gór Sowich) to prawdziwy labirynt i kalejdoskop przedziwnych kształtów. Wiele formacji skalnych ma swoje nazwy: Ucho Igielne, Wielbłąd, Kwoka czy Koński Łeb. Najwyższym

vakia and Ukraine. "Riaba" is not a typo - the name comes from the Ukrainian word "fiery". The borders of Poland, Slovakia and Ukraine meet at the top of Krzemieniec. Interestingly, its customary name "Kremenaros" is Hungarian in origin. After all, you are in what was once the former Austro-Hungarian empire. The tripoint of the borders is marked with a granite obelisk and it is the most popular spot on the entire trail. The section that runs along the Polish-Slovak border is the most untouched and least travelled. An unusual record is held on Wielka Rawka – the peak of Tempa, more than 140 km away in Ukraine, has been seen from its summit.

THE SUDETES: SZCZELINIEC WIELKI The 3.5-kilometre trail from Karlow to Szczeliniec the highest peak of the Sowie Mountains, is not a great challenge, but its natural qualities make it all worthwhile. It is a veritable rock maze and a kaleidoscope of strange shapes. Many rock formations have even been named, e.g. Needle's Ear, Camel, Mother Hen, and Horse's Head. The highest point of Szczeliniec is the Tron Liczyrzepa formation, which can be climbed by steel stairs. As the name suggests, you can also come across some narrow fissures – you need to thread your way through some of them or move on your knees. This is one of those places where you don’t need to try hard to take beautiful photos. Snow can still be seen in many of its dark and cold nooks and crannies in July. Despite the low altitude (less than 1000 metres a.s.l), Szczeliniec protrudes so distinctively above the surrounding area that the views from its top are unforgettable. On a clear day, you can see

21

punktem Szczelińca jest formacja Tron Liczyrzepy, na którą można się wspiąć po stalowych schodach.

Spotkamy tam też wąskie szczeliny – przez niektóre trzeba się przeciskać lub przechodzić na kolanach. W wielu ciemnych i zimnych zakamarkach śnieg potrafi utrzymać się do lipca. Mimo niewielkiej wysokości bezwzględnej (niecały 1000 m n.p.m.) Szczeliniec wystaje ponad okolicę na tyle wyraźnie, że widoki z niego są niezapomniane, a przy dobrej widoczności można dojrzeć Karkonosze i masyw Śnieżnika. Te okolice są turystycznie znane od XVIII w. i doceniane przez filmowców.

Kręcono tu m.in. sceny do Opowieści z Narnii.

KARKONOSZE: DROGA PRZYJAŹNI POLSKO-CZESKIEJ Nasze góry to w większości tereny przygraniczne i ten szlak jest doskonałym tego przykładem.

Wiedzie przez główny grzbiet Karkonoszy, na przemian po polskiej i czeskiej stronie, i liczy ok. 27 km. Znajdziemy na nim takie hity jak Śnieżka, Szrenica czy Śnieżne Kotły. Jego początki sięgają połowy XIX w. W latach 70. i 80. w okolicach szlaku odbywały się tajne spotkania opozycji polskiej i czechosłowackiej, m.in. Jacka Kuronia z Václavem Havlem. Cała droga przyjaźni prowadzi ponad granicą lasu, dzięki czemu jest widokowo przepiękna – w kilku miejscach są niezwykle malownicze formacje skalne, np. Twarożnik, Trzy Świnki czy Śląskie Kamienie. Najbardziej spektakularnym punktem są Śnieżne Kotły, czyli strome, pocięte żlebami cyrki polodowcowe ze ścianami o wysokości nawet 150 m.

22

Journey ofMy a lifetime Poland

the Karkonosze and Snieznik. This area has been known to tourists since the 18th century, and nowadays it’s a favourite location among film-makers. For instance, scenes for two films from the "Chronicles of Narnia" series were shot here.

THE KARKONOSZE MOUNTAINS: THE POLISH-CZECH FRIENDSHIP TRAIL Our mountains are mostly located in border areas and this trail is a case in point. It runs through the main ridge of the Karkonosze Mountains, alternating between Poland and the Czech Republic, for approximately 27 kilometres - so it is emphatically not a day hike. It takes in such popular features as Sniezka, Szrenica, and Sniezne Kotly. You are bound to get to know the Karkonosze Mountains as a whole. The trail dates back to the mid-nineteenth century, and was marked out in its present form in 1961.

Secret meetings between Polish and Czechoslovakian opposition leaders were held around here in the 1970s and ’80s. The conspirators included Jacek Kuroń and Vaclav Havel. The whole friendship trail runs above the upper forest boundary, which only adds to its spectacular beauty. Only the weather can spoil the experience. And it tends to be very fickle strong winds and fog are common on both Sniezka and Szrenica. In addition to the views, you will come across some extremely picturesque rock formations, e.g. Twaroznik, Trzy Swinki and Slaskie Kamienie.

The most spectacular spot is Sniezne Kotly (Snowy Pits). These are steep glacial cirques carved with gullies with walls up to 150 metres high.

Karkonosze należą do Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO. Park Narodowy utworzono zarówno po polskiej, jak i czeskiej stronie.

The Karkonosze Mountains are part of the UNESCO World Network of Biosphere Reserves.

The national park was established both on the Polish and Czech side.

© A D O B E S TO C K ( 6 )

T R AV E L

Why?

©CREDITS

T R AV E L

EKOMIASTO NA LUDZKĄ MIARĘ ECOCITY – TAILOR-MADE FOR PEOPLE tekst | by MAGDALENA RUDZKA

Po Kopenhadze można bez końca włóczyć się na piechotę (lub na rowerze) i czuć się jak u sąsiada. Tylko Skandynawowie potrafią zaprojektować przestrzeń w sposób tak przyjazny, że czujemy się zrelaksowani jak na najlepszych wakacjach.

You can wander around Copenhagen endlessly on foot (or you can bike it) and feel as if you’ve only gone next door. The Scandinavians have a unique flair for designing their urban spaces to be so friendly as to make you feel as if you are on vacation.

24

1 1. Rzeźba Edvarda Eriksena Mała Syrenka wzorowana jest na jednej z bajek Andersena.

3

Edvard Eriksen's sculpture The Little Mermaid is modeled on one of Andersen's stories.

2

Przewaga Kopenhagi nad resztą nordycPL kich miast to mniej wymagający klimat.

Jednak trzeba pamiętać, że leży ona nad wodą, a w dużej części niemal na wodzie, więc orzeźwiająca morska bryza spotka nas tu nawet latem. Kanały i wyspy to integralna część miasta, na jednej z nich leży słynna Christiania, czyli niezależna i samostanowiąca dzielnica opanowana przez kulturę alternatywną. Skandynawowie potrafią doskonale łączyć stare z nowym – nie inaczej jest w Kopenhadze. Prosto z najsłynniejszej historycznej ulicy Nyhavn, pełnej kolorowych kamienic, wychodzimy na supernowoczesny gmach teatru. Kopenhaskie nabrzeże to zresztą prawdziwa skarbnica nowoczesnej architektury, stoi tu m.in. biblioteka zwana Czarnym Diamentem, przeszklone Centrum Designu i opera, jedna z najnowocześniejszych na świecie.

Warto przejechać spektakularnym mostem nad cieśniną Sund łączącym Danię ze Szwecją. Ta niezwykła konstrukcja to drugi co do długości most świata – ma prawie 8 km. Przeprawa zupełnie zmieniła lokalną gospodarkę i zbliżyła do siebie Duńczyków i Szwedów. Nakręcono nawet serial Most nad Sundem o duńskim inspektorze i szwedzkiej policjantce, który upowszechnił modę na skandynawskie kryminały.

2. Popularne kanelsnegle, czyli cynamonowe „ślimaczki”.

Popular kanelsnegle, or cinnamon "snails".

3. Ponad 60 proc. mieszkańców Kopenhagi dojeżdża do pracy na rowerze.

More than 60 percent of Copenhageners commute to work by bicycle.

5

4 4. Hol Biblioteki Królewskiej zwanej Czarnym Diamentem.

The hall of the Royal Library, known as the Black Diamond.

5. Tivoli to jeden z najstarszych parków rozrywki na świecie, działa od 1843 r.

Tivoli is one of the oldest amusement parks in the world; it's been operating since 1843.

25

T R AV E L

Why? 1

2

1. Ponad 40 proc. duńskiej energii pochodzi z farm wiatrowych, takich jak ta pod Kopenhagą.

4. Na targu rybnym można dostać doskonałe ryby i owoce morza, nie tylko lokalne.

At the fish market you can get excellent fish and seafood, not only local.

3

5. Ogrody Tivoli są sezonowo dekorowane, np . z okazji Halloween czy Bożego Narodzenia.

Tivoli gardens are decorated, e.g. for Halloween or Christmas.

4 5

26

All Scandinavian capitals are small, pleasant ENG and hospitable. What gives Copenhagen the edge is its milder climate – it’s only slightly cooler here than on the Polish coast. However, it also needs to be borne in mind that the city is not so much located by the water as virtually on it. This means that there are refreshing cool breezes in summer. Canals and islands are an integral part of the city. The famous Christiania, an independent and autonomous district dominated by hippies and alternative culture, is situated on one of them.

The Scandinavians are past masters at combining the old and the new - and Copenhagen is no exception. You can leave the most famous historical street, Nyhavn, full of colourful houses, and walk straight into a state-of-the-art theatre. The Copenhagen waterfront is a veritable treasure trove of modern architecture. The "Black Diamond" (a library), the glass Design Centre, and one of the most modern opera houses in the world can all be found here.

It’s well worth crossing the bridge over Öresund, the strait between Denmark and Sweden. This remarkable structure is almost 8 km, making it the second longest bridge in the world. The crossing has completely changed the local economy and brought the Danes and Swedes closer together. There was even a series called "The Bridge ", about a Danish inspector and a Swedish policewoman, which popularized Scandinavian noir around the world.

© S H U T T E R S TO C K , I S TO C K ( 6 ) , A D O B E S TO C K ( 4 )

Over 40 percent of Danish energy comes from wind farms such as the one near Copenhagen.

2. Kanał i nabrzeże Nyhavn wybudowano w 1660 r.

The Nyhavn canal and wharf were built in 1660.

3. Miasto słynie z nowoczesnej architektury, też mieszkalnej.

The city is famous for its modern architecture, also residential.

Połączenia Connections

WAW–CPH–WAW Więcej informacji na More information on

lot.com

lot.com

T R AV E L

My Poland

SIŁA RÓŻNORODNOŚCI THE POWER OF VARIETY

©CREDITS

tekst | by MARIANNA KUCHARSKA

28

Wawel w Krakowie, kopalnia soli w Wieliczce, Krupówki w Zakopanem czy Muzeum Zabawek w Krynicy-Zdroju, a także góry, rzeki i szlaki. Ziemia Małopolska ma wiele do zaoferowania.

Wawel in Krakow, the Salt Mine in Wieliczka, Krupowki in Zakopane, and the Toy Museum in Krynica-Zdroj-the historical region of Lesser Poland has a lot to offer.

Z PL

ZAMEK DUNAJEC W NIEDZICY

Zwiedzanie Małopolski rozpoczynamy od imponującej fortecy wzniesionej w pierwszej połowie XIV w. przez Kokosza Berzewiczego, która miała bronić północnej granicy Węgier. Odtąd pozostawała w rękach węgierskich rodów aż do 1945 r. W samym zamku warto odwiedzić więzienie z izbą tortur, izby żupana spiskiego i komnaty mieszkalne ostatnich właścicieli fortecy – rodziny Salamonów. Przy okazji zajrzyjcie do drewnianego Spichlerza z XVIII w., gdzie mieści się wystawa sztuki ludowej Spisza oraz do Wozowni. Tam do zobaczenia są zabytkowe pojazdy konne pochodzące z lat 1900–1939, bryczki czy pojazdy z Kresów Wschodnich oraz sanie.

ENG

DUNAJEC CASTLE IN NIEDZICA

We begin our tour of Lesser Poland from this impressive fortress erected in the first half of the 14th century by Kokos of Brezovica to defend the northern border of Hungary. The castle remained in the hands of Hungarian families until 1945. It is worth visiting the prison with the torture chamber, the chambers of the Župan of Spiš, the living quarters of the last owners of the fortress (the Salamon family), the wooden granary from the 18th century, which now houses the Spiš Folk Art exhibition, and the coach house, where, you can see historic horse-drawn vehicles from 1900-1939, carriages from the Eastern Borderlands, and sleighs.

29

T R AV E L

My Poland

ZAKOPANE

ZAKOPANE

Wizytę w najpopularniejszym kurorcie w Polsce (zarówno zimą, jak i latem) rozpoczynamy od Krupówek, czyli reprezentacyjnej ulicy miasta. Nazwa kilometrowego deptaka pochodzi od polany Krupówki należącej niegdyś do rodziny Krupów. Pierwotna wiejska drewniana zabudowa pod koniec XIX w. stopniowo zaczęła ulegać murowanym kamienicom. Na skrzyżowaniu z ulicą Kościeliską zobaczymy Sanktuarium Najświętszej Rodziny pochodzące z końca XIX w. Budowę rozpoczął ks.

Józef Stolarczyk, pierwszy proboszcz Zakopanego w 1877 r., a dokończył ks. Kazimierz Kaszelewski, który po ks. Stolarczyku objął zakopiańską parafię.

Wewnątrz warto zwrócić uwagę na kilka elementów zaprojektowanych przez Stanisława Witkiewicza, m.in. ołtarz w bocznej kaplicy Matki Boskiej

We begin our visit to Poland’s most popular health, tourist (winter and summer), skiing and hiking resort at Krupowki St., the city's impressive main thoroughfare. This kilometre-long promenade takes its name from a glade in the Krupowki forest that once belonged to the Krupow family. The original rural wooden buildings began to make way for brick tenements at the end of the 19th century. The Sanctuary of the Holy Family Church at the intersection of Koscieliska St. dates from this period. Construction was commenced in 1877 under Fr. Józef Stolarczyk, the first parish priest of Zakopane, and completed under Fr. Kazimierz Kaszelewski, who took over the parish after Stolarczyk. The church has several elements de-

Oscypek, czyli twardy ser wędzony z mleka owczego produkowany na Podhalu, to symbol Zakopanego.

Oscypek, a hard smoked cheese from sheep's milk produced in Podhale is a symbol of Zakopane.

30

Willa Poraj na Krupówkach to jeden z niewielu zachowanych w Zakopanem domów wybudowanych w stylu szwajcarskim.

Villa "Poraj" in Krupowki is one of few houses in Zakopane built in the Swiss style.

1. W zakopiańskiej willi Atma mieści się jedyne na świecie muzeum biograficzne Karola Szymanowskiego (1882–1937).

The Atma villa in Zakopane houses the only biographical museum of Karol Szymanowski (1882-1937) in the world.

1

2

3

4

1 2

2. Morskie Oko – największe jezioro w Tatrach, położone w Dolinie Rybiego Potoku, u stóp Mięguszowieckich Szczytów, na wysokości 1395 m n.p.m.

Morskie Oko - the largest lake in the Tatra Mountains, located in the Rybiego Potoku Valley at the foot of Mieguszowieckie Szczyty, at 1395 m above sea level.

3. i 4. Teatr Witkacego został założony w Zakopanem przez grupę absolwentów krakowskiej PWST. Od początku aż do dziś kieruje nim jeden z założycieli Andrzej Dziuk, reżyser większości przedstawień.

The Witkacy Theater was founded in Zakopane by a group of graduates of PWST National Academy of Theatre Arts in Krakow. From its early days until today it is managed by one of the founders, Andrzej Dziuk, the director of most of the shows.

Różańcowej (w lewej nawie), boczną kaplicę św.

Jana Chrzciciela oraz drzwi wejściowe do kościoła.

W centralnej części Krupówek znajdziemy Muzeum Tatrzańskie, czyli zabytek architektury murowanej, w stylu zakopiańskim, zbudowany w latach 1913–1922 według wspólnych planów Stanisława Witkiewicza (elewacja) i Franciszka Mączyńskiego (projekt techniczny). Zaś na skrzyżowaniu z uliczką Weteranów Wojny swoją siedzibę ma Miejska Galeria Sztuki im. Władysława hrabiego Zamoyskiego. Należy do najstarszych galerii w Polsce i prezentuje dziś głównie sztukę współczesną. Idziemy w górę Krupówek, mijamy pomnik Władysława hrabiego Zamoyskiego.

Wkraczamy na ulicę Zamoyskiego. Po lewej stronie w głębi dostrzec można okazałą drewnianą willę wybudowaną w stylu zakopiańskim, to Oksza. Jest trzecim dziełem Stanisława Witkiewicza. Dziś można tu zobaczyć obrazy Rafała Malczewskiego, Wandy Gentil Tippenhauer czy Zofii Stryjeńskiej. Osobny pokój zajmują portrety autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza – Witkacego. A po spacerze warto wstąpić do którejś z restauracji na Krupówkach i napić się aromatycznej herbaty góralskiej z rumem.

signed by Stanisław Witkiewicz (“Witkacy”), including the altar in the side chapel of Our Lady of the Rosary, the side chapel of St. John the Baptist, and the entrance door to the church.

Half-way up the street is the Tatra Museum, an impressive example of brick-and-stone Zakopane architecture. The museum was designed by Stanisław Witkiewicz (facade) and Franciszek Mączyński (technical project) and built in the years 1913-1922. The Count Władysław Zamoyski Municipal Art Gallery is located at the intersection of Weteranow St. This is one of the oldest galleries in Poland and it mainly exhibits contemporary art. As you proceed along Krupowki St., you pass the monument to Count Władysław. If you turn into Zamoyski Street, you will find Oksza, a wooden villa built in the Zakopane style, set back a little from the street. This is yet another building designed by Witkiewicz. It houses paintings by Rafał Malczewski, Wanda Gentil Tippenhauer, and Zofia Stryjeńska. A separate room is dedicated to portraits by Stanisław Witkiewicz. Afterwards, you can drop into one of the many restaurants with local cuisine along Krupowki St. and enjoy a cup of aromatic tea with rum.

31

T R AV E L

My Poland

1

2

Zamek Królewski na Wawelu ma aż 71 sal wystawowych i bardzo bogate zbiory malarstwa.

3

The Royal Castle on Wawel Hill has 71 exhibition halls and a rich collection of paintings.

KRAKÓW

KRAKOW

Mimo że stolica historycznej Małopolski od lat przeżywa turystyczne oblężenie, udało się jej zachować autentyzm i połączyć nutę dekadenckiej aury z dynamiką współczesności. Z jednej strony to miasto, po którym przechadzali się królowie – tradycja i kultura obecne tu są na każdym kroku – wystarczy przejść Drogą Królewską biegnącą od Barbakanu, przez Rynek, na Wawel albo przespacerować się ulicą Kanoniczą. Właśnie Zamek Królewski na Wawelu, krakowski Rynek, jeden z najpiękniejszych i największych w Europie, otoczony zabytkowymi kamienicami, znajdujące się w jego centralnym miejscu Sukiennice (niegdyś miejsce handlu) czy kościół Mariacki z gotyckim ołtarzem stworzonym przez Wita Stwosza, czy kościółek św. Wojciecha – to obowiązkowe punkty do odhaczenia. A atmo­sferę miasta najlepiej poczuć, spacerując urokliwymi uliczkami – Gołębią, Bracką, św. Tomasza – i przysiadając na kawę w jednej z klimatycznych kawiarni, choćby w Loch Camelot.

Zaledwie 20 km od Krakowa znajdziemy unikatowy skarb regionu – kopalnię soli kamiennej Wieliczka, którą odwiedza ponad 1 mln turystów rocznie. Liczy dziewięć poziomów, z których ostatni leży 327 m pod ziemią. Można ją zwiedzać stworzoną na przełomie XVIII i XIX w. Podziemną Trasą Turystyczną.

Although hordes of tourists have been descending on Krakow for years, it has still managed to retain its authenticity and successfully combine an inimitable air of decadence with a real modern vibe. Krakow was once the seat of kings. It is a city where tradition and culture are palpable at every step. You can experience this by walking down the Royal Route, which takes you past the Barbican and the Market Square to Wawel Hill, or by strolling down the picturesque Kanoniczna St. The Royal Castle on Wawel Hill, Krakow’s Market Square, surrounded by historical houses, the centrally located Cloth Halls (once a thriving trading hub), St Mary’s Church with its monumental Gothic altar sculpted by Veit Stoss, are all must-see attractions for any tourist. It’s best to soak up the ambience of the city by wending your way around its picture-perfect streets – Golebia, Bracka, and Sw. Tomasza – where you can sip coffee in one of the city’s many atmospheric cafe bars, e.g. Loch Camelot.

Only 20 km from Krakow is the Wieliczka Salt Mine. This national treasure attracts over a million visitors every year. It has 9 levels, the lowest being 327 metres underground. The Underground Tourist Route, created at the turn of the 19th century, allows you to explore the mine.

32

1. Zamek Królewski na Wawelu.

The Royal Castle on Wawel Hill.

2. Podziemna kaplica św. Kingi w kopalni soli Wieliczka.

The underground chapel of St. Kinga in the Wieliczka salt mine.

3. W Małopolsce odnajdziemy też ślady tragicznej historii ubiegłego wieku: tereny byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau – dzisiaj Muzeum i Miejsce Pamięci.

In Lesser Poland, you can also find traces of the tragic history of the 20th century – the former German Nazi Auschwitz Concentration Camp, which is now a museum and memorial.

