.
.
1. RmerTi srulyofil samyaros qmnis (dabadeba 1_2) .........................................................................1
2. xsnis aRTqma (dabadeba 3) .........................................................6
3. Zmebis dapirispireba: kaeni da abeli (dabadeba 4) .................11
4. didi warRvna (dabadeba 6_9) ..................................................14
5. babilonis godoli (dabadeba 11:1_9) .................................... 20
6. RvTis mier abrahamisadmi varskvlavebiT micemuli aRTqma (dabadeba 12_22) ......................................23
7. boroti qalaqebi: sodomi da gomora (dabadeba 18:16_19:29) ............................................................27
8. abrahamis udidesi gamocda (dabadeba 22:1_19) .....................33
9. ori erTmaneTisgan gansxvavebuli tyupi Zma (iakobi da esavi) (dabadeba 25_33) .......................................36
10. iosebi misma Zmebma gahyides (dabadeba 37, 39_41) .............. 43
11. RmerTi akurTxebs iosebs (dabadeba 37_47) .........................48
12. iobi satanisagan gamoicada (iobi 1_42) ................................54
13. monobaSi myofi RvTis xalxi (dabadeba 50:22_26; gamosvla 1:1_22; 5:1_6:12) ................................... 60
14. mdinare nilosidan gadarCenili (gamosvla 1_2:10) ...........64
15. moses mowodeba (gamosvla 2_4) ............................................67
16. sasjelebi da xsna (gamosvla 5_12)....................................... 71
17. wiTeli zRvis saswauli (gamosvla 13:17_15:21) ................. 78
18. udabnos Wiri da Sveba (gamosvla 15:22_17:7) .......................81
19. RvTis rjuli Cveni cxovrebisaTvis (aTi mcneba) (gamosvla 19:20_21; 32_34) ............................. 84
20. Sexede da icocxle (spilenZis gveli) (ricxvebi 21:4_9) ....................................................................88
288 sarCevi
21. moses aRTqmul miwaze Sesvlis ufleba ar mieca (ricxvebi 20:1_12; 22_29; meore rjuli 3:21_28; 32:48_52; 34:1_12) ........................... 90
22. ierixonis dangreva (ricxvebi 13_14; 27: 12_23; meore rjuli 34; ieso naves Ze 1_2; 5:13_6:27) ..................93
23. gedeoni, iZulebiT gamxdari lideri (msajulni 6_7) .....................................................................
24. samsoni (msajulni 13_16) ....................................................103
25. ruTi (ruTi 1_4) ................................................................
26. RvTis msaxurebisTvis miZRvnili samueli (1 samueli 1_3) ....................................................................113
27. israelis pirveli mefe: sauli (1 samueli 4_11; 13). _14) ....................................................117
28. daviTi amarcxebs goliaTs (1 samueli 15_17) .....................121
29. mefe daviTi (1 samueli 27_31; 2). samueli 1_10; 13_24).............................................................126
30. daviTis mZime codva (2 samueli 11_12:25; fsalmuni 51) ....................................................................... 129
31. brZeni mefe solomoni (1 mefeTa 1_3; 6_8) ........................ 134
32. sibrZne cxovrebisaTvis (arCevani igavebidan) .................. 139
33 elia baalis winaswarmetyvelebs amarcxebs (1 mef. 16_19) .......................................................................
34. elia cecxlovani etliT iqna ayvanili (1 mefeebi 19; 2 mefeebi 2:1_22) ...........................................145
35. iona da didi Tevzi (iona 1_4) ............................................ 149
36. cecxlis Rumeli (danieli 1_3) ..........................................153
37. danieli lomebis xaroSi (danieli 6) ................................. 157
38. dedofali esTeri Tavis xalxs ixsnis (esTeri 1_10) .......................................................................161
289
98
108
141
39. ioane naTlismcemeli (maTe 3:1_12; markozi 1:1_8; luka 1:5 _ 25, 57 _ 80; 3:1_20) ..................................166
40. mxsneli iesos Soba (maTe 1:18_25; luka 1:26_56; 2:120) ........................................................... 170
41. ieso izrdeba (maTe 2:1_23; luka 2:21_52) ......................... 175
42. iesos naTloba (maTe 3:13_17; markozi 1:9_13; luka 3:21_23; ioane 1:32_34) ...............................................180
43. pirveli mowafeebi (markozi 1:16_20; 3:16_19; ioane 1:35 -51) ...................................................... 182
44. iesos pirveli saswauli (ioane 2:1_22) ...............................185
45. ieso eSmakis suliT Sepyrobils kurnavs ( markozi 1:22 _ 28; luka 4:31 _ 37) . ................................. 188
46. ieso zrunavs samaritel dedakacze (ioane 4:1_42) .......... 190
47. RmerTis sityvis qadageba (maTe 13:1_23; markozi 4:1_20; luka 8:1_15 ...............................................194
48. ieso acxrobs qariSxals (maTe 8:23_27; markozi 4:36 _ 41; luka 8:22 _ 25) .....................................197
49. ieso kurnavs iairosis qaliSvils (maTe 9:18-19, 23_26; markozi 5:21_24, 35_43; luka 8:40_42, 49_56) ................. 199
50. saswaulebrivi sadili (maTe 14:13_21; markozi 6:30_44; luka 9:10_17; ioane 6:1_15) .................. 202
51. ieso aCvenebs Tavis RvTaebriv bunebas (feriscvaleba) (maTe 16:21_17:13; markozi 8:27_9:13; luka 9:28_36) ...........205
52. keTili kaci (luka 10:25_37) ............................................. 208
53. mowyale mama (luka 15) ...................................................... 211
54. ieso kurnavs mravals (luka 17:11_19; 18:35_43) .................216
55. ieso keTili mwyemsi (ioane 10:1_30) .................................. 219
56. iesos uyvars bavSvebi (maTe 18:1_6; 19:13_15; markozi 9:33 _ 37; 10:13 _16; luka 18:15_17) .....................221
290
57. ieso aRadgens lazares (luka 10:38_39; ioane 11:1- 57 ..................................................................... 223
58. patara mdidari zaqe (luka 19:1_10) .................................. 227
59. iesos bolo dReebi ierusalimSi (maTe 21_27; markozi 11_14; luka 19_23; ioane 12_18) ........................
60. ieso kvdeba (maTe 27:32_66; markozi 15:21_47; luka 23:26_56; ioane 19:16_42) ......................................... 238
61. ieso mkvdreTiT aRdga (maTe 28:1_15; markozi 16:1_11; luka 24:1_12; ioane 20:1_18) ..................244
62. emausis moulodneloba (luka 24:13_35) ..........................
63. ieso Tavis mowafeebs ecxadeba (luka 24:36_49;ioane 20:19_31 ............................................
64. ieso zecisa da jojoxeTis Sesaxeb aswavlis (luka 16:19_31) ..................................................
65. ieso zecad brundeba (maTe 28:16_20; luka 24:50_53; saqmeebi 1:1_14 ............................................258
66. ormocdameaTe dRes suliwmida modis (saqmeebi 2) ............261
67. savle qristiani xdeba (saqmeebi 8_9; 13:1_9) .......................265
68. sapyrobile da Tavisufleba (saqmeebi 15:22_41; 16:1_40) ...................................................270
69. iesos dabrunebis niSnebi (maTe 24_25; markozi 13) ..........
70. rogoria zeca? (gamocxadeba 4_5; 21_22) ...........................
291
229
248
251
254
275
279
282 mociqulTa kredo .................................................................... 283 leqsikoni ...................................................................................284 sarCevi ........................................................................................288 saavtoro ufleba .................................................................... 292 winasityvaoba . ......................................................................... 293
uflis locva ...........................................................................
winasityvaoba
zaqaria 8:7 _ „ase ambobs cabaoT ufali: aha, gamovixsni Cems xalxs aRmosavleTis qveynidan da mzis Casvlis qveynidan~.
RvTis sityva _ biblia _ aris SenTvis da yvela erisa da rasis warmomadgenlisTvis. wigni `RvTis sityva SenTvis naTqvami~, mogviTxrobs RvTis xalxis namdvil istorias, romelsac arqeologiuri mtkicebulebebi gaaCnia. RvTis xalxma saukuneebis ganmavlobaSi SeinarCuna RvTis sityva da mas Taobidan Taobas gadascemda.
`RvTis sityva SenTvis naTqvami~ bibliis mokle Sinaarsia, romelic grafikulad feradi suraTebiT aris gaformebuli, romlis meSveobiTac Seiswavli RvTis mSvenieri qmnilebis, samyaroSi codvis Semosvlisa da kacobriobisTvis RvTis keTili gegmis Sesaxeb. RmerTi yvela adamianis mimarT savsea siyvaruliTa da TanagrZnobiT, maSinac ki, roca is jer kidev codvaSia. is dahpirda mas, rom ixsnida jojoxeTis sasjelisgan Tavisi erTaderTi Zis, ieso qristes meSveobiT, romelic itanja da mokvda jvarze yvelas codvisTvis. bibliis mTavari mizania, rom gaacxados keTili uwyeba: yvela erisa da rasis warmomadgenels uTxras RvTis siyvarulisa da misi patiebis Sesaxeb.
ieso, RvTis madlisa da wyalobis gamo TiToeuli CvenganisTvis mokvda, roca jer kidev cudebi viyaviT. iesos, RvTis Zes, uyvarxar da movida, raTa daexmaros codvils, dakarguls, sneuls, martoxelas da mas visac siyvaruli da patieba sWirdeba (1 timoTe 2:4). mas SeuZlia giTanagrZnos tkivilebSi, brZolasa da tanjvaSi, rasac Sen ganicdi. mas surs dagexmaros da Seni piradi megobari gaxdes.
Cven vloculobT, rom suliwmidis SewevniT gaigo RvTis sityva, misi es keTili uwyeba da pirad cxovrebaSi miiRo siyvarulis, mSvidobisa da sixarulis didi kurTxeva da rom ieso Seni namdvili megobari gaxdes.
pat. d. meTiu heize
luTeranuli memkvidreobis fondis aRmasrulebeli direqtori
RmerTi srulyofil samyaros qmnis
1
biblia, RvTis WeSmariti sityva gveubneba, rom Tavidan RmerTma Seqmna ca da miwa. miwa ubralod civi da bneli iyo, yovelgvari formis, sicocxlisa da sinaTlis gareSe. amis Semdeg RmerTma samyaroSi wesrigisa da silamazis Seqmna daiwyo.
jer RmerTma Tqva: „iyos naTeli“ da iqmna naTeli. RmerTma dainaxa, rom sinaTle kargi iyo. man uwoda sinaTles `dRe~ da sibneles `Rame~. iyo saRamo da iyo dila. es iyo pirveli dRe.
Semdeg RmerTma Tqva: „wyali gacalkevdes zemoT da
1
qvemoT. SuaSi iyos sivrce, romelsac cas davarqmev~. erTaderTi xma okeanis talRebi da wylebze Zlieri qaris qrolva iyo.
mTeli dedamiwa wyliT iyo dafaruli da xmeleTi saerTod ar Canda. iyo saRamo da iyo dila. es iyo meore dRe. Semdeg RmerTma Tqva: „cis qveS wyali erT adgilze Segrovdes. gamoCndes xmeleTi~. da asec moxda. Semdeg RmerTma Tqva: „daifaros dedamiwa mravali mcenariT~. RmerTma Seqmna xeebi, romlebic iZlevian gemriel nayofs. RmerTma Seqmna yvela saxis bostneuli. RmerTma aseve Seqmna balaxi, buCqebi da lamazi yvavilebi. RmerTma Tqva: „TiToeulma mcenarem gamoiRos Tesli, raTa yovelma saxeobam Tavisi msgavsi mcenare aRmoacenos~. RmerTma dainaxa, rom kargi iyo igi. iyo saRamo da iyo dila. es iyo mesame dRe.
Semdeg RmerTma Seqmna ori didi mnaTobi _ mze da mTvare. RmerTma isini cis kabadonze dasva, raTa naTeli miecaT dedamiwisaTvis dRisa da Ramis samarTavad da
2
sibnelis naTlisgan gasayofad. RmerTma aseve Seqmna yvela varskvlavi. RmerTma dainaxa igi da kargi iyo. iyo saRamo da iyo dila. es iyo meoTxe dRe.
mas Semdeg, rac man Seqmna mze, mTvare da varskvlavebi, RmerTma Tqva: „aivsos wylebi mravali sxvadasxva cocxali arsebiT. ca ki aivsos yovelgvari frinveliT, romlebic miwis zemoT dafrinavs~. RmerTma Seqmna saocari zRvis arsebebi, yvelaferi, rac moZraobs da curavs wyalSi, didi veSapebidan dawyebuli patara Tevzamde da masTan erTad yvela sxva zRvis cxoveli. man aseve Seqmna yoveli frinveli. RmerTma akurTxa isini da Tqva: „inayofiereT da gamravldiT. aavseT zRvebi da ca~. RmerTma dainaxa, rom kargi iyo misi Seqmnili arsebebi. iyo saRamo da iyo dila. es iyo mexuTe dRe.
zRvis arsebebisa da frinvelebis Semdeg, Tqva RmerTma: „dae, miwam yovelgvari cocxali arseba warmoqmnas~. da RmerTma Seqmna yvelanairi arseba miwaze sacxovreblad. man, Seqmna cxovelebi, rogoricaa lomi, vefxvi da spilo. man Seqmna yoveli Sinauri da aseve yvela is cxoveli, romelic xoxavs da cocavs. RmerTma ixila, rom kargi iyo misi qmnileba, magram mas erTi mniSvnelovani nawili aklda. amitom RmerTma Tqva: „SevqmnaT kaci Cvens xatad da
3
msgavsad da vaqcioT igi yvelafris baton-patronad, rac ki SevqmeniT, raTa izrunos maTze~.
pirveli kacis Sesaqmnelad RmerTma aiRo miwis mtveri da misgan gamosaxa igi. RmerTma sicocxle STabera mis nestoebs da pirveli adamiani cocxal arsebad iqca. pirveli kacis saxeli iyo adami. ebrauli sityva `kaci~ aris adami. RmerTma adami daasaxla saocar baRSi, saxelad edemSi, romelic RmerTma misTvis Seqmna. edemis baRSi adams mniSvnelovani samsaxuri hqonda. adams unda daemuSavebina baRi da ezruna yvelaferze, rac masSi iyo. adamis saqme sasiamovno iyo, radgan RvTis qmnileba srulyofili iyo. RmerTma uTxra adams: „SegiZlia Wamo baRSi arsebuli nebismieri xis nayofi, garda sikeTisa da borotebis Semecnebis xisa. im dRes, roca am xidan SeWam, mokvdebi~.
4
adams moswonda yvela cxoveli da TiToeul maTgans daarqva saxeli. magram adamma SeniSna, rom cxovelTa Soris ar iyo iseTi, vinc mas hgavda. adami erTaderTi adamiani iyo dedamiwaze.
RmerTma Tqva: „ar aris kargi kacisaTvis marto yofna. me misTvis Sesaferis damxmares Sevqmni~. RmerTma adams Rrma Zili mohgvara. vidre adams eZina, RmerTma amoiRo adamis erT-erTi nekni. am neknis gamoyenebiT RmerTma Seqmna qali. RmerTma miiyvana qali adamTan. adamma Tqva: „es aris Cemi Zvali ZvalTagani da xorci Cemi xorcTagani. misi saxeli `dedakaci~ iyos, radgan kacisgan aris gamoyvanili~. adami da eva col-qmari iyvnen. miuxedavad imisa, rom adami da eva orive SiSveli iyo, maT ar rcxvenodaT.
RmerTma daasrula yvelafris Seqmna. man mimoixeda garSemo da Tqva: „es yvelaferi Zalian kargia~. iyo saRamo da iyo dila. es iyo meeqvse dRe.
ase Seiqmna ca da dedamiwa. RvTis yvela qmnileba gamoxatavs mis didebasa da Zalas. yvelafris dasrulebis Semdeg RmerTma meSvide dRes daisvena. RmerTma akurTxa meSvide dRe da wmindad hyo igia. risi Seqmnac undoda RmerTs, ukve dasrulebuli hqonda.
6000+ 5500 5000 5
sarCevi
xsnis aRTqma
RmerTma yvelaferi srulyofilad Seqmna. ise Canda, TiTqos adamisa da evas bednierebas, rasac isini edemSi ganicdidnen araferi emuqreboda. magram RvTisa da yvela misi sayvareli qmnilebis mteri daZrwoda qveyanaze. es mteri aris satana, anu eSmaki. satana didi borotia. is odesRac RvTis erT-erTi kargi angelozi iyo. Tumca Seecada gamxdariyo ufal RmerTze didi. amitom RmerTma samudamod gandevna satana zecidan. satanas surda adami da eva RmerTTan urCobaSi Caegdo. is
6
3 2
fiqrobda, rom Tu adami da eva RvTis urCi gaxdeboda, RmerTs aRar eyvareboda isini.
satanam SeimuSava adamisa da evas motyuebis gegma. man sxeuli ise Seicvala, rom gvels daemsgavsa. erT dRes, roca eva Sua baRSi, sikeTisa da borotebis Secnobis xesTan idga, is mivida masTan sasaubrod. vidre evam Sexeda am xis nayofs, risi Wama RmerTma aukrZala maT, satanam uTxra: „marTla giTxra RmerTma: baRis arcerTi xisgan ar Wamo?“
evam upasuxa: „baRis nebismieri xis nayofis Wama SegviZlia. magram RmerTma Tqva: „nu SeWamT baRis SuagulSi arsebuli xis nayofs. arc ki SeexoT, Torem mokvdebiT~. `ar mokvdebiT~, _ uTxra gvelma (satanam). is cruobda. satanam uTxra evas: „RmerTma icis, rom im dRes, roca am nayofs SeWamT, mas daemsgavsebiT. Tqven gecodinebaT is, rac aqamde ar icodiT da SeicnobT sikeTesa da borotebas~.
evam Sexeda im nayofs, romlis Wama RmerTma maT aukrZala. man dainaxa, rom nayofi saWmelad kargi da lamazi iyo. evam moulodnelad daijera satanis tyuili imis Sesaxeb, Tu ramdenad brZeni da Wkviani gaxdeboda, Tu am nayofs SeWamda. man mowyvita igi da SeWama. Semdeg man is adams misca, romelic iqve mis gverdiT idga. adammac SeWama misgan.
rogorc ki adamma da evam akrZaluli nay-
7
ofi miiRes, Zalian SeSindnen. uceb isini mixvdnen rom SiSvlebi arian. tanis dasafarad maT leRvis foTlebi erTmaneTs gadaabes.
imave saRamos, adamsa da evas baRSi mosiarule ufali
RmerTis xma moesmaT. isini SeSinebulebi iyvnen da cdilobdnen RmerTs damalodnen xeebs Soris. RmerTma dauZaxa maT: `sad xarT?~
adamma upasuxa: „gavigone Seni xma da SemeSinda. davimale, radgan SiSveli var~.
RmerTma Tqva: „vin giTxra, rom SiSveli xar? im xisgan xom ar Wame, me rom agikrZale?~
„qali, romelic momiyvane, man momca is nayofi da vWame,“ upasuxa adamma.
RmerTma uTxra evas: `es ra gaakeTe?~ evam upasuxa: „gvelma momatyua da amitom vWame im xis nayofi~.
RmerTma gvels (satanas) uTxra: „radgan es gaakeTe,
8
wyeuli xar yvela pirutyvze da yvela gareul cxovelze metad. sanam cocxali xar, mtvers SeWam da mucelze ixoxeb. Zlier siZulvils Camovagdeb Sensa da qals Soris, Sens STamomavlebsa da mis STamomavals Soris. is Sen Tavs gagiWeWyavs, Sen ki qusls daugeslav~. RvTis sityvebi imas niSnavda, rom erT dRes evas ojaxidan erTi kaci satanas SeebrZoleboda. satana am kacs did tkivils miayenebs, magram is samudamod daamarcxebs mas. es iyo pirveli SemTxveva, rodesac RmerTi dagvpirda, rom Tavis Zes Cvens mxsnelad gamogzavnida.
adamma da evam Sescodes RmerTs. RmerTs mainc uyvarda isini, Tumca saWiro iyo maTi dasja, radgan eurCen mas. RmerTma uTxra evas: „SenTvis mtkivneuli gaxdeba mSobiaroba da qmari ibatonebs Senze~. adams ki uTxra: „radgan mousmine Sens cols da Wame nayofi, romelic me agikrZale, mTeli Seni cxovreba gagiZneldeba muSaoba. puris Wamisas saxe mudam sveli geqneba mZime
SromiT dadenili oflisgan~.
RmerTma imavdros wyaloba gamoiCina adamsa da evaze. sxeulis dasafarad
9
RmerTma adamsa da evas samosi cxovelis tyavisgan Seukera. RmerTma Tqva: „axla kaci da misi coli erT-erT Cvenganis msgavsi gaxda, sikeTisa da borotebis SemecnebiT. Cven ar unda davuSvaT, rom maT sicocxlis xisgan SeWamon. Tu ase moiqcevian, maradiulad icxovreben
TavianT codvebSi~. amrigad, RmerTma adami da eva edemis baRidan gamodevna. RmerTma Zlevamosili angelozi cecxlovani maxviliT daayena edemis Sesasvlelis dasacavad, raTa aravis eWama sicocxlis xisgan. adamisa da evas codvis gamo samyaroSi ubedureba movida. tkivili, tanjva, ekal-bardi da gausaZlisi Sroma, aRar iyo sasiamovno. samyaroSi Semoda fizikuri sikvdili, radgan adami da eva eurCnen RmerTs. RvTaebrivi srulyofili baRi, igive samoTxe adamisa da evasTvis daikarga. magram RmerTs mainc uyvarda isini. RmerTma ar daiviwya isini, SesaniSnavi gegma Seadgina da dahpirda, rom maT Svilebs codvisa da satanisgan gamoixsnida.
6000+ 5500 5000 10
sarCevi
Zmebis dapirispireba: kaeni da abeli
RmerTi daexmara adamsa da evas, rom edemis baRis miRma cxovreba aewyoT. amis Semdeg RmerTma ori vaJis micemiT akurTxa isini. maT pirmSos kaeni erqva, xolo meore vaJs abeli daarqves. maT garda adams da evas mravali
sxva Ze da asuli SeeZinaT. abeli mwyemsi iyo. is cxvrebs sakvebad da matylis gamosayeneblad amravlebda. kaeni miwaTmoqmedi iyo. is sxvadasxva mcenareuls da bostneuls zrdida. mosavlis aRebis dros, TiToeulma Zmam RmerTs Sesawiravi miutana, raTa madliereba gamoexataT misi mravali kurTxevisTvis. kaenma RmerTs Seswira mis mier moyvanili sakvebis nawili. xolo abelma, Tavisi faris saukeTeso cxvris xorci moutana RmerTs.
RmerTma abelis msxverpli moiwona, radgan man is WeSmariti rwmeniT da madlieri guliT gaakeTa. kaenma ar misca RmerTs saukeTeso. RmerTma ar moiwona kaenis msxverpli. aman ki kaeni ganarisxa. RmerTma icoda kaeni ras grZnobda, amitom uTxra mas: „nu miscem nebas risxvas, rom codvaSi Cagagdos~. kaenma ar mousmina RvTis
11
3 4
gafrTxilebas. mogvianebiT, rodesac kaeni da abeli erTad iyvnen mindorSi, kaenma mokla Tavisi Zma. RmerTma icoda ra gaakeTa kaenma. mas surda kaenisaTvis saSualeba mieca eRiarebina Cadenili codva. RmerTma hkiTxa kaens: `sad aris Seni Zma?~ kaenma icrua. man upasuxa: „ar vici. gana Cemi Zmis daraji var?”
RmerTi Zalian gaubrazda kaens. uTxra mas: „imis gamo, rac Caidine, veRar SeZleb miwaTmoqmedebas. saxli ar geqneba da mTeli cxovreba mogiwevs aqeT-iqeT xetiali~. uTxra kaenma RmerTs: „Seni sasjeli mZime asatania. samuSao wamarTvi. Seni saxidan magdeb. me saxli ar maqvs da momiwevs aqeT-iqeT xetiali. nebismieri, vinc mipovis momklavs, radgan abeli movkali~. kaeni Zmis mkvlelobas ki ar nanobda, aramed imas ganicdida, rom sasjeli
Zalian mkacri iyo. miuxedavad imisa, kaenma abelis mkvlelobiT
Sescoda, RmerTma mainc wyaloba gamoiRo masze. RmerTma uTxra kaens: „Tu vinme mogklavs, im adamianis sasjeli Senze Svidjer uaresi iqneba~. RmerTma niSani daado kaens, rom misTvis aravis evno. Semdeg kaeni wavida
12
da dasaxlda edemis aRmosavleTiT. iq kaensa da mis cols vaJi SeeZinaT. kaenma mas enoqi daarqva.
mogvianebiT RmerTma sxva vaJiT akurTxa adami da eva. evam mas SeTi daarqva. SeTis meSveobiT RmerTma ganagrZo Tavisi dapirebulis Sesruleba, rom erT mSvenier dRes is gamogzavnida mxsnels, romelic yvela adamians misi codvisgan ixsnida.
6000+ 5500 5000 13
sarCevi
didi warRvna
4 6 – 9
adamidan da evadan moyolebuli RmerTma akurTxa Tavisi xalxi, ris gamoc mosaxleoba gaizarda. im droisTvis daibada kaci, saxelad noe. ukve asobiT weli iyo gasuli, rac RmerTma adami da eva edemis baRidan gamodevna. dedamiwa axla savse iyo xalxiT. noe da misi ojaxi dedamiwaze arsebul mraval adamianTan erTad cxovrobda. noe marTali kaci iyo. RmerTma noe am xalxSi umankod miiCnia. noe RmerTTan erTad dadioda. es niSnavs, rom noe RvTis nebas icavda. is usmenda RmerTs da mas endoboda. noes da mis meuRles sami vaJi hyavda. maTi saxelebi iyo semi, qami da iafeTi. es vaJebic daqorwindnen. noes colsac da mis mTel ojaxs swamda RmerTi. mTel msoflioSi
14
noe da misi ojaxi erTaderTi iyo, vinc RmerTs misdevda. noes dros dedamiwaze xalxi Zalian boroti gaxda. isini erTmaneTis mimarT borotebi da sastikni iyvnen. maTma codvianma cxovrebam RmerTi Zalian daamwuxra. RmerTma uTxra noes, ris gakeTebas apirebda samyaroSi arsebuli borotebis gamo. RmerTma Tqva: „gadavwyvite gavanadguro yvela Cemi Seqmnili adamiani. maT gamo dedamiwa ZaladobiT aris savse. me vapireb didi wyaldidoba gavgzavno dedamiwaze, raTa gaanadguros yvela dabadebuli. vwuxvar, rom Sevqmeni isini. msurs yvelafris Tavidan dawyeba~.
RmerTs surda noesa da misi ojaxis gadarCena momakvdinebeli wyaldidobisgan. RmerTma noes ubrZana, aego giganturi kidobani. RmerTma Tqva: „kviparosis xisgan mravali oTaxiT gaakeTe kidobani. Signidan da garedan daafare fisiT, rom wyalgaumtari iyos. kidobani unda iyos140 metri sigrZis, 25 metri siganisa da 15 metri simaRlis~.
aseTi didi kidobnis aSeneba imitom iyo saWiro, rom misiT ara mxolod noes ojaxi unda gadarCeniliyo. RmerTma mTeli sizustiT uTxra noes da mis vaJebs, rogor aeSenebinaT kidobani, raTa noes ojaxTan erTad msoflios yvela cxoveli,
15
mamri da mdedri wyvilad Sesuliyo masSi. noe daemorCila RmerTs da aago kidobani, iseTi, rogoric uTxra. mis dasrulebas 120 weli dasWirda. rodesac kidobani daasrula, RmerTma noes gaugzavna yvelanairi cxoveli, mamri da mdedri. miwis xmeleTze mcxovrebi mravali cxoveli wyvil-wyvilad mivida kidobanTan da Sevida masSi. kidobanSi frinvelebis wyvilebic Sevida. RmerTma daicva Tavisi qmnileba, radgan icoda warRvnis dros isini verc sakvebs ipovnidnen da verc mosasvenebel adgils.
rodesac yvela cxoveli kidobanSi iyo, RmerTma uTxra noes: „axla SegiZliaT Senc da Senma ojaxmac SexvideT masSi~. rodesac noe da misi rvasuliani ojaxi, kidobanSi Sevida, RmerTma kidobnis kari maT ukan moxura. RmerTma Caketa isini kidobanSi, raTa warRvnis wylisgan gadaerCina es ojaxi. noe 600 wlis iyo, rodesac dedamiwis siRrmidan wylis wyaroebma amoxeTqa da cidan wvima daiwyo. 40 dRe da 40 Rame wvimda. wyali dedamiwaze sul ufro da ufro maRla
16
adioda. wyalma jer gzebi da mindvrebi dafara, xolo Semdeg saxlebi da qalaqebi.
rodesac warRvnis wyali modidda, man aswia kidobani da mis zedapirze gacurda igi. warRvnis wyali ise azvirTda, sabolood man dedamiwis yvelaze maRali mTa dafara. wylis simaRle manamde imatebda, vidre mTis mwvervalebi 10 metriT ar daifara!
kidobnis gareT yvela cocxali arseba mokvda, romelsac curva ar SeeZlo. daiRupa yoveli frinveli, yoveli Sinauri pirutyvi da gareuli cxoveli. yvela adamianic mokvda. magram kidobanSi myofni usafrTxod da mSralad iyvnen, radgan RmerTma uTxra noes, rogor aeSenebina kidobani gadasarCenad.
RmerTma gaixsena noe da yvela, vinc kidobaSi masTan erTad rCeboda. RmerTma didi qari dahbera dedamiwaze, ise rom warRvnis wylebma ukan daxeva iwyo. RmerTma daketa miwidan amoxeTqili wylis wyaroebi da SeaCera wvima. wyali nel-nela iwevda, xolo kidobani curvas TiTqmis naxevari weli agrZelebda. erT dRes kidobani mSral miwas Seexo da gaCerda. es iyo mTa, romelsac ararati hqvia.
noem kidobnis sarkmlidan yorani gamouSva. is win da ukan dafrinavda, radgan wyali jer kidev agrZelebda klebas. Semdeg noem mtredi gagzavna. is maleve dabrunda, radgan mSrali adgili ar iyo misTvis. noem igi isev kidobanSi Seiyvana. erTi kviris Semdeg man kvlav gagzavna mtredi. saRamo rom movida, mtredi dabrunda da niskartiT axali ayvavebuli zeTisxilis rto moitana. noes gaeRima. mixvda, rom wyali kidev ufro iklebda. erTi kviris Semdeg noem mtredi kvlav gagzavna, magram amjerad is aRar dabrunebula.
Tvis pirvel dRes, rodesac noe 601 wlis iyo, wyali kvlav agrZelebda miwaze klebas. noem kidobnis safari moxsna. man gareT gaixeda da dainaxa, rom miwa Sreboda. Svidi kviris Semdeg dedamiwa sruliad mSrali iyo. Sem-
17
deg RmerTma uTxra noes: „gamodiT yvelani kidobnidan: Sen, Seni coli, Seni vaJebi da maTi colebi. gamoiyvane
SenTan erTad myofi yvela cocxali arseba _ frinveli da cxoveli, romlebic miwaze iZvrian, raTa gamravldnen da kvlav dafaron dedamiwa~.
kidobnidan gamovida noe, misi coli, misi sami vaJi da maTi colebi. aseve gareT gamovida yvela cxoveli, mosiarule Tu mcocavi da yvela frinveli, romelic kidobanSi iyo usafrTxod Semonaxuli. yvela maTgans axali samyaro eloda. noem aago samsxverplo, raTa Tayvani eca da madloba gadaexada RvTisaTvis, misi ojaxisa da yvela cxovelis gadarCenisaTvis. RmerTma samsxverplodan amomavali msxverplis surneli iynosa, romelic noem masze dawva. RmerTma Tqva Tavis gulSi: „aRarasodes gavanadgureb miwas warRvniT, adamianis borotebisa da codvis gamo. aRarasodes gavanadgureb yvela cocxal arsebas, ise,
18
rogorc es gavakeTe. vidre dedamiwa arsebobs, Tesva da mka, sicxe da sicive,zafxuli da zamTari da dRe da Rame arasodes Sewydeba~.
RmerTma akurTxa noe da misi vaJebi. RmerTma uTxra maT: „inayofiereT da geyoloT bevri Svili. kvlav aavseT dedamiwa. amieridan miwis cxovelebs, cis frinvelebs, rac miwaze cocavs Tu zRvaSi curavs, Tqveni SeeSindebaT. yoveli cocxali arseba Tqvens marTvelobas daeqvemdebareba~.
Semdeg RmerTma noesa da mis vaJebTan aRTqma dado. „es iqneba niSani imisa, rom me SevinarCuneb Cems aRTqmas yvela TaobaSi. SexedeT Cems cisartyelas, romelic caze gadavWime. Cemi cisartyela iqneba niSani TqvenTvis da yvelasTvis vinc Tqvens Semdeg daibadeba. roca RrublebSi cisartyelas davinaxav, SenTan dadebul aRTqmas gavixseneb. aRarasodes gavanadgureb dedamiwaze macxovrebel cocxal arsebebs. roca cisartyelas davinaxav, Cems aRTqmas gavixseneb, romelic samudamod gagrZeldeba Cemsa da dedamiwaze arsebul yvela cocxals Soris~.
5000 5500 40003000 4500 19
sarCevi
5 11:1 – 9
didi warRvnis Semdeg wlebSi noes vaJebs sems, qamsa da iafeTs bevri vaJi da qaliSvili SeeZinaT. roca maTi Svilebi gaizardnen, isini daqorwindnen da maTac bevri Svili eyolaT. dedamiwis mosaxleoba izrdeboda da izrdeboda. yvela erT enaze saubrobda da yvela erTsa da imave sityvebs iyenebda. dro gadioda da bevrma ojaxTan erTad aRmosavleTSi gadainacvla, sadac axali qalaqi aaSenes.
xalxma erTmaneTs uTxra: „modiT, erTad vimuSaoT da Tixisgan aguri gamovwvaT. am agurebiT maRali Senoba avaSenoT, romelic cis karamde miaRwevs. maSin, Cven iseTi cnobili da pativdebuli gavxdebiT, veravin gabedavs Cvens damcirebas. Cven yovelTvis vemaxsovrebiT, rogorc yvelaze mniSvnelovani adamianebi, romlebsac odesme ucxovriaT dedamiwaze~.
magram RmerTs ar esiamovna am xalxis amayi da ampartavani saubari. maT surdaT sakuTari TavisTvis dideba moetanaT, nacvlad
20
babilonis godoli
imisa, rom RvTisaTvis miegoT dideba da pativi. RmerTi Camovida im qalaqSi, raTa enaxa godoli, romelic Sendeboda. `SexedeT ras akeTebs es xalxi~, _ Tqva RmerTma. „isini erTad muSaoben, radgan yvela erT enaze saubrobs. Tu es maT gamodiT, maTTvis SeuZlebeli araferi ar iqneba. modiT, CavideT da avurioT maTi ena. maSin isini veRar gaigeben erTmaneTis saubars~.
RmerTma aRria xalxis ena. roca godolis aSeneba ganagrZes, muSebma ver gauges erTmaneTs. xalxi gabrazda da sasowarkveTilebaSi Cavarda. isini sxvadasxva adgilze gaifantnen, radgan erTmaneTis aRar esmodaT da erTad muSaoba aRar SeeZloT.
21
xalxis mTel dedamiwaze gafantviT RmerTma Tavisi Zala aCvena.
qalaqi Tavisi didi godoliT arasodes dasrulebula. am adgils ewoda babeli, rac niSnavs `dabneulobas~. RmerTma swored iq auria msoflios ena.
3000 4000 23002000
22
sarCevi
eRvTis mier abrahamisadmi varskvlavebiT micemuli aRTqma
– 22
rT-erTi qveyana, sadac RmerTma xalxi gafanta, iyo qaldea. qaldeas qalaq urSi cxovrobda erTi Zalian kargi kaci, saxelad abrami. abramis mamas erqva Teraxi. abrami daqorwinda qalze, saxelad saraize. mogvianebiT RmerTma abramsa da sarais axali saxelebi mianiWa: abrahami da sara. saxeli abrahami niSnavs `bevri xalxis mamas~. abrahami Zalian mdidari kaci iyo. mas hyavda uricxvi saqoneli, cxvari da aqlemi. erT dRes RmerTma uTxra: „gamodi Seni qveynidan, moSordi Sens ojaxs da mamis saxls. wadi axal miwaze, romelsac me mogcem. did erad gaqcev. gakurTxeb. Sens saxels didebuls gavxdi da iqnebi kurTxeva sxvebisTvis. Seni meSveobiT kurTxeuli iqneba dedamiwis yvela ojaxi~. aiyvana abrahamma sara da misi Zmiswuli loti da wavida, rogorc RmerTma uTxra. maT Tan waiRes mTeli Tavisi
6
23
12
qoneba, waiyvanes mravali msaxuri da cxoveli da gaemgzavrnen qanaanis qveyanaSi. abrahami 75 wlis iyo, xolo sara 65. rodesac isini mividnen qanaanelebiT dasaxlebul qveyanaSi, RmerTi gamoecxada abrahams. RmerTma uTxra: „am miwas Sens STamomavlebs mivcem~. Semdeg abrahamma augo samsxverplo ufals, raTa pativi miego da Tayvani eca misTvis. miuxedavad imisa, rom is da sara daberdnen, jer kidev ar hyavdaT Svili, abrahams ki swamda RvTis dapirebis, rom is maT srulfasovan ojaxs miscemda.
RmerTi agrZelebda abrahamis kurTxevas da icavda mas mravali safrTxisgan. RmerTma gaamdidra igi oqroTi, vercxliT, cxvris fariT da saxedris, saqonlisa da aqlemis didi jogebiT. magram abrahami da sara mainc uSvilo iyo. saras yoveldRe asaki emateboda, razec abrahami Zalian swuxda _ am sibereSi RmerTi maT Svils, rogor miscemda?
RmerTma icoda, rom abrahami daRonebuli iyo. mivida da elaparaka mas. RmerTma Tqva: „Sexede cis varskvlavebs. daTvale isini Tu SegiZlia. ai, ramden STamomavals mogcem~. abrahami ganagrZobda RvTisadmi ndobas, rom is Seasrulebda Tavis danapirebs.
erT dRes, roca abrahami ijda Tavisi karvis karTan qanaanis mamreSi, RmerTi mas mogzaurad or sxva kacTan erTad gamoecxada. SuadRe iyo da Zalian cxeloda. rodesac abrahamma Tavis karavTan dainaxa sami kaci, mivarda maTTan da Tayvani sca stumrebs. abrahamma Tqva: „batonebo, Tu SeiZleba SemodiT CemTan. TqvenTvis wyals movitan, rom fexebi daibanoT da am xis qveS daisvenoT. neba momeciT mogceT raime saWmeli, rom gzis gasagrZeleblad moZlierdeT~. maSin kacebma upasuxes: „is gaakeTe, rasac gvTavazob~.
abrahamma swrafad sTxova saras namcxvrebis gakeTeba
24
sami sawyao fqvilisgan. msaxurma axalSobili xbosgan kargi kerZi moamzades. abrahamma moitana puri, karaqi, rZe da Semwvari xorci da daalaga am sami stumris win. abrahami emsaxureboda maT, rodesac isini xis CrdilSi msxdomni Wamdnen. Semdeg ufalma hkiTxa mas: `sad aris sara Seni coli?~ `is karavSia~, upasuxa abrahamma.
Semdeg RmerTma Tqva: „darwmunebuli iyavi, rom momaval wels am dros davbrundebi da saras vaJi eyoleba~. sara karvis kars miRma idga, usmenda maT da gaigona ra Tqva ufalma. imis gamo, rom is da abrahami Zalian moxucebi iyvnen, saram TavisTvis Caicina, radgan fiqrobda, rom misTvis bavSvis gaCena SeuZlebeli iqneboda.
RmerTma gaigo saras sicili da hkiTxa abrahams: „ratom gaicina saram da Tqva, rom arasodes eyoleboda Svili? RvTisaTvis raime rTuli aris? momaval wels am
25
dros davbrundebi da saras vaJi eyoleba!“ saras SeeSinda, amitom Tqva: `me ar gamicinia~. magram RmerTma Tqva: „diax, Sen gaicine~. ufalma Seasrula abrahamisa da sarasTvis micemuli aRTqma. sara daorsulda da SeeZina vaJi. sara 90 wlis iyo, abraami ki 100 wlis, roca maT vaJi SeeZinaT. maT Svils isaaki daarqves, rac niSnavs „sicils~. maSin saram Tqva: „RmerTma sicili momgvara da vinc amis Sesaxeb gaigebs, CemTan erTad gaicinebs. vin warmoidgenda, rom me im Cvils ZuZuTi gamovkvebavdi, RmerTma rom aCuqa abrahams sibereSi!“
2066 2150 2300 2000 26
sarCevi
boroti qalaqebi: sodomi da gomora
18:16 – 19:29
rodesac abrahami, sara da misi ZmisSvili loti pirvelad Cavidnen qanaanSi, isini yvela cxovrobdnen im adgilis maxloblad, romelsac beTeli hqvia. RmerTma, rogorc abrahami, aseve akurTxa loti mravali cxvris didi fariT da pirutyvis jogiT. abrahami da loti maleve mixvda, rom Tu isini erTad ganagrZobdnen cxovrebas, maTi pirutyvisaTvis sakmarisi saZovari sivrce ar iqneboda. kacebi, romlebic abrahamisa da lotis naxirs mwy-
7
27
emsavda, erTmaneTTan daobdnen. amitom abrahamma uTxra lots: „Cven erTi ojaxis wevrebi varT, amitom nu vidavebT. airCie miwis nawili, sadac gsurs cxovreba. me sxva nawils avirCev~. lotma irgvliv mimoixeda da man mdinare iordanesTan arsebuli miwa airCia, sadac wyali uxvad iyo. lotma Tavisi ojaxi, cxovelebi da msaxurebi aRmosavleTiT gadaiyvana qalaq sodomisa da gomoras maxloblad, mdinare iordanes xeobaSi. abrahamma ki ganagrZo cxovreba qanaanSi. kacebi, romlebic sodomisa da gomoras qalaqebSi cxovrobdnen, Zalian borotebi iyvnen. RmerTma yvelaferi icoda im borotebisa da codvebis Sesaxeb, rasac iq mcxovrebi xalxi sCadioda. rodesac RmerTi da is ori kaci abrahams karvis gareT ewvivnen, isaakis dabadebamde daaxloebiT erTi wliT adre, RmerTma uTxra abrahams, rom apirebda sodomisa da gomoras ganadgurebas.
rodesac abrahamma gaigo RvTis gegmis Sesaxeb, Zalian SeSfoTda Tavisi ZmisSvilis lotis gamo. mas ar surda loti da misi ojaxi sodom-gomoraSi borot xalxTan erTad daRupuliyo. roca abrahami da RmerTi erTad midiodnen, abrahamma mas locviT mimarTa da hkiTxa: „Tu sodomsa da gomoraSi 50 kaci Seni erTguli iqneba, mainc gaanadgureb qalaqebs? me vici, im adamians vinc Sen mogyveba ise ar moeqcevi, rogorc Sengan gandgomils eqcevi~.
RmerTma upasuxa abrahamis locvas. man Tqva: „Tu sodomSi 50 RvTismosav adamians vipovi, maT gamo mTel im adgils gadavarCen~.
abrahamma RmerTTan kvlav iloca da Tqva: `vici, Cemgan Tamami saqcielia SenTan saubari, radgan me mxolod adamiani var. magram, Tu moxda da qalaqSi 45 kacia Seni erTguli? mainc daangrev mTel qalaqs?”
RmerTma upasuxa abrahams: „Tu iq aseT 45 kacs vipove,
28
ar gavanadgureb~.
kvlav iloca abrahamma da hkiTxa RmerTs: „ra moxdeba, Tu iq mxolod 40 kaci aRmoCndeba Seni erTguli?
RmerTma upasuxa: „Tu iq 40 RvTismosavi aRmoCndeba, ar davRupav mas~.
abrahamma kvlav Tamamad iloca. man hkiTxa RmerTs: `ra moxdeba, Tu iq mxolod 30 adamiani aRmoCndeba Seni erTguli?~
RmerTma Tqva: „30 Tu iqneba, ar davRupav mas~. `ra moxdeba, Tu iq mxolod 20 aRmoCndeba?~ _ hkiTxa abrahamma. RmerTma Tqva: „20-s gamo ar gavanadgureb~.
Semdeg abrahamma iloca: „ufalo, gTxov, nu ganrisxdebi Cemze, aramed neba momeci kidev erTxel vilaparako. ra moxdeba, Tu sodomSi mxolod aTi RvTismosavi adamiani aRmoCndeba?
RmerTma upasuxa: „aTi Tu iqneba, ar gavanadgureb~. abrahamTan saubris Semdeg RmerTi misgan wavida. im saRamos sodomSi ori angelozi Sevida. loti qalaqis karibWesTan ijda. angelozebi rom dainaxa, Tayvani sca maT da uTxra: „gTxovT, CemTan mobrZandeT da Rame Cems saxlSi gaaTioT~.
Tavidan angelozebma upasuxes: `ara, Rames quCaSi gavaTevT~. vinaidan loti ar wyvetda Txovnas, amitom angelozebi masTan erTad mis saxlSi wavidnen. lotma maTTvis saWmeli moamzada. sanam loti da misi stumrebi daiZinebdnen, sodomis yvela kuTxidan movida kacebi da lotis saxls alya Semoartya. am adamianebs RvTis angelozebisTvis borotebis gakeTeba surdaT.
loti gareT gavida am kacebTan Sesaxvedrad. stumrebis dasacavad man sakuTari qaliSvilebi SesTavaza borot mamakacebs. magram sodomelebs surdaT lotis stumrebi.
29
isini cdilobdnen lotis saxlis karis Semtvrevas da SigniT Sesvlas. magram angelozebma xeli gaiwodes da loti Tavis saxlSi Semoiyvanes. angelozebma kari daketes da Semdeg gareT mdgomi yvela kaci daabrmaves, raTa saxlis kari veRar epovaT maT.
angelozebma uTxres lots: „gaiyvane mTeli Seni ojaxi aqedan! RmerTma warmogvgzavna am qalaqSi yvela boroti xalxis gasanadgureblad~. loti Tavis sasiZoebTan wavida sasaubrod, romlebsac mis qaliSvilebTan unda eqorwinaT. uTxra maT: „iCqareT! wadiT am adgilidan, radgan ufali qalaqs daangrevs!” magram lotis siZeebs egonaT, rom is xumrobda.
dila rom dadga, angelozebma kidev erTxel scades lotis gayvana. maT Tqves:
„iCqare! waiyvane Seni coli da ori qaliSvili da wadi aqedan. Tu ar waxval, Senc daiRupebi sodomis sasjeliT~.
loti mainc gaunZrevlad idga. amitom
30
angelozebma xeli CaWides mas, mis colsac da orive qaliSvils da usafrTxod gaiyvanes isini sodomidan.
rogorc ki sodoms gacdnen, erT-erTma angelozma SesZaxa: „gaiqeciT Tqveni sicocxlisaTvis! ukan ar moixedoT! xeobaSi arsad gaCerdeT! gaiqeciT mTebSi! Tu ase ar moiqceviT, daiRupebiT!”
loti evedreboda: „ara, batonebo! gTxovT! Cveni sicocxlis gadarCeniT didi sikeTe gamoiCineT, magram
31
mTebSi ver gaviqceviT. aq axlos erTi patara qalaqia, sadac SegviZlia rom gaviqceT. gTxov, iq wasvlis neba mogveciT~.
