Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2022

SJÓMANNADAGSBLAÐ VESTMANNAEYJA

2022

Til hamingju með sjómannadaginn!

TM og íslenski sjávarútvegurinn hafa gengið samhliða í gegnum strauma og stefnur sögunnar. Við erum stolt af tengingu okkar við sjávarútveginn og öllu því sem samstarf okkar hefur áorkað.

TM óskar sjómönnum og fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn!

Hugsum í framtíð 2

ENNEMM / SÍA / NM-005851

Til hamingju með daginn sjómenn!

Við tökum þjónustuna alla leið Það er okkur sönn ánægja að bjóða nú upp á enn betri þjónustu með nýrri og öflugri vefverslun N1 sem nýtist sjómönnum og útgerðarfyrirtækjum hvort sem er á sjó eða í landi. N1 sendir hamingjuóskir í tilefni sjómannadagsins og þakkar fyrir ánægjuleg samskipti alla leið!

440 1000

n1.is

ALLA LEIÐ 3

EFNISYFIRLIT BLAÐSÍÐA 10

Eliza Reed – Hátíðarræða

Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2022

BLAÐSÍÐA 14 Sjómannadagur 2021

BLAÐSÍÐA 18

72. árgangur Ritstjóri: Ómar Garðarsson.

Ljósmyndir: Hlynur Ágústsson, Óskar Pétur, Jói Myndó og Sigurgeir Jónasson.

Umbrot: Leturstofan Prentun & bókband: Prentun.is

BLAÐSÍÐA 20 Jón á Stöðinni segir frá

BLAÐSÍÐA 42 Strand í gini gígsins

BLAÐSÍÐA 46 Óskar Pétur fór í róður

BLAÐSÍÐA 48 Dagur sem aldrei gleymist

BLAÐSÍÐA 50

Forsíðumynd: Jón Steinar Sæmundsson

Áttu samleið í 36 ár

Auglýsingar: Leturstofan

Á sjó á öðrum fæti

Prófarkalestur: Atli Rúnar Halldórsson Úgefandi: Sjómannadagsráð Vestmannaeyja 2022.

Sjómannadagsráð 2019: Formaður: Gísli Matthías Sigmarsson Gjaldkeri: Brynjar Unnarsson Ritari: Sævald Hallgrímsson.

Meðstjórnendur : Ágúst Halldórsson, Ragnar Þór Jóhannsson, Valur Már Valmundsson, Ólafur Már Harðarson, Ingi Þór Arnarsson, Ríkharður Stefánsson, Hólmgeir Austfjörð, Héðinn Karl Magnússon og Óðinn Guðmundsson.

4

Hetjur heiðraðar

BLAÐSÍÐA 62 BLAÐSÍÐA 78 Varalitur á ástarbréfi

BLAÐSÍÐA 94 Í brimgarðinum

BLAÐSÍÐA 100 Viktor Scheving farið víða

BLAÐSÍÐA 104 Frumkvöðlarnir Svenni og Sævar

BLAÐSÍÐA 110 Þórleif stendur vaktina í landi

estu árnaðaróskir og B kveðjur til sjómanna og allra Vestmannaeyinga á sjómannadaginn!

5

ÓMAR GARÐARSSON, RITSTJÓRI:

Í SJÓMENNSKUNNI FELST LÍFSRYTHMI Og það eru engar fréttir fyrir okkur að sjómennskan hefur löngum fært þjóðarbúinu verðmæti sem hefur verið undirstaða velmegunar og framfara á Íslandi,“ sagði séra Guðmundur Örn í predikun sinni á sjómannadaginn síðasta. Þarna fangar Guðmundur Örn í nokkrum orðum það sem sjómannadagurinn stendur fyrir.

Eftir að hafa rakið sögu séra Odds V. Gíslasonar prests í Grindavík sem var frumkvöðull í öryggismálum sjófarenda í upphafi síðustu aldar segir Guðmundur: „En grunnstefið er alltaf það sama; í hafinu er bjargræði og því eiga þeir sem sækja það, heiður skilinn. Sem og þeir farmenn allir sem efla okkar hag. Í sjómennskunni felst einhver lífsrythmi, taktur, sem er eins og ósjálfráður og er mótaður af aldalangri sambúð manns og sjávar. Í sjósókninni er ákveðið birtingarform kjarna mannsins; sjálfsbjargarviðleitni, áræði og þor en jafnframt fyrirhyggja og virðing fyrir aðstæðunum. Í henni kristallast lífsbarátta sem er mikið til alveg á sínum forsendum.“

„Já, nú er hátíð, hátíð um allt land; í langflestum bæjum og kaupstöðum er sjómannadagurinn haldinn hátíðlegur í 83. sinn. Markmið dagsins var og er enn að vekja þjóðina til meðvitundar um starf sjómannsins og mikilvægi og gildi þess í samfélaginu.

6

Ritstjóri þessa Sjómannadagsblaðs hefði ekki getað orðað þetta betur. Vill hann þakka öllum sem komu að gerð blaðsins. Þó fyrst og fremst sjómannadagsráði, fyrr og nú fyrir það framtak að hafa haldið blaðinu út í rúm 70 ár. Einnig Atla Rúnari Halldórssyni sem er svo miklu meira en prófarkalesari, frábær penni, blaðamaður og faglegur ráðgjafi. Líka Óskari Pétri, Sigurgeir og Hlyn Ágústssyni ljósmyndurum, Kára Bjarnasyni á Bókasafninu og Guðrúnu Erlingsdóttur blaðamanni sem nú leggur blaðinu mikilvægt lið. Stelpunum á Leturstofunni, Lind og Katrínu Laufeyju, frú Þorsteinu fyrir þolinmæði og góðar ábendingar í yfirlestri og öllum hinum sem með einum eða öðrum hætti hafa komið að gerð blaðsins. Ómar Garðarsson, ritstjóri.

Innilegar

hátíðarkveðjur

í tilefni sjómannadagsins!

7

úr forðabúrum sínum, á köflum allavega. Lífið býður stundum upp á slíkt, aðstæður sem við erum í sem manneskjur og við ráðum ekki yfir. Það er eins og veturinn gangi inn og feyki öllu um koll. Rútínan og áformin um eitthvað sem við hlökkuðum svo til allt í einu bara fokin um koll og öll okkar ráð virðast ekki duga til að stilla hlutum á sinn stað. Allt í einu eru óvissa og ótti farinn að taka mann heljargreipum.

Og hvað gerir maður þá? Í Markúsarguðspjalli Biblíunnar segir frá því að Jesús og lærisveinar Hans lögðu frá landi um kvöld út á Genesaret vatn. Þá gerði sterkan storm og báturinn tók að fyllast af vatni. Jesús svaf í skutnum en hinir voru logandi hræddir, vöktu Hann og spurðu; ,,hirðir þú ekki um að við förumst?“ Jesús vaknaði og hastaði á vindinn og það varð stillilogn (Markús. 4.35 – 41).

Stundum hugsaði ég til sjómannanna, hvernig þeir gætu eiginlega velst svona til í þessum brælum alla daga og oft fannst mér ég þurfa að biðja Guð að varðveita fólk og eigur okkar frá tjóni.

Guðni Hjálmarsson.

GUÐNI HJÁLMARSSON:

HVAÐA ÆÐIBUNUGANGUR ER ÞETTA EIGINLEGA? Það gengur oft mikið á í stórum systkinahópi og spenningurinn yfir undirbúningi hátíðar og veisluhalda kallar á eltingaleik eða hlaup. Að ég tali nú ekki um þegar fjölskyldur og mörg börn koma saman og mamma eða frænka eiga fullt í fangi með að missa ekki bakkelsið úr höndum sér og frændi þarf að raða stólunum aftur þegar leikur barnanna stendur hæst. Ég held að allir hafi verið búnir að fá alveg nóg af veðrinu í vetur. Það var stundum eins og veturinn væri að flýta sér að úthýsa öllum vindum

8

Dag einn var pabbi að sigla með túrista á Bravó VE eins og svo oft áður, hann fór inn í hella og sýndi þeim alls kins fyrirbæri og sagði sögur af þeim. Eftir að hafa verið inni í Ægisdyrum, við hliðina á Fílnum í Blátindi, renndi hann bátnum inn í Kaplagjótu og allir heilluðust af fegurðinni sem blasti við þeim. Þegar hann svo ætlaði að fara að bakka út fannst honum báturinn stýrast einkennilega.

Skyndilega kom smá dynkur og hann gat bara snúið stýrishjólinu mótstöðulaust á bæði borð.

Straumurinn snéri bátnum lítillega sem varð nóg til þess að hann gat bakkað óhindrað vel út á opinn sjó. Þegar að var gáð hafði stýrið brotnað af. Nú voru góð ráð dýr, fékk hann einn farþegann til þess setjast inn í stýrishúsið við inngjöfina en pabbi stýrði bátnum með ári, sem geymd var um borð, alla leið að innsiglingunni þar sem Bravó var tekinn í tog að Nausthamrinum. Pabbi bað sjóferðabæn í hverri einustu ferð með farþegum alla tíð, því hann hafði oft reynt vernd Guðs, og hann átti von og trú á Guð sem hlustar þegar maður leitar til Hans.

Stundum þegar maður biður til Guðs er eins og Hann sé ekki stil staðar, eða bara sofandi! En Frelsarinn segir sjálfur biðjið.

Sjómenn og fjölskyldur, til hamingju með daginn!

TOLUM UM LEXUS NX Lexus NX 450h+ setur ný viðmið fyrir Plug-in Hybrid. Nýjungar í tækni, nostursamleg smáatriði í innra rými og einstök upplifun ökumanns eru þess eðlis að það er erfitt að útskýra.

Reynsluaktu og taktu inn ómótstæðilegt leðrið, mýktina, 14 tommu snertiskjáinn og alla hina tæknina sem gerir Lexus NX að draumi sem þú vilt helst ekki að taki enda.

Komdu í Kauptúnið og kynntu þér Lexus NX 450h+

Lexus-Ísland — Kauptúni 6, Garðabæ — lexus.is

9

Eliza forsetafrú framan við Landakirkju að lokinni minningarathöfn með áhöfn Þórs og sjómannadagsráði.

ELIZA REID FORSETAFRÚ Í HÁTÍÐARRÆÐU SJÓMANNADAGSINS 2021:

EIGUM SJÓMÖNNUM, SJÓMANNSKONUM OG SJÓKONUM MIKIÐ AÐ ÞAKKA „Kæru sjómenn og fjölskyldur,Vestmannaeyingar og aðrir gestir. Til hamingju með daginn. Það er með mikilli ánægju og þakklæti sem ég tek að mér að segja nokkur orð á þessum hátíðisdegi,“ sagði Eliza Reid forsetafrú í ræðu sinni á Stakkagerðistúni á sjómanndaginn 2021. „Ég veit að sjómannadagurinn er ævinlega mikilvægur hátíðisdagur í Vestmannaeyjum, stærstu verstöð landsins. Ég veit líka að þann dag heiðrið þið með réttu sjómenn, sem hafa með einhverjum hætti markað djúp spor okkur öllum til eftirdæmis. Við eigum ykkur öllum mikið að þakka og ég, sem algjör landkrabbi, virði störf ykkar mikils. Loks veit ég að á bak við hvern sjómann, sem er heiðraður, eru vinnufélagar og samherjar sem einnig hafa lagt mikið af mörkum og margir þeirra eiga því skilið að við þökkum þeim jafnframt fyrir þeirra störf unnin öðrum til eftirbreytni.

10

Sáu um rekstur á lífsskútunni Hér vil ég einnig nefna sjómannskonuna sérstaklega. Þetta er ekki ein tiltekin kona heldur fremur sá hópur kvenna sem þurfti að vera eftir í landi og sjá um allt annað: Heimilið, barnauppeldið og reksturinn á lífsskútunni, ef svo má segja. Þar hefur líka stundum gefið á bátinn og verið nóg að gera, eins og úti á rúmsjó. Í dag mun ég beina sjónum mínum að þessum konum. Það er mikið af slíkum kjarnakonum hér í Vestmannaeyjum, bæði úr fortíð og í nútíð.

Margar mætti nefna og eflaust koma ýmis nöfn upp í huga ykkar sem hér eruð viðstödd.

Og gleymum ekki þeim konum sem fóru til sjós. Greinargóðar heimildir eru til um dugmiklar sjókonur við Suðurströndina og í Vestmannaeyjum. Þetta voru Eyjakonur sem hikuðu ekki við að takast á við hafið til að færa björg í bú fyrir sig og sína. Ég nefni hér þrjár

þeirra en heimildir geta um miklu fleiri sem vert væri að staldra við. Örlög sem hefðu bugað flesta Á menningarvef ykkar, heimaslóð.is, er merkileg samantekt um fyrstu konuna sem ég vil nefna: Þorgerði Gísladóttur, Þorgerði í Skel. Eins og gjarnan var á fyrri tíð lögðu örlögin þungar byrðar á herðar þeirra sem þurftu að fæða marga munna. Þorgerður sá á eftir tveimur eiginmönnum í hafið og bjó ein með börnin eftir skilnað við þann þriðja. Barnabarnabarn hennar, Hulda Sigurðardóttir, segir svo frá: Eitt sinn er Þorgerður bjó með móður sinni í Görðum austur á Kirkjubæ brestur á austan fárviðri með snjókomu eina nóttina. Um tvöleytið er barið harkalega að dyrum. Þorgerður gengur til dyra.

Fyrir utan stendur stór hópur manna. Ekki skildi hún tungumál þeirra en áttaði sig á að þeir hlytu að vera skipbrotsmenn. Klæddi hún sig og hélt með skipbrotsmennina til sýslumannsins sem bjó þá á Vilborgarstöðum. Er hún barðist á móti veðurofsanum heim aftur sá hún bregða fyrir fallegri skonnortu sem skolast hafði upp á slétta móklöpp.

Reyndist þetta vera frönsk skonnorta. Þorgerður stóð sterk gegnum lífsins ólgusjó. Mætti örlögum sem hefðu bugað flesta menn.

Á sjó til bjargar fjölskyldunni Önnur merk heimild um sögu af sambúðinni við hafið er Sjómannadagsblað Vestmannaeyja sem hefur verið haldið úti í hvorki meira né minna en 70 ár, sem er ótrúlegur árangur. Í blaðinu frá 1987 er sagt frá síðustu sjókonunni í Rangárvallasýslu og langar mig að bera niður í frásögn þar sem segir frá upphafinu að hennar langa ferli. Katrín Unadóttir fæddist í Hólakoti undir Eyjafjöllum 1878 en fluttist til Vestmannaeyja 1903 og andaðist hér 1950. En sagan af upphafi ferils hennar er líkust ævintýri. Í samantekt minni styðst ég einnig við aðra útgáfu sömu frásagnar í Bliki 1976 sem Þorsteinn Víglundsson hélt úti af miklum myndarskap í nær hálfa öld. Þetta er dálítið löng saga en mjög spennandi, eins og svo margt sem gerst hefur hér í Vestmannaeyjum, og hefst nú lesturinn:

Eliza í ræðustól á Stakkó og að baki hennar eru fulltrúar í sjómannadagsráði.

Eliza með kransinn.

Katrín fann til með foreldrum sínum, sem bjuggu við sult og seyru, og faðirinn nær sjötugur að aldri, svo að hæpið var að hann fengi að fljóta með hinum harðsæknu á hafið, þegar loks gæfi. Hvað var til ráða?

Heimasætan afréð að finna Hannes Sigurðsson á Seljalandi að máli og bera fram bón sína. Ef hún yrði heppin, gat það lánast henni að færa drjúga björg í bú foreldra sinna til þess að bæta úr sárustu neyð. Þannig gæti hún létt foreldrum sínum daglegar áhyggjur, dregið úr sultinum og seyrunni, seðjað sárasta hungrið.

11

Eliza flutti hátíðarræðuna á sjómannadeginum í fyrra.

Hannes á Seljalandi tók vel málaleitan Katrínar, svo að afráðið var, að hún fengi kall, þegar á sjó gæfi. […]

Katrín gerði sitt ýtrasta til þess að útvega sér að láni allt sem með þurfti, en sumt varð vandfengið, því að fátítt var, að menn ættu skinnklæði til skiptanna, og flestir vildu freista gæfunnar með færið sitt, þegar fram liði.

