Ελληνικά μουσική

L'Odyssée des mots Πρώτη ενότητα: μουσική 1. Μουσική Η μουσική έχει πάρει το όνομά της από τις Μούσες. Οι Μούσες στην αρχαία ελληνική μυθολογία ήταν εννέα θεότητες, κόρες του Δία και της Μνημοσύνης. Ο Απόλλωνας ήταν ο ηγέτης τους. Οι Μούσες ζούσαν στον Όλυμπο. Ήταν οι Θεές της μουσικής, των μουσικών οργάνων, του χορού, των γλεντιών και της ποίησης. Διασκέδαζαν τους Ολύμπιους θεούς στα συμπόσια τραγουδώντας με τις ακούραστες φωνές τους θείες μελωδίες και παίζοντας την λύρα. Οι Μούσες αποτελούσαν πηγή έμπνευσης για κάθε δραστηριότητα που σχετίζεται με το νου. Τα ονόματά τους είναι τα εξής: Μούσα Καλλιόπη Κλειώ Ευτέρπη Ερατώ Μελπομένη Πολύμνια Τερψιχόρη Θάλεια Ουρανία

Δραστηριότητα που προστατεύει Επική ποίηση Ιστορία Μουσική –Τραγούδι και Λυρική ποίηση Ερωτική ποίηση Τραγωδία Μιμική τέχνη Χορός Κωμωδία Αστρονομία

2. Μελωδία Η λέξη μελωδία αποτελείται από δύο λέξεις:την λέξη «μέλος» που σημαίνει τραγούδι και τη λέξη «ωδή» που σημαίνει ποίημα το οποίο τραγουδούσαν με τη συνοδεία λύρας (αυτό δείχνει και η ετυμολογία της λέξης από το ρήμα άδω = τραγουδώ).

3. Ρυθμός

Κάδμος και Αρμονία

Η λέξη ρυθμός παράγεται από το ρήμα «ρέω» που σημαίνει: χύνομαι, κυλώ.

4. Ύμνος Η ετυμολογία της λέξης ύμνος είναι αβέβαιη.

5. Αρμονία Η αρμονία (με δασεία στα αρχαία) ανήκει σε μια μεγάλη οικογένεια λέξεων που ανάγονται στο ρήμα «αραρίσκω» που σημαίνει: συνδέω, κατασκευάζω, τακτοποιώ. Στην ίδια οικογένεια λέξεων Λίντα Αλεξοπούλου - Θεόδωρος Τομαράς

Σελίδα 1

L'Odyssée des mots ανήκουν λέξεις όπως η αρετή, το άρθρο, ο αριθμός, και στο στενότερο παρακλάδι της αρμονίας βρίσκουμε τις λέξεις άρμα και αρμός. Γρήγορα, η αρμονία έφτασε να σημαίνει τη συμφωνία, το ταίριασμα, και αυτές οι σημασίες επικράτησαν στη μουσική, όπου η λέξη στην αρχαιότητα σήμαινε τη συμφωνία των ήχων και στη συνέχεια τη μουσική κλίμακα, την οκτάβα, τους μουσικούς τρόπους. Από τα λατινικά (harmonia), η λέξη πέρασε στις νεότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, όπου η ανάμνηση της δασείας άλλοτε διατηρήθηκε (harmony, harmonie) και άλλοτε όχι (armonia στα ιταλικά), και επέστρεψε στα ελληνικά στα νεότερα χρόνια σε ονομασίες μουσικών οργάνων σαν τη φυσαρμόνικα, την αρμόνικα και το αρμόνιο. Αρμονία παντρεύτηκε τον Κάδμο, το βασιλιά της Θήβας, και όλοι οι θεοί πήγαν στο γάμο τους με λαμπρά δώρα. Όμως η μοίρα δε στάθηκε καλή μαζί τους γιατί πολλά από τα παιδιά και τα εγγόνια τους έχασαν τη ζωή τους. Έτσι ο Κάδμος και η Αρμονία ζήτησαν από τους θεούς να τους μεταμορφώσουν σε φίδια για να αποφύγουν τον πόνο από το χαμό των παιδιών τους. Οι θεοί άκούσαν την επιθυμία τους και τους μεταμόρφωσαν σε φίδια.