Semdeg RmerTma uTxra lots: „kargi. gaZlev uflebas im qalaqSi Sexvide, romelzec laparakob. magram iCqare. me verafers gavakeTeb, vidre Sen im adgils ar miaRwev~. qalaqs, sadac lots surda wasvla, hqvioda coari, rac niSnavs „umniSvnelos~. roca loti coaramde mivida, mze amovida. RmerTma sodomisa da gomoras gasanadgureblad gogirdis wvima gamoiyena. RmerTma daxoca mTeli xalxi am qalaqebSi da mTel mis SemogarenSi. yvela mcenarec ki gadawva.
roca isini coarisaken gaiqcnen, lotis coli RmerTs eurCa da ukan gaixeda. rodesac man es gaakeTa, igi marilis svetad iqca. meore diliT abrahami wavida da gaixeda sodomisa da gomorasken. Rumelis msgavsad sqeli kvamli amodioda mTeli am miwidan. magram, RmerTma upasuxa abrahamis locvas da gadaarCina loti.
206620652000
32
sarCevi
8 22:1 – 19
abrahamsa da saras Zalian uyvardaT isaaki. erTxel, roca isaaki jer kidev biWi iyo, RmerTi daelaparaka abrahams. RmerTs abrahamisTvis rTuli gamocda hqonda gamzadebuli. RmerTma mouxmo mas: `abraham!~ abrahamma upasuxa: `aqa var~.
RmerTma Tqva: „aiyvane Seni erTaderTi vaJi isaaki, romelic giyvars. wadi morias miwaze. iq, erT-erT mTaze, romlis Sesaxebac getyviT, Semomwire isaaki~. meore diliT adre adga abrahami. man Tavisi viri Sekazma. wavida da Tan waiyvana ori Tavisi msaxuri da vaJi isaaki. man aseve sakmarisi SeSa moagrova msxverplis dasawvavad. isini gaemgzavrnen im adgilisken, sadac RmerTma abrahams wasvla uTxra. abrahamis udidesi gamocda
33
maTi mogzaurobis mesame dRes abrahamma is adgili dainaxa, romelic RmerTs hqonda Cafiqrebuli. uTxra abrahamma Tavis msaxurebs: „darCiT aq virTan. me da biWi wavalT iq da Tayvans vcemT. Cven mogvianebiT dagibrundebiT~.
abrahamma samsxverplos SeSa mis vaJs, isaaks ahkida, Tavad ki cecxli da dana aiRo. isini erTad gaemarTnen im adgilisaken, sadac RmerTs surda maTi wasvla.
roca isini midiodnen, isaakma hkiTxa: „mama, SeSa da cecxli aq aris, magram sad aris Sesawiri kravi?
abrahamma upasuxa: „Svilo, RmerTi Tavad mogvcems Sesawir kravs~. da gaagrZeles abrahamma da isaakma erTad siaruli.
roca mividnen im adgilas, romelzec RmerTma ubrZana wasvla, abrahamma aago samsxverplo da SeSa daalaga masze. Semdeg Sekra isaaki da daawvina samsxverploze dalagebul SeSaze. Semdeg abrahamma xeli gaiwoda da RvTis brZanebis Tanaxmad Tavisi Svilis mosaklavad aiRo dana.
uecrad uflis angelozma zecidan dauZaxa abrahams. angelozma SesZaxa: „abraham! abraham!” `aqa var, ~ _ SesZaxa abrahamma.
angelozma ubrZana: „xels nu axleb biWs. axla vici, rom Sen pativs miageb RmerTs, radgan ar daukave Seni erTaderTi Svili~.
abrahamma gaixeda da aha, buCqSi verZi iyo rqebiT gabmuli. abrahamma isaakis nacvlad is verZi Seswira da daarqva im adgils: „ufali uzrunvelyofs~. maSin, uflis angelozma zecidan meored mouxmo abrahams. angelozma abrahams RvTisgan Semdegi uwyeba gadasca da uTxra: „radgan ar damikave Seni erTaderTi vaJi, gakurTxeb. me gavamravleb Sens STamomavlobas, rogorc
34
caze varskvlavebia da zRvis qviSaa sanapiroze. radgan damemorCile, Sens STamomavlobaSi kurTxeuli iqneba msoflios yvela eri~.
abrahami da isaaki dabrundnen or msaxurTan da yvelani erTad gaemgzavrnen saxlSi.
35
2065
sarCevi
ori erTmaneTisgan gansxvavebuli tyupi Zma
(iakobi da esavi)
9 25 – 33
isaaks Zalian uyvarda Tavisi coli rebeka. isini
RmerTs erTad evedrebodnen Svilis mocemas, magram ocwliani qorwinebis Semdeg rebeka mainc uSvilo iyo. isaaki ganagrZobda meuRlisTvis locvas da erT dRes
RmerTma upasuxa mas. rebeka daorsulda. man igrZno, rom ori misi Svili mucelSi erTmaneTs ebrZoda, radgan tyupebi hyavda. rebekam Tqva: `Tu yvelaferi kargadaa, ratom memarTeba es?~
RmerTma uTxra rebekas: „Sens mucelSi ori eria. Sengan ori erTmaneTisgan gansxvavebuli eri daibadeba. erTi
36
meoreze Zlieri iqneba da ufrosi moemsaxureba umcross~. rebekam tyupebi gaaCina. ufros tyups mowiTalo kani da Tma hqonda, romelic tans qurTukiviT faravda. am tyups daarqves esavi, rac niSnavs „Tmians~. meore tyupic biWi iyo. roca is ibadeboda esavis quslze xeliT iyo moWidebuli. meore biWs daarqves iakobi, rac niSnavs `quslze moWidebuls~ da kidev `is cruobs~. rodesac biWebi wamoizardnen, esavi gaxda gamocdili monadire, romelsac uyvarda Ria cis qveS yofna. iakobi mSvidi kaci iyo, romelic rCeboda karvebSi. isaakis sayvareli vaJi esavi iyo, radgan mas uyvarda gareuli cxovelebis xorcis Wama, romelzedac esavi nadirobda. iakobi rebekas rCeuli iyo.
erT dRes, rodesac esavi nadirobidan dabrunda, iakobis mier momzadebuli kerZis suni igrZno. daqanculma esavma Tqva: „momeci es kerZi. Zalian mSia!~ magram iakobma upasuxa: „jer momyide Seni pirmSooba~. esavma Tqva: „SimSiliT vkvdebi da pirmSooba, raSi mWirdeba?”
uTxra iakobma: `daifice, rom momcem~. esavma daifica, rom iakobs mianiWebda pirmSoobas. esavs sjeroda, rom erTi Tasi kerZi ufro mniSvnelovani iyo, vidre isaakis pirmSos wodeba, romelsac mogvianebiT miiRebda mamisgan. am dros isaaki moxuci iyo da kargad veRar xedavda. erT dRes man esavs uTxra: „moxuci var da ar vici, rodis movkvdebi. droa sxvam uxelmZRvanelos Cvens ojaxs. aiRe iaraRi da wadi sanadirod, xolo, rom dabrundebi nanadirevi xorciT kargi kerZi momimzade. misi Wamis Semdeg ki ojaxis winamZRolad gakurTxeb~. rebekam gaigona, rac isaakma uTxra esavs. rogorc ki esavi sanadirod wavida, man dauZaxa iakobs. rebekam uTxra: „gavigone, rom mamaSenma uTxra esavs, rom axla surs misi kurTxeva. Svilo, yuradRebiT momismine da gaakeTe
37
rasac getyvi. wadi da aiyvane ori Tikani. maTgan iseT kerZs movamzadeb, rogoric mamaSens uyvars. Semdeg kerZs mamaSens miutan, raTa esavis nacvlad kurTxeva mogces~. iakobma upasuxa: „Cemi Zma esavi Tmiani kacia da me ki gluvi kani maqvs. mama rom Semexos, mixvdeba rom vatyvileb da es mas Zalian gaabrazebs~. magram rebeka daJinebiT Txovda: „ise moiqeci, rogorc geubnebi~. rebekam esavis saukeTeso samosi Caacva iakobs. xelebze da kisris gluv nawilze Txis tyavi daado, raTa misi kani esavis Tmian kans damsgavseboda. iakobma TiTqos esavi iyo, aiRo dedamisis gakeTebuli saWmeli da miutana isaaks. rodesac isaakma iakobis tansacmeli iynosa, mas esavis suni asdioda. rodesac isaaki iakobis mklavs Seexo, is esavis Tmian mklavs hgavda.
isaakma uTxra: vin xar, Svilo? uTxra iakobma: „me var esavi, Seni pirmSo. rogorc miTxari ise gavakeTe. dajeqi da Wame kerZi, raTa damloco~.
isaakma uTxra: „modi, Svilo, Segexebi. minda davrwmunde, marTla Cemi Svili esavi xar Tu ara~. iakobi ufro axlos mivida isaakTan. rodesac isaakma mas xeli Seaxo, Tqva: „xma iakobisa, xolo xelebi esavisa. marTla Cemi Svili esavi xar?~ hkiTxa isaakma. _ `diax, me var~, _ Tqva iakobma. isaakma SeWama iakobis mitanili saWmeli. maSin isaakma Tqva: „modi da makoce, Svilo~. rodesac isaakma SeniSna, rom iakobis tansacmels mindvris surneli asdioda, akurTxa iakobi da Tqva: „mudam daglocos RmerTma. dae, xalxi gemsaxuros da erebi moidrikos Sens winaSe. ibatone Sens Zmebze, dedaSenis Svilebma Tayvani gcen. wyeuli iyos yvela Seni mawyevari da kurTxeuli iyos yvela Seni makurTxebeli~.
cota xnis Semdeg esavi nadirobidan dabrunda. uTxra isaaks: `mama, davbrundi. mSvenieri kerZi movamzade Sen-
38
Tvis. axla momeci Seni kurTxeva~. magram, isaakma miugo: `vin xar?~ esavma miugo: `Seni pirmSo var, esavi~.
isaaki SeSfoTda. mixvda rom moatyues da esavis nacvlad iakobi akurTxebines. rodesac esavma gaigo, rac iakobma Caidina, imdenad gabrazda, rom isaakis sikvdilis Semdeg iakobis mokvla ganizraxa. rebekam esavis gegmis Sesaxeb Seityo. iakobs gadasarCenad urCia, rom gaqceuliyo Tavis ZmasTan, labanTan, sanam esavis risxva ar dacxreboda. iakobma dauyovnebliv miatova deda da mama da gaemgzavra rebekas samSobloSi. gzad mimavals erT adgilze mouwia daZineba. baliSad TavqveS qva daido. CaeZina da sizmrad naxa kibe, romelic zecas swvdeboda. kibeze RvTis angelozebi adiodnen da Camodiodnen. kibis Tavze TviT RmerTi idga.
Tqva RmerTma: „me var Seni babua abrahamis da mamaSeni isaakis ufali RmerTi. miwa, sadac gZinavs, Sens STamomavlebs gadaecema. Seni Svilebi zRvis qviSasaviT gamravldeba. isini ganivrcobian CrdiloeTiT, samxreTiT, aRmosavleTiTa da dasavleTiT. Seni da Seni STamomavlebis gamo kurTxeuli iqneba dedamiwis yvela ojaxi. me SenTan viqnebi da dagicav. ar migatoveb, vidre ar Sevasruleb imas, rac dagpirdi~. RmerTma iakobs saxeli Seucvala da daarqva israeli, ris gamoc RvTis eri israelad gaxda cnobili.
meore diliT, roca iakobma gaiRviZa, Tqva: „axla zustad vici, rom RmerTi CemTanaa da mas Cemi kurTxeva unda~. iakobma aiRo brtyeli qva, romelic baliSad gamoiyena da svetad aRmarTa. mas zeTi daasxa, raTa wminda adgilad daedgina igi. iakobma am adgils beTeli daarqva. rodesac iakobi dedis samSobloSi Cavida, Sexvda mis biZa labans da masTan daiwyo muSaoba. iakobi laba-
39
nis cxvris did faras mwyemsavda. Sromis anazRaurebis mizniT, iakobs ufleba mieca daqorwinebuliyo labanis or qaliSvilze, raxelsa da leaze. gavida wlebi da iakobs Tormeti vaJi SeeZina. RmerTma akurTxa iakobi simdidriT da uricxvi saqonliT, cxvriTa da TxiT.
labanisTvis oci wlis muSaobis Semdeg RmerTma uTxra iakobs, rom dro iyo samSobloSi dabrunebuliyo. waiyvana Tavisi colebi, Svilebi, msaxurebi da yvela Txa, cxvari, Zroxa, aqlemi da viri, romelic gamoimuSava labanTan. Tavidan labani ar iyo bednieri, rom iakobma miatova. sabolood, iakobma da labanma dades SeTanxmeba, rom daicavdnen TavianT sayvarel ojaxs.
rodesac esavma gaigo, rom iakobi saxlSi brundeboda, Setyobineba
40
gaugzavna mas. uTxra esavma iakobs: `SenTan Sesaxvedrad movdivar da Tan 400 kaci momyavs~. iakobi SeSinda. is
loculobda: „RmerTo abrahamisa da RmerTo mamaCemis isaakisa. Sen miTxari, `dabrundi Sens qveyanaSi da Sens naTesavebSi da warmatebas mogcem~. gTxov damifare Cemi Zma esavisgan. vSiSob Tavs damesxmeba da gamanadgurebs~. im imediT, rom esavi aRar iyo masze gabrazebuli, iakobma gagzavna Tavisi ramdenime msaxuri, raTa saCuqrebi mietanaT misTvis. Tavisi ojaxis dasacavad iakobi esavis Sesaxvedrad win wavida. roca esavi miuaxlovda mas, iakobi Svidjer daemxo miwaze, raTa pativiscema gamoexata Zmis mimarT. Tumca esavi aRar iyo iakobze gabrazebuli. amitom, esavi gaiqca iakobisken. Caexuta da sixarulis cremlebiT atirda. `vin aris SenTan erTad myofi es xalxi?~ ikiTxa esavma.
`eseni Cemi Svilebia, romlebic RmerTma momca~, _ ganmarta iakobma, rodesac misi col-Svili movida da moidriken esavis winaSe. esavma Zma saxlSi miiRo. esavma apatia iakobs da gaxarebuli iyo misi Zmisa da misi didi ojaxis naxviT. esavs surda mTeli ojaxi isev erTad yofiliyo.
41
2050 2000 1900 1950 42 sarCevi
iosebi misma Zmebma gahyides
10 37, 39 – 41
iakobi mis ZmasTan esavTan SeerTebis Semdeg ojaxTan erTad qanaanSi dasaxlda. iakobs Tormeti vaJi hyavda, magram misi sayvareli vaJi iosebi iyo. iosebi iakobis umcrosi vaJi gaxldaT. iakobma iosebisTvis lamazi da ZviradRirebuli mosasxami Seakerina. rodesac iosebis Zmebma dainaxes, rom mama iakobs yvelaze metad iosebi uyvarda da mas aseTi ZviradRirebuli saCuqari aCuqa, SeSurdaT iosebis da SeiZules. erT dRes iosebma sizmari naxa. man Tavis Zmebs uTxra: „moismineT Cemi sizmari. Cven erTad vmuSaobdiT mindorSi da xorblis Znebs vkravdiT. Cemi Sekruli Zna fexze wamodga da Tqvenma Znebma Tayvani sces mas~. iosebis sizmari rom moismines, Zmebi kidev ufro gabrazdnen masze. maT hkiTxes iosebs: „ggonia, rom Cvenze ibatoneb?~
iosebis Zmebs is axla ufro metad SeZuldaT, vidre adre. sxva dros iosebma xorblis Znebis msgavsi sizmari naxa. am sizmarSi iosebma dainaxa mze, mTvare da TerTmeti varskvlavi. mze, mTvare da varskvlavebi Tayvans scemdnen iosebs. iosebma es sizmaric uTxra Tavis Zmebs da mamas iakobs.
iakobma iosebis sizmari rom moismina, Tqva: „ggonia, rom me, dedaSeni da Seni Zmebi Tayvans gcemT Sen?~ iosebis Zmebs kidev ufro SeSurdaT da gabrazdnen masze. maT ise sZuldaT iosebi, rom gadawyvites Tavidan moeSorebinaT igi. magram iakobi fiqrobda iosebis naTqvamze da yvelafers imaxsovrebda.
garkveuli periodis Semdeg, iakobma iosebi mindorSi gagzavna, raTa enaxa, rogor uvlidnen misi Zmebi cxvris faras. rodesac iosebis Zmebma is Sors momavali dainaxes, Tqves: „aha, is mesizmre modis. movklaT da am WaSi CavagdoT. Cven SegviZlia vTqvaT, rom gareulma cxovelma SeWama. amis Semdeg vnaxoT, rogor axdeba misi sizmrebi~. magram reubenma, iosebis ufrosma Zmam, uTxra Tavis umcros Zmebs: „nu moklavT iosebs. ubralod CaagdeT WaSi. ar daRvaroT misi sisxli~. reubens hqonda gegma, rom mogvianebiT dabrunebuliyo iosebis gadasarCenad da mamasTan daebrunebina igi.
roca iosebi ZmebTan mivida, maT misi mSvenieri mosasxami gaxades da cariel WaSi Caagdes. roca Zmebi sadilobdnen, dainaxes vaWrebi, romlebic egvipteSi aqlemebze amxedrebuli midiodnen saneleblebis gasayidad. Zmebma iosebi Widan amoiyvanes da rogorc mona oc vercxlad mihyides igi vaWrebs. Semdeg iosebis Zmebma aiRes misi mSvenieri mosasxami da naWrebad daxies. es naWrebi Caawes mokluli Txis sisxlSi, raTa eCvenebinaT, TiTqos iosebs gareuli cxoveli daesxa Tavs.
roca Zmebi mindvridan saxlSi dabrundnen, iosebis mosasxami miutanes mama iakobs. Zmebma Tqves: „Cven es
44
vipoveT. yuradRebiT daakvirdi, iosebis mosasxams xom ar hgavs?”
iakobma SesZaxa: „es Cemi Svilis mosasxamia! borot mxecs mouklavs igi! iosebi namdvilad mkvdaria~. iakobma imis saCveneblad, Tu rogori damwuxrebuli iyo, tansacmeli Semoixia da jvalo Caicva. mravali dRe glovobda iosebs. verc erTma misma vaJma da qaliSvilma ver daawynara igi. rodesac vaWrebi egvipteSi Cavidnen, maT iosebi erT kacs, saxelad fotifars monad mihyides. fotifari iyo jariskacebis kapitani, romlebic icavdnen faraons, egviptis mefes. miuxedavad imisa, rom iosebi ojaxidan Sors iyo, RmerTi iyo masTan da rasac akeTebda yvelaferSi akurTxebda. fotifari imdenad pativs scemda iosebs da mis saqmes, igi yvela sxva msaxuris ufrosad daniSna.
iosebi Zalian simpaTiuri iyo. fotifaris coli cdilobda iosebs Seeyvarebina igi, magram iosebi winaaRmdegobas uwevda mas. imis gamo, rom iosebs ar uyvarda igi, fotifaris colma tyuili moigona masze. man Tqva: „naxe! im ebraelma monam Cemze Tavdasxma scada!“ fotifarma daijera colis tyuili da iosebi faraonis cixeSi Caketa. cixeSic ki RmerTi iosebTan iyo. cixis ufrosma iosebi sxva patimrebis ufrosad daayena. mas araferi aRar awuxebda, radgan iosebi xelmZRvanelobda yvelafers. RmerTi yvelaferSi aZlevda iosebs warmatebas.
erT-erTi sxva patimari odesRac faraons emsaxureboda. erT Rames sizmari naxa. man amis Sesaxeb iosebs mouyva. RmerTma iosebs patimris sizmris gagebis unari misca. iosebma uTxra patimars: „warsulSi Sen faraonis gansakuTrebuli msaxuri iyavi. Seni sizmari niSnavs, rom male isev misi msaxuri iqnebi~. sul, raRac sami dRis Semdeg patimris sizmari axda. kaci cixidan gamouSves da isev faraonTan wavida samuSaod.
45
gavida ori weli. erT dRes faraons Tavad esizmra sizmari. egviptis mefem am sizmarSi mdinare nilosTan idga. man dainaxa, rom Svidi msuqani da lamazi Zroxa mdinaridan amovida balaxis saZovrad. mere dainaxa imave mdinaridan amomavali sxva Svidi gamxdari da maxinji Zroxa. gamxdarma Zroxebma mTlianad SeWames msuqani da lamazi Zroxebis cximi. sizmari ucnauri iyo. faraonma gaiRviZa da sizmarze dafiqrda. mere isev daiZina da kidev erTi sizmari naxa. amjerad Svidi jansaRi da savse TavTavi naxa, romelic Reroze amosuliyo. Semdeg sxva Svidi TavTavi gamoCnda, magram es TavTavebi aRmosavleTis qarisgan dawvrilebuli da damWknari iyo. uecrad Svidma damWknarma TavTavma Svidi jansaRi TavTavi SeWama. faraonma isev gaiRviZa. es morigi ucnauri sizmari iyo.
meore diliT faraoni Zalian Sewuxda. man mouxmo yvela Tavis jadoqarsa da brZens, magram veravin SeZlo misi sizmrebis axsna. magram, Semdeg msaxuri, romelic iosebs cixeSi Sexvda, faraons mouyva mis Sesaxeb. amJamad is Rvinis mwde iyo. man Tqva: „roca cixeSi viyavi, erT axalgazrda ebrael monas Sevxvdi. roca sizmari vnaxe, ver gavige, am axalgazrdam ki misi mniSvneloba miTxra. zustad ise moxda, rogorc man Tqva. me vfiqrob, rom es adamiani dagexmarebaT Tqveni sizmris ganmartebaSi~. faraonma maSinve dauZaxa iosebs da uTxra: „me vnaxe sizmari, romlis axsna aravis SeuZlia. gavige, rom SegiZlia misi mniSvneloba miTxra,“ _ Tqva faraonma. `me ver getyvi~, _ Tqva iosebma. `RmerTi mogcems ganmartebas~.
Semdeg faraonma nanaxi sizmrebi mouyva iosebs, romelic yuradRebiT usmenda. iosebma Tqva: „sizmrebs erTi da igive mniSvneloba aqvT. RmerTma gaCvena, ris gakeTebas apirebs male. pirveli is, rom egviptes Svidi uxvmo-
46
savliani weli eqneba. magram, Semdeg iqneba Svidi Zalian cudi weli, rodesac mosavali saerTod ar mova. RmerTma ori sizmari mogcaT, radgan is aucileblad Seasrulebs amas da es male axdeba. faraonma unda moZebnos brZeni da gamWriaxi kaci, romelic SeZlebs sakvebis Senaxvas, raTa qveyana SimSiliT ar daiRupos, rodesac Svidi cudi weli dadgeba~.
faraons moewona iosebis gegma. egviptis mefem Tqva: „radgan RmerTma gagicxada es, Sen iqnebi Cemi sasaxlis meTauri da mTeli xalxi unda daemorCilos Sens brZanebas~. faraonma TiTidan moiZro beWedi da misca iosebs. aseve iosebs samefo samosi aCuqa. mTel egvipteSi mxolod faraoni iyo iosebze didi. iosebi 30 wlis iyo, roca faraonis msaxureba daiwyo. uxvi mosavlis Svidi wlis ganmavlobaSi iosebma bevri marcvleuli Seagrova da Seinaxa. kargi mosavlis Svidi wlis Semdeg daiwyo SimSilis wlebi, ise, rogorc Tqva iosebma. roca egviptelebma faraons puri Txoves, man isini iosebTan gagzavna. iosebma egviptelTa gamosakvebad sawyobebi gaxsna. puris sayidlad egvipteSi mTeli msofliodan Camodiodnen.
1900 1894 1897 47
sarCevi
zustad ise, rogorc RmerTma iosebs aaxsnevina faraonis sizmrebi, egvipteSi Svidi uxvmosavliani weli da Semdeg Svidi mousavliani weli dadga. mxolod egvipteSi ar yofila aseTi mdgomareoba. xalxi mTel msoflioSi SimSilobda. maleve cnoba mivida sxva qveynebSi, rom egvipteSi aris puri. roca iosebis mamam iakobma Seityo, rom egvipteSi marcvleuli iyo, uTxra Tavis vaJebs: „ratom uyurebT erTmaneTs? gavige, rom egvipteSi marcvleuli iyideba. wadiT da iyideT igi, rom vicocxloT da SimSiliT ar movkvdeT~.
11 37 – 47 48
RmerTi akurTxebs iosebs
iakobma Tavisi aTi vaJi qanaanidan egvipteSi marcvleulis sayidlad gagzavna. iakobma Tavisi umcrosi vaJi, beniamini saxlSi datova. mas eSinoda, rom beniamins iseTi cudi ram ar SemTxveoda, rac wlebis win SeemTxva iosebs. iosebi egviptis mmarTveli gaxda, romelic akontrolebda gayiduli marcvleulis raodenobas. rodesac iosebis Zmebi egvipteSi Cavidnen, iosebis winaSe pirqve daemxnen, raTa pativi miegoT misTvis. iosebis Zmebma is ver icnes, magram iosebma maSinve icno isini. `saidan xarT?~ iosebma mkacrad hkiTxa Zmebs.
`Cven sakvebis sayidlad qanaanidan movediT~, _ upasuxes maT.
iosebs gaaxsenda sizmrebi, romlebic didi xnis win naxa maTze. `Tqven jaSuSebi xarT da am miwis daucveli adgilebis naxva gindaT!” iosebma msjavri dado maT. `ara!~ _ upasuxes Zmebma. „Cven Seni msaxurebi varT, qanaanSi mcxovrebi erTi kacis Tormeti vaJi. umcrosi Zma saxlSia mamasTan erTad, xolo erTi Zma aRar gvyavs~. iosebma upasuxa: „ara, Tqven jaSuSebi xarT. me Sevamowmeb marTals ambob Tu ara. faraonis sicocxles vficav, ver waxvalT aqedan, vidre Tqveni umcrosi Zma ar Camova egvipteSi. gagzavneT erTi Zma mis Camosayvanad. danarCeni aq darCebiT cixeSi, sanam mas ar moiyvanen~. iosebma Zmebi sami dRis ganmavlobaSi daakava. mesame dRes iosebma cixidan gaaTavisufla Tavisi Zmebi. iosebma Tqva: „me RvTis meSinia. ase moiqeciT da icocxlebT. Tu patiosani kacebi xarT, erTi Tqvengani aq darCeba, danarCenebi ki samSobloSi dabrundebiT Tqveni mSieri ojaxebis gamosakvebad. unda momiyvanoT Tqveni umcrosi Zma, raTa daamtkicoT, rom simarTles ambobT. Torem yvela mokvdebiT~. iosebma misi Zmebis winaSe simons borkilebi daado da cixeSi Casva.
49
iosebma brZana, rom misi Zmebis tomrebi marcvleuliT aevsoT. farulad, maTi marcvleulis tomrebSi gadaxdili vercxlis monetebi zemodan Caudo. iosebis Zmebma datvirTes virebi da wavidnen qanaanisken mimaval gzaze. isini RamiT gaCerdnen da erT-erTma Zmam marcvleulis tomris Tavze aRmoaCina ukan dabrunebuli vercxlis monetebi. Zmebma kankaliT hkiTxes erTmaneTs: `ra gagvikeTa RmerTma amiT?~
rodesac maT qanaanSi arsebul TavianT saxls miaRwies, mama iakobs yvelaferi uambes, rac moxda egvipteSi. maT uTxres, rom umcrosi Zma egvipteSi unda waeyvanaT, raTa daemtkicebinaT, rom jaSuSebi ar iyvnen. rodesac marcvleulisgan tomrebis daclas Seudgnen, Zmebmac da maTma mamamac aRmoaCines, rom mTeli xorblisTvis gadaxdili fuli, ukan tomrebSi iyo Cawyobili. maT Zlier SeeSindaT.
iakobs ar surda, rom beniamini Tavis sxva vaJebTan erTad egvipteSi wasuliyo. mas eSinoda, vaiTu beniaminic mokvdenoda. magram, male iakobs da mis ojaxs isev xorblis saWiroeba gauCndaT. sabolood vaJebma daarwmunes iakobi, rom erTaderTi gza imis dasamtkiceblad, rom jaSuSebi ar iyvnen, beniaminis maTTan erTad wasvla iyo. bolos iakobma daTmo da uTxra Tavis vaJebs: „waiReT Cveni qveynidan saukeTeso saneleblebi, Txili da Tafli da ZRvnad miutaneT egvipteSi mcxovreb im kacs. xorblisTvis ormagi Tanxa waiReT da beniaminic Tan waiyvaneT. dae, yovlisSemZle RmerTma wyaloba gvapovninos mag kacis TvalSi~. iosebis aTi ufrosi Zma umcros Zma beniaminTan erTad egvipteSi dabrunda. maT Tayvani sces iosebs da miarTves ZRveni. iosebma hkiTxa maT: „rogor aris Tqveni moxuci mama? kvlav cocxalia igi?”
50
`Tqveni msaxuri, Cveni mama jer kidev cocxalia da kargad aris~, _ upasuxes Zmebma.
iosebma Sexeda da dainaxa beniamini, sakuTari dedis Svili. iosebma hkiTxa: `es aris Tqveni umcrosi Zma, viszec miTxariT?~ rodesac iosebma beniamini dainaxa, imdenad ganicada, rom swrafad gaSorda Zmebs, radgan bednierebisgan tirili auvarda da ar undoda, rom es maT daenaxa. rodesac emociebi moToka, saxe daibana da isev ZmebTan dabrunda. `saswrafod gaumaspinZldiT~ _ brZana iosebma da ase iosebis yvela Zmam ivaxSma masTan erTad.
roca maTi saxlSi wasvlis dro dadga, iosebma brZana, rom maTi tomrebi, rac SeiZleba meti marcvleuliT aevsoT. man kidev erTxel daabruna marcvleulis fuli maT tomrebSi, magram amjerad iosebma aseve brZana, rom misi vercxlis Tasi beniaminis tomaraSi CaedoT. meore diliT Zmebi saxlisken gaemarTnen. iosebma ubrZana Tavis erT-erT msaxurs gahyoloda maT. msaxuri iosebis Zmebs daedevna da roca maTTan mivida, iosebis vercxlis Tasis moparvaSi daadanaSaula isini. SeZrwunebulma Zmebma upasuxes: „aseT rames arasdros gavakeTebdiT. tomrebSi aRmoCenili vercxlic ki ukan davabruneT. Tu romelime Cvengans aqvs Tasi, is unda mokvdes, xolo danarCeni Seni monebi gavxdebiT~.
`visac Tasi aqvs, mona mxolod is iqneba~, _ upasuxa msaxurma. man ufrosi Zmidan umcrosamde gaCxrika TiToeuli tomara. msaxurma beniaminis tomaraSi ipova vercxlis Tasi. am aRmoCenis Semdeg Zmebma aRSfoTebulebma Semoixies samoseli. isev datvirTes saxedrebi da dabrundnen qalaqSi.
iosebis Zmebi, isev mis winaSe daemxo. iosebma Tqva: „es ra CaidineT? nuTu ar iciT, rom me yvelafers vxedav?~
Zmebi evedrebodnen: „rogor SegviZlia davamtkicoT,
51
rom udanaSauloni varT? RmerTma aCvena, rom damnaSaveni varT. Cven yvelani Seni monebi viqnebiT da ara mxolod is, visac vercxlis Tasi unaxes~. iosebma Tqva: „visac Tasi hqonda, mxolod is unda darCes. danarCeni mSvidobiT dabrundiT mamasTan~. magram, iosebis Zmam, iudam upasuxa da Tqva: „gTxov, momismine da ar ganmirisxde. Tqven, Cveni mamis Sesaxeb gvkiTxeT da aseve aRmoaCineT, rom umcrosi Zma gvyavda. Cven giTxariT, rom mamas ver miatovebs is, magram, Tqven TqviT, rom ukan mis gareSe ver davbrundebodiT. mamaCems ise uyvars es biWi, rom Tu ar dabrunda, mama mokvdeba. me miveci piroba mas, rom biWi usafrTxod meyoleboda. gTxov, neba momeci mis nacvlad aq me davrCe. ver avitan im ubedurebis xilvas, rac mamaCems mouva, Tu is kidev sxva vaJs dakargavs~.
iosebi veRar akontrolebda emociebs. man yvela Tavis msaxurs ubrZana daetovebina is adgili. iosebi ise xmamaRla atirda, faraonis ojaxma da misma msaxurebmac ki gaigones. uTxra iosebma Tavis Zmebs: „me var iosebi. mamaCemi jer kidev cocxalia?” iosebis Zmebi SeSindnen. „momiaxlovdiT,“ uTxra iosebma Zmebs. „me var iosebi, Tqveni Zma, romelic monad gayideT. nu geSiniaT Cemi. Tqven boroteba gamikeTeT, magram RmerTma es sikeTed aqcia~. iosebi moexvia da Tavisi umcrosi Zma beniamini gadakocna da Tan bednierebis cremlebiT tiroda. iosebma aseve yvela Zmas akoca. man uTxra maT: `wadiT da moiyvaneT mamaCemi, rom aq egvipteSi darCes CvenTan erTad da rom erT did ojaxad vicxovroT. faraons gauxarda iosebis Zmebi rom movidnen. man brZana, etlebiT maTi gaSveba qanaanSi, raTa swrafad dabrunebuliyvnen egvipteSi. iakobma ar daijera is ambavi, romelic misma vaJebma uTxres: „iosebi isev cocxalia.
52
is marTavs mTel egviptes~. iakobma ar icoda ra efiqra. bolos, roca egviptidan Camosuli etlebi dainaxa, daijera, rom es simarTle iyo. rodesac iakobi da misi ojaxi egvipteSi Cavidnen, faraonma maT mSvenieri miwis nakveTi misca sacxovreblad, romelsac goSeni hqvioda. SimSilis wlebSi iakobi da misi ojaxi usafrTxod cxovrobdnen iq.
1897 1876 1894
53
sarCevi
abrahamis, isaakisa da iakobis dros cxovrobda kaci, saxelad iobi. iobi patiosani kaci iyo. RmerTs pativs miagebda da borotebas erideboda. RmerTma mravalmxriv akurTxa iobi. iobs hyavda Svidi vaJi da sami qaliSvili. iobi gamudmebiT loculobda ojaxisTvis. is aseve Zalian mdidari iyo. iobs hyavda aTasobiT cxvari, aqlemi, xari da viri. aseve mas bevri msaxuri hyavda. im qveyanaSi, sadac iobi cxovrobda, is yvelaze pativdebuli kaci iyo.
RmerTma SeniSna iobis sikeTe da saTnoeba. magram satanac ase moiqca. satana aris RmerTis mteri da yovelgvari borotebis saTave. satana daZrwis dedamiwaze da eZebs gzebs, raTa ziani miayenos RvTis xalxs. satana mivida RmerTTan da uTxra: „iobs imitom uyvarxar, rom yve-
12 54
iobi satanisagan gamoicada
lafers aZlev, rac mas sWirdeba. magram Tu am yvelafers rac aqvs waarTmev, Sens winaaRmdeg borotebas ityvis~.
RmerTi darwmunebuli iyo, rom miuxedavad didi gaWirvebisa, iobi mainc gaagrZlebda mis ndobasa da pativis migebas. amitom, RmerTma uTxra satanas: „SegiZlia gamoscado iobi. waarTvi yvelaferi, rac mas ekuTvnis. oRond Tavad iobi ar daazaralo~.
erTi dRis Semdeg satanam bevri boroteba gaukeTa iobs. qurdebma iobis xarebi da virebi moipares. elvam yvela misi cxvari da mwyemsi daxoca, romlebic faraze zrunavdnen. iobis yvela aqlemi moipares. yvelaze cudi is moxda, rom iobis yvela vaJi da qaliSvili erTdroulad daiRupa, roca Zlierma qarma dahbera da is saxli daangria, romelSic isini vaxSmobdnen. iobi mwuxarebiT iyo savse misi didi danakargis gamo. tansacmeli Semoixia da Tavi gadaiparsa, raTa misi ubedureba eCvenebina. Semdeg man Tayvani sca RmerTs. iobma
55
Tqva: „miuxedavad imisa RmerTma yvelaferi waiRo, rac momca, me mainc mas ganvadideb~. iobi RmerTs ar adanaSaulebda arcerTi im saSinelebis gamo, rac mas SeemTxva. meore dRes satana kvlav mivida RmerTTan. RmerTma uTxra satanas: „Cemi msaxuri iobi mainc agrZelebs Cems pativiscemas, miuxedavad yvela im gaWirvebisa, rac Sen mas moutane~.
magram satanam upasuxa: „es imitom, rom Tavad iobi ar daSavebula. Tu iobi dasneuldeba, maSin darwmunebuli var, rom borots ityvis Senze~.
RmerTma Tqva: „SegiZlia iobi daasneulo, magram ar mokla~. satana wavida da mis gzas gaudga.
male iobi Zalian avad gaxda. satanam TxemiT terfamde saSineli wylulebi gauCina iobis sxeuls. iobs Zlieri tkivilebi daewyo da ufro cud mdgomareobaSi Cavarda. iobs colma uTxra: „uflis bralia, rom es yvelaferi xdeba~.
magram iobma upasuxa: „Cumad iyavi! sisuleles laparakob. RvTisgan sikeTis miReba viciT. magram, momTmeni
56
unda viyoT da mivendoT RmerTs, roca is gvigzavnis ubedurebas~.
iobis samma megobarma, saxelad elifazma, bildadma da cofarma gaiges iobis gasaWiris Sesaxeb da mividnen masTan. rodesac nacarSi Camjdari iobi dainaxes, romelic wylulebiT iyo dafaruli da jvaloTi Semosili, Zalian damwuxrdnen. Svidi dRe da Svidi Rame isxdnen iobTan, magram sityva ar uTqvamT misTvis. megobrebi xedavdnen, Tu ramdens itanjeboda igi.
Semdeg iobis megobrebma daiwyes rCevis micema. erTma megobarma Tqva: „uTuod saSineli codva Caidine, vinaidan RmerTi ar mouvlens aseT tkivilsa da tanjvas mas, vinc kargi adamiania. RmerTi gsjis Sens mier Cadenili araswori saqmis gamo~.
magram iobma icoda, rom mas RmerTi mTeli guliT uyvarda. iobma uTxra Tavis megobrebs: „me udanaSaulo var~. magram, misma megobrebma upasuxes: „Sewyvite Tavis umankod moCveneba! uTxari RmerTs, rom inanieb, rac gaakeTe. maSin. RmerTi gapatiebs da yvelaferi isev kargad iqneba~.
iobi megobrebs Seevedra: „ratom ar gebralebiT? ratom ar mijerebT? me TanamgrZnobi megobari mWirdeba, rom damexmaros. Tqven ki Cems gasaWirSi namdvilad ver mcemT nugeSs~.
iobma kargad icoda, rom maTi rCeva araswori iyo. Tumca iobs iseTi grZnoba daeufla, rom RmerTi usamarTlod eqceoda mas. iobs surda RmerTTan erTad sasamarTloSi wasuliyo da misi saqme iq yofiliyo ganxiluli. magram, iobma icoda, rom es SeuZlebeli iyo, radgan RmerTi kaci ar aris.
iobi sul ufro da ufro mZimdeboda. bevrjer wamoiyvirebda da ambobda: „netav saerTod ar davbadebuliyavi~.
57
iobi kvlav da kvlav ekiTxeboda RmerTs misi tanjvis Sesaxeb da gamudmebiT eloda misgan pasuxs.
Semdeg mis sanaxavad movida meoTxe kaci, romelic iobze da mis megobrebze bevrad umcrosi iyo. am kacs erqva elihu. elihu gabrazda iobze, radgan iobs sjeroda, rom RmerTi cdeboda. elihu elifazze, bildadze da cofarzec gabrazda, radgan isini ganagrZobdnen imaze saubars, rom iobma saSineli codva Caidina, Tumca amis damtkiceba ar SeeZloT.
uTxra elihum iobs: „me velodi Cems jers, radgan axalgazrda var. Tqven gacilebiT asakovanni xarT Cemze da amitom meti sibrZne gmarTebT. yvelafers arasworad ambobT. yvelaferi mxolod RmerTma icis. is bevrad aRemateba nebismier adamians. man Seqmna yvelaferi. is akontrolebs yvelafers mTel samyaroSi da misi yoveli saqme samarTliani da sworia. RmerTi ixsnis tanjul adamianebs da esaubreba maT, roca tkivils ganicdian. Tqvengan ki mas surs, rom pativi sceT mas da mousminoT~.
uecrad Zlieri qariSxali amovarda. iobma RmerTis xma qariSxlidan moismina, romelic eubneboda: „iob, Sen bevr kiTxvas misvam, magram aucileblad mogiwevs Cems dasmul kiTxvebze gasce pasuxi. sad iyavi maSin, rodesac samyaro Sevqmeni? SegiZlia miTxra saidan modis sinaTle? SegiZlia Rrublebs wvima adino? SegiZlia Sevardens aswavlo, Tu sad ifrinos? mipasuxe, iob!~ iobs ar hqonda pasuxi RvTis kiTxvebze, radgan pasuxebi mxolod RmerTma icis. iobs Sercxva. vidre is keTilad cxovrobda da icavda RvTis mcnebebs, fiqrobda, rom SeeZlo RmerTTan ise ekamaTa, TiTqos misi msgavsi Zala da sibrZne hqonda. RmerTma ar auxsna iobs misi yvela ubedurebis mizezi. magram, RmerTma iobi imis gaazrebamde miiyvana, rom mas
58
SeeZlo mindoboda ufals da mis sibrZnes. iobma Tqva: „RmerTo, axla roca damelaparake, mivxvdi ra didi da Zlieri xar. me mxolod Sen unda gendobode~.
Semdeg RmerTma uTxra iobis sam megobars: „arasworad moiqeciT. iobisaTvis Cemze simarTle ar giTqvamT. amitom iobi ilocebs TqvenTvis da me mogitevebT Tqven misi locvis gamo~.
mas Semdeg, rac iobma iloca Tavisi megobrebisTvis, RmerTma isini kvlav janmrTeli da warmatebuli gaxada. man iobs orjer meti simdidre misca, vidre adre hqonda. RmerTma akurTxa iobi Svidi vaJiT da sami lamazi qaliSviliT. iobma imdeni xani icocxla, rom moeswro Tavis SviliSvilebsa da SvilTaSvilebs. icocxla iobma didxans da Rrma sibereSi gardaicvala.
1750 59
1876
sarCevi
13
i50:2226; 50:22 – 26; 1:122;5:1 1:1 – 22; 5:1 – 6:12
osebi, misi mama iakobi, iosebis Zmebi da maTi ojaxebi mravali wlis ganmavlobaSi cxovrobdnen egvipteSi. rodesac iakobi gardaicvala, iosebma Seasrula danapirebi, romelic mamas misca da is dakrZala qanaanSi. iakobis sikvdilis Semdeg iosebma ganagrZo egvipteSi myof Zmebze da maT ojaxebze zrunva. sicocxleSive iosebma naxa Tavisi Svilebisgan, efremisgan da menaSesgan SvilTaSvilebi. roca iosebi sikvdils apirebda, uTxra Zmebs: „RmerTi aucileblad SegewevaT da wagiyvanT egviptidan im aRTqmul qveyanaSi abrahams, isaaks da Cvens mama iakobs, rom dahpirda~. iosebi110
wlis iyo, roca gardaicvala. Zmebma is egvipteSi dakrZales. sabolood, iosebis yvela Zma da maTi
Taobis xalxi gardaicvala, magram RmerTma ganagrZo
60
myofi RvTis
monobaSi
xalxi
israelianTa axali Taobebis kurTxeva. israelianTa ojaxebi iqamde gamravlda, vidre maTi ricxvi sagrZnoblad ar gaizarda mTel egvipteSi.
dro gavida da egviptes axali faraoni hyavda mefed. am axalma faraonma ar icoda iosebis Sesaxeb. mefes Zalian awuxebda is, rom israeli raodenobiT Zalian didi gaxda. man uTxra Tavis xalxs: „Cven Wkvianurad unda moveqceT israels, winaaRmdeg SemTxvevaSi isini kidev ufro gamravldebian. Tu omi daiwyeba, israeli SeuerTdeba Cvens mtrebs. isini Cvens winaaRmdeg ibrZoleben da egviptes datoveben~.
amitom, faraonma israelianebi daamona da zedamxedvelebi dauyena. israeli iZulebulni gaxda mZime pirobebSi emuSava. rogorc monebi, iZulebulni iyvnen egviptelebisTvis aeSenebinaT qalaqebi. magram, RmerTi iyo Tavis xalxTan. mniSvneloba ar hqonda saqmis sirTules, israelianTa ricxvi mainc izrdeboda. egviptelebs eSinodaT maTi da amitom met
61
Sromas aiZulebdnen. israelianebi aguris mwarmoeblad da aguriT mSeneblebad aqcies. isini aseve aiZulebdnen maT emuSavaT mindvrebSi rom daergoT mcenareebi, moevloT da aeRoT mosavali. egviptelebi daundoblad amuSavebdnen maT.
faraonma kidev erTi gegma SeimuSava, raTa Tavidan aecilebina israelis mosaxleobis gazrda. faraonma bebiaqalebs, romlebic ebrael qalebs mSobiarobis dros exmarebodnen, didi saSineli saqme daavala. faraonma Tqva: „Tu israel qals vaJi SeeZina, mokali dabadebisTanave. Tu israel qals gogona SeeZineba, acocxle~. magram bebiaqalebi, romlebic mSobiare dedebs exmarebodnen, swamdaT RmerTis da pativs miagebdnen mas. maT icodnen, rom bavSvis mokvla araswori iyo, amitom ar gaakeTes is, rac faraonma daavala maT. isini israelian Cvil biWebs cocxals tovebdnen. faraonma es rom Seityo, dauZaxa bebiaqalebs da hkiTxa: „ratom iqceviT ase? ratom tovebT biWebs cocxals?”
bebiaqalebma uTxres egviptis mefes: „ebraeli qalebi
Zalian Zlierebi arian. isini Cvens misvlamde mSobiaroben~. RmerTi keTilganwyobili iyo am qalebis mimarT, radgan isini ar klavdnen Cvilebs. RmerTma maT sakuTari ojaxebi misca. RmerTi aseve ganagrZobda israelis kurTxevas. maTi mosaxleoba sul ufro da ufro izrdeboda. amitom faraonma axali brZaneba gasca. man mTel xalxs uTxra: „yoveli biWi, romelic daibadeba, CaagdeT mdinare nilosSi, magram yvela gogom, dae, icocxlos~. Tumca RmerTi zrunavda Tavis xalxze da amitom faraonis axalma gegmam israelianTa raodenobis Semcirebaze ar gaamarTla. axla faraonma sxva brZaneba gasca. man monebis zedamxedvelebs daavala, rom israelianebisaTvis
62
aRar miecaT namja, romelic maT aguris gasakeTeblad sWirdebodaT. amis nacvlad, Tavad unda moegrovebinaT saWiro namja da igive raodenobis aguri daemzadebinaT, rasac manamde akeTebdnen.
israelianebisaTvis SeuZlebeli gaxda faraonis moTxovnis Sesruleba. bevri mona scemes, radgan maT ver SeZles egviptis mefisaTvis saWiro raodenobis aguris gakeTeba. RvTis xalxi daxmarebas RaRadiT iTxovda. RmerTma Seismina maTi RaRadi da mas hqonda gegma, rom daexsna isini egviptis monobidan.