Sjógallinn kraftaverk?

Svo var kallað til skips, því að róður var fyrirhugaður.

Og nú gerðist kraftaverkið, eins og það var jafnan kallað, þegar þennan atburð bar á góma.

Katrín hafði fengið lánaða skinnbrók til þess að róa í, en stakk hafði ekki lánast að fá léðan, hvernig sem á var sótt. En ekki kom til mála að lofa henni að róa stakklausri. Það gat kostað hana lífið, ef illa rættist úr veðri. Hattlaus var hún einnig. Hvað var nú til ráða þar sem heimilið var bjargarlaust og hún ráðalaus?

Eliza Óðinn Stakkó. Sjómannadagsráð færði forsetafrúnni myndarlegan á Stakkó. Hér er hún með Óðni Guðmundssyni í sjómannadagsráði.

[…] heimasætunni varð reikað austur með sjávarströndinni. Hún var í öngum sínum. Vonbrigðin voru sár. Hún var heittrúuð og nú bað hún til guðs. Það hafði móðir hennar kennt henni.

Hvað var þetta gula, sem blasti þarna við í hallanum suður af sjávarkambinum? Svo sannarlega var það sjóstakkur, gulur og olíuborinn en ekki úr íslensku skinni. Og meira fann hún þarna. Nokkru austar kom hún auga á annað, lítið, gult. Það reyndist vera sjóhattur. Hvernig gat annars á þessu staðið? Og einmitt nú, þegar hún þurfti þessa svo sannarlega með. Nei, þetta var næstum óskiljanlegt, nema hér hafi kraftaverk átt sér stað.

Katrín kom arkandi vestur eftir fjörukambinum með stakkinn og sjóhattinn og sýndi skipshöfninni, hvað hún hefði fundið. Þeir stóðu þarna undrandi og orðlausir. Svo ýttu þeir, og auðvitað fékk heimasætan að fljóta með. Ísey, amma Írisar bæjarstjóra Leyfið mér líka að nefna frú Íseyju Skaptadóttur sem fæddist árið 1911 og lést árið 1987. Ekki er þó víst að menn muni eftir henni sem sjókonu þar sem hún gekk aðra ævibraut. En í bókinni Sjósókn sunnlenskra kvenna eftir Þórunni Magnúsdóttur er rætt um að Ísey hafi verið aðeins sautján ára gömul þegar hún, árið 1928, stundaði sjóróðra á opnum Eyjabát frænda síns, Einars Brandssonar frá Mýrdal. Ísey er þannig gott dæmi um hugdjarfa stúlku sem fyrir tæpum 100 árum, í allt öðrum heimi en þeim sem við þekkjum núna, varð frumkvöðull með því að brjóta sér leið inn í hefðbundin karlastörf enda þótt hún legði sjómennskuna ekki lengi fyrir sig. Ísey er amma Írisar núverandi bæjarstjóra sem sjálf er fyrsta konan í óslitinni röð karla á stóli bæjarstjóra Vestmannaeyja. Íris á því ekki langt að sækja fordæmið um að brjóta blað sögunnar.

12

Á spjalli við Drífu Þöll og Klaudiu í Af hverju Ísland?

Gleymum ekki útlendu konunum Að lokum vil ég nefna allar þær konur af erlendum uppruna sem hafa flust hingað til Vestmannaeyja og annarra sjávarbyggða á Íslandi. Án þeirra væri svo sannarlega erfitt að reka frystihús og önnur fyrirtæki í fiskiðnaði. Ég held það væri jafnvel ómögulegt. Við þurfum líka að skrá og segja sögur þessara kvenna þannig að þær lifi með okkur og næstu kynslóðum, rétt eins og þær frásagnir sem ég hef minnst á hér. Ágætu Vestmannaeyingar og aðrir áheyrendur: Ég óska þess að allir íbúar Vestmannaeyja megi njóta sem lengst ánægjulegrar sambúðar við hafið. Megum við fagna mörgum sjómannadögum sem ekki eru markaðir af minningu um alvarleg sjóslys við að sækja landinu öllu verðmæti í þessa sannkölluðu gullkistu sem hvílir svo tignarlega umhverfis Eyjarnar fögru. Innilega til hamingju þið öll sem í dag takið við verðskuldum heiðri.“

Gleðilega hátíð

13 L ANDSBANKINN.IS

SJÓMANNADAGURINN 2021

Verslun Skipalyftunnar MIKIÐ ÚRVAL AF: PALLAEFNI VERKFÆRUM VINNUFATNAÐI

HJÓL FYRIR BÖRNIN VEIÐARFÆRAVÖRUM BOLTUM, RÓM OG SKÍFUM STRAUB TENGJUM LEGUM OG PAKKDÓSUM

SUÐU OG SLÍPIVÖRUM HOSU- OG PARIKLEMMUM SMURKOPPUM TRILLU ZINKI VIFTUREIMUM

Skipalyftan ehf. óskar sjómönnum og fjölskyldum þeirra innilega til hamingju með daginn!

Skipalyftan ehf. l Eiðinu l 900 Vestmannaeyjum l Sími 488 3550 l 481 1493

BALDUR ÞÓR BRAGASON Sjómannadagurinn í Vestmanneyjum á sér hefðir utan hefðbundinnar dagskrár sem eru skötuveisla sem eftir áralanga vist á Höfðabóli hjá Árna Johnsen og Dóru Filippusdóttur er flutt á Canton. Að skötuveislu lokinni á leið í kirkju kom sjómannadagsráð við hjá Baldri Bragasyni og Helen Arndísi Kjartansdóttur konu hans. Þar var glatt á hjalla mikið spjallað og boðið upp á kaffi og sterkara með.

Nú verður breyting á því Baldur féll frá í janúar sl. aðeins 63 ára gamall.

Baldur var einn af þessum peyjum sem kom til Eyja og ílendist. Fór á sjóinn, kláraði Stýrimannaskólans og varð skipstjóri, síðast á skipum Vinnslustöðvarinnar þar sem hann naut virðingar. Vel liðinn á sjónum, duglegur og vinamargur. „Við héldum upp á Baldur og Konna og búktalið þeirra í æsku en nú höllum við okkur frekar að kaffi og Konna [koníaki]. Í seinni tíð tökum sjálfa okkur til altaris á milli skötu og messu á Sjómannadaginn,“ sagði Atli Rúnar Halldórsson í bráðskemmtilegri grein um sjómannadaginn í Eyjum í Sjómannadagsblaði síðasta árs. Þar er stórt viðtal við Baldur þar sem ævi hans var rakin. Borgarbarnið, sem ætlaði sér að verða bóndi en ílendist í Eyjum. Sveitamaðurinn lifði þó góðu lífi því hestar voru hans líf og yndi.

Baldur var aldrei formlega í sjómannadagsráði en alltaf tilbúinn ef þurfti og með heimboðinu varð hann innvígður. Þeir bera honum vel söguna, Óðinn Guðmundsson, vélstjóri og Þorbjörn Víglundsson, skipstjóri og nú hafnsögumaður sem voru á sjó með Baldri, Óðinn á Valdimar Sveinssyni VE, fyrst 1978 og Þorbjörn á Narfa VE og Brynjólfi VE. „Hann var strax drífandi, skemmtilegur og hrókur alls fagnaðar,“ sagði Óðinn. „Það var auðvitað talsvert djamm en í brælum var spilaður kani og kaffi látið nægja.“ Klár sjómaður? „Já,“ segja þeir í kór. „Líka eldklár og duglegur.“ Þeir eru sammála um að margar séu sögurnar en fæstar prenthæfar að mati Þorbjörns. „Ég var með honum á Narfa VE. Baldur dreif mig í netaróður og um borð var strákur úr Hvítasunnusöfnuðinum. Það gekk illa, netin full af kóral og öðru drasli og ég bölvandi og ragnandi, lét allt vaða. Þá gargaði 16

Baldur út um gluggann á peyjann og sagði; Heyrirðu hvernig Tobbi talar. Þú verður aldrei alvöru sjómaður nema þú blótir og það hressilega.“ Og Baldur var góður félagi og kunni að spjalla. „Þegar maður stóð vakt á móti honum á nóttinni sóttist maður eftir því að fara upp í brú á daginn í spjall. Töluðum frá okkur allt vit og drukkum allt of mikið kaffi,“ sagði Þorbjörn. „Það sama gerði ég þegar ég var í vélinni, skrapp upp í brú í spjall. Baldur var svona lím fyrir áhöfnina, dró mannskapinn saman,“ segir Óðinn og Þorbjörn tekur undir það. „Maður fann þetta þegar hann hætti á Brynjólfi vegna veikindanna.

Vantaði eitthvað að hafa ekki kallinn um borð. Það var hægt að rífast við kallinn og segja honum að halda kjafti. Þegar það var búið var það búið.“ „Baldur var orginal og frasarnir hans margir mjög skemmtilegir. Baldur var alltaf með vasahníf á sér, m.a.s. í jakkafötunum og nokkrir voru hirtir af honum á flugvöllum. Baldur átti alveg sérstakan frasa um hnífalausa sjómenn sem ekki gleymist þó við sleppum honum hér,“ sagði Þorbjörn.“ Baldur var í mörg fánaberi við minningarathöfnina að lokinni sjómannamessu að sögn Óðins. „Baldur og Magnús heitinn bróðir voru fánaberar fyrir Verðanda. Hittust fyrir messu heima hjá Baldri í kaffi og koníak til að stramma sig af. Ég bættist í hópinn og svo fjölgaði þar til allt sjómannadagsráðið mætti. Þannig varð hefðin til. Eftir messu var svo farið til Bjössa þar sem Baldur söng sína útgáfu af gamla laginu, Komdu niður.“ Sjómannadagsráð heiðrar minningu Baldurs Bragasonar á sjómannadaginn við leiði hans með smá Konna.

17

Jóel, Ólafur og Arnór Páll.

SJÓMANNADAGURINN 2021 – VIÐURKENNINGAR SJÓMANNAFÉLAGANNA

ÓLAFUR Í HÉÐINSHÖFÐA, JÓEL ANDERSEN OG ADDI PALLI HEIÐRAÐIR Að venju voru sjómenn heiðraðir á sjómannadaginn 2021 við hátíðlega athöfn á Stakkagerðistúni. Það kom í hlut Guðna Hjálmarssonar, forstöðumanns Hvítasunnusafnaðarins í Vestmannaeyjum, að veita viðurkenningarnar.

Sjómannafélagið Jötunn, Skipstjóra- og stýrimannafélagið Verðandi og Vélstjórafélag Vestmannaeyja heiðra félaga sína fyrir störf þeirra á sjó.

Sjómannafélagið Jötunn heiðraði Ólaf Gíslason frá Héðinshöfða sem Guðni sagði að hefði allan sinn starfsaldur verið með hendurnar á fiski. Byrjaði 11 ára í Ísfélaginu, varð matsmaður og verkstjóri: „Hann myndaði sterk tengsl við trillukarlana og bátaflotann. Sást gjarnan á spjalli við útgerðarmenn og aðra sem komu að útgerð í 25 ár.“ Í gosinu gerði Ólafur stuttan stans í Garðinum, kom til baka í janúar 1974 til Ísfélagsins. Réði sig á Vestmannaey árið 1995 hjá Birgi Þór skipstjóra og reri með honum í tuttugu ár. Ólafur ber félögum sínum vel söguna og leið vel um borð.

18

„Við Óskum þér og fjölskyldu þinni til hamingju með daginn og sýndan heiður og ég bið Drottinn að blessa þig,“ sagði Guðni.

Jóel Andersen Verðandi heiðraði Jóel Þór Andersen, skipstjóra sem byrjaði 11 ára til sjós með pabba sínum, Emil Andersen, á Júlíu VE 123. Fimmtán ára réði hann sig á Ágústu VE á síld fyrir austan. Ágústa sökk á Rauða torginu með fullfermi af síld og lentu nokkir sjónum en allir komust í björgunarbát. Var bjargað af Ottó á Hvoli skipstjóra á Friðriki Sigurðsyni frá Þorlákshöfn.

Eftir einn vetur í vélsmiðjunni Magna fór Jóel aftur á sjó á Heimaskaga með Gauja á Landamótum.

Eftir Stýrimannaskólann var hann á Júlíu VE með Ólafi Kristinssyni. Sumarið 1971 keypti fjölskyldan Danska Pétur VE og gerði hann út til ársins 1997. Var Jóel skipstjóri á Danska Pétri.

Eftir það keypti hann trilluna Mardísi og komst í hann krappann í mars 1998. Með honum var Halldór sonur hans og voru þeir á heimleið með

góðan afla. Kominn var kaldi og vaxandi sjór.

Alda fyllti bátinn og stóð aðeins stefnið upp úr.

Komust þeir í björgunarbát og var og var bjargað af þyrlu Landhelgisgæslunnar eftir langan dag. „Það vildi þó svo blessunarlega til að varðskipið Þór fann bátinn um kvöldið, hífði hann upp og kom með hann í land svo það var hægt að gera hann upp,“ sagði Guðni. Jóel var ritari Verðanda um hríð.

Arnór Páll Vélstjórafélagið heiðraði Arnór Pál Valdimarsson, vélstjóra og útgerðarmann, sem byrjaði á sjó 1962, þá 15 ára með Ella í Varmadal á Gulltoppi VE árið 1962. Árið eftir er hann orðinn vélstjóri 17 ára gamall með pungapróf á Gylfa með Herði Jónssyni.

Arnór Páll Valdimarsson.

„Fáeinum árum seinna er Addi Palli kominn á Gídeon með Gísla Jónasar, orðinn vélstjóri og kokkur og með ráðherrabréf í vasanum fyrir 12 farþega flutninga,“ sagði Guðni.

Leiðir Harðar og Adda Palla lágu aftur saman á Andvara VE. Hörður hvatti hann til að fara í Vélskólann og veturinn 1971 var Addi Palli orðinn yfirvélstjóri á Andvara. Urðu þeir aflahæstir á vertíðinni. „Sama ár er Stjáni Óskars að leita að vélstjóra til að koma með sér í útgerð. Hittir Svanhildi Eiríksdóttur, konu Adda Palla, sem var í heimsókn hjá Emmu hans Stjána. Spyr Svanhildi hvort Addi Palli væri ekki til í að koma með sér í útgerð?

Svarið var einfalt: Hringdu bara og spurðu hann,“ sagði Guðni. Ólafur Gíslason .

Þetta var upphafið að útgerð þeirra hjóna á Emmu VE sem stóð til ársins 1999. Addi Palli og Svanhildur söðluðu um svo um munaði og flugu með fólk milli lands nokkur ár á eftir. „En Addi Palli, var ekki hættur, réði sig á Ísleif VE með Jóni Atla og endaði þar með farsælan sjómannsferil sinn á sjötugu.“ Guðni bað öllum sem heiðraðir voru Guðsblessunar og óskaði þeim til hamingju með viðurkenninguna. „Þeir náðu heilir í höfn, Addi Palli, Jóel og Óli og við þökkum Guði fyrir það. Hér eru þeir komnir að fagna með fjölskyldum sínum og vinum. Ég óska þeim til hamingju með daginn og þessa viðurkenningu og biðjum Drottinn að blessa þá.“

Gísli Matthías Sigmarsson nælir heiðursmerkinu í barm Jóels.

Í Hvíta húsinu er einstakt samfélag og alltaf gaman að kíkja þar við. Erna, Konný, Eliza, Íris og Steinunn.

Eliza Reid, forsetafrú var ræðumaður dagsins á sjómannadaginn í fyrra en hún gerði gott betur. Kom til Eyja á laugardeginum og tók þátt í hátíðarhöldunum bæði laugardag og sunnudag. Hér var hún í boði Sjómannadagsráðs en úr varð hálfopinber heimsókn undir leiðsögn Írisar Róbertsdóttur, bæjarstjóra og Ríkharðs Zoega Stefánssonar og annarra í Sjómannadagsráði.

Komu þau víða við enda margt um að vera þessa helgi sem er ein af þeim stóru í almanaki Vestmannaeyinga. Með í för var Una Sighvatsdóttir starfsmaður forsetaembættisins og tvö af börnum forsetahjónanna.

