Bomen en struiken met erfgoedwaarde in kaart gebracht

Oude bomen of struiken zijn stille getuigen van de geschiedenis van een plaats. Ze vertellen iets over oude gewoonten, historisch landgebruik of bepaalde technieken. Houtig erfgoed heeft vaak ook een sociale, stedenbouwkundige, esthetische, wetenschappelijke of volkskundige waarde. Denk maar aan kasteeldreven, herdenkings- en kapelbomen, bomen aan kruispunten van wegen of geknotte en gevlochten houtkanten. Om deze vorm van levend erfgoed te beschermen is het belangrijk om te weten waar ze zich bevinden. Fernand Daenekynt ging daarom voor lokaal bestuur Merelbeke op pad. Hij inventariseerde de bomen en struiken met erfgoedwaarde.

Wanneer heeft een boom of struik eigenlijk erfgoedwaarde?

Fernand Daenekynt: Als je geconfronteerd wordt met een monumentale boom met een omtrek van drie meter, sta je zelfs als leek even stil. Maar niet alleen de omtrek is bepalend. Ook bomen en struiken met een verhaal hebben erfgoedwaarde: bijvoorbeeld twee welkomstbomen bij een hekken, een mooie dreef, een oude afspanninghaag, kapelbomen of grensbomen. Ook een gewone huisboom kan heel waardevol zijn. Vroeger plantte men een huis- of beschermingsboom bij een huis of kasteel. De uitdrukking ʻhout vasthoudenʼ komt daar trouwens van. Men bond ook vaak een boomtak aan de schouw zodra het dak afgewerkt was. Maar dat gebruik is vermoedelijk ook heel populair omdat de bouwvakkers dan een bak bier kregen.

Waar e, hoe ontstond je interesse in houtig erfgoed?

Fernand: In 2011 gaf Geert Van der Linden een toespraak over houtig erfgoed in de milieuraad van Merelbeke. De raadsleden zochten toen iemand die dat op ons grondgebied kon en wou onderzoeken. Zo kwamen ze bij mij terecht. Binnen Natuurpunt hield ik me toen al bezig met het beschermen van natuurlijke landschappen zoals de Scheldevallei. Ondertussen heeft Geert samen met enkele collegaʼs een brochure uitgebracht met de titel ʻHandleiding voor het inventariseren van houtige beplantingen met erfgoedwaardeʼ.

Je trok de hele gemeente rond. Heb je op je tocht speciale vondsten ontdekt?

Fernand: Vanaf een omtrek van drie meter spreken we over monumentale bomen maar ik vond veterane bomen met een omtrek van maar liefst 6,5 meter en meer. Tijdens de opendeurdag van het kasteel Blauwhuys ontdekte ik in het kasteelpark een plataan met een omtrek van 6,5 meter en een moerascipres met een omtrek van 5,1 meter. Dat zijn echte kolossen die ik in Merelbeke niet verwacht had. Ook het kasteel Bergwyck is een bezoekje meer dan waard. Het is vrij toegankelijk en je treft er een tamme kastanje aan met een omtrek van 5 meter. Tussen het sportterrein in de Koestraat en de treinsporen vind je knotwilgen met een omtrek van bijna 6 meter. De vrijheidsboom en de beschermlinden rond de kapel op het dorpsplein van Bottelare, ten slotte, zijn ook mooie voorbeelden van houtig erfgoed.

De inventaris van bomen en struiken met erfgoedwaarde is nu opgesteld, wat zijn de volgende stappen?

Fernand: De gemeenteraad wil het houtig erfgoed ook beschermen. De raad heeft eerst een houtig erfgoedlijst erkend en vervolgens ook een subsidieregeling uitgewerkt voor iedereen die houtig erfgoed in zijn tuin heeft staan. De gemeente draagt ook zijn steentje bij in het beplanten van de vele ronde punten. De lijst met houtig erfgoed is ondertussen ook bezorgd aan Erfgoed Viersprong, die voor de gemeenten Destelbergen, Lochristi, Melle, Merelbeke, Oosterzele en Sint-Lievens-Houtem rond cultureel en onroerend erfgoed werkt. Ik hoop dat houtig erfgoed in de andere vijf gemeenten in de toekomst ook de nodige aandacht krijgt.

Subsidie voor behoud bomen en struiken op privédomein

Het lokaal bestuur wil bomen en struiken met erfgoedwaarde die op privédomein staan zoveel mogelijk behouden. Sinds 1 januari 2024 is er daarom een gemeentelijke subsidie voor boomveiligheidscontroles en onderhoudswerken door een professionele boomverzorger. Eigenaars die in aanmerking komen, ontvangen een persoonlijke brief. Zij kunnen de subsidie daarna online aanvragen via de gemeentelijke website.

Dienst Cultuur
Cultuurhuis Merelbeke | Driekoningenplein 15 | 0474 85 56 14 (enkel voormiddag) | erfgoed@merelbeke.be | cultuurhuis.merelbeke.be