1750 1540
63
sarCevi
mdinare
14 1 – 2:10
iosebisa da misi ojaxis gardacvalebis Semdeg, maTi Svilebi, romlebic israelianebad iwodebodnen, kvlav egvipteSi, goSenis miwaze cxovrobdnen. magram, iosebis sikvdilis Semdeg israelisTvis saqme kargad ar wavida. egviptis axal faraonebs (mefeebs) ar moswondaT israelianebi. isini swuxdnen, rom israeli SeiZleba imdenad gamravlebuliyo, rom egviptelTa xelSi Cagdeba moesurvaT.
amitom, faraonebi israelianebs monur Sromas aiZulebdnen. maTi saqme rTuli iyo da did dros moiTxovda. israels
64
nilosidan gadarCenili
sakmarisi sakvebic ar hqonda. egviptis mefeebma bevri ram aaSenebines ebraelebs, maT Soris qalaqebi fiTomi da ramzesi. magram RmerTi iyo Tavis xalxTan, iseve, rogorc iosebTan. rac ufro metad aiZulebdnen egviptelebi israelianebs, miT ufro aZlierebda maT RmerTi. RmerTma israelianTa ojaxebi mravali SviliT akurTxa. israelianTa ricxvi ise gaizarda, boroti faraoni kidev ufro swuxda, rom isini male egviptelebs gadaaWarbebdnen da maT samefos daikavebdnen. amitom, faraonma sastiki da saSineli gadawyvetileba miiRo. man brZana, rom israelianTa yvela Cvili biWi moeklaT. israelianebs eSinodaT faraonisa da misi axali kanonis. amitom xalxi RmerTs evedreboda daxmarebas.
mas Semdeg, rac faraonma axali kanoni miiRo, israelian qals vaJi SeeZina. igi zrunavda masze da sami Tvis ganmavlobaSi malavda egviptis xelisuflebidan. magram male biWi imdenad didi gaxda, SeuZlebeli iyo misi damalva. Svilis gadarCenis mizniT, qalma mdinare nilosis maxloblad amosuli maRali balaxis
Reroebisgan kalaTa gaakeTa. kalaTa webovani fisiT dafara, rom wyalgaumtari yofiliyo. Semdeg qalma bavSvi kalaTaSi Casva da mdinare nilosze Seacura. qali misi Svilis gadarCenaSi RmerTs endoboda. Cvilis ufrosi da, miriami, iqve daimala da mdinareze mocurave kalaTas uyurebda. mcire xnis Semdeg faraonis asuli abazanis misaRebad nilosze Cavida. princesam dainaxa kalaTa, romelic mdinaris napiras lerwebs Soris mocuravda. man Tavisi msaxuri gagzavna, raTa kalaTi moetana misTvis. rodesac princesam kalaTa gaxsna, bavSvi tiroda. princesa Cvi-
65
lis mimarT TanagrZnobiT aivso. man Tqva: `es uTuod erT-erTi ebraeli (israeliani) bavSvia!~
miriami uyurebda yvelafers, rac moxda. igi Tamamad mivida princesasTan da uTxra: „gsurs vipovo ebraeli qali, romelic mas SenTvis gamokvebavs?~
princesam uTxra: `wadi da momiyvane~. miriami swrafad dabrunda dedasTan erTad. uTxra mas faraonis asulma: „es bavSvi saxlSi waiyvane, izrune masze da amisaTvis gadagixdi~. bednierma dedam Svili sakuTar saxlSi daabruna. igi siyvaruliT zrunavda masze, vidre damoukideblad ar iswavla Wama.
Semdeg qalma Tavisi vaJi faraonis qaliSvilTan miiyvana, romelmac ganagrZo misi aRzrda, rogorc sakuTari Svili. princesam Tqva: „me mas moses davarqmev, radgan wylidan amoviyvane~.
1540 1526
66
sarCevi
moses mowodeba
15 2 – 4
mose faraonis sasaxleSi gaizarda. maSinac ki, roca dakacda is iq rCeboda, rogorc faraonis asulis Ze. Tumca mosem icoda, rom is israeliani iyo. is brazs ver faravda, rodesac egviptelebi israelianebs daundoblad eqceodnen. amitom mose cdilobda mis xalxs daxmareboda. erTxel, roca mose saseirnod wavida, dainaxa egvipteli, romelic erT israel monas cudad epyroboda. mosem frTxilad mimoixeda garSemo. mis maxloblad sxva veravin dainaxa da egviptelis mokvliT gadaarCina israeliani. mosem egviptelis cxedari qviSaSi damarxa.
67
meore dRes mose isev gareT gamovida. amjerad man dainaxa, ori erTmaneTTan moCxubari israeliani. mosem hkiTxa maT: `Zmebo, ratom vnebT erTmaneTs?~ erTerTma israelianma upasuxa: „Cem mokvlas xom ar apireb, rogorc egviptels?“ mose mixvda, rom xalxma icoda, rac man gaakeTa da mis sicocxles safrTxe emuqreboda. Tu faraoni amas Seityobda, rom mosem egvipteli mokla, egviptis mefec moses mokvlas Seecdeboda. amitom moses egviptidan gaqceva mouwia. mose midianSi gaiqca da iq mwyemsad daiwyo muSaoba. mose mRvdlis, iTros kuTvnil cxvars mwyemsavda. mosem ormoci weli icxovra midianSi da iqorwina iTros asulze, saxelad ciforaze. moses da ciforas ori vaJi SeeZinaT. rodesac mose iTrosTan erTad midianSi cxovrobda, egviptelebma israelianebs samuSao ufro metad daumZimes. israelianebi RmerTs sTxovdnen daxmarebas. RmerTma Seismina Tavisi xalxis vedreba da ar daiviwya isini.
erT dRes midianSi, roca mose iTros cxvars mwyemsavda, mTaze SeniSna metad ucnauri buCqi. buCqs cecxli ekida, magram ar iwveboda. mose cecxlmokidebul buCqTan mivida. swored maSin gamoecxada mas RmerTi da mouxmo mas am anTebuli buCqis Signidan. cecxlidan RvTis xmam Tqva: „axlos ar moxvide. gaixade sandlebi. adgili, sadac Sen dgaxar wminda miwaa. me var Seni mamebis RmerTi, abrahamis, isaakisa da iakobis RmerTi~. mosem daimala saxe, radgan eSinoda RmerTis Sexedvis.
uTxra RmerTma moses: „nu geSinia, radgan SenTan var. me vnaxe Cemi xalxi israelianebi, rogor itanjebian egvipteSi. ar damviwyebia isini. uTxari faraons, rom israeli Cemi xalxia da minda, rom maT datovon egvipte.
68
mose, Sen unda gamoiyvano isini egviptidan~. magram moses eSinoda egvipteSi dabrunebis. uTxra
RmerTs: `vin var me, rom mivide faraonTan da israelis Zeebi egviptidangamoviyvano?~
uTxra RmerTma moses: „nu geSinia. SenTan viqnebi. es iqneba SenTvis niSani: roca egviptidan gamoxval, am mTaze Tayvans mcem~.
Tqva mosem: „Tu vetyvi xalxs: `Tqveni mamebis RmerTma gamomgzavna’ da mkiTxaven Sens saxels, ra vuTxra maT?~
RmerTma upasuxa: „me var is, vinc var. uTxari israelis Zeebs, rom me varma gamoggzavna. uTxari maT, rom mamaTa RmerTma, abrahamis, isaakis da iakobis RmerTma gamoggzavna maTTan. es aris Cemi saxeli saukunod~.
magram moses mainc eSinoda. man Tqva: `isini ar momismenen da ityvian: `RmerTi namdvilad ar gamogcxadebia~.“ magram RmerTma uTxra: „me dagicav Sen. aiRe Seni kverTxi da moaxdine egvipteSi saswaulebi. Sen miiyvan Cems xalxs qanaanSi, miwaze, romelic didi xnis win davpirdi abrahams. axla ki wadi da SenTan viqnebi~.
radgan moses RvTisgan micemuli davalebis Sesruleba eSinoda, Tqva: „me ar var kargi mosaubre~.
uTxra RmerTma moses: „wadi. me dagexmarebi saubarSi. me gaswavli, ra unda Tqva~.
SeSinebuli mose evedreboda: „o, ufalo, gTxov, sxva vinme gagzavne~. axla RmerTi ganurisxda moses. „vici, rom Seni Zma aaroni kargad laparakobs. is axla SenTan Sesaxvedrad modis. is gaxdeba Seni bage. me getyvi ra unda TqvaT da aarons SeuZlia Sens magivrad isaubros xalxTan. waiRe Seni kverTxi da masTan erTad SegiZlia aCveno Cemi niSnebi~.
mose mivida iTrosTan, raTa nebarTva mieca misTvis,
69
rom Tavis ojaxTan erTad egvipteSi dabrunebuliyo. mas Semdeg, rac iTrom akurTxa igi, mose wavida egvipteSi da Tan waiyvana Tavisi coli da vaJebi. male mose aarons Sexvda. mose Zmas Caexuta da RmerTis mier Sedgenili gegma gauziara. aaronma moses saxeliT isaubra. xalxma daijera, rom RmerTma ixila maTi tanjva da rom man airCia mose egviptidan maT gamosayvanad. israelianebma Tavi daxares da RmerTs madlierebiT sces Tayvani.
70
1526 1446
sarCevi
– 12
imis gamo, rom faraonma ar mousmina moses, RmerTma aTi sasjeli gaugzavna egviptes. es sasjelebi imisTvis iyo, raTa daerwmunebina faraoni, rom RvTis survilis Tanaxmad israeli egviptidan gaeSva. jer RmerTma egviptis wyali sisxlad aqcia. mdinare nilosi da egvipteSi arsebuli yvela wyali sisxli gaxda. dasalevi wyali aRar moipoveboda. magram, am problemis miuxedavad faraonma israels egviptis datovebis ufleba mainc ar misca.
16 5
71
sasjelebi da xsna
RvTis miTiTebiT mose da aaroni mividnen da dadgnen faraonis winaSe. maT egviptis mefes uTxres: „Cven SevxvdiT ufals, israelis RmerTs. is geubneba: `gauSvi Cemi xalxi~. magram faraonma upasuxa: `vin aris ufali? ratom unda davemorCilo mas? me ar vicnob mas da israelsac ar gavuSveb!~ amasTan erTad faraonma brZana, rom israelisTvis kidev ufro daemZimebiaT samuSao. erTi kviris Semdeg RmerTma kvlav gagzavna mose faraonTan. RmerTma uTxra moses, rom eTqva faraonisTvis: „ufali ambobs: gauSvi Cemi xalxi, raTa Tayvani mcen.
Tu maT ar gauSveb, mTel egviptes bayayebs Sevusev. yvelgan iqneba bayayebi, Sens sasaxleSi, saZinebelSi, sawolSi, yvela saxlSi, RumelSidac da puris tafazec~. aaronma RvTis miTiTebiT Tavisi kverTxi mdinare nilosze gaiwoda. amosxa RmerTma bayayebi mdinaridan, tborebidan da nakadulebidan da dafares mTeli miwa. faraonis samefo jadoqrebmac igive gaakeTes. garkveuli periodis Semdeg faraonma TavisTan uxmo mosesa da aarons. „iloceT Tqveni uflis winaSe da sTxoveT, rom mogvaSoros bayayebi~, _ iTxova faraonma. „maSin xalxs gavuSveb~. RmerTma faraons misca ufleba saamisod dRe aerCia. faraonma meore dRe airCia.
meore dRes, roca yvela bayayi mokvda, egviptelebma xrovad Seagroves isini. bayayebi dalpa da ayrolda. faraonma ki gadaifiqra da israelianebi ar
72
gauSva.
amitom RmerTma egviptelebs gaugzavna mesame Wiri. RmerTma uTxra aarons, rom kverTxi miwis mtverisTvis daertya. rodesac aaroni ase moiqca, RmerTma mtveri mkbenarebad aqcia, romelsac koRos uwodebdnen. koRo Tavs daesxa yvela adamiansa da cxovels. faraonis samefo jadoqrebi cdilobdnen eSmakis Zalis gamoyenebiT koRos Seqmnas, magram ver SeZles. jadoqrebma uTxres faraons: „RvTis Zlierma TiTma gaakeTa es~. magram, faraonis guli gajiutebuli iyo da ar usmenda maT.
Semdeg RmerTma egvipteze buzankalis sasjeli gagzavna. egviptur saxlebSi buzebi trialebdnen. maT faraoni da misi moxeleebi SeaRones. egviptis miwa buzankalma gaanadgura, magram goSenSi, sadac israeli cxovrobda, isini ar gamoCenila. es meoTxe sasjeli saSineli iyo. bolos faraoni dahpirda, rom israels SeeZlo egviptis datoveba, Tu buzebi gaqrebodnen. RmerTma buzebic moaSora da koRoebic. magram faraonis jiutma gulma kidev erTxel gadaTqva israelis gaSveba. RmerTma kvlav gagzavna mose faraonTan sasaubrod. RmerTma uTxra moses: „uTxari faraons, rom Tu is uars ityvis Cemi xalxis gaSvebaze, egviptelTa pirutyvs, cxenebs, aqlemebs, virebs, cxvrebsa da Txebs sasikvdilo
Wiri daemarTeba~. meore dRes es mexuTe sasjeli iseve moxda, rogorc RmerTma Tqva. egviptelTa mTeli pirutyvi
73
mokvda. faraonma msaxurebi gagzavna goSenSi israelianTa cxovelebis sanaxavad. msaxurebma moaxsenes faraons, rom israelianTa yvela cxoveli janmrTeli iyo. faraonma mainc ar gauSva israeli. amrigad, RmerTi kvlav elaparaka moses da aarons. RmerTma uTxra maT, rom Rumelidan nacari haerSi aeyaraT. am meeqvse sasjelis dros haerSi arsebuli ferfli mtvrad gadaiqca, ramac egvipteSi yvela adamiansa da cxovels mtkivneuli wylulebi furunkuli mohgvara. mtkivneulma sisxlianma wylulebma egviptelTa sxeulebi TxemiT terfamde dafara. samefo jadoqrebic ver dgebodnen moses winaSe, radgan isinic dawylulebulni iyvnen. magram RmerTma faraonis guli gaajiuta. faraoni mainc ar uSvebda israels. meSvide sasjelad RmerTma saSineli qariSxali gagzavna egvipteze. Zlierma setyvam gaanadgura yvela mcenare da mindvris mTeli mosavali. setyva adamianebsac ecemoda da cxovelebsac. es iyo yvelaze saSineli qariSxali egviptis istoriaSi. erTaderTi adgili, sadac setyva ar movida, iyo goSeni, sadac RvTis xalxi cxovrobda. faraonma kaci gagzavna mosesTan da aaronTan da SeuTvala: `amjerad Sevcode. ufalma gaakeTa is, rac sworia, xolo me da Cemma xalxma davaSaveT. iloceT uflisadmi. uTxariT mas, rom sakmarisia quxili da setyva. maSin me nebas mogcemT da gagiSvebT Sen da Sens xalxs~. mosem datova faraoni da gavida qalaqidan. iloca RvTisadmi. RmerTmac SeaCera quxili da setyva. magram, rogorc ki faraonma dainaxa, rom qariSxali Cadga, kidev erTxel gajiutda da israels egviptis datovebis ufleba ar misca.
Semdeg RmerTma uTxra moses da aarons, rom faraonTan dabrunebuliyvnen. uTxres mosem da aaronma egviptis
74
mefes: „Tu uars ityvi uflis morCilebaze, xval is gamogigzavnis kaliebs qveyanaSi. imdeni kalia iqneba, rom maT qveS miwas ver dainaxavT. kaliebi SeWamen yvelafers, rac setyvas gadaurCa. isini aavseben Tqvens saxlebs. msgavsi ram jer arasodes ginaxavT~.
faraonis mTavrebi mas evedrebodnen, gaeSva israelianebi. isini Txovdnen: „ver xvdebi yovelive amis Semdeg, rom egvipte ganadgurda?~
faraonma moses da aarons uxmo TavisTan. man Tqva: „wadiT. Tayvani eciT ufals, Tqvens RmerTs. magram vin wamova TqvenTan erTad?”
`mTeli Cveni xalxi~, _ upasuxa mosem. `ara!~ Tqva faraonma. `wasvlis uflebas mxolod mamakacebs mivcem!” amis Semdeg faraonma mose da aaroni gareT gamoyara.
faraonis sijiutis gamo RmerTma egviptes merve sasjeli gaugzavna. roca mosem Tavisi kverTxi gaiwoda, RmerTma Zlieri aRmosavleTis qari daubera. qarma kaliebiT aavso egviptis yvela kuTxe da miwa mTlianad dafara. maT gadaWames yvela mcenare da mTel egvipteSi arcerT xeze an mcenareze mwvane aRaraferi datoves.
faraonma saswrafod ixmo mose da aaroni. man Tqva: „Sevcode ufals, Tqvens RmerTs. aseve Tqvens mimarT Sevcode. kidev erTxel mapatieT Cemi codva. SeevedreT Tqvens RmerTs, momaSoros es momakvdinebeli Wiri~. mosem miatova faraoni da iloca uflis mimarT. ufalma qari Zlieri dasavleTis qariT Secvala. qarma kaliebi aiyvana da wiTel zRvaSi gadaisrola. egvipteSi arc erTi kalia ar darCenila. magram faraonis guli kvlav gajiutebuli iyo. is ar uSvebda RvTis xalxs. mecxre sasjeli iyo sibnele. RmerTma uTxra moses: „gaiwode xeli cisken. me movavlen egvipteze xelSesaxeb
75
ukuneT sibneles~. mose ise moiqca, rogorc RmerTma uTxra. sibnele daeca egviptis miwas, romelic sami dRe gagrZelda. verc erTi egvipteli ver xedavda erTmaneTs. magram, RvTis xalxis, israelianebis saxlebSi iyo naTeli. Semdeg RmerTma uTxra moses: „male gagiSvebs faraoni. amitom, midi da uTxari Sens xalxs, rom mzad iyvnen wasasvlelad. am saRamos yvela ojaxi erTad unda Seikribos da ivaxSmos. saWmelad maT unda SearCion srulyofili erTi wlis kravi. Tu ojaxi Zalian pataraa mTeli kravis saWmelad, maSin maT is unda gauziaron mezoblebs.
kravis dakvlisas, aiReT misi sisxli da scxeT Tqveni saxlis karebis gverdebze da Tavze. Semdeg SewviT xorci da WameT mware mwvanilTan erTad, xolo puri safuaris gareSe moamzadeT. Tu xorci darCa, is unda daiwvas. WameT naCqarevad, qamari Sekruli, sandlebi fexze da xelSi kverTxi momarjvebuli gqondeT. es aris uflis paseqi~.
RmerTma ganagrZo: „amaRam Cemi angelozi gaivlis egvipteSi da daxocavs yvela adamianisa da cxovelis pirmSos. me gamovavlen Cems Zalas da faraoni gauSvebs Cems xalxs. roca davinaxav sisxls Cemi xalxis saxlis karze, angelozi Cauvlis am saxls da aranair zians ar mogayenebT~. mose ise moiqca, rogorc RmerTma uTxra. israelianebma TavianTi nivTebi Sekribes da egviptidan gasasvlelad moemzadnen. ojaxebma kravis sisxli karis wyrTilebs scxes, ise, rogorc RmerTma daavala. maT Wames paseqi, rogorc RmerTma ubrZana maT. im Rames egvipteSi yvela pirmSo mokvda. faraonis Svilic ki gardaicvala. magram israelianTa Soris aravin momkvdara. RvTis angelozma dainaxa sisxlis niSani maT karebze da Caiara. es iyo meaTe sasjeli, romelic RmerTma gaugzavna egviptes. imave Rames uxmo faraonma moses. faraonma Tqva: „sak-
76
marisia. waiyvane Seni xalxi da wadi~. amrigad, israelianebi egviptidan gamovidnen. gamosvlisas isini daaxloebiT 600 000 kaci iyo da amas damatebuli qalebi da bavSvebi. israelianebma TavianTi farebi da cxovelebis naxiric wamoiyvanes. israeli egvipteSi 430 weli cxovrobda. laSqariviT gamovida uflis xalxi egviptidan da Tan wamoiRo iosebis Zvlebi.
1526 1446
77
sarCevi
17 13:17 – 15:21
mose egviptis datovebis dros xelmZRvanelobda xalxs. dRis ganmavlobaSi RmerTi maT win sqeli Rrublis saxiT midioda, RamiT ki cecxlovani Rrublis svetiT. ai, ase uZRoda RmerTi Tavis xalxs, dRe iyo Tu Rame. mose da israelianebi mogzaurobisas wiTel zRvasTan mividnen da iq napirTan dabanakdnen. amasobaSi RmerTma kidev gauqvava guli faraons da man kidev erTxel inana Tavisi gadawyvetileba, rom israels egviptis datovebis neba misca. faraonma gagzavna Tavisi didi jari israelis dasabruneblad. faraonma gagzavna 600-ze meti Tavisi saukeTeso etli, mxedrebi da Tavisi qveiTi jari. maTi gegma iyo israeli manamde moeqciaT alyaSi, vidre isini dabanakdebodnen wiTel zRvasTan. wiTeli zRvis saswauli
78
roca israelianebma dainaxes, rom egviptis jari maT uaxlovdeboda, SeSindnen. maT SesZaxes moses: „ratom gamogviyvane aq, rom movkvdeT? Cven ar giTxariT, rom egviptelebs vemsaxuroT? sjobda egvipteSi gvemsaxura, vidre aq udabnoSi momkvdariyaviT!”
magram mosem uTxra: „nu geSiniaT. mtkiced dadeqiT da naxeT, rogor gvixsnis RmerTi. RmerTi ibrZolebs TqvenTvis. ubralod mSvidad iyavi~.
Semdeg RmerTi daelaparaka moses. man Tqva: „uTxari xalxs, gaagrZelon winsvla. wiTeli zRvis wylis gasayofad gaiwode kverTxi da israelianebi SeZleben zRva mSral miwaze svliT gadakveTon~. sqeli Rrubeli, romliTac RmerTi dadioda, israelianTa da egviptelTa Soris Cadga. vercerTi jgufi ver xedavda erTimeores.
roca mosem xeli wiTeli zRvisken gaiwoda, RmerTma aRmosavleTis Zlieri qariT wyali ukuaqcia. RmerTma gahyo wiTeli zRvis wylebi da zRva xmeleTad aqcia.
mTeli Ramis ganmavlobaSi israeli mSral miwaze gadadioda. roca isini midiodnen, marjvniv da marcxniv wyali kedlad edgaT.
egviptis jari daedevna israelianebs. faraonis yvela cxeni, etli da mxedari Sehyva RvTis xalxs zRvaSi. RmerTma dainaxa egviptis jari da SiSi mohgvara maT jariskacebsa da cxenebs. RmerTma etlebs Tvlebi daaZro, rom ukan ar dabrunebuliyvnen. etlebi Znelad samarTavi gaxda.
egviptelebma SesZaxes: „modiT, gaveqceT israelianebs! maT gamo ufali gvebrZvis!~
mas Semdeg, rac israelianebi usafrTxod gadavidnen meore mxares, RmerTma ubrZana moses: „kidev erTxel gaiwode xeli zRvisken da me zRvis wylebs Tavis adgilze davabruneb, xolo egviptelebs, maT etlebsa da mxedrebs
79
maT qveS movaqcev~. mosemac gaiwoda xeli da ganTiadisas wylebi Tavis adgilze dabrunda. egviptelebi cdilobdnen gaqceuliyvnen, magram RmerTma wyliT waleka isini. wyalma faraonis mTeli laSqari moicva da yvela maTgani daixrCo.
israelma dainaxa, rac RmerTma gaakeTa maTTvis. isini erwmunen RmerTs. xalxi simReriTa da cekviT adidebda Tavis RmerTs. isini galobdnen: „vumRereb ufals da pativs mivageb mas. man Cayara faraonis cxenebi da mxedrebi wiTel zRvaSi!”
80
sarCevi
udabnos Wiri da Sveba
18 15:22 – 17:7
mas Semdeg, rac RmerTma Tavisi xalxi wiTel zRvasTan daixsna, mosem isini udabnoSi waiyvana. udabnos miwa gaudaburebuli, cxeli da gamofituli iyo. wyalic cota iyo iq.
ramdenime dRis Semdeg xalxi mivida im adgilas, romelsac mara hqvia, sadac wyali ipoves, magram napovni wyali iseTi mware iyo, xalxma is ver dalia.
xalxi ar iyo bednieri. isini Ciodnen mosesTan da ambobdnen: `ra unda davlioT?~
mosem RmerTs sTxova daxmareba da RmerTma mas aCvena mori. rodesac mosem mori wyalSi Caagdo, wyali datkba, raTa xalxs misi daleva SeZleboda.
maradan israeli gaemgzavra elimSi, sadac iyo 12 wylis wyaro da 70 palmis xe. garkveuli droiT xalxi iq dabanakda. elimSi maT ulevi wyali hqondaT dasalevad da udabnos mzisgan daCrdiluli iyvnen. elimidan mosem xalxi miiyvana sinas udabnoSi, romelic mdebareobs elimsa da sinas mTas Soris. ukve meore Tvis meTxuTmete dRe iyo, rac israelma egvipte datova. iq, udabnoSi, israelianebis mTeli jgufi wuwunebda da Cioda mosesa da aaronis winaaRmdeg. isini ambobdnen: „sxvaTa Soris, roca egvipteSi viyaviT saWmeli bevri gvqonda. neta ufals iq
81
davexoceT. Tqven gamogviyvaneT am udabnoSi. albaT Cveni SimSiliT daxocva gindaT~.
Semdeg RmerTi daelaparaka moses. RmerTma Tqva: „me TqvenTvis purs zecidan vawvimeb~. mosem da aaronma uTxres xalxs: „RmerTma moismina Tqveni Civili mis winaaRmdeg. ase rom, amaRam RmerTi mogcemT xorcs saWmelad da diliT purs gawvimebT. amiT gaigebT, rom RmerTi ufali aris~. im saRamos banaki frinvelebiT daifara, mwyeri rom hqvia, raTa israels xorci hqonoda saWmelad. diliT banakis irgvliv miwa namiT iyo dafaruli. rodesac nami gaqra, miwa tkbili puris Txeli fantelebiT iyo dafaruli, rasac israeli manas uwodebda. rodesac xalxma dainaxa mana, Tavidan ar icoda ra iyo igi. RvTis mier gagzavnili mana qinZis TesliviT TeTri iyo. gemo TafliT damzadebul funTuSas miugavda.
uTxra maT mosem: „es aris puri, romelic mogcaT RmerTma saWmelad. RmerTi gibrZanebT, rom mxolod erTi dRis samyofi moagrovoT. monarCeni ar SeinaxoT xval dilamde~. magram zogierTma ar mousmina moses. manas nawili meore dilamde Seinaxes da is RamiT gafuWda. savse iyo matliTa da yarda.
kviris meeqvse dRes mosem xalxs uTxra, rom orjer meti mana moegrovebinaT, raTa SabaTisTvisac yofnodaT. meeqvse dRes xalxma orjer meti raodenobis puri moamzada, raTa SeZlebodaT RvTisadmi pativis migeba da SabaTs dasveneba. zedmeti mana, romelic am dRes moagroves, ar gafuWda.
RmerTma ubrZana moses: „aiRe erTi qila mana da SeinaxeT igi samaradisod. maSin xalxi, vinc Sens Semdeg daibadeba ixilavs im purs, romelic udabnoSi mogeciT saWmelad~. aaronma qilaSi Cayara mana, ise, rogorc RmerTma brZana.
82
garkveuli periodis Semdeg israelianebi gavidnen sinas udabnodan da udabnos sxvadasxva adgilebSi uflis brZanebisamebr ganagrZobdnen mogzaurobas. roca dabanakdnen im adgilas, romelsac refidimi erqva, iq wyali ar iyo. mowyurebulma israelianebma SesCivles moses: `ratom gamogviyvane egviptidan? nuTu is gindodaT, rom Cven da Cveni pirutyvi wyurviliT davxociliyaviT?~ mosem SehRaRada RmerTs: `ra vuyo am xalxs?~ RmerTma upasuxa: „wadiT xalxis win. Tan waiyvaneT israelis uxucesebi. midi xorebis mTis kldesTan. dadeqiT mis win da daartyi mas Seni kverTxi. maSin kldidan wyali gadmova xalxis dasarwyuleblad~. mose ise moiqca, rogorc RmerTma uTxra. axla israels imdeni wylis daleva SeeZlo, ramdenic undoda. RmerTma kidev erTxel uzrunvelyo Tavisi xalxis saWiroeba udabnos gzaze.
83
sarCevi
RvTis rjuli Cveni cxovrebisaTvis (aTi mcneba)
19 19:20 – 21; 32 – 34
israelianebma udabnoSi ganagrZes mogzauroba im miwisken, romelsac RmerTi dahpirda maT. zustad sami Tvis Semdeg, rac maT datoves egvipte, mividnen sinas mTasTan, imave mTasTan, sadac mosem cecxlovani buCqi ixila. israelianebi dabanakdnen mTis ZirSi. roca maRla aixedes, dainaxes muqi Rrubeli, romelmac mTa dafara. Rrublidan elva inTeboda da Weqa-quxilis xma ismoda. iq, mTaze TviT RmerTi iyo Camosuli.
mose RmerTTan sasaubrod avida mTaze. ormoci dRe darCa mose iq da RmerTi esaubreboda mas. Tqva RmerTma: „me var ufali, Seni RmerTi, romelmac gamogiyvana egviptidan. me gixseni monobisgan.
„Cems nacvlad arcerT RmerTs ar sce Tayvani. TayvaniscemisTvis ar gaikeTo kerpebi. mxolod me meTayvane.
„Cemi saxeli wmindaa. borotad nu gamoiyeneb Cems saxels.
84
„wmidad daicavi kviris meSvide dRe. eqvs dReSi yvela Seni samuSao Seasrule, raTa meSvide dRe gaxsovdes, rogorc SabaTi.
„pativi eci mamas da dedas.
`ar mokla.
„nu iqnebi meuRlis moRalate, nurc fiqrebiT da nurc qmedebiT.
„ar moiparo.
„nu ityvi sicrues sxvebze.
„ar SegSurdes imis, rac Seni moyvasisaa.
`ar indomo arc pirutyvi da arc araferi, rac Seni moyvasisaa~.
RmerTma Tavad amokveTa es aTi mcneba or did, brtyel qvis fiqalze. misca isini moses sinas mTaze, raTa moses es mcnebebi da miTiTebebi RvTis xalxisaTvis eswavlebina. vidre mose mTaze iyo, aaroni uZRoda xalxs. Seikribnen israelianebi da uTxres aarons: „ar viciT, ra daemarTa moses. amitom Seqmeni axali RmerTebi CvenTvis, raTa maT vceT Tayvani. „aaronma xalxs uTxra, misTvis miecaT oqros sayureebi da gadaadno maTi samkaulebi. Semdeg am oqrosgan xbos forma gaakeTa da kerpisTvis samsxverplo aaSena. aaronma gamoucxada maT: „xval uflis dResaswauli iqneba~. meore dRes xalxma WeSmariti RmerTis nacvlad
85
Sesawiravi cru oqros RmerTs miuZRvna. isini Tayvans scemdnen oqros xbos da am dResaswaulze Wamdnen da svamdnen.
RmerTma dainaxa, rasac akeTebda israeli. uTxra RmerTma moses: „Seni xalxi ganmidga. maT TavianT axal RmerTad oqros xbo Seqmnes. me Zalian gabrazebuli var da amitom vapireb yvela maTganis ganadgurebas~. mose Seevedra RmerTs: „gaixsene Seni aRTqma abrahamTan, isaakTan da iakobTan. gTxov, egviptelebs ar afiqrebino, rom Seni xalxi egviptidan mxolod maTi ganadgurebis mizniT gamoiyvane~.
RmerTma Seismina moses Txovna. man gadaifiqra Tavisi xalxis ganadgureba.
Semdeg mose mTidan Camovida RvTis rjulis ori qvis fiqaliT. rodesac mosem dainaxa israelianebi, romlebic Tayvans scemdnen oqros xbos, Zalian ganrisxda. mosem qvis fiqalebi miwaze dayara da isini sinas mTis ZirSi namsxvrevebad iqca.
uTxra mosem aarons: „ra dagiSava am xalxma, rom aseT codvaSi Caagde? aaronma Tqva: „gTxov, nu ganrisxdebi Cemze. xalxma mTxova RmerTis Seqmna, radgan ar icodnen ra dagemarTa. me vuTxari, rom oqros samkaulebi moexsnaT. isini cecxlSi Cavyare da es xbo gavakeTe~.
Semdeg mose Seevedra RmerTs xalxisTvis. man RmerTs xalxis patieba sTxova. RmerTmac wyaloba gamoiCina da apatia israelianebs. mogvianebiT RmerTma ubrZana moses, sinas mTaze axali qvis fiqalebi aetana. RmerTma dawera yvela Tavisi kanoni da mcneba pirveli fiqalebis msgavsad da misca moses. mosem miitana fiqalebi banakSi da waukiTxa xalxs.
amis Semdeg mosem xalxs uTxra: „RmerTma gvibrZana, avaSenoT specialuri adgili mis Tayvansacemad. es iqneba
86
didi da lamazi karavi~.
xalxmac banakis centrSi aaSena karavi. karavs ferad-feradi fardebi gaukeTes da vercxliTa da oqroTi morTes.
karvis SigniT xalxma moaTavsa, ramdenime gansakuTrebuli nivTi, maT Soris specialuri konteineri, romelsac aRTqmis kidobani erqva. am kidobanSi mosem moaTavsa fiqalebi aTi mcnebiT, aaronis kverTxi da manas qila. yvelgan, sadac israeli wavidoda, Tan atarebda karavs da aRTqmis kidobans.
karvis dasrulebis Semdeg Rrubeli gamoCnda da dafara karavi. Rrubelma aCvena israels, rom RmerTi yovelTvis maTTan iyo.
87
sarCevi
Sexede
da icocxle (spilenZis gveli)
k20 21:4 – 9
idev 38 wlis ganmavlobaSi RmerTi ganagrZobda israelianebis tarebas udabnoSi im miwisaken, romelic maT dahpirda. gzaSi moses da miriami da misi Zma aaroni mokvda. aaroni mokvda horis mTaze, edomis qveynis sazRvarTan. edomis miwis mefem ar dauSva israelianebs mis miwaze gaevlo, amitom RmerTma israeli edomis avliT ukan wiTeli zRvisken waiyvana. roca xalxi daniSnulebis adgilidan ukan Sors wavida, isini mouTmenlebi gaxdnen. israelianebi drtvinavdnen da ise laparakobdnen RvTisa da moses winaaRmdeg: „ratom gamogviyvane egviptidan udabnoSi _ dasaRupavad? aq arc saWmelia da arc wyali da es usargeblo sakvebi Cven gvZuls~. xalxs aRar surda im
88
manas Wama, romelsac RmerTi yovel diliT aZlevda maT. RmerTma moismina xalxis Civili da ganrisxda maTze. amitom ufalma cecxlovani gvelebi gaugzavna maT. gvelebma ise dakbines israelianebi, rom bevri maTgani mokvda. xalxi mosesTan mivida. maT Tqves: „SevcodeT, radgan uflisa da Sens winaaRmdeg vilaparakeT. Txove ufals, rom man mogvaSoros gvelebi~. mose Seevedra RmerTs xalxisTvis. RmerTma uTxra moses: „gaakeTe cecxlovani gveli da dahkide Zelze. yvela vinc daikbineba, am gvels Sexedavs da icocxlebs~. es gveli gaxda RvTis gza Tavisi xalxis sikvdilisgan gadasarCenad. mosem is gaakeTa, rac RmerTma uTxra. man spilenZis gveli gaakeTa da Zelze dakida. yvela dakbenili im rwmeniT uyurebda mas, rom RmerTi gadaarCenda. yvela, visac cecxlovani gveli ukbenda da Zelze spilenZis gvels Sexedavda, cocxlobda.
1445 89
sarCevi
moses aRTqmul miwaze Sesvlis ufleba ar mieca
21 20:1 – 12; 22 – 29;
israelis xalxi, romelsac mose da aaroni ormoci wlis
ganmavlobaSi xelmZRvanelobda, ar iyo erTaderTi, vinc Sescoda qanaanis miwisken mogzaurobisas. mosec da aaronic eurCnen RmerTs. udabnoSi svlisas israelma kidev erTxel daiwyo Civili, radgan dasalevi wyali ar hqondaT.
amrigad RmerTmauTxra mosesa da aarons: „aiReT kverTxi da xalxi kldis win SekribeT. maT Tvalwin uTxari kldes, rom wyali misces, raTa dalios xalxmac da maTma pirutyvmac~.
mosem da aaronma Sekribes xalxi kldis win. magram imis nacvlad, rom kldisTvis wylis micema eTqva, ise, rogorc RmerTma ubrZana, mosem gamoiyena Tavisi kverTxi da orjer daartya kldes. RmerTma mainc misca xalxs da maT pirutyvs wyali kldidan, magram mose ar daemorCila RvTis brZanebas.
RmerTma dasaja mose da aaroni maTi codvis gamo. RmerTma uTxra maT: „radgan bolomde
90
ar mendeT, israelianebs ver SeiyvanT im miwaze, romlis micemasac maT davpirdi~.
mose, aaroni da israelianebi horis mTisken gaemgzavrnen. aaroni iqve mTis wverze gardaicvala. israels Zalian ewyina aaronis sikvdili. ocdaaTi dRe glovobdnen mas.
mose axla 120 wlis iyo. man ganagrZo RvTis xalxis winamZRoloba, vidre mdinare iordanes siaxloves ar mividnen. rogorc ki gadalaxavdnen mdinare iordanes, isini sabolood qanaanis miwaze aRmoCndebodnen, miwaze, romelic RmerTma mravali wlis win aRuTqva abrahams, isaaks, iakobsa da maT STamomavlebs. moses surda iordanes gadalaxva da aRTqmuli miwis naxva. magram aaronis msgavsad, udabnoSi kldesTan Cadenili codvis gamo, RmerTma ar dauSva misi qanaanSi Sesvla. mis nacvlad, RmerTma airCia axalgazrda kaci, saxelad ieso naves Ze, vinc xalxs qanaanSi Seiyvanda. mosem moiyvana ieso naves Ze uflis karavTan da iq RmerTma is daadgina israelis axal winamZRolad.
Semdeg RmerTma uTxra moses: „wadi nebos mTis wverze da iqedan daaTvaliere qanaani, miwa, romelsac me vaZlev israels samflobelod. radgan Sen da aaroni ar mendeT udabnoSi, miwas mxolod Soridan dainaxav; masSi ki ver Sexval~.
mose ise moiqca, rogorc RmerTma ubrZana. nebos mTidan RmerTma aCvena mas mTeli miwa, romelic dahpirda mis
91
xalxs. Semdeg mose mokvda da Tavad RmerTma damarxa igi moabSi. dRemde aravin icis sad aris misi saflavi. mose 120 wlis iyo, roca gardaicvala, magram mxedveloba da sxeulis jani ar aklda. israeli ocdaaTi dRe glovobda moses.
moses msgavsi sxva winaswarmetyveli, romelsac RmerTi pirispir icnobda arasodes yofila. RmerTma moses Zala da Zalaufleba misca, raTa saswaulebi moexdina da israeli egviptidan gamoeyvana.
ieso naves Ze, israelianTa axali winamZRoli, savse iyo RvTis ZaliTa da sibrZniT. xalxi usmenda ieso naves Zes, roca isini aRTqmul qveyanaSi Sesasvlelad emzadebodnen.
1445
92
sarCevi
22 – 2; 5:13 – 6:27
udabnoSi mravali wlis mogzaurobis Semdeg, israelianebi mividnen qanaanis sazRvarTan, miwasTan, romelic RmerTma aRuTqva abrahams, isaaksa da iakobs moses sikvdilamde mravali wliT adre. RmerTma uTxra mas: `gagzavne ramdenime kaci qanaanSi, raTa naxon, rogoria qveyana~. mosem saTiTaod israelis Tormeti tomidan amoarCia erTi kaci. mosem daavala am Tormet kacs, farulad daeTvalierebinaT miwa da meti gaegoT mis Sesaxeb. kacebs aseve unda enaxaT, ramdenad Zlieri iyo am qveyanaSi mcxovrebi mtris jarebi. ormoci dRis Semdeg, rodesac mzveravebi dabrundnen, maT Tan wamoiRes yurZnis mtevani, romelic imdenad didi iyo, rom mis tarebas ori kaci dasWirda. aTma mzveravma moaxsena: „naxeT xili, romelic movitaneT! am
93
ierixonis dangreva
miwaze marTla rZe da Tafli moedineba. magram am miwis xalxi did da gamagrebul qalaqebSi cxovrobs. Cven maT-
Tan brZola ar SegviZlia~.
magram danarCenma orma mzveravma, saxelad iesom da xalebma, uTxres xalxs: „diax, Cven SegviZlia aviRoT miwa, magram mxolod RvTis daxmarebiT~.
israelianebs SeeSindaT da ar surdaT ieso naves Zisa da xalebis mosmena. RmerTi ganrisxda, radgan israelianebi ar endobodnen mas da mis Zalas. RmerTma uTxra israelianebs: „radgan geSiniaT da ar mendobiT, ver
SexvalT qanaanis aRTqmul qveyanaSi. mas Tqvens Svilebs mivcem, Tqven ki 40 weli udabnoSi ixetialebT. mxolod ieso naves Ze da xalebi Sevlen qanaanSi, radgan mendobodnen~.
egviptis datovebidan ormoci wlis Semdeg RmerTma gadawyvita, rom dro iyo Tavisi xalxi qanaanSi Sesuliyo. moses codvis gamo RmerTma airCia ieso naves Ze, raTa moses nacvlad xalxi qanaanSi Seeyvana.
vidre mose mokvdeboda, im xalxs, romelsac amdeni xnis ganmavlobaSi xelmZRvanelobda uTxra, rom daemaxsovrebinaT yvelaferi, rac RmerTma maT ubrZana. Semdeg RmerTma waiyvana mose nebos mTis Tavze, romelic ierixonis mopirdapiredaa. iq RmerTma neba darTo moses enaxa aRTqmuli miwa, romelic didi xnis win dapirda abrahamis, isaakis da iakobis STamomavlebs. mose mokvda moabis qveyanaSi da israeli 30 dRe glovobda mas.
moses sikvdilis Semdeg RmerTma uTxra ieso naves Zes: „minda, rom Sen da mTeli es xalxi moemzadoT mdinare iordanes gadasalaxad. me minda yvelani SexvideT im miwaze, romelic dagpirdiT. sanam cocxali xar, veravin SeZlebs Sens winaaRmdeg dadges. me viqnebi SenTan, iseve rogorc mosesTan. arasodes migatoveb. iyavi Zlieri da
94
mamaci. nu SeSindebi. imedi ar dakargo. me var ufali Seni RmerTi. sadac ar unda waxvide, SenTan viqnebi~.
ieso naves Zem uTxra israelianebs, rom momzadebuliyvnen. Semdeg man gagzavna ori mzveravi ierixonis Sesamowmeblad. ori mzveravi darCa qalTan, saxelad raxabTan. man es ori mzveravi sakuTari saxlis saxuravze damala. ierixonis mefem gaigo, rom israelianebma miwis Sesamowmeblad gamoagzavnes kacebi. mefem macneebi gagzavna raxabis saxlSi. maT uTxres mas: „viciT, rom Seni stumrebi israelianebi arian, romlebic mTel Cvens miwas aTvaliereben. Cven maTi mefesTan miyvanis brZaneba gvaqvs~.
raxabma uTxra macneebs: „diax, ramdenime kaci movida CemTan, magram ar vici, saidan movidnen da sad wavidnen. qalaqis karibWis daketvamde wavidnen isini. swrafad daedevneT maT, raTa daewioT~. macneebis wasvlis Semdeg raxabi ieso naves Zis kacebTan mivida. raxabma uTxra: „vici, rom RmerTma mogcaT es miwa. Cven gvsmenia imis Sesaxeb, Tu rogor daaSro RmerTma wiTeli zRva da rogor gexmarebodaT udabnos gzaze mTeli am wlebis ganmavlobaSi. axla, rogorc me giyaviT sikeTe, gTxovT Cemdamic keTili iyaviT. roca ierixonis dasapyrobad dabrundebiT, gTxovT cocxali datovoT Cemi ojaxi da gadagvarCinoT~. orma mzveravma dahpirdnen da uTxres: `Cveni sicocxle Tqvenis sanacvlod, Tu ar gaacxadeb Cvens ambavs. sikeTiTa da erTgulebiT mogeqceviT, roca mogvcems ufali am qveyanas~. raxabis saxli qalaq erixonis galavanSi iyo CaSenebuli. raxabi am or kacs wiTeli Tokis meSveobiT sarkmlidan gaqcevaSi daexmara. mzveravebma uTxres mas: „es wiTeli Toki sarkmlidan gadmokide da vinc ar unda iyos Sens saxlSi, Seni mama, deda, Zmebi Tu sxva ojaxis wevri, usafrTxod iqneba. magram es saidumlod unda SeinaxoT~.
95
raxabi daTanxmda. man wiTeli Toki Tavisi saxlis sarkmlidan gadmokida.
ori mzveravi iesosTan uvneblad dabrunda. maT ganacxades: „RmerTma namdvilad mogvca es qalaqi. ierixonis macxovreblebi Cvens winaSe SiSiT krTian~. amrigad, ieso naves Ze RvTis miTiTebisamebr gauZRva israels. pirvel rigSi, israels mdinare iordane unda gadaevlo. sanam xalxs gadasvlis uflebas miscemda, israelis mRvdlebma mdinareze gadaitanes aRTqmis kidobani, romelSic aTi mcnebis fiqalebi iyo. rogorc ki mRvdlebma iordanes adidebul wylebSi Seabijes, wylis dineba Sewyda. ise, rogorc wiTeli zRvis gadalaxvaSi RmerTi daexmara Tavis xalxs, aqac mdinare iordanes gadalaxvaSic daexmara maT. rodesac mTeli israeli usafrTxod gadavida mdinare iordanes gaRma, RmerTma ubrZana ieso naves Zes: „xalxidan airCie 12 kaci. TiTo tomidan TiTo kaci. TiToeulma kacma mdinaridan qva amoiRos. maT erTad aaSenon niSansveti im adgilas, romelsac gilgali hqvia, raTa amiT RmerTs miagon pativi. es Zegli iqneba Sexseneba mTeli erisTvis da maTi SvilebisTvis, Tu rogor gadaiyvana isini RmerTma mSral miwaze mdinare iordanes gavliT. israelianebi ierixonSi mividnen. ierixonis qalaqis karibWe mWidrod iyo daketili. qalaqidan arc aravin gadioda da arc aravin Sedioda masSi. RmerTi daelaparaka ieso naves Zes. man Tqva: „TqvenTvis momicia ierixoni. eqvsi dRis ganmavlobaSi mebrZolebTan erTad erTxel SemouareT irgvliv qalaqs. Svidma mRvdelma aiRos verZis rqisgan damzadebuli Svidi sayviri. meSvide dRes Svidjer SemouareT qalaqs irgvliv. marSirebuli siarulis dros mRvdlebma sayvirs Caberon. roca mRvdlebis sayvirebi maRal xmas gamoscemen,
96
yvela kacma yiJina dasces. maSin, qalaqis yvela kedeli Camoiqceva da mTeli laSqari SeZlebs ierixonSi Sesvlas~.
ieso naves Zem xalxs ubrZana, zustad ise moeqceuliyvnen, rogorc RmerTma Tqva. rodesac ierixonis kedlebi daingra, israelianebma advilad SeZles qalaqis aReba. maT pirnaTlad Seasrules mzveravebis dapireba da gadaarCines raxabi da mTeli misi ojaxi.
udabnoSi mravali wlis xetialis Semdeg, israels axla ukve SeeZlo ecxovra im miwaze, romelic RmerTma aRuTqva, rom is misi iqneboda. sabolood, RmerTma Seasrula abrahamisTvis mravali wlis ukan micemuli dapireba.