LEARN, TASTE, EXPERIENCE

JOIN NOW! www.pvm.pl www.pvm.pl

POLISH POLISH VODKA VODKA WORKSHOPS! WORKSHOPS! recepcja@pvm.pl | +48 recepcja@pvm.pl | +48 22 22 419 419 31 31 50 50 Praga Koneser Koneser Center | Warsaw | Poland Center | Warsaw | Poland Praga The project co-financed by the European Union from the European Regional Development Fund within the framework of the Regional Operational Programme of the Mazowieckie Voivodeship 2014-2020 The project co-financed by the European Union from the European Regional Development Fund within the framework of the Regional Operational Programme of the Mazowieckie Voivodeship 2014-2020

REKLAMA

Untitled-20 1

17.08.2020 10:02

ŚWIĘTUJ Z NAMI

25. URODZINY

magazynu FOCUS!

-25%

Tylko teraz roczna prenumerata FOCUSA urodzinowym rabatem

ZYSKUJESZ:

75zł Kod oferty:

FOC25

12 numerów magazynu w cenie 8 Darmową dostawę pod twoje drzwi

Zamów łatwo na

Możesz także zamówić przelewem!

Burda Media Polska: 04 1050 0086 1000 0090 3172 2706 W tytule przelewu wpisz koniecznie: IMIĘ, NAZWISKO + KOD OFERTY FOC25

Informujemy Państwa, że w przypadku zamówienia prenumerata Focus przekazane dane osobowe będą przetwarzane przez Burda Media Sp. z o.o. w celu prawidłowej realizacji zamówienia. Prosimy o zapoznanie się ze szczegółami przetwarzania Państwa danych osobowych dostępnych pod adresem: http://www.burdamedia.pl/przetwarzanie-danych-osobowych

My Poland

ZAMEK KRÓLEWSKI W NIEPOŁOMICACH

MUZEUM ZABAWEK W KRYNICY-ZDROJU Jeśli zastanawiacie się, jak wyglądały zabawki waszych pradziadków lub chcielibyście pokazać swoim dzieciom, czym kiedyś się bawiliście, to miejsce jest dla was. Muzeum zostało otwarte w lipcu 2010 r. jako filia Muzeum Zabawek w Kudowie-Zdroju, które istnieje już od 2002 r.

Jest prowadzone przez małżeństwo pasjonatów, którzy kontynuując rodzinną tradycję, dbają o dziedzictwo kulturowe, jakim jest zabawka.

W krynickim muzeum zgromadzono ponad 3 tys. eksponatów z całego świata – od lalek po pluszaki i auta z niemal wszystkich epok – od starożytności aż po lata 80. XX w. Dobrej zabawy!

ROYAL CASTLE IN NIEPOLOMICE This is where the heart of this small medieval town beats. For centuries, the castle was a royal holiday residence known as the "Second Wawel". Here, within reach of the magical power of the chakra, kings and princes from the Piast dynasty, Jagiellonians, and elected rulers of the Polish-Lithuanian Commonwealth worked and played. This impressive structure has withstood the ravages of time and the vicissitudes of history to remain a living example of Polish history. Now meticulously restored, this pearl of Renaissance architecture bears eloquent testimony to the extraordinary craftsmanship of Tomasz Grzymała and Italian sculptor Santi Gucci. The building, set on a square plan, with a large, arcaded courtyard and cloisters, serves as a cultural centre. The castle chambers house the Niepolomickie Museum, which has the rich collections of hunting exhibits of Vladimir Puchalski, and the National Museum.

TOY MUSEUM IN KRYNICA ZDROJ If you are wondering what your great-grandparents' toys looked like or would like to show your children what you used to play with, then this is the place for you. The museum opened in July 2010 as a branch of the Toy Museum in Kudowa-Zdroj, which has existed since 2002. It is run by a couple of enthusiasts who, in continuance of a family tradition, preserve the cultural heritage of the toy.

The Krynica museum has gathered over 3,000 exhibits from all over the world - from dolls, through stuffed animals, to cars from almost every era - from the earliest days to the 1980s. Enjoy.

34

Dziedziniec Zamku Królewskiego w Niepołomicach.

Poniżej ekspozycja w Muzeum Zabawek.

© A D O B E S T O C K ( 5 ) , I S T O C K ( 2 ) , S H U T T E R S T O C K , M . P.

Trudno go przeoczyć, to tu bije serce niewielkiego średniowiecznego miasteczka. Przez wieki zamek był wypoczynkową rezydencją królewską zwaną drugim Wawelem. Tutaj, w zasięgu działania magicznej siły czakramu, pracowali i bawili się królowie i książęta z dynastii Piastów, Jagiellonów i elekcyjni władcy Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Okazała zamkowa bryła oparła się niszczejącemu działaniu czasu i burzliwym wydarzeniom historii, pozostając żywą księgą dziejów naszej historii. Obecnie pieczołowicie odrestaurowany stanowi perłę renesansowej architektury, dowód niebywałego kunsztu Tomasza Grzymały oraz włoskiego rzeźbiarza Santi Gucciego. Założona na planie czworoboku budowla, z obszernym, zbliżonym do kwadratu arkadowym dziedzińcem oraz krużgankami, pełni dziś funkcję centrum kultury. W komnatach zamkowych powstało Muzeum Niepołomickie bogate w eksponaty myśliwskie i łowieckie zbiory Włodzimierza Puchalskiego oraz Muzeum Narodowego.

The courtyard of the Royal Castle in Niepolomice. Below: an exhibition at the Toy Museum.

Połączenia Connections

WAW–KRK–WAW Więcej informacji na More information on

lot.com

lot.com

Ireneusz Merchel

Prezes Zarządu PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. President of the Board PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.

Szanowni Państwo,

Dear Passengers,

mija kolejny rok intensywnych prac na liniach kolejowych w całym kraju. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. realizują największy w historii program inwestycyjny – Krajowy Program Kolejowy. KPK to ponad 230 projektów, których łączna wartość to prawie 76 mld zł. Wykorzystane środki oznaczają konkretne korzyści – lepsze podróże w aglomeracjach i między regionami, wygodny dostęp do kolei dla wszystkich podróżnych oraz warunki do coraz lepszych przewozów towarów po torach. Współfinansowanie wielu projektów zapewniają środki unijne.

it has been yet another busy and hard-working year for railway lines across Poland. We at PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. have currently been carrying out the largest investment programme in our history. The Nationwide Railway Programme involves 230 projects with a total value of nearly 76 billion PLN. We are making the most of the funding to bring tangible benefits: a better passenger experience for those who travel in metropolitan areas and between regions as well as improving conditions for freight services. Many projects in the programme are assisted by EU funds.

Istotnym źródłem finansowania inwestycji infrastrukturalnych w Unii The Connecting Europe Facility is a key EU funding instrument to proEuropejskiej jest instrument CEF – „Łącząc Europę”. Wspiera on rozmote infrastructure investment. The CEF supports the development wój linii o znaczeniu międzynarodowym, europejskim, aby tworzyły of cross-border railway lines with a view to creating a comprehensive spójną, dobrze rozwiniętą sieć i zapewniały odpowiednie, wspólrailway network and shared standards. With 3.6 billion EUR in subsine standardy. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. są jego największym dies and 24 projects under way, PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. is the beneficjentem z kwotą 3,6 mld euro dofinansowania na realizację largest CEF beneficiary. The investment is intended to improve the 24 projektów. Inwestycje związane są z przechodzącymi przez PolEuropean railway corridors in Poland and provide a core network that skę kolejowymi, europejskimi korytarzami transportowymi, łączącyconnects the East with the Westzostał and the with the South. Kolejowym. mi wschód z zachodem oraz północ z południem.

Projekt „Zabudowa ERTMS/ETCS na liniach sieci bazowej TEN-T” ujętyNorth w Krajowym Programie

KRAJOWY PROGRAM KOLEJOWY

Jest to dokument, który obejmuje ponad 230 projektów inwestycyjnych i modernizację 9000 km torów. Wartość

The projects undertaken as part of the Connecting Europe Facility have W ramach projektów realizowanych z instrumentu CEF – „Łącząc wszystkich projektów ujętych w KPK to prawie 76 mld złotych. already upgraded the quality of the railway in the Warsaw and Kraków Europę” już korzystnie zmieniła się kolej w obrębie aglomeracji warmetropolitan areas by providing new railway stops and securing shortszawskiej i krakowskiej – to nowe przystanki i atrakcyjne czasowo er travel times. Passengers will also be able to enjoy the benefits of our podróże. Korzystamy z efektów inwestycji na międzynarodowych investment in cross-border corridors connecting Wrocław and Poznań; korytarzach, m.in. na odcinku Wrocław – Poznań, gdzie po zakońonce the railway works have been completed, the travel time will be czeniu wszystkich prac podróż najszybszym pociągiem skróci się do no longer than ca. 90 minutes. Passengers travelling from Szczecin to ok. 90 min. Krócej będziemy podróżować ze Szczecina do Poznania Poznań and then to the capital of Poland will also enjoy shorter travel i dalej do stolicy Polski. Szybciej pojedziemy także na linii Rail Baltica times. Travel times will also be reduced on the Rail Baltica route from z Warszawy do Białegostoku oraz na przebiegającej ze wschodu na Warsaw to Białystok and along the East-West axis connecting Kraków zachód linii między Krakowem a Katowicami. and Katowice.

Inwestycje kolejowe mają znaczący wpływ na wzrost roli transportu

Efekty realizacji projektów zawartych w KPK:

łatwiejszy dostęp

szybsze, bezpieczniejsze

ekologiczne

lepsze warunki

Railway investment has a significant effect on the growingdla role of railkolejowego i rozwój gospodarki. Przykładem są, tzw. projekty pordo kolei i bardziej komfortowe podróże przewozów way transport and economic development.

Harbour projects are a fine towe, których celem jest poprawa dostępu kolejowego do portów podróże towarowych example in this respect, and their goal is to improve railway access to w Gdańsku i Gdyni oraz w Szczecinie i Świnoujściu. W transporcie harbours in Gdańsk, Gdynia, Szczecin and Świnoujście. Safety is of the kolejowym priorytetem jest bezpieczeństwo. Dlatego na moderniProjekt realizowany jest z unijnego instrumentu finansowego Łącząc Europę (CEF). Instrument wspiera innowacyjne utmost priority in the railway sector. For this reason, we have been implezowanych liniach wdrażany jest nowoczesny, europejski system zatechnologie z sektora transportu, telekomunikacji i energii, w ramach sieci transeuropejskiej TEN-T. Jednym z jego menting the European Railway Traffic Management System. This project rządzania ruchem kolejowym, czyli ERTMS. To projekt, który pozwoli zadań jest tworzenie nowoczesnych sieci szybkich kolei. will help us to improve the overall level of safety and will secure the conzwiększyć poziom bezpieczeństwa i zapewni spójność przewozów sistency of the service offered as part of the Core Network. na międzynarodowej sieci kolejowej.

We at PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. know how to make the most PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. sprawnie wykorzystują środki instruof the Connecting Europe Facility. With real benefits for passengers mentu CEF – „Łącząc Europę”. Do uzyskanych już przez pasażerów PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. | ul. Targowa 74, 03-734 Warszawa and freight services, even more are yet to come. We have drafted i transport towarowy korzyści, dojdą kolejne. Spółka już przygotowww.plk-sa.pl | www.plk-inwestycje.pl | www.funduszeeuropejskie.gov.pl www.portalpasazera.pl new projects to make the most of the |2021-2027 financial framewała projekty do kolejnej perspektywy finansowej, by nadal rozwijać work and to provide you with the fastest, most environmentally kolej szybką, ekologiczną i bezpieczną. friendly and safest railway services.

Do zobaczenia w podróży!

See you on the train!

INSTRUMENT CEF – „ŁĄCZĄC EUROPĘ” WYZNACZA SZLAK S Z Y B K I C H I KO M F O R T OW YC H P O D R Ó Ż Y W A G L O M E R A C J A C H THE CONNECTING EUROPE FACILITY BLAZES A TRAIL FOR SPEEDY AND CONVENIENT TRAIN CONNECTIONS IN METROPOLITAN AREAS Szybka i bezpieczna podróż między miastami w Polsce, a także w największych aglomeracjach, staje się możliwa dzięki pracom, które są realizowane w ramach instrumentu CEF – „Łącząc Europę”. Podróż pociągiem pozwala dotrzeć bezpośrednio do centrów największych miast, dzięki czemu możemy bez przesiadek i korków podziwiać ich uroki. With railway works carried out as part of the Connecting Europe Facility, passengers are now enjoying quick and safe train journeys between cities and in metropolitan areas. Trains provide easy and direct access to city centres, and travellers can now

W Warszawie dzięki zmodernizowanej lini kolejowej, znajdującej się pomiędzy Warszawą Zachodnią a Warszawą Gdańską, codzienne podróże po stolicy są wygodniejsze. Daily travels in Warszawa are now more convenient with a modernised railway line connecting Warszawa Zachodnia and Warszawa Gdańska Stations.

enjoy the sights without changing trains or sitting in traffic jams.

KRAJOWY PROGRAM KOLEJOWY Kraków Bronowice to jeden z nowych przystanków w aglomeracji krakowskiej, który zwiększa dostępność podróżProjekt „Zabudowa ERTMS/ETCS na liniach sieci bazowej TEN-T” został ujęty w Krajowym Programie Kolejowym. nych do kolei. Można z niego sprawnie Jest to dokument, który obejmuje ponad 230 projektów inwestycyjnych i modernizację 9000 km torów. Wartość dotrzeć do centrum miasta oraz do podwszystkich projektów ujętych w KPK to prawie 76 mld złotych. krakowskiego lotniska. Kraków Bronowice is a newly built railway stop that has greatly improved access to train connections in the Kraków Metropolitan Area. The station allows easy access to the city centre and Kraków Airport.

Efekty realizacji projektów zawartych w KPK:

W Krakowie budowa nowych łatwiejszy dostęp szybsze, bezpieczniejsze ekologiczne lepsze warunki przepraw kolejowych przezi bardziej Wi- komfortowe do kolei podróże dla przewozów słę między Krakowem Głównym podróże towarowych a Krakowem Zabłociem sprawi, że podróże po stolicy Małopolski będą jeszcze Projekt realizowany jestinz unijnego finansowego Łącząc Europę (CEF). Instrument wspiera innowacyjne sprawniejsze.

Travelling Kraków instrumentu will be technologie z sektora transportu, telekomunikacji i energii, w ramach sieci transeuropejskiej TEN-T. Jednym z jego even more convenient with new railway zadań jest tworzenie nowoczesnych sieci szybkich kolei. bridges that span the Vistula River to connect Kraków Main and Kraków Zabłocie Stations.

PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. | ul. Targowa 74, 03-734 Warszawa www.plk-sa.pl | www.plk-inwestycje.pl | www.funduszeeuropejskie.gov.pl | www.portalpasazera.pl

Dzięki inwestycjom kolejowym zrealizowanym na, tzw. warszawskiej linii obwodowej można dotrzeć do najciekawszych miejsc w stolicy, takich jak: Stare Miasto, liczne muzea, Cmentarz Powązkowski czy Multimedialne Fontanny. New investments in the Warsaw Railway Ring will facilitate access to the city’s most iconic sights, including the Old Town, numerous museums, the Powązki Cemetery or Multimedia Fountain Park.

GDAŃSK

BIAŁYSTOK

Nowe i zmodernizowane stacje oraz przystanki stanowią ważne węzły przesiadkowe, ułatwiające komunikację w Warszawie. New and modernised railway stations and stops serve as important interchanges and have improved the passenger experience in Warszawa.

WARSZAWA

SZCZECIN POZNAŃ

WROCŁAW

KRAKÓW

KATOWICE

Kolej ułatwia dojazdy do pracy i szkoły. Zmodernizowana linia z Grodziska Mazowieckiego do Warszawy obsługuje intensywny ruch podmiejski w promieniu 30 km od stolicy. Railways have improved access to work and school. The modernised railway line connecting Grodzisk Mazowiecki and Warszawa handles heavy commuter traffic within a 30-km radius of Warszawa.

Nowe inwestycje sprawiają, że główne atrakcje Krakowa stają się bardziej dostępne – Wawel, Stare Miasto, Sukiennice czy Kopiec Kościuszki, dzięki połączeniom kolejowym są na wyciągnięcie ręki. New investment allows better access to Kraków’s major landmarks with Wawel Castle, the Old Town, the Cloth Hall or the Kościuszko Memorial Mound now at your very fingertips.

Mapa sieci bazowej TEN-T (Transeuropejska Sieć Transportowa) Bałtyk – Adriatyk Morze Pn. – Bałtyk Morze Śródziemne Orient / Wschód – Śródziemne Skandynawia – Morze Śródziemne Ren – Alpy Atlantyk Morze: Północne – Śródziemne Ren – Dunaj

CEF z myślą o pasażerach CEF for Passengers Odwiedzając stolicę Małopolski, warto wybrać się w podróż szlakiem modernizowanej trasy Kraków – Katowice. Przy wykorzystaniu środków UE, ta modernizowana, 144-kilometrowa malownicza trasa pozwoli nam dotrzeć do urokliwych miejsc regionu – Dworu Zieleniewskich w Trzebini, Pałacu Potockich oraz Pałacyku Vauxhall w Krzeszowicach czy też historycznych zamków Lipowiec i Tenczyn, aż po słynny Zamek Królewski na Wawelu. When visiting Kraków, you should try the modernised route connecting the city with Katowice. We have made the most of EU funding to provide a modernised 144-kilometre-long route that allows access to many a charming spot in the region: the Zieleniewski Manor House in Trzebinia, the Potocki and Vauxhall Palaces in Krzeszowice, historic castles in Lipowiec and Tenczyn, and last but not least Wawel Royal Castle in Kraków.

Ko l e j ł ą c z y r e g i o n y Railway : Co n n e c t i n g Re g i ons Już niedługo podróże z Poznania do Wrocławia, Szczecina i stolicy Polski będą wygodniejsze. W komfortowych warunkach i bez korków można będzie podróżować pociągiem na spotkania biznesowe oraz turystycznie. Będąc w stolicy Wielkopolski, warto zobaczyć poznańskie koziołki, przespacerować się urokliwymi uliczkami Starego Miasta, wybrać się nad Jezioro Maltańskie czy do Starego Browaru lub Palmiarni. Poznań z racji swojego geograficznego położenia to ważny element międzynarodowej, kolejowej sieci transportowej – stąd w łatwy i szybki sposób możemy dostać się dalej do Wrocławia i na Pomorze Zachodnie. Z Poznania do Szczecina pociągi wkrótce pojadą poniżej 2 godzin, co będzie sprzyjało odwiedzaniu najciekawszych miejsc w stolicy Pomorza Zachodniego: Wałów Chrobrego, Zamku Książąt Pomorskich, Jasnych Błoni czy Puszczy Bukowej. Passengers will soon be offered more convenient connections when travelling from Poznań to Wrocław, Szczecin or the capital of Poland. They will be travelling more comfortably and without traffic jams – on business or vacation. When in Poznań, you should definitely see the Poznań Goats, have a stroll around the quaint streets of the Old Town, visit Malta Lake, the Old Brewery or the Palm House.

With its favourable location, Poznań is an important component in the international railway network. The city provides fast and convenient access to Wrocław and the Western Pomerania region. Trains connecting Poznań with Szczecin will soon be offering travel times below two hours, which will only improve access to the most intriguing landmarks in Szczecin and its vicinity: the Chrobry Embankment, Ducal Castle, Jasne Błonia Square or Bukowa Forest.

PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. | ul. Targowa 74, 03- 734 Warszawa www.plk-sa.pl | www.plk-inwestycje.pl | www.portalpasazera.pl | www.funduszeeuropejskie.gov.pl

Ko l e j b e z g r a n i c Raiway without Borders Konsekwentnie realizowane są inwestycje na polskim odcinku międzynarodowej linii kolejowej Rail Baltica. Budowa tej trasy to jeden z najważniejszych projektów w tej części Europy, który lepiej skomunikuje Polskę z Litwą, Łotwą i Estonią. Nowa kolejowa przeprawa czyli most na Bugu, umożliwia pasażerom korzystanie z większej liczby połączeń. Tym samym łatwiejsza stanie się wyprawa na Podlasie – regionu oferującego bogate atrakcje kulturalne, krajobrazowe i kulinarne. Po zakończeniu inwestycji w ok. 90 min. będzie

można dojechać z Warszawy do Białegostoku.

KRAJOWY PROGRAM KOLEJOWY

We also consistently carry out investment in the Polish section of Rail Baltica. The development of this route is one of the most prominent projects in this part of Europe, and it will secure better transport links between Poland, Lithuania, Latvia and Estonia. A newly built bridge spanning Bug RiverProgramie will offer Kolejowym. even more connections Projekt „Zabudowa ERTMS/ETCS na liniach sieci bazowej TEN-T” został ujętythe w Krajowym Jest to dokument, który obejmuje ponad 230 projektów inwestycyjnych i modernizację kmeasier torów.access Wartośćto the Podlasie for passengers.

This9000 means wszystkich projektów ujętych w KPK to prawie 76 mld złotych. region, a wonderful holiday destination for those who love culture, scenic natural landscapes and good food. Once the investment has been completed, travel times from Warsaw to Białystok will be down to as little as ca. 90 minutes.