Sjómannadagshelgin í Vestmannaeyjum er ekki bara gleði og glaumur, hún er líka menningarveisla og þess naut Eliza. Heimsótti söfn og sýningar, mætti í skötuveislu og fljótlega eftir komuna á laugardeginum var hún mætt á Vigtartorgið. Þar var margt í boði fyrir unga og eldri, hefðbundin atriði eins og kappróður og koddaslagur en veðrið hefði mátt vera betra.

Auk þess leit hún við á Sjóminjasafni Þórðar Rafns, heimsótti listasýningar Unnars Gísla og Sigríðar Unnar á Skipasandi og Arnórs og Helgu á heimili þeirra. Leit líka við hjá Lista- og menningarfélaginu í Hvíta húsinu og um kvöldið var kvöldverður á Slippnum í boði bæjarstjórnar.

20

ELIZA REID FORSETAFRÚ KOM VÍÐA VIÐ Í EYJAHEIMSÓKN

Stuð í skötuveislu Það var mikið fjör á hefðbundinni skötuveislu Sjómannadagsráðs á Canton í hádeginu á sunnudeginum þar sem Eliza forsetafrú og Íris bæjarstjóri voru heiðursgestir. Þetta var í fyrsta skipti á ævinni sem Eliza smakkaði kæsta skötu og rann hún ljúflega niður, þótt forsetafrúin hefði orð á því að ammoníak eftirbragðið væri svolítið sjokk fyrir bragðlaukana.

Drífa Þöll Arnardóttir og Klaudia Wrobel, sem halda úti Hlaðvarpinu, Af hverju Ísland? gripu forsetafrúna í viðtal. Útkoman er skemmtilegt spjall og gaman að heyra hana segja frá fyrstu kynnum sínum af Guðna og Íslandi.

Gestirnir voru við Sjómannamessu í Landakirkju þar sem Guðmundur Örn predikaði. Að henni lokinni lagði Eliza Reed blómsveig við minnisvarða drukknaðra og hrapaðra við virðulega athöfn sem Guðni Hjálmarsson, forstöðumaður Hvítasunnusafnaðarins stýrði. Á eftir var litið við á Hraunbúðum, dvalar- og hjúkrunarheimili þar sem heilsað var upp á íbúa og starfsfólk sem kunni að meta heimsókn góðra gesta.

Var Rikki að segja brandara? Óðinn í Sjómannadagsráði, Íris bæjarstjóri, Eliza og Rikki.

Lokaatriðið í þessari hálfopinberu heimsókn var hátíðarræðan við hátíðarhöldin á Stakkagerðistúni. Eliza sagði íslensku þjóðina standa í þakkarskuld við íslenska sjómenn. Hún vakti líka athygli á hlutverki sjómannskonunnar sem öllu reddar þegar kallinn er á sjó. Einnig rakti hún sögu sjókvenna sem létu til sín taka á sjónum fyrr á árum.

Eliza Reed heillaði Eyjafólk þessa helgi með alúðlegri en um leið hressilegri framkomu sinni.

Sannur heiður „Ég nýt þess alltaf að koma til Vestmannaeyja og þessi ferð var engin undantekning, en hún er sérstaklega minnistæð út af tilefninu,“ sagði Eliza. „Eins og ég nefndi í ávarpinu mínu er ég sjálf algjör landkrabbi en ber mikla virðingu fyrir störfum sjómanna. Svo það var mér sannur heiður að fá að taka þátt í hátíðahöldum á sjálfan sjómannadaginn í Vestmannaeyjum, enda eiga líklega fáir Íslendingar sterkari tengsl við sjóinn en einmitt Eyjamenn. Við fengum einstaklega góðar móttökur og það var merkilegt að sjá hvað lista- og menningarlífið blómstrar í Eyjum, svo ekki sé nú talað um matargerðarlistina! Kærar þakkir enn og aftur fyrir mig og gleðilegan sjómannadag.“ „Það var skemmtilegt og heiður fyrir sjómenn, sjómannadagsráð og okkur öll að fá Elizu Reed, forsetafrú í heimsókn á sjómannadaginn í fyrra. Það sýnir líka metnað í Rikka og hans mönnum í ráðinu að hafa samband við forsetaembættið í leit að ræðumanni dagsins,“ sagði Íris Róberts-

Á Sjóminjasafni Þórðar Rafns. Þórður Rafn, Inga Eymundsdóttir kona hans, Eliza og Rikki.

21

Það var létt yfir Elizu og Írisi í skötuveislunni.

dóttir, bæjarstjóri sem fylgdi Elizu um bæinn. „Það var líka gaman að hún var hér alla helgina með tveimur af börnum sínum og hvað hún kom víða við. Eliza heillaði alla með alúðlegri og um leið hressilegri framkomu, eitthvað sem Eyjamenn kunna að meta. Ekki skemmdi að hún er til í spjall sem naut sín ekki síst í skötuveislunni á Canton. Hún fékk að kynnast því sem við höfum upp á að bjóða í menningu og listum og sýndi öllu áhuga. Vonandi á hún eftir að koma sem oftast og Guðni forseti með henni,“ sagði Íris að lokum.

Eliza og Íris í heimsókn hjá Helgu og Arnóri þar sem litadýrðin ræður ríkjum.

Sjómenn & fjölskyldur, Til hamingju með daginn!

22

Meira en sáttur við að fá Elizu í heimsókn „Þetta byrjaði með því að ég hringdi í Guðna frænda, en við Guðni Th. Jóhannesson erum þremenningar, og bauð honum til Eyja og halda hátíðarræðuna á sjómannadaginn,“ sagði Ríkharður.

Forsetinn var búinn að ráðstafa sér annað og bað Rikka um að hinkra í símanum. „Kom svo aftur í símann og spurði hvort mér væri ekki sama þó Eliza kæmi. Ég hélt það nú og var gaman að fá þetta tækifæri til að kynnast henni. Mikil sómakona, hress og skemmtileg og ekki annað sjá en að hún nyti þess að vera með okkur.

Já, við getum verið stolt af konunni hans Guðna frænda. Forsetafrú sem er góður fulltrúi okkar, hvar sem er. Það var líka gaman að hitta Unu og vill Sjómannadagsráð koma á framfæri þakklæti til þeirra fyrir heimsóknina,“ sagði Ríkharður.

Til hamingju með daginn sjómenn!

23

Jón á Stöðinni á næturvakt.

MINNINGARBROT EFTIR JÓN STEFÁNSSON FRÁ FAGURHÓL – LITIÐ TIL BAKA UM EIN 100 ÁR:

KOMPÁS EINA SIGLINGATÆKIÐ OG OFT VITLAUS Jón á Stöðinni lýsir m.a. línuróðri frá Vestmannaeyjum árið 1920 - Engir vatnstankar, aðeins smá kútur með vatni - Enginn eldunartæki, aðeins bitakassinn sem hafði að geyma nokkrar rúgbrauðssneiðar og kannski kjötbita ef vel áraði - Hann bregður líka upp lýsandi mynd af lífinu í Eyjum á þessum árum - Munurinn ótrúlegur miðað við það sem við þekkjum í dag – Fátækt, atvinnuleysi og lélegur húsakostur.

Minningarbrot þau sem hér birtast eru úr fórum föður míns, Jóns Stefánssonar, sem lengstum var kenndur við æskuheimili sitt, Fagurhól. Hús sem enn stendur við Strandveginn, á hól bak við hús Tölvunar. Faðir minn fæddist 28. ágúst 1909 en lést 13. mars 1991. Jón giftist Elísabetu Kristjánsdóttir úr Reykjavík 13. maí 1939 og eignuðust þau þrjú börn. Foreldrar Jóns voru Guðrún Sigurlaug Jónsdóttir úr Mýrdal fædd 30. mars 24

1885, dáin 25. janúar 1957, og Stefán Ólafsson frá Vopnafirði, fæddur 7. desember desember 1881, dáinn 4. mars 1967. Faðir minn kom víða við á vegferð sinni í atvinnu og lífsstarfi. Síðustu starfsárin vann hann sem næturvörður á Vestmannaeyjaradíói og það líkaði honum vel, að vera í nánu sambandi við sjómennina. Þá jafnan kallaður Jón á Stöðinni. Hann var byrjaður að skrá hjá sér minningarbrot úr viðburðarríku ævistarfi en var tilölulega stutt á veg kominn er hann féll frá.

Hermann Kr. Jónsson.

Það var nú hvorki hátt til lofts né vítt til veggja í austurenda kjallarans í Fagurhól þar sem ég fæddist 28. ágúst 1909. Íbúðin var aðeins tvö herbergi, eldhús með einum fjögurra rúðu glugga móti suðri sem að hálfu var lokaður af tröppum sem lágu upp á efri hæðina, og herbergi norðan megin sem bæði átti að vera stofa og svefnherbergi. Engin upphitun var í íbúðinni nema eldavélin í eldhúsinu og þar var venjulega notalegt að vera því eldavélin var kynnt frá morgni til kvölds. Í svefnherberginu var miklu kaldara á vetrum og oft í frostum var olíuofn kynntur allan daginn og stundum alla nóttina og veitti ekki af.

Fátækt og atvinnuleysi Fátækt var þá mikil meðal sjómanna og verkamanna og atvinnuleysi, einkum á haustin. Pabbi var sjómaður í meira en hálfa öld, fyrst á áraskip-

www.hd.is

Í tilefni sjómannadags óskum við sjómönnum og fjölskyldum þeirra innilega til hamingju með daginn.

HD hefur ávallt haft sterka tengingu við íslenskan sjávarútveg. Endurnýjun og tæknivæðing fiskiskipaflotans undanfarin ár kalla á fjölbreyttari viðhaldsþjónustu en áður. Þjónustu í landlegu þarf að undirbúa vel og nú sem fyrr hefur HD bæði varahluti og starfsfólk til reiðu svo stutt stopp nýtist sem best.

Fermingarmynd af Jóni.

um og síðan á vélbátum og eftir að vélbátarnir komu til sögu lengst af vélstjóri. Að hann hafi þótt góður vélstjóri styður sú staðreynd að mest af sínum vélstjóraferli var hann hjá fáum en afburðagóðum skipstjórum og aflamönnum.

Má þar sérstaklega nefna Friðrik Svipmundsson, Eyvind Þórarinsson, Guðmund Jónsson á Háeyri og Guðna Grímsson, allt voru þetta afburða skipstjórar og aflamenn. Pabbi var oft á haustin fenginn til að taka upp vélar í bátum og búa þær undir vertíðina, hreinsa þær og lagfæra á ýmsan hátt. Sannar það einnig að hann hefur þótt góður vélstjóri.

Mamma gat gert allt úr engu En þrátt fyrir alla þessa vinnu pabba var það stundum svo að mamma vissi ekki að kvöldi hvað elda skyldi að morgni, var hún þó að minnsta kosti í mínum augum gædd þeirri náttúru að geta gert allt úr engu. Því þrátt fyrir allsleysið virtist hún geta gefið ýmsum sem bágt áttu bæði mat og fatnað. Gömlum flíkum spretti hún upp og venti þeim, sneið þær upp og saumaði og gaf þeim er hún taldi þurfandi fyrir slíkt. Aldrei mátti hún vita af neinum sem bágt átti án þess að koma til hjálpar og furðulega oft gat hún glatt bágstatt fólk.

Mamma gerði það þegar hún gat að sjóða slátur á haustin, þóttu það jafnan miklir veisludagar þegar nýtt slátur var á borðum. Aldrei mun hún hafa soðið slátur án þess að um helming þess gæfi hún einhverjum einstæðingum úti í bæ.

26

Heitt slátur lagsmaður Á þessum tímum voru lifrarbræðslur margar hér í Eyjum, líklega ekki undir 6-8 þó ég muni ekki töluna. Eitt að þessum grútarbrösum (eins og þau voru kölluð) var Tangabrasið, það stóð austan vegarins sem liggur niður með Eyjabúð.

Brasið sjálft í nokkuð stóru húsi þar á horninu og bak við það stóð skúr einn sem hét því virðulega nafni París. Þar bjó brasstjórinn Jón, kallaður Jón Sladdi.

Jón Sladdi var einstæðingur, hafði þarna herbergi og eldaði í sig sjálfur. Jón seldi skorið neftóbak og var ég oft sendur þangað af pabba til að kaupa tóbak er hann kom af sjónum tóbakslaus. Jón hafði sérstök mál fyrir tóbakið, eitt fyrir 25 aura, annað fyrir 50 aura og að mig minnir eitt fyrir eina krónu. Oftast held ég að ég hafi keypt fyrir 25 aura í einu, meiri aurar voru víst sjaldnast til fyrir tóbakskaupum.

Jón Sladdi var einn af þeim sem mamma sendi alltaf slátur, var ég venjulega sendur með skál er í var einn keppur af blóðmör og annar af lifrarpylsu. Sjálfsagt hefur það ráðið mestu hjá mömmu að Jón var einstæðingur en þó getur hafa blandast hér inn í að Jón hafi verið Skaftfellingur. Um það veit ég nú ekki. En það veit ég að mamma mat Skaftfellinga allra manna mest og þó sér í lagi Mýrdælinga, enda þaðan ættuð. Því gleymi ég svo aldrei hvað Jón Sladdi var glaður er ég færði honum skálina með rjúkandi slátrinu og alltaf sagði hann að mig minnir: „Ja hérna, heitt slátur lagsmaður.“ Hrærði og hrærði á rauðglóandi eldavélinni Eldiviðarskortur var töluverður í Eyjum á árum fyrri heimstyrjaldarinnar og fóru þá margir snemma dags með pokaskjatta inn í Botn og inn á Eiði og þaðan jafnvel austur á Hettusand til að safna sprekum í eldinn. Einnig var mikið farið í grútarbrösin með fötur til að fá pressaðan grút sem gaf mikinn en skammvinnan hita.

Eitt sinn man ég eftir því að mamma fór að sækja grút í fötu, ég var of lítill til að bera heim fulla fötu af pressuðum grút. Var hún búin að setja grautarpott á eldavélina er hún fór og bað mig að hræra í honum meðan hún væri í burtu.

Setti hún í eldavélina það síðasta úr fötunni áður en hún fór. Ég tók hlutverk mitt svo alvarlega að ég hélt ég ætti að hræra í pottinum stanslaust þangað til mamma kæmi til baka. Hrærði ég nú og hrærði en brátt var eldavélin alveg rauðglóandi af grútnum sem mamma hafði sett í hann áður en hún fór og hitinn alveg óbærilegur.

Ekki vildi ég samt bregðast mömmu minni þó hitinn væri slíkur að ég hélt að þá og þegar mundi kvikna í fötum mínum, var ég að síðustu farinn að gráta hátt og mikið vegna hitans en áfram hélt ég að hræra í pottinum. Allt í einu kom mamma þjótandi inn í eldhúsið, hið næma

móðureyra hafði heyrt grátinn í mér langar leiðir.

Hélt hún að ég væri stórslasaður, henti frá sér grútarfötunni og hljóp heim til drengsins síns.

Mikið var ég feginn er mamma kom og tók mig frá eldavélinni, auðvitað þurfti ég ekki að hræra í pottskömminni nema öðru hvoru en það skyldi ég ekki þá. Aðeins eitt var augljóst mál – ég mátti ekki bregðast henni mömmu minni.

Frá vinstri Jes A Gíslason, óþekktur, Árni J Johnsen, óþekktur.

Bátar á bóli og Blússið Þetta mun hafa verið 1918 eða kuldaveturinn mikla eins og margir kalla þann vetur. Þá lágu allir bátar við sitt ból, fjórar til fimm raðir af sverum keðjum lágu innan úr Botni og út í hafnargarða. Bil milli keðjanna var ætlað það mikið að þó bátur snerist í hring á bólinu þá kæmi hann ekki við næsta bát, sama gilti um báta á sömu keðjunni.

Með ákveðnu millibili á þessum botnkeðjum var grennri keðja sem náði upp á yfirborð sjávar og var þar á festur belgur og það kallað ból. Rámar mig í að um 1918 þegar menn voru að fara um borð í báta sína þar sem þeir lágu á bólunum urðu þeir að brjóta ísskán sem á höfninni var til að geta róið skjögtbátunum út í bátana. Í þá daga reru allir bátar með línu fyrri part vertíðar, enginn bátur mátti sleppa sínu bóli fyrr en róðrarmerki var gefið. Sérstakur skipstjóri hafði

það hlutverk að gefa „blússið“ eins og það var kallað. Var það þannig að vélatvisti olíubleyttum var vafið um skaft og kveikt í og því svo veifað upp í loftið.