Morgan, Eve lyn 1877 Ο Κάδμος μεταμορφωμένος σε φίδι τυλίγεται γύρω από την αρμονία

6. Συμφωνία Η λέξη συμφωνία είναι σύνθετη με την πρόθεση «συν» ουσιαστικό «φωνή».

(που σημαίνει μαζί) και το

7. Σύνθεση Η λέξη σύνθεση είναι σύνθετη με την πρόθεση «συν» (που σημαίνει μαζί) και το ρήμα «θέτω» που σημαίνει τοποθετώ.

8. Οκτάβα Η οκτάβα (ντο, ρε, μι, φα, σολ, λα, σι, ντο) αποτελεί το θηλυκό του λατινικού επιθέτου octavus που σημαίνει όγδοος και προέρχεται από τον αριθμό octo (στα Λατινικά) ή οκτώ (στα Ελληνικά) 9. Ορχήστρα Η λέξη ορχήστρα προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «ορχούμαι» που σημαίνει χορεύω. Στην αρχαιότητα η ορχήστρα ήταν το κυκλικό μέρος του θεάτρου που βρισκόταν μπροστά από τα καθίσματα των θεατών και το οποίο προοριζόταν για το χορό. Τα μέλη του χορού τραγουδούσαν τα μελοποιημένα μέρη του δράματος εκτελώντας ταυτόχρονα ρυθμικές κινήσεις.

Λίντα Αλεξοπούλου - Θεόδωρος Τομαράς

Σελίδα 2

L'Odyssée des mots

10. Όργανο Η λέξη όργανο προέρχεται από την αρχαίο ελληνικό «ὄργανον». Η λέξη πέρασε στα Λατινικά ως organum και στη συνέχεια στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές γλώσσες. Στα Ελληνικά έχει τις ακόλουθες σημασίες: 1. Μουσικό όργανο:»Το βιολί είναι ένα μουσικό όργανο» 2. Μέρος του σώματος:Η καρδιά είναι ένα όργανο 3. Αντικέιμενο ή εργαλείο με το οποίο εκτελούμε ένα έργο: «Ο χάρακας είναι ένα γεωμετρικό όργανο» 11. Λύρα Το ουσιαστικό λύρα και το επίθετο λυρικός είναι λέξεις γνωστές από την αρχαιότητα. Η λύρα είναι ένα μουσικό όργανο των αρχαίων Ελλήνων με επτά ή εννέα χορδές που συνόδευε το τραγούδι ή την απαγγελία. Σύμφωνα με την παράδοση, την είχε κατασκευάσει ο Ερμής με το όστρακο μιας χελώνας,τα κέρατα ενός κριαριού και τα νεύρα των βοδιών του Απόλλωνα τα οποία είχε κλέψει. Στην αρχαιότητα, η λύρα παιζόταν με τα δύο χέρια: το δεξί κρατούσε το πλήκτρο, ενώ τα δάχτυλα τουαριστερούάγγιζαντιςχορδές.Όταν έπαιζαν δίχως πλήκτρο, αλλά μόνο με τα δάχτυλα, οι μουσικοί συγκρατούσαν συνήθως το όργανο με έναν ιμάντα που κρεμόταν από τον ώμο.

12. Kιθάρα Η κιθάρα είναι επίσης ένα μουσικό όργανο γνωστό από την αρχαιότητα. Η ετυμολογία της λέξης είναι άγνωστη. Πρόκειται μάλλον για λέξη ανατολικής προέλευσης. Λίντα Αλεξοπούλου - Θεόδωρος Τομαράς

Σελίδα 3

L'Odyssée des mots 13. Σαξόφωνο Το σαξόφωνο είναι ένα πνευστό μουσικό όργανο που το εφηύρε το 1840 ο Βέλγος κατασκευαστής μουσικών οργάνων Αντόλφ Σαξ. Η λέξη σαξόφωνο είναι σύνθετη. Το πρώτο συνθετικό της είναι το όνομα του κατασκευαστή Σαξ και το δεύτερο συνθετικό είναι η ελληνική λέξη φωνή.