Efekty realizacji projektów zawartych w KPK:

E ko l o g i c złatwiejszy n y pdostęp r z e w ószybsze, z t obezpieczniejsze warów Green Freight Services do kolei

i bardziej komfortowe podróże

ekologiczne podróże

lepsze warunki dla przewozów towarowych

PLK realizują także projekty ułatwiające do instrumentu morskich granic Polski,Łącząc Europę (CEF). Instrument wspiera innowacyjne Projekt realizowany jestdostęp z unijnego finansowego z sektora transportu, telekomunikacji i energii, w ramach sieci transeuropejskiej TEN-T. Jednym z jego czyli portów. Dzięki technologie realizowanym inwestycjom, sprawniej i szybciej zadań jest tworzenie nowoczesnych sieci szybkich kolei. będzie funkcjonował transport do portów w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i Świnoujściu. Dzięki elektryfikacji i przebudowie linii kolejowych do portów pociągi będą jeździć szybciej i przewozić więcej towarów. We at PLK also carry out projects that facilitate access to the Polish seaside and Polskie Linie Kolejowe S.A. | ul. Targowa 03-734 Warszawa harbours. With the PKP stream of current investment, railway services 74, to the harbours of Gdańsk, Gdynia, Szczecin and Świnoujście |will be faster and www.plk-sa.pl | www.plk-inwestycje.pl www.funduszeeuropejskie.gov.pl | www.portalpasazera.pl more convenient. With the electrification and redevelopment of harbour railway links, freight services will be able to offer better transfer times and more capacity.

Kampania realizowana w„Zabudowa ramach projektu Pomocy Technicznej This investment campaign is carried outEuropę”. as part of the TechniProjekt ERTMS/ETCS na liniach sieci bazowejInstrumentu TEN-T” jest współfinansowany przez Unię Europejską z Instrumentu „Łącząc cal Assistance Project within the Connecting Europe Facility.

Connecting EuropeWyłączną Facilityodpowiedzialność (CEF) – „Łącząc Europę”. za treść publikacji ponosi jej autor. Unia Europejska nie odpowiada za ewentualne wykorzystanie informacji zawartych w takiej publikacji.

Wyłączną odpowiedzialność za treść publikacji ponosi jej autor. Unia Europejska nie odpowiada za ewentualne wykorzystanie informacji zawartych w takiej publikacji.

The author is solely responsible for the content of the publication. The European Union is not responsible for any use that may be made of the information contained therein.

40

SCIENCE

Interview

CHROŃ SIEBIE I INNYCH LET’S PROTECT OURSELVES AND OTHERS tekst | by AGNIESZKA MICHALAK

Bez szczepionki, środków medycznych i profilaktycznych nie pokonamy COVID-19 – mówi dr n. med. Paweł Grzesiowski.

In the absence of a vaccine, adequate medical supplies, and prophylactic measures, we are not going to beat COVID-19, according to Dr. Paweł Grzesiowski, MD, PhD.

Zauważamy sceptyczne głosy dotyczące zasadności noszenia maseczek. Panie doktorze, nosić czy nie?

Maski trzeba nosić. Te wątpliwości nie pojawiły się z księżyca – na samym początku pandemii nawet naukowcy nie byli co do tego zgodni. Jednak poszerzyliśmy wiedzę i dziś ponad wszelką wątpliwość wiemy, że maski są najskuteczniejszym środkiem ochronnym w zaistniałej sytuacji. Przede wszystkim dlatego, że zmniejszają ilość wirusa w powietrzu, który podróżuje na kropelkach pary wodnej wydychanej przez chorego. Im maska lepiej filtruje, tym niesie większe bezpieczeństwo dla osoby, która ją nosi. Jeśli mają je na sobie wszystkie osoby w danym pomieszczeniu, to nie tylko obserwujemy mniejszą emisję wirusa do środowiska, ale też każda z tych osób jest zabezpieczona, bo maska filtruje też powietrze wdychane.

Mamy do wyboru kilka rodzajów masek, m.in. przeciwpyłowa ffp3, z filtrem n95, maski bawełniane czy samoodkażające. Które są najlepsze?

Każda maska zabezpiecza, ale w różnym stopniu.

Najlepiej chroni maska z filtrem HEPA, następne w hierarchii skuteczności wymienia się maski filtrujące ffp3, ffp2 i maski chirurgiczne. W przypadku masek tekstylnych stopień zabezpieczenia zależy od liczby i jakości warstw. Oprócz bawełny takie PL

There has been some scepticism regarding the soundness of wearing masks. Should we wear them or not?

Obviously, we should. These doubts did not appear out of the blue. Even scientists had differing views on this at the outset of the pandemic. However, we’ve broadened our knowledge since then and it is now beyond dispute that masks are the most effective protective measure we have at the moment. This is mostly because they stop some of the virus, which travels in water vapour droplets. The less porous the mask, the safer the wearer. When everyone in a room is wearing a mask, there is not only a lower virus emission into the environment, but each person is protected as well, because the mask also filters the inhaled air.

We have several types of masks to choose from, including the anti-dust FFP3 mask, the one with an N95 filter, cotton masks, and self-disinfecting masks. Which are the best?

Each mask protects, but of course to a different degree. The mask with the HEPA filter protects the most, followed by the FFP3, FFP2, and surgical masks. In the case of textile masks, the degree of protection depends on the number and quality of layers. In addition to cotton, such masks should have a layer of non-woven polyester or polypropylene, as artificial fibres are much denser and can thus filter more effectively. Sel-

ENG

41

maseczki powinny mieć warstwę z poliestru lub włókniny polipropylenowej – bo włókno sztuczne ma dużo gęstsze utkanie i przez to skuteczniejszą filtrację. Co do masek samoodkażających się lub zawierających środek wirusobójczy – to są dodatkowe elementy wzmacniające. Na pewno trzeba też pamiętać, że maska nie zwalnia nas z zachowania dystansu społecznego i higieny rąk.

Często tę samą jednorazową maskę nosimy kilka dni po kilkanaście minut – w sklepie, metrze czy muzeum. Co pan na to?

Pytanie, czy jesteśmy w stanie pilnować czasu jej działania. Maseczka chirurgiczna filtruje od dwóch do czterech godzin. Po tym czasie powinniśmy ją wyrzucić. Jeśli wchodzimy do metra i jedziemy nim np. 20 min, włóżmy ją do torebki foliowej (najlepiej strunowej) zamiast do kieszeni. Takie przerywane używanie jednej maseczki nie powinno jednak trwać dłużej, niż powiedziałem. Maski jednorazowe nie podlegają ani praniu, ani dezynfekcji – po zużyciu trzeba je wyrzucać. Inaczej postępujemy z maskami tekstylnymi, które są przystosowane do prania. Jednak noszenie ich dłużej niż cztery godziny bez wyprania również jest pozbawione sensu.

Jeśli nie wypierzemy maseczki, ona nie chroni?

Maska, której zbyt długo używamy, jest przede wszystkim niebezpieczna, bo zawiera resztki naszej śliny z bakteriami, które się mnożą i mogą wywoływać podrażnienia, a nawet poważniejsze zmiany skórne. Ponadto taka maseczka nie ma właściwości filtrujących, bo zatykają się pory w siatce tkaniny. Pamiętajmy, w 1 ml śliny jest nawet miliard bakterii.

Wiele osób zakrywa tylko usta, nie osłaniając nosa.

I robi błąd. Maseczka musi szczelnie przylegać do twarzy i zasłaniać usta oraz nos, by powietrze, które jest wydychane lub wdychane, przechodziło przez filtr. Zatem jeśli opuścimy maskę poniżej nosa, to oddychamy powietrzem niefiltrowanym i wtedy ta maseczka nie ma sensu. Ochrona tylko na ustach oczywiście redukuje emisję wirusów, ale nie jest wystarczająca, bo oddychamy głównie przez nos. To samo dotyczy przyłbic i półprzyłbic – niby spełniają kryteria prawne, ale nie są skuteczne, bo zasłanianie twarzy kawałkiem pleksi niewiele daje.

Niektórzy zasłaniają usta i nos, ale chustami.

Czy taka ochrona ma sens?

Badania wykazują, że zakładane na twarz chusty redukują zaledwie 1 do 2 proc. wirusów, zatem są prawie nieskuteczne. Można ich używać awaryjnie, na krótkim dystansie czasowym, kiedy musimy wejść do sklepu, ale zapomnieliśmy maseczki.

Wtedy osiągamy efekt chwilowego zabezpieczenia. W przepisach zapisano, że należy zasłaniać usta i nos czymkolwiek, a nie jest dookreślone czym. Tu jest luka, której nie wolno wykorzystywać.

42

Interview

Self-disinfecting and virucidal masks have additional reinforcing elements. We also need to remember that wearing a mask does not exempt us from social distancing and hand hygiene.

We often wear the same disposable mask for several days for several minutes at a time. What is your view on that?

The question is whether we can keep track of its working time. A mask will filter from two to four hours.

After that, it should be thrown away. If we get on the subway and travel for, say, 20 minutes, then the mask should be placed in a vacuum bag instead of a pocket.

This sort of intermittent use, however, should not last longer than I said. Disposable masks can neither be washed nor disinfected – they must be discarded after use. We do things very differently with textile masks, which are suitable for washing. However, wearing these masks for more than four hours without refreshing them is pointless as well.

So the mask won't protect us unless it’s washed?

A mask that is used for too long is above dangerous. It contains remnants of saliva with bacteria that multiply and can cause irritation and even serious skin damage.

Not only that but the mask will have lost its filtering properties, because the pores in the fabric mesh get clogged. We need to remember that 1ml of saliva can contain one billion bacteria.

Many people cover their mouths only, without covering their nose.

And that’s a mistake. The mask must adhere tightly to the face and cover the mouth and nose so that the air that is exhaled or inhaled passes through the filter. If we leave the mask below the nose, then we breathe unfiltered air, in which case there is no point wearing it.

© A D O B E S T O C K ( 2 ) , M . P.

SCIENCE

Maseczka musi szczelnie przylegać do twarzy i zasłaniać usta oraz nos, by powietrze, które jest wydychane lub wdychane, przechodziło przez filtr.

The mask must adhere tightly to the face and cover the mouth and nose so that the air that is exhaled or inhaled passes through the filter.

DR N. MED. PAWEŁ GRZESIOWSKI Polski lekarz pediatra, immunolog, doktor nauk medycznych, nauczyciel akademicki w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego.

Polish pediatrician, immunologist, doctor of medical sciences, academic teacher at the Medical Center of Postgraduate Education.

Wiele osób – także ze środowiska naukowego – wciąż kwestionuje istnienie pandemii. Jakie źródło pana zdaniem mają mity krążące wokół COVID-19?

Psychologia dobrze zna ten mechanizm. Oto przychodzi nowe zagrożenie, którego się boimy.

W pierwszej chwili się chowamy, potem, kiedy emocje opadną, następuje odrzucenie i zaprzeczenie. Tak się dzieje dopóki, dopóty nie poznamy i nie zrozumiemy nowego zjawiska. Ten sam mechanizm działa w przypadku obecnej pandemii. Wiele osób niestety zatrzymało się na poziomie strachu i zaprzeczenia, które dodatkowo są podsycane przez ruchy chcące to wykorzystać i cynicznie siejące zamęt. Trzeba być bardzo odpornym na fake newsy i śledzić sprawdzoną wiedzę naukową, bo łatwo ulec spiskowym teoriom, że pandemia jest po to, by nas zniewolić. Z drugiej strony, akurat ta pandemia niesie ze sobą rzeczywiście sporo sprzeczności.

Z jednej strony młodzi ludzie chorują bezobjawowo i wiele osób uważa, że w związku z tym to nie jest choroba. Tym bardziej że dotychczas nazywaliśmy to nosicielstwem wirusa. Z drugiej, mamy bardzo ciężkie zakażenia u osób po 50. roku życia, a najwięcej przypadków śmiertelnych u pacjentów 60+.

Ale wiele osób starszych również choruje łagodnie.

Ale może te osoby mają lepszą odporność…

No właśnie. Wiele zależy od nas – im lepsza odporność, bardziej wyćwiczona, tym większa szansa na zwalczenie wirusa. I to trzeba komunikować, że nie każdy w wieku 60 lat umrze na COVID-19. Z wirusem przegrywa tylko kilka procent pacjentów w tym wieku. W lutym czy marcu dane dotyczące zachorowań i umieralności, które dostaliśmy z Chin, były rzeczywiście przerażające. Dziś jednak wiemy już nieco więcej o wirusie i wiemy na pewno, że bez szczepionki, środków medycznych i profilaktycznych go nie pokonamy. I musimy zrobić absolutnie wszystko, żeby nie było masowych zachorowań. Dlatego nośmy maseczki, zachowujmy dystans społeczny i przestrzegajmy higieny.

Covering the mouth obviously reduces the emission of viruses, but it is not enough, because we mainly breathe through the nose. The same applies to visors and half-visors, which have become fashionable - they seem to meet the legal criteria, but are not effective, because covering the mouth with a piece of plexiglas does not do much.

Some people cover their mouth and nose with scarves. Is there any point in doing that?

Research shows that scarves wrapped around the lower face reduce only 1 to 2 percent of viruses. That makes them virtually ineffective. They can be used briefly in an emergency, e.g. when we have to enter a store but have forgotten our mask. That gives temporary security. The regulations state that you should cover your mouth and nose, but do not stipulate with what. This loophole should not be taken advantage of.

Many people - including those in the scientific community - still question the existence of the pandemic. What do you think is the origin of the myths surrounding COVID-19?

This is a well-known psychological mechanism. Whenever we’re faced with a new threat, we first hide, then, once the fear has subsided, we resist and deny it. This is what happens until we understand the new phenomenon. This mechanism can be seen during the current pandemic. Unfortunately, many people have become stuck at the level of fear and denial, further fuelled by movements that want to take advantage of the situation and cynically wreak havoc. You have to be very resistant to fake news and follow proven scientific knowledge, because it is easy to succumb to conspiracy theories claiming that the pandemic is there to enslave us. But this pandemic actually does involve a lot of contradictions. On one hand, there are many asymptomatic cases among young people, and so a lot of people deny that COVID is actually a disease. This is especially the case as we have only been referring to these cases as carrier-state. On the other hand, we have had some very severe infections in people over 50, with the highest mortality rate in patients 60+. But even some elderly people only become mildly ill.

Perhaps these people have better immunity.

Exactly. A lot depends on us – the better the immunity, the greater the chances of defeating the virus. And we have to broadcast the message that not everyone over the age of 60 is going to die from COVID. Only a small percentage of patients in this age group are going to lose the battle with the virus. The data on incidence and mortality we were getting from China in February and March was really terrifying. However, today we know a bit more about the virus and we definitely know that we won’t be able to beat it without a vaccination, medical supplies, and prophylactic measures.

And we have to do everything in our power to prevent a mass outbreak. That’s why we need to wear masks, maintain social distance and observe hygiene.

43

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Kaleidoscope

POMNIK WODZA The statue of the commander

Sulejówek, niewielka podwarszawska miejscowość, jest nierozerwalnie związany z osobą marszałka Józefa Piłsudskiego, jednego z twórców niepodległej Polski. Piłsudski mieszkał wraz z żoną i córkami w tamtejszej willi Milusin w latach 1923–1926. Dom ufundowali Marszałkowi jego żołnierze. Dlatego w Sulejówku, w sąsiedztwie zabytkowego dworku, zbudowano Muzeum Józefa Piłsudskiego, które właśnie otwiera swoje podwoje dla zwiedzających.

Sulejowek, a small town near Warsaw, is inextricably linked with Marshal Józef Piłsudski, one of the founders of independent Poland. Piłsudski lived here with his wife and daughters, in a villa called "Milusin", in 1923-1926.

The house was paid for by the Marshal's soldiers. The Józef Piłsudski Museum was constructed in the vicinity of this historic manor and is now open to visitors.

©FILIP OSTROWSKI, MARIUSZ BODNAR, MACIEJ ŁABUDZKI

A

Autorzy koncepcji architektonicznej, Krzysztof Jaraczewski i Radosław Kacprzak, skryli większość kubatury nowoczesnego gmachu muzealno-edukacyjnego pod ziemią, by jego bryła nie zdominowała zabytkowego dworku i otoczenia. Cały muzealny kompleks – od sierpnia tego roku wpisany na listę Pomników Historii – znajduje się na zalesionym terenie. Piłsudski, miłośnik przyrody, nie pozwolił przekształcić lasu otaczającego dworek w park. Powstał jednak ogród, niedawno pieczołowicie odtworzony. Piłsudski szczególnie lubił sasanki i za jego życia pojawił się nawet pomysł, by uznać je za jeden z symboli narodowych, tak jak symbolem Szkocji jest oset, a Japonii – kwiaty wiśni. Żona Marszałka, Aleksandra Piłsudska, była miłośniczką róż. Dziś róże znów kwitną przy ścianach dworku.

Muzeum Józefa Piłsudskiego zostanie otwarte dla zwiedzających 11 listopada 2020 r., w Narodowe Święto Niepodległości. Wystawa stała Józef Piłsudski dla Rzeczypospolitej.

1867–1935 dzieli się na galerie przedstawiające kolejne etapy życia Marszałka. W rodzinie nazywany był „Ziukiem” i tak właśnie nazywa się galeria opowiadająca o jego młodości. „Wiktor” to nawiązująca do jego pseudonimu konspiracyjnego nazwa galerii pokazującej Piłsudskiego jako działacza niepodległościowej Polskiej Partii Socjalistycznej. Galeria „Komendant” przestawia go jako autora koncepcji zbrojnej walki o niepodległość i dowódcę I Brygady Legionów Polskich. Piłsudski stanął na czele odrodzonego państwa polskiego i był zwycięskim wodzem w wojnie z bolszewicką Rosją w 1920 r., dlatego kolejne galerie noszą nazwy „Naczelnik” i „Marszałek”. Ostatnia galeria – „Symbol” – ukazuje dziedzictwo Piłsudskiego i przejawy pamięci o nim.

Wystawę będzie można zwiedzać indywidualnie lub w grupach. Muzeum oferuje audioprzewodniki w pięciu językach (polski, polski migowy, angielski, niemiecki, rosyjski) oraz możliwość zwiedzania z przewodnikiem.

Muzeum prowadzi także warsztaty dla uczniów na wszystkich poziomach nauczania, zarówno na wystawie (gdzie istnieje ścieżka rodzinna), w salach edukacyjnych, jak i online.

Muzeum Józefa Piłsudskiego jest instytucją kultury współprowadzoną przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Fundację Rodziny Józefa Piłsudskiego. Szczegóły dotyczące oferty muzeum oraz informacje na temat zakupu biletów są dostępne na stronie muzeumpilsudski.pl.

The architects, Krzysztof Jaraczewski and Radosław Kacprzak, have hidden most of the volume of the museum and educational building underground so as to prevent its bulk from dominating the historic manor and its surroundings. The entire museum complex - entered on the list of Historical Monuments in August this year - is located in a wooded area. Piłsudski, a nature lover, would not allow the forest surrounding the house to be made into a park. However, a garden was created and has been meticulously restored. Piłsudski was particularly fond of pasqueflowers, and making this plant a national symbol, similarly to the thistle of Scotland or the cherry blossom of Japan, was seriously considered while he was alive. The Marshal's wife, Aleksandra Piłsudska, loved roses, and these flowers are once more blooming around the walls of the manor.

The Józef Piłsudski Museum will be open to visitors on 11 November 2020 – National Independence Day. The permanent exhibition "Józef Piłsudski for the Republic of Poland:1867-1935 ” is divided into galleries presenting stages of the Marshal's life.

He was known as "Ziuk" at home, and this is what the gallery presenting his youth is called. "Wiktor" is the name of the gallery referring to his underground period. Here, Piłsudski is portrayed as a Polish Socialist Party activist bent on Polish independence. The "Komendant” gallery presents him as instigating armed struggle for independence and as the commander of the 1st Brigade of the Polish Legions.

Piłsudski became the head of the reborn Polish state and was the victorious commander in the war with Bolshevik Russia in 1920. For this reason, the next two galleries are called "Naczelnik" [Chief ] and "Marszałek" [Marshal]. The last gallery, "Symbol", displays Piłsudski's legacy and manifestations of his memory.

The exhibition can be visited individually or in groups. The museum offers audio guides in five languages (Polish, ​​ Polish sign language, English, German, Russian) and guided tours.

The museum also conducts workshops for students at all levels of education, at the exhibition (where there is a family path), in educational rooms, and online.

The Józef Piłsudski Museum is a cultural institution jointly run by the Ministry of Culture and National Heritage and the Józef Piłsudski Family Foundation. More details and information on purchasing tickets are available at muzeumpilsudski.pl.

PEOPLE & THE WORLD

Muzyka

GRAJMY W SZKOLE tekst | by RICHARD BERKELEY

Nowoczesna edukacja muzyczna w szkołach jest kluczowa w rozwoju dzieci i młodzieży.

Modern music education in schools is key to the development of children and young people.

Z

Zamieszkałem w Warszawie w 2000 r.

Wkrótce miał się rozpocząć Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, który odbywa się tu co pięć lat.

Ja tymczasem zacząłem pracę w zespole przygotowującym program kulturalny Pegaz emitowany w Telewizji Polskiej. Miałem zrealizować reportaż o konkursie. Ponieważ całe miasto było obklejone plakatami reklamującymi wydarzenie, pewnego poranka zabrałem ekipę filmową i wyruszyliśmy ulicami Warszawy, by sprawdzić, jak popularny jest tu Chopin. Starszy robotnik kopiący dziurę w ulicy w cieniu Muzeum Chopina stwierdził, że kompozytor był wielkim człowiekiem, takim jakiego w tamtych czasach potrzebowała Polska. Jednak o muzyce kompozytora wiedział niewiele. Z kolei młody biznesmen idący Nowym Światem rzucił do kamery, że Chopin to najlepsza wódka.