Varð þá skyndilega mikill hávaði í Vestmannaeyjahöfn, allar vélar settar á fulla ferð og allir bátar keyrðu eins og og báturinn komst því allir vildu vera fyrstir út úr höfninni og á miðin. Var þá oft gaman að vera á Skansinum og sjá alla ljósadýrðina á bátunum og varla nein stórlygi að segja að næstum hafi mátt ganga milli hafnargarðana er flotinn fór þar um, svo þétt sigldu bátarnir.

Oft kom það fyrir að á einhvern bátinn var siglt svo harkalega að hann brotnaði og varð að hætta við róður. Einnig að báti var hreinlega snúið við í útsiglingunni og varð sá að stíma inn í höfnina aftur og snúa þar við til að komast út. Þekktu bátana á skellunum Já, það var ekki gefið eftir í þá daga frekar en nú. Þá var ekki síður verið á Skansinum er bátarnir voru að koma aftur að landi. Þá var ekki beittur nema einn gangur af línu svo beitumennirnir gátu ekkert gert fyrr en bátur þeirra kom að landi. Var því mikið af þeim á Skansinum er líða tók á daginn að bíða eftir sínum bát, kæmi hann seint var stundum tæplega búið að beita þegar næsti róður skyldi hafinn.

Ekki hvað síst vorum við strákarnir á Skansinum að bíða eftir bátunum, flestir áttum við pabba okkar á einhverjum bátnum. Bátar voru þá mjög litlir á nútíma mælikvarða og margir mjög líkir að útliti, svona í fjarska. Reyndin varð því sú að við þekktum þá helst í sundur á vélarhljóðinu, „skellunum“, eins og það var kallað. Urðum við margir hreint og beint sérfræðingar í að þekkja báta á skellunum.

Margt breyst á sjónum frá 1920 Oft er talað um að starf sjómannsins sé erfitt og hættulegt. Víst er það bæði satt og rétt, en hvað mundu menn segja um starf og aðstöðu um 1920? Við skulum rifja upp fyrir okkur í stórum dráttum hvernig allt fór fram í þá daga.

Við skulum segja að róðratíminn væri kl. 2:00 eftir miðnætti, formaðurinn þurfti þá að vakna upp úr miðnætti, þá var ekki sími í hverju húsi eins og nú, hann þurfti því að arka þvers og kruss um bæinn og vekja skipverja sína.

Oft man ég það að ég vaknaði við, ef snjór var frosinn, marrið í snjónum er gengið var fram með húshliðinni, síðan var bankað á gluggann.

Pabbi svaraði annað hvort með því að banka á móti eða kveikja ljós. Hélt formaðurinn þá á brott en pabbi tók að klæða sig, fékk sér kaffisopa og þreif síðan bitakassann og hraðað sér niður í beituskúr.

27

Mannfjöldi á Bæjabryggju.

Gísli J. Johnsen tók myndirnar sem eru af athafnasvæði hans.

Fiskvinnsluhús GÍsla J. Johnsen, Eilífðin sem vék fyrir Hraðfrystistöðinni og síðar FES-inu.

Er öll skipshöfnin var mætt í beituskúrnum var farið að stafla bjóðunum á handvagn og þeim síðan ekið niður á bryggju, þurfti að fara nokkrar ferðir með handvagninn áður en bjóðakeyrslunni var lokið. Þá var að fara í hrófið til að setja skjögtbátinn á flot og róa honum að bryggjunni, rétta bjóðin ofan í og róa síðan út í bátinn og handlanga þau upp í hann.

Er því var lokið var farið að losa um festinguna á bólinu. Og er blússið kom var sett á fulla ferð út á miðin. Er þangað var komið var línan lögð og er því var lokið fóru allir að sofa nema sá er baujuvakt átti en henni fygldi að sá er átti baujuvakt varð að vaka þar til línan skyldi dregin og átti hann að gæta þess að missa aldrei sjónar á bauju þeirri sem var á enda línunnar.

Var venjulega ljós á henni. Á ákveðnum tíma átti baujuvaktin að vekja skipstjórann og síðan aðra af áhöfn bátsins og er þeir höfðu fengið sér kaffisopa byrjaði línudrátturinn. Stundum hafði baujuvaktin misst sjónar á baujunni og tók stundum nokkurn tíma að finna hana og tafði það að sjálfsögðu sjóferðina.

Kaldsamt og erfitt Línudrátturinn var erfiður. Einn af skipshöfninni sat í stól út við borðstokkinn öndvert við línurúlluna og dró línuna, var það erfitt og þreytandi verk því línudrátturinn þurfti að ganga jafnt og stöðugt. Það er rétt að geta þess í sambandi við lögn línunnar að þá var ekki kominn til sögunnar „lagningskallinn“ og varð því að leggja alla línuna með höndunum, það þýðir að tína þarf hvern krók upp úr bjóðinu með höndunum og henda honum út í sjó. Varð mönnum oft kalt við þetta verk, einkum í frostum því berhentir urðu menn að vera við þetta verk.

Svo þegar að landi kom stóð kannski illa á sjó, var fjara, en þá flaut enginn bátur við bryggju nema við bryggjuendann einn bátur. Varð þá að leggjast við bólið og skipa upp aflanum á skjögtbátnum. Þó var það oft er mikið fiskaðist að skjögtbáturinn var sóttur á bólið og síðan lagst við akkeri skammt fyrir utan bryggjuna.

Mörg handtök við löndun Í þá daga var ekki komin sú tækni að hífa aflann upp úr lestinni í málum, nei, það var ekki einu sinni stingur. Tveir menn voru settir í lestina og urðu þeir að taka annað hvort í haus fisksins eða sporð og henda honum upp á dekkið. Þar tóku aðrir menn við og hentu fiskinum á sama hátt niður í skjögtbátinn og þegar hann var alveg sökkhlaðinn var honum róið að bryggjunni og fiskinum hent upp á bryggjuna. Þá var fiskurinn ekki veginn eins og nú. Þurftu þeir sem upp úr lestinni hentu að telja fiskana og var venjan að hundraðasta hverjum fiski væri hent upp á dekkið andstætt við hina fiskana og

28

Á stakkstæðinu sem síðar varð Heimatorg.

Edinborg, Godthaab og Heimaklettur í baksýn.

í lok löndunar voru þessir fiskar taldir um leið og þeim var hent ofan í skjögtbátinn og þá var látið vita hver aflinn var. Þegar löndun var lokið varð að fara með bátinn á bólið og síðan að róa skjögtbátnum í hrófið og setja hann upp. Var þá oft langt liðið á kvöld og stutt í næsta róður.

Aðeins kompás og hann oft vitlaus Og hvernig var svo aðstaða manna um borð í bátunum? Já, hvað segðu menn um það í dag?

Ekkert rafmagn, aðeins olíulugtir varð að notast við sem siglingaljós og oft drapst á þeim í stormi og ágjöf. Enginn radar, enginn dýptarmælir, engin miðunarstöð. Aðeins kompás og hann oft vitlaus, því enginn var til að leiðrétta þetta eina siglingatæki sjómannanna. Engir vatnstankar, aðeins smá kútur með vatni. Enginn eldunartæki, aðeins bitakassinn sem hafði að geyma nokkrar rúgbrauðssneiðar og kannski kjötbita ef vel áraði.

Engar kojur voru þá í bátunum, aðeins bekkir sem sjómennirnir gátu lagt sig á og á fyrstu vélbátunum var ekki einu sinni stýrishús. Formaðurinn stóð þá í gati eða holu, hvort sem maður á nú að kalla það, sem náði honum í mitti. Þarna varð hann að standa við stýrið í roki, frosti og ágjöf¸ hefur það áreiðanlega ekki verið heiglum hent.

Til gamans má geta þess að þegar fyrstu bátarnir fengu rafljós, en rafstöðin hér var þá ný og rafmagn af skornum skammti, þá sagði ein frúin hér í bæ að hún skyldi ekkert í því að vera að láta bátana fá rafmagn eins og það væri nú lélegt hér í húsunum.

Erfitt líf aðgerðarmanna En þó líf sjómannsins væri ekki neitt sældarbrauð var starf aðgerðarmanna það ekki heldur. Mikið var um það að tveir til þrír og jafnvel fjórir ættu saman bátinn og hver og einn hafði sinn aðgerðarmann. Pallakrærnar voru þá einu aðgerðarhúsin hér og átti hver útgerðarmaður sína kró.

Aðgerðarmaðurinn fór með sinn handvagn niður á bryggju er báturinn kom að og fékk þann fisk er formaðurinn skipti honum. Þurfti hann þá að henda honum upp í vagninn með höndunum einum saman, ýta vagninum síðan á undan sér eftir holóttum Strandveginum og út á pallana að sinni kró.

Var þetta oft og raunar alltaf mjög erfitt verk, ekki síst í snjó og ófærð, að þurfa að fara margar ferðir eins og oft þurfti. Er alveg áreiðanlegt að margur aðgerðarmaðurinn hefur verið alveg slituppgefinn er uppkeyrslunni var lokið og var það þó aðeins byrjunin á verki hans. Þá var eftir að hausa allan aflann og fara innan í hann, fletja og síðan salta, allt við mjög frumstaðar aðstæður á nútíma mælikvarða.

Æði oft var verið að þessu langt fram á nótt og oft þurfti að geyma sumt til morguns. En þó að aðgerð kláraðist um nóttina var ekki til setu boðið næsta morgunn. Þá þurfti að leggja inn lifrina, keyra henni á handvagninum í lifrarbrasið. Þá þurfti að rífa upp fisk, þ.e. umsalta hann, það þurfti að sækja salt, á handvagninum auðvitað og þá þurfti að ná í sjó til að þvo fiskinn uppúr.

En það var oft gert með því að opna lúgu í króargólfinu og hala þar upp sjó í fötum á flóði, annars þurfti að fara með handvagninn niður á bryggju og sækja sjó í tunnu sem á vagninum var. Allt var þetta hin mesta þrælavinna og ekki er mér grunlaust um að sumir aðgerðarmenn hafi beðið varanlegt heilsutjón af þessu mikla erfiði.

Stakkstæðið frá öðru sjónarhorni. Sólin nýtt til að þurrka saltfiskinn.

Brasið, þangað sem Jón fór með mat til Jóns Sladda frá mömmu sinni.

Brasið var lifrarbræðsluskúr norðan við Strandveg mjög nálægt þeim 29 stað sem Kiwanishúsið er. Þau voru víðar í bænum.

LOÐNUSLAGUR Á STAKKABÓTINNI Loðnuvertíðin í vegur er sú fyrsta sem stendur undir nafni í mörg ár en um leið ein sú erfiðasta.

Frá janúar og fram í mars gekk hvert stórviðrið af öðru yfir landið. Gerði það sjómönnum erfitt fyrir ekki síst loðnusjómönnum þar sem hver dagur og jafnvel klukkutími skiptir máli. Stundum komu þó góðir dagar og góð veiði. Það var mikið um að vera rétt austan við Eyjar þar sem loðnuflotinn var að veiðum um miðjan febrúar, ýmist upp í harða landi eða við Eyjar. Óskar Pétur, ljósmyndari greip tækifærið og tók þessa skemmtilegu mynd af Suðurey og Sigurði að veiðum af útsýnispallinum við Brimurð. Þarna var mjög góð torfa en þennan dag voru bátarnir við Eyjar og á Sandagrunninu.

Við óskum sjómönnum & Fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn!

Bílaverkstæði

HARÐAR Hafnarsjóður Þorlákshafnar

& MATTA

Narfi Ve

Sjómannadagurinn 2022

Sjómenn, til hamingju!

VM Félag vélstjóra og málmtæknimanna óskar sjómönnum og fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn VM Félag vélstjóra og málmtæknimanna www.v m .is

MINNING LÁTINNA Georg Stanley Aðalsteinsson

1. desember 1936 - 26. febrúar 2021

Georg Stanley Aðalsteinsson skipstjóri fæddist í Reykjavík og lést á Hjúkrunarheimilinu Ási í Hveragerði. Hann var búsettur í Vestmannaeyjum öll sín hjúskaparár.

Foreldrar Georgs Stanleys voru Aðalsteinn Hólm Þorsteinsson vélstjóri og járnsmiður frá Hliðsnesi og Helga Guðbjörg Kristjánsdóttir frá Búðum í Eyrarsveit á Snæfellsnesi. Systkini Georgs Stanleys eru Martha María Kalmann, sem er látin; Elín Sigrún, sem er látin; Karlotta, sem er látin; Þorbjörg Sonja, Guðjón Örn Vopnfjörð, Birgir Dýrfjörð og Hafliði Helgi Albertsson, sem er látinn.

Georg Stanley kvæntist Arndísi Pálsdóttur frá Vestmannaeyjum 1964. Hún er látin. Synir þeirra eru Páll Arnar, sem er látinn, og Helgi Heiðar. Sonur Georgs Stanleys er Páll Tómasson.

Elsku frændi, nú ert þú kominn í sumarlandið til hennar Dúddu þinnar og Palla en þú ert búinn að bíða eftir því í langan tíma að hitta þau. Ég veit að systur þínar, þar með hún Ella mamma mín, munu taka vel á móti þér og nú verður 32

heldur betur spjallað, skrafað og hlegið í himnaríki.

Frændi, þú varst stór partur af mínu lífi og uppeldi. Það var alltaf mikið húllumhæ á Író þegar Dúdda og Stanley komu upp á land. Ævintýrin og uppátækin þín voru margvísleg, hvort sem það var að kaupa flotta bíla eða eitthvað annað.

Frændi, þú varst mikill sögumaður og þeim hæfileikum gæddur að sveipa þær miklum ævintýraljóma, hvort sem þær voru sannar eða ekki. Líf þitt var nú ekki alltaf dans á rósum. Þið systkinin urðuð viðskila snemma í æsku vegna fráfalls elsku Helgu ömmu sem kvaddi ykkur alltof ung. Þið fóruð hvert í sína áttina í fóstur en til mikillar lukku hélduð þið saman þú, mamma, Martha og Lottý. Þú varst þeim góður bróðir sem ávallt var hægt að teysta á. Ég er þakklát fyrir þann tíma sem ég hef átt með þér eftir að þú komst heim frá Noregi og dvaldir hjá Björk systur og hennar fjölskyldu.

Heimsóknirnar í Hveragerð, eftir að þú fékkst inni á Hjúkrunarheimilinu Ási, voru góðar og þar áttum við oft mikið og skemmtilegt spjall saman.

Viðtalið sem ég tók við þig um þitt æviskeið var ómetanlegt fyrir mig og vakti mikla athygli kennarans míns í háskólanum. Hann sagði að þetta væri saga sem vert væri að skrifa um. Ég þakka starfsfólkinu á Ási fyrir góða umönnun meðan á dvöl þinni stóð þar, þú talaðir alltaf um hvað þú varst heppinn að lenda þarna. Takk, elsku frændi fyrir allt og minning þín mun lifa með mér alla ævi. Þín frænka, Þuríður Helga

Halldór Jörgen Gunnarsson 7. október 1965-2. apríl 2021

Halldór Jörgen fæddist í Vestmannaeyjum. Foreldrar hans eru Jóhanna Andersen, sem er látin, og Gunnar Halldórsson. Þau slitu samvistum. Börn þeirra eru auk Halldórs, Guðrún Ágústa, sem lést aðeins fimm ára; óskírð f. 21. júlí 1960 og dó sama dag, og Helgi Þór, kvæntur Auðbjörgu Svövu Björgvinsdóttur.

Halldór kvæntist í júlí 1989 Jóhönnu Ingu Hjartardóttur. Börn þeirra eru Margrét Rut, maki Viktor Ingi Ingibergsson; Gunnar Ásgeir, kærasta hans er Kolbrún Marín Wolfram og Hjörtur Ingi, kærasta hans er Ída María Halldórsdóttir.

Halldór útskrifaðist frá Stýrimannaskólanum í Vestmannaeyjum og átti sjómennskan hug hans allan alveg frá barnæsku. Árið 2004 lenti Halldór í slysi á sjó sem hafði þær afleiðingar að hann gat ekki stundað sjómennsku.