1407
97
sarCevi
gedeoni, iZulebiT gamxdari
ieso naves Ze erTgulad mihyveboda RmerTs da mravali wlis ganmavlobaSi xelmZRvanelobda israel ers. ieso naves Zis xelmZRvanelobiT, qanaanSi arsebuli miwis nawilebi saTiTaod gadaeca israelis 12 toms. israelis xalxi mTel qanaanis miwaze dasaxlda. sanam ieso naves Ze cocxali iyo, israeli emsaxureboda ufals. magram ieso naves Zis sikvdilis Semdeg israelma daiviwya RmerTi. isini ar icavdnen RvTis rjuls da Tayvans scemdnen sxva RmerTebs. amitom, RmerTma dauSva sxva erebidan mZarcvelebis SemoWra qanaanSi, raTa moeparaT israelis sakvebi da saqoneli.
23 98
lideri
RmerTma dauSva mtris jarebi qanaanSi Sesuliyo. rodesac xalxi cdilobda mterTan brZolas, yovelTvis mteri imarjvebda, radgan RvTis Zala israelianebis winaaRmdeg iyo.
Semdeg ufalma misca israelianebs winamZRolebi, romlebmac ixsnes isini mtrebisa da mZarcvelebisgan. es winamZRolebi RmerTs mihyvebodnen da maT msajulebs eZaxdnen. erT-erT msajuls, romelic RmerTma misca Tavis xalxs, erqva gedeoni.
RmerTma gedeoni maSin airCia israelis winamZRolad, rodesac mas marTavda midiani. midianelebi Zalian cudad eqceodnen israelianebs. israeli iZulebuli gaxda midianelebisgan gaqceuliyo da mTebsa da qvabulebSi damaluliyo.
rodesac mosavlis aRebis dro modioda, israeli xorbals farul adgilze cexvavda, raTa midianelebs ar gaegoT, Tu ras akeTebdnen isini. roca ufali gedeonTan
99
mivida, gedeoni xorbals sawnaxelSi cexvavda.
RmerTma uTxra gedeons: „Zliero vaJkaco! wadi da ixseni israeli midianis Zalauflebisgan. me Sen ggzavni!~ Tavidan gedeons eSinoda im saqmis aRsruleba, romelic RmerTma daavala mas. rogor SeZlebda ojaxSi yvelaze naklebmniSvnelovani wevri da israelis yvelaze susti tomis warmomadgeneli, israeli exsna maTi Zlieri mtrisgan? gedeonma uTxra RmerTs: „maCvene, rom Sen namdvilad ginda, rom viyo xelmZRvaneli. Tu marTla apireb Cems gamoyenebas israelis dasaxsnelad, gTxovT momce es niSani. kaloze matylis nabads movaTavseb.
„xval diliT, Tu mxolod nabadze iqneba nami da mis irgvliv miwa mSrali, maSin gavigeb, rom Sen israels Cemi xeliT ixsni, ise, rogorc aRmiTqvi~. meore diliT, roca gedeoni adga, kaloze wavida. man nabadi aiRo, gawura da wyliT erTi Tasi aavso. magram gedeons mainc eSinoda. man RmerTs sTxova: „gTxov, nu ganmirisxdebi. neba momeci kidev erTi niSani gTxovo. roca nabads kaloze davdeb, diliT mSrali damxvdes igi, xolo miwa namiT iyos dafaruli~.
RmerTma gaakeTa is, rac gedeonma sTxova. meore diliT matylis nabadi mSrali iyo, xolo miwa namiT iyo dacvaruli. axla gedeonma danamdvilebiT icoda, rom RmerTs surda, rom is yofiliyo israelis winamZRoli da msajuli.
gedeoni moemzada midianelebTan sabrZolvelad. gamovida da imdeni jariskaci Sekriba, ramdenic SeeZlo. aTasobiT kaci movida gedeonis jarSi sabrZolvelad. RmerTi daelaparaka gedeons da uTxra: „msurs midiani Cagigdo xelSi. magram jarSi Zalian bevri jariskaci gyavs. ar minda israelma daikvexnos, rom sakuTari ZaliT daixsnes Tavi~. amitom gedeonma 22000 jariskaci gagzavna saxlSi.
100
mis jarSi mxolod 10000 kaci darCa. RmerTi kvlav daelaparaka gedeons. RmerTma Tqva: „jer kidev Zalian bevri jariskacia. waiyvane isini wyalTan da me migiTiTeb, romeli maTgani unda daitovo SenTan~. wylis piras RmerTma uTxra gedeons: „daakvirdi, rogor svams es kacebi wyals. yvela, vinc ZaRliviT svams pirvel jgufSi moaTavse, xolo vinc muxlebze daCoqili, meore jgufSi~.
maT Soris 300 kaci aRmoCnda, romlebmac peSviT aiRes wyali da ZaRliviT Sesves. yvela danarCenma kacma ki wylis dasalevad Caimuxla. RmerTma Tqva: „israels am 300 kaciT davixsni, romlebmac wyali ZaRliviT Sesva. me mogcem did gamarjvebas midianze. dae, yvela sxva kaci wavides saxlSi~.
gedeonma israelis danarCeni kacebi gagzavna TavianT karvebSi. man daitova 300 kaci. maT aiRes sxvebis mier datovebuli maragi da sayvirebi da gahyvnen gedeons. amis Semdeg RmerTma gedeons misca ucnauri gegma, raTa mxolod am 300 jariskaciT daemarcxebina midianelTa didi jari.
RmerTma gedeons uTxra, rom 300 kaci sam jgufad daeyo da TiToeuli am kacisaTvis mieca sayviri da carieli Tixis qoTani. amis Semdeg gedeonma yovel maTgans misca CiraRdani, raTa cariel qoTanSi Caedo igi da daemala misi naTeba.
daaxloebiT saRamos 10:00 saaTze gedeoni da misi 300 jariskaci miuaxlovda midianelTa banaks. gedeonma uTxra maT: ` me miyureT da zustad ise moiqeci, rogorc me~. gedeonis niSanze jariskacebma sayvirs Cahberes. maT daamtvries Tixis WurWeli, romliTac faravdnen CiraRdnebs, raTa Suqi gamosuliyo. erTad dasZaxes sabrZolo yiJina da Tqves: „maxvili uflisTvis da gedeonisTvis!“
101
sayviris Zlierma xmaurma gaaRviZa midianeli jariskacebi. rodesac maT dainaxes CiraRdnebis Suqi borcvebis mwvervalebze da Tan SemoesmaT sayviris xma, ise moeCvenaT, TiTqos Zalian didma laSqarma moaqcia isini alyaSi. maT egonaT, rom gasaqcevi gza ar hqondaT.
SeSinebulma midielebma karvebidan gaqceva daiwyes. sibneleSi isini erTmaneTs ejaxebonen da egonaT, rom israeli ukve banakSi iyo mosuli maTTan sabrZolvelad. amitom midianelma jariskacebma sibneleSi erTmaneTs dauwyes brZola da sakuTari qmedebiT erTmaneTi gaanadgures. RmerTma Tavisi didebuli gegmiT gedeonsa da israels gamarjveba moutana maTi mtris gacilebiT did jarze.
40 wlis ganmavlobaSi, roca gedeoni msajuli iyo, israels mSvidoba hqonda.
1406 1170
102
sarCevi
gedeonis sikvdilis Semdeg xalxi kidev erTxel daSorda RmerTs. amis Sedegad, RmerTma dauSva filistimelebis maTze gabatoneba. magram RmerTs hqonda gegma, rom israelisTvis kidev erTxel mieca winamZRoli da msajuli. am axal winamZRolsa da msajuls samsoni erqva. samsonis mamas erqva manoaxi. manoaxis cols Svilebis gaCena ar SeeZlo. erTxel manoaxis cols uflis angelozi gamoecxada. angelozma uTxra: „Svilis gaCena ar SegiZlia, magram aucileblad daorsuldebi. vaJs gaaCen. sanam orsulad iqnebi Rvino ar dalio da arc raime uwminduri Wamo. dabadebidan Svils Tma ar SeWraT. Seni Svili imisaTvisaa dadgenili, rom emsaxuros RmerTs da msajuli iyos israelSi. RmerTi gamoiyenebs samsons, raTa israelis daxsna daiwyos filistimelTa Zalisgan~.
yvelaferi ise moxda, rogorc
24 103
samsoni
RvTis angelozma Tqva. manoaxis cols SeeZina vaJi da saxelad daarqva samsoni. RmerTma akurTxa samsoni, roca is gaizarda. samsoni Tmis SeWris uflebas aravis ar aZlevda. RmerTma didi ZaliT akurTxa samsoni. axalgazrdobaSi samsonma SiSveli xelebiT mokla lomi!
filistimelebma didi ubedureba moutanes RvTis xalxs. RmerTi daexmara samsons, rom Tavisi xalxi daecva am sastiki mtrisgan. erT Rames samsoni imyofeboda qalaqSi, romelsac Raza erqva. qalaqi garSemortymuli iyo maRali da sqeli galavniT da mis dasacavad hqonda Zalian didi karibWe. rodesac filistimelebma gaiges, rom samsoni qalaqSi iyo, misi daWera moindomes. ase rom maT Caketes qalaqis karibWe, raTa samsoni qalaqis galavanSi moemwyvdiaT. magram samsonma iolad Camoxsna qalaqis galavnis karibWe, zurgze moigdo da Tan waiRo. filistimelebi SeZrwundnen samsonis didi Zalis danaxvaze. mravali wlis ganmavlobaSi filistimelebi cdilobdnen samsonis dakavebas, magram RvTisgan aRsavse ZaliT, samsoni marto ebrZoda maT da amarcxebda. ramdenime wlis Semdeg samsons Seuyvarda qali, saxelad dalila. amis Sesaxeb filistimelebma Seityves. maT farulad moinaxules dalila da dades SeTanxmeba. Tu dalila aRmoaCenda samsonis Zalis saidumlos, filistimelebi mas aTasze met vercxls gadauxdidnen. dalila xarbad daTanxmda am gegmis ganxorcielebas. Semdeg jerze, roca samsoni mivida mis sanaxavad, dalilam hkiTxa mas: `miTxari, ra gaZlevs aseT Zalas?~ Tavidan samsonma uTxra, rom Tu mas tyavis Svidi axali mSvildis TokiT Sekravdnen, igi dasustdeboda. dalilam gamoscada samsonis sityvebi. man ramdenime filistimeli gadamala gverdiT oTaxSi da samsoni mSvildis TokebiT Sekra. maSin dalilam SesZaxa: `samson, filistimelebi
104
modian!~ rodesac filistimelebi Semovardnen oTaxSi, samsonma mSvildis Tokebi advilad dawyvita.
dalila ar danebda, raTa samsonis Zlierebis saidumlo gaego. man kvlav hkiTxa mas: `ra gxdis Sen ase Zliers?~ samsonma upasuxa: „Tu mWidrod Semomaxvev axal Toks, romelic arasdros gamouyenebiaT, maSin uZluri gavxdebi~. magram, roca dalilam esec gaakeTa, samsoni kvlav advilad ganTavisuflda misgan.
dalilam kvlav ganagrZo samsonze vedreba. amjerad samsonma uTxra, rom Tu misi Tmis Svid nawnavs erTmaneTze Caaqsovda da kedelze miamsWvalavda, maSin gaqcevas ver SeZlebda. roca samsons eZina, dalilam Tmebi Cauwna mas da erT adgilze miamsWvala. roca ifiqra, rom samsoni ukve usafrTxo iyo, kvlav wamoiZaxa: `samson, filistimelebi modian!~ rogorc ki samsonma gaiRviZa, erTi moZraobiT advilad gaTavisuflda.
bolos dalilam Tqva: „Sen rom marTla giyvarde, maSin metyodi Seni Zalis saidumlos da ar gamacruebdi~. dalilam ganagrZo godeba, Txovna da vedreba, raTa samsons misTvis gaendo saidumlo. bolos, samsoni ise daiRala dalilas wuwuniT, rom simarTle uTxra. samsonma Tqva: „Cemi siZlieris saidumlo is aris, rom Tma arasdros SemiWria. mas Semdeg, rac davibade, RmerTTan aRTqma maqvs, rom arasdros SeviWri Tmas. Tu Tavs gadaviparsav, Cemi Zala gaqreba~.
dalila mixvda, rom sabolood samsonma gaTqva Tavisi Zalis saidumlo. man amis Sesaxeb filistimel mmarTvelebs Seatyobina. `kidev erTxel dabrundiT, radgan man yvelaferi miTxra~, _ SeuTvala dalilam maT. mmarTvelebi dabrundnen da Tan moitanes vercxli.
dalilam samsoni Tavis kalTaSi daaZina. roca samsons eZina, man Svidi nawnavi SeaWra Tavze. samsoni maSinve
105
datova Zalam, radgan RmerTs ar daemorCila.
dalilam isev SesZaxa: „samson! filistimelebi giteven!“ samsonma gaiRviZa da ifiqra, rom kvlavindeburad gaiqceoda. man ar icoda, rom RmerTma miatova igi.
filistimelebma advilad daiWires samsoni. gakoWes da cixeSi Casves. imisaTvis, rom is verasodes gaqceuliyo, mas Tvalebi daTxares. cixeSi yofnisas samsoni aiZules didi wisqvilis qva daebrunebina marcvleulis dasafqvavad. dro gavida da samsons Tma kidev erTxel amouvida.
erT dRes filistimelebma taZarSi didi wveuleba gamarTes dagonis, cru RmerTis Tayvansacemad. wveulebis dros maT samsonis dacinva ganizraxes da am mizniT is cixidan gamoiyvanes. xalxi yviroda: „moiyvaneT samsoni, rom gaverToT!“ iq 3000-ze meti adamiani iyo Sekrebili. rac ufro met Rvinos svamdnen, miT ufro borotebi xde-
106
bodnen. isini dascinodnen dabrmavebul samsons. samsonma msaxur biWs, romelsac misi xeli eWira, sTxova: „iseT adgilze mimiyvane, rom taZris svetebs xeliT Sevexo. minda rom maT miveyrdno~. Semdeg samsoni Seevedra RmerTs: „Cemo ufalo da mefeo, maCvene, rom jer kidev zrunav Cemze. gTxov kidev erTxel gamaZliere. neba momeci Cemi ori Tvalis gamo samagiero gadavuxado maT~.
RmerTma Seismina samsonis locva da kidev erTxel misca mas didi Zala. samsonma xeliT mosinja is svetebi, romelTa Soris idga. man SesZaxa: „dae, movkvde filistimelebTan erTad!~ Semdeg samsonma, rac SeeZlo xeliT ubiZga maT. svetebi Caimsxvra, taZris saxuravi Camoiqca da yvela iq myofi daiRupa. samsonma Tavisi sikvdiliT ufro meti adamiani mokla, vidre mis sicocxleSi.
samsonis Zmebi misi cxedris wasaRebad movidnen. gadaiyvanes saxlSi da damarxes mamamisis manoaxis akldamaSi. samsoni israels 20 wlis ganmavlobaSi xelmZRvanelobda.
1049 1068
107
sarCevi
im periodSi, roca israels msajulebi marTavdnen, beTlemSi cxovrobda RvTis kaci, saxelad elimeleqi, Tavis col naomisTan da or vaJTan erTad. erT wels iseTi cudi mosavali movida, rom elimeleqs aRar SeeZlo ojaxis gamokveba. amitom, man SimSilobis dasrulebamde datova israeli. elimeleqi da misi ojaxi sacxovreblad gadavida axlomdebare moabis qveyanaSi. vidre isini cxovrobdnen moabSi, elimeleqi mokvda. naomi daqvrivda, magram, misi ori vaJi ukve sakmarisad mowifuli iyvnen qorwinebisTvis. isini daqorwindnen moabel qalebze. am or qals erqva orfa da ruTi. isini yvelani naomTan erTad cxovrobdnen. garkveuli periodis Semdeg, naomsa da mis or rZals ufro meti ubedureba ewvia, rodesac naomis ori vaJi mokvda. orfa da ruTi cdilobda enugeSebinaT naomi. man ki beTlemi moinatra. rodesac naomim gaigo, rom israelSi SimSiloba dasrulda, gadawyvita saxlSi dabrunebuliyo.
25 108 ruTi
orfa da ruTi masTan erTad gaemgzavrnen. rodesac isini iudas qveynis gzas daadgnen, sadac beTlemi mdebareobda, naomim Tavis or rZals uTxra. „TiToeuli Tqvengani dabrundiT sakuTari mamis saxlSi. Tqven keTili iyaviT ara marto qmrebis mimarT, aramed Cemdamic. dae, ufali keTili iyos Tqvens mimarT da is dagexmaroT, rom usafrTxo adgili ipovoT sxva qmris saxlSi~.
Tavidan arc orfas da arc ruTs ar surdaT naomis datoveba. magram naomim Tqva: „wadiT saxlSi, Cemo qaliSvilebo. sxva vaJebi ar myavs, rom maTze dagaqorwinoT. Cemi cxovreba gacilebiT ufro mwarea, vidre Tqveni~. roca am orma qalma naomis sityvebi moismina, gulze moxvdaT da atirdnen. Semdeg orfam akoca naomis da daemSvidoba. magram ruTi naomTan darCa. ruTma uTxra: „nu cdilob, rom migatovo da ukan wavide. sadac Sen waxval mec iq waval. sadac Sen darCebi mec iq davrCebi. Seni xalxi iqneba Cemi xalxi da Seni RmerTi iqneba Cemi RmerTi~.
amgvarad, naomi ruTTan erTad dabrunda beTlemSi. roca isini mividnen, beTlemSi qeris mka iwyeboda. radgan arc naomisa da arc ruTs ar hyavda qmari da ar hqondaT sakuTari miwa, rogor unda mieRoT sakvebi? im dReebSi daqvrivebul an Rarib adamians mosavlis aRebis Semdeg mindorSi uSvebdnen, raTa darCenili marcvleuli SeegrovebinaT. gamovida ruTi da daiwyo marcvleulis krefa. is muSaobda mindorSi, romelic mniSvnelovan adamians, saxelad boazs ekuTvnoda. boazi naomis qmris, elimeleqis naTesavi iyo.
rodesac boazi mivida Tavisi muSebis Sesamowmeblad, romlebic marcvleuls mkidnen da agrovebdnen, man dainaxa mis mindorSi momuSave ruTi. man hkiTxa muSebis pasuxismgebel kacs: `vin aris is qali?~ kacma uTxra: „moabidan aris. is aq naomisTan erTad dabrunda. man
109
gvkiTxa, SeeZlo Tu ara muSebis ukan siaruli da darCenili marcvleulis aReba. mTeli dRe bevrs muSaobda. man CrdilSi, mxolod erTxel mcire xniT daisvena~.
boazi wavida da ruTs esaubra. man uTxra: „Zvirfaso qalo, momismine. marcvleuli sxva mindorSi ar akrifo. aq darCi Cems msaxurebTan erTad, sadac usafrTxod iqnebi. Tu mogwyurda, SegiZlia im kokebidan dalio, romlebic Cemma muSebma aavses~.
ruTma es rom gaigo, mis winaSe daemxo. man hkiTxa boazs: „ratom xar Cem mimarT aseTi keTili? saerTod yuradRebas rad maqcev? me xom sxva qveynidan var!~
boazma upasuxa: „me gavige yvelaferi, rac Sens dedamTils gaukeTe mas Semdeg, rac qmari mogikvda. Sen adeqi da sacxovreblad im adamianebTan moxvedi, romlebsac aqamde ar icnobdi. dae, RmerTma mogizRos imisTvis, rac gaakeTe da gakurTxos uxvad~.
roca sadilis dro dadga, boazma mas imdeni sakvebi misca, risi Wamac SeeZlo da morCa kidec. rodesac ruTi mindorSi samuSaod wavida, boazma Tavis kacebs uTxra, rom misTvis damatebiTi marcvleuli miecaT. im saRamos, roca ruTi saxlSi dabrunda, naomim mis mier Segrovili mTeli marcvleuli ixila. ruTma aseve moitana darCenili sakvebi, romelic boazisgan sadilze miiRo. naomim hkiTxa mas: „sad Seagrove marcvleuli dRes? dalocvili iyos is kaci, vinc Sendami yuradReba gamoiCinos!” ruTma upasuxa: `mamakacis saxelia boazi~. `ufalma dalocos igi!~ _ Tqva naomim. „boazi Cveni axlo naTesavia. is aris Cveni ojaxis erT-erTi mfarveli da naTesavi-gamomsyidveli. mas SeuZlia gadagvixados valebi da miwa Cvens ojaxs daubrunos. kargi iqneba, Tu mis minvrebSi gaagrZeleb muSaobas, radgan iq usafrTxod iqnebi~. ase rom, ruTma ganagrZo muSaoba boazis sakuTre-
110
baSi arsebul mindvrebSi, vidre mkis Jami ar dasrulebula.
erT dRes naomim ruTs uTxra: „Cemo qaliSvilo, gana ar unda vecado SenTvis, rom usafrTxo adgili gipovo? gana saqmro da saxli ar unda movZebno SenTvis? Sen boazis msaxurebTan erTad muSaobdi. amaRam is kaloze qeris dasacexvad darCeba. Tavi daibane, Seni saukeTeso tansacmeli Caicvi da zeTi icxe. Semdeg wadi kaloze da daakvirdi, sad wevs boazi. midi da fexebTan dauweqi mas. amis Semdeg is getyvis rac unda gaakeTo~.
ruTma yvelaferi ise gaakeTa, rogorc naomim uTxra. SuaRamisas boazi gakvirvebam moicva. mas gaeRviZa da mis fexebTan mwoliare qali aRmoaCina.
`vin xar?~ _ hkiTxa boazma.
man upasuxa: `ruTi var. Sen xar Cemi ojaxis mfarveli, Cemi naTesavi-gamomsyidveli. gTxov yvelaferi gaakeTo, rom Seni coli gavxde~.
`RmerTma daglocos~, _ upasuxa boazma. `me gavakeTeb SenTvis yvelafers, rac mTxove. magram aris adamiani, romelic Cemze meti axlobelia SenTvis. diliT mas davelaparakebi. Tu mas surs dagexmaros, xom kargi, magram Tu ara, maSin me gavakeTeba amas~.
ruTi gariJraJamde darCa boazis fexebTan. sanam wavidoda, boazma eqvsi sawyao qeri misca mas naomTan wasaRebad.
rodesac ruTi dabrunda naomTan, man yvelaferi mouyva mas, rac moxda. naomim uTxra, axla dajeqi da daelode, vidre boazi yvelafers ar moagvarebs.
boazi qalaqis karibWesTan mivida da ojaxis sxva mfarvels Sexvda. maTi Sexvedra qalaqis aTi uxucesis, igive aTi mowmis winaSe moxda. boazma uTxra ojaxis meore mfarvels, rom naomis miwa gamoesyida, romelic elimeleqs ekuTvnoda. Tavidan ojaxis meore mfarvels miwis yidva namdvilad surda, magram, rodesac boazma auxsna,
111
rom mas ruTic unda moeyvana colad, maSin man miwis yidva gadaifiqra. uTxra boazs: `Sen TviTon iyide miwa~. Semdeg kacma gaixada sandali da misca boazs. es iyo imdroindeli praqtika, rodesac saqme SeTanxmebiT mTavrdeboda. esaubra boazi uxucesebs da mTel xalxs. man Tqva: „dRes Tqven mowmeni xarT imisa, rom me is miwa viyide, romelic naomis qmarsa da mis or vaJs ekuTvnoda. ruTic SevirTe colad, raTa misi qmris saxeli darCes mis qonebaze~.
boazi marTlac daqorwinda ruTze. ufalma akurTxa isini vaJiT, romelsac obedi daarqves. beTlemelma qalebma uTxres naomis: „vadidebT ufals. man mogca ojaxis mfarveli. dae, es bavSvi cnobili gaxdes mTel israelSi. is cxovrebas gagiaxlebs. is im Seni rZlis Svilia, romelsac uyvarxar~. naomis cxovreba kvlav gabednierda. obedi gaizarda da ieses mama gaxda, xolo iese iyo daviTis mama. mravali wlis Semdeg ki daviTis sagvareulodan daibadeba macxovari ieso.
112
1068 1000 1049
sarCevi
RvTis msaxurebisTvis miZRvnili samueli
im dros, roca samsoni msajuli iyo, efremis mTian mxareSi cxovrobda qali, saxelad xana. xana iyo elkanas erT-erTi coli. elkanas meore colic hyavda, saxelad fenina. xana mravali weli Svils Txovda RmerTs, radgan ar hyavda. fenina Zalian boroti iyo da xanas uSvilobis gamo dascinoda. erTxel feninas gauTavebeli dacinvis gamo xana gabrazda, tirili auvarda da Wamaze uari Tqva. elkana cdilobda xana daewynarebina, magram is Svilis aryolis gamo damwuxrebuli rCeboda. gavida wlebi da erT dRes, rodesac xana da elkana RvTis karavSi TayvaniscemisTvis imyofebodnen, xana
26 113
RmerTs evedreboda da pirobas aZlevda mas. xana ambobda: „ufalo, Sen ganageb yvelafers. gTxov ixilo Cemi tanjva da momce Svili. Tu amas gaakeTeb, me dagibruneb mas, rom mTeli cxovreba Sen gemsaxuros~. taZris mRvdelma elim dainaxa locvaSi myofi xana. eli xedavda, rom xana pirs amoZravebda, magram sityvebs ar gamoTqvamda. elis egona, rom xana mTvrali iyo. man uTxra mas: „rodemde iqnebi mTvrali? wadi da gamofxizldi!~ xanam upasuxa: „ara, mTvrali ar var. me erTi Rrmad damwuxrebuli qali var. arc Rvino damilevia da arc Zlieri sasmeli. RmerTs veubnebodi Cems yvela ubedurebas da vevedrebodi, rom mixsnas am mwuxarebisgan~. maSin elim upasuxa: „wadi mSvidobiT. dae, upasuxos israelis RmerTma Sens locvebs~. ramdenime Tvis Semdeg xana mixvda, rom is fexmZimed iyo. RmerTma upasuxa mis locvas. rodesac vaJi SeeZina, xanam mas samueli daarqva da Tqva: „me is uflisgan gamoviTxove~. roca samueli imdenad gaizarda, rom sakuTari tansacmlis Cacma Tavad SeeZlo, xanam miiyvana igi eli mRvdelTan. elis ori vaJi hyavda, romlebic aseve mRvdlebi iyvnen, magram isini pativs ar scemdnen da ar emorCilebodnen RmerTs. maT ar surdaT moxuci mamis daxmareba. xanam uTxra elis: „minda, rom samueli SenTan gaizardos. es aris dapireba, romelic RmerTs samuelis dabadebamde miveci. axla minda Sevasrulo Cemi dapireba~. xana yovelwliurad stumrobda samuels karavSi da yovel wels axali qurTuki mohqonda misTvis. elis uyvarda samueli da mas ise epyroboda, rogorc sakuTar Svils. elim samuels yvelaferi aswavla RvTisa da karvis msaxurebis Sesaxeb. samueli misi siymawvilis miuxedavad ukve emsaxureboda RmerTs da elis exmareboda. samueli izrdeboda da ixveWda RvTisa da xalxis keTilganwyobas.
114
wlebi gadioda da samueli ganagrZobda uflis msaxurebas. im dros RmerTi Tavis xalxs ar aZlevda mraval gamocxadebasa da xilvas. RmerTi pirdapir aravis elaparakeboda. eli moxuci iyo da mxedveloba daqveiTebuli hqonda. samuels ki karavSi, misTvis gamoyofil sivceSi eZina.
erT Rames, roca samuels karavSi lampris win aRTqmis kidobanTan axlos eZina, Semoesma xma, romelic saxeliT mimarTavda mas: „samuel! samuel!~
`aqa var~, _ Tqva samuelma da elisTan gaiqca. Tqva samuelma: `Sen meZaxdi?~
elim upasuxa: „ara, ar giZaxodi. wadi daiZine~. samueli ukan dabrunda da dawva. RmerTma kvlav dauZaxa: `samuel!~ isev adga samueli da mivida elisTan. samuelma Tqva: „aq var. Sen damiZaxe?~ Tqva elim: `ara Svilo, ar damiZaxnia. dabrundi da daweqi~.
samuelma ar icoda, rom RmerTis xma eZaxda mas, radgan aqamde ar elaparakeboda mas. roca RmerTma mesamed dauZaxa samuels, samueli kvlav mivida elisTan da uTxra: „aq var. damiZaxe?” eli sabolood mixvda, rom es RmerTi uZaxda samuels. uTxra elim samuels: `wadi da daweqi. Tu vinme kvlav dagiZaxebs, uTxari: ilaparake ufalo, Seni msaxuri gismens~. amitom samueli dabrunda wminda adgilas da dawva.
movida RmerTi da dadga samuelis winaSe. man kvlav dauZaxa: „samuel! samuel!~ miugo samuelma: `ilaparake ufalo, Seni msaxuri gismens~.
RmerTma uTxra samuels: „did saSinelebas vapireb israelSi. elis vuTxari, rom mis ojaxs davsjidi. man icoda, rom misi Svilebi codvil saqmeebs akeTebdnen,
115
magram ver SeaCera isini, rom CemTvis ar daecinaT. elis vaJebi erT dRes daiRupebian. amis SesaCereblad arafris gakeTebaa SesaZlebeli~. samueli dilamde iwva. mas eSinoda elisTvis is eTqva, rac RmerTma uTxra. `ra giTxra RmerTma?~ _ hkiTxa elim samuels. `araferi damimalo imisgan, rac man giTxra~. samuelma elis yvelaferi uTxra. maSin elim Tqva: „is aris ufali. dae, is gaakeTos man, rasac samarTlianad miiCnevs~. im droidan moyolebuli RmerTi xSirad esaubreboda samuels. xalxma maleve gaigo, rom RmerTi samuels esaubreboda da amitom isini masTan midioda rCevis misaRebad. samueli jer kidev bavSvobaSi gaxda winaswarmetyveli, radgan RmerTi elaparakeboda mas imaze, rac moxdeboda. samueli izrdeboda, RmerTi iyo masTan da yvelafers, rasac winaswarmetyvelebda, axda.
1080 1060 116
sarCevi
israelis pirveli mefe: sauli
samsonisa da israelis Zveli mteri filistimelebi, kvlav gaZlierdnen. isini ibrZodnen israelis winaaRmdeg da gaimarjves maTze. erT brZolaSi filistimelebma aRTqmis kidobanic ki gaitaces. eli mRvdelma es ambavi rom gaigo, daeca da kiseri moitexa. eli 98 wlis iyo, roca gardaicvala. is israels 40 wlis ganmavlobaSi xelmZRvanelobda. filistimelebi fiqrobdnen, rom aRTqmis kidobnis waRebiT RmerTze moipoves Zalaufleba. magram, rodesac maT kidobani TavianTi RmerTis dagonis taZarSi moaTavses, RmerTma wamoaqcia dagonis kerpi da daamsxvria. Semdeg RmerTma dasaja filistimelebi avadmyofobiT da sxeulze bugrebi gamoayaraT. filistimelebi SeSindnen. maT gadawyvites kidobani israelSi gaegzavnaT. maT
27 117
Zroxebi Seabes etlSi da kidobani ise daabrunes israelSi. momdevno 20 wlis ganmavlobaSi israeli xalxi damwuxrebuli iyo. elis sikvdilis Semdeg maTi msajuli samueli gaxda. samueli iyo ukanaskneli msajulTagani, romelic RmerTma misca Tavis xalxs. uTxra samuelma xalxs: „namdvilad gindaT ufalTan dabruneba? Tu asea, moiSoreT cru RmerTebi. Tavi RmerTs gadaeciT. mxolod mas emsaxureT. maSin is gixsniT Zlieri filistimelebisgan~.
xalxi usmenda samuels. RmerTma Tavisi Zlieri xeli gamoiyena filistimelebis winaaRmdeg, vidre samueli cocxali iyo. filistimelebi maT Tavs aRar dasxmian. rodesac samueli moxucda, man Tavisi vaJebi israelis msajulebad daniSna. magram, misi vaJebi ar mihyvebodnen uflis gzas. isini qrTams iRebdnen. mividnen israelis uxucesebi samuelTan da uTxres mas: „moxuci xar. Seni vaJebi ise ar cxovroben, rogorc Sen. amitom dagviyene mefe, romelic gvixelmZRvanelebs. Cvenc iseTi mefe gvinda, rogoric yvela sxva ers hyavs~.
maTma naTqvamma samueli daamwuxra. rodesac man RmerTs Tavis dardi gaando, RmerTma uTxra: „xalxi zurgs maqcevs me da ara Sen. me maTi mefe var, magram xalxs es ar unda. neba mieci maT is mivce, rac undaT. Tumca mkacrad gaafrTxile isini da acnobe, Tu ras moimoqmedebs maTi mbrZanebeli mefe~.
samuelma Sekriba israeli da uTxra maT: „Tu mefe geyolebaT, is TavisTvis waiRebs yvelafers, rac Tqven gekuTvniT. Sens vaJebs Tavis jarSi abrZolebs, xolo qaliSvilebs mosamsaxureebad amuSavebs. is wagarTmevs Sens saukeTeso miwas da mosavlisa da pirutyvis meaTeds~. magram, xalxi mainc gahyviroda: „Cven mainc gvinda mefe! mxolod maSin gavxdebiT sxva erebis msgavsi Tu Zlevamosili da mamaci winamZRoli gveyoleba, romelic wagviZRveba brZolaSi~.
samuelma xalxis pasuxi uTxra RmerTs. RmerTma ki
118
uTxra samuels: „mousmine maT da daudgine mefe~.
RmerTma samueli miiyvana kacTan, saxelad saulTan. sauli maRali da kargi Sesaxedavi kaci iyo, romelic RmerTma airCia israelis pirvel mefed. sauli da samueli maSin Sexvdnen erTmaneTs, roca sauli mamamisis dakarguli virebis mosaZebnad iyo wasuli. sauli da mamamisis erT-erTi msaxuri im imediT mividnen samuelTan, rom is dakarguli cxovelebis povnaSi daexmareboda maT.
saulis mosvlamde erTi dRiT adre RmerTi daelaparaka samuels. Tqva RmerTma: „xval am dros beniaminis tomidan gamogigzavni kacs. is scxe israelis mefed, radgan is ixsnis maT filistimelTa Zalauflebisgan~. roca samueli sauls da mis msaxurs Sexvda, samuelma uTxra: „mamaSenis virebze nu idardeb. isini ukve ipoves. Sen xar is adamiani, romelsac mTeli israeli eZebda~. Tqva saulma: „me beniaminis tomidan var, israelis yvelaze patara tomidan. Cemi ojaxi naklebad mniSvnelovania beniaminis mTel am tomSi. ratom meubnebi amas?” im saRamos samuelma sauls mdidruli vaxSami moumzada. saulma da misma msaxurma Rame samuelis saxlSi gaaTies. meore diliT samuelma sauls Txova Tavisi msaxuri win gaegzavna. Semdeg samueli sauls miubrunda, aiRo erTi zeTiT savse rqa da sauls Tavze daasxa. man Tqva: „RmerTma gcxo Sen Tavisi xalxis winamZRolad~. samuelma ganagrZo: „saxlisken mimavals sami ram SegemTxveva, raTa icode, rom RmerTi gagamefebs. jer or kacs Sexvdebi, romlebic getyvian, rom mamaSenis virebi usafrTxod arian. Semdeg Sexvdebi sam kacs, romlebic RvTis Tayvansacemad midian da isini or purs mogcemen. amis Semdeg Sexvdebi adamianTa jgufs, romlebic adideben RmerTs da winaswarmetyveleben. iq RvTis Zala gadmova Senze da sxva adamiani gaxdebi. icode, RmerTi iqneba SenTan~. yvelaferi, rac samuelma uTxra sauls, moxda. Semdeg sauli dabrunda saxlSi da daiwyo lodini. samuelma Sekriba mTeli israelis xalxi. maT gan-
119
sakuTrebuli RvTis Tayvaniscemis msaxureba Caatares, ra drosac samuelma gamoacxada, rom maT etyoda, vin iqneboda mefe. samuelma maSinve ar gaumxila maT, radgan surda xalxs gaego, rom RmerTma airCia sauli mefed. samuelma israelis 12 tomidan TiToeuls mouwoda win gamosuliyvnen. samuelma beniaminis tomi airCia. beniaminis tomis TiToeuli ojaxi gamovida win. bolos gairkva, rom sauli unda gamxdariyo mefe. magram, roca xalxi irgvliv eZebda sauls, is versad ipoves.
xalxi Seevedra RmerTs, rom saulis povnaSi daxmareboda maT. RmerTma uTxra xalxs: `sauli maragebis ukan aris damaluli~. xalxi gaiqca da iq ipoves igi. rodesac sauli xalxSi Cadga, is yvela maTganze maRali iyo.
Tqva samuelma: „xedavT, vin airCia ufalma? mTel erSi misi msgavsi aravin aris~. xalxma SesZaxa: `icocxlos mefem!~
1049 1048 120
sarCevi
Tavidan sauli kargi mefe da Zlieri winamZRoli iyo. man ixsna xalxi maTi mtrebisgan, yamonelebisgan da is dRiTi dRe Zlierdeboda israelSi. RmerTi yvelaferSi warmatebas aniWebda, rodesac sauli samuelis miTiTebiT moqmedebda. magram saulma nel-nela sakuTari gziT siaruli moindoma. is aRar emorCileboda RvTis brZanebas imis Sesaxeb, Tu rodis unda wasuliyo brZolaSi da rodis ra gaekeTebia.
RmerTi elaparaka samuels da uTxra: `vwuxvar, rom sauli gavamefe. is ar momyveba me da Cems mcnebebs ar icavs~.
uTxra samuelma sauls: „radgan RmerTs ar daemorCile, Sens Semdeg Seni vaJebi aRar iqnebian mefeebi. maT nacvlad, RmerTi israelSi ipovis axal mefes, romelic daemorCileba mas da mis rjuls daicavs~. samueli da sauli erTmaneTs daSordnen. samueli Zalian damwuxrda, rom sauli RmerTs ganudga.
garkveuli drois Semdeg RmerTma uTxra samuels: „me ggzavni erT kacTan beTlemSi, saxelad iesesTan. misi erT-erTi vaJi avirCie mefed~.
Tavidan samuels beTlemSi wasvlis eSinoda. man uTxra RmerTs: „ra moxdeba, Tu saulma gaigo amis Sesaxeb? is aucileblad momklavs~. magram RmerTma uTxra samuels, Tu ra unda eTqva da ra unda gaekeTebia. rodesac samueli beTlemSi Cavida, uTxra uxucesebs: „movedi, raTa msxverpli Sevwiro ufals~. rogorc RmerTma ubrZana mas, samuelma iese da misi vaJebi msxverplSewirvaze miiwvia. dainaxa samuelma ieses vaJi eliabi
28 121121 21 daviTi amarcxebs Zlier goliaTs
da gaifiqra: „uTuod, RmerTs misi mefed cxeba unda~. magram RmerTma uTxra samuels: „nu miaqcev yuradRebas, ramdenad lamazi an maRalia igi. me adamianebis msgavsad ar vuyureb pirovnebas. kaci kacs garegnulad uyurebs, magram me vxedav imas, rac gulSia~.
ieses Svidma vaJma Caiara samuelis winaSe. uTxra mas samuelma: „ufals arc erTi maTgani ar gamourCevia. amaT garda sxva vaJi ar gyavs?~
iesem upasuxa: `Cemi umcrosi vaJi cxvars mwyemsavs~. samuelma Tqva: „momiyvaneT igi!~
iese ise moiqca, rogorc samuelma sTxova. ieses umcrosi vaJi Sexedulad Zalian lamazi iyo. uTxra ufalma samuels: `adeqi da scxe igi. is aris Cemi rCeuli~.
samuelma rqa isev aavso zeTiT da Zmebis winaSe scxo daviTi. im dRidan daviTze uflis suli didi ZaliT gadmovida. magram, garkveuli dro dasWirdeboda imas, rom is israelis axali mefe gamxdariyo.
filistimelebi kvlav rCebodnen israelis daundobel mtrebad. warsulSi myofi israelis msajulebis msgav-
122
sad, axla mefe saulic aRmoCnda filistimelTa laSqris pirispir. filistimelebi brZolisTvis mzad iyvnen. isini mTis erT mxares elahis velze dabanakdnen, xolo israelianebi xeobis meore mxares. filistimelTa winaZRoli erTi kaci iyo, saxelad goliaTi. goliaTi simaRliT TiTqmis sami metris iyo. mas Tavze brinjaos Cafxuti exura da brinjaos javSani ecva, romelic 50 kiloze mets iwonida. misi fexebic brinjaos javSiT iyo dafaruli da xelSi brinjaos Subi epyra. Subis tari sqeli iyo da mxolod Subis Tavi daaxloebiT 7 kilos iwonida.
goliaTi dadga da dauZaxa israelis jarebs: „ratom gamodixarT sabrZolvelad? aha, me filistimeli var da Tqven saulis msaxurebi. airCieT kaci, romelic SemebrZoleba. Tu momklavs Tqveni msaxurebi viqnebiT. magram Tu me gavimarjveb, maSin Tqven iqnebiT Cveni msaxurebi. modiT vibrZoloT!~ rodesac mefe saulma da misma kacebma goliaTis sityvebi gaigones, SeSindnen. 40 dRis ganmavlobaSi es saSineli filistimeli gamodioda da yovel dila-saRamos damcinadad imeorebda erTi da igives.
erT dRes daviTi Tavisi Zmebis mosanaxuleblad mivida banakSi, sadac jari iyo. daviTis mamam is ZmebisTvis saWmlis misatanad da ambis gasagebad gagzavna, rom gaego Tu rogor iyvnen isini. roca daviTi Tavis Zmebs esaubreboda, goliaTi win wamovida da amayad daiwyo laparaki. daviTma dainaxa, rogor eSinoda israelis yvela jariskacs goliaTis. magram, daviTs ar eSinoda misi. daviTi mivida mefe saulTan da uTxra: `me ar meSinia goliaTis da me mas SevebrZolebi~. magram mefe saulma Tqva: „Sen xom jer patara biWi xar da goliaTTan brZolas, rogor SeZleb?”
123
daviTma upasuxa: „rogorc mwyemsi, RmerTma mravaljer mixsna lomisa da daTvis klanWisgan, amitom is am Zlieri filistimelisganac gadamarCens~. rodesac mefe saulma es gabeduli naTqvami moismina, daviTs Tavisi xmali misca da mefis Cafxuti da javSani Caacva. daviTma scada javSnis tareba, magram is ukan daubruna sauls. `ar SemiZlia amis tareba~, _ Tqva daviTma. `misiT brZolas ar var miCveuli~. Semdeg daviTma aiRo Tavisi mwyemsis joxi da mdinarisken wavida. mdinaridan man xuTi gluvi qva amoarCia da isini Tavis xurjinSi Cado. amis Semdeg daviTi SurduliT xelSi Zlevamosili goliaTisken wavida. goliaTi da misi saWurvelmtvirTveli miuaxlovdnen daviTs. goliaTs SezizRda daviTi, radgan is lamazi Wabuki iyo. `gana ZaRli var, joxiT rom gamodixar Cems winaaRmdeg?~ _ Sehyvira goliaTma. amis Semdeg man daiwyo Tavisi RmerTebis mimarT locva da daviTis wyevla. uTxra daviTma goliaTs: `modi da Sens sxeuls cis frinvelebsa da gareul mxecebs vaWmev!~
„Sen CemTan sabrZolvelad maxviliTa da SubiT modixar, magram me uflis saxeliT gamovdivar, romelic mbrZaneblobs yvelaferze. swored dRes xelSi Camigdebs ufali Sens Tavs. me Sen mogklav da Tavs mogkveTav, radgan brZola ufals ekuTvnis. amitom is yvela Tqvenganze gamarjvebas mogvcems~. roca filistimeli gamovida, daviTi pirdapir misken gaiqca. daviTma xurjinSi xeli Cahyo, misgan amoRebuli qva SurdulSi moaTavsa da goliaTs esrola. qva goliaTs SublSi moxvda da masSi CaerWo. goliaTi pirqve daemxo miwaze. daviTma filistimeli goliaTi qviTa da SurduliT daamarcxa da mas xelSi xmali ar Weria. maSin daviTi mivarda goliaTs, goliaTis xmali qarqa-
124
Sidan amoaZro da Tavi mohkveTa mas. RmerTma daviTs goliaTis mokvlis Zala misca. amis gamo man dideba miago RmerTs.
rodesac mefe saulma dainaxa daviTi goliaTis winaaRmdeg gamosuli, hkiTxa abners, misi jaris mxedarmTavars: „abner, visi Svilia es?~ abnerma miugo: „mefe saul, ar vici~. abnerma daviTi mefe saulTan miiyvana. daviTs jer kidev xelebSi eWira goliaTis Tavi. hkiTxa mas mefe saulma: `visi Svili xar, Wabuko?~ upasuxa daviTma: „me Seni msaxuris beTlemeli ieses Svili var~.
rodesac filistimelebma dainaxes, rom maTi goliaTi meomari axalgazrda kacma daamarcxa, yvelani gaiqca. israeli jariskacebi aRfrTovanebuli iyvnen da maT idResaswaules daviTis goliaTze gamarjveba, romelic man RvTis daxmarebiT SeZlo. daviTi israelis cnobili gmiri gaxda.
1049 1022 1048
125
sarCevi
mas Semdeg, rac daviTma mokla goliaTi, mefe sauls misi Zlier SeSurda. am Suris gamo mefe saulma araerTxel scada daviTis mokvla. Tavis dasacavad daviTi da misi 600 kaci gaiqcnen israelidan da garkveuli droiT cxovrobdnen filistimelTa qveyanaSi. RmerTi aRar iyo mefe saulTan. sabolood sauli filistimelebTan brZolaSi mokles. daviTisTvis axla usafrTxo iyo israelSi dabruneba. miuxedavad imisa, rom sauli mis mokvlas cdilobda, daviTi mainc didad swuxda misi sikvdilis gamo.
29 126 mefe daviTi
sanam daviTi israelis meore mefe gaxdeboda, mas da mis jars ramdenime brZola mouwiaT saulis jarTan.