Dwie kobiety wiedziały całkiem sporo o kompozytorze i potrafiły nawet wymienić niektóre z jego dzieł. W końcu zaczepiliśmy uroczą młodą parę: chłopaka z długimi rozczochranymi włosami i jego dziewczynę. Mężczyzna uwielbiał Chopina, było widać, że wręcz gra mu w duszy. Kiedy zapytałem o ulubiony utwór kompozytora, a ten bez wahania odparł Do Elizy, zdębiałem. Zdecydowaliśmy się jednak wyemitować ten materiał w telewizji i – jak nietrudno zgadnąć – wywołaliśmy niezły skandal.

Pojawiły się też pytania o poziom edukacji muzycznej w polskich szkołach. Przyznam, że

W 2013 r. z okazji obchodów setnej rocznicy urodzin Witolda Lutosławskiego, we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, został powołany nowy zespół – Lutoslawski Youth Orchestra (obecnie Polska Orkiestra Młodzieżowa LYO).

In 2013, as part of the celebration of the 100th anniversary of the birth of Witold Lutosławski, in cooperation with the Ministry of Culture and National Heritage, a new orchestra was founded – the Lutoslawski Youth Orchestra (now the Polish National Youth Orchestra LYO).

46

©CREDITS

PL

47

Muzyka

REWOLUCJA W MYŚLENIU Wkrótce potem zostałem poproszony o przeprowadzenie lekcji ze śpiewakami na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina. Większość studentów miała wspaniałe, mocne głosy. Młodym ludziom brakowało jedynie doświadczenia muzycznego, podstaw wiedzy i dostępu do nagrań międzynarodowych śpiewaków. Podczas jednego z warsztatów okazało się, że żaden z przyszłych artystów nie słyszał o Joan Sutherland, największej żyjącej śpiewaczce. Znów doszedłem do wniosku, że trzeba wzmocnić wiedzę muzyczną w polskich szkołach.

Kiedy mój siedmiodniowy pobyt na uniwersytecie dobiegał końca, dwóch studentów zapytało mnie, czy nie pomógłbym im założyć fundacji. Chcieli stworzyć orkiestrę. Zapytałem, jaki cel im przyświeca poza graniem? Chyba nieźle ich zaskoczyłem i zmusiłem do myślenia. To było 20 lat temu – dziś Fundacja Nowej Orkiestry Kameralnej, którą wspólnie ze mną prowadzą Paweł i Monika Kos-Nowiccy, polega głównie na promocji muzyki w szkołach.

Kiedy w 2001 r. zakładaliśmy naszą fundację, edukacja muzyczna, która jest wpisana w misję orkiestry czy zespołu operowego, była nieznaną w Polsce praktyką. Skupiano się głównie na występach. Tymczasem zachodnie muzyczne organizacje działały na wielu płaszczyznach – pozyskiwały m.in. fundusze na pomaganie młodym artystom, promowanie muzyki, tam gdzie była taka potrzeba, budowanie widowni, edukowanie młodych z wykorzystaniem najnowszych, najbardziej nowoczesnych metod. Dziś większość muzycznych instytucji w Polsce prowadzi podobne programy pomocy.

Dokonała się rewolucja w myśleniu o roli muzyki. Całe szczęście.

WARTO DZIAŁAĆ Edukacja muzyczna w polskich szkołach także przeszła niezłą przemianę i bardzo rozwinęła się od czasu wejścia Polski do Unii Europejskiej.

Młodzi Polacy są dziś dociekliwi i odważni. Mówią świetnie po angielsku. Wielu wsiadło do samolotów i pociągów, aby zdobywać wykształcenie i doświadczenie za granicą. Wrócili z nowymi pomysłami, umiejętnościami i koneksjami. Ich wpływ przynosi pozytywny efekt. To

48

ENG

I came to live in Warsaw in 2000. It was the year of the Chopin Competition and I had a job on Pegaz, TVP’s flagship arts programme, to cover the competition. There were competition posters everywhere so one morning I took the camera crew around the streets of central Warsaw to see how popular Chopin really was. A elderly workman digging a hole in the road in the shadow of the Chopin Museum declared that Chopin was a great man, the sort of man Poland needed then. As for his music he didn’t know much. A young businessman in Nowy Swiat declared that Chopin was the best vodka. Two women knew quite a lot about Chopin and could list some of his works. Finally, we met a delightful young couple: a boy with long tousled hair and his girlfriend.

He loved Chopin. Chopin was in his soul. And what was his favourite piece? „For Elise”. The disbelief on his girlfriend’s face was unforgettable. When this was broadcast it caused a small scandal.

The general lack of knowledge about Chopin surprised me. Poland was supposed to be a musical country with Chopin at its heart, with his heart entombed in the nation’s capital.

ENG

©CREDITS

i mnie zaskoczył brak wiedzy na temat Chopina. Polska jest w końcu umuzykalnionym krajem, w którym autor Etiudy Rewolucyjnej zajmuje szczególne miejsce. Pomyślałem, że jest tu sporo do zrobienia.

REVOLUTION IN THINKING My first practical contact with Polish musicians was at the Chopin Academy. I had been asked to coach the singers. Most of the students had great natural voices. What they lacked was musical experience, a breadth of knowledge and access to recordings of great international singers. In one workshop none of the opera singing hopefuls had heard of Joan Sutherland, the greatest living bel canto singer.

As I was ending my seven days at the Academy two students asked me if I would help them establish a foundation. They wanted to form an orchestra. I was flattered but my first question was about outreach. What, apart from playing, were the objectives of the orchestra? This question was unexpected and they had to start thinking. Twenty years on much of Pawel and Monika Kos-Nowicki’s work involves music in schools.

Education as part of an orchestra or opera company’s mission was an unknown concept in Poland. They were entirely focussed on performance giving. Music organisations in the west had long known that concert giving was not enough. They had to justify their funding through outreach, taking music where it was not expected, building audiences, educating the young in the newest, most inclusive ways. Today, most musical institutions in Poland have outreach programmes and there has been a small revolution in thinking about music’s role in society. Thank goodness.

Kolor RollsWRoyce'a swej Cullinana można siedmioletniej wybrać z 44 tys. historii Polska próbek.Orkiestra The colour of Rolls Royce'a Młodzieżowa Cullinan?

You have LYO wychowała 44 options 197thousand absolwentów to choose from. pochodzących z 28 różnych miast.

In its seven-year history, the Polish National Youth Orchestra has raised 197 graduates from 28 different cities.

49

PEOPLE & THE WORLD

PIERWSZA I JEDYNA TAKA ORKIESTRA W POLSCE Wojciech Hazanowicz, współtwórca „Grajmy w szkole”, jest także dyrektorem naczelnym Polskiej Orkiestry Młodzieżowej LYO, która działa we współpracy z Polską sekcją Jeunesses Musicales (Międzynarodowa Federacja Młodzieży Muzycznej). To największa organizacja międzynarodowa działająca na rzecz młodzieży i muzyki. Powstała w 1945 r. z inicjatywy dwóch arystokratów – Belga Marcela de Cuveliera i Francuza René Nicoly. Jej ideą było kulturowe zbliżenie między narodami i „otwarcie” granic dzięki muzyce.

Polska sekcja Jeunesses Musicales powstała zaś w 1966 r. Od początku swej działalności aktywnie uczestniczy w życiu Federacji. Organizuje liczne kursy, warsztaty i festiwale muzyczne. Przedstawiciele JM Poland co roku podróżują po Polsce, szukając najzdolniejszych młodych muzyków, których łączy ta sama pasja. We współpracy ze słynną Philharmonia Orchestra tworzy orkiestrę symfoniczną, której uczniowie już od 14. roku życia mogą zdobywać nie tylko profesjonalne umiejętności, ale również uczyć się odpowiedzialności, za-

50

IT'S WORTH TAKING ACTION A lot has changed since Poland’s accession to the European Union. As everywhere, access to the internet has allowed younger people to expand their horizons. Younger Poles are generally remarkably good English speakers, a key to the world that previous generations lacked. Poles are inquisitive and daring. Many have hopped on planes and trains to get the teaching and experience that they can't find at home. They have returned with new ideas, new skills and new connections.

Their influence is having an effect. It is mostly through their desire to improve the system, to give others the opportunities that they themselves lacked, which is the driving force for change. Economic growth is also a driver for improvements in education. Younger more affluent parents are beginning to understand that music matters for their children’s development. State institutions are lagging but there are outposts of innovation which are fine examples. One notable initiative is „Grajmy w Szkole”. „Grajmy w Szkole” was started by a group of NGOs in Warsaw, spearheaded by Wojciech Hazanowicz, Adam Świtała, Katarzyna Konciak and Joanna Grotkowska and funded by the Ministry of Culture. Its objective was to get music into schools across the country by encouraging what was already established, often by non-music specialist teachers and enthusiasts, and through entirely new initiatives. The first year closed with a mass of children descending on the Zamek Ujazdowski (14.12.2019), dancing, singing and playing everything from traditional Polish folk to the latest band music, disproving the belief held by some music specialists that popular music is bad music. The day long event showed what children are capable of doing with a bit of encouragement.

THE FIRST AND ONLY SUCH AN ORCHESTRA IN POLAND Wojciech Hazanowicz, co-founder of "Grajmy w Szkole", is also the managing director of the Polish National Youth Orchestra, which works in cooperation with the Polish section of Jeunesses Musicales (International Federation of Music Youth). It is the largest international organization working for the youth and music. It was established in 1945 on the initiative of two aristocrats - Marcel de Cuvelier, a Belgian, and René Nicoly, a Frenchman. Its idea is to bring nations closer and cross borders thanks to music.

The Polish section of "Jeunesses Musicales" was established in 1966. Since the very beginning, it's been actively participating in the life of the Federation. It organizes numerous courses, workshops

©FILIP KLIMASZEWSKI (6)

głównie ich pragnienie ulepszenia systemu i chęci podarowania innym możliwości, których sami nie mieli, są motorem zmian. Również wzrost gospodarczy jest napędem postępu w edukacji. Młodzi rodzice zaczynają rozumieć, że muzyka ma kluczowe znaczenie dla całościowego rozwoju ich dzieci. Powstają także i innowacyjne placówki, które za cel stawiają sobie nowoczesną muzyczną edukację, i godne uwagi inicjatywy, które popychają do muzycznego działania.

Jedną z nich jest Program Czynnej Edukacji Muzycznej „Grajmy w Szkole” (finansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego), który stworzyli m.in. Wojciech Hazanowicz, Adam Świtała, Katarzyna Konciak i Joanna Grotkowska. Jego celem jest wprowadzenie szeroko pojmowanej edukacji muzycznej do szkół w całym kraju, utworzenie pracowni muzycznych i wspieranie wszelkich inicjatyw podejmowanych przez nauczycieli i pasjonatów gry na instrumentach.

Finał pierwszej pilotażowej edycji projektu odbył się 14 grudnia 2019 r. w warszawskim Zamku Ujazdowskim. Wszystkie placówki uczestniczące w inicjatywie (12 szkół z całej Polski) zaprezentowały swoje umiejętności – taneczne, wokalne i gry na instrumentach.

Całodniowa impreza pokazała, jak duży potencjał drzemie w dzieciakach.

Muzyka

Program Grajmy w szkole pomaga rozwijać talenty muzyczne wśród młodzieży.

Grajmy w szkole helps develop musical talents among young people.

RICHARD BERKELEY (na zdjęciu powyżej)

Śpiewak, aktor, dyrygent, kompozytor, pedagog i dziennikarz.

Do 2015 r. był członkiem Zespołu do spraw Strategii przy Ministrze Edukacji Narodowej.

Jest członkiem Polskiej Rady Muzycznej. Autor kilku musicali dla dzieci, jednego ufundowanego przez NIFC, Narodowy Instytut Chopina. Dyrektor Chóru Warszawskiego i prezes Fundacji Nowa Orkiestra Kameralna. Mieszka w Warszawie.

Singer, actor, conductor, composer, teacher and journalist. Until 2015 he was a member of the Steering Committee of the Polish Ministry of Education. The member of the Polish Music Council. He has written a number of musicals for children, one funded by NIFC, the Chopin National Institute. Director of Chor Warszawski and Chair of Fundacja Nowa Orkiestra Kameralna. He is based in Warsaw, Poland.

ufania, kreatywności i pracy w grupie. W swej siedmioletniej historii Polska Orkiestra Młodzieżowa LYO wychowała 197 absolwentów pochodzących z 28 różnych miast. Na trasy koncertowe w ubiegłych latach złożyło się w sumie 29 koncertów symfonicznych w całym kraju. Przyjemność słuchania na żywo młodych muzyków mieli słuchacze m.in. Bydgoszczy, Częstochowy, Katowic, Krakowa, Warszawy czy Zamościa. Szczególnie ważnymi wydarzeniami są koncerty galowe orkiestry transmitowane co roku na żywo przez Program II Polskiego Radia.

Muzyka to doskonałe narzędzie pozwalające zbliżać ludzi do siebie. Każdy może ją tworzyć, ale dzieci robią to szczególnie spontanicznie i intuicyjnie, tylko trzeba je odpowiednio wesprzeć. Dlatego warto dopilnować, by młodzi ludzie mieli szansę wyrosnąć na kreatywnych i odpowiedzialnych obywateli – jakkolwiek górnolotnie to brzmi. Kibicowanie edukacji muzycznej to jeden z najlepszych sposobów, by się do tego przyczynić.

and music festivals. Every year, representatives of JM Poland travel around Poland looking for the most talented young musicians who share the same passion. In cooperation with the famous Philharmonia Orchestra it makes a symphony orchestra, where students from the age of 14 can acquire professional skills, as well as such universal values as responsibility, reliance, creativity and the ability of teamwork.

In its seven-year history, the Polish National Youth Orchestra has raised 197 graduates from 28 different cities. Concert tours in recent years have consisted of a total of 29 symphonic concerts throughout the country. The young musicians have performed live for audiences in Bydgoszcz, Czestochowa, Katowice, Krakow, Warsaw or Zamosc. The events which are of particular importance are the gala concerts of the orchestra, broadcasted live by Polish Radio.

Music making is a marvellous tool for bringing people together. Everyone can make music, small children do it spontaneously. The challenge is to keep the grassroots movements growing which will encourage the state to remain interested. We all have a responsibility to make sure the young have the opportunity to grow into creative and responsible members of society. Cheerleading for music education is one of the best ways we can contribute.

51

Muzyka Warszawski Maraton

©CREDITS

PEOPLE & THE WORLD

WARSZAWA LUBI BIEGAĆ WARSAW LOVES RUNNING tekst | by LESZEK BELKE

52

J

Jestem bardzo szczęśliwy. Do maratonu przygotowywałem się kilka miesięcy, trenując w tym okresie nawet dwa razy dziennie. Poza delikatnym wiatrem warunki do biegania były bardzo dobre. Przez większość dystansu biegliśmy w grupie trzy-, czteroosobowej, ja zachowałem najwięcej energii na końcówkę, dlatego udało mi się skutecznie finiszować – opowiada zwycięzca tegorocznej edycji Maratonu Warszawskiego Paweł Kosek, który królewski dystans pokonał w czasie 02:23:14, poprawiając jednocześnie swój rekord życiowy. Na drugiej pozycji z 19-sekundową stratą do wygranego zameldował się Łukasz Oskierko, a trzeci na metę wbiegł Dariusz Nożyński (strata 29 sekund).

Wśród kobiet triumfowała Dominika Stelmach-Stawczyk z wynikiem 02:41:57. Podium biegu pań uzupełniły Anna Łapińska (02:45:28) oraz Katarzyna Gorlo (03:03:00).

PL

Zawodnicy po raz pierwszy w historii Maratonu Warszawskiego rywalizowali przez dwa dni podzieleni na cztery tury po 250 osób.

For the first time in the history of the Warsaw Marathon, the runners competed for 2 days, and they were divided into 4 rounds of 250 people.

1000 biegaczy stacjonarnie oraz ponad 3000 zawodników wirtualnie wzięło udział w 42. edycji PZU ORLEN Maratonu Warszawskiego. Imprezę jak co roku wsparły Polskie Linie Lotnicze LOT. 1000 runners hit the streets of Warsaw and 3000 more participated online in the 42nd edition of the PZU ORLEN Warsaw Marathon. As it is every year, the event was supported by LOT Polish Airlines.

POŁĄCZENI W BIEGU Organizowany nieprzerwanie od 1979 r. Maraton Warszawski to jedna z najważniejszych imprez biegowych w Polsce. Pierwsza edycja odbyła się 30 września pod nazwą Maraton Pokoju. Na starcie pod Stadionem Dziesięciolecia stanęło wówczas blisko 2500 uczestników, a sygnał do startu dał biegaczom lekkoatleta, mistrz olimpijski Zdzisław Krzyszkowiak.

W tym roku wyścig odbył się już po raz 42. (w dniach 26–27 września), a trasa biegła wyjątkowo po 5-kilometrowej pętli, na której maratończycy pokonywali nieco ponad osiem okrążeń, które składały się na dystans 42,195 km. – Co roku przyjeżdżam do Warszawy, by sprawdzić swoją formę w tym terenie. Pomimo pandemii było jak zwykle wspaniale: atmosfera zdrowej rywalizacji, wspierający kibice, których jednak widziałam na trasie znacznie mniej niż zwykle, ale przede wszystkim dobra zabawa – opowiada Anna z Kielc.

Reżim sanitarny wymusił na organizatorach zmianę formuły tegorocznego wydarzenia i wzięcie pod uwagę panujących obostrzeń. W miasteczku biegowym można było znaleźć punkty z płynem

53

PEOPLE & THE WORLD

CAŁY ŚWIAT NA START Także po raz pierwszy w historii Maratonowi Warszawskiemu w tym roku towarzyszył bieg wirtualny. Dzięki temu ponad 3 tys. zawodników, m.in. z Chin, Indii czy Izraela, miało możliwość pobiec na swojej ulubionej trasie oraz wybranym przez siebie dystansie i symbolicznie połączyć się w biegu podczas tej edycji wyścigu. Ponadto wirtualnie w 42. PZU ORLEN Maratonie Warszawskim wystartowali między innymi wybitni polscy sportowcy: Patrycja Bereznowska, Joanna Jóźwik czy Justyna Święty-Ersetic.

54

"I’m really happy. It took me months to prepare myself for the marathon. I even trained twice a day during that time.

Apart from a light breeze, the running conditions were really good. For most of the course, we ran in a group of three or four. I saved most of my energy for the final leg. That’s why I was able to finish so well”, says Paweł Kosek, the winner of this year’s Warsaw Marathon.

Kosek set a personal best by finishing in 2 hours 23 minutes and 14 seconds. Łukasz Oskierko came second (19 seconds behind the winner), and Dariusz Nożyński was third (29 seconds behind). Dominika Stelmach-Stawczyk turned in the best time among the women (2:41:57), while second place went to Anna Łapińska (2:45:28), and third to Katarzyna Gorlo (3:03:00).

ENG

UNITED WE RUN The Warsaw Marathon has been held every year since 1979 and is one of the most important running events in Poland. The first edition was held on 30 September as the "Peace Marathon". Nearly 2,500 participants showed up at the starting line at the 10th Anniversary Stadium, and the starting signal was given by former Olympic champion Zdzisław Krzyszkowiak.

This year the race was held for the 42nd time (on 26-27 September) and the route led exceptionally along a 5-kilometre loop, which the runners went round more than 8 times. The

PZU Orlen Maraton Warszawski to najbardziej prestiżowa impreza biegowa w Polsce.

Jej trasa co roku biegnie w sercu stolicy. Na zdj. obok Dominika Stelmach-Stawczyk, która triumfowała wśród kobiet.

The PZU Orlen Warsaw Marathon is one of the most prestigious running events in Poland.

Every year, its route runs in the heart of the capital.

Opposite: Dominika Stelmach-Stawczyk, who turned in the best time among women.

© P I O T R D Y M U S , S P O R T O G R A F I A . P L , M . P.

do dezynfekcji, a biegacze aż do samego startu oraz po przebiegnięciu mety mieli obowiązek noszenia maseczek. Na trasie biegu nie było także trybun i punktów kibicowania.

Pomimo tych ograniczeń oraz kapryśnej pogody Maraton przebiegł jednak bez zakłóceń. – Chcieliśmy dać szansę zawodnikom na wzięcie udziału w biegu maratońskim, co było do tej pory niemożliwe w związku z trwającą pandemią, a także zachować tradycję imprezy. Samo wydarzenie było wyjątkowe, ponieważ biegacze po raz pierwszy w historii rywalizowali przez dwa dni podzieleni na cztery tury po 250 osób. Hasło przewodnie 42. PZU ORLEN Maratonu Warszawskiego brzmiało w tym roku „Połączeni w biegu”. Myślę, że idealnie odzwierciedla ono to, co się działo w ten weekend w stolicy, ale także w innych miastach w Polsce i na świecie – tłumaczy prezes Fundacji „Maraton Warszawski” Marek Tronina.

Maraton Warszawski

Hasło przewodnie 42. PZU ORLEN Maratonu Warszawskiego brzmiało w tym roku „Połączeni w biegu”.

This year's motto of the 42nd PZU ORLEN Warsaw Marathon was “United We Run”.