Hann kláraði stúdentspróf árið 2004 og útskrifaðist sem viðskiptalögfræðingur frá Bifröst árið 2007.

Halldór og fjölskylda fluttu til Spánar þar sem Halldór lærði spænsku við háskólann í Alicante. Árið 2008 útskrifaðist hann með meistara-

gráðu í skattalögfræði frá Háskólanum á Bifröst.

Elsku hjartans Halldór minn, ég elska þig fyrir að hafa gefið mér elsku börnin okkar. Þrjár heilbrigðar manneskjur, svo flottar, duglegar og fylgnar sér. Þú varst mér allt enda vorum við búin að vera gift í nær 32 ár og saman í 35. Það er hellingur!

Elsku ástin mín, ég sit hér og hugsa um allt það fallega sem þú gafst mér og hvað við gerðum saman.

Við elskuðum að vera saman á Spáni. Þar leið þér alltaf vel, þar var lífið okkar fullkomið í alla staði.

Ferðin, þegar við fórum með strákunum okkar og ég var 50 ára, var fullkomin. Ferðin með Margréti Rut, Bróa, Erlu Rut, Halldóri Breka og Eldeyju Ingu, þá þriggja mánaða, var fullkomin. Þú elskaðir að hafa okkur öll í kringum þig, vildir alltaf fá að vita hvað börnin okkar væru að gera, passaðir þig samt á því að vera ekki of spurull (eins og ég). Ég veit að þú elskaðir það samt því ég var forvitin um allt þeirra og þar fékkst þú fréttirnar því þú varst maður fárra orða og fékkst þá fréttir frá mér. Árið 2002 slasaðist þú og gast ekki haldið áfram að stunda sjóinn. Það var þér erfitt og þú saknaðir þess alltaf að komast ekki á sjó. En þú gafst ekki upp, skráðir þig í framhaldsskólann og kláraðir stúdentsprófið með stæl. Þú varst mjög stoltur þegar þú dimmiteraðir í sæðisfrumubúningi með útskriftarsystkinum þínum.

Heimilið okkar var eins og kaffihús.

Til okkar voru vinir okkar alltaf velkomnir og alltaf var gaman. Besta lýsingin var þegar Margrét Rut sagði hér um daginn að þegar hún, unglingurinn, kom niður að borða var oft einhver við eldhúsborðið að spjalla við okkur.

Við bjuggum á Bifröst 2004-2007. Það voru yndisleg ár, þar fengum við margar perlur á perlufestina okkar sem vini. Það var svo gaman að fylgjast með því hvernig þú náðir að tengjast krökkunum í skólanum. Þið hjálpuðuð hvert öðru og við vorum alltaf elsta fólkið

á svæðinu og elskuðum það. Alltaf líf og fjör í litla Urðarkotinu okkar.

Svo fluttum við til Spánar og vorum þar í eitt ár. Það ár var dásamlegt, svo gaman að vera saman og skoða allt sem okkur langaði til að sjá. Þú elskaðir að fá fólkið okkar í heimsókn til Spánar, þá voru veislur á hverju kvöldi og aldrei fékkstu leiða á því að sýna það sem okkur fannst fallegast í nærumhverfinu.

Eftir Spánardvölina fluttum við til Hafnarfjarðar og þar leið okkur vel.

Við vorum nálægt fólkinu okkar sem gaf okkur mikið. En ég fann oft hvað þú saknaðir þess að fá sjóarana í heimsókn frá Eyjum. Ég ætla að hugsa um samband okkar með kærleika. Síðustu 10 ár hafa oft reynst okkur mjög erfið en einhvern veginn höfum við stillt saman strengi. Ferðin okkar til Spánar 2019, þar sem þér leið svo vel, og minningar frá þessum tíma ylja mér. Þegar við komum heim horfði ég oft á dökka skýið koma eins og dalalæðu, hægt og rólega yfir veika kroppinn þinn. Elsku ástin mín, ég elskaði þig eins og þú varst og ég elskaði þig fyrir góðu stundirnar okkar, fyrir börnin okkar og barnabörnin. Þú þarft ekki, ástin mín, að hafa áhyggjur af mér, ég mun standa mig. Ég mun minnast þín og segja börnunum og barnabörnunum okkar hvað þú varst góður maður með fallega nærveru, hve mikið þú elskaðir okkur öll og hve þú varst ótrúlega stoltur af okkur öllum. Ég elska þig. Þín Jóhanna Inga

Árni Óli Ólafsson

24. mars 1945-29. maí 2021

Foreldrar Árna Óla Ólafssonar frá Suðurgarði voru hjónin Anna Svala Árnadóttir Johnsen og Ólafur Þórðarson. Svala og Ólafur eignuðust þrjú börn, Árni Óla, Jónu og Margréti. Dætur Ólafs frá fyrra hjónabandi eru Þuríður og Ásta. Árni Óli kvæntist 1966 Hönnu Birnu Jóhannsdóttur frá Reykjavík. Börn þeirra eru Ólafur Árnason, kvæntur Guðrúnu Möller, Jóhann Ingi Árnason, kvæntur Amy Elizabeth Árnason og Anna Svala, sambýlismaður hennar er Anders Lerøy. Árni Óli fæddist í Vestmannaeyjum og ólst upp í Suðurgarði þar sem foreldrar hans bjuggu nær alla sína búskapartíð. Lauk landsprófi frá Gagnfræðaskólanum en sneri sér að sjómennsku, því starfi sem átti eftir að verða vettvangur hans allt til starfsloka. Útskrifaðist frá Stýrimannaskólanum 1967. Var stýrimaður á bátum frá Vestmannaeyjum, lengi á Ísleifi VE 63 með Gunnari Jónssyni og á Hugin VE 55 með Guðmundi Inga Guðmundssyni og sonum hans. Einnig var hann á Helgu Jóh VE 41 með Ólafi Kristinssyni og endaði svo sína sjómennsku sem stýrimaður á Ísleifi. Á unglingsárum var Árni Óli fjölhæfur íþróttamaður, í frjálsum íþróttum en einkum þó í knattspyrnu með Íþróttafélaginu Þór. Knattspyrnuáhuginn fylgdi honum allt fram á síðustu ár þar sem hann mætti á 33

flestalla leiki ÍBV-liðsins í Eyjum.

Einnig fylgdist hann vel með leikjum landsliðanna okkar og var mikill stuðningsmaður Liverpool en vildi jafnframt að Manchester United gengi vel.

Bragi Júlíusson

11. september 1953-20. júní 2021

Þá var hann einnig á yngri árum góður fjalla- og úteyjamaður eins og hann átti kyn til, sótti egg bjargfugla á vorin, veiddi lunda á sumrin og hélt kindur. Árni Óli ólst upp fyrir ofan hraun og var Suðurgarðstúnið heimavöllur hans. Þar eyddu þeir frændur, Addi Óli, Sigurgeir Jónsson og Árni Johnsen, löngum stundum við fjölbreytta íþróttaiðkun. Þar komu þeir sér meðal annars upp sandgryfju til að æfa langstökk, þrístökk, hástökk og stangarstökk og svo urðu hlaupin ekki út undan.

Einnig má segja að þarna hafi fyrsti golfvöllur Eyjanna litið dagsins ljós en þeir félagar bjuggu þar til fjögurra holu völl. Fyrsta flötin var akkúrat á planinu þar sem nú stendur Gvendarhús. Svo var slegið af hólnum niður í lautina og aftur suður eftir að Suðurgarði og austur túnið.

Sem ungur maður hóf Addi Óli nám í Kennaraháskólanum en eftir tvö ár á þeim vettvangi áttaði hann sig á að það ætti ekki við hann því hugurinn leitaði til hafs. Hóf hann því nám við Stýrimannaskólann í Vestmannaeyjum enda fann hann sig vel á sjónum. Upp frá því stundaði hann sjómennskuna af miklum krafti og var gríðarlega vel liðinn af skipsfélögum enda ætíð jákvæður og ósérhlífinn til verka.

Olafur Arnason

Bragi Júlíusson fæddist í Norður-Nýjabæ í Þykkvabæ og lést á Heilbrigðisstofnun Suðurlands í Vestmannaeyjum. Foreldrar hans voru Júlíus F. Óskarsson og Guðmunda Erlendsson. Bragi ólst upp í Þykkvabæ og tók virkan þátt í störfum á búi foreldra sinna. Eftir hefðbundna skólagöngu flutti hann til Vestmannaeyja og fór í Vélskólann þar. Hann lauk vélstjórnarnámi vorið 1973 í Reykjavík. Einnig lauk hann námi í vélvirkjun 1985 frá Iðnskólanum í Vestmannaeyjum.

Bragi kynntist eftirlifandi eiginkonu sinni, Sigþóru Björgvinsdóttur, haustið 1971. Bjuggu þau í Vestmannaeyjum. Börn þeirra eru Björg Ólöf og Gylfi, tengdabörnin Valgeir Sigurjónsson, sem lést 13. mars 2022, og Edda Svandís. Barnabörnin eru fjögur.

Bragi var vélstjóri á ýmsum bátum frá Vestmannaeyjum þangað til hann fór að læra vélvirkjun 1985.

Eftir að hann hætti á sjó starfaði hann sem verkstjóri hjá Eimskip og Ísfélagi Vestmannaeyja FES. fram að veikindum sínum.

Bragi gekk í Oddfellowstúkuna Herjólf 1991 og var virkur í starfi þar. Það er með virðingu og þakklæti sem ég minnist tengdaföður míns, Braga Júlíussonar. Hann kvaddi okkur alltof snemma. Bragi hafði einstaklega góða nærveru og var einn mesti þúsundþjalasmiður sem ég hef kynnst. Það var fátt sem hann ekki gat gert eða gefið ráð við. Var það nær undantekn-

34

ingarlaust að Gylfi hringdi eins og eitt símtal til Eyja til að bera hugmyndir undir pabba sinn og fá ráð ef hann ætlaði hugsanlega að fara í framkvæmdir eða kaupa eitthvað „sniðugt“. Þegar við fluttum fyrir fjórum árum kom Bragi upp á land til að aðstoða okkur sem mest hann gat við framkvæmdir og var ótrúlega fallegt að sjá hversu vel þeir feðgar unnu saman. En það voru ekki bara við sem hann var boðinn og búinn að aðstoða. Sama átti við um börn og barnabörn hans og Sigþóru. Þegar ég kynntist tengdaforeldrum mínum fyrst var ekki mikil hefð fyrir því að knúsast á kveðjustund sem mér fannst frekar skrítið. En eftir nokkrar heimsóknir til Eyja var ég farin að fá gott og þéttingsfast knús frá Braga. En þótt knúsin hefðu ekki einkennt Braga lét hann verkin tala og það sást langar leiðir hversu miklu máli fjölskyldan skipti hann. Símtölin, samtölin, umhyggjan og samveran var það sem skipti máli og eru það þær stundir sem standa upp úr þegar ég hugsa um þig. Þú vildir alls ekki að fólk hefði of miklar áhyggjur af þér, hvað þá í veikindum þínum. Það var virðingarvert að fylgjast með þér takast á við eitt stærsta verkefni lífs þíns síðasta ár með Sigþóru þér við hlið. Bara síðast þegar við töluðum saman í síma kvartaðir þú ekki. Þú hefðir alveg viljað vera aðeins betri en svona var þetta bara. Þú varst aðeins styrkari í fótunum í dag en í gær, engar áhyggjur.

Við munum halda minningu þinni lifandi svo Steina Dís gleymi þér ekki og Bragi Þór fái að vita hver besti afi í heimi var. Þú varst einstakur, hjartahlýr, góður fjölskyldufaðir, afi og tengdafaðir.

Klettur okkar allra og skilur eftir þig tómarúm í bland við hlýjar minningar sem lifa í hjörtum okkar alla tíð.

Hvíldu í friði, elsku Bragi. Ég kveð þig nú með sömu orðum og þú kvaddir okkur alltaf með: „Bless og takk fyrir samveruna.“ Þín tengdadóttir, Edda Svandís

Kári Birgir Sigurðsson

3. desember -30. júní 2021

Kári Birgir Sigurðsson var að Burstafelli í Vestmannaeyjum og lést á Landspítalanum 1. Foreldrar hans voru Aðalheiður Árnadóttir og Sigurður Sigurjónsson. Alsystkini hans Árni og Íris, bæði látin. Hálfsystkini hans: Jón Rúnar, látinn; Sigrún Birgit, Eðvald, Vignir og Diana. Þann 25. desember 1952 kvæntist Kári Birgir Jónu Sigríði Kristjánsdóttur og eignuðust þau þrjú börn: Ágúst, Kristján og Aðalheiði. Barnabörnin eru 13 og barnabarnabörnin 21.

Birgir, eins og hann var alltaf kallaður, fór snemma á sjó, fyrst sem háseti en síðar vélstjóri á aflaskipum. Árið 1975 réðst hann í útgerð með Leifi Ársælssyni og Gunnari Jónssyni og keyptu þeir Ísleif VE 63.

Birgir var vélstjóri á Ísleifi til ársins 1986 og seldi þá meðeigendunum hlut sinn. Þá fluttu þau hjón til Hafnarfjarðar. Birgir hóf störf í fyrirtæki sem hann keypti og seldi síðar. Hann ók skólabíl hjá Hafnarfjarðarbæ til loka starfsferils síns.

Birgir var félagi í Oddfellowstúkunni Ingólfi.

Mig langar í nokkrum orðum að minnast Kára Birgis Sigurðssonar sem hefði orðið 90 ára 3. desember 2021. Vinátta okkar til áratuga hófst um 1960 þegar við byggðum hvort sitt húsið við Búastaðabraut í Vestmannaeyjum. Við urðum fljótlega skipsfélagar og vorum í mörg ár.

Þegar Vestmannaeyjagosið hófst 1973 skildi leiðir í nokkur ár en alltaf hélst samt góða sambandið okkar í milli. Seinna, þegar þau hjónin fluttu frá Eyjum, fórum við að ferðast saman, ótal ferðir bæði innanlands og erlendis. Á sjónum var Birgir alltaf vélstjóri og eftirsóttur sem slíkur. Allt fínt og flott og hægt að fara í sparifötunum um vélarrúmið. Ánægjulegt var að sjá hve ræktarlegur Birgir var við börnin sín og afkomendur og aðstoðaði þau á allan hátt þegar þau hófu búskap. Þeim fækkar óðum gömlu skipsfélögunum af Ísleifi. Á ánægjulegt var að vorið 2021 fórum við eftirlifandi félagar til Eyja til að heiðra minningu látinna félaga. Birgir lést skömmu eftir ferðina. Hann er nú kominn í þeirra hóp og eflaust vel fagnað.

Guð blessi minningu Birgis og þeirra hjóna.

Jón Berg Halldórsson.

Stefán Brynjólfsson

23. október 1942-4. ágúst 2021

frá uppvaxtarárunum í Eyjum. Ofarlega í huga hans var frelsið sem hann hafði notið sem drengur og líka hvernig börnin léku sér saman í boltaleikjum, tröllaparís og fleiru.

Sá dimmi skuggi grúfði þó yfir bernskunni að Stefán hafði verið rétt sjö ára er Brynjólfur, faðir hans, fórst á sjó. Sá sorgardagur var honum mikið áfall.

Rósa Kristín, móðir hans, hafði verið sterk og örugg kona sem kunni að bjarga sér. Auk þess átti hann ömmuna Rósu Árnadóttur og afann Stefán Finnbogason sem bakhjarla í lífinu og hafði yndi af að rifja upp hve gott það hefði verið að koma til ömmu og fá jólaköku eða sandköku með kaldri mjólk og lesa teiknimyndablöð sem þar voru til og þóttu hið mesta þing. Í ömmuog afahúsi að Hásteinsvegi 11 höfðu fleiri ættingjar átt heima og þar hafði verið gott að koma þegar mamma þurfti að vinna langa daga í mjólkurbúðinni eða frystihúsinu til að sjá fjölskyldunni farborða. Þegar eldgosið hófst í Heimaey í janúar 1973 hélt Rósa Kristín með syni sína tvo upp á land og fluttu þau til Reykjavíkur. Ungur hafði Stefán farið til sjós á Eyjabátum. Þar komu við sögu Sæbjörgin, Sæfaxi, Gullborg og Vestmannaey. Þann 23. maí 1974 fæddist Stefáni dóttir sem fékk nafnið Rósa Kristín. Barnsmóðir hans var Steinunn Hilmarsdóttur. Árið 1978 kynnist Stefán ástinni í lífi sínu, Helgu Ósk Kúld.