RmerTma am brZolebSi warmateba misca daviTs. axla masTan israelis yvela tomi da uxucesi mivida da maT RvTis nebiT daviTi israelis mefed scxes. daviTi 30 wlis iyo, roca gamefda. is israels 40 weli marTavda. mefe daviTma iebuselebis gamagrebuli, qalaqi ierusalimi aiRo. daviTis xelosnebma ierusalimSi sasaxle auSenes mas. radgan RmerTi masTan iyo, daviTi sul ufro Zlierdeboda. RvTis daxmarebiT daviTma da israelis jarebma daamarcxes filistimelebi da gandevnes isini qveynidan. daviTs surda, rom ierusalimi RvTis qalaqi yofiliyo da amitom man da israelis 30000-ianma jarma masSi Seitanes aRTqmis kidobani. daviTma mas specialuri karavi daudga. roca kidobani ierusalimSi Sedioda, daviTi sixarulisgan xtoda da cekvavda. man im dRes uflis pitivis misagebad didi msxverpli gaiRo. mefe daviTi ulamazes sasaxleSi cxovrobda. RmerTma mas mtrebisgan mSvidoba da mosveneba misca. mefe daviTs surda aeSenebina mSvenieri taZari, romelSic ganTavsdeboda aRTqmis kidobani. es iqneboda adgili, sadac xalxi RmerTis Tayvaniscemas SeZlebda. mefe daviTma uTxra RvTis winaswarmetyvels, saxelad naTans, ris gakeTebasac apirebda. im Rames RmerTi daelaparaka naTans da uTxra: „Cems msaxurs daviTs uTxari, rom mis saxels cnobils gavxdi. me mas samefo saxls mivcem. roca is mokvdeba, misi erT-erTi vaJi gaxdeba israelis mefe. swored daviTis Ze iqneba is, vinc aaSenebs Cems taZars. `daviTis Zes Cemi siyvaruli arasodes moakldeba, misi mefuri ojaxi da misi samefo ki Cems winaSe maradiulad iarsebebs. misi taxti samudamod darCeba~. naTanma mefe daviTs yvela sityva gadasca, rac RmerTma uTxra. es
127
iyo SesaniSnavi aRTqma, romelic RmerTma mefe daviTTan dado. daviTma amis mosmenis Semdeg madloba gadauxada RmerTs da ganadida. RmerTi ki agrZelebda daviTis saqmis kurTxevas. is exmareboda yvela brZolaSi, sadac ar unda wasuliyo. RmerTma daadgina daviTi mefed, raTa yofiliyo swori da samarTliani mmarTveli.
1011 1049 971 128
sarCevi
ramdenime wlis Semdeg, gazafxulze, israelis laSqari gamovida yamonianebis winaaRmdeg sabrZolvelad. israelis jaris meTauri iyo kaci, saxelad ioabi. mefe daviTi darCa ierusalimSi. erT saRamos, rodesac laSqari wasuli iyo, daviTi adga da Tavisi sasaxlis banze daiwyo siaruli. banidan iqve dainaxa mSvenieri mobanave qali. daviTi, rac ufro metad uyurebda am qals, miT ufro surda, rom is misi gamxdariyo. daviT mefem gagzavna macne, raTa gaego, vin iyo es qali. macnem moaxsena: „misi saxelia baTSeva da is aris Seni erT-erTi jariskacis urias coli, romelic Sens
30 129 daviTis mZime codva
jarSi ioabTan erTad ibrZvis~. uTxra daviTma macnes: „axlave aq moiyvane baTSeva~. daviTi ar fiqrobda uriaze, romelic misTvis ibrZoda. daviTs ar ufiqria RvTis mcnebaze, romelic ambobs: „ar imruSo~. daviTs arc imaze ufiqria, rom is sxvis cols itacebda. daviTi mxolod imaze fiqrobda, rac mas undoda.
roca baTSeva sasaxleSi mivida, daviT mefes masTan sasiyvarulo urTierToba hqonda. amis Semdeg baTSeva saxlSi dabrunda. ramdenime kviris Semdeg man kaci gaugzavna mefe daviTs, rom eTqva, rom is orsulad iyo.
daviTma icoda, rom bavSvi misi iyo. is mixvda, rom male yvela gaigebda, rom mas urias coli gatacebuli hyavda. amitom mefe daviTma moifiqra Tavisi codvis dafarvis gegma.
daviTma gaifiqra: „uria saxlSi rom yofiliyo Tavis colTan erTad, veravin gaigebda, rac gavakeTe~. amitom, daviTma laSqris meTaur ioabs brZanebis saxiT SeuTvala:`gamomigzavne uria!~ ioabi asec moiqca.
daviT mefe urias esaubra. man hkiTxa, rogor midioda brZola da rogor iyvnen ioabi da jariskacebi. maSin mefe daviTma uTxra urias: `wadi saxlSi da Rame Sens colTan gaatare~.
magram uria saxlSi ar wasula. mTeli Rame sasaxlis SesasvlelTan eZina. roca daviTma gaigo, rom uria ase moiqca, mefem hkiTxa: „didi xania, rac aqeT ar xar da ratom ar waxvedi saxlSi?~ uriam upasuxa: „jari iq aris brZolaSi da me, rogor SemeZlo saxlSi wavsuliyavi da colTan erTad mevaxSma da davmtkbariyavi? aseT rames me ver gavakeTebdi~.
uTxra daviT mefem urias: „darCi kidev aq erTi dRe da Semdeg gaggzavni brZolaSi~. uria im dResac darCa
130
ierusalimSi. mefe daviTma is savaxSmod miiwvia. daviTma uria daaTro, magram, uria mainc ar wasula saxlSi baTSevasTan. is erTguli iyo ioabisa da sxva jariskacebis mimarT.
meore diliT mefe daviTma werili gaugzavna ioabs urias mokvlis brZanebiT. daviTma dawera: „uria wina xazze daayene sabrZolvelad. Semdeg, ukan daxie Seni kacebi misgan, raTa yamonelebma moklan igi~. ioabi ise moiqca, rogorc mefe daviTma ubrZana da roca uria mokvda, ioabi damwuxrda. magram mefe daviTma macne gaugzavna ioabs, raTa eTqva misTvis, rom momxdarze ar damwuxrebuliyo. daviTs surda, rom ioabs ganegrZo Tavdasxma yamonelebis qalaqze.
131
roca baTSevam gaigo, rom misi qmari mokvda, Zalian Sewuxda. glovis Semdeg mefe daviTma igi colad moiyvana.
maT vaJi SeeZinaT, magram RmerTs ar esiamovna daviTis saqcieli.
amitom RmerTma gagzavna Tavisi winaswarmetyveli naTani, raTa misuliyo da enaxa mefe daviTi. naTanma daviTs erTi ambavi mouTxro: „erT qalaqSi ori kaci cxovrobda. erTi kaci Zalian mdidari iyo, meore ki Zalian Raribi. mdidar kacs cxvris didi fara hyavda, Raribs ki mxolod erTi patara batkani. am Raribi kacisTvis es erTi batkani
Zalian Zvirfasi iyo. erT dRes mdidars stumrebi hyavda. imis nacvlad, rom msaxurebi Tavis samwysoSi gaegzavna, raTa misi cxvari saWmelad moemzadebinaT, mdidarma brZana, rom isini wasuliyvnen da Raribi kacis sayvareli batkani daeklaT~.
daviTi mosmenilma ganarisxa da Tqva: `am saqcielis gamo mdidari sikvdils imsaxurebs!~
naTanma upasuxa: „Sen xar is kaci! RmerTma uamravi
Zvirfasi ram mogca da uxvad gakurTxa. Sen ki urias waarTvi misTvis Zvirfasi arseba _ misi coli. is, rac Caidine borotebaa uflis TvalSi. amis gamo RmerTi ubedurebas moutans Sens ojaxs~.
mefe daviTma naTanis winaSe aRiara: „Sevcode ufals!~ daviTi sinanuliT aivso. is evedreboda RmerTs: „gTxov Camombane Cemi yvela codva da waSale yvela Cemi danaSauli. sufTa da wrfeli guli Seqmeni CemSi. axali suli momeci, romelic Seni erTgulia. gTxov, Sens suliwmidas Cemgan nu aiReb~.
uTxra naTanma mefe daviTs: „ufalma mogiteva Seni codva. ar mokvdebi. magram, axalSobili vaJi mogikvdeba~. naTani saxlSi wavida. maSin ufalma mZimed daaavada daviT mefisa da baTSevas vaJi. vidre misi Svili avad iyo,
132
daviTi arafers Wamda. is RmerTs misi Svilis gankurnebas evedreboda. Tumca bavSvi mokvda. rodesac mefe daviTma gaigo, rom misi Svili mkvdaria, adga da karavSi RvTis Tayvaniscemis mizniT wavida. mere baTSeva anugeSa. cota xnis Semdeg mefe daviTsa da baTSevas kidev erTi vaJi SeeZinaT. biWs solomoni daarqves. solomoni ki erT dRes gaxdeba israelis mesame mefe.
1000 996 133
sarCevi
31 1 1 – 3; 6 – 8
roca mefe daviTis sikvdilis dro moaxlovda, man Tavis Zes, solomons mouwoda da ubrZana: „gamagrdi. yvelas aCvene, rogori mamaci xar da yvelaferi gaakeTe, rasac ufali moiTxovs Sengan. ise icxovre, rogorc mas surs da daicavi misi wesebi da kanonebi. Tu ase moiqcevi, warmatebas miaRwev yvelaferSi, rasac gaakeTeb~. rodesac mefe daviTi mokvda, solomoni gaxda israelis axali mefe. erT Rames RmerTi sizmarSi daelaparaka mefe solomons da uTxra: „mTxove, rac ginda da mogcem~.
134 brZeni mefe solomoni
solomonma miugo: „didi wyaloba gamoiCine mamaCemis, daviTis mimarT. gTxov, rom gamgebi guli momce am xalxis samarTavad, rom SevZlo keTilis borotisgan garCeva~. RmerTs solomonis saTxovari esiamovna. RmerTma uTxra mas: „radgan Sen Cemgan ar iTxove didxans sicocxle, arc simdidre da arc mtrebis sicocxle, aramed gamgebi guli, raTa erTmaneTisgan keTili da boroti ganarCio, rac iTxove me Sen mogcem.
„me Sen mogcem brZen da gonier guls, romlis msgavsi aravis hqonia da arc aravis eqneba. aseve, imasac mogcem, rac ar mTxove _ simdidres da pativs. Seni msgavsi dedamiwaze arc erTi mefe ar iqneba, vidre cocxali xar~. mefe solomonma gaiRviZa, gaxarebuli dabrunda ierusalimSi da mivida da dadga aRTqmis kidobnis win. man RmerTs msxverpli Seswira. Semdeg didi wveuleba gaumarTa mis TanaSemweebsa da msaxurebs.
mefe solomonma araerTxel gamoavlina RvTisgan boZebuli sibrZne. erT dRes ori qali mivida mefe solomonTan. maT problemis gadaWra sTxoves. erT-erTma qalma Tqva: „batono, me da es qali erT saxlSi vcxovrobT. iq yofnisas vaJi SemeZina. sami dRis Semdeg masac vaJi gauCnda. saxlSi marto viyaviT bavSvebTan erTad. mere am qalis Svili RamiT gardaicvala, radgan zed daawva.
„SuaRames gaiRviZa, Cemi Svili TavisTan gadaiyvana vidre meZina da misi gardacvlili Svili Cems gverdiT daawvina. diliT, rodesac bavSvis saWmelad gaviRviZe, Cems gverdiT mkvdari bavSvi davinaxe. Semdeg mzis Suqze yuradRebiT davakvirdi bavSvs da davinaxe, rom is Cemi Svili ar iyo~.
meore qalma upasuxa: „ara, cocxali bavSvi Cemia da mkvdari Seni~. pirveli qali imeorebda: „ara, mkvdari Senia da cocxali Cemi~. qalebi ase ganagrZobdnen kamaTs
135
solomon mefis winaSe.
maSin mefe solomonma Tqva: „es qali ambobs: `Cemi vaJi cocxalia da Seni vaJi mokvda~. meore qali ambobs: `ara! Seni vaJi mokvda da Cemi cocxalia~. momitaneT xmali!~ mefe solomons maxvili miutanes. man Tqva: „gaWeriT bavSvi or nawilad. bavSvis naxevari erT qals mieciT, naxevari ki meores~.
maSin cocxali bavSvis deda mwuxarebiT aivso Tavisi Svilis gamo da SesZaxa mefe solomons: `oh, ara Cemo batono, mas aCuqe cocxali bavSvi. gevedrebi, ar mokla igi~.
magram meore qali gahkioda da ambobda: „arc Seni iyos da arc Cemi. dae, gaWran orad~. mefe solomonma brZana: „nu moklavT bavSvs. is im qals mieciT, vinc misi sicocxle daindo, radgan isaa misi namdvili deda~.
mTelma israelma gaigo mefe solomonis gamotanili ganaCeni. isini gaocebuli iyvnen
im sibrZniT, rac RmerTma mas misca. ambavi solomonis sibrZnis Sesaxeb msoflios mefeebmac Seityves. mis mosasmenad isini
Tavis xalxs gzavnidnen. solomonma Tavisi mefobis sami wlis Semdeg, daiwyo ierusalimis taZris mSenebloba. solomonma dado SeTanxmeba tvirosis mezobeli qveynis mefe xiramTan, rom miewodebina kedrisa da fiWvis morebi, romlebic gamoiyeneboda taZris asaSeneblad. xirami solomonis mamis, daviTis megobari iyo.
taZari unda yofiliyo lama-
136
zi adgili, sadac RmerTs ganadidebdnen da Tayvans scemdnen. samSeneblo qvebs, sadac moipovebdnen iqve amuSavebdnen, raTa taZris aSenebisas rkinis iaraRis xma ar yofiliyo. mis gverdiT sasawyobo oTaxebi ganTavsda. kedlebi da karebi kedris xiT mopirkeTda, romelzec palmis xeebi, yvavilebi da angelozebi iyo daxatuli. yvela CuqurTma da iataki, oqroTi iyo dafaruli da kidobnis Tavze, ori qerubimis angelozi idga darajad. kidobani ganTavsebuli iyo wmidaTa wmidaiSi. am adgils kretsambeli wmidaisgan hyofda, sadac mRvdlebi msaxurobdnen. wmidaiSi oqros lamprebi da sakmevlis samsxverplo idga. taZris gareT ezoSi yovladdasawveli msxverplis samsxverplo da didi sabanebeli idga.
Svidi wlis Semdeg ulamazesi taZari dasrulda. aRTqmis kidobani, romel-
137
Sic qvis fiqalebi ido, romlebic mosem miiRo RmerTisgan, aiRes da wmidaTa wmidaSi moaTavses. aseve taZarSi yvela is wmida nivTi Seitanes, romelic aRTqmis karavSi iyo. es nivTebi mRvdlebma da levianebma moitanes. rodesac mRvdlebma kidobani taZarSi Seitanes da wmidaTa wmidaiSi dades, uflis didebam aavso mTeli taZari da mRvdlebma veRar SeZles msaxurebis gagrZeleba. mefe solomonma 22000 pirutyvi da 120000 cxvari Sewira, roca taZris uflisadmi miZRvnis msaxureba Caatara. ToTxmeti dRis ganmavlobaSi israeli xalxi zeimobda. isini xarobdnen da adidebdnen RmerTs yvela im sikeTisTvis, rac man gaakeTa maTTvis. mefe solomoni israels 40 weli marTavda.
971 931 138
sarCevi
garda gonivruli mefobisa da RvTis taZris Senebis unarisa, RmerTma mefe solomons STaagona, rom daewera mravali brZnuli gamonaTqvami, romlebic bibliaSi igavebis wignis saxiT gvaqvs. igavebi RvTis sibrZnes mokle Sinaarsobrivi formiT gadmogvcemen. isini Seqmnilia imisTvis, rom adamianebs RvTis gziT cxovrebaSi daexmaron. isini iZlevian im sakiTxebis codnas, rac RvTis TvalSi mniSvnelovania.
bibliuri igavebi adamians aswavlis, endon ufals da mis gansjas, aseve RvTis pativiscemas da borotebis Tavidan acilebas. isini xalxs STaagoneben, pativi miagon RmerTs SesawiravebiTa da sxvebis daxmarebiT. isini mSoblebs mouwodeben, Svilebi aRzardon RvTis mosawonad. isini laparakoben imis Sesaxeb, rom RmerTSi sibrZne ufro Zvirfasi da mniSvnelovania, vidre amqveyniuri simdidre.
aq mocemulia ramdenime igavi, romelic RmerTma STaagona mefe solomons:
marTlis Sroma sasicocxlod aris, xolo boroteulTa monaxveWi codvaa. (igavebi 10:16). bevri laparakisas codva aucdenelia, sakuTari bageebis amlagmavi gonieria (igavebi 10:19).
brZenkacebTan mosiarule Tavad dabrZendeba, briyvTa megobari ki gaubedurdeba (igavebi 13:20).
Tavisi axloblis moZule codvilia, Rarib-RatakTa mwyalobeli ki netaria (igavebi 14:21).
uflis moSiSebiT mcires qona umjobesia, vidre did-
139 sibrZne cxovrebisaTvis
Zali ganZi mousvenrobaSi (igavebi 15:16).
Seni saqmeebi ufals Caabare da aRsruldeba Seni ganzraxvebi (igavebi 16:3).
Tu ufals moswons kacis gzebi, mtrebsac ki Searigebs masTan (igavebi 16:7).
megobari mudam moyvarulia da Zma gaWirvebisTvis ibadeba (igavebi 17:17).
Tvinierebis da uflis SiSis sazRauri simdidre, dideba da sicocxlea (igavebi 22:4).
ymawvili misi gzis dasawyisSive gawvrTeni da sibereSic ki ar gadauxvevs mas (igavebi 22:6).
140
971 931
sarCevi
elia baalis
winaswarmetyvelebs amarcxebs
33 1 16 – 19
mefe solomonis Semdeg israelSi bevri iseTi cudi mefe movida, romlebic saerTod ar fiqrobdnen RmerTze. samagierod gaakeTes yvelanairi saxis qvisa da xis kerpi. israelis erT-erTi yvelaze cudi mefe iyo aqabi. mefe aqabma gadawyvita, rom yvelas Tayvani unda eca RmerTisTvis, saxelad baalisTvis. mas TiTqmis yvela Tayvans scemda, radgan mefe aqabma ganacxada, rom vinc Tayvans scemda israelis RmerTs, moklavdnen. mefe aqabis gankargulebis miuxedavad, israelSi 7000
141
adamiani mainc RmerTis erTguli darCa. erT-erTi maTgani iyo winaswarmetyveli, saxelad elia. elias bewvisgan damzadebuli tansacmeli ecva da tyavis qamari ekeTa welze. RmerTma uTxra elias, rom wasuliyo da mefe aqabisaTvis eTqva, rom RmerTi didi xnis ganmavlobaSi ar warmogzavnida wvimas israelSi. momdevno ramdenime wlis ganmavlobaSi ar iqneboda arc wvima da arc nami. es iyo aqabis sasjeli imis gamo, rom israels baalis Tayvaniscemas aiZulebda. rodesac RmerTma wvima Sewyvita, mcenareebi da mosavali veRar izrdeboda. aman SimSiloba gamoiwvia. mTel israelSi saWmelis povna garTulebuli iyo. imisaTvis, rom elia mefe aqabisgan daecva, RmerTma uTxra elias, rom wasuliyo mdinare iordanes aRmosavleTiT da keriTis xeobaSi damaluliyo. RmerTma izruna eliaze. miuxedavad imisa, gvalvis gamo miwa mTlianad gamomSrali iyo, elia kargad cxovrobda patara nakadulTan, romelsac jer kidev SemorCenili hqonda wyali. RmerTi yoveldRe agzavnida eliasTan yornebs, raTa misTvis puri da xorci mietanaT. frinvelebi eliasTan, yovel dila-saRamos sakvebTan erTad modiodnen, xolo dasalev wyals nakadulidan iRebda, romelic sakmaod uxvad hqonda.
samwliani gvalva gadavida, magram mefe aqabi mainc jiut da borot adamianad rCeboda, romelic RmerTs araferSi emorCileboda. samagierod, aqabma baalis ufro meti kerpi dadga. amitom, RmerTma elia mefe aqabTan isev gagzavna. uTxra eliam mefes: `Sen da Senma ojaxma didi ubedureba moutana israels. Sen ganudeqi RvTis mcnebebs da Tayvans scem baals. modi, axla Sejibreba movawyoT WeSmarit, cocxal RmerTsa da Sens baals Soris, romelic saerTod ar aris RmerTi. es iqneba sasikeTo mtkicebuleba, radgan gavigebT, Tu romelia namdvili RmerTi~. mefe aqabi daTanxmda Sejibreba Caetarebia da amitom
142
israelis yvela winamZRoli Sekriba qarmelis mTaze. mefem aseve moiyvana asobiT mogvi, romlebsac swamdaT baali. jer baalis winaswarmetyvelebma aaSenes samsxverplo baalisTvis. baalis winaswarmetyvelebma samsxverploze SeSa daalages da msxverplad dakluli xari Seswires. maSin eliam uTxra baalis winaswarmetyvelebs: „SeSas nu aanTebT. amis nacvlad, iloceT Tqveni baalis mimarT da Tu is namdvili RmerTia, maSin SeZlebs samsxverploze cecxlis anTebas. me ki cocxali RmerTis winaSe viloceb. modiT, SevTanxmdeT, rom dReidan im RmerTs verwmunebiT, romelic cidan cecxls warmogzavnis~. asobiT mogvi evedreboda baals, rom cecxli daenTo maT samsxverploze. miuxedavad maTi gauTavebeli locva-vedrebisa, araferi ar momxdara. eliam maTi dacinva daiwyo: `ufro xmamaRla iyvireT! ra Tqma unda, baali RmerTia! SesaZloa is Rrma fiqrebSia gadavardnili, an gzaSia da modis. SesaZloa, mas sZinavs da unda gaaRviZoT~. baalis winaswarmetyvelebs rac ar unda gaaekeTebiaT, mainc araferi xdeboda, imitom, rom baali ar iyo WeSmariti RmerTi.
baalis winaswarmetyvelebi ufro xmamaRla yvirodnen. Tavisi Cveulebisamebr danebiT sxeuls iseravdnen, vidre sisxli gadmodindaT. mTeli SuadRe cekvavdnen da gahyvirodnen, magram maT Zaxils aravin ar upasuxa da yuradReba aravin miaqcia.
axla elias jeri dadga. man uflis samsxverplo Tormeti didi qviT aago israelis Tormeti tomis saxelze. Semdeg samsxverplos irgvliv didi Txrili gaTxara. man SeSa da xari samsxverploze dado. imis saCveneblad, Tu ramdenad didi da Zlieria RmerTi, eliam brZana, rom oTxi didi WurWeli wyali daesxaT mTel samsxverploze. Semdeg eliam uTxra maT, rom kidev orjer daesxaT samsxverploze is oTxi savse WurWeli, rac jamSi sul Tormeti WurWeli gamovida. xari, SeSa da samsxverplos
143
qvebi Zalian sveli iyo. wyalma Txrilic aavso, romelic samsxverplos gars ekra. yvela yuradRebiT adevnebda Tvals, rogor aswia eliam xelebi da rogor daiwyo RvTis mimarT Cumi locva.
elia loculobda: „ufalo, abrahamis, isaakisa da iakobis RmerTo, aCvene dRes, rom Sen xar RmerTi israelSi da rom me var Seni msaxuri, romelmac es yvelaferi Seni brZanebiT gavakeTe. mipasuxe RmerTo, raTa am xalxma gaigos, rom Sen xar israelis WeSmariti RmerTi~.
elias locvis Semdeg, uecrad cidan uzarmazari ali gadmovida da samsxverplos daeca. cecxlma yvelaferi dawva. misgan qvis samsxverploc ki daiwva da mis irgvliv wyalic gaqra. xalxi gaocda! yvelani muxlebze daemxo da SesZaxa: „RmerTia WeSmariti RmerTi! RmerTia WeSmariti RmerTi!”
`SeipyariT baalis winaswarmetyvelebi~, _ Tqva eliam. `ar misceT maT gaqcevis saSualeba~. baalis mogvebi daapatimres da mokles. amis Semdeg RmerTma Tavis xalxs kvlav misca wvima. sarCevi
971 931 871
144
34 1 2:1 – 22
mefe aqabma uambo Tavis cols iezebels, rac SeemTxva elias qarmelis mTaze. man uTxra, rom eliam baalis yvela winaswarmetyveli mokla. am ambavma iezebeli Zalian gaabraza. mefe aqabis borot cols ukve mokluli hyavda RvTis mravali winaswarmetyveli. iezebelma Setyobineba gaugzavna elias da uTxra: „darwmunebuli iyavi, rom mogklav, rogorc sxva winaswarmetyvelebi movkali!“ elia sicocxlis gadasarCenad gaiqca. is erTi dRis savalze gavida udabnoSi. daRlili, gulgatexili da SeSinebuli elia patara xis qveS Camojda. eliam iloca RvTis mimarT: „ufalo, sakmarisia. waiRe Cemi sicocxle!” Semdeg elias CaeZina. angelozi mivida eliasTan da Seexo mas. „adeqi da Wame,“ _ uTxra angelozma elias.
145
elia cecxlovani etliT iqna ayvanili
TavTan axlos eliam dainaxa namcxvari da qila wyali. eliam Wama da dalia. mere isev dawva da daiZina.
uflis angelozi meored mivida eliasTan da Seexo mas. uTxra angelozma elias: `adeqi da Wame. win grZeli da rTuli mogzauroba gelis~. elia ise moiqca, rogorc angelozma uTxra. saWmelma elia kidev erTxel gaaZliera. is adga da 40 dRe da 40 Rame iara, vidre ar mivida xorebis mTaze. elia Ramis gasaTevad mTis gamoqvabulSi Sevida. Semdeg eliasTan RmerTma daiwyo laparaki da hkiTxa: `elia, ras akeTeb aq?~ eliam miugo: „ufalo, me Seni erTguli viyavi. magram, israelis xalxma zurgi maqcia. maT Cems garda yvela Seni winaswarmetyveli mokles. axla Cems mokvlasac cdiloben~.
RmerTma elias mouwoda fexze damdgariyo. RmerTma Tqva: „me unda gaviaro~. RmerTis moaxloebisas Zlierma qarma mTebi daxeTqa. magram, RmerTi ar iyo qarSi. qaris Semdeg miwisZvra moxda, magram RmerTi ar iyo miwisZvraSi. miwisZvris Semdeg xanZari gaCnda, magram RmerTi arc xanZarSi iyo.
xanZris Semdeg elias nazi CurCuli moesma. man mosasxami saxeze Camoifara, gareT gavida da gamoqvabulis SesasvlelTan dadga. RmerTma kidev erTxel uTxra: `elia, aq ras akeTeb?~
eliam kvlav uTxra RmerTs misi erTgulebis Sesaxeb da rom israel xalxs misi sikvdili surda. Semdeg RmerTma uTxra elias: „im gziT dabrundi, romliTac moxvedi. wadi damaskos udabnoSi. roca iq mixval, israelis mefed scxe iehu, xolo momaval winaswarmetyvelad scxe elise, romelic Sens Semdeg imsaxurebs~.
eliam datova xorebis mTa. man mindorSi dainaxa elise Safatis Ze, romelic 12 wyvili xariT xnavda miwas. eliam elises mosasxami gadaugdo imis niSnad, rom RmerTma is
146 146
airCia Tavis winaswarmetyvelad. elisem miatova xarebi da ukan daedevna elias. elisem Tqva: „neba momeci davemSvidobo dedas da mamas da amis Semdeg wamoval SenTan~. elise saxlSi wavida. man erTi uReli xari dakla. xorcis mosaxarSad guTani dawva. xorci xalxs saWmelad daunawila. Semdeg elise gahyva elias da gaxda misi TanaSemwe.
garkveuli periodi elia da elise erTad moqmedebdnen. isini erTad gaemgzavrnen beTelSi, Semdeg ki ierixonSi. elise elias erTguli Tanamgzavri iyo. beTelSi da ierixonSi sxva winaswarmetyvelebma uTxres elises, rom RmerTi apirebda elias wayvanas. es rom gaigo elisem upasuxa: „diax, vici. oRond nu ilaparakebT amaze~. elises ar surda efiqra, rom elia misgan wayvanili iqneboda. roca elia da elise mdinare iordanesTan mividnen, maT ormocdaaTi winaswarmetyveli gahyva. eliam aiRo mosasxami, dagorgla da mdinaris wyals daartya. RmerTma mdinaris wyali gahyo, raTa elia da elise mSral miwaze gadasuliyvnen.
roca mdinaris gaRma gavidnen, eliam hkiTxa elises: „ra gavakeTo SenTvis, vidre wayvanili viqnebi? elisem uTxra: „gTxov, momeci Seni sulis ormagi wili~. eliam upasuxa: „rac Sen iTxove mxolod ufals SeuZlia. magram Tu Sengan ayvanils daminaxav, maSin miiReb mas~. roca elia da elise agrZelebdnen svlas, uceb gamoCnda etli da cxenebi. maT garSemo cecxli iyo. RmerTma elia caSi qariSxaliT aitaca. elisem dainaxa rac moxda. elise mentoris wayvanam daamwuxra da amitom tansacmeli Semoixia. Semdeg man aiRo elias mosasxami, romelic miwaze davarda. elise ukan dabrunda da dadga mdinare iordanes napirze. man wyals elias mosasxami daartya. elisem Tqva: „sad aris RmerTis Zala? sad aris
147
elias RmerTis Zala?” roca elisem wyals daartya, isini kidev erTxel gaiyarnen da elise gadavida mSralze.
ierixonidan 50 winaswarmetyveli uyurebda momxdars. maT Tqves: „elias suli mieca elises~. isini elises winaSe moidriknen. maT mouwodes elises, rom 50 kaci gaegzavna, raTa elia moeZiaT mimdebare mTebsa da xeobebSi. Tavidan elisem Tqva ara. magram ganmeorebiTi moTxovnis Semdeg elisem Tqva: „gagzavneT isini~. kacebi sami dRe eZebdnen, magram elia ver ipoves.
mravali wlis ganmavlobaSi elise emsaxureboda RmerTs, rogorc misi winaswarmetyveli. man erTgulad gadasca RvTis WeSmariteba israelis xalxs.
871 865 800 148
sarCevi
35
elise winaswarmetyvelis msaxurebis dasasruls, sxva winaswarmetyvelma, saxelad ionam, daiwyo uflis msaxureba. RmerTs mniSvnelovani saqme hqonda ionasTvis. RmerTma ubrZana ionas wasuliyo qalaqSi, romelsac ninevia erqva. im dros ninevia msoflioSi erT-erTi udidesi qalaqi iyo, magram saSineli adgili. iq xalxi borotad iqceoda da erTmaneTs vnebdnen. aman RmerTis risxva gamoiwvia.
amrigad RmerTma uTxra ionas: „wadi nineviaSi. iq myof xalxs uTxari, rom vixile maTi boroteba~. RmerTs surda, rom ionas meSveobiT gaefrTxilebina iq myofi xalxi, rom gaanadgurebda maT, Tu isini ar Sewyvetdnen borotebis keTebas.
magram ionas ar surda nineviaSi wasvla. ninevielebi RvTis xalxis mtrebi iyvnen da mas ar undoda RvTis uwyebis maTTvis gadacema. amitom, ionam gadawyvita misuliyo iafos navsadgurSi da gemiT gadasuliyo TarSiSSi. ionas egona, rom is RvTisgan gaqcevas SeZlebda, Tu gemiT sapirispiro mimarTulebiT gacuravda. gemze asuli iona, gembanis qvemoT Cavida, raTa daeZina. mas surda daeviwyebina, rom is realurad gaurboda im saqmes, rac RmerTma mas daavala. magram RmerTma kargad icoda, sad iyo iona. RmerTma Zlieri qariSxali gagzavna zRvaze, imdenad Zlieri, rom gemis ekipaJs SeeSinda, rom gemi daiSleboda. mezRvaurebi imdenad SeSindnen, rom TiToeulma maTganma sakuTari RmerTebis mimarT daiwyo locva da evedreboda, raTa
149 iona da didi Tevzi
SeeCerebinaT qariSxali. radgan qariSxali ar Cerdeboda, gemis tvirTi Semsubuqebis mizniT zRvaSi Cayares. gemis kapitanma aRmoaCina, rom ionas gembanis qveda nawilSi mSvidad eZina. kapitanma uyvira ionas: „aseT dros, rogor SegiZlia daiZino? adeqi da Sens RmerTs mouxme. iqneb Segviwyalos, rom am qariSxalSi ar daviRupod~. maSin mezRvaurebma uTxres erTmaneTs: `modiT, wilisyriT vnaxoT, vin aris Cven Soris qariSxlis mizezi~. wili hyares da man ionaze miuTiTa. mezRvaurebma hkiTxes mas: „ratom xdeba es? ras saqmianob? romeli qveynidan xar? vin aris Seni xalxi?”
ionam upasuxa mezRvaurebs. „me israeliani var. Tayvans vcem ufal RmerTs, romelmac Seqmna ca, zRvebi da xmeleTi~. mezRvaurebi SeSindnen. maT maleve gaiges, rom iona RmerTs gaurboda. „ra SegviZlia gavakeToT, rom RmerTma SeaCeros qariSxali? ra vqnaT, rom Sens RmerTs vaamoT?” mezRvaurebma es hkiTxes, radgan talRebi ufro da ufro mZlavrobda. „gadamagdeT gemidan da zRva dawynardeba~, _ upasuxa ionam.
aman mezRvaurebi kidev ufro SeaSina. isini cdilobdnen gemis napirze gayvanas, magram qariSxlis ufro gaafTrebis gamo es ver SeZles. mezRvaurebi xomalds veRar akontrolebdnen. bolos iloces da Tqves: „RmerTo
150
gTxovT, nu dagvadanaSauleb am kacis sicocxlisTvis. nu dagvxocav, radgan is gaakeTe, rac gindoda~.
mezRvaurebma aiyvanes iona da gadaagdes gemidan. qariSxali maSinve Sewyda. amis damnaxavma gemis ekipaJma irwmuna erTi WeSmariti RmerTi. maT Seswires mas msxverpli da mis mimarT iloces. maT aRTqma daudes RmerTs, rom mxolod mas emsaxurebodnen. amasobaSi iona wylis qveS daeSva. is ufro da ufro Rrmad iZireboda zRvaSi. Semdeg man dainaxa didi aCrdili, romelic mas zRvis siRrmidan uaxlovdeboda.
Crdili ufro da ufro axlos movida. is didi Tevzi iyo. Tevzma cocxlad gadaylapa iona. man mTeli gza ganvlo, raTa am uzarmazari arsebis mucelSi momxvdariyo. zRvis siRrmeSi da Tan Tevzis mucelSi, sadac saSinlad bnela, ionam icoda, rom RmerTs mainc SeeZlo misi mosmena. amitom ionam locva daiwyo. iona sami dRe da Rame loculobda. locvaSi iona RmerTs madlobda misi gadarCenis gamo.
RmerTs ar daviwynia iona. mesame dRes RmerTma uTxra Tevzs, rom zRvis sanapiroze amoenTxia iona. kvlav elaparaka RmerTi ionas da uTxra: `adeqi da Sedi nineviaSi. maT is uwyeba gadaeci, romelsac gaZlev~. iona adga da grZeli gzis gavlis Semdeg, Sevida nineviaSi. sabolood iona daemorCila RmerTs da gaakeTa is, rac mas uTxra. ninevia uzarmazari qalaqi iyo. sami dRe dasWirda misi erTi bolodan meoremde gavlas. nineviaSi yofnis pirvelive dRes iona dadga xalxis winaSe da RvTis uwyeba gadasca maT. ionam Tqva: `40 dReSi ninevia ganadgurdeba!~ ninevielebma mousmines ionas. maT daijeres misi gzavnili. imisTvis, rom RvTisaTvis eCvenebinaT maT mier Cadenili codvebisa da borotebis gamo sinanuli, uari Tqves sakvebis miRebaze. Tavad ninevias mefem jvalo
151
Caicva da nacarSi Cajda, raTa eCvenebina, raoden swuxda da dardobda.
mefem igives gakeTeba ubrZana nineviaSi mcxovreb yvela adamians, mniSvnelovani piridan dawyebuls, umciresiT damTavrebuls. arcerT adamians da arcerT cxovels ar aZlevda Wamisa da smis uflebas. mefem Tqva: „yvelam unda mouxmos ufal RmerTs. xalxma unda moinanios Tavisi boroti gzebi da maT mier Cadenili Zaladoba. vin icis, iqneb RmerTma gadaifiqros, piri ibrunos Tavisi risxvisgan da ar davixocoT!“
rodesac RmerTma dainaxa, rom xalxi namdvilad nanobda codvebs, man gadaifiqra da ar gaanadgura qalaqi ise, rogorc gegmavda.
865 800 790 152
sarCevi
cecxlis Rumeli
mravali wlis ganmavlobaSi RvTis xalxi uars ambobda misi mcnebebis Sesrulebaze. ukve didi xnis gardasuli iyo is dro, rodesac mefeni, daviTisa da solomonis msgavsad, brZnulad da keTilad marTavdnen RvTis xalxs da emorCilebodnen RvTis nebas. Zv. w. 722 wels RmerTma neba darTo aSuris samefos, xalxi israelis miwidan waeyvanaT da mTel imperiaSi gaefantaT isini. daaxloebiT 140 wlis Semdeg, Zv. w. 587 wels, RmerTma dauSva, rom babilonelebs Tavisi mefis, saxelad nabuqodonosoris meTaurobiT, gadaesaxlebinaT iudas TiTqmis mTeli xalxi. RmerTma aseve dauSva ierusalimisa da mefe solomonis mier aSenebuli taZris dangreva. mas Semdeg, rac mefe nabuqodonosorma daipyro ierusalimi, man brZana, rom samefo ojaxidan israelis yvela axalgazrda babilonSi waeyvanaT. SerCeuli axalgazrdebi simpaTiuri da gonierni iyvnen. maT aswavlidnen babilo-
36 153
nelTa enasa da wes-Cveulebebs da maTi ebrauli saxelebic ki babilonuri saxelebiT Secvales. babilonSi gadasaxlebulTa Soris iyo oTxi axalgazrda, romlebic RmerTs endobodnen. maTi saxelebi iyo danieli, Sadraqi, meSaqi da abednego. oTxive maTgani mefe nabuqodonosoris sasaxleSi moaTavses. sami wlis ganmavlobaSi es oTxi kaci iq cxovrobda da swavlobda babilonur enasa da kulturas. RmerTma codna da gageba misca daniels, Sadraqs, meSaqsa da abednegos. maT misca unari imisa, rom gaegoT yvela saxis wigni da Tema. RmerTma daniels xilvebisa da sizmrebis axsnis gansakuTrebuli niWi misca. vercerTi sxva axlagazrda ver utoldeboda am oTxs, vinaidan isini RvTis gzas midevdnen. daniels, Sadraqs, meSaqs da abednegos mieniWaT privilegia, rom maT Tavad emsaxuraT mefe nabuqodonosorisaTvis. mefem aRmoaCina, rom rCevebi da pasuxebi, romlebsac es oTxi kaci iZleoda, yovelTvis sjobda misi samefos jadoqarTa rCevebs. RvTis daxmarebiT danielma mefes sizmaric ki auxsna. mefem es oTxi axalgazrda daniSna misi samefos mniSvnelovan Tanamdebobebze. magram mefe nabuqodonosors ar swamda RmerTis. RvYTis Tayvaniscemis sanacvlod man aago uzarmazari kerpi. kerpi daaxloebiT 30 metri simaRlis da 4 metri siganis iyo. is mTlianad oqroTi iyo dafaruli. mefem iseT adgilze aRmarTa kerpi, rom misi danaxva yvelas SeZleboda. mefe nabuqodonosorma misi samefos yvela mTavars daavala, rom babilonis mTeli xalxisaTvis gadaecaT brZaneba: „yvela xalxo da ero, rogorc ki sayviris, salamuris, bobRnis, sambukis, qnaris, stvirisa da yvela sxva sakravis xmas gaigonebT, pirqve daemxobiT da Tayvans scemT im oqros kerps, romelic mefe nabuqodonosorma aRmarTa! Tu amas ar gaakeTebT, Cagagdeben cecxliT agizgizebul RumelSi~. amitom, rogorc ki xalxs esma sayviris, salamuris, bobRnis, sambukis, qnaris, stvirisa da yvela sxva sakra-
154
vis xma, Zirs daemxnen da Tayvani scen nabuqodonosoris oqros kerps.
magram, Semdeg mefis zogierTma msaxurma, mas gasakviri ambavi moutana. „icodi mefeo, rom arian ebraelebi israelis qveynidan, romlebic SenTan muSaoben _ Sadraqi, meSaqi da abednego, romlebic ar scemen Tayvans Cvens RmerTebs? isini uars amboben Tayvani scen Sens mier dadgmul oqros qandakebas~.
ganrisxda mefe nabuqodonosori. man sami axalgazrda TavisTan moayvanina da hkiTxa maT: „marTalia Sadraq, meSaq da abednego, rom Tayvans ar scemT qandakebas? axla kidev mogcemT Sanss da roca moismenT sayviris, salamuris, bobRnis, sambukis, qnaris, stvirisa da yvela sxva sakravis xmas, Zirs daemxobiT da es TqvenTvis kargi iqneba. Tu ar moidrikebiT, maSinve CagagdebT cecxlovan RumelSi~.
Sadraqma, meSaqma da abednegom uTxres mas: „o, nabuqodonosor, pasuxis gasacemad didi fiqri ar gvWirdeba. Tu Cvens RmerTs surs Cveni gadarCena, mas amis Zala aqvs da gvixsnis cecxlovani Rumelidan. magram maSinac ki, Tu ar isurvebs, Cven mainc ar vcemT Tayvans Sens RmerTebs da Sens mier Seqmnil kerps~. mefe nabuqodonosors saxe brazisgan daeRrija. man brZana Rumeli Cveulebrivze Svidjer ufro gaexurebinaT da Ronier jariskacebs SeekraT Sadraqi, meSaqi da abednego. jariskacebma isini Sekres, miuxedavad imisa, isini oficialur mosasxamebSi, turbanebsa da tunikebSi iyvnen gamowyobili. jariskacebma samive maTgani Tavdayira Caagdes cecxlmokidebul RumelSi. imis gamo, rom Rumeli Zalian cxeli iyo, jariskacebi, romlebmac RumelSi Cayares Sadraqi, meSaqi da abednego, aseve daiRupnen cecxlis mxurvalebisgan. magram Semdeg saocari ram moxda. cecxlma sami megobari ver daaziana. maT tansacmelic ar daewvaT. isini RumelSi mimodiodnen. uceb RumelSi meoTxe kaci gaCnda!
155
amis danaxvisas mefe nabuqodonosori SeSinda. man Tqva: ”me sami kaci myavda Cagdebuli cecxlSi. magram axla oTxi kacia RumelSi da erTi maTgani RvTis Zes hgavs~. mefe Rumelisken wavida. „Sadraq, meSaq da abednego“, — dauZaxa man. `uzenaesi RmerTis msaxurebo, gamodiT cecxlidan~.
Sadraqi, meSaqi da abednego mSvidad gamovidnen Rumelidan. maT kvamlis sunic ki ar adiodaT, miuxedavad imisa, rom cecxlSi iyvnen. mefe nabuqodonosori mixvda, rom RmerTma gadaarCina es sami kaci da gaaTviTcnobiera, Tu ramdenad Zlieria igi. amitom, mefe nabuqodonosorma mTel babilonSi axali kanoni gamosca. mefem moiTxova, rom arasodes da aravis cudi ar eTqva israelis RmerTze. mTel babilonSi yvelam gaigo, ra gaakeTa RmerTma. mefem Sadraqi, meSaqi da abednego daawinaura da samefos maRal Tanamdebobebze dasva.
790 604 562 156
sarCevi
danieli lomebis xaroSi
gavida wlebi da iudas xalxi babilonSi tyved agrZelebda cxovrebas. RmerTma akurTxa danieli, roca is babilonSi cxovrobda. danieli, babilonis umaRles liderTa Soris Tavisi ZalauflebiT amaRlda. am droisTvis babilons axali mefe hyavda, saxelad dariosi. mefe darioss Zalian moewona danieli. magram, mefis mTavrobaSi myofebs SeSurdaT danielis, radgan dariosi da mis win myofi qveSevrdomebi daniels didad endobodnen. amitom gadawyvites xafangis dageba. maT icodnen, rom danieli yoveldRe samjer loculobda RvTis mimarT. amitom, SuriT aRZruli winamZRolebi
157
37
wavidnen mefe dariosTan da uTxres: „ratom ar gamoscem axal kanons, rom momdevno ocdaaTi dRis ganmavlobaSi adamianebma mxolod Sen mogmarTon locviT. maSin, isini aCveneben, rom Sendami, rogorc mefisadmi erTgulni arian. Tu adamianebi sxvis mimarT aRavlenen locvas, dae, lomebis xaroSi iqnan Caagdebulni~. mefe darioss moewona maTi idea. man is kanonad aqcia, romlis Secvlac aravis SeeZlo.
rodesac danielma Seityo, rom mefe dariosma xeli moawera kanons, avida Tavis zeda oTaxSi. oTaxis sarkmeli gadmoaRo, romelic ierusalimisken iyo mimarTuli da Cveulebisamebr dReSi samjer ganagrZo muxlmoyrili RvTisadmi locva.
mefis moxeleebi Sevardnen danielis oTaxSi da is muxlebze mdgari da RvTisadmi daxmarebisaTvis mlocveli daxvdaT. Semdeg mivardnen mefe darioss da Seaxsenes mis mier axlad gamocemuli kanoni: `mefeo, gana ar gamoeci brZanebuleba, rom Tu vinme Sens garda sxva RmerTs locviT mimarTavs, lomebis xaroSi unda iqnas Cagdebuli?~
mefe dariosma Tqva: „diax, es kanoni midia-sparseTis kanonmdeblobis doneze dgas. misi Secvla an gauqmeba SeuZlebelia~.
maSin Surianma winamZRolebma Tqves: „mefe darios, danieli, erT-erTi maTgania, romelic israelidan gvyavs Camoyvanili da pativs ar scems Sens mier gamocemul kanons. is kvlav loculobs Tavisi RmerTis mimarT da Tan dReSi samjer~.
mefe dariosma es rom gaigo, Zalian Sewuxda, radgan didad moswonda danieli. magram amave dros man icoda, rom kanoni unda aRsrulebuliyo. mTeli dRe fqrobda, rom raime gza moeZebna danielis gadasarCenad, magram,
158
ver SeZlo. mmarTvelebi da yvela moxele mivida masTan da uTxres: `gaxsovdes mefeo, rom kanonis Tanaxmad, mefis mier miRebuli gadawyvetilebebi ar SeiZleba Seicvalos~. amrigad, mefe dariosma brZana, rom danieli mieyvanaT lomebis xarosTan. mefis jariskacebma danieli xaroSi Caagdes. mefe dariosma miaZaxa daniels: `dae, gadagarCinos Senma RmerTma, romelsac mudmivad eTayvanebodi~. xaros Tavze qva daadges. mefem dabeWda igi Tavisi xelmoweris beWdiT, iseve, rogorc sxva Cinovnikebma. axla arafris Secvla SeiZleboda.
mTeli Rame mefem ver daiZina. arc svamda da arc arafers Wamda. mTeli es dro fiqrobda sastik lomebsa da sawyal danielze.
diliT, pirvelive mzis sxivze, mefe lomebis xarosTan mivarda. miuxedavad imisa, rom pasuxs ar eloda, mefe dariosma mainc CasZaxa: „daniel! daniel! mand xar?~
danielma upasuxa: „mefeo, icocxle maradiulad! Cemma RmerTma gamogzavna Tavisi angelozi lomebis piris dasaxurad. maT araferi uvniaT CemTvis. ufalma RmerTma damifara~.
mefem didad gaixara da brZana, rom saswrafod gamoeyvanaT xarodan danieli. dariosma Seamowma danieli da naxa, rom mas aranairi nakawri da Wriloba ar hqonda. amis Semdeg mefem brZana, rom isini, vinc daniels adanaSaulebda, colebTan da SvilebTan erTad, lomebis xaroSi CaeyaraT. sanam xaros fskers miwvdebodnen isini, lomebi Tavs daesxnen da yvela Zvali daumsxvries maT.