Już sama nazwa McLarena GT kryje charakter tego auta – GT to Grand Touring, czyli ambitne auto na co dzień, które ma normalny bagażnik i wciąż zaskakuje osiągami.

Mc Laren GT - the nam gives it away GT stands for Grand Touring. It's an ambitious everyday car, with a typical boot size and impresssive performance.

overall distance covered was 42,195 kilometres.

“I come to Warsaw every year to check my physical condition. Despite the pandemic, it was as amazing as ever. The atmosphere of healthy competition, supporting fans, who were less numerous along the route than usual, but most of all, it was a lot of fun,” says Anna from Kielce.

The sanitary regime forced the organizers to change the formula of this year's event and take into account the prevailing restrictions. The Runners’ Village had disinfectant points, and the runners were required to wear masks before the start of the race and after they had crossed the finish line.

There were no stands or fan areas either.

Despite these restrictions and the capricious weather, everything went smoothly. “We wanted to give the competitors a chance to take part in the marathon, which had been impossible so far due to the pandemic, and to preserve the tradition of the event. The event itself was unique in that it was held over 2 days. There were 4 rounds of 250 people. This year’s slogan was “United We Run”. “I think this perfectly reflects what was happening on that weekend in the capital city, but also in many other towns in Poland and around the world”, explains the president of the Warsaw Marathon Foundation, Marek Tronina.

THE WHOLE WORLD-READY, STEADY, GO For the first time ever, the Warsaw Marathon was accompanied by a virtual race this year. Over 3,000 runners, including people from China, India and Israel, were able to run along their favourite routes for whatever distance they chose, and compete symbolically. Some outstanding Polish sports people, including Patrycja Bereznowska, Joanna Jóźwik and Justyna Święty-Ersetic were among them.

55

PEOPLE & THE WORLD

Movember

ZAPUSZCZAMY WĄSY

LET’S GROW A MOUSTACHE

© A DA M M I KO Ł A J C Z Y K / P R AC O W N I A M Ę S K I C H P O RT R E TÓ W

tekst | by ANNA NOWAK

56

K

Kiedy w 2003 r. Australijczycy Travis Garone i Luke Slattery po raz pierwszy namawiali kolegów do zapuszczania wąsów w ramach akcji dla lokalnej fundacji, nie mieli pojęcia, że kilka lat później dołączą do nich mężczyźni z 22 krajów, a akcja Movember (połączenie dwóch angielskich słów: moustache – wąsy, oraz November – listopad) odmieni, dosłownie i w przenośni, wizerunek męskiego zdrowia.

PL

NE TYLKO „DLA JAJ”

Czynniki środowiskowe i cywilizacyjne wpływają na to, że na nowotwory chorują coraz młodsi mężczyźni.

Jednak odpowiednio wcześnie wykryty rak jądra czy prostaty jest wyleczalny.

Ale trzeba się badać – przypomina o tym akcja Movember, którą wspierają Polskie Linie Lotnicze LOT.

Environmental and civilizational factors play a vital role in men developing cancer at an increasingly younger age. However, if diagnosed early, testicular or prostate cancer is curable.

But you need to test yourself - this what the Movember campaign, supported by LOT, intends to remind you.

Wąsy, podobnie jak różowa wstążka, stały się symbolem walki z nowotworami. Panowie, którzy decydują się na porzucenie gęstych bród i rezygnują z golenia wąsów, zwracają na siebie uwagę.

Każdy z ambasadorów akcji słyszał kiedyś pytania o to, czy przegrał jakiś zakład albo czy postanowił przenieść się w lata 80. Organizatorzy Movember chcą wykorzystać tę właśnie uwagę i rozbawione spojrzenia, aby porozmawiać o tym, jak mężczyźni dbają o siebie i o swoje zdrowie.

Chociaż akcja kojarzona jest ze swobodnym poczuciem humoru i noszącymi nieraz komiczny zarost ambasadorami, nie jest organizowana wyłącznie „dla jaj”. Statystyki nie są bowiem wesołe: nowotwór jądra dotyka przede wszystkim mężczyzn między 14. a 35. rokiem życia, a w samej Polsce na chorobę co 40 godz. umiera jeden mężczyzna.

Tymczasem jest to nowotwór łatwo wyleczalny – pod warunkiem że zostanie odpowiednio wcześnie wykryty. Kluczem do pokonania choroby jest samobadanie i zwracanie uwagi na najdrobniejsze nawet zmiany w symetrii jąder.

Wokół nowotworów jąder urosło sporo mitów, m.in. że powodują je jazda na rowerze, noszenie telefonu w kieszeni spodni czy podgrzewane siedzenia w autach. Lekarze jednak podkreślają, że w przypadku tej choroby nie ma reguły – może ona dotknąć każdego, bez względu na styl życia.

Inaczej sprawa ma się z nowotworami prostaty, których rozwój związany jest z czynnikami genetycznymi, niezbilansowaną dietą, paleniem papierosów czy niską aktywnością seksualną.

Na raka prostaty, ze względu na czynniki środowiskowe i cywilizacyjne, chorują coraz młodsi mężczyźni, dlatego już 45-latkowie powinni się regularnie badać. Statystyki znów są niepokojące: codziennie z powodu tego nowotworu odchodzi 13 mężczyzn. Wiele objawów związanych z chorobą łatwo pomylić jednak z infekcjami pęcherza moczowego. I zwłaszcza starsi panowie bagatelizują częstsze wizyty w toalecie, sądząc, że „to uroki dojrzałego wieku”. Dlatego tak ważne jest, by chociaż raz w roku mężczyźni potrafili porozmawiać o tym, jak istotne i konieczne jest dbanie o siebie i swoje zdrowie.

When in 2003, Travis Garone and Luke Slattery encouraged their friends to grow a moustache as part of a campaign for a local charity, they had no idea that a few years later, men from 22 countries would join, and that Movember, as it has come to be known, would change, literally and figuratively, the image of men’s health.

ENG

NOT JUST FOR LAUGHS The moustache, just like the pink ribbon, has become a symbol of the fight against cancer. Men who abandon their dense beards and stop shaving their moustache are sure to catch people’s eye.

Every ambassador of the Movember campaign has been asked at least once whether he has lost a bet or is revisiting the 1980’s. The Movember organizers want to use this attention and all the amused glances to open up a discussion on how men actually look after themselves and take care of their health.

Although the campaign is associated with an easygoing sense of humour and its ambassadors wearing comical facial hair, it’s not organized just for laughs. Testicular cancer mostly affects men aged between 14 and 35. A man dies from this cancer every 40 hours in Poland. However, testicular cancer is entirely curable – provided it’s caught early. The key, as in the case of breast cancer, is self-examination. Monthly check-ups for any lumps and paying attention to the smallest changes in the symmetry of the testicles is actually very simple.

EXAMINE YOURSELF. There are many myths associated with testicular tumors - that they are caused, among other things, by cycling, carrying a phone in a trouser pocket, or heated car seats. The truth is, however, that they can happen to anyone regardless of lifestyle, and there aren't many rules when it comes to their occurrence. The situation is different with prostate cancer, the development of which is related to genetic factors, an unbalanced diet, smoking, or low sexual activity.

Due to environmental and civilizational factors, prostate cancer is affecting younger and younger men, so even 45-year-old men should be regularly examined. Thirteen men die from this type of tumour every day.

Many prostate-related symptoms are similar to bladder infections. Older men in particular dismiss their more frequent visits to the toilet as signs of ageing. That's why it is so important for men to be able to talk, at least once a year, about the fact that taking care of oneself is a very masculine and necessary matter.

57

???

Interview

©CREDITS

UP IN THE AIR

LATANIE UZALEŻNIA FLYING IS ADDICTIVE wysłuchała | by AGNIESZKA MICHALAK

58

Mundur zobowiązuje – kiedy mam go na sobie, jestem ambasadorką linii i w pewnym sensie kraju – mówi Olga Buława, stewardesa LOT-u.

The uniform obliges – once I put it on, I become an ambassador for the airline, and in a sense, for the country, says LOT flight attendant Olga Buława.

59

Ś PL

UP IN THE AIR

ŚWINOUJŚCIE

Moje rodzinne miasto leży na kilkudziesięciu wyspach, od południa oblewa je Zalew Szczeciński, a od północy Morze Bałtyckie.

Główna jego część leży na wyspie Uznam. Być może nie wszyscy wiedzą, że od strony Polski do miasta można się dostać jedynie promem. W Świnoujściu lepiej wypoczywam i sypiam znacznie spokojniej niż w Warszawie, w której mieszkam od kilku lat. Mam tam też swoje miejsca, m.in.

Stawę Młyny w kształcie wiatraka, która zresztą widnieje w logo miasta. Kocham spacerować plażą do Niemiec, na wyspie Wolin lubię Fort Gerharda, a na stojącą w pobliżu latarnię morską, jedną z najwyższych tego typu budowli na świecie, wdrapywałam się kilka razy po schodach.

Gdzie można mnie spotkać w Świnoujściu?

W kawiarni Kredens przy promenadzie, gdzie pijam kawę i jem bezy.

POLSKIE LINIE LOTNICZE LOT W szeregi polskiego przewoźnika trafiłam w 2014 r.

Byłam wtedy na trzecim roku studiów prawniczych i swoją przyszłość widziałam w kancelarii lub prokuraturze. Nigdy nie marzyłam o zawodzie stewardesy i... panicznie bałam się latać. W międzyczasie LOT pierwszy raz od kilku lat ogłosił rekrutację właśnie na stanowiska stewardes. A ponieważ nieźle znałam angielski, koleżanka podpowiedziała mi, żebym spróbowała wziąć w niej udział.

I udało się. Już podczas specjalistycznych szkoleń oswoiłam strach – mój tata miał rację, bałam się nieznanego. Pamiętam podekscytowanie, kiedy czekałam na pierwszy grafik. Przez pierwsze dwa lata latałam na trasach europejskich, na których miałam swoje rytuały, np. w Paryżu bladym świtem przed odlotem zawsze jadłam croissanta, popijałam świeżym sokiem z pomarańczy i patrzyłam, jak miasto zakochanych budzi się do życia. Ta praca uzależnia – w ciągu tygodnia można być w kilku atrakcyjnych miejscach na świecie, za każdym razem z inną załogą i nowymi pasażerami. Dlatego szybko latanie stało się moją pasją. Coraz bardziej zaczęłam interesować się lotnictwem, znajomi wokół byli już głównie kolegami z branży. W międzyczasie, dzięki elastyczności przewoźnika, udało mi się skończyć studia. Czy to trudna praca? Bywa niełatwa. Trzeba świetnie znać procedury, żeby odpowiednio zareagować w niespodziewanych okolicznościach. Poza tym należy być odpornym na stres. I wreszcie pamiętać, że mundur zobowiązuje – kiedy mam go na sobie, jestem ambasadorką linii i w pewnym sensie kraju. Jednak latanie wciąż daje mi wolność. Lubię to uczucie.

60

Interview

ENG

SWINOUJSCIE

My hometown lies on a dozen or so islands.

It’s bordered by the Szczecin Lagoon from the south, and the Baltic Sea from the north. Most of the city lies on the Island of Usedom. This might not be generally known, but the only way to reach the city from the Polish side is by ferry. I get to relax more and sleep better in Swinoujscie than I do in Warsaw, where I’ve been living for the past few years. I also have my favourite spots in Swinoujscie, for instance, Stawa Mlyny, which is a beacon in the shape of a windmill. It’s actually part of the logo of the city. I love walking along the beach to Germany. I like Fort Gerhard on the island of Wolin, and I have climbed the stairs of the neighbouring lighthouse, one of the highest structures of this kind in the world, several times.

Where can you bump into me in Swinoujscie? In café Kredens on the promenade, where I drink coffee and eat meringue.

LOT POLISH AIRLINES I came to work for the airline in 2014. I was in my third year at law school and I saw my future in a law firm or the prosecutor’s office. I had never dreamed of working as a flight attendant. I was terrified of flying. But then, for the first time in several years, LOT announced that it was recruiting flight attendants. And because I knew English quite well, my friend told me to give it a go. I did and I was accepted. I overcame my fear during the specialised training. My father was right - I was afraid of the unknown. I remember the excitement while waiting for my first schedule.

For the first two years, I flew European routes, where I had my rituals. For example, in Paris, at the crack of dawn before leaving, I would eat a croissant, drink orange juice, and watch the city of lovers come to life. This job is addictive – you can be in several attractive places in the world in the same week, each time with a different crew and new passengers. That's why flying quickly became my passion. I became more and more interested in aviation. My friends were mostly industry colleagues. In the meantime, thanks to the flexibility of the carrier, I was able to finish my studies. Is it a difficult job? It can be. You need to know the procedures really well in order to react appropriately in unexpected circumstances. Apart from that, you have to be able to cope with stress. And finally, you need to bear in mind that the uniform obliges – once I put it on, I become an ambassador of the airline and, in a sense, the country. However, flying still gives me freedom. I like that feeling.

1. Olga Buława w bajkowym przebraniu utrzymanym w duchu Holly­ wood, w którym powitała pasażerów pierwszego rejsu do Los Angeles.

Olga Buława in a fabulous Hollywood costume, in which she welcomed the passengers of the first flight to Los Angeles.

2. Podczas nurkowania wokół wyspy Gili Meno w Indonezji.

1

2

While snorkeling around Gili Meno Island in Indonesia.

Na pokładzie ukochanego Boeinga 787 Dreamliner zwiedziłam niemal cały świat. Byłam i na Bali, w Tajlandii, i Wietnamie, Japonii czy Korei Płd.

I’ve travelled pretty much the whole world on board my beloved Boeing 787 Dreamliner. I’ve been to Bali, Thailand, Vietnam, Japan, or South Korea.

3 3. Monkey Forest w Ubud na Bali.

4

5

At Monkey Forest in Ubud, Bali.

4. Polska stewardesa przy wodospadzie Niagara.

The Polish flight attendant at Niagara Falls.

5. Olga Buława na Ko Phi Phi (najpopularniejsze wyspy Tajlandii).

Olga Buława on the Phi Phi islands (the most popular islands in Thailand).

61

UP IN THE AIR

62

???

Dzięki udziale i wygranej w konkursie Miss Polski dziś jestem pewniejsza siebie.

Entering the Miss Poland competition improved my self-esteem.

Olga Buława zdobyła tytuł Miss Polski w 2018 r. i reprezentowała Polskę w konkursie Miss Universe 2019.

Olga Buława won the title of Miss Poland in 2018 and represented Poland during the Miss Universe 2019 competition.

MOJE MIEJSCA

MY PLACES

Dzięki pracy w PLL LOT, na pokładzie ukochanego Boeinga 787 Dreamliner, zwiedziłam niemal cały świat. Byłam na Bali, w Tajlandii, Wietnamie, na Kubie, w Japonii, Korei Płd., we wszystkich destynacjach amerykańskich czy Toronto. Pod względem zwiedzania nowych miejsc wyjątkowe były dla mnie ostatnie dwa lata. Zostałam Miss Polski, co zbiegło się z otwarciami kilku atrakcyjnych połączeń, w których uczestniczyłam. Największe wrażenie zrobił na mnie Seul ze swoimi pięknymi pałacami, okazałymi świątyniami i sklepami z całą gamą kosmetyków. Koreanki naprawdę potrafią dbać o urodę. Lubię też na wskroś nowoczesny Singapur – jego wielkomiejską architekturę, która idealnie współgra z przyrodą. Miałam okazję przyjrzeć się ichniemu systemowi edukacji, byłam zdumiona, że tamtejsze dzieciaki od małego są uczone inwestowania i oszczędzania. Uważam, że to dobry kierunek. Jestem też absolutnie zauroczona dzikością przyrody Sri Lanki. Do tego stopnia, że wybrałam się tam na dłuższe wakacje – podróżowałyśmy z bratową pociągiem przez kraj. Nigdzie chyba nie czułam się tak bezpiecznie i nie spotkałam po drodze tylu przyjaznych ludzi.

Thanks to working at LOT Polish Airlines, I’ve travelled pretty much the whole world on board my beloved Boeing 787 Dreamliner. I’ve been to Bali, Thailand, Vietnam, Cuba, Japan, South Korea, every American destination, and Toronto. In terms of visiting new places, two last years were exceptional for me. I became Miss Poland, which coincided with the opening of several attractive connections, which I was able to fly. Seoul made the biggest impression on me with its beautiful palaces, magnificent temples, and its shops with their wide range of cosmetics. Korean women really know how to take care of their beauty. I also like thoroughly modern Singapore - its metropolitan architecture that harmonizes perfectly with nature. I had a chance to look at their educational system, I was amazed that kids there are taught to invest and save money from an early age. I believe that's the right direction. I’m also infatuated with the wildlife of Sri Lanka. So much so that I went there for a longer vacation – I travelled the length and breadth of the country with my sister-in-law.

I’ve never felt so safe or met so many friendly people along the way anywhere.

MISS POLSKI

MISS POLAND

Udział w tym konkursie – być może wbrew pozorom – okazał się dla mnie bardzo cenny. Nie tylko wzrosło moje poczucie własnej wartości, ale też zaczęłam tak naprawdę akceptować siebie.

Wiesz, kiedy ktoś ocenia każdy centymetr twojego ciała, czujesz się dziwnie. Ale kiedy dojdzie do głosu rozsądek i wiesz, że jakikolwiek będzie werdykt, ty się przełamałaś, pokonałaś jakieś słabości, to już jesteś wygrana. Dziś nie boję się wystąpień publicznych ani wywiadów, nie peszę się przed kamerami. Czuję, że mam głos. Ważnym doświadczeniem był także udział w Miss Universe – zetknięcie z taką liczbą kultur w jednym miejscu – wow! Niemal każda z uczestniczek aktywnie działa w jakiejś fundacji na rzecz praw lub klimatu. To są liderki, feministki, silne kobiety, które wiedzą, czego chcą.

Entering this competition - perhaps contrary to what you might expect - proved invaluable to me.

Not only did it improve my self-esteem, but I began to really accept myself. You know, it gives you a strange feeling to have someone size up every inch of your body. But once you start listening to your reason and you realise that, whatever the verdict, you have had the courage to overcome your weaknesses, then you’re already a winner. I’m no longer afraid of public appearances or interviews, and I’m not camera-shy. I feel that I have a voice. Entering the Miss Universe competition was also an important experience. So many cultures coming together in one place - wow!

Almost all the entrants are actively involved in some kind of volunteer work on behalf of human rights or the climate. These are leaders, feminists, strong women who know what they want.

P JAK PODKASTY Jestem od nich absolutnie uzależniona. Lubię słuchać o biznesie dla przedsiębiorców, czyli Małej Wielkiej Firmy. Cenię spojrzenie na świat Okuniewskiej, a cudownie zasypia mi się przy Kryminatorium – to fascynujące, świetnie skrojone i wnikliwie przeanalizowane opowieści o zabójstwach. Tak, o zabójstwach. Serio, ta tematyka bardzo interesowała mnie na studiach i dziś lubię do niej wracać.

P LIKE PODCASTS I’ve become addicted to them. I like to hear about business for entrepreneurs, i.e. Small Big Companies. I appreciate Okuniewska's outlook on the world, and I fall asleep wonderfully while listening to “Kryminatorium”. These are fascinating, well-structured and thoroughly researched stories about homicides. Yes, you heard that correctly – homicides. I was very interested in this subject during my studies and I like to come back to it.

63

TRENDS

Good Food

MAGICZNY SKŁADNIK THE MAGIC INGREDIENT

©CREDITS

tekst | by MAGDALENA RUDZKA

QUICHE Z GRZYBAMI Quiche with mushrooms Grzyby leśne, pieczarki, boczniaki – wszystkie nadają się jako nadzienie do tarty. Aby nie była zbyt ciężka, można dodać podsmażonego na maśle i czosnku pora, sprawdzi się również szpinak. Klasyczna francuska tarte aux champignons zawiera szalotki, gałkę muszkatołową i ser comte lub gruyère.

Forest mushrooms, champignons, and oyster mushrooms are all suitable tart fillings. You can add leek fried in butter and garlic to ensure that the dish is not too heavy. Spinach also works well. The classic French tarte aux champignons contains shallots, nutmeg, and Comté or Gruyère cheese.

64

Polacy szaleją na ich punkcie. Co roku, przy pierwszych oznakach jesieni, wyruszają do lasów w poszukiwaniu ich największego skarbu, czyli grzybów.

MAKARON Z TRUFLAMI Pasta with truffles Unikalny, trochę duszący, trochę piżmowy aromat trufli nie ma zamienników. Już kilka ich płatków potrafi odmienić każdą potrawę.

Truflowy sos do makaronu jest jednym z najprostszych: wystarczą masło, czosnek, oliwa, parmezan i czarna trufla.

Truffles are unusual, even for mushrooms. Their unique, slightly suffocating, slightly musky aroma has no counterparts or substitutes. A few truffle petals can change any dish.

Truffle pasta sauce is one of the simplest - butter, garlic, olive oil, parmesan and black truffle.

Poles absolutely adore them.

Every year, at the first signs of autumn, we head into the forest in search of its greatest treasure – mushrooms.

SURÓWKA Z PIECZAREK Champignons salad Grzyby jedzone na surowo to rzadkość. Pieczarki się do tego nadają jako jedne z nielicznych.

W najprostszej sałatce, popularnej w Szwecji, do pieczarek wystarczy dressing z oleju, octu winnego i czosnku lub soli czosnkowej.

Mushrooms aren’t often eaten raw.