Stefán Brynjólfsson var fæddur að Hásteinsvegi 11 í Vestmannaeyjum í húsi móðurömmu og afa en átti uppeldi sitt í sömu götu nr. 56 þar sem Rósa Kristín Stefánsdóttir, móðir hans, og Brynjólfur Gunnar Guðlaugsson, faðir hans, áttu heimili sitt. Yngri bróður átti Stefán, Val. Hann lifir bróður sinn.

Stefán átti margs góðs að minnast

Þegar Stefán og Helga Ósk fundu hvort annað átti hún fyrir dæturnar Aðalbjörgu, Halldóru, Heiðrúnu og Guðlaugu Helgu. Tvær þær yngstu voru enn á heimilinu og minnast þess með þakklæti.

Um langt árabil, frá 1981 til 2007, starfaði Stefán í kerskálanum í Straumsvík. Helga var sjúkraliði á Landakoti. Er þess minnst hve vel þau stunduðu sína vinnu og voru óspör á sjálf sig að taka aukavakt35

ir þegar því var að skipta. Þannig auðnaðist þeim að sjá vel fyrir sér og sínum.

Björn Kristjánsson

13. júlí 1951-17. september 2021

Stefán hafði notið sín á sjónum og alla tíð hafði hann mikinn áhuga á sjómennsku, bátum, aflabrögðum og öðru sem við kom sjósókn.

Snyrtimenni var hann mikið og vildi vera vel til hafður í vel pússuðum skóm og vel lyktandi. Hann las alla tíð mikið og varð með árunum fróður um marga hluti. Eins minnast ástvinir þess þvílíkur matgæðingur Stefán var. Ástin á eiginkonunni hafði vaknað við matborðið og sjálfur var hann góður kokkur og nutu börnin góðs af því. Kristín minnist þess hversu gott var að koma og fá gúllasið hans pabba síns. Einnig segir Telma, barnabarn hans: –Mér eru minnisstæðar stundirnar okkar afa þegar ég var lítil og við löbbuðum frá Brávallagötunni og niður í bæ. Ég finn ennþá góðu rakspíralyktina af honum og sé fyrir mér glansskóna sem pössuðu svo vel við fötin hans. Hann var alltaf vel til hafður þegar við tókum rölt í bæinn.

Yngsta dóttir Helgu Óskar, Guðlaug Helga, sem Stefán gekk í föðurstað, hafði meiri þarfir en hinar dæturnar og var alla tíð undir verndarvæng móður sinnar og Stefáns. Er Helga Ósk gekk í gegnum sín þungu veikindi, uns hún kvaddi 21. september 2017, annaðist Stefán konu sína af fremsta megni. –Ég átti besta pabba í heimi, segir Guðlaug Helga um Stefán, sem hélt áfram að styðja hana og vera hennar nánasti ástvinur.

36

Björn Kristjánsson fæddist í Vestmannaeyjum og lést á Hjúkrunarheimilinu Skógarbæ. Foreldrar hans voru Helga Björnsdóttir og Kristján Georgsson. Eftirlifandi sambýliskona er Margrét Sigrún Skúladóttir. Systkini Björns eru Georg Þór, sem er látinn, maki Kristrún Harpa Rútsdóttir; Guðfinna Sigríður, maki Hafsteinn Stefánsson; Margrét Grímlaug, maki Reynir Jóhannesson; Mjöll, maki Sigurjón Birgisson; Drífa maki Björn Þorgrímsson; Óðinn, maki Hulda Sæland Árnadóttir; Þór, maki Eygló Guðmundsdóttir.

Björn á dótturina Ólöfu Helgu, móðir er Sigrún Sigurðardóttir. Ólöf Helga á þrjú börn.

Björn byrjaði ungur á sjó og var til sjós í mörg ár.

Við systkin kveðjum bróður okkar sem hefur barist hetjulega við krabbamein í um tvö ár. Hann var næstelstur átta systkina. Fyrstu ár Bjössa átti fjölskyldan heima á loftinu í Sætúni við Urðarveg hjá Margréti Jónsdóttur og Guðmundi Pálssyni. Bjössi sótti mjög í að vera hjá þeim hjónum og var þar ófáar stundir. Þar eignaðist hann margra góða vini og félaga sem hann átti gott samband við til dauðadags.

Fjölskyldan flutti svo í Klöpp við Njarðarstíg sem var í eigu langafa okkar, Kristjáns Ingimundarsonar. Þaðan er stutt í fjöruna og Skansinn þar sem krakkarnir léku sér saman innan um grjót og urðir. Bjössi var

mjög öflugur og um allt, eyddi miklum tíma í spröngunni eins og allir peyjar en auðvitað fannst okkur hann spranga flottast og hæst enda óhræddur við allt.

Bjössi var eini Týrarinn í fjölskyldunni eða allri ættinni. Eggert Sigurlásson frá Reynisstað, Eggó bólstrari, náði að plata hann í Tý með því að splæsa á hann ís með dýfu. Pabbi okkar var nú ekki ánægður með soninn en afi okkar, Georg Gíslason kaupmaður, var einn af stofnendum Íþróttafélagsins Þórs. Teknir voru strigaskór og allt annað skótau sem hægt var að nota en það stoppaði ekki kauða, hann fór bara í stígvélum á æfingu. Árið 1963 fluttum við á Faxastíg 11.

Oft var glatt á hjalla hjá stórfjölskyldunni, við systkin erum fædd átta á 11 árum þannig að mikið var að gerast á heimilinu. Hver og einn hafði sitt verkefni, jafnt strákar og stelpur, en oftast sluppu nú eldri bræðurnir. Mamma okkar dekraði ótrúlega mikið við þá og munum við eftir hárþvottinum í eldhúsvaskinum ef eitthvað stóð til.

Bjössi byrjaði ungur að vinna enda mjög kröftugur. Þeir sem unnu með honum voru stoltir ef þeir lentu með honum að taka úr tækjunum í Fiskiðjunni eða lentu með honum í útskipun þar sem fáir komust með tærnar þar sem hann hafði hælana.

Bjössi átti mjög auðvelt með að læra og hafði ekkert fyrir því. Úr Gagnfræðaskóla Vestmannaeyja fór hann einn vetur í Vogaskóla 15 ára og bjó hjá Ted bróður pabba og Ástu konu hans og fjölskyldu. Þá lá leið hans í Reykjanesskóla, var þar tvo vetur og útskrifaðist þaðan með reisn.

Fór seinna í Stýrimannaskólann, hugur hans var á sjónum. Hann reri á mörgum bátum og togurum víða um land og tók Þór bróður með sér á Sindra VE 60, þá 14 ára. Sagði hann vera 16 ára og gaf honum ekkert eftir þó ungur væri. Á sjómannsárunum fór hann ótroðnar slóðir, gerði margt sem aðrir þorðu ekki að gera, óttalaus við allt og sama um annarra álit.

Bjössi hafði gott sjónminni og mundi allar tölur, símanúmer og afmælisdaga okkar systkina og

vina, kunningja og ættingja. Hann hringdi í alla á afmælisdögum.

Hann var vinmargur, mjög trygglyndur, litríkur karakter eins og regnboginn, töffari var hann og sagði skemmtilega frá, sérstaklega ef hann átti sjálfur í hlut.

Bjössi átti tvisvar hunda sem voru honum mjög kærir. Sá fyrri hét Moli, sá seinni Peyi. Báðir urðu þeir mjög háðir honum en hann samt háðari þeim en þeir honum.

Hvíl þú í friði. Fyrir hönd Klapparsystkina, Margrét Grímlaug Kristjánsdóttir

Einar Fjölnir Einarsson

2. apríl 1963-9. október 2021

Eftir það fór hann á togarann Sindra VE og endaði á bátnum Heimaey VE. Síðan lá leiðin til Reykjavíkur og vann hann sem lagermaður hjá Parket og Agli Árnasyni.

Sjómennskan togaði í hann aftur og var hann þá á ferðamannabáti á Stykkishólmi. Hann stundaði stíft lundaveiðar og var mikið náttúrubarn og göngugarpur.

Einar Fjölnir varð mjög veikur af alkóhólisma sem hann barðist við lengi í mörgum meðferðum. Hann var alltaf duglegur að ganga á fjöll og vera úti í náttúrunni. Þrátt fyrir tók alkóhólisminn yfir og vann þá orrustu að lokum.

Bragi Sigmar Heiðberg

31. mars1944-25. október 2021

Ungur fór Bragi út á vinnumarkaðinn. Fljótlega eftir að hann lauk grunnskólanámi fékk hann vinnu í verksmiðjum Sambands íslenskra samvinnufélaga á Gleráreyrum á Akureyri. Einnig vann hann um skeið hjá Sigurði Hannessyni múrarameistara á Akureyri. Hann fékkst töluvert við múrverk á þessum tíma en ekki átti þó fyrir honum að liggja að læra iðnina.

Hafið heillaði og Bragi hóf sinn sjómannsferil á bátum sem gerðir voru út frá Þorlákshöfn. Var hann sjómaður á bátum, skipum og togurum á ýmsum stöðum. Upp úr árinu 1990 fór hann á bátinn Byr frá Vestmannaeyjum sem stundaði veiðar á stórlúðu. Þær gáfu góða raun og var ákveðið að hefja veiðar á túnfiski. Var bátnum breytt fyrir þær en þegar veiðarnar gengu ekki sem skyldi brá útgerðin á það ráð að sigla suður til Brasilíu. Þar veiddu Bragi og félagar hans túnfiskinn um nokkurra ára skeið og bjuggu þar syðra á þeim tíma. Undi Bragi sér hið besta í Brasilíu.

Um aldamótin flutti Bragi aftur heim til Vestmannaeyja. Þar átti hann góða vini og að eigin sögn leið honum hvergi betur en í Vestmannaeyjum.

Einar Fjölnir Einarsson fæddist í Vestmannaeyjum og lést á heimili sínu í Reykjavík. Móðir hans var Fjóla Guðmannsdóttir og faðir Einar Indriðason. Bræður hans voru Stefán Einarsson, Jón Einarsson, Davíð Þór Einarsson, Indriði Helgi Einarsson og Rósberg Ragnar Einarsson.

Einar Fjölnir átti eina dóttur með Karitas Jóhannsdóttur, Jóhönnu Helgu Gunnlaugsdóttir. Jóhanna Helga á tvö börn, Thelmu Björk og Gunnlaug Breka.

Einar kláraði Barnaskóla Vestmannaeyja, fór eftir það í pungaprófið, svo í kokkaskólann og lærði sjómannakokkinn.

Einar Fjölnir byrjaði ungur á sjónum, aðeins 16 ára gamall á Danska Pétri VE með Jóel Andersen skipstjóra og voru þeir saman í mörg ár.

Bragi Sigmar Heiðberg fæddist í Skarði á Akureyri og lést á Sjúkrahúsinu í Vestmannaeyjum. Hann hvílir í Lögmannshlíðarkirkjugarði á Akureyri.

Foreldrar Braga Sigmars voru Dagmar Arngrímsdóttir og Guðjón Jóhannsson. Bragi ólst upp hjá móður sinni og afa sínum og ömmu, Arngrími Sigurjónssyni og Elínu Gissurardóttur. Hálfsystkini Braga sammæðra eru Erna Björk Friðriksdóttir og Jón Sigurpáll Hansen.

Nokkur sumur var Bragi í sveit á Hjaltastöðum í Skíðadal en á þeim tíma var algengt að börn úr þéttbýli ættu slíkar sumardvalir.

Bragi átti ekki mörg áhugamál önnur en sjóinn og sjómennskuna.

Hvergi leið honum betur en á sjó.

Bragi var nægjusamur og aðhylltist fábrotinn lífsstíl. Hann tók til dæmis aldrei bílpróf. Hann var samkvæmur sjálfum sér og var ekki auðhnikað þegar hann hafði einsett sér eitthvað. Hann fór ávallt sínar eigin leiðir (án ökuskírteinis!).

Bragi var sjálfum sér nógur og vildi helst ekki vera upp á aðra kominn.

Hann mátti helst ekkert aumt sjá og lagði þeim fúslega lið sem á þurftu að halda. Umtalsgóður var hann og kom vel fyrir. Þótt Bragi væri ekki mikið fyrir að láta á sér bera var hann mikill húmoristi og hélt þeim eiginleika til hinstu stundar.

Hvíli hann í friði Guðs og blessuð sé minningin um góðan dreng.

37

Gunnar Þorsteinsson

6. nóvember 1959-2. desember 2021.

Gunnar Þorsteinsson fæddist í Vestmannaeyjum og lést á hjúkrunarheimilinu Seltjörn.

Foreldrar hans voru hjónin Þorsteinn Þorsteinsson og Laufey Eiríksdóttir. Systkini hans eru Þorsteinn, sem er látinn, Kolbrún, Kristín og Eiríkur.

Gunnar var í sambúð með Ernu Margréti Laugdal Ottósdóttur. Börn hennar eru Sísí Bender, Guðrún Birna Laugdal Ólafsdóttir og Bassi Ólafsson.

Gunnar fór frá Vestmannaeyjum ungur að aldri til náms og útskrifaðist frá MH 1980. Árið 1983 hóf hann störf hjá Flugleiðum sem flugþjónn og aðstoðarmaður í flugumsjón. Gunnar stofnaði Fyrsta flugs félagið árið 2003 og var þar formaður og fararstjóri. Hann sinnti því starfi á meðan heilsan leyfði.

Nú er Gunnar frændi farinn frá okkur, aðeins 62 ára gamall, eftir baráttu við alvarlegan sjúkdóm.

Hann dó í desembermánuði eins og Laufey, móðir hans, og Steini, bróðir hans. Hvort það er tilviljun eður ei veit ég ekki en þetta er því miður staðreynd. Það voru 20 ár á milli mín og Gunnars. Þrátt fyrir það náðum við ágætlega saman. Þá vorum við líkir í útliti, eins og sumir hafa nefnt við mig. Gunnar fór ungur frá Eyjum til Reykjavíkur. Þegar hann kom til Eyja heimsótti systur sína, Stínu, fannst mér gaman að hitta hann.

38

Hann var húmoristi og fékk mig oft til að hlæja og brosa enda gat hann verið góður sögumaður. Þegar ég flutti til Reykjavíkur kynntist ég honum betur og sá hvaða mann hann hafði að geyma.

Gunnar starfaði sem flugþjónn og síðar hjá Flugmálastjórn. Hann tók þátt í starfi Flugmálafélags Íslands og fór utan á alþjóðlegar flugsýningar. Hann vissi allt sem tengdist flugmálum og má segja að hann hafi verið með flugdellu. Þá stundaði hann sjómennsku í nokkur ár.

Hann fékk því tækifæri til að vinna fjölbreytt störf í lofti, á láði og á legi. Ég hitti Gunnar síðast í októbermánuði og ætlaði að hitta hann áður en jólahátíðin gengi í garð en því miður tókst það ekki. Mér fannst hann kannast við mig og það gladdi mig. Blessuð sé minning þín, Gunnar frændi. Ég sendi Ernu innilegar samúðarkveðjur.

Ottó Björgvin Óskarsson

Páll Pálmason

11. ágúst 1945-6. nóvember 2021

Páll Pálmason fæddist í Vestmannaeyjum og lést á Heilbrigðisstofnun Vestmannaeyja. Foreldrar hans voru Pálmi Sigurðsson og Stefanía Marinósdóttir. Systkini Páls voru Ragna María, Guðbjörg, Sigmar og Hafþór, sem er látinn. Í apríl 1969 kvæntist Páll eftirlifandi eiginkonu sinni, Guðrúnu Kristínu Guðjónsdóttur. Fyrir átti Páll dótturina Stefaníu, móðir hennar

er Eygló Kjartansdóttir. Börn Páls og Guðrúnar eru Hörður, kvæntur Kolbrúnu Matthíasdóttur, og Grétar Víðir, kvæntur Lilju Dögg Logadóttir. Barnabörnin eru níu.