Semdeg mefe dariosma gamosca axali brZaneba, babilonSi arsebul yvela enaze. „mSvidoba yvelas. me gamovcem gankargulebas, rom Cemi samefos yvela adgilze, adamianebs unda eSinodeT danielis RmerTis da krTodnen mis winaSe. is cocxali RmerTia da saukunod iqneba. misi
159
samefo arasodes ganadgurdeba. is maradiulad imefebs. danielis RmerTi mxsneli da gadamrCenelia. is axdens niSnebsa da saswaulebs zecaSi da miwaze. man danieli lomebis Zalisgan ixsna~.
danieli, mefe dariosis mefobis ganmavlobaSi warmatebul cxovrebas ganagrZobda.
604 562 539 536 160
sarCevi
dedofali esTeri Tavis xalxs ixsnis
1 – 10
babilonSi daaxloebiT samocdaaTwliani cxovrebis Semdeg sparseTis mefe kirosma gamoacxada, rom RvTis xalxidan mravals SeeZlo ukan ierusalimSi dabruneba, raTa aRedginaT taZari, romelic dangreuli iyo mefe nabuqodonosoris mmarTvelobis dros. momdevno ormocdaTormet dReSi taZarica da ierusalimis qalaqis kedlebi xelaxla aRdga. RmerTma neba darTo Tavis xalxs, rom dabrunebuliyo iudas qveyanaSi. magram zogierTi RvTis xalxidan, igive iudaeli, darCa sparseTSi. sabolood sparseTis mefis taxti kirosis SviliSvilma, mefe dariosis vaJma daikava. misi saxeli berZ-
38
161
nulad iyo qserqse, xolo sparsulad axaSveroSi. mefe qserqse sparseTs SuSanis sasaxlidan ganagebda. rodesac misma meuRlem, dedofalma vaSTim uari Tqva misi erTerTi brZanebis Sesrulebaze, mas aRar mieca ufleba mefis winaSe warmdgariyo. amitom mefe qserqsess axali coli sWirdeboda. mefis msaxurebi indoeTidan eTiopiamde eZebdnen yvelaze lamaz qalebs. bevri axalgazrda qali miiyvanes sasaxleSi, maT Soris mSvenieri axalgazrda israeliani qali, romelic jer kidev sparseTSi cxovrobda, saxelad esTeri. mefe qserqsem esTeri rom dainaxa, Zalian moewona. sul male mas Tavze samefo gvirgvini daadga da dedofali gaxada. amis aRsaniSnavad mefem didi wveuleba gamarTa Tavisi didebulebisa da moxeleebisTvis, romelic 180 dRe gagrZelda.
rodesac esTeri patara iyo, erTma ebraelma, saxelad mordeqaim, Tavis qaliSvilad aiyvana. magram, rodesac esTeri dedofali gaxda, mefe qserqsem araferi icoda esTeris ojaxis warmomavlobis Sesaxeb. erT dRes, rodesac mordeqai gamovida da sasaxlis karibWesTan dajda, man gaigo, rom zogierTi adamiani apirebda mefe qserqses mokvlas. is maSinve mivida esTerTan da Txova, rom es ambavi mefisTvis eTqva. damnaSaveebi, romlebic borotebas gegmavdnen, daakaves. mefe madlieri iyo mordeqais daxmarebisTvis. mordeqais mier mefe qserqses gadarCenis ambavi samefo wignebSi iqna Cawerili.
garkveuli periodis Semdeg, mefe qserqsma samefos yvelaze sapatio Tanamdebobaze daniSna mrCeveli, saxelad hamani. mefem yvelas ubrZana, rom hamanisaTvis Tayvani ecaT, magram amaze mordeqaim uari Tqva. mefe qserqses moxeleebi yoveldRe ekiTxebodnen mordeqais, Tu hamans,
162
ratom ar scemTa Tayvans. `me ebraeli var~, _ ambobda mordeqai. hamani ganrisxebuli iyo, radgan mordeqai mis winaSe ar idrikeboda. ase rom, hamanma dagegma sparseTis samefoSi arsebuli yvela ebraelis ganadgureba. hamanma wilisyra moawyo, raTa Canafiqris gansaxorcieleblad kargi dRe daedgina. mere mefe qserqsesTan wavida. uTxra hamanma mefes: `Sens samefoSi aris garkveuli xalxi, romlebic Seni kanonebis gareSe cxovrobs. ara mgonia Sens interesebSi iyos, rom maT Sens samefoSi cxovrebis ufleba hqondeT. dae, gadawydes, rom yvela isini ganadgurdes~. hamanma mefes qrTamic ki SesTavaza, raTa misi boroti SeTqmuleba aRsrulebuliyo. mefe qserqsem gankargulebas beWedi daartya, imis niSnad, rom is aucileblad unda aRsrulebuliyo. gadawyvetileba daiwera yvela enaze da gaegzavna yvela xalxs. mis Tanaxmad, meTormete Tvis mecamete dRes is nebas rTavda moeklaT yvela ebraeli, axalgazrda da moxuci, kaci, qali da bavSvi. am dRes sparseTSi myofi yvela israeliani unda momkvdariyo.
rodesac mordeqaim hamanis SeTqmulebis Sesaxeb Seityo, tansacmeli Semoixia da Tavze ferfli daiyara. ebraelebi yvelgan marxulobdnen da glovobdnen. rodesac esTerma gaigo mordeqais glovis ambavi, cdilobda misTvis sxvadasxva tansacmeli gamoegzavna, raTa mosuliyo sasaxleSi da enaxa igi. magram mordeqaim uari Tqva esTeris sanaxavad misvlaze. man gaugzavna mas werili, romelSic gadmocemuli iyo hamanis SeTqmuleba. mordeqaim mouwoda dedofal esTers, rom mefesTan misuliyo Tavisi xalxis, ebraelebis gadasarCenad. esTerma mordeqais pasuxi gaugzavna da uTxra: „samefos yvela xalxma icis, rom Tu kaci an qali mefesTan Sida ezoSi dauZaxeblad midis, sikvdiliT isjeba. maTi
163
gadarCenis erTaderTi gzaa, Tu mefe aseTs oqros kverTxs gauwvdis. maSin, is adamiani icocxlebs~.
mordeqaim upasuxa esTeris cnobas. man Tqva: „ar ifiqro, rom sasaxleSi cxovrob da gadarCebi. Tu xmas ar amoiReb, Senc mokvdebi. da vin icis, iqneb amitom moxvdi maq?~
esTerma upasuxa: „wadi da Sekribe iudevelebi. imarxulon da ilocon CemTvis. me da Cemi msaxuri gogoebic vimarxulebT da vilocebT. maSin me waval mefesTan, Tumca es kanons ewinaaRmdegeba. Tu movkvdebi, dae, movkvde~.
esTerma samefo kaba Caicva da mefe qserqsTan mivida, roca is taxtze ijda. mefem iq mdgomi rom dainaxa, keTilad ganewyo da oqros kverTxi gaiwoda misken. hkiTxa mefe qserqsem: „ras iTxov, dedofalo esTer? naxevari samefoc rom mTxovo, mogcem~.
Tqva esTerma: „Tu mefe inebebs, hamanTan erTad movides Cems mier gamzadebul nadimze~. mefe qserqse swrafad wavida nadimze. roca isini Wamdnen da svamdnen, mefem kvlav hkiTxa esTers: „ra ginda miTxari? Tundac Cemi samefos naxevari iyos, mogcem~. miugo dedofalma esTerma: „Tu madli vpove Sen winaSe, Cemo mefeo, xval hamanTan erTad isev modi CemTan nadimze. maSin getyvi, rasac viTxov~. meore dRis, Sua nadimobisas, mefem hkiTxa esTers: „ra ginda, dedofalo esTer? me Sen, samefos naxevarsac ki mogcem~.
Tqva dedofalma esTerma: „mefeo, Tu madli vpove Sens TvalSi, Cemi sicocxle Seiwyale. gTxov gadaarCino Cemi xalxi. me da Cemi xalxi gayiduli varT gasanadgureblad da mosaklavad~.
„vin gaakeTa es? sad vipovo is? vin apirebs am borotebas?” Sehyvira mefe qserqsem.
164
esTerma miuTiTa hamanze da Tqva: „es boroti Cveni mteria~.
mefe qserqse Zalian gabrazda. is mixvda, rogor daarwmuna hamanma aseTi araswori gadawyvetilebis miRebaSi. amitom mefem brZana hamanis CamoxrCoba. mordeqais mieniWa mefis mrCevlis Tanamdeboba. mordeqaim mefes xeli moawerina axal kanonze, romelic ebrael xalxs aZlevda uflebas ebrZola Tavisi mtris winaaRmdeg.
RmerTma, sparseTSi mcxovrebi ebraeli xalxi gadaarCina. am dRis aRsaniSnavad, rodesac RmerTma Tavisi xalxi ixsna, yovelwliurad dResaswauli imarTeboda.
474 165
483
sarCevi
momdevno 470 wlis ganmavlobaSi, mas Semdeg, rac dedofali esTeri sparseTSi cxovrobda, RmerTi agrZelebda Tavis xalxTan saubars bibliis, Zveli aRTqmis sityvebiT. RmerTma gamoiyena es wlebi, raTa safuZveli moemzadebia iesos mosvlisTvis, mxsnelisa, romlis gamogzavna RmerTma aRgviTqva aTasobiT wliT adre, jer kidev maSin, roca adamma da evam Sescoda edemis baRSi. momavali mxsnelis gzis momzadebis saqmis nawili iyo kaci, saxelad ioane naTlismcemeli. ioane naTlismcemeli zaqariasa da elisabeds SeeZina daaxloebiT ax. w. a. 3 wels. zaqaria RvTis taZris mRvdeli iyo. zaqaria da elisabedi erTgulad mihyvebodnen RmerTs. mravali wlis ganmavlobaSi maT Svili ar hyavdaT. magram sibereSi angelozi, saxelad gabrieli movida zaqariasTan da uTxra, rom elisabeds male gauCndeboda
39 3:1 – 12; 1:1 – 8; 1:5 – 25, 57 – 80; 3:1 – 20 166 ioane naTlismcemeli
biWi da saxelad ioanes daarqmevda. gabriel angelozma zaqarias, ramdenime gansakuTrebuli ram uTxra mis momaval Svilze. gabrielma Tqva: „is Sen sixarulsa da bednierebas mogitans. misi dabadeba bevr adamians gaaxarebs. RvTis TvalSi gansakuTrebuli iqneba igi da dedis muclidan suliwmidiT aRivseba. `is israelianTagan mravals daabrunebs RmerTTan, ufals moumzadebs gzas da igive suli da Zala eqneba, rac hqonda elias~. magram zaqariam ar daujera gabriels. `rogor SemiZlia davrwmunde, rom es marTla moxdeba?~ _ ikiTxa zaqariam. `me da elisabedi moxucni varT~. imis gamo, rom zaqaria ar erwmuena gabrielis mier RvTis uwyebas, zaqaria damunjda da laparaki ar SeeZlo ioanes dabadebamde. Tu rames Tqma sWirdeboda, mas unda daewera yvelaferi da ase ganagrZobda RmerTis taZarSi msaxurebas. ioanes dabadebis dro movida. elisabedis mezoblebma da axloblebma gaiziares misi sixaruli, rom RmerTma SviliT akurTxa isini. iudevelTa Cveulebisamebr, elisabedma da zaqariam Cvili ioane taZarSi waiyvanes dabadebidan merve dRes, raTa winadacveTiliyo. am dros bavSvs saxels arqmevdnen. xalxs surda, rom bavSvs mamis, zaqarias saxeli daerqvaT. magram, elisabedma Cailaparaka: `ara, mas ioane unda erqvas~. xalxma aniSna zaqarias. maT miawodes dafa, raTa daewera, ra unda daerqva SvilisTvis. zaqariam dawera: „misi saxelia ioane~. maSin gaexsna zaqarias bage da kvlav SeZlo laparaki. misi pirveli sityvebiT RmerTi ganadida. xalxs ainteresebda, vin gaizrdeboda ioane. ioane dabadebidanve aRivso suliwmidiT. is izrdeboda da Zlierdeboda. rogorc angelozma gabrielma
167
ubrZana zaqarias, ioane arasodes svamda Rvinos an sxva alkoholur sasmels. ioane cxovrobda udabnoSi, vidre is saxalxo msaxurebas daiwyebda israelSi.
ioane gaizarda da RvTis Zlieri winaswarmetyveli gaxda. mdinare iordanes mimdebare soflebSi ioane qadagebda, sadac xalxi TavianT codvebs inaniebda da inaTleboda. ioanes moqmedebebma da sityvebma Seasrula esaias winaswarmetyveleba, romelic TiTqmis 750 wliT adre iyo naTqvami. ioane RmerTma gamogzavna xalxis mosamzadeblad momavali macxovrisTvis. ioanes xalxi mesiisken unda miemarTa.
ioane Ria cis qveS myofi Zlieri mqadagebeli iyo. ioane Wamda kaliasa da velur Tafls. mas ecva aqlemis bewvisgan damzadebuli tansacmeli da tyavis qamari hqonda welze, rogorc elia winaswarmetyvels mravali wlis win. ioanem xalxi RvTis sasjelis Sesaxeb gaafrTxila, Tu isini ar daemorCilebodnen mas. ioane qadagebda, rom xalxi unda moinaTlos da maT zurgi aqcion codvas, ra drosac RvTis patieba ar daayovnebs.
ioanem mravali adamiani monaTla, vinc aRiarebda mis codvil mdgomareobas. amitom daerqva mas naTlismcemeli, radgan man mdinare iordaneSi bevri adamiani monaTla.
ioanes qadagebam imdroindeli ebraeli liderebi didad gaabraza. arc mefes, saxelad herodes ar uyvarda ioane, radgan ioane miuTiTebda im borotebaze, rasac is, rogorc mefe akeTebda. magram, suliwmidam gaaZliera ioane, raTa gabedulad eTqva msmenelisaTvis RvTis WeSmariteba. bevri adamiani fiqrobda, rom ioane xom ar iyo mxsneli, romlis warmogzavnas RmerTi iyo dapirebuli. magram man yvelas Zalian mniSvnelovani ram uTxra: „me gnaTlav wyliT. magram is,
168
Cemze Zlieria, romlis sandlis Tasmis Sexsnis Rirsic ki ar var. is Tqven mognaTlavT suliwmidiT~.
169
sarCevi
40 1:18 – 25; 1:26 – 56; 2:1 – 20
im dros, rodesac elisabedi orsulad iyo ioaneze, patara sofelSi, saxelad nazareTSi, cxovrobda axalgazrda qali, saxelad mariami. mariami da elisabedi biZaSvilebi iyvnen. mariami daniSnuli iyo kacze, saxelad iosebze. bibliur droSi niSnoba an qorwineba seriozuli aRTqma iyo, romelic ar unda darRveuliyo. erT dRes, roca mariami saxlSi iyo, uecrad mis winaSe RvTis angelozi gabrieli dadga. es igive angelozi iyo, romelic ewvia zaqarias, elisabedis qmars. gabrielma auwya mariams: „gamarjoba, uflis sayvarelo! RmerTi SenTanaa~. mariami daibna. man ar icoda, ratom miakiTxavda mas angelozma.
170
mxsneli iesos Soba
gabrielma uTxra: „nu geSinia mariam. RmerTma Sen misi Zis dedad agirCia. Sen mas iesos daarqmev, xolo is uzenaesis Zed iwodeba~.
mariamma hkiTxa angelozs: „rogor moxdeba es? me qalwuli var da bavSvi, rogor meyoleba?~
gabrielma miugo: `suliwmida gadmova Senze. amitom Seni Ze RvTis wmidad iwodeba. RvTisaTvis ki SeuZlebeli araferia~.
mariamma upasuxa: „me uflis mxevali var. dae, ise meyos, rogorc Sen Tqvi~. Semdeg angelozma datova igi.
mariami bednieri iyo, rom RmerTis dapirebuli macxovris deda gaxdeboda. mas aseve ainteresebda, ras ifiqrebda iosebi am yvelaferze. daijerebda angelozis naTqvams? magram RmerTma izruna yvelaferze. iosebs sizmarSi gamoecxada angelozi da uTxra: „nu geSinia mariamis colad moyvana. es bavSvi RvTis Zea. Tqven mas daarqviT ieso, radgan is gadaarCens Tavis xalxs codvebisgan~. iosebi ise moiqca, rogorc angelozma Tqva. mariami da iosebi daqorwindnen. iosebma mariami Tavis saxlSi waiyvana.
swored am dros romis imperatorma keisarma avgustusma gadawyvita, rom yvela mosaxles gaeara aRwera. man es imis gasarkvevad gaakeTa, rom scodnoda, Tu ramdeni adamiani cxovrobda mis samefoSi, raTa maTgan gadasaxadebi aeRo. yvela adamians ubrZana misuliyo Tavisi winaprebis qalaqSi. ase gaemgzavra iosebi nazareTidan beTlemSi, radgan is mefe daviTis ojaxidan iyo. iosebma da mariamma es grZeli gza maSin gaiares, roca Cvili iesos dabadebis Jami idga. rodesac isini beTlemSi Cavidnen, qalaqi ukve gadaWedili iyo xalxiT, romlebic aseve aRweris gamo iyvnen Casulni. mariamisa da iosebisaTvis sastumroSi adgili ar
171
moiZebna. samagierod, mariamma da iosebma mosasveneblad metad uCveulo adgili ipoves. maSin aseT adgilze qalebi bavSvebs aCendnen. mariami da iosebi TavlaSi darCnen, sadac adamianebi Sinaur cxovelebs amwyvevdnen. iq, TavlaSi, mariamma gaaCina ieso. is rbil qsovilSi Seaxvies da bagaSi Caawvines, sadac cxovelebs Tivas uyrian. RvTis Ze daibada ara lamaz sasaxleSi, aramed bnel TavlaSi. beTlemis mindvrebSi, im Rames, roca ieso daibada, mwyemsebi cxvars mwyemsavdnen. uceb mwyemsebis gverdiT angelozi dadga. mwyemsebi RvTis didebis SuqiT iyvnen garemoculni. isini SeSindnen. maSin angelozma uTxra maT: „nu geSiniaT! me Tqven gauwyebT did ambavs, romlic yvelasTvisaa gankuTvnili. swored dRes, daviTis qalaqSi Tqven dagebadaT macxovari! is aris qriste ufali! es iqneba TqvenTvis niSani: Tqven mas ixilavT rbil qsovilSi
172
gaxveulsa da bagaSi mwoliares~. maSin erTbaSad aivso ca angelozebiT, romlebic adidebdnen RmerTs da ambobdnen: „dideba maRalTa Sina RmerTs, qveyanaze mSvidoba da kacTa Soris saTnoeba!~ rodesac angelozebma datoves mwyemsebi, maT uTxres erTmaneTs: `wavideT beTlemSi da vnaxoT is saocreba, rac RmerTma gvauwya!~ mwyemsebi saswrafod wavidnen beTlemSi da ipoves mariami da iosebi. maT aseve naxes bagaSi mwoliare Cvili ieso.
rodesac mwyemsebma ixiles ieso, maT uTxres sxvebsac angelozebis saocari monaxulebisa da Cvilis Sesaxeb. yvela gaocebuli iyo mosmeniliT. mariami yvelafers imaxsovrebda da gulSi inaxavda. mwyemsebi TavianT mindvrebSi dabrundnen. isini aqebdnen da adidebdnen RmerTs, vinaidan yovelive ise naxes, rogorc angelozma auwya maT.
173
3 2 174 sarCevi
41 2:1 – 23; 2:21 – 52
rodesac ieso 40 dRis iyo, mariamma da iosebma miiyvanes igi ierusalimis taZarSi. im kanonebis Tanaxmad, romelic RmerTma misca moses, roca bavSvi ibadeboda, ZRveni da msxverpli unda yofiliyo gaRebuli. Cveulebriv ZRvnad kravi da mtredi mihyavdaT. Tumca, Tu ojaxi Raribi iyo, ori mtredis xundis moyvana SeeZlo. rodesac mariamma da iosebma ieso da ori mtredis xundi miiyvanes taZarSi, kaci, saxelad simoni, suliwmidis STagonebiT iyo iq mosuli. simoni marTali kaci iyo, romelsac uyvarda RmerTi. simonma ieso rom dainaxa, xelSi aiyvana igi da adida RmerTi. man Tqva: „ufalo, axla Sens msaxurs SeuZlia mSvidad mokvdes. Cemma Tvalebma ixila xsna, romelic Sen mouvline yvela adamians. is aris Sen mier dapirebuli msoflios naTeli~. im dRes taZarSi aseve iyo winaswarmetyveli,
175 ieso izrdeba
saxelad ana. ana mravali wlis ganmavlobaSi cxovrobda taZarSi. ana dRe da Rame loculobda da marxulobda.
rodesac anam ieso dainaxa, madloba Seswira RmerTs. simonis msgavsad manac icoda, rom ieso iyo mxsneli, romlis wuTisofelSi warmogzavna RmerTma didi xnis win dagvpirda.
rodesac ieso beTlemSi daibada, zogierTma brZenma Soreuli aRmosavleTis qveynidan dainaxa mbrwyinavi varskvlavi, romelic moulodnelad gamoCnda. maT icodnen, rom es varskvlavi RvTis xalxis, ebraelTa Soris axali mefis dabadebas aRniSnavda. am brZenebma asobiT kilometri gamoiares ierusalimSi Camosasvlelad. roca Cavidnen, mividnen mefe herodes sasaxleSi, romelic romis imJamindeli mmarTveli iyo imperiis im nawilze.
brZenebma hkiTxes mefe herodes: „sad aris Cvili, romelic daibada iudevelTa mefed? Cven movyeviT varskvlavs, romelic misi dabadebis dRes gamoCnda da movediT, raTa Tayvani vceT mas~.
176
rodesac mefe herodem moismina brZenTa kiTxvebi, Zalian Sewuxda. man ubrZana mRvdelmTavrebs da rjulis maswavleblebs, moeZiaT RvTis sityva, raTa gaegoT, sad unda dabadebuliyo qriste. mRvdlebma da maswavleblebma uTxres mefe herodes: „RvTis sityva ambobs, rom qriste daibadeba iudeis beTlemSi. winaswarmetyvelma miqam dawera: `beTlemo, Senc mniSvnelovani qalaqi iqnebi iudeaSi, radgan Sengan gamova mmarTveli. is iqneba Cemi xalxis mwyemsi~.
mefe herode farulad Sexvda brZenkacebs. mefem isini beTlemSi gagzavna da uTxra maT: `wadiT da moZebneT Cvili. rogorc ki ipoviT mas, momitaneT ambavi, raTa mec wavide da SevZlo misi Tayvaniscema~. magram, mefe herode cruobda. mas iesos mokvla surda, radgan ar SeeZlo imis atana, rom mis qveyanaSi sxvac mefed iwodeboda. brZenkacebma datoves herode da varskvlavma miiyvana isini saxlSi, sadac ieso imyofeboda. roca dainaxes igi da misi deda mariami, brZenkacebi moidriknen da Tayvani sces mas. maT iesos gansakuTrebuli ZRveni miarTves: oqro, sakmeveli da muri.
maTi Sexvedris Semdeg RmerTma sizmarSi gaafrTxila brZenkacebi, rom ar dabrunebuliyvnen mefe herodesTan. isini sakuTar qveyanaSi sxva gziT wavidnen. brZenkacebis wasvlis Semdeg mefe herodes gegmebis Sesaxeb, sizmarSi RvTis angelozma iosebic gaafrTxila. angelozma uTxra iosebs: `adeqi, aiyvane Cvili da mariami da saswrafod wadi egvipteSi. iq herodesgan usafrTxod iqnebi~. imave Rames iosebma aiyvana mariami da ieso da wavida egvipteSi. ojaxi iq herodes sikvdilamde darCa. amis Semdeg isini iesosTan erTad dabrundnen TavianT mSobliur qalaq nazareTSi. nazareTSi iosebi durglad muSaobda. rodesac ieso izrdeboda, is iosebs exmareboda durglis saxelosnoSi. ieso soflis sxva biWebTan erTad sinagogaSi dadioda da swavlobda. ieso iq izrdeboda, ikrebda sibrZnesa da Zalas da RvTis siyvaruli da
177
kurTxeva iyo masze.
iosebi da mariami paseqis aRsaniSnavad miemgzavrebodnen ierusalimSi. paseqis dResaswaulze ebraeli xalxi ixsenebda, Tu rogor daicva RmerTma isini mravali wlis win egvipteSi Camovlili sikvdilis angelozisgan, jer kidev maSin, vidre monobidan daixsnida maT. rodesac ieso Tormeti wlis iyo, iosebi wesis Tanaxmad Tavis ojaxTan erTad avida ierusalimis taZarSi.
manZili nazareTidan ierusalimamde TiTqmis 150 kilometria. iq Casvlas ramdenime dRe sWirdeboda. ierusalimSi iesom da misma ojaxma erTi kvira gaatares ojaxis sxva wevrebTan da megobrebTan erTad, romlebic aseve iq imyofebodnen paseqis aRsaniSnavad. roca saxlSi dabrunebis dro dadga, mariami da iosebi nazareTSi gaemgzavrnen. maT egonaT, rom ieso mgzavrTa Soris iyo. magram ieso qalaqSi darCa. erTi dRis mogzaurobis Semdeg mariamma da iosebma ieso xalxSi moiZies da ver ipoves igi. amitom isini iesos mosaZebnad dabrundnen ierusalimSi. ieso mesame dRes ipoves. is moZRvrebTan erTad taZarSi ijda, usmenda taZris maswavleblebs da Tan kiTxvebs usvamda. yvela, vinc iesos usmenda, gaocebuli iyo misi codniT. taZris msaxurebi mixvdnen, rom iesos Tavisuflad SeeZlo bevri rame aexsna RvTisa da wminda werilis Sesaxeb, miuxedavad imisa, rom is mxolod Tormeti wlis iyo.
mariamma da iosebma ieso rom dainaxes, gaocdnen. mariamma uTxra mas: „Svilo, ratom mogveqeci ase? me da mamaSeni Senze vnerviulobdiT. Cven yvelgan geZebdiT~. iesom upasuxa: „ratom meZebdiT? gana ar icodiT, rom me aq, mamaCemis saxlSi unda viyo?~ magram, mariamma da iosebma ver gaiges, ras gulisxmobda ieso. Semdeg iesom mSoblebTan erTad datova ierusalimi. mariami am yvelafers gulSi inaxavda. isini erTad
178
dabrundnen nazareTSi. ieso yvelaferSi emorCileboda mSoblebs. is agrZelebda simaRlesa da sibrZneSi zrdas da RvTisa da adamianebis keTilganwyobis mopovebas.
11 2 179
sarCevi
rodesac ieso 30 wlis gaxda, dadga dro, rom mas Tavisi sajaro msaxureba daewyo. erT dRes is mivida mdinare iordanesTan, sadac misi biZaSvili ioane naTlavda. iesom ioanes sTxova, rom moenaTla igi. magram ioanem uTxra iesos: „Sen ar gWirdeba Cemgan naTloba. me unda movinaTlo Sengan~. ioanem icoda, rom ieso RvTis Ze iyo. magram, iesom daJinebiT moiTxova da uTxra: „minda, rom momnaTlo. vinaidan, ase aRvasrulebT RvTis wminda gegmas~.
ase rom ioanem monaTla ieso. rodesac ieso wylidan amovida, raRac gansakuTrebuli moxda, radgan maRla caSi TiTqos zecis karibWe gaiRo. suliwmida mtredis
42 180 iesos naTloba
saxiT gadmovida iesoze. Semdeg zecidan gaisma xma. mama RmerTma dailaparaka da Tqva: „es aris Cemi sayvareli Ze, romelic moviwone~. ioane naTlismcemelma yvelas uTxra: „es aris RvTis mier warmogzavnili, vis Sesaxebac me giTxariT!~ mas Semdeg, rac ieso moinaTla, suliwmidam gagzavna igi udabnoSi. iq ieso 40 dRe marxulobda da RvTis winaSe loculobda. vidre ieso udabnoSi iyo, eSmaki mivida mis gamosacdelad. eSmaki cdilobda iesos daeviwyebina RvTis xalxis gadarCenis gegma. eSmaks surda, rom ieso mas damorCileboda. iesom, eSmakis yvela cdunebasTan sabrZolvelad gamoiyena RvTis wminda sityva. rodesac eSmakma is miatova, angelozebi mividnen iesosTan da moemsaxuren.
11 29 181
sarCevi
iesos naTlobis Semdeg, erT dRes ioane naTlismcemelma dainaxa momavali ieso. ioanem Tqva: „aha, RvTis kravi!” ioanes orma mimdevarma gaigona misi naTqvami. maT miatoves ioane da gahyvnen iesos. roca iesom SeniSna kacebi, romlebic mas mihyvebodnen, Semobrunda da uTxra maT: „ra gindaT?~ kacebma hkiTxes:
43 182 pirveli mowafeebi
`rabi, sad rCebi?~ sityva rabi niSnavs `maswavlebels~. `wamodiT da naxavT~, _ upasuxa iesom. isinic wahyvnen da naxes, sad imyofeboda ieso da darCnen masTan. am ori kacidan erTi iyo andria. Semdeg andria Tavis Zma simon petresTan wavida. andriam uTxra petres: „Cven vipoveT mesia~. sityva mesia niSnavs `qristes~. andriam petre iesosTan miiyvana. petre rom dainaxa, iesom uTxra: „Sen xar simoni, ioanes Ze. amieridan Sen gerqmeva kefa~. kefasi niSnavs `kldes~, rac berZnul enaze saxeli petrea. meore dRes iesom gadawyvita galileaSi wasvla. man ipova filipe da uTxra: gamomyevi. filipe beTsaididan iyo, imave qalaqidan, saidac andria da petre. Semdeg filipem ipova naTanaeli da uTxra: „Cven vipoveT is, viszec dawera mosem da winaswarmetyvelebma. is aris ieso nazareveli, iosebis Ze. modi da naxe~. naTanaelic gahyva iesos.
ieso dasaxlda did tbasTan, romelsac galileis zRva hqvia. erT dRes, roca is tbis napiras midioda, dainaxa saTevzao navebi da maTSi myofi ramdenime mamakaci. meTevzeebs Tevzis dasaWerad didi badeebi hqondaT. iesom mouwoda maT da uTxra: „gamomyeviT da adamianTa mebadurebad gagxdiT~. kacebma maSinve miatoves navebi da badeebi da gahyvnen iesos. iesos am mimdevrebs mowafeebi ewoda, radgan isini mas gahyvnen da sakuTari cxovreba mas miuZRvnes. iesom bevri ram aswavla Tavis mowafeebs, raTa mogvianebiT maTac eswavlebinaT sxvebisTvis. male ieso sxva mamakacebsac Sexvda, romlebsac mis mimdevrad gaxdoma mouwoda. mTlianobaSi iesom Tormeti kaci daimowafa. eseni iyvnen simoni (petred wodebuli), iakobi da ioane, andria, filipe, barTlome, maTe, Toma, iakob alfesis Ze, Tadeozi, simon moSurne da iuda iskarioteli. iuda iskariotelma mogvianebiT gasca ieso.
183
momdevno sami wlis ganmavlobaSi es Tormeti kaci yvelgan dahyveboda iesos, sadac ar unda wasuliyo.
29 184
sarCevi
qalaq kanaSi ieso, misi deda mariami da zogierTi mowafe miwveuli iyo qorwilSi. qorwilSi, ojaxis mravali megobari da naTesavi iyo mopatiJebuli da erTad zeimobdnen. sufraze ugemrielesi kerZebi da Rvino iyo. xalxi cekvavda da mReroda. yvela bednieri iyo, roca xedavdnen axaldaqorwinebul siZesa da dedofals. rodesac wveuleba gagrZelda, mariami iesosTan cudi ambiT mivida. mariamma uTxra iesos: „gavige, rom Rvino aRar aqvT, rom sufraze moitanon~. iesom uTxra dedas: „Zvirfaso, ra ginda Cemgan? Cemi dro jer ar mosula~.
44 185 iesos pirveli saswauli
maSin mariamma qorwilSi myof msaxurebs uTxra: „rasac is getyviT, gaakeTeT~.
iqve eqvsi didi qvis WurWeli idga. TiToeuli WurWeli 100 litramde wyals itevda. iesom uTxra msaxurebs: „aavseT WurWlebi wyliT~. msaxurebma pirTamde aavses
TiToeuli WurWeli.
maSin iesom ubrZana msaxurebs: „aiReT da mieciT sufris Tamadas~. msaxurebi ise moiqcnen, rogorc iesom Tqva.
Tamadam dalia msaxurebis mier miwodebuli wyali da aRmoCnda, rom is wyali aRar iyo. iesom gamoiyena Tavisi
Zala, rogorc WeSmaritma RmerTma, raTa wyali Rvinod eqcia. Tamadam ar icoda, saidan movida Rvino, magram es icoda msaxurebma, romlebmac WurWlebi wyliT aavses. qorwilis Tamadam nefes dauZaxa da uTxra: „yvela kacs pirvel rigSi saukeTeso Rvino gamoaqvs, xolo, roca xalxi SeTvreba, mdares Camodgams. Tumca, Tqven aqamde inaxavdiT saukeTeso Rvinos~.
rac iesom gaakeTa, es saswauli iyo. iesom, rogorc WeSmaritma RmerTma saswaulebrivad aCvena Tavisi Zala. es iyo iesos pirveli saswauli. iesom amiT aCvena Tavisi dideba da mowafeebma irwmunes misi. qorwilis Semdeg ieso da misi mowafeebi kapernaumSi wavidnen. iesos dedac da misi Zmebic wavidnen masTan da iq ramdenime dRe darCnen. roca paseqis dResaswauli moaxlovda, ieso ierusalimSi avida. rodesac is taZarSi Sevida, iesom aRmoaCina xalxi, romlebic yiddnen xarebs, cxvrebs da mtredebs. sxvebi magidebTan isxdnen da fuls cvlidnen. iesom sablisgan Solti gaakeTa da cxvrebi da xarebi taZris teritoriidan gandevna. fulis gadamcvlelebs magidebi gadauyirava da monetebi mimofanta. mtredebis
186
gamyidvelebs iesom mimarTa da uTxra: „aqedan gaitaneT eseni! rogor bedavT mamaCemis saxli savaWro saxlad aqcioT!”
maSin ebraelebma hkiTxes iesos: „ra niSans mogvcem imis saCveneblad, rom yovelive amis keTebis uflebamosileba gaqvs?
iesom upasuxa: „daangrie es taZari da me sam dReSi aRvadgen mas~.
ebraelma mTavrebma upasuxes: „am taZris aSenebas 46 weli dasWirda. Sen ki ambob, rom sam dReSi aRadgen mas?~
magram ieso taZris aRdgenaze ki ara, aramed sakuTari sxeulis aRdgenaze laparakobda. mas Semdeg, rac ieso mkvdreTiT aRdga, misma mowafeebma gaixsenes misi naTqvami. maSin maT irwmunes wminda werilebi da iesos naTqvami sityvebi.
30 187
29
sarCevi
ieso eSmakis suliT
Sepyrobils kurnavs
45 1:22 – 28; 4:31 – 37
kapernaumSi, erT SabaT dRes ieso da masTan myofni sinagogaSi Sevidnen. xalxi gaocebuli iyo iesos swavlebiT, radgan is ZalauflebiT aswavlida. maSin sinagogaSi myofma kacma SesZaxa. mas eSmaki, _ boroti sulimarTavda. man xmamaRla SesZaxa da Tqva: „ra ginda Cvengan, ieso nazarevelo? Cvens dasaRupavad moxvedi? vici vinc xar. Sen RvTis wmida xar!“
188
`dadumdi!~ _ iesom mtkiced uTxra eSmaks. `gamodi misgan!~
borotma sulma Zlier Searxia kaci da yvelas Tvalwin Zirs dasca. Semdeg boroti suli kiviliT gamovida misgan.
mTeli xalxi gaocda da erTmaneTs uTxres: „ra swavlebaa es? ZalauflebiTa da ZaliT ieso brZanebebs aZlevs borot sulebs da isinic emorCilebian mas!~ iesos saqmeebis Sesaxeb ambebi swrafad gavrcelda mTel galileaSi.
29 30 189
sarCevi
ebrauli taZris winamZRolebi ganrisxdnen da SeSurdaT, roca gaiges iesos saswaulebis Sesaxeb da rom is sul ufro met mimdevars iZenda, _ ioane naTlismcemelze metsac ki. iesom cota xniT datova iudea da dabrunda galileaSi. galileaSi misasvlelad iesosa da mis mowafeebs samariis gziT unda gaevloT. iudevelebs ar surda urTierToba samaritelad wodebul xalxTan. arc meore jgufs ar moswonda pirveli. iudaelebi fiqrobdnen, rom samarielebi uwmindurebi iyvnen da Tu maTTan urTierToba eqnebo-
46 190 ieso
samaritel dedakacze
zrunavs
daT, Tavadac gauwmindurdebodnen. samarielebTan kontaqtis Tavidan asacileblad, iudaelebi xSirad grZel gzas irCevdnen, raTa samariaSi fexi ar daedgaT.
ieso da misi mowafeebi ki mividnen samariis erT qalaqSi, saxelad siqarSi. es adgili im miwis nakveTi iyo, romelic iakobma odesRac misca iosebs. iakobis Wa mdebareobda siqaris gareT. daaxloebiT SuadRis 12 saaTi iyo. ieso mogzaurobiT daRlili iyo da amitom Camojda WasTan. misi mowafeebi ki qalaqSi sakvebis sayidlad Sevidnen.
roca ieso WasTan ijda, iq samarieli qali wylis amosaRebad movida. iesom uTxra mas: „Semasvi wyali?~ qalma miugo: „Sen iudaeli xar, me ki samarieli qali. rogor SegiZlia sasmeli wyali mTxovo?”
iesom upasuxa qals: „Sen rom icode RvTis niWi da vin gTxovs wyals, maSin Sen Tavad sTxovdi mas da is mogcemda cocxal wyals~.
uTxra samarielma qalma: `batono, WurWeli ar gaqvs da es Wac Rrmaa. cocxali wylis mocemas, rogor SeZleb? gana Sen ufro didi xar vidre Cveni mama iakobi, romelmac es Wa mogvca da TviTonac aqedan svamda, mis vaJebic, misi farac da mTeli misi pirutyvi?~
iesom upasuxa: „vinc am wyals dalevs, kvlav moswyurdeba, magram vinc dalevs wyals, romelsac me mivcem, mas arasodes moswyurdeba. wyali, romelsac me mivcem, masSi gadaiqceva wylis wyarod, romelic saukuno sicocxled idinebs~.
uTxra qalma iesos: „batono, momeci es wyali, rom ar momwyurdes da WasTan aRar movide.
iesom uTxra mas: `wadi, dauZaxe Sens qmars da dabrundi~.
191
`me qmari ar myavs~, _ upasuxa qalma. iesom Tqva: „marTali xar, roca ambob, rom qmari ar gyavs, radgan xuTi qmari gyavda da is kaci, visTanac axla cxovrob, Seni qmari ar aris. rac Sen Tqvi simarTlea~. uTxra qalma: `batono, vxvdebi, rom winaswarmetyveli xar. me vici, rom mesia modis da roca mova, is yvelafers gvetyvis~.
Semdeg iesom Tqva: „vinc gelaparakeba, mesiaa~. am dros dabrundnen iesos mowafeebi da gakvirvebulni darCnen, roca ieso qalTan mosaubre naxes. magram, aravis ukiTxia iesosTvis, Tu raze saubrobda masTan. qalma wylis WurWeli datova da qalaqSi dabrunda. man uTxra xalxs: „modiT da naxeT kaci, romelmac miTxra yvelaferi, rac ki odesme gamikeTebia. SeiZleba es iyos qriste?” cnobismoyvare xalxi mas iesosTan gahyva.
amasobaSi mowafeebma sTxoves iesos: „moZRvaro, Wame rame~.
magram iesom uTxra maT: `me maqvs saWmeli, romlis Sesaxebac Tqven araferi iciT~. mowafeebma ver gaiges iesos naTqvami. maT egonaT, rom viRacam mas saWmeli moutana.
Semdeg iesom auxsna Tavis mowafeebs: „Cemi saWmeli aris RvTis nebis Sesruleba. RmerTma Tavisi saqmis aRsasruleblad warmomgzavna~.
bevrma samarielma irwmuna ieso imis gamo, rac qalma uTxra maT. rodesac isini mividnen iesosTan, sTxoves, rom is maT qalaqSi darCeniliyo. ieso iq ori dRe darCa. iesos sityvebis gamo bevrma adamianma irwmuna igi. xalxma uTxra qals: „Cven, ara mxolod Seni naTqvamis gamo gvwams, aramed Tavad movusmineT mas da virwmuneT, rom namdvilad is aris wuTisoflis mxsneli~.
192
30 193 sarCevi
47 13:1 – 23; 4:1 – 20; 8:1 – 15
iesom kvlav daiwyo xalxis swavleba galileis zRvis piras. iesos swavlebis mosasmenad Sekrebili adamianebis raodenoba imdenad didi iyo, rom ieso navSi Cajda da napirze myof xalxs mimarTa, radgan sityvis mosmena maTTvis ase ufro iyo SesaZlebeli.
ieso xalxs istoriebis moyoliT aswavlida, romelsac igavebi hqvia. es istoriebi xalxs RvTis Sesaxeb mniSvnelovan WeSmaritebebs gadascemda.
iesom ilaparaka igavi mTesvelze, romelic marcvlis dasaTesad gamodis. miwismuSaki, marcvleuliT datvirTuli didi xurjiniT gavida mindorSi da Tesli aqeT-iqiT, mTel miwaze moabnia.
iesom Tqva: „rodesac kacma Tesli moisrola, zogi gzaze davarda. movidnen frinvelebi da mTlianad SeWames igi. zogi
194 RmerTis sityvis qadageba
Teslis nawili kldovan niadagze daeca. mas miwis siRrme ar hqonda, imisTvis rom fesvi gaedga. is maSinve amovida, magram mzis sxivma is daaWkno da male gaxma. axlad amosulma jejilma ver gaixara, radgan Rrma fesvebi ar hqonda~.
iesom ganagrZo: „sxva Tesli, romelic mTesvelma gadaagdo, eklebs Soris daeca. rodesac eklebi gaizarda, maT axlad aRmocenebuli xorbali mTlianad moaSTes da man nayofi ver gamoiRo~.
maSin iesom Tqva: „magram kacma zogi Tesli karg miwaze dayara. am Teslma gaixara da nayofi gamoiRo ocdaaTad, samocad da asad~.
mogvianebiT, rodesac ieso marto darCa Tavis mowafeebTan erTad, maT am igavis Sesaxeb hkiTxes. iesom upasuxa: „es igavi namdvilad imis Sesaxeb aris, Tu adamianebi, rogor usmenen Cems swavlebas. Tesli aris RvTis sityva. oTxi gansxvavebuli niadagi aris oTxi gansxvavebuli saxis adamiani, romlebic me mismenen~.
iesom ganmarta: „zogierTi adamiani saerTod ar usmens Cems sityvas. maTi guli gzaze datkepnili miwasaviTaa. eSmaki modis da misgan miaqvs RvTis sityva, radgan is ver axerxebs am adamianis gulSi fesvis gadgmas. maT ubralod ar swamT.
„sxvebi Tavidan siamovnebiT usmenen RvTis sityvas. magram, Semdeg swrafad kargaven interess mis mimarT. isini kldovan niadags hgvanan. imis gamo, rom maTi rwmena ar aris Zlieri, rogorc mcenare Zlieri fesvis gareSe, mosuli winaaRmdegobisa da gaWirvebis gamo swrafad Sordebian rwmenas. maTi rwmena arasodes izrdeba da is mcxunvare mzeze gamxmar mcenares emgvaneba.
„arseboben sxva adamianebi, romlebic eklovan niadags hgvanan. Tavidan maTi rwmena janmrTelia.
„magram, roca am wuTisoflis sazrunavi modis an
195
gulisTqmebSi vvardebian, yovelive es RvTis sityvas gudavs, ise, rogorc ekali anadgurebs gaxarebul mcenares~.
Semdeg iesom Tqva: „iseTi adamianebic arian, romelTa guli keTil niadags hgavs. es xalxi usmens imas, rasac me maT RmerTze vaswavli. RvTis siyvaruli izrdeba maT gulebSi da Zlierdeba. amitom maTi rwmena bevr sikeTes warmoSobs~.
30 32 196
sarCevi
ieso acxrobs qariSxals
48 8:23 – 27; 4:36 – 41; 8:22 – 25
mas Semdeg, rac galileis zRvaze ieso mTeli dRe aswavlida RvTisa da misi samefos Sesaxeb, movida saRamo. iesom uTxra Tavis mowafeebs: „gavideT zRvis gaRma~. ase rom iesom da misma mowafeebma datoves xalxi napirze da galileis zRvaze gacures. maTTan erTad sxva navebic micuravda. uecrad saSineli qariSxali amovarda. Zlierma qarma azvirTebuli talRebiT navis wyliT avseba daiwyo. magram iesos, navis ukana mxares Rrmad eZina.
197
iesos mowafeebi SeSindnen. maT gaaRviZes igi da SesZaxes: „ufalo! gviSvele! viZirebiT!”
ieso adga. man uTxra mowafeebs: „ratom geSiniaT? Tqveni rwmena Zalian sustia~.
iesom qars gaCereba ubrZana da uTxra talRebs: „damSviddi! dawynardi!~ maSinve Sewyda qari da zRvac damSvidda.
mowafeebi didi SiSiTa da gaocebiT aivsnen iesos mier moxdenili saswauliT. maT hkiTxes erTmaneTs: „vin aris es, qaric da zRvac, rom emorCileba?!~
30 32 198
sarCevi
ieso kurnavs iairosis qaliSvils
49 9:18 – 19, 23 – 26; 5:21 – 24, 35 – 43; 8:40 – 42, 49 – 56
mas Semdeg, rac iesom daamSvida saSineli qariSxali, is da misi mowafeebi usafrTxod gadavidnen galileis zRvis meore mxares. xalxi iqac Seikriba da iesom garkveuli dro gaatara maT swavlebasa da gankurnebaSi. cota xanSi iesom ukan gadmocura. xalxi mis Sesaxvedrad kvlav Seikriba. xalxSi iyo erTi kaci, saxelad iairosi. iairosi sinagogis mmarTveli iyo. is mivida iesosTan da mis fexebTan daiCoqa.