Champignons are one of the few that can be. This simple salad is popular in Sweden. All you need to add is oil dressing, wine vinegar, and garlic or garlic salt. Olive oil with lemon will work just as well. The salad can be enriched with parsley or arugula.

SMAŻONE BOCZNIAKI Fried oyster mushrooms Mogą być dodatkiem, ale świetnie sprawdzają się jako samodzielne danie. Dość łagodny, jak na grzyby, smak i chrupka nawet po usmażeniu tekstura sprawiają, że boczniaki mogą „udawać” mięso. Dobrze smakują z odrobiną czosnku i pietruszki, skropione sokiem z cytryny.

Jak wszystkie grzyby lubią sól i pieprz.

They can be an addition, but are also great as a separate dish. Because of the taste, which is quite mild for mushrooms, and the crunchy texture, even after frying, oyster mushrooms can be used as a substitute for meat. They taste good with a hint of garlic and parsley, and sprinkled with lemon juice. Like all mushrooms, they like salt and pepper.

RISOTTO Z BOROWIKAMI Risotto with boletus Risotto ai funghi porcini to jedno z bardziej znanych włoskich dań.

Do risotta można jednak użyć większości grzybów, nawet banalnych pieczarek. Podsmażone prawdziwki dodaje się do ryżu podgotowanego w bulionie do konsystencji al dente i gotuje razem, dopóki ryż nie osiągnie kremowej konsystencji.

Italians are not as crazy about forest mushrooms as we are, but they like their boletus. Risotto ai funghi porcini is one of the most famous Italian dishes. However, most mushrooms, even ordinary champignons, can be used to make a risotto. Fried boletus are added to the rice, cooked beforehand in broth, until it has an "al dente" consistency and then everything is cooked together until the rice is creamy.

65

TRENDS

Good Food

TOM YAM Tom yum Bazą zupy jest pasta z przypraw: trawy cytrynowej, liści kaffiru, soku z limonek, sosu rybnego i chili. Może zawierać wiele rodzajów mięs, ryb i owoców morza. Z grzybów – przeważnie znajdziemy w niej boczniaki lub inny lokalny gatunek zwany het fang.

Its base is a paste made of spices, e.g. lemongrass, kaffir leaves, limejuice, fish sauce and chili. It can contain many types of meat, fish and seafood. Either oyster mushrooms or a local species called "het fang" are used.

BIGOS Bigos

ZUPA GRZYBOWA Polish mushroom soup

Bez grzybów jest niekompletny. Tradycyjnie gotowano go jako rozgrzewające danie na chłody, po sezonie na świeże grzyby. Używano więc suszonych, wcześniej namoczonych w gorącej wodzie. Oczywiście – leśnych. Do bigosu dodaje się je razem z wodą, w której się moczyły.

Bigos without mushrooms would not be bigos.

Traditionally, it’s cooked as a warming dish for cold days, after the season for fresh mushrooms.

So dried mushrooms, previously soaked in hot water, are used. Forest mushrooms needless to say. These are added to the bigos together with the water in which they were soaked.

Azja kocha grzyby, więc nic dziwnego, że można je znaleźć i w słynnej tajskiej zupie tom yam.

Mushrooms are loved everywhere in Asia, so it should come as no surprise to find them in Thailand’s best known Tom Yum soup.

ZAPIEKANE PIECZARKI PORTOBELLO Baked portobello champignons Ich duże kapelusze świetnie nadają się do nadziania i zapieczenia. Jako farszu można użyć dowolnych drobno pokrojonych i podsmażonych warzyw. Aby ładnie zapiekły się na chrupko, trzeba posypać je twardym serem (np. parmezanem), bułką tartą lub płatkami migdałów.

Their large caps are great for stuffing and baking.

You can use any finely chopped and fried vegetables as stuffing. To make them crunchy, sprinkle them with hard cheese (e.g. Parmesan), breadcrumbs, or almond flakes.

66

WIEPRZOWINA Z KURKAMI Pork with chanterelles Polędwiczki wieprzowe lub bitki i sos z kurek to sprawdzone połączenie.

W polskiej wersji sos własny pod koniec duszenia wzbogacony jest śmietaną.

Z kolei kurki ze swoją nutą goryczki dobrze dopełniają smak mięsa.

Pork tenderloin or cutlets and chanterelle sauce are a classic, proven combination. In the Polish version, chanterelles in their own sauce are enriched with cream.

These mushrooms, with their note of bitterness, perfectly complements the taste of meat.

Rodzima wersja zawsze robiona jest z grzybów leśnych, przesmażonych na maśle. Grzyby mogą być świeże, mrożone lub suszone.

Koniecznie też na wywarze – może być warzywny, ale równie dobrze drobiowy lub wołowy. Bywa podawana i z ziemniakami, i z makaronem.

The Polish version of mushroom soup is always made of forest mushrooms, preferably mixed, and fried in butter. The mushrooms can be fresh, frozen or dried. And broth – vegetable, poultry or beef, is required as well. The soup is sometimes served with potatoes or pasta.

Znajdź nas na www.facebook.com/MojeGotowanie.pl www.mojegotowanie.pl youtube/Moje Gotowanie instagram.com/mojegotowanie email: mojegotowanie@burdamedia.pl

Zamów prenumeratę bok@burdamedia.pl 22 360 37 77 www.kultowy.pl

TRENDS

Good Food

PASZTECIKI Pasties

ANGIELSKIE ŚNIADANIE English breakfast Nie mogło w nim więc zabraknąć i grzybów.

Usmażone lub grillowane pieczarki dodaje się do niego w większości regionów Zjednoczonego Królestwa. Jedynie w Irlandii zdarzają się wyjątki. Grzyby w „full English” świetnie współgrają z jajkiem.

It consists of toast, sausages, eggs, bacon and plenty of other ingredients. And it would not be complete without mushrooms. Fried or grilled mushrooms are added almost everywhere in the UK. Ireland might be the only exception. The mushrooms in a “full English” go well with all the eggs and meat.

MISO Miso Sama baza tej zupy, czyli pasta miso, powstaje z użyciem grzybów, a konkretnie jednego z rodzajów pleśni zwanego koji. Kolejny obowiązkowy składnik to bulion dashi robiony z płatków suszonego tuńczyka, wodorostów kombu i znów – grzybów shiitake.

The very base of this soup, that is miso paste, is made of mushrooms, specifically one type of mould, called koji, which helps ferment soybean.

Another mandatory ingredient is dashi broth. This is made from flakes of dried tuna, kombu seaweed and again – shiitake mushrooms.

Grzyby marynowane to jeden z naszych narodowych przysmaków.

Pickled mushrooms – this is one of our national delicacies.

BIBIMBAP Bibimbap Koreańczycy kochają grzyby, najpopularniejsze to enoki, shiitake, mangadak, boczniaki i shimeji. Większość dostępnych w Korei grzybów jest hodowlana.

W bibimbapie najczęściej znajdziemy boczniaki.

Koreans love mushrooms.

The most popular varieties include enoki, shiitake, mangadak, oyster mushrooms, and shimeji. Bibimbap most often contains two local varieties of oyster mushrooms.

68

GRZYBY MARYNOWANE Pickled mushrooms Zakonserwowane w octowej zalewie najlepsze i najzdrowsze małe grzybki z jesiennych zbiorów cieszą do kolejnego sezonu – jeśli dotrwają.

Ugotowane w osolonej wodzie grzyby zalewa się przegotowaną mieszanką wody, octu spirytusowego i przypraw.

Marinated in vinegar pickle, the best and healthiest little mushrooms from the autumn harvest can be enjoyed until the next season – provided they can keep until then. Mushrooms, boiled in saltwater, are put into a boiled mixture of water, spirit vinegar, and spices. They need to be given some time to mature.

© A D O B E S TO C K ( 9 ) , I S TO C K ( 3 ) , S H U T T E R S TO C K ( 3 )

Nadziane farszem grzybowym lub grzybowo-kapustnym paszteciki to tradycyjny postny dodatek do barszczu. Ale mogą też być całoroczną przekąską, a farsz zawierać np. mięso z rosołu. Ciasto na paszteciki jest przeważnie drożdżowe, aczkolwiek pojawiają się wersje z ciastem francuskim. Najlepiej smakują na ciepło.

Pasties, stuffed with mushrooms or mushrooms and cabbage, are a traditional meatless addition to borscht. But they can also be a year-round snack, and the stuffing can include, for example, meat from broth.

Usually, yeast dough is used, although there are versions with French pastry as well.

They taste best warm.

Wyjątkowy magazyn o urokach życia za miastem

Czytaj taniej w prenumeracie infolinia: 22 360 37 77

www.kultowy.pl

JUŻ W SPRZEDAŻY! facebook.com/SielskieZycieMagazyn

DO PRENUMERATY

ATRAKCYJNE PREZENTY

TRENDS

Beauty

CZAS DLA CIEBIE TIME FOR YOURSELF tekst | by LENA IWAŃSKA

How to take care of oneself during autumn? We recommend the latest hits from beauty salons.

NOWE WŁOSY New hair Artas iX to najnowszej generacji robot do przeszczepu włosów z certyfikatem FDA, dostępny w warszawskiej Klinice Elite. Urządzenie perfekcyjnie pobiera najbardziej wartościowe mieszki włosowe. Włosy po transplantacji rosną podobnie jak naturalne, a fryzura odzyskuje swój dawny charakter.

Artas iX is the latest generation FDA-cleared robotic hair restoration system available at the Elite Clinic in Warsaw.

It accurately harvests the “most valuable” follicular units. As a result, the transplanted hair grows like natural hair and you can look your best again.

WIĘCEJ TLENU More oxygen Infuzja tlenowa INTRACEUTICALS dostępna w warszawskiej klinice MR & MRS SPA to nieinwazyjna metoda odmładzająca skórę, bazująca na technologii łączenia hiperbarycznego tlenu wraz ze specjalnym serum bogatym w kwas hialuronowy i składniki aktywne takie jak witamina A, C, E, zielona herbata czy aloes. Zabieg widocznie redukuje zmarszczki i bruzdy, wygładza oraz napina skórę. Cera staje się nawilżona, odżywiona i pełna blasku.

Zabieg przeznaczony jest dla każdego typu skóry.

The INTRACEUTICALS oxygen infusion available at the MR & MRS SPA clinic in Warsaw is a non-invasive method of rejuvenating the skin, based on the technology which combines hyperbaric oxygen with a special serum rich in hyaluronic acid and active ingredients such as vitamins A, C, E, green tea or aloe. The treatment visibly reduces fine lines and wrinkles, smoothes and tightens the skin. The skin becomes moisturized, nourished and radiant. The treatment is intended for all skin types..

SZYBKIE ODMŁODZENIE Rapid rejuvenation Facemodeling to zaawansowana technika manualnego modelowania i odmładzania twarzy, która działa na najgłębszych strukturach tkanek. Zabieg intensywnie relaksuje, poprawia jędrność skóry i wygładza zmarszczki. Dostępny w warszawskiej klinice Ambasada Urody.

Facemodeling is an advanced technique of manual facial modeling and rejuvenation, which works on the deepest tissue structures.

The treatment intensively relaxes, improves skin firmness and smoothes wrinkles. Available at the Ambasada Urody in Warsaw.

70

ZNACZNIE JAŚNIEJ Much brighter Dzięki wieloskładnikowej formule RETINOL SKIN BRIGHTENER (od ZO Skin Health) przyspiesza złuszczanie, by usunąć niepożądaną pigmentację, szybko rozjaśnia skórę, wyrównuje jej koloryt oraz działa antyoksydacyjnie.

Thanks to the multi-component formula, RETINOL SKIN BRIGHTENER (from ZO Skin Health) accelerates exfoliation to remove unwanted pigmentation, quickly brightens the skin, evens out its color and has antioxidant properties.

Cena (0,25 proc.) | price: 379 PLN/50 ml © M . P.

Jak dbać o siebie podczas jesieni? Polecamy najnowsze hity z gabinetów.

OCZYSZCZA I NAWILŻA Spurified and moisturizes Balsam do włosów

z kwasem hialuronowym, OCZYSZCZENIE, pantenolem, hydrolizoWYGŁADZENIE wanym jedwabiem oraz mleczkiem pszczelim Purification intensywnie oczyszcza skórę głowy i włosy. and smoothness Preparat zabezpiecza Ta esencja włosy dermatologiczna przed utratą SEBIACLEAR MICRO-PEEL wilgotności w czasie (od SVR) wysokim działaniaowysokich stężeniu substancji temperatur, czyli jest aktywnych wygładza, idealny na letnie dni. odblokowuje i zwęża pory, Hair balm with hyaluronic oczyszczając skórę acid, panthenol, hydrolyzed z niedoskonałościami. silk and bee milk deeply This dermatological essence purifies your scalp and hair.

SEBIACLEAR This productMICRO-PEEL protects the (from SVR)moisture with a high hair against loss concentration when exposedoftoactive high substances, smoothes, temperatures. unclogs and tightens pores Cena/price: and removes imperfections.

190 PLN/150 ml Cena/price: 64,90 PLN/150 ml

ZDROWA SKÓRA TO MŁODA SKÓRA - MEZOTERAPIA IGŁOWA MEZOTERAPIA IGŁOWA działa lepiej od najdroższego i najbardziej zaawansowanego technologicznie kremu, bo dostarczamy substancje aktywne bezpośrednio do skóry właściwej. Zabieg sprawia, że zaczyna ona lepiej żyć i prawidłowo funkcjonować, co bardzo poprawia jej wygląd. Dzięki mezoterapii jesteśmy w stanie skorygować zmarszczki, poprawić kondycję skóry, przywrócić jej gładkość, jędrność oraz koloryt.

Systematycznie stosowane zabiegi odmładzają i przeciwdziałają starzeniu skóry. Podstawą większości preparatów jest kwas hialuronowy, którego niedobór w skórze powoduje przyspieszenie procesów starzenia i brak nawilżenia.

MEZOTERAPIA GŁĘBOKA – SKINBOOSTERS

Ta metoda polega na podaniu kwasu hialuronowego i substancji odżywczych bezpośrednio do głębokich warstw skóry. Pozwala to na naprawdę dogłębne działanie i nawilża skórę już u jej podstaw. Daje natychmiastowy efekt odmłodzenia, nawilżenia oraz poprawy jędrności i gęstości skóry.

CYTOCARE S LINE

MEZOTERAPIA OKOLIC OCZU

Oczy są zwierciadłem duszy. Jednak skóra wokół nich jest niezwykle cienka i brak jest tkanki podskórnej. Przez to ta część twarzy wymaga specjalnego traktowania. Na szczęście na to też mamy rozwiązanie, a nawet kilka.

NANOSOFT to najnowszy zabieg rewitalizujący okoliceoczu,

Jedyny na rynku kompleks CT50 i putrescyna o ultra silnym działaniu antyoksydacyjnym, który w połączeniu z kwasem hialuronowym nie tylko silnie nawilża i odmładza skórę, ale także zapobiega jej starzeniu.

które poprawia nawilżenie i odżywienie, wygładza drobne zmarszczki i sprawiają, że skóra jest gładka, rozświetlona i odzyskuje młodzieńczą jędrność. Wyjątkowa, certyfikowana nakładka z trzema precyzyjnymi mikroigłami pozwala na komfortową aplikację preparatu.

AQUASHINE

Gama preparatów, które oprócz kwasu hialuronowego zawierają unikatowy kompleks opatentowanych peptydów biomimetycznych tzw. aktywnych białek. Dzięki substancjom dodatkowym lekarz może dobrać najlepszy dla Twoich potrzeb zabieg: Aquashine - działa przeciwzmarszczkowo, nawilżająco i rewitalizująco Aquashine BTX - rozluźnia zmarszczki mimiczne, dając efekt botoksu; Aquashine BR - redukuje przebarwienia, a także rozświetla i odmładza skórę.

NEAUVIA HYDRODELUXE

Łączy w sobie najczystszą formę kwasu hialuronowego z hydroksyapatytem wapnia i aminokwasami takimi, jak Glicyna i L-Prolina, które stanowią główny komponent do produkcji kolagenu. Wszystko składa się na długotrwałe efekty zabiegu, którymi są nawilżona, jędrna i bardziej elastyczna skóra.

DERMAHEAL DARK CIRCLE SOLUTION

To mezoterapia skóry wokół oczu z unikalnymi peptydami biomimetycznymi, redukującymi cienie wokół oczu. Nadaje się idealnie dla osób, które z różnych względów często borykają się z podkrążonymi i zmęczonymi oczami. Dobrze też wygładza zmarszczki i zapobiega ich powstawaniu.

DERMAHEAL EYEBAG SOLUTION

Dedykowany osobom, które zmagają się z problemem tzw. worków pod oczami. Poprawia mikrokrążenie i pobudza drenaż, co zapobiega zastojom limfatycznym oraz stymuluje lipolizę, usuwając poduszeczki tłuszczowe pod oczami. Całość znacznie poprawia kondycję skóry wokół oczu, napina ją i widocznie odmładza.

BIOREWITALIZACJA SKÓRY

Jest to metoda mezoterapii igłowej, która polega na bezpośredniej suplementacji poprzez wstrzykiwanie substancji leczniczych lub preparatów. Ma to opóźnić proces starzenia się skóry poprzez pobudzenie naturalnych procesów regeneracyjnych. Zabieg wykorzystuje roztwory zwane koktajlami, które stanowią mieszaninę substancji rewitalizujących i regenerujących, dobieranych w zależności od potrzeb pacjenta. W skład koktajlu mogą wchodzić: kwas hialuronowy, krzemionka organiczna, oligoelementy i kompleksy multiwitaminowe. Skóra po zabieagu sprawia wrażenie młodszej, dobrze odżywionej i wypoczętej. Po serii zabiegów mezoterapii drobne zmarszczki znikają całkowicie, a głębsze ulegają spłyceniu. Widoczna jest także poprawa napięcia i jędrności skóry.

AMBASADA URODY MEDICAL SPA ul. Hlonda 2, Warszawa-Wilanów

AMBASADA URODY DAY SPA ul. Wilcza 9a, Warszawa-Śródmieście

AMBASADA URODY to znana sieć warszawskich klinik, w których od ponad 15 lat zespół najlepszych specjalistów dba o swoich Klientów, pomagając im zachować młody wygląd oraz zgrabną sylwetkę na lata. Łącząc najwyższej jakości produkty kosmetyczne, medyczne oraz najnowsze i najbardziej innowacyjne urządzenia, z sukcesem wprowadza najskuteczniejsze programy pielęgnacyjne, które pozwalają każdemu Klientowi osiągnąć wymarzony efekt.

AMBASADA URODY WELLNESS SPA ul. Klimczaka 1, Artisclub, Warszawa-Wilanów

www.ambasadaurody.pl

Ambasada Urody do Kaleidoscope_1120.indd 1

19/10/2020 13:52

TRENDS

Must Have

MODNE SPOJRZENIE

FASHIONABLE LOOK

Podglądamy światowe wybiegi i podpowiadamy, które oprawki i okulary są najmodniejsze w tym sezonie.

Okulary przeciwsłoneczne, Linda Farrow dostępne w salonach ANDY&MAG Sunglasses, Linda Farrow, available in ANDY&MAG stores

Okulary przeciwsłoneczne, Linda Farrow, dostępne w Baltona Duty Free Warszawa Okęcie lub sklep.baltona.pl, 2275 zł

BALMAIN

Sunglasses, Linda Farrow, available at Baltona Duty Free Warszawa Okęcie or sklep.baltona.pl, 2 275 PLN

ANNA SUI

© M . P.

GUCCI

We look at catwalks and give you some hints as to what frames and glasses will be the most fashionable this season.

Okulary przeciwsłoneczne, Sunheroes, 135 zł Sunglasses, Sunheroes, 135 PLN

72

NOWY ODŚWIEŻONY

ZMIEŃ TEORIĘ W DZIAŁANIE WIEDZA-WARSZTATY-EKSPERCI

Łatwo zamówisz na

PRESTIGE ZONE

TRENDS

Good Address

PIĘKNO ZATRZYMANE W KADRACH The beauty in frames Karkonosze i tamtejsze lasy skąpane we mgle są magiczne.

Nic dziwnego, że ściągają fotografów. Furorę w social mediach zrobiły najnowsze zdjęcia Karkonoszy Aleksandra Małachowskiego, który uchwycił perełki architektoniczne, w tym nowy designerski Radisson Hotel Szklarska Poręba.

The Karkonosze Mountains and the local forests bathed in fog are magical. No wonder they attract photographers. The latest photos of the Karkonosze Mountains taken by Aleksander Małachowski have made a sensation. The photographer captured architectural gems, including the new Radisson Hotel Szklarska Poręba.. © M . P.

więcej | more: radissonhotels.com

U Fukiera, created in 1990 by Magda Gessler, is a restaurant which attracts visitors with its magical atmosphere and exquisite Polish cuisine. The secret of the taste of its dishes lies in the attention to every detail as well as the highest quality and local origin of the products. The restaurant organizes meetings, holiday celebrations and events. During the Christmas period, it is possible to enjoy the taste of the restaurant's dishes at home. więcej | more: ufukiera.pl

TU BIJE SERCE PRZEDWOJENNEJ WARSZAWY This is where the heart of pre-war Warsaw beats Warszawska restauracja U Fukiera stworzona w 1990 r. przez Magdę Gessler przyciąga magiczną atmosferą i wykwintną polską kuchnią. Sekretem smaku potraw U Fukiera jest dbałość o każdy szczegół oraz najwyższą jakość

74

i lokalne pochodzenie produktów.