Páll fór ungur til sjós og útskrifaðist úr Stýrimannaskóla Vestmannaeyja 1967. Varð seinna verkstjóri í fiskimjölsverksmiðju Vinnslustöðvarinnar og var þar til loka starfsferils síns 2010.

Páll átti farsælan knattspyrnuferil í um 20 ár sem markvörður í meistaraflokki ÍBV. Varð þrisvar bikarmeistari með ÍBV og einu sinni Íslandsmeistari. Árið 1980 var hann valinn íþróttamaður Vestmannaeyja. Hann var félagi í Kiwanisklúbbnum Helgafelli um árabil og gegndi þar trúnaðarstörfum.

Margs er að minnast. Það var stutt á milli okkar bræðra og því vorum við mikið samferða í gegnum lífið.

Mörg voru prakkarastrikin og líf og fjör hjá okkur. Ég gleymi því ekki þegar við ásamt fleirum vorum á bryggjunni þegar Esjan var að leggja að. Palli var sennilega um átta ára og í troðningnum datt hann í höfnina, milli skips og bryggju.

Prúðbúinn Halldór Ágústsson stakk sér á eftir honum í sjóinn, dró hann upp og bjargaði þar með lífi hans. Svakalegt afrek, honum var ekki ætlað að kveðja þá, sem betur fer.

Palli bróðir var tveimur árum yngri en ég og þegar við fórum í Lautina í fótbolta, vinirnir, og hann fékk að fara með, var hann yngstur og minnstur og var því sendur í markið. Hann tók þá stöðu og gerði hana að sinni enda mjög snöggur og lipur markmaður. Hann varð betri og betri og síðar einn besti markmaður sem Eyjamenn hafa átt. Átti meðal annars stórleik í Evrópuleik í Búlgaríu 1969 og spilaði landsleik fyrir Ísland gegn Bermúda. Við bræður urðum samferða í gegnum fótboltann og spiluðum marga góða leiki saman.

Annað sem sameinaði okkur líka var auðvitað enski boltinn og liðið okkar Liverpool. Við bræður höfum horft á ófáa leiki saman í gegnum árin og nú síðustu ár með vinum okkar í Kiwaniskjallaranum.

Palli var ekki bara góður markmaður, hann var líka frábær snókerspilari og vann til margra verðlauna á snókermótum. Ég man svo vel þegar við vorum við sendir í sveit eins og tíðkaðist þá, hvor á sinn bæinn í Mýrdalnum. Við vorum bara smápeyjar. Palli stakk stundum af frá bænum sem hann var á og kom yfir til mín þar sem ég var í sveit enda tveimur árum yngri.

Sem unglingar fórum við saman á sjó á Halkion VE og eitt sinn var sérstaklega siglt í land svo Palli gæti varið markið fyrir ÍBV. Við Palli misstum yngri bróður okkar Hafþór í bílslysi árið 1977. Það fráfall markaði alltaf fjölskylduna. Hann var aðeins 23 ára gamall.

Eftir að Palli og Gunna felldu hugi saman áttum við hjónin góðar samverustundir, og fórum við nokkrum sinnum saman utan í frí. Það var erfitt að sjá veikindi hans taka yfir og missa samband við hann undir lokin. Við heimsóttum hann á hverjum degi á spítalann og stundum náðum við að spjalla um lífið og tilveruna en aðra daga var erfiðara að eiga samskipti. Ég fann þó að hann vissi af mér, þekkti mig enn undir lokin og kallaði nafnið mitt viku áður en hann kvaddi.

Palli var góður bróðir og vinur sem við munum sakna sárt.

Takk fyrir allt.

Sigmar og Kristrún

Helgi Marinó Sigmarsson 21. júní 1932-31. janúar 2022

Helgi Marinó Sigmarsson fæddist á Akureyri og lést í faðmi fjölskyldunnar á hjúkrunarheimili Hraunbúða í Vestmannaeyjum.

Foreldrar hans voru Sigmar Hóseasson og Hólmfríður Kristjánsdóttir. Alsystkini Helga Marinós eru Kristín Helga, Sigríður, Ingvar Hóseas, Ingibjörg Júdit og Salla Ragna. Samfeðra eru Sigurður Ingi, Magnea Stígrún og Guðlaug. Uppeldisystur eru Elísabet Fjóla Kristófersdóttir og Hjördís Kristófersdóttir.

Eftirlifandi eiginkona Helga Marinós er Guðrún Guðjónsdóttir. Þau gengu í hjónaband 16. júní 1960.

Börn þeirra eru Guðjón Viðar; Sólrún, eiginmaður hennar er Sigurður Friðrik Karlsson; Jóna Þorgerður, eiginmaður hennar er Benóný Gíslason; Hólmfríður Helga, eiginmaður hennar er Rafn Rafnsson; Kristófer Helgi, Sigmar og Guðbjörg, hennar maður er Örlygur Þór Jónasson.

Helgi Marinó ólst upp hjá kjörforeldrum sínum á Sauðárkróki. Hann stundaði sjómennsku frá unga aldri og varð sjómennska hans ævistarf, lengst af í Vestmannaeyjum.

Við systkinin minnumst pabba með stolti, ást og virðingu. Um leið er ekki hjá því komist að nefna mömmu því þau voru kærleiksrík og ástfangin hjón fram á síðasta dag. Saman héldust þau í hendur í gegnum lífið í blíðu og stríðu og báru virðingu hvort fyrir öðru.

Pabbi elskaði hana mömmu heitt, sá alltaf um að henni liði sem best og var óspar á falleg orð fram á hinstu stund. „Elsku fallega, góða konan mín. Fyrirgefðu þetta vesen á mér.“ Að vera veikur var vesen undir það síðasta. Saman sáu þau um að okkur skorti ekkert.

Pabbi byrjaði kornungur á sjó sem varð hans ævistarf. Það var ekki laust við að feimni gætti þegar hann kom heim eftir langa túra og þá yfirleitt með mikið skegg.

En eftir stingandi pabbakossa var mesta feimnin horfin. Eftir gott bað og rakstur fórum við gjarnan með pabba um bæinn. Í stuttum inniverum þurfti að huga að ýmsu. Pabbi gekk svo rösklega

um bæinn að þegar hann leiddi okkur systkinin vorum við oftast eins og þvottur á snúru. Hann var góður verkmaður. Lausnamiðaður og handlaginn enda gekk hann í öll störf á heimilinu og til sjós. Jólamaturinn var stórt hlutverk pabba.

Sama á hverju gekk var hann með mömmu í öllu. Við vitum að skipsfélagarnir bera pabba vel söguna.

Hann var ungum mönnum hvatning og stoð. Hann bar virðingu fyrir mönnum og dýrum. Hann kom færandi hendi með fisk fyrir sitt fólk og heimiliskettir fengu sinn skammt. Var það svo algengt að ákveðinn köttur þekkti bílhljóðið þegar Helgi í Hvammi nálgaðist.

Fljótur var hann að flaka og lestarmenn fengu að finna fyrir því þegar kokkurinn var mættur í aðgerð. Net, togvír, pottar, pönnur, hamar eða sög, allt fór honum jafn vel.

Með góða nærveru og góðleg augu en átti það samt til að blóta en það var meira vani en meining.

Pabbi gekk í öll störf á sjónum en kokkastarfið var hans frá árinu 1976.

Hann á mömmu mikið að þakka þar. Hann skrifaði niður öll hennar ráð og uppskriftir sem reyndust honum dýrmætar. Í landi gerði hann vel í að breyta æskuheimilinu úr þröngum kosti í herbergi fyrir alla. Timbursalan var vinsæll viðkomustaður vegna þess að hann var í raun alltaf að. Gerði allt með hundrað prósent vandvirkni, nema kannski þegar hann sagaði í sundur stöku húsgögn í flýti.

Pabbi var einnig fljótur til að hjálpa okkur þegar eitthvað var. Hann elskaði að ferðast með okkur um landið og síðar erlendis með mömmu. Þá fór Viðar oft með.

Pabbi var duglegur að tæma lista frá mömmu sem hann var með í fjölmörgum siglingum. Kom hann alltaf færandi hendi með föt, leikföng, nammi og góðan mat. Hann aðstoðaði líka yngri menn og sá til þess að þeir færu ekki tómhentir heim.

Hann átti alltaf í góðu sambandi við sína yfirmenn. Talaði um þá af virðingu og var alla jafna lengi á hverjum vinnustað. Vinsælt var að kalla í Helga í Hvammi um borð 39

til að leysa af löngu eftir að hann var í raun hættur. Síðustu túrana fór hann 76 ára gamall. Kannski var það táknrænt er hann leysti son sinn af á Álsey. Sonurinn þurfti að komast í land því nafni Helga í Hvammi var að koma í heiminn.

Margar góðar sögur af pabba eigum við frá skipsfélögum. Þær bíða betri tíma en glens og grín er í þeim langflestum. Urðu margar til löngu eftir að hann hætti til sjós og oft færðu gamlir samstarfsmenn honum fisk og áttu gott spjall um leið.

Við jólaborðið ár eftir ár leit pabbi alltaf stoltur yfir sinn hóp og sagði: „Ég held að jólatréð hafi bara aldrei verið jafn fallegt og núna.“ Sjálfur átti pabbi ekki alltaf létta æsku eða ævi. Missti mömmu sína aðeins ársgamall. Sá á eftir skipsfélögum, reynsla sem hann átti alltaf erfitt með að ræða. En hann sá svo sannarlega vel um okkur.

Við lítum núna stolt til baka yfir farinn veg. Elsku pabbi, farðu í friði.

Við pössum upp á hana mömmu, þína fallegu, góðu konu sem þú elskaðir allt þitt líf. Við elskum þig út fyrir allt.

Takk fyrir allt. Bestur!

Viðar, Sólrún, Jóna, Hólmfríður, Kristófer, Sigmar, og Guðbjörg.

Baldur Þór Bragason skipstjóri fæddist í Reykjavík og lést í faðmi fjölskyldunnar í Vestmannaeyjum.

Foreldrar hans voru Bragi Guðmundsson, f. 5. maí 1918, d. 11.

40

október 1987, og Elísabet Einarsdóttir, f. 8. febrúar 1917, d. 16. janúar 2017. Systkini Baldurs eru Einar, sem er látinn, og Bára.

Eiginkona Baldurs er Helen Arndís Kjartansdóttir og saman eiga þau dæturnar Birtu og Elísabetu Báru.

Fyrir átti Baldur Einar Birgi, Birgit Ósk og Örnu Hrund. Börn Helenar frá fyrra hjónabandi eru Trausti Ágúst Hermannsson og Bjartey Hermannsdóttir.

Baldur lauk skipstjórnarnámi frá Stýrimannaskóla Vestmannaeyja árið 1986 og vann alla tíð sem skipstjóri og stýrimaður. Baldur skilur eftir sig stóran hóp afkomenda sem hann var afar stoltur af. Hann átti 15 barnabörn og eitt á leiðinni.

Elsku tengdapabbi minn. Ég man eins og það hafi gerst í gær þegar ég hitti ykkur öll fyrst. Það var eina helgi í byrjun ágúst. Ég hafði tjaldað í garðinum og velti fyrir mér hvort ég ætti að næla mér í þennan Eyjapeyja sem ég hafði hitt uppi á landi. Þar sem við sátum úti á palli opnaðist hurðin skyndilega með látum og út kom maður í ponsjó með klút bundinn um höfuðið. Þú sagðir fólkinu á pallinum eitthvað til og reyttir af þér nokkra velvalda brandara enda orðheppinn maður með meiru.

Síðar um daginn komstu svo ríðandi berbakt, stökkst af baki með tilþrifum og bast hestana við snúrustaurinn. Ég hugsaði með mér að þarna væri einstakur maður á ferð. Ég hugsa með hlýju til allra góðu stundanna í Foldahrauninu þegar við sátum í rólegheitum á morgnana yfir kaffibolla og spjölluðum um allt og ekkert, þegar þú hringdir af sjónum bara til að heyra í okkur og spyrja frétta úr sveitinni og þegar við sátum fram eftir nóttu við eldhúsborðið með rauðvínstár og við hin gerðum heiðarlega tilraun til að vinna þig í kana. Það var fátt skemmtilegra en að vera með þér á Þjóðhátíð. Þú mættir með hvern gítarleikarann á fætur öðrum í hvíta tjaldið og brostir hringinn þegar mesta stuðið var í ykkar tjaldi sem var að sjálf-

sögðu oftast fullt út úr dyrum. Þú varst alltaf með opinn faðminn, hjartahlýr og til staðar fyrir okkur. Í þínum heimi þekktust engin vandamál, bara lausnir. Ef eitthvað bjátaði á varstu mættur til að redda málunum, með skóflu, skrúfjárn, traktor eða tilbúinn að spjalla yfir einum bolla. Það var fátt sem þú gast ekki lagað og ég hafði ekki lítið gaman af því þegar þú, sjóarinn með stóru hendurnar, náðir í saumaskrínin þín og lagaðir faldinn á kjólnum mínum ein jólin og gallabuxurnar eftir skrautlegt kvöld á Þjóðhátíð. Þú varst staðráðinn í að fara norður í sveitina í vor, skella þér á bak með strákunum og renna niður einu ginglasi, eins og þú orðaðir það. Þetta var svo lýsandi fyrir þína einstöku jákvæðni. Þú varst hugrekkið uppmálað og þínir mannkostir kristölluðust í síðustu dögunum sem við áttum með þér þar sem þú talaðir kjark í fólkið þitt fullur af jákvæðni og æðruleysi. Já, þú varst svo sannarlega einstakur maður og lífið í kringum þig var litríkt og skemmtilegt. Nú sjáum við á eftir þér ríðandi inn í draumalandið í ponsjó með hatt eins og nýprentaður fimmþúsundkall.

Við sem eftir sitjum horfum til hafs og rifjum upp allar þær ógleymanlegu sögur og minningar sem þú skildir eftir. Við munum lifa lífinu lifandi hvern einasta dag, rétt eins og þú gerðir.

Takk fyrir allt. Þín tengdadóttir, Telma

Til hamingju með daginn sjómenn Við þökkum samstarf liðinna ára og sendum sjómönnum og landsmönnum öllum heillaóskir í tilefni dagsins. marel.com

41

ÁSMUNDUR FRIÐRIKSSON – STRAND Í GINI GÍGSINS

STÓRKOSTLEG NÁTTÚRA OG SVIPTIVINDAR Ásmundur Friðriksson, alþingismaður, rithöfundur og fleira sendir frá sér bókina, Strand í gini gígsins. Bókin kemur út 2. júlí á Goslokahátíð með útgáfudagskrá í Safnahúsinu í Eyjum þann dag kl. 15.00. Hér er formáli bókarinnar þar sem Ásmundur lítur til baka.

Haltu mér í örmum þínum þú undarveröld, eyjar. Þetta stef Greifanna úr „Sumarnótt“ kemur ósjaldan upp þegar ég leiði hugann að þeirri gæfu minni að vera uppalinn í umhverfi sem hefur mótað fjölda afreksmanna og kvenna.

Kynslóðirnar sem tóku utan um mig á lífsleiðinni settu hver og ein mark sitt á líf mitt. Umhverfið hafði ekki síður mótandi áhrif. Stórkostleg náttúra og sviptivindar í síbreytilegu veðurfari höfðu áhrif á skapgerð og festu okkar til að ná árangri, hvert á sínu sviði. Mestu áhrifin eru af atburðum sem við Eyjamenn höfum gengið í gegnum saman og verða komandi kynslóðum rannsóknarefni.

Sögurnar sem mér voru sagðar og lifðu með mér frá barnæsku koma nú fram í dagsljósið. Saga þeirra sem hættu lífi sínu fyrir málstað Eyjamanna á fyrstu dögum Surtseyjarelda. Eins sjómanna sem börðust í gini gígsins fyrir lífi sínu. Þetta eru sögur sem við verndum fyrir komandi kynslóðir í bókinni, í Gini gígsins.

tárvot augu þegar ég hugsaði um hvað yrði um eyjuna mína, heimilið í Grænuhlíðinni og mig. Ég átti aldrei eftir að snúa heim til foreldra minna sem heimilismaður. Ég var ekki tilbúinn til þess en lærði margt. Lífið tók aðra stefnu en ég hafði hugsað. Þessi tími kemur oft upp í hugann.