199
iairosi Seevedra iesos. `Cemi patara gogona kvdeba~, _ Tqva sinagogis mmarTvelma. „gTxov, modi da daade mas xeli, rom icocxlos~. es iyo iairosis erTaderTi Tormeti wlis qaliSvili. roca ieso iairosis saxlisken gaemarTa, macne movida da Tqva: „iairos! Seni qaliSvili mokvda. nuRar Seawuxeb iesos~. es rom gaigo iesom, uTxra iaiross: „nu geSinia. mxolod irwmune da is ganikurneba~. iesom gza iairosis saxlisken ganagrZo. petre, iakobi da ioane iesosTan iyvnen. roca mividnen, iq didi brbo iyo Sekrebili da xmamaRla tiroda. mestvireni sevdian simRerebs ukravda. iesom, iairosis asulis sikvdils gamo mgloviare xalxs mimarTa: „nu tirixarT. bavSvi ar momkvdara. mas sZinavs~. magram, mgloviareebma dascines iesos. maT icodnen, rom patara gogona marTla mkvdari iyo. ieso pirdapir im oTaxSi Sevida, sadac mkvdari bavSvi esvena. man Tan
200
waiyvana petre, iakobi da ioane da gogonas mSoblebi. ieso mivida da gogonas xeliT Seexo. iesom arameulad Tqva: `taliTa kumi!~ es sityvebi niSnavs: `patara gogo, Sen geubnebi, adeqi!~ maSinve gogonas suli dabrunda da fexze wamodga igi. iesom uTxra maT, rom raime saWmeli miecaT misTvis. gogonas mSoblebi gaocdnen. magram, iesom ubrZana maT, rom aravisTvis eTqvaT momxdaris Sesaxeb.
30 32 201
sarCevi
50 14:13 – 21; 6:30 – 44;
ieso dadioda sofel-sofel da aswavlida da kurnavda xalxs. garkveuli periodis Semdeg man Tavisi Tormeti mowafe or-orad gagzavna. iesom maT qadagebis, boroti sulebis gandevnisa da adamianTa gankurnebis Zala misca. rodesac mowafeebi dabrundnen iesosTan, yvelaferi uambes, rac gaakeTes da aswavles. magram, maT garSemo imdeni xalxi iyo, Wamis saSualebac ki ar hqondaT. amitom iesom uTxra maT: „wamodiT CemTan erTad wynar adgilze, rom daisvenoT~. maT galileis zRvis gadaRma wynar adgi-
202 saswaulebrivi sadili
las gadacures.
magram, roca ieso da misi mowafeebi iq mividnen, maT garSemo sxva xalxi Seikriba. rodesac iesom xalxi dainaxa, guli TanagrZnobiT aevso, radgan isini umwyesmso cxvariviT iyo. amitom iesom maT bevri ramis swavleba dauwyo.
male dRe gavida. mowafeebi mividnen iesosTan da uTxres: „aq saWmeli ar aris. ukve Zalian gviania. xalxi gauSvi, rom wavidnen da raime saWmeli iyidon axlomdebare soflebSi~.
magram, iesom upasuxa: `Tqven mieci maT saWmeli~.
Semdeg filipes hkiTxa: „amdeni xalxisTvis, sad unda viyidoT saWmeli?~ iesom icoda, ris gakeTebas apirebda, magram es kiTxva filipes gamosacdelad dausva. filipem upasuxa: „kacma rva Tvec rom imuSaos, imdens mainc ver Seagrovebs, rom am xalxs puris fulad eyos~. maSin Tqva andriam, simon petres Zmam: `ai, biWi, romelsac aqvs xuTi puri da ori Tevzi, magram ra aris es amdeni xalxisTvis?~
iesom Tavis mowafeebs ubrZana, rom xalxi mwvane balaxze 50 da 100-kacian jgufebad daejinaT. xalxi dajda. iq daaxloebiT 5000 kaci iyo, qalebisa da bavSvebis garda.
iesom aiRo xuTi puri da ori Tevzi. zecas axeda, akurTxa sakvebi da madloba Seswira RmerTs misTvis. Semdeg iesom daamtvria puri, Tevzic daanawevra da misca Tavis mowafeebs. mowafeebma mTel xalxs dauriga. mas Semdeg, rac yvelam Wama da gaZRa, purisgan da Tevzisgan kidev darCa.
maSin iesom uTxra mowafeebs: „aiReT darCenili puri da Tevzi. araferi ar unda daikargos~. roca daasrules, mowafeebma Seagroves Tormeti kalaTa savse puris naWre-
203
biTa da TevziT!
xalxma dainaxa es saswauli, rac iesom moaxdina da Tqves: „uTuod es aris is winaswarmetyveli, romelic wuTisofelSi unda mosuliyo~. magram iesom icoda, rom maT surdaT igi maTi miwieri mefe gaexadaT. ase rom, ieso maTgan ganmartovda da mTaze wavida.
30 32 204
sarCevi
ieso aCvenebs Tavis RvTaebriv bunebas
51 16:21 – 17:13; 8:27 – 9:13; 9:28 – 36
ieso da misi mowafeebi mraval sxva sofelSi agrZelebdnen mogzaurobas. isini filipes kesariis mimdebare soflebSic ki dadiodnen. ieso ganagrZobda qadagebas, swavlebas, gankurnebasa da gaWirvebulTa daxmarebas. aseve is Tavis mowafeebs mraval mniSvnelovan WeSmaritebas gadascemda. iesom mowafeebs uTxra, rom male mas bevri ramis gadatana mouwevda, rom moklavdnen da sami dRis Semdeg aRdgeboda. am naTqvamis miReba da gageba
205
mowafeebs Zalian gauWirdaT. erT dRes iesom Tan waiyvana petre, iakobi da iakobis Zma ioane. isini maRal mTaze avidnen. iq martoni iyvnen da uceb Tavisi sami mowafis winaSe iesom garegnoba Seicvala. misi saxe mzesaviT ganaTda da misi tanisamosi mzis sxiviviT gakaSkaSda.
Semdeg mose da elia gamoCndnen maT winaSe. iesom, mosem da eliam erTad isaubres iesos moaxloebul sikvdilze. es male ierusalimSi moxdeboda. Tavidan petre, iakobi da ioane mZinareni iyvnen. magram, rodesac iesos garegnoba Seicvala, maT srulad gaeRviZaT. maT ixiles iesos dideba da masTan erTad mose da elia.
roca mose da elia iesos tovebdnen, petrem Tqva: „rabi, kargia CvenTvis aq yofna. modiT, sami karavi gavakeToT. erTi SenTvis, erTi mosesTvis da erTi eliasTvis~. petrem namdvilad ar icoda ras laparakobda, radgan samive mowafe Zalian SeSenebuli iyo.
Semdeg Rrubeli gamoCnda da mTlianad dafara isini.
Rrublidan gaisma xma, romelmac Tqva: „es aris Cemi sayvareli Ze, mas usmineT!"
Semdeg mowafeebma irgvliv mimoixedes da maT iq iesos garda sxva veravin dainaxes. roca mTidan Camodiodnen, iesom ubrZana petres, iakobsa da ioanes, rom aravisTvis eTqvaT is, rac naxes, vidre Ze kacisa mkvdreTiT ar aRdgeboda. mowafeebic ase moiqcnen, magram ainteresebdaT, ras niSnavda „mkvdreTiT aRdgoma~.
206
30 32 207 sarCevi
52 10:25 – 37
rodesac ieso agrZelebda swavlebasa da qadagebas, kiTxvis dasmis mizniT bevri adamiani modioda masTan. magram, zogierTi maTgani kiTxvas iesos motyuebisa da misi sityvaSi daWeris gamo svamda. ieso ki xSirad aseT dasmul
kiTxvas, ama Tu im ambis moyoliT pasuxobda.
208 keTili kaci
erTxel iesosTan, israelis erT-erTi religiuri winamZRoli mivida da hkiTxa: „ra unda gavakeTo, rom maradiuli sicocxle davimkvidro?“ iesom upasuxa: `ras ambobs RvTis wminda sityva?~
religiurma winamZRolma upasuxa: „giyvardes ufali
RmerTi Seni mTeli Seni guliT, mTeli suliT, mTeli ZaliTa da mTeli gonebiT; da giyvardes moyvasi, viTarca Tavi Seni~.
iesom uTxra: „marTali xar. ase moiqeci da maradiulad icocxleb~.
religiur winamZRols surda sxvebisTvis eCvenebina, ramdenad kargi iyo, amitom hkiTxa iesos: „vin aris Cemi moyvasi?“
iesom pasuxis gasacemad es ambavi uambo mas. iesom Tqva: „erTi kaci ierusalimidan ierixonSi midioda. gzis piridan, ramdenime mZarcveli akvirdeboda mas. Semdeg Tavs daesxnen mas, scemes, gaZarcves da gzaze sasikvdilod miatoves. male ierusalimisken mimavalma mRvdelma Camoiara. man dainaxa dazaralebuli, magram, gverdi auqcia da ise gaagrZela siaruli, rom ar daxmarebia. cota xnis Semdeg kidev sxva kacma Camoiara, romelic taZarSi muSaobda. manac dainaxa dazaralebuli, magram mRvdeliviT gverdi auqcia da ise gaagrZela siaruli, rom ar daxmarebia mas.
„Semdeg gzaze Camoiara erTma samarielma kacma (iudeveli da samarieli xalxi erTmaneTs mtrobdnen. isini cdilobdnen erTmaneTisaTvis Tavi aeridebinaT). sama-
209
riels Seebrala igi. SeCerda da viridan gadmovida. samarielma daWril kacs Wrilobebi Seuxvia, sastumroSi waiyvana da bolomde izruna masze. vidre mas iq datovebda, sastumros mepatrones dahpirda, rom rac ar unda damjdariyo am kacis gamojanmrTeleba, is mzad iyo safasuris gadasaxdelad~.
rodesac iesom daasrula Tavisi ambis Txroba, man hkiTxa religiur winamZRols: „miTxari am kacebidan, romeli iyo moyvasi im kacisaTvis, romelic gaZarcves da scemes?~ religiurma winamZRolma upasuxa: „vinc mas daexmara, _ samarieli kaci~.
Semdeg iesom Tqva: „wadi da Senc ise moiqeci, rogorc man gaakeTa~.
30 32 210
sarCevi
mowyale mama
53 15
iesom, dedamiwaze msaxurebis ganmavlobaSi mravali ambavi mohyva, romlebic xsnidnen RvTis mimtevebel siyvaruls. iesom Tqva: „mwyemss asi cxvari hyavda. yovel saRamos, roca isini saxlSi brundebodnen, mwyemsi guldasmiT iTvlida TiToeul cxvars, vidre kars maT ukan Caketavda, raTa isini RamiT daculi yofiliyo mtaceblisgan. magram erT saRamos, roca mwyemsi saxlSi dabrunda, man mxolod 99 cxvari daTvala. mwyemsi mixvda, rom cxvars gza aeria. ukve bneldeboda. mwyemsma 99 cxvari farexSi
211
Caketa da dakarguli cxvris saZebnelad wavida. mwyemsi yvelgan eZebda mas. uecrad dakarguli cxvris bRavili gaigona. mwyemsi misken gaemarTa da ipova igi, mxrebze Seisva is da saxlSi waiyvana~. Semdeg iesom Tqva: „RmerTi aris es keTili mwyemsi. Tu vinme daikargeba misgan, RmerTi manamde eZebs mas vidre ar ipovis da ukan ar daabrunebs. zecaSi ufro meti sixarulia, roca erTi dakarguli codvili ubrundeba RmerTs da iTxovs patiebas, vidre 99 adamianze, romelnic RmerTs ar daSorebia~. iesom kidev erTi ambavi mouTxro xalxs, im sixarulis Sesaxeb, rac dakarguli nivTis naxviT modis. iesom Tqva: „warmoidgineT qali, romelsac aTi moneta aqvs da erTs dakargavs. gana ar aanTebs lampars, mTel saxls ar dahgvis da gulmodgined ar daiwyebs yvela napralsa da WrilSi Zebnas? da rodesac is ipovis, yvela megobarsa da mezobels gaagebinebs amis Sesaxeb da etyvis maT: `modiT da CemTan erTad ixareT! vinaidan Cemi dakarguli moneta vipove!~
212
ganagrZo iesom da Tqva: „aseve xarobs RvTis yvela angelozi, rodesac erTi adamiani ubrundeba RmerTs~.
Semdeg iesom kidev erTi ambavi mouyva maT dakarguli Zis Sesaxeb. iesom Tqva: „iyo erTi mdidari kaci, romelsac ori vaJi hyavda. umcros vaJs surda daetovebina mama da saxli, rom Sors wasuliyo da damoukidebeli cxovrebiT damtkbariyo. amitom umcrosma vaJma Tqva: `mama, momeci is fuli, romelsac Seni sikvdilis Semdeg miviReb. axla minda misi daxarjva!~
„mamas Zalian ewyina, magram fuli mainc misca. axalgazrdam aiRo fuli da Sors sxva qveyanaSi wavida sacxovreblad. man bevri axali megobari SeiZina maTTvis mxiaruli wveulebebis mowyobiT da TavaSvebuli cxovrebiT gaflanga Tavisi fuli. axalma megobrebma ki is ise miatoves, rom daxmareba ar gauweviaT.
„didi SimSiloba movida da erTaderTi samuSao, rac man ipova, Rorebis gamokveba iyo. axalgazrda kaci imdenad Raribi gaxda, rom Roris saWmels natrobda TavisTvis da masac aravin aZlevda. is ubeduri iyo. is ixsenebda im mSvenier cxovrebas, romelic odesRac mamasTan erTad hqonda. mas rcxvenoda, rom mamamisis fuli ase uazrod gaxarja. miuxedavad imisa, rom Zalian undoda saxlSi dabruneba, eSinoda.
„axalgazrda kacma TavisTvis Tqva: `mamaCemis msaxurebsac ki ufro meti saWmeli aqvT, vidre me maqvs am Cems gaWirvebaSi. saxlSi davbrundebi da vTxov mamaCems, rom egeb msaxurad mamuSavos.
`rodesac axalgazrda mamakaci mamis saxls miuaxlovda, mamam dainaxa igi da mis Sesaxvedrad gzaze gaiqca. Svilis wasvlis Semdeg mama yoveldRe uyurebda gzas da imedovnebda, rom Svili daubrundeboda. roca dainaxa misi umcrosi
213
Ze, mamis gulma didad gaixara.
„mama Svils moexvia da akoca. Svilma Tqva: `mama, Sevcode RvTisa da Sens winaSe. Rirsi ar var, rom Sens Svilad viwodebode. SeiZleba Sens saxlSi Seni erT-erTi msaxuri viyo?
`magram mamam upasuxa: `ara, SeuZlebelia, rom Sen Cemi msaxuri iyo, radgan Sen Cemi Svili xar! me mixaria, rom isev saxlSi xar~. Semdeg mamam uTxra Tavis msaxurebs: `swrafad moitaneT Cemi SvilisTvis saukeTeso mosasxami. beWedi gaukeTeT mas da fexze sandlebi CaacviT.
„dakaliT nasuqi xbo da sufra gaawyveT. didi wveuleba gavmarToT da erTad vixaroT, radgan es Cemi Svili mkvdari iyo da gacocxlda. dakarguli iyo da gamoCnda!~
`magram ufrosi vaJi Zalian gabrazda da uari Tqva,
214
rom Sesuliyo dResaswaulze. mamamisi mivida masTan da mouwoda, rom zeims SeerTeboda. magram ufrosma
vaJma Tqva: `mama, mTeli es wlebi me SenTvis vmuSaobdi. arasodes urCoba ar Camidenia, magram Sen CemTvis erTi cikanic ar mogicia, rom megobrebTan erTad patara wveuleba gamemarTa. es Seni vaJi saxlSi mas Semdeg brundeba, rac mTeli Seni fuli meZavebsa da wveulebebSi daxarja. Sen ki nasuqi xmo daukali mas!~ `mamam rbilad uTxra Svils: `Sen yovelTvis CemTan xar da rac maqvs, Senia. Cven ki unda vizeimoT da vixaroT, radgan Seni Zma mkvdari iyo da gacocxlda, dakarguli iyo da gamoCnda~.
30 32 215
sarCevi
ieso kurnavs mravals
54 17:11 – 19; 18:35 – 43
TiTqmis yvelgan, sadac ar unda yofiliyo ieso, xalxi midioda masTan da sTxovda, ganekurna isini an maTi sayvareli adamianebi. erTxel, roca ieso tvirosisa da sidonis mxareSi imyofeboda, iqve mcxovrebi qanaaneli berZeni qali mivida masTan da SesZaxa: „ufalo! daviTis Zeo! Semiwyale! Cems qaliSvils eSmaki hyavs da saSinlad itanjeba~.
iesos araferi uTqvams qalisTvis. misi mowafeebi mividnen masTan da sTxoves: „gauSvi is qali, radgan mogvyviris~.
216
maSin iesom uTxra qals: „Sen ar xar iudaeli. me ki warmogzavnili var israelis Svilebis dasaxmareblad. ar aris kargi maTTvis gankuTvnil purs xeli movkido da ZaRlebs gadavuyaro~.
qalma upasuxa: „diax, ufalo, magram ZaRlebic ki Wamen im natexebs, romlebic patronis sufridan cviva~.
uTxra mas iesom: `dedakaco, didia Seni rwmena. me vupasuxeb Sens locvas~. swored am dros borotma sulma miatova misi qaliSvili da ganikurna.
sxva dros iesos mouwia gavla galileisa da samariis sazRvarTan. sofelSi rom Sedioda, aTi kaci Sexvda mas. am mamakacebs hqondaT daavadeba, saxelad keTri, romelic mTel sxeulze saSinel wylulebs iwvevda. imis gamo, rom keTri sxvas ar gadadeboda, maT mouwiaT soflis gareT cxovreba ojaxebisa da megobrebisgan moSorebiT. keTrovanebma ieso rom dainaxes, SesZaxes: „ieso! moZRvaro! Segviwyale!
iesom Sexeda aTives da uTxra: „wadiT da eCveneT mRvdlebs~. roca isini gzas daadgnen, aTive maTgani ganikurna. maTi kani isev sufTa da jansaRi gaxda.
erTma kacma, rogorc ki dainaxa, rom ganikurna, Sebrunda da gaiqca iesosTan. is didi xmiT adidebda RmerTs. iesos fexebTan daiCoqa da madloba gadauxada mas. es kaci samariidan iyo.
iesom ikiTxa: „aTive ar ganikurna? danarCeni cxra sad aris? ratom aravin dabrunda madlobis saTqmelad am ucxotomelis garda?” maSin iesom uTxra mas: „wadi. Senma rwmenam gamogajanmrTela Sen~. ramdenime xnis Semdeg ieso miuaxlovda ierixons. kaci, romelic brma iyo, gzis piras ijda da fuls ivedreboda. kacma momavali xalxis xma gaigona da ikiTxra ra xdebao. xalxma uTxra mas: „ieso nazareveli modis~.
217
brmam wamoiZaxa: „ieso! daviTis Zeo! Semiwyale!“ mamakacis garSemo myofni cdilobdnen mis damSvidebas. magram, brma kacma kidev ufro xmamaRla SesZaxa: „daviTis Zeo! Semiwyale!“ ieso gaCerda da brZana, rom es kaci masTan mieyvanaT. `ra ginda rom gagikeTo?~ _ hkiTxa mas iesom. kacma upasuxa: `ufalo, msurs rom Tvali amexilos~. iesom uTxra mas: „xedvide! Senma rwmenam gagkurna Sen~. kacma maSinve dainaxa. is gahyva iesos da adidebda RmerTs. yvela, vinc amas xedavda, masTan erTad adidebda RmerTs.
30 32 218
sarCevi
ieso keTili mwyemsi
erTxel, iesom Tavisi siyvaruli xalxis mimarT, Semdegnairad aRwera. iesom Tqva: „me var mwyemsi keTili. nebismier cxvars, romelsac farexSi Semosvla surs, CemiT unda Semovides.
„me kars im cxvrisTvis vaReb, romelic Cems xmas ismens. Cemi cxvari Cems xmas scnobs da me momyveba. me, yvela Cems cxvars saxeliT vicnob da saxeliT vuxmob maT. me maT win mivdivar da Cemi cxvrebi momyvebian, radgan scnoben Cem xmas~.
55 219
iesom ganagrZo: „nebismieri cxvari, romelic Cems farexSi Semova, usafrTxod iqneba. me maT sicocxles mivcem. qurdebi Cems farexSi Semosvlas cdiloben, magram Cemi cxvari ar usmens maT. qurdi imisTvis modis, rom moiparos da moklas.
„me imisTvis movedi, rom Cems cxvars sicocxle hqondes da uxvad hqondes. me var mwyemsi keTili. keTili mwyemsi cxvrisTvis sicoxles debs.
„daqiravebuli ar zrunavs cxvarze. mgeli rom modis, is garbis. radgan daqiravebulia da ar anaRvlebs mgeli cxvars gaitacebs Tu gafantavs. me mamaCemis cxvarze vzrunav.
„me sxva cxvaric myavs, romlebsac Cems samwysoSi moviyvan da gaxdeba erTi didi cxvris fara. mamaCems vuyvarvar me, radgan Cems sicoxles yvela Cemi cxvrisTvis vdeb.
„Cems sicocxles nebiT vdeb. me maqvs Zalaufleba davdo Cemi sicocxle da kvlav davibruno igi.
„Cemi cxvari Cems xmas icnobs da me momyveba. me maT maradiul sicocxles mivcem da arasodes daiRupebian da maT veravin gamomglejs xelidan~.
30
32 220
33
sarCevi
iesos uyvars bavSvebi
56 18:1 – 6; 19:13 – 15; 9:33 – 37; 10:13 – 16; 18:15 – 17
iesos uyvars bavSvebi. Tavisi miwieri msaxurebis manZilze man araerTxel gamoavlina bavSvebze zrunva. erT dRes, rodesac ieso kvlav galileis kanaSi Cavida, mefis jarSi msaxuri kaci mivida masTan. asisTavis vaJi sneulebis gamo sikvdilTan axlos myofi iyo. is mivida iesosTan da Seevedra, rom masTan wasuliyo da ganekurna misi Svili.
iesom uTxra asisTavs: `wadi saxlSi. Seni Svili icocxlebs!“ asisTavma daujera iesos sityvebs da wavida saxlSi. gzaSi mas msaxurebi Sexvdnen da uTxres: `Seni Svili kargad aris~.
asisTavma ikiTxa: `ra dros gamojanmrTelda?~ msaxurebma upasuxes: „cxelebam, guSin SuadRis pirvel saaTze gauara~. asisTavs gaaxsenda, rom es is dro iyo, rodesac iesom Tqva, rom misi vaJi icocxlebda. asisTavma da misma ojaxma irwmunes ieso.
221
kapernaumSi yofnisas, iesom Tavis mowafeebs hkiTxa, Tu raze saubrobdnen isini gzaze. mowafeebs SercxvaT imis aRiareba, rom isini kamaTobdnen imaze, Tu vin iyo maT Soris yvelaze didi. Semdeg iesom TavisTan mouxmo patara bavSvs, rom masTan axlos damdgariyo. iesom Tqva: „WeSmaritad geubnebiT, Tu ar SeicvlebiT da ar daemsgavsebiT bavSvs, verasodes SexvalT caTa sasufevelSi. Tavi ise daimdableT, rogorc bavSvi. Tu Cemi saxeliT miiRebT erT aseT bavSvs, icodeT maSin me mRebulobT~. mogvianebiT, zogierTma adamianma moiyvana patara bavSvebi, raTa ieso xeliT Sexeboda da eloca maTTvis. magram iesos mowafeebma dauSales amis keTeba maT, radgan ar surdaT, rom bavSvebs SeewuxebinaT ieso. roca iesom dainaxa, rom mowafeebi cdilobdnen bavSvebis ukan gaSvebas, usayvedura maT da uTxra: „nu SvrebiT amas! piriqiT, bavSvebi gamouSviT CemTan. me Tqven geubnebiT, rom Tu ar iqnebiT am patara bavSvebis msgavsi, RvTis sasufevels verasodes gaigebT. dae, movidnen bavSvebi CemTan. caTa sasufeveli maTnair adamianebs ekuTvnis~. iesom xelebi daado bavSvebs da akurTxa isini.
30 33 32 222
sarCevi
ieso aRadgens lazares
ieso xSirad stumrobda or das, romlebic cxovrobdnen ierusalimis gareT, beTaniaSi. am debs saxelad erqvaT mariami da marTa. maT aseve hyavdaT Zma, saxelad lazare. erT dRes lazare Zalian avad gaxda. mariamma da marTam Seatyobines iesos, rom mosuliyo, enaxa lazare da ganekurna igi. rodesac iesom gaigo, rom misi axlo megobari lazare avad iyo, is iq kidev ori dRe darCa. Semdeg man, raRac ucnauri ram uTxra Tavis mowafeebs. iesom Tqva: „Cvenma megobarma lazarem daiZina. waval da gavaRviZeb~. mowafeebma Tqves: „Tu sZinavs, gamokeTdeba~. ieso gulisxmobda, rom lazare mokvda. amitom man pirdapir uTxra mowafeebs: „lazare mokvda. mixaria, rom iq ar
57 223
viyavi, raTa irwmunoT. axla Cven wavalT masTan~. rodesac iesom da misma mowafeebma beTaniamde miaRwies, lazares cxedari ukve oTxi dRe iyo samarxSi. vinaidan beTania axlos iyo ierusalimTan, mravali iudaeli mosuli iyo mariamTan da marTasTan, raTa Zmis sikvdilis gamo enugeSebinaT isini.
marTa gaiqca iesos Sesaxvedrad, magram mariami saxlSi darCa. marTam uTxra iesos: „ufalo, aq rom yofiliyavi, Cemi Zma ar mokvdeboda. Tumca vici, rac ar unda sTxovo RmerTs, is gaakeTebs~.
uTxra iesom marTas: `Seni Zma aRdgeba~. miugo marTam: „diax, ufalo, vici, rom is aRdgeba ukanasknel dRes~. iesom Tqva: „me var aRdgoma da sicocxle. visac Cemi swams, romc mokvdes, mainc icocxlebs. vinc CemSi cxovrobs da Cemi swams, is arasodes mokvdeba. gwams amis?”
marTam Tqva: „diax, me mjera, rom Sen xar aRTqmuli mxsneli, RvTis Ze, romelic movida qveynad~.
Semdeg marTa wavida mariamis mosayvanad. roca mariamma ieso dainaxa, mis ferxTiT daemxo da SesZaxa: „ufalo, aq rom yofiliyavi, Cemi Zma lazare ar mokvdeboda~. rodesac iesom dainaxa, rom mariami da yvela masTan erTad tiroda, mwuxarebiT aivso. `sad daasveneT?~ _ ikiTxa iesom. „modi da naxe,“ _ upasuxes maT. maSin ieso atirda.
zogierTma Tqva: „naxeT, rogor hyvarebia iesos lazare~. magram sxvebma Tqves: „brmebis Tvalis amxels, nuTu ar SeeZlo ise gaekeTebia, rom ar momkvdariyo lazare?~
ieso mivida saflavTan. es iyo gamoqvabuli, romlis Sesasvlelis win didi lodi iyo afarebuli. iesom Tqva: `gadaagoreT lodi!~ marTam Tqva: „magram ieso, lazare oTxi dRea, rac mokvda da saSineli suni iqneba!”
224
iesom uTxra mas: „gana ar giTxari, rom Tu irwmuneb, RvTis didebas ixilav? roca lodi gadaagores, iesom maRla aixeda, iloca da Tqva: „mama, gmadlob, rom mismen. vici, rom yovelTvis gesmis Cemi, magram amas imitom vambob, rom xalxma daijeros, rom Sen warmomgzavne~. maSin iesom xmamaRla SesZaxa: „lazare, gamodi!“ es rom Tqva iesom, mkvdari lazare samarxidan gamovida. is cocxali da srulad gankurnebuli iyo. misi fexebi da xelebi jer kidev Sexveuli iyo tilos naWrebiT, romelSic is dakrZales. saxeze sqeli qsovili efara. iesom Tqva: „gaxseniT igi, gauSviT, iaros~. bevrma iudaelma, romlebic mariamis mosanaxuleblad iyvnen misulebi, dainaxes, rac iesom gaakeTa da irwmunes igi.
magram zogierTi maTgani farisevlebTan wavida da
225
yvelaferi uTxres, rac iesom gaakeTa. mRvdelmTavrebma da farisevlebma sinedrionis kreba moiwvies. imis SiSiT, rom ieso Zalian bevr mimdevars iZenda, farisevlebma ganizraxes iesosa da lazares mokvla.
32 226
sarCevi
19:1 – 10
iesom ierixonze gaiara. iq cxovrobda kaci, saxelad zaqe. zaqe mebaJeTa ufrosi da Zalian mdidari kaci iyo.
zaqes surda enaxa, Tu vin iyo ieso. magram, tanad dabali iyo igi da xalxis simravlis gamo ver xedavda mas. amitom zaqe iesos dasanaxad win gaiqca da avida leRvis xeze.
rodesac ieso mivida im adgilas, sadac zaqe iyo, axeda da uTxra: „zaqe, iCqare da Camodi. dRes Sens saxlSi unda davrCe~.
zaqe swrafad Camovida xidan da sixaruliT miiRo ieso. xalxma es rom dainaxa, buzRuni daiwyo: `ieso stumrad
58
227 patara mdidari zaqe
codvilTan mivida~.
uTxra zaqem iesos: „aha, ufalo. amieridan Cemi qonebis naxevars Raribebs mivcem da Tu vinmes rame movatyue, oTxmagad davubruneb~.
iesom uTxra zaqes: „dRes xsna movida am saxlSi, radgan Senc abraamis Svili xar. Ze kacisa swored dakargulis mosaZebnad da gadasarCenad movida~.
32 228
sarCevi
iesos bolo dReebi ierusalimSi
iesom icoda, rom dadga RmerTis xalxis codvebisgan gadarCenis gegmis dasrulebis dro. is ierusalimSi Tavis mowafeebTan erTad gaemgzavra paseqis aRsaniSnad. im kviras, roca isini ierusalimSi unda Casuliyvnen, iesom Tavis ori mowafes, ramdenime miTiTeba misca da gagzavna. iesom Tqva: „Tqvens win sofelSi SediT da iq naxavT virs CoCorTan erTad, romelzec aravin arasodes Semjdara. SexseniT isini da momiyvaneT. Tu vinme gkiTxavT, ratom xsniT maT, TqviT: `ufals sWirdeba isini da aucileblad dagibrunebT maT~.
59 229
mowafeebi Sevidnen sofelSi da naxes cxovelebi, rogorc iesom uTxra maT. virsa da CoCors rom xsnidnen, patronebma uTxres maT: „ratom xsniT Cvens cxovelebs?~ mowafeebma upasuxes: „ufals sWirdeba isini~. amitom patronebma cxovelebis wayvanis ufleba misces. mowafeebma moiyvanes viri da CoCori. maT TavianTi mosasxami gadaafares cxovelebs da ieso Sejda maTze. mowafeebi Seikribnen iesos garSemo da isini erTad Sevidnen ierusalimSi. maleve gavrcelda ambavi, rom ieso ierusalimSi movida. xalxi yvela mxridan mis sanaxavad garboda.
mravalma, brboSi myofma Tavisi mosasxami daafina gzaze. sxvebma mindvrebidan moWrili palmisa da foTlovani xis totebi moitana da isinic daufines mas. iesos win da ukan mimavali xalxi yviroda da ambobda: „osana daviTis Zes! kurTxeulia is, vinc uflis saxeliT modis! osana maRalTa Sina!” ieso wavida ierusalimis taZrisken. momdevno sami dRe iesom iq swavlebaSi gaatara. RamiT is
230
ierusalimidan gareT gadioda da zeTisxilis mTaze rCeboda.
roca paseqi moaxlovda, mRvdelmTavrebi da mwignobrebi eZebdnen iesos mokvlis gzas. iesos erT mowafeSi, iuda iskariotelSi satana Sevida da is wavida da daelaparaka mRvdelmTavrebs imis Sesaxeb, Tu rogor gadaeca iesos maTTvis. mRvdelmTavrebi daTanxmdnen iudas, rom iesos sanacvlod fuli miecaT misTvis.
iesos ierusalimSi Casvlidan meoTxe dRes, dadga paseqis dResaswauli. iesom Tavisi mowafeebi petre da ioane gagzavna ierusalimSi. uTxra maT: `wadiT da moamzadeT paseqi~.
`magram sad movamzadoT?~ hkiTxa petrem. iesom upasuxa: „yuradRebiT momismineT. wadiT qalaqSi da SegxvdebaT erTi kaci, romelic wylis WurWels atarebs. mihyeviT mas saxlamde.
`Semdeg uTxariT saxlis patrons: `moZRvari gekiTxeba, sad aris sastumro oTaxi, sadac Cems mowafeebTan erTad vWam paseqs~.
`Semdeg is gaCvenebT zemo did oTaxs,
231
SediT masSi da iq moamzadeT~. petre da ioane wavidnen da zustad ise moxda, rogorc iesom Tqva, rom iqneboda. orma mowafem paseqis aRsaniSnavad yvelaferi moamzades. saRamos ieso da misi mowafeebi paseqis aRsaniSnavad im oTaxSi Seikribnen. vaxSmobis dros iesom aiRo puri da madloba gadauxada RmerTs misTvis. roca isini Wamdnen, iesom Tqva: „erTi Tqvengani, vinc CemTan erTad Wams, gamcems~. mowafeebs Zalian gaukvirdaT amis mosmena da erTmaneTis miyolebiT ekiTxebodnen mas: „me xom ar var is?~ iesom upasuxa: „visac am lukmas mivawodeb, is aris igi~. iesom lukma iuda iskariotels miawoda da uTxra: `rasac apireb, male gaakeTe!~ iuda maSinve wavida. iudas wasvlis Semdeg iesom kvlav daiwyo laparaki: „axla Ze kacisa gandiddeba da miT is RmerTs ganadidebs. Svilebo, me kidev cota xans viqnebi TqvenTan. Tqven ver moxvalT, sadac me mivdivar. axal mcnebas gaZlevT Tqven, rom ise giyvardeT erTmaneTi, rogorc me SegiyvareT Tqven. Tu erTmaneTi geyvarebaT, yvela gaigebs, rom Cemi mowafeebi xarT~.
petrem hkiTxa: „ufalo, ratom ar SemiZlia axla gamogyve? SenTvis sicocxles gavwirav~.
iesom upasuxa: „marTla gawirav sicocxles CemTvis? WeSmaritad geubnebi, sanam mamali iyivlebs, samjer ityvi, rom ar micnob~.
rodesac ieso da TerTmeti mowafe ganagrZobdnen paseqis Wamas, iesom aiRo puri, akurTxa, datexa da yvela mowafes misca. iesom Tqva: „aiReT da WameT. es aris Cemi sxeuli, TqvenTvis mocemuli. amas akeTebdeT Cems mosagonrad~.
Semdeg iesom aiRo Rvino sasmisiT da Tqva: „es aris Cemi sisxli axali aRTqmisa, romelic Tqveni da mravalTa codvaTa misateveblad iRvreba. roca aq aRar viqnebi,
232
Tqven erTad unda WamoT es puri da SesvaT es sasmisi. roca amas gaakeTebT, momigoneT me da gaixseneT yvelaferi, rac gaswavleT~.
iesom uTxra mowafeebs: „me mivdivar zecaSi, raTa adgili gagimzadoT. Semdeg davbrundebi da Tan wagiyvanT, rom samudamod erTad viyoT. nu SeSindebiT. me warmogigzavniT suliwmidas, romelic TqvenSi icxovrebs, rom marto ar iyoT. me zecier mamasTan mivdivar, magram Tqvens locvas Sevismen. Tu rames iTxovT, me TqvenTvis gavakeTeb mas~.
roca vaxSami daasrules, ieso da misi mowafeebi wavidnen baRSi, romelsac geTsimania hqvia. iesom sTxova mowafeebs: „gTxovT, ifxizleT da am RamiT CemTan erTad
233
iloceT~. magram, mowafeebi daRlilni iyvnen da CaeZinaT. ieso sul marto iyo, roca Sua baRSi Sevida salocavad. is RmerTs sTxovda Zalas, rom ganexorcielebina yvela adamianis codvisgan daxsnis gegma. rodesac ieso loculobda, angelozi movida masTan da amagrebda.
mas Semdeg, rac iudam datova paseqi, is mivida ebrael winamZRolebTan da uTxra, Tu sad SeeZloT iesos povna da Sepyroba. maT jariskacebi gagzavnes. iudam isini miiyvana baRSi, sadac ieso loculobda. iudam ieso rom dainaxa, pirdapir mivida masTan da loyaze akoca, raTa niSani mieca jariskacebisaTvis Tu vin daekavebinaT.
maSin jariskacebma Sepyres ieso. petrem dainaxa, rac xdeboda da iesos dasacavad maSinve iSiSvla maxvili. man Tavisi maxviliT yuri moWra mRvdelmTavris msaxurs. iesom Tqva: „ara, petre! maxviliT brZola ar aris swori. me is unda Sevasrulo, rac RmerTma damigegma~. iesom aiRo msaxuris yuri, Tavis adgilze miado da gankurna igi. rodesac jariskacebma ieso daakaves, yvela mowafe SiSiT gaiqca.
taZris jariskacebma ieso mRvdelmTavar kaiafasTan dakiTxvaze waiyvanes. petre moSorebiT mihyveboda maT. mRvdelmTavari cdilobda iesos winaaRmdeg cru Cveneba moeZia, raTa moeklaT igi. aseTi rom veraferi ipova, kaiafam hkiTxa iesos: „gviTxari, Sena xar qriste, Ze RvTisa?~ `me var~, _ Tqva iesom. magram kaiafasa da sxva ebrael liderebs ar swamdaT iesosi. maSin uTxres erTmaneTs: „es kaci ambobs, rom RvTis Zea, magram cruobs. mas Tavi RmerTad moaqvs. amitom Cven gvaqvs misi mokvlis mizezi~.
vidre ieso kaiafasTan dakiTxvaze iyo, petre gareT ijda ezoSi. masTan erTi msaxuri mivida da uTxra: `Senc ieso galileelTan iyavi~.
234
magram petrem uaryo es da Tqva: „ar vici, ras gulisxmob~.
roca petre karibWeSi gavida, sxva mosamsaxure gogonam icno igi. man uTxra garSemomyofebs: `es kaci ieso nazarevelTan iyo~. petrem kvlav uaryo da Tqva: „ar vicnob im kacs~.
cota xanSi sxvebi mividnen petresTan da uTxres: „ra Tqma unda, Senc erTi-erTi maTgani xar. Seni kiloTic SegviZlia amis Tqma~. petrem mesamed Tqva: „ar vicnob im kacs~. maSinve iyivla mamalma. petres gaaxsenda iesos naTqvami: `sanam mamali iyivlebs, samjer uarmyof me~. petre gareT gavida da mwared atirda. ebrael liderebs surdaT iesos mokvla, magram amis ufleba mxolod romis mTavrobas hqonda. amitom vidre mze amovida ieso miiyvanes romael mmarTvelTan, romelic pontoel pilated iwodeboda. pilate gamovida winamZRolebTan sasaubrod da hkiTxa maT: `ra kanoni daarRvia am kacma?~
ebraelma liderebma upasuxes:
235
„is damnaSave rom ar yofiliyo, Cven mas TqvenTan ar moviyvandiT~.
`maSin waiyvaneT es kaci da Tqveni kanonebiT gansajeT~, _ Tqva pilatem.
„Cven ar gvaqvs vinmes mokvlis ufleba~, upasuxes maT. „es kaci Cvens xalxSi amboxs iwvevs. is ambobs, rom qriste mefea~.
pilatem hkiTxa iesos: `Sen xar iudevelTa mefe?~
iesom upasuxa: „Cemi samefo amqveyniuri ar aris~.
pilatem uTxra: `maS, mefe xar?~
iesom upasuxa: „me qveynierebis mefe ar var. qveynierebaze ki imitom movedi, rom WeSmariteba damemowmebina~.
`ra aris WeSmariteba?~ Tqva pilatem. Semdeg is gamovida da uTxra ebrael liderebs: „me is veraferSi vpove damnaSaved. Cemi Cveulebis mixedviT paseqis dros erT patimars vanTavisufleb. gindaT, rom gavaTavisuflo „iudevelTa mefe?”
`ara!~ yviroda ebraeli xalxi. `gagvinTavisufle baraba!~ baraba cnobili yaCaRi iyo.
pilatem ifiqra, rom xalxi dakmayofildeboda, Tu is dasjida iesos da amitom misi gamaTraxeba brZana.
jariskacebma eklebi dawnes, miT gvirgvini gaekeTes da iesos Tavze daadges. Zowisferi mosasxami Caacves da Tan saxeSi scemdnen.
xalxi agrZelebda yvirils pilates mimarT da iZaxda: `jvars acvi ieso!~`Tqveni mefe vacva jvars?~ _ hkiTxa pilatem.
`Cven ar gvyavs mefe keisris garda~, _ upasuxes mRvdelmTavrebma.
bolos pilate maT nebas dahyva da ieso jvarcmisTvis gadasca.
236
32 237 sarCevi
60 27:32 – 66; 15:21 – 47;
im paraskev diliT, misi dapatimrebisa da sasamarTlo ganxilvis Semdeg, iesom aiRo sakuTari jvari da romaeli jariskacebis TanxlebiT ierusalimidan gamovida. ieso jariskacebis mier cemis gamo dasustebuli da gadaRlili iyo. amitom, iq Sekrebili xalxidan jariskacebma vinme kvirineli kaci daiWires, saxelad simoni da aiZules igi, rom iesos jvari etarebina. xalxis didi brbo gahyva iesos da jariskacebs, roca isini midiodnen borcvisken, sadac ieso unda jvars ecvaT. mravali imis gamo tiroda, rac iesos Tavze xdeboda.
238 ieso kvdeba
roca golgoTas miaRwies, rac „Txemis adgils~ niSnavs, jariskacebma ieso jvarze xelebiTa da fexebiT miaWedes. masTan iqve ori avazaki iyo jvrebze gakruli, erTi iesos marjvniv da meore marcxniv. pilatem braldebis dafaze dawera: „ieso nazareveli, iudevelTa mefe~. dafa jvarze miamagres iesos Tavs zemoT. masze sityvebi ebraul, laTinur da berZnul enebze iyo dawerili, raTa yvelas, vinc axlos gaivlida, SeZleboda misi wakiTxva. maSin jariskacebma, romlebic mas darajobdnen, aiRes iesos kvarTi da gainawiles. kvarTi im nivTebs Soris iyo, romlebic jariskacebma waiRes. kvarTi nakeris gareSe iyo mTlianad moqsovili. jariskacebma Tqves: „modiT, ar davanawevroT kvarTi. wilisyra movawyoT da vnaxoT visi iqneba igi~. am qmedebiT maT Seasrules is, rac didi xniT adre iesos Sesaxeb iyo dawerili fsalmunis 22:18-Si: „Cems samosels inawileben da wils yrian Cems mosasxamze~. ierusalimis gzaze sami jvris gverdiT vinc Caivlida, yvela dascinoda iesos. ebraelma liderebma Tqves: „sxvebs ixsnida; dae, axla sakuTari Tavi ixsnas, Tu qristea, RmerTis rCeuli!“ jariskacebic dascinodnen iesos. mas mware Rvino SesTavazes dasalevad da uTxres: `Tu iudevelTa mefe xar, gadairCine Tavi!~ iesosTan erTad jvarcmuli erT-erTi avazakic dascinoda mas. avazakma uTxra iesos: „Sen ar xar aRTqmuli mxsneli? ixseni Tavi da Cvenc gvixseni!” magram meore jvarcmulma Tqva: „RmerTis ar geSinia, radgan kvdebi? Cven damsaxurebulad visjebiT, radgan boroti saqmeebi vakeTeT. am kacs ki araferi dauSavebia~. maSin avazakma Sexeda iesos da uTxra: „ieso, gamixsene, roca Seni same-
239
foTi moxval~. iesom dahpirda da uTxra mas: „WeSmaritad geubnebi, rom dRes CemTan erTad iqnebi samoTxeSi~.
SuadRisas mze dabnelda da didma sibnelem moicva mTeli qveyana. daaxloebiT 15:00 saaTze iesom xmamaRla SesZaxa da Tqva: „RmerTo Cemo, RmerTo Cemo, ratom mimatove?“ Semdeg iesom Tqva: „aRsrulda~. man ukanasknelad amoisunTqa da mokvda. imis dasarwmuneblad, rom ieso mkvdari iyo, erT-erTma jariskacma SubiT gverdi gaugmira da sisxli da wyali gadmovida misgan. uceb taZris farda orad gaixa, zemodan qveviT. deda-
miwa Seirya da kldeebi daskda. mkvdari wminda adamianebis cxedrebi gacocxlda da bevrma naxa isini. roca romaelma asisTavma da iesos mcvelebma dainaxes miwisZvra da rac moxda, SeSindnen. asisTavma Tqva: „es kaci udanaSaulo iyo. WeSmaritad RvTis Ze iyo es kaci~.
240
SabaTis wina saRamo iyo. erTi mdidari kaci arimaTiidan, saxelad iosebi, mivida pilate pontoelTan da iesos cxedari sTxova. iosebi iudevelTa sabWos pativsacemi wevri iyo, magram is ar daTanxmda maT borot gegmas iesos mokvlis Sesaxeb. iosebi imedovnebda, rom ieso mesia iyo. rodesac pilatem moismina iosebis Txovna, gaukvirda, rom ieso ukve mkvdari iyo. man brZana, rom iesos cxedari gadaecaT iosebisTvis, raTa damarxuliyo igi. iosebma tilo moitana da jvridan iesos cxedari gadmoxsna. nikodemosi, iesos kidev erTi mimdevari movida da moitana smirnisa da aloes nazavi. kacebma iesos sxeuli nelsacxebelTan erTad tiloSi gaaxvies. Semdeg igi baRSi arsebul axal samarxSi daasvenes, romelic jvarcmis adgilis maxloblad mdgebareobda.
galileidan iesosTan erTad mosuli qalebi gahyvnen
241
iosebs da nikodemoss da dainaxes, rogor daasvenes iesos cxedari saflavSi. kacebma lodi gadaagores saflavis
SesasvlelTan da cota xanSi yvela wavida dasasveneblad, radgan SabaTi iwyeboda.
meore dRes, SabaTis dasrulebis Semdeg, Seikribnen mRvdelmTavrebi da farisevlebi. yvelani erTad mividnen pilate pontoelTan da uTxres mas: „batono, Cven gvaxsovs, im matyuaram, roca jer kidev cocxali iyo Tqva: „sam dReSi kvlav gavcocxldebi.
„gaeciT brZaneba, rom saflavi mesame dRemde daicvan. winaaRmdeg SemTxvevaSi movlen misi mowafeebi, moiparaven mis sxeuls da etyvian xalxs: `ai, is mkvdreTiT aRdga~. maSin es sicrue pirvelze uaresi iqneba~.
uTxra maT pilatem: „Tqven gyavT taZris mcvelebi. amitom saflavis usafrTxoebis mizniT gagzavneT isini mis
242
dasacavad~. mRvdelmTavrebma iesos saflavTan gagzavnes taZris mcvelebi. maT daluqes saflavis SesasvlelTan migorebuli lodi, raTa misi gadagoreba aravis SeZleboda. Semdeg ki Seudgnen saflavis guSagobas.