Restauracja organizuje spotkania świąteczne, imprezy okolicznościowe, eventy. W okresie Świąt Bożego Narodzenia istnieje możliwość przeniesienia smaku potraw restauracji do każdego domu.

FLOTA

Fleet

SIATKA POŁĄCZEŃ ROUTE NETWORK

76

LOT SKY BAR

LOT SKY BAR 78 WYDARZENIA

LOT NEWS 80 FLOTA

FLEET 83

84

BAGAŻ

BAGAGGE 86

Bądź naszym Gościem Be our Guest

75

lot.com

ROZRYWKA POKŁADOWA IN-FLIGHT ENTERTAINMENT

SIATKA POŁĄCZEŃ Route network

Toronto YYZ

BUDAPE Chicago ORD

NewYork JFK

Trondheim Alesund TALLINN

Stockholm ARN Oslo

Gothenburg

Riga Moscow SVO

Copenhagen Vilnius

Dublin

Gdansk

Amsterdam

London LHR

Hamburg

Dusseldorf Brussels

Szczecin

Berlin* Frankfurt

WARSAW Poznan

Paris CDG

Krakow

Katowice

Munich

Lublin

Wroclaw

Zielona Gora

Luxembourg Stuttgart

Minsk MSQ

Bygdoszcz

Rzeszow

Prague

Lviv

Vienna

Zurich Geneva Milan MXP

BUDAPEST Zagreb

Chisinau Bucharest OTP

Belgrade Sofia Istanbul IST

Ankara

Madrid Lisbon

Izmir

Adana Antalya

Dalaman

lot.com

Beirut

Tel Aviv

Cairo

76

SIATKA POŁĄCZEŃ Route network

Tromso

WARSAW

Nur-sultan

Krakow

EST

Tianjin TSN

Tokyo NRT Seoul ICN

Kuwait

Tel Aviv Dubai

Gällivare

Arvidsjaur

połączenia regularne LOT-u z portu przesiadkowego w Warszawie | LOT schedule services from LOT Warsaw Hub

Stockholm ARN

połączenia regularne LOT-u z portu przesiadkowego w Budapeszcie | LOT schedule services from LOT Budapest Hub

Vilnius Gdansk Olsztyn

Bydgoszcz

WARSAW

Szczecin London LCY

Lublin

Zielona Gora Poznan

Katowice

Krakow

BUDAPEST

połączenia linii Nordica wykonywane we współpracy z LOT-em | Nordica services operated in cooperation with LOT połączenie code-share | code-share services kierunki code-share | code-share destination

lot.com

Rzeszow

Wroclaw

regularne połączenia regionalne LOT-u | LOT regional schedule services

*BERLIN: do 07.11.2020 Berlin TXL, od 08.11.2020 Berlin BER | Berlin TXL until 07NOV20, Berlin BER starting 08NOV20

Stan na 15.10.2020 | Status as of 15OCT20

77

ALKOHOLE SPIRITS

IKSĄKEZRP SKCANS 7

8

1

4

4

3

2

2

8

5

10

9 1

01

5

1. Żubrówka z trawą

11

6

12 8

NLP

Żubrówka

PLN

8 12

NLP

2. Żubrówka biała

Żubrówka

PLN

01 3. Bushmills Black Bush 18 Irish Whiskey 01 White Vodka

NLP

50 ml

NLP

50 ml

PLN

11

12

4.mFamous en eiz ikzsGrouse ezrO .8 Scotch stuWhisky naeP 50 ml

Bison Grass Vodka 50 ml

9

7

18

PLN

NLP

50 ml

18

NLP

PLN

g 001

NLP

lan6.igKraken irO selgrum nirP .01 50 ml

g 04

ak7.Likier irpaP seChopin lgnirP .11

z karmelem i solą morską g 04 with caramel and sea salt 50 ml

18 15

xiwTDry .4 20 6 8. Prosecco Extra 200 ml

g 001

eisi5.

MLondon’s etołZ obiraH .9 sraeB nGin edloNo G o1biraH

3

6

PLN NLP

PLN

6

8Lubelski Cider !OG evis15 ulcxE

NLP11. Cydr soLubelski nabaK iksńyzcraTPLN .1

PLN

g 57

9. Wino białe srekcinS .5 White wine g 57

18

500 ml ywoiborD egasuas sonabak yrtluoP g 05PLN 12. Heineken Piwo / Beer sonabaK iksńyzcraT . 2 NLP 330 ml !OG evisulcxE ywozrpeiW egasuas sonabak kroP

PLN

187 ml

6

s’caNciN .6 g 04 10. Wino czerwone Red wine 187 ml aknazseiM .7 akcneduts xiM tuN snisiar htiw

01

18

8

PLN

g 05

NLP

g 001

cąjupuK watsez NAPOJE zsazBEZALKOHOLOWE dęzczso erom yuB SOFT DRINKS ssel yap

1. Sok jabłkowy Apple Juice

10

3

2. Sok pomarańczowy Orange Juice 2

10

PLN

NLP

NLP

NLP

NLP

81 22

lanigirO selgnirP g 04

+7

ełaib oniW .5 en6iw etihW

PLN

7. Pepsi MAX

8

+

lm 79 81

nekenieH .6 reeB / owiP

NLP

22 82

5. Frugo Energy Nowość 330 ml

NLP

10

330 ml

1

10

10

330 ml

PLN

9. Tonic Schweppes 330 ml

4. Kubuś 100% 7 sok multiwitamina 300 ml

YW10 ATSEZ ST ES PLN

8. 7 Up

3. Sok pomidorowy Tomato Juice

8

9

5g 001

g 09

330 ml

300 ml

enmeiz ikzsezrO stunaeP

s’M&M .3

6. Pepsi

PLN

300 ml

10

11

12 612 4

01

300 ml

4

2 NLP 3

12

22 82

8

PLN

10. Red Bull

6

250 ml

seppewhcS ci11. noBlack T

10

lm 03200 3 ml

+

PLN

10

PLN

PLN

12

5 PLN

7

.1 s’nodnoL PLN 1 oN niG lm 05

ispeP lm 033

+

mur nekarK .2 lm 05

21 61

lm 033 Ceny towarów są podane w złotych polskich (PLN). Płatność może być realizowana za pomocą kart płatniczych. Maksymalna wartość jednorazowych zakupów dla kart VISA, NLP akwódokumentu. rbuŻ .3 yw okłbaojokazanie koS paszportu lub innego MasterCard, Diners Club, JCB, American Express jest limitowana do 4000 PLN. W przypadku płatności kartą załoga może poprosić ąwart z eciuJ elppA s’caNciN XAM ispeP .7 Prices are quoted in Polish Zloty (PLN). We gladly accept credit and debit cards. The maximum value of one-off purchases for VISA, MasterCard, Diners Club, JCB, and akwórbuAmerican Ż lmof 00ID. 3 lm 033 4 Express is limitedgto04000 PLN. For payments made by credit/debit card, you may be asked to present your passport or similar form akdoV ssarG nosiB

21 61

lm 05 Dokładamy wszelkich starań, aby zapewnić pełen asortyment produktów. Przepraszamy za ewentualne ograniczenia w wyborze pozycji z menu. We do our best to provide full selection, however .8 are not available during this flight. Alkohol jest sprzedawany pasażerom powyżej 18. roku życia. Spożywanie xiwplease T accept our sincere apologies if psome U 7items własnego alkoholu jest zabronione. lm 033 g 57 NLP

21 61

+ +

+

81 22 81 22

XAM ispeP

+

akwórbuŻ .4

We offer alcoholic beverages for passengers above 18 years old only. Consumption of your own alcohol on board is not permitted. PLLlmLOT ałaibzmiany 033S.A. zastrzegają sobie możliwość cen bez wcześniejszego uprzedzenia. Z góry przepraszamy za utrudnienia. All information is valid at the time of the publication. However, we reserve the right to make price akwórbuŻ accept eisialterations M etołZwithout obiraprior H notice. In case such situation %001 please śubuK .9 our sincere apologies. akdoV etihW sraeBJeżeli nedchcą loGPaństwo obiraH animatiwtilum kos lmze05 otrzymać fakturę za zakupy dokonane na pokładach naszych samolotów (Upgrade, Duty Free, Sky Bar), prosimy o przesłanie danych do faktury wraz skanem g 0 0 1 potwierdzenia zakupu z terminala na adres mailowy: callcenter.faktury@lot.pl. All information is valid at the time of the publication. lm 003 However, we reserve the right to make price alterations without prior notice. In case such situation please accept our sincere apologies. If you wish to receive an invoice for your purchase made on board (Upgrade, Duty Free, SkyBar) please send your invoicing details along with a scan of proof of purchase to the following email: callcenter.faktury@lot.pl

+

PRZEKĄSKI SNACKS 8 7 2

4

1

5

3

10 11

1 . Tarczyński Kabanos Exclusive GO! Drobiowy Poultry kabanos sausage

8

PLN

6

4. Twix 75 g

5. Snickers

50 g

75 g

2 . Tarczyński Kabanos Exclusive GO! Wieprzowy Pork kabanos sausage

8

PLN

50 g

6. Mieszanka studencka Nut Mix with raisins

6 10

7. Orzeszki ziemne Peanuts

PLN

PLN

100 g

PLN

8. Pringles Original 40 g

PLN

9. Pringles Paprika 40 g

10 10

PLN

PLN

100 g

10

3. M&M’s 90 g

PLN

Kupując zestaw oszczędzasz Buy more pay less

ZESTAWY SETS

2

1

4

3

1. Kraken rum 50 ml

2. Żubrówka z trawą

Żubrówka

+ +

Pepsi 330 ml

Sok jabłkowy Apple Juice 300 ml

Bison Grass Vodka

28 22 22 18

5

PLN

3. Żubrówka biała

Żubrówka

White Vodka

4. Wino białe White wine

+

187 ml

PLN

5. Heineken Piwo / Beer

Orzeszki ziemne Peanuts 100 g

+

Pringles Original

+

Twix

40 g

330 ml

50 ml

50 ml

8

+

Pepsi MAX 330 ml

22 18

PLN

6. 7 Up 330 ml

75 g

6

26 21 22 18 16 12

PLN

PLN

PLN

LOT news WYDARZENIA

Salon biznesowy LOT-u „Polonez” na Lotnisku Chopina.

LOT's "Polonez” business lounge at Warsaw Chopin Airport.

NOWA ODSŁONA KOMFORTU NEW FACE OF COMFORT tekst | by JAKUB PIOTR PANEK

We wrześniu zakończyliśmy metamorfozę salonu biznesowego LOT-u „Polonez” na Lotnisku Chopina w Warszawie. Na naszych pasażerów czeka nowocześniejszy, przyjemny dla oka wystrój wnętrz oraz komfortowe i gustowne meble. Salon działa zgodnie z zasadami sanitarno-epidemiologicznymi.

lot.com

In September, we completed a metamorphosis of LOT's Polonez business lounge at Warsaw Chopin Airport. A more modern, eye-catching interior, together with comfortable and tasteful furniture, now awaits you. The lounge complies with the current sanitary and epidemiological rules.

80

2

WYDARZENIA

LOT news 3. Salon kosmetyczny Yonelle dla gości „Poloneza”.

Yonelle beauty salon for the guests of "Polonez” business lounge.

1 1 i 2. Strefa Elite w salonie biznesowym LOT-u „Polonez” na Lotnisku Chopina. © KAMIL ANDRUKOWICZ

Elite zone in LOT's "Polonez” business lounge at Warsaw Chopin Airport.

3

LOT's business lounges cater for passengers who value comfort, elegance and a high standard of service. We monitor their views on our services on an ongoing basis and improve them accordingly.

The large armchairs and sofas have been replaced by stylish and comfortable furniture of a lightweight design and smaller dimensions. As a result, the lounge is now much more spacious and can accommodate more people. Wooden finishes make the interior feel really warm.

Polonez has a real Polish feel to it, so foreign guests can get some idea of Polish design. Most of the furniture and decor come from Polish producers.

The walls are decorated with a collection of retro posters, commissioned by LOT, and designed by famous Polish poster artists, including Janusz Grabiański, Jerzy Srokowski and Tomasz Rumiński. The Polonez Elite has works by one of Poland’s best known painters, Edward Dwurnik. And for aviation enthusiasts, there are display boards showing the LOT fleet.

ENG

lot.com

Pasażerowie odwiedzający salony biznesowe LOT-u to osoby ceniące komfort, elegancję i wysoki standard obsługi. Na bieżąco monitorujemy ich spostrzeżenia na temat naszych usług i wprowadzamy udoskonalenia. Nasz flagowy i wielokrotnie nagradzany salon biznesowy „Polonez” niedawno przeszedł metamorfozę.

Obszerne fotele i sofy zastąpiły stylowe i wygodne meble o lekkiej linii i mniejszych gabarytach. Dzięki temu salon jest obecnie dużo bardziej przestronny i mieści więcej osób. Drewniane elementy wykończenia sprawiają, że wnętrze emanuje ciepłem.

W „Polonezie” nie brak polskich akcentów, dzięki którym zagraniczni goście LOT-u mogą zaczerpnąć nieco wiedzy o rodzimym designie. Większość mebli i elementów wystroju pochodzi od polskich producentów. Ściany zdobi kolekcja plakatów retro wykonanych przez znanych artystów grafików polskiej sztuki plakatu, takich jak: Janusz Grabiański, Jerzy Srokowski i Tomasz Rumiński, stworzonych na zamówienie LOT-u. Goście części salonu „Polonez” Elite mogą natomiast podziwiać na ścianach dzieła jednego z najbardziej rozpoznawalnych polskich malarzy – Edwarda Dwurnika. Dla pasjonatów lotnictwa udostępnione zostały również plansze prezentujące flotę LOT-u.

PL

81

LOT news WYDARZENIA

Salon biznesowy LOT-u „Polonez” działa zgodnie z zasadami sanitarno-epidemiologicznymi.

The "Polonez” business lounge complies with the current sanitary and epidemological rules.

SMACZNIE I BEZPIECZNIE

TASTY AND SAFE

Salon biznesowy „Polonez” działa zgodnie z zasadami sanitarno-epidemiologicznymi. Powietrze jest na bieżąco oczyszczanie za pomocą specjalnych urządzeń eliminujących 99 proc. bakterii i wirusów. Stoliki zostały rozmieszczone w odległości 1,5 m od siebie i są dezynfekowane co 20 min lub po każdym gościu. Standard posiłków także został dostosowany do wymogów bezpieczeństwa, choć różnorodność menu pozostała na poziomie sprzed COVID-19. Naszym gościom oferujemy do wyboru zupę dnia, trzy gorące dania główne, kanapki, sałatki i zimne przekąski w formie bufetu, a także szeroki wybór deserów i napojów.

Dania serwowane w bufetach samoobsługowych są pakowane indywidualnie, a ciepłe posiłki, również w indywidualnych opakowaniach, serwowane są przez kelnerów. W nowym reżimie sanitarnym działa lubiany przez naszych gości salon kosmetyczny Yonelle, w którym pasażerowie mogą skorzystać z wybranych zabiegów kosmetycznych i relaksacyjnych.

The Polonez business lounge complies with the current sanitary and epidemiological regulations. The air is continuously cleaned using special devices that eliminate 99% of bacteria and viruses. The tables are placed 1.5 metres apart and are disinfected every 20 minutes or after each guest. The standard of meals has also been adjusted to safety requirements, although the variety of the menu has remained at its pre-COVID-19 level. We offer a choice of three hot main courses, a soup of the day, sandwiches, salads, and a cold snack buffet, as well as a wide selection of desserts and drinks.

Hot meals and dishes served in self-service buffets are individually packed, and the former are served by waiters. The much-loved Yonelle beauty salon, where you can take advantage of selected cosmetic and relaxation treatments, is operating under the new sanitary regime.

„POLONEZ”: LICZBY I CIEKAWOSTKI

lot.com

• Salon biznesowy „Polonez” jest czynny powyżej 7 tys. godz. rocznie (ok. 19 godz. dziennie, przez wszystkie dni w roku); • 75 proc. gości to pasażerowie odwiedzający salon więcej niż raz do roku ; • Ok. 4,5 tys. kg krówek, ok. 40 tys. naleśników z serem, ok. 10 tys. kg frankfurterek – to roczne statystyki spożycia najpopularniejszych w „Polonezie” przekąsek; • 3 (!) to liczba minut potrzebnych na dotarcie do salonu biznesowego „Polonez” ze stanowiska odprawy dla klasy biznes. To najkrótsza i najbardziej komfortowa ścieżka dla pasażera biznesowego w Europie; • „Polonez” jest dostępny dla pasażerów podróżujących LOT Business Class, uczestników programu Miles&More o statusie HON, SEN, FTL (wybrane rejsy) oraz Star Alliance Gold, a także dla pasażerów LOT Premium Economy (za dopłatą 120 zł); • Salon jest otwarty w godz. 5–23.00 przez 7 dni w tygodniu, przez cały rok.

82

POLONEZ: FACTS AND FIGURES • The Polonez business lounge is open more than 7,000 hours per year (approx. 19 hours per day, every day of the year); • 5 per cent of guests visit the lounge more than once a year; • Approx. 4,500 kilos of fudges, 40,000 cheese pancakes, and 10,000 kilos of Frankfurters – the most popular Polonez snacks – are consumed every year; • 3 (!) is the number of minutes needed to get to the business lounge from the business class check-in desk. This is the quickest and most convenient path for a business passenger in Europe; • Polonez is available to business class passengers, Miles & More program members with HON, SEN, FTL (selected flights) and Star Alliance Gold status, and LOT Premium Economy passengers (for a surcharge of PLN 120); • The lounge is open from 5 a.m. to 11 p.m., 7 days a week, every day of the year.

SAMOLOTY DALEKODYSTANSOWE Long-haul aircraft Boeing 787-8 Dreamliner

7/9* 62,82 m 60,17 m 875 km/h 13 350 km 24/21/249

8 56,72 m 60,17 m 875 km/h 12 650 km 18/21/213

FLOTA

Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc BC/PEC/EC I Capacity

Boeing 787-9 Dreamliner

Fleet

SAMOLOTY ŚREDNIO- I KRÓTKODYSTANSOWE Medium and short-haul aircraft

Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc I Capacity

Boeing 737 MAX 8

Boeing 737-800

5/15** 39,52 m 35,92 m 839 km/h 5750 km 186

7 39,47 m 35,78 m 834 km/h 5435 km 189/186/168***

Embraer 195

Embraer 190

Embraer 175

Embraer 170

Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc I Capacity

17 38,65 m 28,72 m 870 km/h 3990 km 118/112***

4 36,24 m 28,72 m 863 km/h 3461 km 106

12 **** 31,68 m 26,00 m 870 km/h 3300 km 82

6 29,90 m 26,00 m 870 km/h 3700 km 76

Liczba I Number in fleet Długość I Length Rozpiętość I Wing span V przelotowa I Cruising speed Zasięg max I Range Liczba miejsc I Capacity

12 32,83 m 28,42 m 666 km/h 2500 km 78

Bombardier DHC-8Q400

* dostawy kolejnych zamówionych samolotów tego typu w tym roku I *deliveries of more of the ordered aircraft of this type expected this year * * dostawy kolejnych w tym i przyszłym roku I ** deliveries of more aircraft for this year, *** w zależności od wersji I ***depending on the version **** w tym dwa do dyspozycji rządu I **** including two aircraft at the government’s disposal

BEZPIECZEŃSTWO NA POKŁADZIE SAMOLOTÓW LOT I Safety on board LOT aircraft

Podczas całego lotu obowiązkowe jest zakrywanie nosa i ust za pomocą maseczki (z wyjątkiem dzieci do lat 4 i osób o znacznym stopniu niepełnosprawności). Maseczki można zdjąć na czas posiłku | A protective mask covering nose and mouth is required during the entire journey (except for children under 4 and persons with severe disabilities). Masks can be removed during a meal

Podczas lotów powrotnych do Polski z zagranicy obowiązkowe jest wypełnienie Kart Lokalizacji Pasażera i Deklaracji Zdrowia | On return flights to Poland it is mandatory to fill in Passenger Locator Form and Health Declaration

Zakaz palenia (również papierosów elektronicznych) | No smoking (including e-cigarettes)

Nie pijemy alkoholu wniesionego na pokład lub kupionego w Duty Free | Do not drink alcohol brought on board or purchased in Duty Free

Podczas startu i lądowania laptop musi być wyłączony i umieszczony w kieszeni fotela lub na półce, a z telefonów komórkowych pasażerowie mogą korzystać wyłącznie w trybie samolotowym.

Wizerunek członków załóg podlega ochronie prawnej.

Uprzejmie prosimy o uszanowanie prywatności i niefotografowanie/niefilmowanie naszych pracowników, a także o nierozpowszechnianie wizerunku bez ich zgody. | During take-off and landing, laptops must be switched off and placed in the back seat pocket in front of you or on the shelf, and mobile phones can only be used in aeroplane mode. The image rights of cabin crew members are protected by law. Please respect their privacy and do not photograph/film our staff and do not disseminate their image without their permission.