14. Πλήκτρο Το πλήκτρο είναι ένα ελεφάντινο ή από άλλο υλικό όργανο με το οποίο ο μουσικός χτυπάει τις χορδές του έγχορδου οργάνου για να βγάλουν ήχο. Προέρχεται από το ρήμα της αρχαίας ελληνικής πλήττω. (=χτυπώ).

15. Τόνος Η λέξη τόνος προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «τείνω» που σημαίνει τεντώνω.

16. Ταλέντο Η λέξη γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα ως «τάλαντον». Το τάλαντον στην αρχαιότητα ήταν μονάδα βάρους αλλά και νόμισμα. Αργότερα οι Ρωμαίοι πήραν τη λέξη αυτή και τη μετασχημάτισαν σε «talentum». Τέλος, οι Έλληνες ξαναπήραν τη λέξη από τους Ρωμαίους ως αντιδάνειο. Τη λέξη πήραν επίσης και οι υπόλοιποι λαοί της Ευρώπης από τους Ρ ωμαίους.

17. Φιλαρμονική Η λέξη φιλαρμονική είναι σύνθετη. Προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «φιλώ» που σημαίνει αγαπώ και τη λέξη «αρμονία» για την οποία μιλήσαμε πιο πανω.

18. Φωνητικός Το επίθετο «φωνητικός» προέρχεται από τη λέξη «φωνή» με την παραγωγική κατάληξη «ικός».

19. Πολυφωνία Η λέξη πολυφωνία είναι σύνθετη. Προέρχεται από το επίθετο «πολύς» και το ουσιαστικό «φωνή».

20. Στερεοφωνικός Η λέξη στερεοφωνικός δημιουργήθηκε στη γαλλική γλώσσα από ελληνικές λέξεις: το επίθετο «στερεός» και τη λέξη «φωνή». Στη συνέχεια η ελληνική γλώσσα πήρε τη λέξη ως αντιδάνειο.

21. Μικρόφωνο Η λέξη μικρόφωνο είναι σύνθετη. Παράγεται από το επίθετο «μικρός» και το ουσιαστικό «φωνή».

22. Μεγάφωνο Η λέξη μεγάφωνο είναι σύνθετη. Παράγεται από το αρχαίο ελληνικό επίθετο «μέγας» (= μεγάλος) και το ουσιαστικό «φωνή». Λίντα Αλεξοπούλου - Θεόδωρος Τομαράς

Σελίδα 4

L'Odyssée des mots 23. Γραμμόφωνο Το γραμμόφωνο είναι μια από τις πρώτες συσκευές για την εγγραφή και αναπαραγωγή ήχου. Κατασκευάστηκε από τον Αμερικανό Τόμας Άλβα Έντισον (Thomas A. Edison) το 1877. Χρησιμοποιούσε μια βελόνα παρόμοια με βελόνα ραψίματος για να καταγράφει τον ήχο ακολουθώντας τις συνεχείς γραμμές σε έναν δίσκο με αυλάκια, ο οποίος περιστρεφόταν με σταθερή ταχύτητα. Η ιδέα της εγγραφής ήχου με παρόμοιο τρόπο υπήρχε από τουλάχιστον μισό αιώνα πριν, αλλά ο Έντισον με την κατασκευή του της έδωσε σάρκα και οστά. Πρόκειται για μια σύνθετη λέξη που προέρχεται από τη λέξη «γραμμή» και τη λέξη «φωνή».

24. Δίσκος Η λέξη δίσκος είναι αρχαία ελληνική. Το θέμα της λέξης εμφανίζεται για πρώτη φορά στη λέξη «δικεῑν» (= απαρέμφατο αορίστου) που σημαίνει: ρίχνω, εκτοξεύω.

25. Ράδιο Η λέξη ράδιο προέρχεται από την ονομασία του χημικού στοιχείου ράδιο που συμβολίζεται με το σύμβολο Ra. Πρόκειται για μεταφορά στην ελληνική γλώσσα του όρου radium που προέρχεται απ ό το επίθετο της λατινικής radius = «ακτίνα, αστραπή».

26. Χορός Από την ελληνική λέξη χορός προέρχονται οι λέξεις choir αγγλικά, chorale γαλλικά, coro ιταλικά που σημαίνουν χορωδία.

Λίντα Αλεξοπούλου - Θεόδωρος Τομαράς

Σελίδα 5