32 243
sarCevi
61 28:1 – 15; 16:1 – 11; 24:1 – 12;
iesos sikvdilidan mesame dRes diliT, Zalian adre, moulodnelad Zlieri miwisZvra moxda. RvTis angelozi Camovida zecidan da lodi gadaagora, romelic iesos saflavis SesasvlelTan iyo ganTavsebuli. Semdeg angelozi dajda am lodze. is elvasaviT anaTebda. misi tanisamosi TovliviT TeTri iyo. saflavis mcvelebs ise SeeSindaT angelozis, rom SeZrwundnen da mkvdrebs
244 ieso mkvdreTiT aRdga
daemsgavsnen.
amasobaSi, mariam magdalineli da kidev ramdenime qali wavidnen iesos saflavTan. maT Tan mihqondaT surnelebani, raTa daesrulebinaT iesos sxeulis dasamarxad momzadeba. samarxisken mimaval qalebs ainteresebdaT, vin gadaagorebda maTTvis lods saflavis Sesasvlelidan. roca mividnen, naxes, rom is ukve gadagorebulia. qalebi samarxSi Sevidnen da dainaxes, rom iesos cxedari iq aRar iyo.
uceb qalebis gverdiT, elvasaviT kaSkaSa tansacmliT ori mamakaci dadga. qalebi SeSindnen da pirqve daemxnen miwaze.
kacebma uTxres qalebs: „ratom eZebT cocxals mkvdrebs Soris? ieso aq ar aris! is aRdga! gaixseneT, rogor giTxraT, rom is aRdgeboda. es maSin moxda, roca is jer kidev TqvenTan iyo galileaSi~. iesom Tqva: „Ze kacisa codvil adamianebs unda gadaeces. mas jvars acvamen. mesame dRes ki is mkvdreTiT aRdgeba~. maSin qalebma gaixsenes iesos sityvebi.
qalebi isev qalaqSi gaiqcnen, raTa TerTmeti mowafisTvis eTqvaT, rac axlaxan naxes da moismines. roca maT gaiges qalebis ambavi, petre da ioane saflavTan gaiqcnen. cariel samarxSi orivem dainaxa tiloebi, romlebSic ieso dakrZales. petrem aseve ixila dakecili sudara, romelic iesos Tavze hqonda Semoxveuli.
mariam magdalineli saflavis gareT tiroda. rodesac man ukan gaixeda, cariel samarxSi dainaxa ori angelozi TeTrebSi, romlebic iq isxdnen, sadac manamde iesos cxedari iyo. uTxres angelozebma mariams: `dedakaco, ratom tiri?~
mariamma upasuxa: `Cemi ufali waiyvanes da ar vici sad daasvenes~.
245
mas Semdeg, rac mariamma es Tqva, Semobrunda. ieso iq idga, magram mariamma ar icoda, rom es ieso iyo.
uTxra iesom mariams: „dedakaco, ratom tiri? vis eZeb?~
mariams egona, rom ieso mebaRe iyo da uTxra mas: „batono, Tu Sen waiRe, miTxari, sad daasvene da me wamoviReb mas~.
maSin iesom uTxra: „mariam!“
mariami miubrunda da uTxra mas arameulad: `rabuni!~ (rac niSnavs moZRvars).
maSin iesom Tqva: „nu Semexebi, radgan mamasTan jer ar avsulvar. magram, wadi maTTan, visac Cemi swams da uTxari maT: „vbrundebi mamaCemTan da mamaTqvenTan, Cems RmerTTan da Tqvens RmerTTan~.
mariam magdalineli wavida da mowafeebs uTxra: `me vixile ufali!~ Semdeg man yvelaferi mouTxro maT, rac iesom uTxra da elaparaka.
246
32 247 sarCevi
emausis moulodneloba
62 24:13 – 35
mogvianebiT, imave dRes, rodesac mariamma mkvdreTiT aRmdgari ieso ixila, iesos ori mimdevari midioda sofelSi, romlis saxeli emausi iyo da ierusalimidan daaxloebiT aTi kilometriT iyo daSorebuli. erT-erT maTgans erqva kleopa. rodesac es ori kaci midioda, isini saubrobdnen yvelafer imaze, rac iesos irgvliv moxda bolo sami dRis ganmavlobaSi. am dros iesoc mivida maTTan da daemgzavra maT. magram, RmerTma dauSva, rom
248
kleopas da sxva mowafes ieso ver ecno. iesom hkiTxa am ors: „raze laparakobdiT gzaSi?~
kleopam upasuxa. `Sen xar erTaderTi ucxo ierusalimSi, romelmac ar icis aq momxdari ambebi?~ `ra ambebi?~ _ hkiTxa iesom. mowafeebma upasuxes: „ieso nazarevelis Sesaxeb. kaci, romelic iyo winaswarmetyveli da Zlieri yvelaferSi, rasac ambobda da akeTebda RvTisa da mTeli xalxis winaSe. magram mRvdelmTavrebma da mTavrebma jvarze sacmelad gadasces ieso. Cven ki imedi gvqonda, rom is gaaTavisuflebda israels. aha, iesos sikvdilidan ukve mesame dRea. „am diliT Cvenma qalebma saocari ram gviTxres. isini adre mividnen saflavTan, magram ver ipoves iesos cxedari. qalebma dainaxes angelozebi, romlebmac Tqves, rom ieso cocxalia. zogierTi Cveni megobaric wavida saflavTan da naxa, rom carieli iyo igi, rogorc qalebma Tqves. maT ver ipoves iesos cxedari~. iesom uTxra maT: „ra ugunurebi xarT! ramdeni xani gWirdebaT imis dasajereblad, rac winaswarmetyvelebma Tqves! gana qriste ar unda datanjuliyo da ise ar Sesuliyo didebaSi?~
Semdeg iesom auxsna maT, Tu ras ambobs biblia masze. man daiwyo mosedan da yvela winaswarmetyveliT daasrula.
male es ori mamakaci emauss miuaxlovda. ieso ise iqceoda, TiTqos ufro Sors midioda. magram, isini Seecaden, rom ieso ar wasuliyo da uTxres mas: „darCi CvenTan. ukve saRamoa da dRe TiTqmis dasrulda~. amitom ieso Sevida maTTan dasarCenad.
ieso da ori mowafe sufras miusxdnen savaxSmod. iesom aiRo puri da madloba Seswira RmerTs. Semdeg gatexa puri da maT miawoda. uceb kacebs Tvalebi aexilaT da
249
icnes ieso. magram, ieso maT Tvalwin gauCinarda. kacebma uTxres erTmaneTs: „ieso gvelaparakeboda gzaze da man agvixsna wminda werilebi. gana, guli ar gviRvioda am dros?~
kacebi adgnen da saswrafod dabrundnen ierusalimSi. iq ipoves TerTmeti mowafe da maTTan erTad Sekrebili. TerTmeti mowafe da sxvebi ambobdnen: „marTalia! ufali aRdga! is gamoecxada simon petres!~
Semdeg orma kacma uambo maT, Tu ra daemarTaT emausisken mimaval gzaze da rogor icnes ieso, roca erTad gatexes puri.
32 250
sarCevi
ieso Tavis mowafeebs ecxadeba
im dRis saRamos, rodesac ieso mkvdreTiT aRdga, misi mowafeebi kvlav saubrobdnen imaze, Tu ra uTxres emausis gzaze myofma kacebma. mowafeebi Caketil karebSi iyvnen Sekrebilni. maT eSinodaT iudaelebis. uecrad, Tavad ieso dadga maT Soris. `mSvidoba Tqvenda!~ _ Tqva iesom. mowafeebi SeSindnen. isini fiqrobdnen, rom iesos moCvenebas xedavdnen. iesom uTxra maT: „ratom SeSindiT? ratom geparebaT eWvi imaSi, rasac xedavT? SexedeT Cems xelebsa da fexebs. SemexeT da naxeT, es namdvilad me var. moCvenebas ar aqvs xorci da Zvali, magram Tqven xedavT, rom me maqvs~.
63 251
mowafeebma Sexedes iesos xelebsa da fexebs. isini gaocdnen da Zlier gaixares. maSin iesom hkiTxa maT: „raime saWmeli gaqvT?~ maT iesos misces Semwvari Tevzis naWeri da uyurebdnen, rogor Wamda igi. iesom Tqva: „nuTu ar gaxsovT, ra giTxariT, roca TqvenTan viyavi? me unda aRmesrulebina yvelaferi, rac Cems Sesaxeb ewera RvTis wminda sityvaSi. unda gamekeTebina yvelaferi, rac Cemze dawera mosem, winaswarmetyvelebma da mefsalmunem~. amis Semdeg iesom gauxsna Tavis mimdevrebs, RvTis wminda sityvis codna. iesom uTxra maT: „dawerilia, rom qristes unda etanja, momkvdariyo da mesame dRes aRmdgariyo da rom mis mimdevrebs misi saxeliT unda eqadagnaT. amitom, ierusalimidan dawyebuli yvela eri moismens mis Sesaxeb~.
iesom kvlav uTxra: „mSvidoba Tqvenda! ise, rogorc mamam warmomgzavna, axla me ggzavniT Tqven~. iesom STabera maT da Tqva: „miiReT suliwmida. Tu vinmes miutevebT codvebs, mitevebuli eqneba. Tu ar miutevebT, ar mietevebaT~.
mowafe saxelad Toma, im Rames iq ar iyo, raTa sxva mowafeebTan erTad enaxa ieso. mogvianebiT uTxres Tomas: `Cven vnaxeT ufali!~ magram Tomam ar daujera maT. man Tqva: `Tu ar vixilav nalursmnevs da masSi TiTs ar Cavyof, xolo mis ferdSi xels, ar virwmuneb~. erTi kviris Semdeg yvela mowafe Tomas CaTvliT erTad iyo. miuxedavad imisa, rom kari daketili iyo, ieso mainc Sevida oTaxSi da dadga maT Soris. iesom Tqva: `mSvidoba Tqvenda!~
maSin iesom uTxra Tomas: „modi da Cade Seni TiTi. naxe Cemi xelebi. aha, modi da Seni xeli Cems ferdSi Cade. urwmuno ki ara, aramed morwmune iyavi~. uTxra Tomam
252
iesos: `ufalo Cemo da RmerTo Cemo!~ iesom uTxra Tomas: „radgan mixile, mitom mirwmune. netar arian isini, visac ar vunaxivar, magram mainc mwamT~.
32 253
sarCevi
ieso zecisa da jojoxeTis Sesaxeb aswavlis
r64 16:19 – 31
odesac ieso Tavis mowafeebTan erTad cxovrobda da dadioda, is aswavlida ori adgilis Sesaxeb, sadac yoveli adamiani maradisobas gaatarebs. es SeiZleba fizikuri sikvdilis Semdeg daiwyos, an maSin, rodesac ieso qveynis gansasjelad dabrundeba. erT-erTi adgili zecaa. meore adgili jojoxeTia. orive adgili realuria. zeca is adgilia, sadac Cveni sameba RmerTi cxovrobs, xolo jojoxeTi is adgilia, sadac satanaa (eSmaki) moTavsebuli.
iesom Tavis mowafeebs igavi uTxra. am ambavSi moTxrobilia
254
mdidari kacis Sesaxeb, romelic Zalian lamaz tansacmelSi iyo gamowyobili. es kaci fufunebaSi cxovrobda. mas bevri fuli, kargi saxli da saWmeli Tavze sayrelad hqonda. am mdidari kacis saxlis karibWesTan iwva maTxovari, saxelad lazare. lazare Zalian Raribi iyo. misi sxeuli wylulebiT iyo dafaruli. ZaRlebi modiod-
nen da wylulebs ulokavdnen, rac lazares Tavs ufro umweod agrZnobinebda. imis gamo, rom lazare avad iyo, ar SeeZlo muSaoba. is sxvebis keTilganwyobaze iyo damokidebuli. lazares surda mdidris sufridan miwaze davardnili namcecebiT gamokveba. magram, mdidari lazares arasdros arafers aZlevda. is ar zrunavda lazareze da aranair daxmarebas ar uwevda. roca lazare mokvda, RvTis angelozema igi zecaSi waiyvanes. zecaSi lazare avad aRar iyo da arc araferi stkioda. RmerTma uxvad akurTxa igi. zecaSi lazare abraamis gverdiT cxovrobda, rac
255
nebismier miwiur fufunebas aRemateba. rodesac mdidari gardaicvala, is jojoxeTSi wavida. odesRac mdidari kaci, axla aRar cxovrobda fufunebaSi. samagierod is saSinlad itanjeboda. kacma aixeda da Sors zecaSi dainaxa abraami da lazare mis gverdiT. tanjvaSi myofma SesZaxa abraams: „Semiwyale da gamomigzavne lazare, rom TiTis wveri wyalSi daisvelos da ena gamigrilos. vinaidan aq, jojoxeTis cecxlSi saSinlad vitanjebi~.
magram abraamma uTxra im kacs: „gaixsene, Sens miwier cxovrebaSi, bevri sikeTe gaqvs miRebuli, xolo lazares cudi. axla zecaSi lazare nugeScemulia, Sen ki itanjebi. garda am yvelafrisa, Cvens Soris, zecasa da jojoxs Soris didi ufskrulia. amitom aravis SeuZlia erTi adgilidan meoreze gadasvla~.
tanjvaSi myofma uTxra abraams: „maSin gevedrebi, mamaCemis saxlSi Cemi xuTi Zmis sanaxavad gagzavne lazare, rom gaafrTxilos isini, ar moxvdnen im satajvel adgilze, sadac me var~.
uTxra abraamma: „Sens Zmebs aqvT winaswarmetyvelTa mier Tqmuli RvTis sityva. dae, maT mousminon am sityvas~.
tanjvaSi myofma miugo: `ara, mamao abraam! radgan, Tu vinme mkvdreTiT aRmdgari miva maTTan, moinanieben codvebs da jojoxeTidan gadarCebian~.
abraamma upasuxa: „Tu isini ar mousmenen mosesa da winaswarmetyvelTa sityvebs, vinme mkvdreTiT rom aRdges, mainc ar irwmuneben~.
iesos surda mis mowafeebs scodnodaT, rom yvelas, visac is mxsnelad swams, maradiul sicoxles miiRebs. aseTi RmerTs arasodes daSordeba. mas codvebi mieteveba da erT dRes RmerTTan erTad icxovrebs zecaSi.
256
adamianebi, romlebsac ar swamT ieso, jojoxeTisTvis arian ganwirulni. jojoxeTSi myofi samudamod ganSorebulia RmerTisgan, misi siyvarulisgan da iesos madlisgan. amitom aris jojoxeTi, aseTi tanjvis adgili.
32 257
sarCevi
65 28:16 – 20; 24:50 – 53; 1:1 – 14
ieso mkvdreTiT aRdgomidan ormoci dRis ganmavlobaSi, bevr adamians eCveneboda. ieso 500-ze met adamians gamoecxada, rodesac isini erT adgilze iyvnen Sekrebilni. sanam ieso galileaSi imyofeboda, man Tavis mowafeebs uTxra: „wadiT da yvela xalxi daimowafeT. monaTleT isini mamisa, Zisa da suliwmidis saxeliT. aswavleT maT yvelafris dacva, rac me gadmogeciT da aha, wuTisoflis aRsasrulamde TqvenTan viqnebi~. iesom icoda, rom misi zecaSi dabrunebis dro dadga. man Tavisi mowafeebi ierusalimis gareT, mTaze aiyvana. iesom uTxra maT: „droa davbrunde zecaSi, rom mamaCemTan viyo. roca zecad aval, Tqven unda dabrundeT ierusalimSi da iq daelodoT, Cems mier gamogzavnil suls. roca suliwmida gadmova Tqvenze, miiRebT Zalas da iqnebiT Cemi mowmeni ierusalimSi, mTel iudeasa da samariaSi da de-
258 ieso zecad brundeba
damiwis erTi kididan meoremde~. mas Semdeg, rac es iesom Tqva, zecad amaRleba daiwyo. mowafeebi Sehyurebdnen iesos cad amaRlebas. garkveuli drois Semdeg Rrubelma gadamala ieso da aRar Canda igi. mowafeebi mdumared didxans idgnen iq da cas Sehyurebdnen. uceb maT winaSe ori, TeTr samosSi gamowyobili mamakaci wardga. „galilevelo kacebo!~ _ uTxres maT. `ratom dgaxarT da SehyurebT cas? ieso, romelic Tqvengan amaRlda, iseve dabrundeba, rogorc Tqvengan aRmavali ixileT~. amis Semdeg mowafeebi ierusalimSi dabrundnen da im zeda oTaxSi avidnen, sadac isini rCebodnen. aq iyo petre, ioane, iakobi, andria, filipe, Toma, barTlome da maTe. aseve iyo iakob alfesis Ze, simon moSurne da iuda iakobis Ze. isini gamudmebiT loculobdnen. dedakacebic,
259
romlebic iesos gahyvnen, SeuerTdnen maT. ase moiqca iesos deda mariami da misi Zmebic.
260
sarCevi
iesos zecaSi dabrunebidan aTi dRis Semdeg, dadga ormocdaaTobis dRe. mowafeebi Seikribnen ierusalimSi, taZris maxloblad. taZari xalxiT iyo savse, radgan gansakuTrebuli dResaswauli iyo. yovelwliurad ebraelebi mTeli msofliodan Camodionen ierusalimSi ormocdaaTobis aRsaniSnavad. am dResaswaulis dros xalxi RmerTs hmadlobda, yvela im mSvenieri kurTxevisTvis, rac man mosavlis saxiT misca maT.
66 2 261
dRes suliwmida
ormocdameaTe
modis
im adgilas, sadac mowafeebi Seikribnen, moulodnelad Zlieri qaris xma gaisma. Semdeg mowafeebma dainaxes maTi Tavebis zemoT cecxlis ali, romelic enebs hgavda. yvela mowafe aRivso suliwmidiT. suliwmidam mowafeebs misca Zala, rom im enebze elaparakaT, romlebic manamde arasodes scodniaT.
maSin, rodesac ebraelebi msoflios yvela qveynidan iyo Camosuli ierusalimSi dResaswaulis aRsaniSnavad, moismines mowafeebis xma, romlebic sxvadasxva enaze saubrobdnen. xalxi daibna, radgan maT ixiles enebze mosaubre mowafeebi.
xalxi gaocebuli ambobda: „gana es yvela galileveli ar aris? maSin, ratom gvesmis maTi saubari Cvens mSobliur enebze? Cven sxvadasxva adgilidan varT Camosuli, rogoricaa mesopotamia, iudea da kabadokia, ponto, azia, egvipte, libiisa da kvirineis mxaridan. zogi stumaria
262
romidan. zogi prozelitia. aq arian kretelnic da arabnic. Cven ki mSobliur enaze gvesmis, Tu rogor laparakobs yvela isini RvTis saocrebebis Sesaxeb~. xalxi erTmaneTs ekiTxeboda: `ras niSnavs es?~ magram iyvnen iseTnic, romlebic dascinodnen mowafeebs. maT Tqves: `am kacebma uTuod, bevri Rvino dalies~. maSin petre adga da elaparaka xalxs. `Cemo ebraelo megobrebo da yvela, vinc ierusalimSi cxovrobT~, _ Tqva petrem. „neba momeciT agixsnaT. es kacebi nasvamebi ar arian. jer mxolod dilis cxra saaTia. RvTis suliwmidis mier, maT SeuZliaT axal enebze saubari~. petrem ganagrZo: „israelianno, ismineT! ieso nazareveli, romelic Tqven jvars acviT, RvTis Ze iyo. is Tqven gaeciT da mokaliYT, magram es RmerTis gegmis mixedviT moxda. Tqven jvars acviT ieso da ise mokaliT. magram, mesame dRes RmerTma aRadgina igi. sikvdils aRar aqvs Zala iesoze. is kvlav cocxalia da dabrunda zecaSi RmerTTan. dae, israelSi yvelam gaigos es: ieso, romelic Tqven jvars acviT, RmerTma uflad da qristec gaxada~. roca xalxma es moismina, gulze moxvdaT petres mier naTqvami simarTle. maTi guli sircxviliT aivso. amitom uTxres petres da sxva mociqulebs: `Zmebo, ra vqnaT?~
petrem upasuxa: „moinanieT da ganerideT codvebs. yoveli Tqvengani moinaTlos ieso qristes saxeliT, raTa mogetevoT codvebi da miiRoT suliwmida. es aRTqma TqvenTvis, Tqveni SvilebisTvis da yvelasTvisaa mTel msoflioSi~.
petrem kidev bevri ram Tqva maT gasafrTxileblad. is xalxs evedreboda: „moerideT borot adamianebs~. amitom, yvelam vinc petres qadagebiT irwmuna, moinaTla kidec. im dRes 3000-ze meti adamiani gaxda qristiani.
263
axalmoqceulebi yvelafers swavlobdnen, rasac mociqulebi aswavlidnen. isini, erTad Wamdnen da erTad loculobdnen. aseve, yvela gaocebuli iyo mociqulTa mier moxdenili saswaulebiT. morwmuneebi erTmaneTs uziarebdnen TavianT nivTebs. gaWirvebulTa dasaxmareblad maT, ramdenime miwis nakveTic ki gahyides. morwmuneebi yoveldRe ikribebodnen taZris ezoSi, raTa SeeswavlaT RvTis wminda sityva da edidebinaT RmerTi.
RmerTma akurTxa yvela morwmune da is yoveldRe ufro met adamians hmatebda im jgufs, visac swamda misi da ieso mxselis.
33 32 264
sarCevi
savle qristiani xdeba
o8 – 9; 13:1 – 9
rmocdaaTobis dReze suliwmidis mosvlidan, im adamianTa ricxvi, romlebsac swamdaT ieso, rogorc maTi ufali da mxsneli, gamudmebiT izrdeboda. aman bevri ebraeli Zalian gaabraza. erT-erTi aseTi ebraeli iyo kaci, saxelad savle. rodesac iesos mowafe stefane ebraelma mmarTvelebma Caqoles, savlec iq iyo. stefane qadagebda, rom ieso iyo winaswarmetyveli da mxsneli, romelic RmerTma warmogzavna Tavis xalxTan axali aRTqmis dasafuZneblad. savle daTanxmda, rom stefane unda momkvdariyo.
stefanes sikvdilis Semdeg savle ganagrZobda moqmedebas iesos mimdevrebis winaaRmdeg. is mivida ierusalimSi mRvdelmTavarTan da sTxova werilebi damaskos
265
67
sinagogebSi. savles surda iq epova mamakacebi da qalebi, romlebic iesos mihyvebodnen. werilebi, romlebic man moiTxova saSualebas miscemda, rom isini cixeSi Caesva. savle damaskosken gaemarTa. qalaqs rom miuaxlovda, uecrad mis garSemo cidan Suqma gaanaTa. sauli miwaze daeca. xma daelaparaka mas da uTxra: „savle! savle! ratom moqmedeb Cems winaaRmdeg?~ miwaze damxobilma savlem hkiTxa: `vin xar, ufalo?~ `me var ieso~, _ upasuxa man. „me var is, vis winaaRmdegac Sen moqmedeb. axla adeqi da Sedi qalaqSi. iq getyvian, rac unda gaakeTo~. saulTan erTad idgnen mgzavrebi. isini xmas ver iRebdnen. maT xma esmodaT, magram, veravis xedavdnen. sauli adga miwidan. magram, roca Tvalebi gaaxila veraferi dainaxa da misma megobrebma xeliT miiyvanes qalaq damaskoSi. sami dRis ganmavlobaSi sauli brma iyo da imdenad
266
danaRvlianebuli iyo, rom araferi uWamia da daulevia. am dros damaskoSi iyo iesos morwmune, saxelad anania. iesom xilvaSi mouwoda mas da uTxra: `anania!”
`diax, ufalo~, _ upasuxa ananiam.
„wadi pirdapirad wodebul quCaze mcxovreb kacTan, saxelad iudasTan~, _ uTxra mas iesom. „ikiTxe kaci qalaq tarsusidan, saxelad savle. is iq loculobs. man xilvaSi ukve ixila kaci, saxelad anania, romelic masTan miva, xelebs daadebs da mxedvelobas aRudgens~.
`ufalo~, _ upasuxa ananiam. „bevri msmenia am kacisa da yvela im borotebis Sesaxeb, rac man miayena Sens morwmuneebs ierusalimSi. is ierusalimidan aq mRvdelmTavrebis uflebamosilebiT movida, raTa yvela daepatimrebina vinc Sen Tayvans gcems~.
magram, iesom uTxra ananias: „wadi! vinaidan Cemi saqmisTvis avirCie es kaci. is Cems saxels miitans warmarTebTan da maT mefeebTan. is ilaparakebs WeSmaritebas Cemze israeli xalxis winaSe da me mas vaCveneb, Tu raoden unda itanjos CemTvis~.
anania wavida miTiTebul misamarTze da Sevida saxlSi.
267
rodesac man xelebi daado savles, ananiam uTxra: „Zmao savle, iesom gamomgzavna SenTan, romelic gzaze gamogecxada, raTa Tvali agexilos da aRivso suliwmidiT~. uecrad, savles Tvalebs TiTqos qercli gadasZvrao da aexila Tvalebi, adga da moinaTla. Semdeg cota saWmeli SeWama da Zala aRidgina. savlem damaskoSi, ramdenime dRe gaatara danarCen iesos morwmuneebTan. Semdeg wavida iqaur sinagogebSi ebraeli xalxisTvis saqadageblad da saswavleblad, rom ieso RvTis Zea. yvelam, vinc savles qadagebas mousmina gaocebuli darCa. maT ikiTxes: „es is kaci ar aris, vinc iesos morwmuneebs didad aviwroebda?~ RmerTma savle ufro da ufro gaaZliera. misma sityvebma damaskoSi mcxovreb ebraelebs daudastura, rom ieso aris qriste. mravali dRis Semdeg zogierTma Surianma ebraelma savles mokvla ganizraxa. magram, savlem Seityo maTi gegmis Sesaxeb. erT Rames savles misi mimdevrebi daexmarnen gaqcevaSi, is godorSi Casves daqalaq damaskos galavnidan Zirs CauSves.
268
savle mivida ierusalimSi, magram iq myofT, visac ieso swamda, eSinoda misi. maT ar sjerodaT, rom igi marTlac iesos erT-erTi mimdevari iyo. amitom erTma kacma, saxelad barnabam savle mociqulebTan waiyvana. barnabam mouyva maT savles mogzaurobis Sesaxeb, Tu rogor elaparaka Tavad ieso mas. aseve isic uTxra maT, Tu rogor gabedulad qadagebda savle iesos saxeliT damaskoSi. amrigad, savle darCa ierusalimSi iesos sxva morwmuneebTan erTad. iq man kvlav gabedulad isaubra iesos saxeliT. xolo, rodesac iq myofma ebraelebma moisurves savles mokvla, sxva morwmuneebma waiyvanes igi kesariaSi da Semdeg gagzavnes tarsusSi, sadac is usafrTxod iqneboda. barnabam da savlem erTad daiwyes mogzauroba, raTa xalxisTvis eTqvaT iesos WeSmariteba. savle aseve cnobili gaxda, rogorc pavle da is suliwmidiT aRvsili iyo.
33
269
sarCevi
sapyrobile da Tavisufleba
68 15:22 – 41; 16:1 – 40
pavle da barnaba sxvadasxva adgilze mogzaurobdnen da aswavlidnen da qadagebdnen RvTis sityvas. garkveuli periodis Semdeg eklesiis winamZRolebma pavlesa da barnabas dasaxmareblad kidev ori kaci gagzavnes. maTi saxelebi iyo iuda da sila. sabolood, pavlem da barnabam gadawyvites gayofa da TavianTi gziT wasvla. pavlem sila airCia da erTad ganagrZes gza. maT imogzaures siriasa da kilikiaSi da ganamtkices iqauri eklesiebi. maT aseve imogzaures frigiaSi, galatiaSi, makedoniaSi da Semdeg Cavidnen romis koloniaSi, saxelad filipiaSi. erT dRes filipiaSi, rodesac pavle da sila saloca-
270
vad mdinaris napirTan gavidnen, maT SexvdaT mona qali. am monas hqonda suli, romelic momavlis winaswarmetyvelebaSi exmareboda. man Tavisi misnobiT didi fuli gamoimuSava Tavisi patronebisTvis. qali pavles da silas mihyveboda da Tan yviroda: „es kacebi emsaxurebian uzenaes RmerTs. isini getyvian, Tu rogor unda gadarCeT~. mravali dRis ganmavlobaSi, sadac ki pavle da sila midioda qali ganagrZobda amis qadagebas. bolos pavle aRivso risxviT. is Semobrunda da uTxra qalSi arsebul suls: `ieso qristes saxeliT gibrZaneb, gamodi misgan!~ swored am dros sulma miatova igi. monis mflobelebi mixvdnen, rom qals maTTvis fulis gamomuSaveba aRar SeeZlo. amitom, Seipyres pavle da sila da miaTries isini xelisuflebis winaSe. pavles da silas msajulebTan miyvanis Semdeg, monebis mflobelebma
271
Tqves: „es kacebi ebraelebi arian da Cvens qalaqs ureven. isini iseT raRacas gvTavazoben, rac CvenTvis, romaelebisTvis ukanonoa~.
brbo pavlesa da silas Tavdasxmas SeuerTda. msajulebma brZanes orive maTganis gaSiSvleba da cema. pavle da sila umowyalod scemes. mere sapyrobileSi Casves, xolo mis mcvels uTxres, rom yuradRebiT daecva isini. mcvelma pavles da silas rkinis xundebi daado, raTa ar gaqceuliyvnen.
SuaRamisas pavle da sila loculobdnen. isini RmerTs sagaloblebs umRerodnen. sxva patimrebi usmendnen maT. uecrad Zlieri miwisZvra moxda, romelmac sapyrobile mTlianad Searyia. misi yvela kari erTdroulad gaiRo da yvela patimars xundebi daxsna.
mcvels gaeRviZa da roca dainaxa, rom sapyrobilis karebebi
272
Riaa, SeeSinda, vinaidan egona rom patimrebi gaiqcnen. man Tavis mosaklavad xmali amoiRo, ra drosac pavlem SesZaxa: „Tavs araferi avno! Cven yvelani aq varT!” sapyrobilis mcvelma CiraRdani moiTxova da SiSisgan akankalebuli Sevarda sakanSi. is daeca pavlesa da silas winaSe. Semdeg gareT gamoiyvana isini da hkiTxa: `batonebo, ra unda gavakeTo, rom gadavrCe?~ pavlem da silam upasuxes: „irwmune ufali ieso da ara marto Sen, aramed Seni ojaxic gadarCeba~. Semdeg pavlem da silam saprobilis mcvels da yvelas mis saxlSi myofs uqadages iesos Sesaxeb. mcvelma waiyvana pavle da sila da mobana Wrilobebi. maT maSinve monaTles sapyrobilis mcveli da mTeli misi ojaxi. mcvelma saxlSi miiyvana pavle da sila da gaumaspinZlda. is da mTeli misi ojaxi sixaruliT iyo savse, radgan RmerTi iwames. diliT adre msajulebma TavianTi oficrebi gagzavnes sapyrobilis mcvelTan. maT ubrZanes pavles da silas gaSveba. mcvelma uTxra pavles: „msajulebma mibrZanes, gagaTavisufloT Sen da sila. axla SegiZliaT mSvidobiT waxvideT~. magram, pavlem uTxra oficrebs: „Cven, romis moqalaqeebi gausamarTleblad gvcemes sajarod. Semdeg sapyrobileSi Cagvyares da axla ki Cumad undaT Cveni gaSveba? ara! dae, TviTon movidnen aq da piradad gamogviyvanon~. rodesac msajulebma gaiges, rom pavle da sila romis moqalaqeebi
273
iyvnen, SeSindnen. isini Tavad mividnen sapyrobileSi da bodiSi mouxades pavles da silas. maTi iqedan gamoyvanis Semdeg sTxoves, rom filipia daetovebinaT. pavle da sila jer filipiaSi mcxovreb erT-erTi qristianis, lidias saxlSi wavidnen. iq Sexvdnen lidias da sxva morwmuneebs. maT gaamxenes isini da mouwodes maT, rom yofiliyYvnen mamacni. Semdeg pavlem da silam datoves filipia.
51 274
49
sarCevi
69 24 – 25; 13
vidre ieso mokvdeboda, mkvdreTiT aRdgeboda da zecad amaRldeboda, man Tavis mowafeebs mouyva im zogierTi niSnebisa Tu movlenebis Sesaxeb, romlebic mis dabrunebamde moxdeboda dedamiwaze. biblia iesos dabrunebas „saukunis dasasruls“ uwodebs. mas surs, rom misi dabrunebisTvis yvela momzaddes, mkvdreTiT aRmdgari uflisa da mxsnelis rwmeniT.
iesom Tqva: „ifxizleT! frTxilad iyaviT, rom aravin gacdunoT. vinaidan bevri mova da ityvis, rom
WeSmaritebas laparakobs Cemi saxeliT. zogi maTgani ityvis rom qristea. magram, Tqven ar cdun-
275 iesos dabrunebis niSnebi
deT.
„Tqven moismenT brZolebisa da samefoTa Soris momavali omebis Sesaxeb. nu SeSindebiT, vinaidan es unda moxdes. magram, dasasruli jer kidev ar aris. eri eris winaaRmdeg aRdgeba da mraval adgilze iqneba miwisZvrebi da SimSilobebi.
`frTxilad iyaviT! vinaidan Cemi rwmenis gamo, rTuli periodis winaSe aRmoCndebiT. magram, rodesac mefeebisa da winamZRolebis winaSe wardgebiT, Tqven maT Cems Sesaxeb daumowmebT. aRsasrulis dadgomamde saxareba eqadageba yvela ers. Tqven ki dagapatimreben da sasamarTlos winaSe wardgebiT. magram, ar inaRvlebT, Tu ra unda TqvaT. vinaidan RmerTi mogcemT salaparakos da Tqven ki ara, aramed suliwmida ilaparakebs Tqvens nacvlad.
„adamianebi, TviT ojaxis wevrebi SeiZuleben erTmaneTs. sxvani, Cemi saxelis gulisaTvis
SegiZulebT, magram bolomde momTmeni gadarCeba.
`Tqveni Tvalebi ixilavs-
276
udides ganadgurebas. iseTi dReebi dadgeba, romlis msgavsi samyaros Seqmnis dRidan rom ar yofila. am dros SeiZleba vinmem giTxras: `ai! aq aris qriste!~radgan gamoCndebian cruwinaswarmetyvelebi. isini moaxdenen niSnebs da saswaulebs da Seecdebian RvTis rCeulic ki Seacdinon.
Tvalyuri adevneT! me yvelaferi winaswar giTxariT.
„im dReebSi didi tanjva iqneba. esaia winaswarmetyvelma Tqva: `mze dabneldeba. mTvare aRar gamoscems naTels. varskvlavebi Camocvivdeba cidan da zeciuri Zalebi Seiryevian.
„am dros xalxi ixilavs Rrublebze momaval Ze kacisas. is mova didi ZaliTa da didebiT. is wargzavnis Tavis angelozebs da Sekrebs Tavis rCeulT dedamiwis kididan cis kideebamde. ca da dedamiwa gadaivlis. magram Cemi sityvebi arasodes gadava~. iesom aseve uTxra Tavis mowa-
277
feebs: „roca kacis Ze mova Tavisi didebiT da yvela misi angelozi masTan erTad, is dajdeba Tavis taxtze zeciuri didebiT. yvela adamiani Seikribeba mis winaSe. is gamoyofs xalxs erTmaneTisgan, rogorc mwyemsi gamoyofs cxvrebs Txebisgan. cxvrebs marjvniv daayenebs da Txebs marcxniv.
`maSin mefe etyvis Tavis marjvniv mdgomT: `modiT, mamaCemis mier kurTxeulno; aiReT Tqveni memkvidreoba sasufevlisa, rac samyaros Seqmnis dRidan iyo TqvenTvis gamzadebuli. roca Tqven sxvas sikeTes ukeTebdiT, amas CemTvis akeTebdiT~.
`maSin mefe etyvis Tavis marcxniv myofT: `wadiT Cemgan wyeulno, eSmakisa da misi angelozebisTvis gamzadebul saukuno cecxlSi. radgan, roca gaWirvebulebs ar daexmare, maSin me ar gamiwie daxmareba~.
`is vinc ar gamomyva, wava saukuno sasjelSi, xolo marTalni _ maradiul sicocxleSi Sevlen~. iesom aseve Tqva: „aravin icis is dRe da saaTi, rodis dabrundeba Ze kacisa. mis Sesaxeb zeciurma angelozebmac da TviT Zemac ar icis. mxolod mamam icis. rasac me geubnebiT, yvelas veubnebi: ifxizleT!~
sarCevi
278
rogoria zeca?
70
iesos mowafem da mociqulma, saxelad ioanem, mravali werili miswera msoflios sxvadasxva eklesias. sicocxlis bolos is iZulebiT gadaasaxles patara kunZulze, saxelad patmosze. qristianTa mtrebi imedovnebdnen, rom mas iq daabrkolebdnen iesos sikvdilisa da aRdgomis keTili uwyebis qadagebaSi. erTxel, roca ioane patmosze cxovrobda, ieso mivida da mas xilvaSi gamoecxada. am gansakuTrebul gamocxadebaSi uceb man SeZlo zecis danaxva, zecisa, sadac RmerTia. iesom aCvena ioanes, Tu rogoria zeca da man yvelaferi dawera, rac naxa. es misi Canaweri bibliis Semadgeneli
279
nawilia, saxelwodebiT gamocxadeba. xilvaSi ioanem ieso brwyinvale, TeTr samosSi gamowyobili ixila. man dainaxa RmerTi taxtze mjdomare da mravali angeloziT garSemortymuli. iq iyo uamravi xalxi yvela eridan, tomidan, xalxidan da enidan da yoveli maTgani TeTr samosSi iyo gamowyobili. maT eWiraT palmis rtoebi, roca RmerTs scemdnen Tayvans da acxadebdnen: „wmidaa, wmidaa, wmidaa RmerTi yovlisSemZle~. mogvianebiT xilvaSi ioanem dainaxa axali ca da axali miwa. iq RmerTi qmnida Tavis saxls mis xalxTan erTad. am SesaniSnav da srulyofil adgilze aRar aris avadmyofoba, sikvdili, tirili, mwuxareba da tkivili. iq xalxi RmerTTan erTad icxovrebs did da lamaz qalaqSi, romlis quCebi gamWvirvale oqroa da Senobebi oqrosi da minis. qalaqis Sua moedineba lamazi mdinare. mdinaris
280
orive mxares xeebia, romelnic SesaniSnav nayofs iRebs. zecaSi Rame aRar iqneba. RvTis Svilebs ar dasWirdebaT Suqi da mze, radgan RmerTi Tavad aris naTeli da maT gaunaTebs samudamod. yvelaze mSvenieri da saocari aris is, rom RmerTi saukunod icxovrebs iq Tavis xalxTan erTad. ieso axla zecaSia da yvelasTvis amzadebs adgils, visac swams, rom am samyaros datovebis Semdeg masTan icxovrebs. misi survilia, rom yvela iq iyos masTan.
281
sarCevi
(6, luka 11)
mamao Cveno, romeli xar caTa Sina, wmida
iyos saxeli Seni; da movides sufeva Seni, da iyos neba Seni, viTarca caTa Sina, egreca qveyanasa zeda; puri Cveni arsobisa mogvec
Cven dRes; da mogviteve Cven Tananadebni
Cveni, viTarca Cven mivutevebT TanamdebTa
maT CvenTa; da nu Segviyvan Cven gansacdelsa, aramed gvixsen Cven borotisagan. rameTu
Senia sufeva da Zali da dideba saukuneTa mimarT. amin!
282
uflis locva
sarCevi
mociqulTa kredo mwams RmerTi, mama yovlisa mpyrobeli, Semoqmedi cisa da qveynisa. da ieso qriste, misi mxolodSobili Ze, Cveni ufali, romelic suliwmidiT Caisaxa da iSva qalwuli mariamisgan, itanja pontoeli pilates mier, jvars ecva, mokvda da daimarxa. is jojoxeTSi Cavida. mesame dRes aRdga mkvdreTiT. is amaRlda zecaSi da zis yovlisSemZle RmerTis marjvniv. saidanac is mova cocxalTa da mkvdarTa gansasjelad. me mwams suliwmidis, wminda qristianuli eklesiis, wmindanTa ziarebis, codvaTa mitevebis, sxeulis aRdgomisa da maradiuli sicocxlis. amin!
283
sarCevi
mruSoba _ meuRlis Ralati azrovnebiT, sityviT an saqmiT.
samsxverplo _ qvisgan an xisgan damzadebuli nageboba, romelzedac bibliur droSi swiravdnen msxverpls.
angelozebi _ RvTis mociqulebi, RvTis mier Seqmnilni Sesaqmis eqvsi dRis ganmavlobaSi. keTili angelozebi icaven RvTis xalxs. satana ki aris dacemuli, boroti angelozi.
cxeba _ gansakuTrebuli saqmisTvis gamoyofa.
mociqulebi _ `is, vinc gagzavnilia~. iesos mociqulebi mis mier iyvnen wargzavnili, raTa misTvis emsaxuraT da masze eqadagaT.
arameuli _ ena, romelzec saubrobda ieso da misi mowafeebi.
aRTqmis kidobani _ oqroTi mooqrovili xis skivri, romelsac israelianebi atarebdnen, romelSic moTavsebuli iyo aTi mcneba. kidobani iyo wminda simbolo, romelic miuTiTebda RvTis mis xalxTan yofnas. amaRleba _ zecad asvla.
naTloba _ codvaTa mitevebisTvis wyliTa da RvTis sityviT ganbanva.
winadacveTa _ religiuri rituali, romelic tardeba biWebze, abrahamTan dadebuli aRTqmis gamo; axal aRTqmaSi is Seesabameba wminda naTlobas.
aRTqma _ formaluri, savaldebulo SeTanxmeba or adamians an adamianTa or jgufs Soris.
Sesaqmisi _ arafrisgan raRacis Seqmna.
jvarcma _ mkvleloba jvarze milursmniT.
mowafeebi _ isini, vinc mowodebulia iesos samsaxurSi; aseve yvela, vinc mihyveba iesos swavlebas. iesom
284
leqsikoni
Tavdapirvelad mis mowafed 12 kacs mouwoda.
SimSili _ periodi, rodesac cota sakvebia xelmisawvdomi.
marxva _ sakvebis gareSe garkveuli drois ganmavlobaSi yofna, rogorc wesi is monaniebis niSani iyo.
pirvelnayofi _ yanidan an pirutyvidan miRebuli pirveli da saukeTeso nayofi; adamianis RvTisTvis gaRebuli saukeTeso Sesawiri.
sakmeveli _ xis moyviTalo fisi, romelic dawvisas sasiamovno surnels gamoscems.
warmarTi _ adamiani, romelic ar aris ebraeli.
ebrauli _ erT-erTi ena (arameulTan erTad), romelzec daiwera Zveli aRTqma. xolo ebraelebi aris eris dasaxeleba, romelic Zvel aRTqmaSi RvTis xalxis, israelianebis mimarT gamoiyeneboda.
osana _ berZnuli sityva, romelic niSnavs: `gevedrebiT gvixseni!~
kerpebi _ cru RmerTebi.
urjuloeba _ codvebi, mzakvroba da boroteba.
Suamdomloba _ sxvebisTvis locva, sxvisTvis saubari.
iudaeli _ xalxi iudeidan. es tituli aseve miuTiTebda maTi, rogorc RvTis gansakuTrebuli xalxis vinaobaze.
naTesavi-gamomsyidveli _ ojaxis wevri, romelic ixdis naTesavis vals.
mesia _ ebrauli sityva, rac niSnavs `cxebuls~ an `rCeuls~. mesia berZnulad qristea.
saswauli _ niSani, romelic mxolod RmerTs SeuZlia; miuTiTebs iesoze da gveubneba, Tu vin aris is. glova _ mwuxarebisa da dardis gamoxatuleba.
smirna _ fisovani nivTiereba Zlieri surneliT;
285
gamoiyeneba sakmevelsa da zeTSi surnelis dasamateblad. igavebi _ iesos moTxrobebi, romlebic cxadyofs
WeSmaritebas RvTis samefos Sesaxeb.
farisevelni _ ebraeli kacebi, romlebic rjulis mcodneebi iyvnen; iesos dros religiuri winamZRolebi, romelTa umetesoba gadarCenis mizniT imedovnebda sakuTari ZaliT rjulis dacvas.
winaswarmetyveli _ RmerTis mier mowodebuli adamiani, romelic RvTis sityvas laparakobs, qadagebs da momaval macxovarze miuTiTebs.
winaswarmetyveli qali _ morwmune qali, romelic mowmobs RvTis sikeTeze da romelic xalxs momaval macxovarze miuTiTebs.
gamosyidva _ ukan yidva.
moinanieba _ codvisadmi zurgis Seqceva, sinanuli da gadawyvetileba, rom mas aRar gaimeoreb.
marTali _ marTlad yofna; wmidad da ucodvelad yofnis Tviseba.
SabaTi _ niSnavs dasvenebas. RmerTma kviris meSvide dRe daadgina SabaTad, rogorc dasvenebisa da Tayvaniscemis dRe.
jvalo _ Txis Tmisgan damzadebuli qsovili, romelsac bibliur droSi xalxi atarebda, raTa eCvenebina, Tu raoden danaRvlianebuli iyo.
Sesawiri _ Sesawiravi pativiscemis gamoxatulebaa. yovladdasawyveli Sesawiravi iyo cxovelebis msxverplSewirva Zveli aRTqmis droSi, romelic pativs miagebda RmerTs da codvaTa sazRaurs ixdida.
sinedrioni _ aseve cnobilia rogorc sabWo; 70 ebraeli saero uxucesi, mRvdelmTavrebi da mwignobrebi, romlebic iyvnen ebrauli religiis iuridiuli eqspertebi. isini xelmZRvanelobdnen religiur da samoqa-
286
laqo sakiTxebs iudeaSi.
mxsneli/macxovari _ vinc ixsnis sxvebs daRupvisa da sikvdilisgan. ieso qriste aris Cveni mxsneli.
codva _ adamianis mier Cadenili cudi saqme, an nebismier azri da moqmedeba, romlic ar emorCileba RmerTs da arRvevs RvTis kanons (10 mcnebas).
sinagoga _ Senoba, romelSic ebraelebi swavloben Zvel aRTqmas da Tayvans scemen RmerTs.
karavi _ moZravi saxli (karavi), sadac RmerTi cxovrobda da israelianebi Tayvans scemdnen mas udabnoSi mogzaurobisas.
taZari _ Senoba ierusalimSi, sadac RmerTi cxovrobda da sadac israelianebi Tayvans scemdnen mas.
cduneba _ miziduloba RmerTis an sxva avtoritetebis daumorCileblobisaken.
fericvaleba _ niSnavs `Secvlas~. mTis wverze iesos dideba eCvena petres, iakobs da ioanes.
darRveva _ qmedeba, romlic arRvevs kanonebs an wesebs; igive codva.
sameba RmerTi _ erTi WeSmariti RmerTi: mama, Ze da suliwmida. sityva `sameba~ niSnavs `sams erTSi~. qristianebs swamT sampirovani erTi RmerTi.
Tayvaniscema _ RvTisadmi xotbis, qebisa da didebis migeba.
287