TRANSAKCJE BEZGOTÓWKOWE NA POKŁADZIE I Non-cash transactions on board

* Polskie Linie Lotnicze LOT S.A., ul. Komitetu Obrony Robotników 43, 02-146 Warszawa | LOT Polish Airlines, Komitetu Obrony Robotników St. 43, 02-146 Warsaw

83

lot.com

Uprzejmie informujemy, że w celu zapewnienia bezpieczeństwa bezgotówkowych transakcji płatniczych na pokładach swoich samolotów LOT zbiera i przechowuje niektóre z Państwa danych, np. imię i nazwisko, numer dokumentu tożsamości, adres zamieszkania i numer miejsca zajmowanego na pokładzie. W tym zakresie administratorem Państwa danych jest LOT*. W związku z powyższym przysługuje Państwu prawo wniesienia sprzeciwu, prawo dostępu do danych, prawo żądania ich sprostowania, ich usunięcia lub ograniczenia ich przetwarzania. W sprawach związanych z przetwarzaniem danych osobowych można skontaktować się z Inspektorem Ochrony Danych pisemnie pod adresem LOT lub mailowo pod adresem e-mail: iod@lot.pl. Podawanie ww. danych osobowych podczas transakcji jest dobrowolne. W przypadku odmowy możliwe jest dokonanie standardowej płatności gotówkowej – bez użycia karty. | Please be advised that in order to ensure the security of payment transactions on board our aircraft, LOT is collecting and storing some of your personal data, e.g. your forename and surname, identity card number, residential address, and seat number. LOT* are the controller of the personal data provided above. You have a right to object, as well as right: to withdraw your consent, access to your personal data, to demand that your personal data is rectified or limited or to be forgotten.To discuss matters related to the protection of your personal data you can contact Data Protection Officer in writing, to the address of the registered office LOT or via e-mail: iod@lot.pl.

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ In-flight entertainment system

lot.com

FILMY MOVIES

TV TV

DLA DZIECI FOR KIDS

AUDIO AUDIO

GRY GAMES

O NAS ABOUT US

E-READER E-READER

W listopadzie w ramach naszej oferty rozrywki pokładowej w rejsach dalekiego zasięgu, oferujemy Państwu ponad 100 filmów, albumy muzyczne, podcasty, programy rozrywkowe, popularne seriale oraz gry. Ponadto, w systemie rozrywki pokładowej znajdą Państwo zakładkę „O nas”, która zawiera historię naszych linii lotniczych. Jest nam również bardzo miło poinformować Państwa, iż na pokładach naszych samolotów Boeing 787 Dreamliner aktualnie trwa projekt filmowy współorganizowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej – „Kino na 100!”. Projekt ma na celu uczczenie stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę. Dzięki tej inicjatywie, mają Państwo szansę obejrzeć najsłynniejsze filmy w historii polskiej kinematografii. Na następnej stronie znajdą Państwo wybrane nowości filmowe i serialowe na listopad. Pełny repertuar dostępny jest na naszym portalu rozrywki pokładowej, dlatego zachęcamy Państwa do zeskanowania poniższego kodu QR*.

In November, on our long-haul flights, we would like to offer you over 100 movies and TV series as well as selection of entertaining shows, music albums, podcasts, and games. Furthermore, please take a look at the “About us” section which contains the history of LOT Polish Airlines. Also, we’re more than happy to inform you that, on board our Boeing 787 Dreamliner aircraft, you can enjoy our film project organized in cooperation with Polish Film Institute – “Polish 100”. The purpose of this name is to recall 100th anniversary of Poland’s regained independence.

Thanks to this initiative, you will have the opportunity to check out the most famous movies in the history of Polish cinematography. On the next page you can find new movies and tv series in November. The full repertoire is available on our in-flight entertainment portal, so we encourage you to scan the QR code below*.

Gry dostępne na pokładach samolotów B787-8: Games available onboard B787-8 aircraft: In-Flight Tetris® Solitaire Bejeweled® 2 Disney Mickey’s House Party Battleship® In-Flight PAC-MAN® Disney’s Winnie the Pooh Asteroids™️ Bubbha’s Peanut Frenzy Berlitz® Word Traveler™️ Leaf

Gry dostępne na pokładach samolotów B787-9: Games available onboard B787-9 aircraft: Solitaire Classic Angry Birds World Tour Puzzle: Travel Showcase Bejeweled® 2 Casino Battleship® Lian Lian Kan Monsters University: Hide and Sneak In-Flight Tetris® Golf Open Escape Ninja Geotrivia

Zachęcamy do odwiedzenia naszego portalu rozrywki pokładowej, na którym mogą Państwo sprawdzić pełny repertuar audio-video: We encourage you to visit our in-flight entertainment portal where you can find our full audio-video lineup: * Repertuar rozrywki pokładowej jest tymczasowo ograniczony. | Please note that our inflight entertainment offering is temporarily limited.

6.6 / 10 Bad Boys for Life (2020)

8.6 / 10

Ukryte życie | A Hidden Life (2019)

7.9 / 10 Dżentelmeni | The Gentlemen (2019)

7.4 / 10

Ad Astra (2019)

6.8 / 10 Gorący temat | Bombshell (2019)

6.6 / 10

Małe kobietki | Little Women (2019)

7,8 / 10

KINO POLSKIE POLISH CINEMA

Parasite (2019)

6.8 / 10 Zew krwi | The Call of the Wild (2020)

6.1 / 10 Ukryta gra | The Coldest Game (2019)

6.8 / 10 Powstanie Warszawskie | Warsaw Uprising (2014)

7.1 / 10

7.1 / 10 Jak zostałem gangsterem.

Historia prawdziwa | How I became a gangster. True Story (2019)

SERIALE TV SERIES

Różyczka | Little Rose (2010)

7.7 / 10

9.0 / 10

5.6 / 10

Detektyw | True Detective

Żmijowisko | Snakesville

6.6 / 10 Czarownica 2 | Maleficient: Mistress of Evil (2019)

Tajni i fajni | Spies in Disguise (2019)

9.4 / 10 Czarnobyl | Chernobyl

DLA DZIECI FOR KIDS

Wataha | The Border

SYSTEM ROZRYWKI POKŁADOWEJ In-flight entertainment system

HITY KINOWE LATEST RELEASES

Wybrane nowości w listopadzie | Selected new movies and tv shows in November

6.9 / 10

6.8 / 10

7.0 / 10 O Yeti! | Abominable (2019) oceny IMDb | IMDb rating: 01.10.2020

Filmy w ramach projektu „Kino na 100!” | “Polish 100!” project movies: Bankiet – Zofia Oraczewska, Człowiek na torze – Andrzej Munk, Defilada – Andrzej Fidyk, Dług – Krzysztof Krauze, Dziewczyny do wzięcia – Janusz Kondratiuk, Elementarz – Wojciech Wiszniewski, Labirynt – Jan Lenica, Pasażerka – Andrzej Munk, Pogrzeb kartofla – Jan Jakub Kolski, Sami swoi – Sylwester Chęciński, Skarb – Leonard Buczkowski, Szpital przemienienia – Edward Żebrowski, Świadectwo urodzenia – Stanisław Różewicz, Twój Vincent – Dorota Kobiela, Hugh Welchman, Wśród nocnej ciszy – Tadeusz Chmielewski.

lot.com

Kraina Lodu II | Frozen II (2019)

Useful information

BAGAŻ REJESTROWANY PRZEWOŻONY W LUKU BAGAŻOWYM Checked baggage allowances LOT PREMIUM ECONOMY

LOT BUSINESS CLASS na długie dystanse | on long haul flights

+

32 kg max

+

32 kg max

na krótkie i długie dystanse | on short and long haul flights

+

23 kg max

32 kg max

23 kg max

LOT BUSINESS CLASS

PRZYDATNE INFORMACJE

+

23 kg max

LOT PREMIUM ECONOMY

na krótkie dystanse | on short haul flights

32 kg max

LOT ECONOMY CLASS

na długie dystanse | on long haul flights

Suma trzech wymiarów bagażu rejestrowanego nie powinna przekraczać 158 cm. | The sum of the three dimensions should not exceed 158 cm.

na krótkie dystanse | on short haul flights

32 kg max

23 kg max

+

23 kg max

BAGAŻ DLA DZIECI DO LAT DWÓCH | Luggage allowances for children up to 2 years of age wózek składany | folding buggy

fotelik samochodowy | car seat

LUB | or

+

23 kg max

o maksymalnym wymiarze do 158 cm | maximum dimensions of up to 158 cm

BAGAŻ PODRĘCZNY I Carry-on baggage na długie dystanse | on long haul flights

8 kg max

Carry-on luggage allowances LOT BUSINESS CLASS

+

9 kg

4 kg

LOT PREMIUM ECONOMY na krótkie dystanse | on short haul flights

= 18 kg

8 kg max

Dodatkowo do kabiny można zabrać albo torbę z latopem, albo torebkę damską o maksymalnych wymiarach 40 x 30 x 8 cm oraz o maksymalnej wadze 2 kg. Ze względów bezpieczeństwa cały bagaż kabinowy musi zmieścić się w szafkach nad głowami lub pod fotelem przed pasażerem. Wszystkie bagaże przekraczające dozwolone wymiary będą musiały być przepakowane lub zostaną nadane jako bagaż rejestrowany i będzie pobrana opłata według cennika.

Animals on board

PŁYNY W BAGAŻU PODRĘCZNYM

lot.com

Liquids in your carry-on baggage

In addition, one of the following items (max. 40 cm x 30 cm x 8 cm; max. 2 kg) may be taken on board free of charge: a laptop case or a women's handbag. For safety reasons, all carry-on baggage must fit in the overhead shelf on board or under the seat in front of you.

All baggage exceeding the permitted size, will have to be repackaged or will be checked in subject to the relevant fee specified in the price list.

Ze względów bezpieczeństwa podróżujące na pokładzie samolotu zwierzęta muszą pozostać w trakcie całej podróży w przeznaczonej do tego celu torbie lub klatce.| For safety reasons, animals travelling on board the aircraft must remain in a dedicated bag or cage during the entire trip.

>> 22

Informacje zamieszczone w magazynie są aktualne na dzień oddania magazynu do druku.

Aktualna oferta i wysokość opłat za przewóz dodatkowego bagażu dostępne są w biurach sprzedaży, Call Center bądź na stronie internetowej lot.com Na niektórych połączeniach obsługiwanych małymi samolotami mogą obowiązywać dodatkowe restrykcje odnośnie wielkości bagażu podręcznego.

Torba-kosz do przewozu niemowląt lub fotelik samochodowy mogą być zabierane na pokład w miarę wolnego miejsca.

Z rynku polskiego obowiązuje dodatkowa opłata serwisowa.

86

8 kg max

Suma trzech wymiarów bagażu podręcznego (długości, szerokości i wysokości) nie może przekraczać 118 cm | The sum of three dimensions of carry-on baggage (length, width and height) should not exceed 118 cm

55

20

ZWIERZĘTA NA POKŁADZIE

= 12 kg

na krótkie i długie dystanse | on short and long haul flights

(max waga jednej sztuki: 8kg | max unit weight: 8kg)

na krótkie i długie dystanse | on short and long haul flights

9 kg max

+

LOT ECONOMY CLASS

40

LOT PREMIUM ECONOMY

BAGAŻ PODRĘCZNY PRZEWOŻONY NA POKŁADZIE

100 ml MAX

Szczegółowe informacje na temat wymienionych ograniczeń na stronie www.lot.com. | Detailed Information regarding the abovementioned limitations is available at www.lot.com

The information published in the magazine is valid as at the date the magazine goes to print and it does not constitute a commercial offer within the meaning of the Civil Code. In order to confirm the validity of this information please consult LOT Polish Airlines sales assistants at sales offices, contact the Call Centre or visit the website: lot.com.

Additional carry-on baggage restrictions may apply to some flights operated by small aircraft.

A baby basket or a car seat can be taken on board, if space is available.

An extra charge applies to outbound flights from Poland.

LOT Warsaw Transfer Guide Zapoznaj się z informacjami jak sprawnie przesiąść się na Twój kolejny rejs LOT na Lotnisku Chopina w Warszawie |

Mapa Lotniska Chopina | Map of Chopin Airport Poziom odlotów | Departures Area

Przygotuj paszport i kartę pokładową | Please prepare your passport and boarding pass

44 45

Odprawa

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs Transfer from Schengen country to another Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or by air bridge

DUTY FREE

Check-in LOT 04 03 06 05 08 07 10N 9N 12N 11N 14N 13N LTC

02 01

1

37 36

LTC

30 29

43 42 41 40 39 38

32 31

28 27 24N 23N

26N 25N

22N 21N

-1

20N 19N

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

16N 15N

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się prosto do kontroli paszportowej z przygotowanymi dokumentami 3. Przejdź jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs

18N 17N

MAP KEY

Kontrola paszportowa | Passport control

Transfer from Schengen country to Non-Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or by air bridge 2. Please prepare your documents and proceed to the passport control

Kontrola bezpieczeństwa | Security check

Wejście do terminala po przyjeździe autobusem z samolotu |

Entrance when arriving to the terminal by bus 1

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

KROK 4 STEP 4

LOT Business Lounge “ Polonez” (poziom 1 | level 1)

-1

LOT Business Lounge “ Mazurek” (poziom -1 | level -1)

Dodatkowa kontrola bezpieczeństwa w rejsach do USA |

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się prosto do kontroli paszportowej z przygotowanymi dokumentami 3. Następnie podejdź do kontroli bezpieczeństwa 4. Udaj się jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs Transfer from Non-Schengen country to Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or by air bridge 2. Please prepare your documents and proceed to the passport control 3. Next proceed to the security check

Mandatory interview point LTC LTC

|

LOT Transfer Center Strefa Non-Schengen | Non-Schengen Zone

Armenia | Belarus | Bulgaria | Canada | China | Croatia | Cyprus | Georgia | India | Israel | Japan | Kazakhstan | Macedonia | Moldova | Montenegro | Romania | Russia | Serbia | Singapore | South Korea | Sri Lanka | Turkey | Ukraine | United Kingdom | United States | Ireland 03N - 26N Numery gate Non-Schengen | Non-Schengen Gate no.

Strefa Schengen | Schengen Zone

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

KROK 4 STEP 4

KROK 5 STEP 5

1. Wyjdź z rękawa lub autobusu do terminala 2. Udaj się prosto do kontroli bezpieczeństwa 3. Udaj się jak najszybciej do bramki, z której odlatuje Twój następny rejs Transfer from Non-Schengen country to another Non-Schengen country 1. You arrive to the terminal by bus or air bridge 2. Please proceed to the security check

Austria | Belgium | Czech Republic | Denmark | Estonia | Finland | France | Germany | Greece | Hungary | Iceland | Italy | Latvia | Lithuania | Luxembourg | Malta | The Netherlands | Norway | Poland | Portugal | Slovakia | Slovenia | Spain | Sweden | Switzerland 01-08 23-45 Numery gate Schengen | Schengen Gate no.

Transfer do USA | Transfer to USA

1 34 2

Przylot ze strefy Schengen Udaj się do kontroli paszportowej i dalej niezwłocznie

Po rozmowie możesz być skierowany:

Schengen Area arrival Proceed to passport control and then to interview point

KROK 1 STEP 1

KROK 2 STEP 2

KROK 3 STEP 3

KROK 4 STEP 4

Przylot ze strefy Non-Schengen Udaj się do kontroli bezpieczeństwa i dalej niezwłocznie Do dodatkowej kontroli bezpieczeństwa Non-Schengen Area arrival Proceed to security check and then to interview point

Wejście do samolotu zamykamy na 15 minut przed odlotem! | Gate closes 15 minutes before departure!

W przypadku każdej przesiadki w ramach połączeń LOT, nie odbieraj swojego bagażu |

oznaczonej na mapie symbolem powyżej.

Udaj się tam jak najszybciej! on the map as above.

Proceed there as soon as possible!

NS

Miejsce wywiadu, do którego muszą udać się wszyscy pasażerowie lecący do Stanów Zjednoczonych!

Manadatory interview point This point is obligatory for all passengers travelling to the United States!

S

!

(wywiadu) oraz dodatkowej kontroli bezpieczeństwa w rejsach do USA skutkuje odmową przyjęcia na pokład samolotu! |

LOT to dopiero początek!

The flight is just the beginning!

PODRÓŻE SŁUŻBOWE

BUSINESS TRAVELS Bilety lotnicze

Air tickets

Bilety kolejowe

Train tickets

Hotele

Hotels

Wynajem samochodów, transfery Car rental , transfers

Ubezpieczenia i wizy

Travel insurances, visas

Turystyka indywidualna i grupowa

Individual and group tourism (MICE)

+48 22 577 66 77 rezerwacje@lottravel.com www.lottravel.com

Zamów zakupy na stronie airkiosk.lot.com i odbierz je na pokładzie samolotu

Idealne rozwiązanie dla Twojej Firmy!

LOT Dla Firm to program lojalnościowy, który pozwoli Twojej firmie zmniejszyć koszty podróży służbowych. Zbieraj Punkty podczas podróży służbowych i wymieniaj na nagrody takie jak: - bilety lotnicze - hotele - wstęp do LOT Business Lounge Polonez lub Mazurek - usługi podwyższające standard podróży.

Z LOT Dla Firm: - otrzymujesz 2000 powitalnych Punktów Premiowych - zbierasz Punkty za każdy przelot LOT-em oraz za pobyty w hotelach - zmniejszasz koszty podróży służbowych To nie wszystko!

Zbieraj punkty za przeloty pracowników firmy na jednym koncie, a mile na prywatnych kontach w programie Miles & More.

Dodatkowo masz możliwość naliczenia Punktów za odbyte podróże z LOT do 6 miesięcy przed rejestracją!

Nie czekaj dłużej!

Zarejestruj się na lotdlafirm.com

The perfect solution for your business!

LOT Dla Firm is a loyalty programme designed to reduce business travel expenses in your company.

You can earn Points on every business trip with LOT and spend your points on awards: - flight tickets - hotel stays - access to LOT Business Lounge Polonez and Mazurek - services that enhance your travel experience.

With LOT Dla Firm you can: - earn 2000 Welcome Premium Points - earn Points for each flight operated by LOT and hotel stays - reduce business travel expenses But there’s even more!

You and your employees can earn Points on one LOT Dla Firm account and additionally miles on personal Miles & More accounts.

You can also register Points on LOT flights flown 6 months before registration.

What are you waiting for?

Register on lotdlafirm.com

Tu się nagradza

złAPP odlotowe okazje z aplikacją PAYBACK!

Zappunktuj z APPką PAYBACK. Zdobywaj punkty i wymieniaj je na nagrody oraz dodatkowe mile !

Sprawdź szczegóły na PAYBACK.pl/aplikacja

Jedna karta, wiele przywilejów One card, many benefits Dzięki karcie Miles & More możesz gromadzić i wykorzystywać mile zarówno podczas podróży, jak i na co dzień. Spójrz na atrakcyjne oferty, które daje największy w Europie program dla często podróżujących pasażerów.

With Miles & More card you can earn and spend miles both while travelling and on everyday purchases. Take a look at the attractive benefits offered by the biggest Europe’s programme for frequent flyers.

Szybka i bezpłatna rejestracja

Fast and free registration

Skorzystaj z aplikacji mobilnej Miles & More i zgromadź dodatkowe 500 mil lub wejdź na stronę www.miles-and-more.pl.

Download Miles & More app and take advantage of 500 award miles or visit www.miles-and-more.pl.

Zarejestruj się już teraz miles-and-more.com/pl/rejestracja

Register now miles-and-more.com/en/registration

Po zarejestrowaniu można naliczyć wstecznie mile za przeloty oraz usługi partnerów z ostatnich sześciu miesięcy.

By the way: after registration, miles for your flight or other partners services can be credited to you retrospectively within 6 months.

Gromadź mile nie tylko za podróże samolotem w ponad 30 liniach lotniczych, ale również korzystając z karty kredytowej, ubezpieczenia podróży, podczas zakupów oraz u 300 innych partnerów nielotniczych na całym świecie.

Earn miles not only when you are traveling with more than 30 airlines, but also take advantage of credit cards, travel insurance, shopping and with 300 other non-airline partners all over the world.

Wykorzystaj mile premiowe na przelot, podwyższenie klasy podróży oraz inne usługi między innymi pobyt w hotelu czy wypożyczenie samochodu.

Spend award miles on flight awards, upgrade awards or other services such as stay in the hotel or car rental.

Wyjątkowe promocje

Special offers

NajMILszy poniedziałek - co dwa tygodnie masz możliwość wykorzystać mile na bilety - nagrody w klasie ekonomicznej już od 7 000 mil.

Okazje milowe - co miesiąc nowe fascynujące kierunki podróży w atrakcyjnych cenach, dostępne już od 15 000 mil.

Monday sMILEs - every two weeks you can redeem your miles for award ticket in Economy class from just 7,000 miles

Skorzystaj z promocji milowych LOT-u, dzięki którym Twoja podróż stanie się jeszcze bardziej atrakcyjna.

Take advantage of LOT mileage promotion and make your flight even more attractive.

Mileage bargains - every month award tickets are available just from 15,000 miles round trip in economy class.

P R E N U M E R ATA

N AT I O N A L G E O G R A P H I C z personalizowanym* kalendarzem na 2021 rok

Zamówienia przyjmujemy od października 2020!

CENA:

174 zł

Kod oferty: NGP2021

* Czas personalizacji wynosi ok. 15 dni roboczych

ŁATWO ZAMÓWISZ E-mailem: bok@burdamedia.pl

Telefonicznie: +48 22 360 37 77

Informujemy Państwa, ze w przypadku zamówienia prenumeraty przelewem przekazane dane osobowe będą przetwarzane przez Burda Media Polska Sp. z o.o. w celu prawidłowej realizacji zamówienia. Prosimy o zapoznanie się ze szczegółami przetwarzania Państwa danych osobowych dostępnymi pod adresem: www.burdamedia.pl/przetwarzanie-danych-osobowych

2