Jón Kristófer kadett í Hernum!

Mig vantaði bara dag upp á að verða orðinn átta ára þegar við fjölskyldan fluttum í Grænuhlið 18. Það var 20. janúar 1964. Surtseyjargosið hafði staðið yfir í tvo mánuði og líf okkar snerist mikið um þann atburð. En hvernig átti okkur að gruna mitt í allri gleðinni yfir nýja húsinu að við ættum eftir að eiga fótum fjör að launa þegar við yfirgáfum húsið níu árum og fimm dögum síðar vegna eldgoss austur á Kirkjubæjum á leiksvæði okkar peyjanna í Austurbænum?

Gaui á Landamótum leigði um tíma herbergi í Grænuhlíðinni hjá foreldrum mínum fyrir sjómenn á bát hans Ágústu VE. Fyrstur bjó þar í nokkurn tíma Jón Kristófer kadett Sigurðsson.

Jón kadett flæktist um heiminn, gjarnan drukkinn og lenti í ótal ævintýrum. Það var merkilegt fyrir peyja í Grænuhlíðinni að kynnast þessum landsþekkta manni: Hann var vinalegur við mig á meðan hann bjó hjá okkur og aldrei sást á honum vín. Eyjadvölin var hans þurrkví. Jón kadett hvarf sporlaust úr Grænuhlíðinni daginn þegar áfengisverslunin var opnuð í Eyjum.

Á mótunarárum mínum frá sjö til sautján ára aldurs stóðu Surtseyjareldar og Heimaeyjargosið yfir í tæp fimm ár. Skyndilega var heimili mitt horfið og ég kominn á heimavist í Skógaskóla í febrúar 1973. Ég fór á hverju kvöldi austur fyrir Safnahúsið á Skógum þaðan sem ég sá gosið í Eyjum undan Drangshlíðarnúpnum. Ég velti fyrir mér framtíðinni þegar ég lagði heita kinnina á kaldan vegg safnahússins. Oft var ég með

Steinn Steinarr orti: Jón Kristófer kadett í Hernum! í kvöld verður samkoma háð, og Lautenant Valgerður vitnar um veginn að Drottins náð.

Og svo verður sungið og spilað á sítar og mandólín tvö. Ó, komdu og höndlaðu Herrann, það hefst klukkan rúmlega sjö.

42

Klifið er saklaust á að líta. Í bók Ásmundar er sagt frá hörmulegu slysi sem þar gerðist.

Helgi Leifsson fékk herbergið á eftir Jóni en hann var þá nýkominn af námskeiði hjá Vélskólanum í Eyjum og hafði ráðið sig á Ágústu.

Helgi átti eftir að segja mér margar sögur af ævintýrum sínum til sjós. Strand Ágústu VE í Syrtlingi og svaðilförum sem hann lenti í á smábáti við Suðurströndina. Þessar sögur heilluðu mig og hafa aldrei farið úr minni mínu. Sagan af strandinu í Syrtlingi hefur þroskast með mér og birtist í í bókinni í fyrsta sinn. Ég fór í margar ferðir með föður mínum Friðriki Ásmundssyni á Löndum út í Surtsey á bátum sem hann var með á gostímanum. Það fylgdust allir með viðgangi gossins. Ég var tíu ára þegar ég fór fyrst í sveit að Steinum undir Eyjafjöllum árið 1966. Annað sumarið mitt í sveitinni lauk Surtseyjargosinu formlega. Allt frá Grindavík austur í Mýrdal og upp allar sveitir á Suðurlandi hafði gosið sést berum augum. Sjónaspil þess var því heimilisvinur á mörgum bæjum sem þekktu vel til Heklugosa og afleiðingar þeirra. Ég er sannfærður um að Surtseyjareldar, sem stóðu í 1300 daga, höfðu áhrif á viðbrögð okkar Eyjamanna þegar Heimaeyjargosið hófst 23. janúar 1973. Hugarróin og yfirveguð viðbrögð um nóttina þegar gosið kom upp segja allt um það. Þá vorum við í örmum Guðs og undraveröld Eyja. Þegar margs konar áföll hafa dunið á íslensku samfélagi síðan um gos finnst mér sem við Eyjamenn höfum síður gefið út vanstilltar yfirlýsingar en ýmsir aðrir. Það á ekki síst við á pólitískum vettvangi þar sem ég hef haslað mér völl síðustu árin. Á næsta ári er hálf öld frá upphafi Heimaeyjargossins. Ásmundur Friðriksson

Latur, Faxasund og Faxasker eru sakleysisleg í Jónsmessusólinni.

Þær standa sína vakt austureyjarnar hvernig sem viðrar við Eyjar.

43

SKÓTÁRÁS Á REGLUBRAUTINNI Trani og Begga létu skammirnar dynja á okkur fyrir að vaða yfir lóðina hjá þeim og spöruðu hvergi við sig í orðavali eða hávaða. Við ætluðum bara að stytta okkur leið en sáum fljótt að við vorum í vondum málum.

Begga var alveg hoppandi brjáluð og skipaði Trana að sækja riffilinn og skjóta okkur!

Trani sveif upp tröppurnar, reif upp hurðina og það heyrðist inn úr húsinu þegar hann öskraði. „Begga, hér er helvítis riffillinn en hvar eru skotin?“ Við tókum til fótanna og hlupum niður Reglubrautina og ekki laust við að það væri að koma eitthvað í buxurnar. Þegar við vorum komnir til móts við baklóðina í Skuld heyrðum við hleypt af skoti. Við ósjálfrátt beygðum okkur til að verða ekki fyrir skotinu og um leið kom smá í buxurnar og blautt með.

Fyrir utan Múla stóð hafnarbíllinn sem Bergsteinn Jónasson hafnarstjóri notaði við störf sín.

Við Eyfi skutluðum okkur upp í skúffuna á bílnum og lögðumst í skjól. Við köstuðum mæðinni og gægðumst í gegnum afturgluggann upp eftir Reglubrautinni. Þar var Trani að setja annað skot í riffilinn. Við vorum lamaðir af hræðslu og engin bönd héldu þegar Trani skaut á bílinn svo glumdi í þegar skotið hitti.

Eyjólfur Pétursson slapp með allt í buxunum frá skotárás á Reglubrautinni þá 7 ára gamall.

Þessi grein er ein af þremur í bók Ásmundar þar sem fjallað er um skotárásir sem áttu sér stað í Eyjum.

Ein af sex sögum úr bæjarlífinu sem prýðir bókina Strand í gini gígsins. Saga segir af Eyjólfi Péturssyni og Friðrik Ólafi Guðjónssyni þegar þeir voru saman sem peyjar í gamla daga. Sagan er sönn og ein af þremur sögum í bókinni um skotárásir í Eyjum. Algjörlega magnaðar sögur.

Vinur minn Eyjólfur Pétursson var seinn til reiði og alltaf ljúfasta útgáfan af okkur ólátabelgjunum í miðbænum, jafnvel þótt allir Lautarpeyjarnir og Betelingarnir á Faxastígnum væru teknir með. Við vorum samt svekktir yfir því að framtíð okkar sem kúarektora var í algjöru uppnámi eftir frammistöðu dagsins. Akkúrat þegar við Eyfi vorum að skutlast yfir vegginn inn á lóðina í Ey, hjá Trana í Görn og Beggu, lentum við í fanginu á þeim hjónum. Þeim var ekki skemmt við þessa óvæntu heimsókn.

44

Aldrei áður orðið fyrir skotárás Trani lét þessa áminningu duga en við náðum að læðast heim skjálfandi á beinunum, hlandblautir og með allt í buxunum. Við höfðum aldrei áður orðið fyrir skotárás. Það er ekki skrítið að níu ára peyjar geri í buxurnar þegar þeir lenda í því í fyrsta skipti að það er skotið á þá úr riffli. Það var aldrei gert neitt annað í þessu en að þrífa okkur og setja í hrein föt.

Enginn vælugangur var liðinn á Landamótum eða í Laugardal yfir því að Trani í Görn hefði skotið á okkur. Byssuskot voru ekki óalgeng í miðbænum þegar drepa þurfti ketti, hunda eða önnur húsdýr. Fólk var ekki að kippa sér upp við slíka smámuni og því algjör óþarfi að gera í buxurnar upp á bak þótt nokkrir skothvellir heyrðust. Þessi uppákoma var ekki frekar rædd, ekki frekar en hún hefði ekki átt sér stað.

Daginn eftir þegar Bergsteinn á Múla var á leið í vinnuna settist hann upp í vinnubílinn og setti í gang. Eftir stutta stund sauð á bílnum. Skot frá Trana hafði farið í gegnum vatnskassann og mest af vatninu lekið niður.

Rás 16 er neyðarrás sjófarenda og alltaf opin.

Það að þú hlustir á hana getur skilið á milli lífs og dauða.

45

ÓSKAR PÉTUR BRÁ SÉR Í TÚR Á BERGEY VE:

FJÖRTÍU KLUKKUSTUNDA TÚR OG RÚMLEGA FULLT SKIP Þegar fiskirí er mikið og bátarnir fljótir að fyllast langar mig alltaf að komast með einn túr. Fylgjast með, mynda karlana og lífið og vinnuna um borð. Jón Valgeirsson, skipstjóri á Bergey VE 144, tók vel beiðni minni um túr. Veðurspáin var fín næstu daga þannig að það var ekkert til fyrirstöðu að ég færi með þeim.

Bergey VE lagði úr höfn föstudagskvöldið 1. apríl 2022 kl. 20. Meiningin var að reyna við ufsa þar sem mikið hafði veiðst af þorski túrana á undan. Fótreipistroll var látið fara eftir um klukkustundarsiglingu í Háfadýpi, rétt austan við Eyjar. Á meðan trollið var dregið var Jón skipstjóri duglegur að sýna mér tækniþróun í siglingartækjum og dýptarmælum, hve vel skipstjórinn sér það sem er að gerast í trollinu. Ég verð að viðurkenna að þegar ég var ungur sjómaður voru tækin í brúnni mun ófullkomnari og þægindin ekki eins mikil.

Valur fylgist með þegar trollið er látið fara.

Brugðið á leik í aðgerðinni, Ragnar og Mummi.

Ufsinn gaf sig ekki framan af Híft var um hálf tólf. Fjögur tonn í pokanum af blönduðum fiski en þorskur var samt uppistaðan.

Enginn ufsi. Nú var skipt um troll, bobbingatrollið sett undir og siglt í Reynisdýpið í leit að ufsa.

Strákarnir skutu á farþegann, sögðu hann fiskifælu en ég var viss um að túrinn yrði stuttur og þeir fljótir að fylla. Ekki þekktur fyrir að vera fiskifæla.

46

Guðmundur, Mummi, var aftur á móti mjög ánægður að hafa mig: – Kemurðu ekki í aðgerð með okkur? Ég sagðist fylgjast með og mynda þá í aðgerðinni. Ég fór í koju, sofnaði fljótt og varð ekki var við þegar trollið var látið fara í Reynisdýpi. Ég vaknaði af værum blund þegar búið var að hífa en ekki fannst ufsinn. Jón skipstjóri færði sig vestur með landinu. Lét trollið fara við Portlandið og togaði yfir Ufsavörtuna. Allt kom fyrir ekki, enginn var ufsinn. Sá guli var um allt.

Gekk glaður frá borði Trollið rifnaði einu sinni og þá gafst mér tækifæri til að mynda strákana í bætningu. Mér fannst hálf undarlegt að vera ekki að gera við trollið með strákunum enda vanur því þegar ég var á sjó. Eftir að ég hafði myndað gaf ég mig fram og bauðst til að halda í hjá þeim. Þar með varð ég íhald á sjó í fyrsta skipti. Þegar við vorum aftur komnir í nálægð við Eyjar fréttum við að Frosti ÞH 229, áður Smáey VE, væri að fá ufsa við Skötuhrygginn. Stefnan var tekin þangað og trollið látið fara.

Ragnar Waage Pálmason stýrimaður var kominn á vakt, togaði í um eina klukkustund og fékk í því hali um 11 tonn, mest þorsk. Aftur var trollið látið fara og þegar híft var reyndist innihaldið að mestu ufsi. Eitt hal eftir og enn var það ufsi.

Nú var Bergey komin með fulla lest og rúmlega það. Stefnan tekin á Eyjar og á meðan karlarnir gerðu að og þrifu tæki og tól beið skipið við Bjarnarey. Vestmannaeyjahöfn tók á móti okkur um rúmlega tólf. Ég gekk glaður frá borði með próf upp á það að ég væri ekki fiskifæla. Fjörtíu klukkustundir höfn í höfn og Bergey VE 144 rúmlega full af fiski. Ég vil nota tækifærið og þakka Jóni Valgeirssyni og skipshöfn Bergeyjar fyrir góðan og skemmtilegan túr í byrjun apríl í ár.

Jón skipstjóri hafði góða stjórn á hlutunum.

Ingi Þór gerir matinn kláran, hollustan í fyrirrúmi.

Ragnar stýrimaður og Páll vélstjóri slaka trollinu.

Hákon vélstjóri sér um að halda vélum og búnaði gangandi.

47 Ingi Þór, Valur og Steinar í aðgerð á blönduðum afla.

Í dag er fiskur geymdur í krapa í stað íss sem léttir vinnu í lest.

Mikill fjöldi var við athöfnina sem var mjög hátíðleg.

PELAGUS-STRANDIÐ DAGUR SEM ALDREI GLEYMIST Þann 21. janúar 2022 voru 40 ár liðin frá því belgíski togarinn Pelagus strandaði í fjörunni í Prestabót í foráttubrimi. Sex af átta manna áhöfn var bjargað, tveir fórust. Þarna fórust líka tveir björgunarmenn, Kristján K. Víkingsson læknir, 32 ára, og Hannes Óskarsson, sveitarforingi hjálparsveitar skáta, 23 ára. Belgísku sjómennirnir sem fórust voru Gilbert Stevelinck, 17 ára, og Patrick Maes, tvítugur.

Af þessu tilefni var haustið 2021 afhjúpaður minnisvarði austur á hrauni um slysið og þá sem fórust. Viðstaddir voru meðal annarra Frank Arnauts, sendiherra Belgíu á Íslandi, eiginkona hans og aðstoðarmaður. Sömuleiðis Bart Gulpen, einn þeirra sem bjargaðist, þá aðeins 17 ára, ættingjar Kristjáns og Hannesar, Björgunarfélagsfólk og fleiri sem komu að björgun og aðhlynningu skipbrotsmanna. „Þetta hörmulega slys skildi eftir sig djúp sár hjá ættingjum og öðrum hér í Vestmannaeyjum, uppi á landi og líka í Ostende í Belgíu,“ sagði Sigurður Þ. Jónsson, stjórnarmaður í Björgunarfélagi Vestmannaeyja, þegar hann ávarpaði gesti 48

við minnisvarðann. Þá flutti Frank Arnauts sendiherra kveðju frá borgarstjóranum í Ostende í Belgíu, heimahöfn Pelagusar.

Fjölmenni var við athöfnina og vel var líka mætt í kaffisamsæti í Skátaheimilinu.

Erfiðar minningar Á slysstaðnum upplifði margt björgunarfólk erfiðustu stundir lífs síns. Allir urðu að standa sína plikt og það átti líka við starfsfólkið á sjúkrahúsinu sem tók á móti sjómönnunum sex af Pelagusi. „Þetta er dagur sem aldrei gleymist,“ segir Elísabet Arnoddsdóttir hjúkrunarfræðingur sem þá vann á sjúkrahúsinu. Með henni störfuðu Selma Guðjónsdóttir hjúkrunarfræðingur, Katrín Þórlindsdóttir hjúkrunarfræðingur, læknarnir Einar Valur Bjarnason, Björn Ívar Karlsson, Kristján Víkingsson og Guðfinnur Sigurfinsson, Bjarný Pálsdóttir, Baddý sjúkraliði, og fleiri.

Elísabet var skurðhjúkrunarkona á bakvakt þegar kallið kom. „Selma hringir og þegar ég mæti er búið að

leggja inn þrjá eða fjóra úr áhöfninni. Um leið og ég kom var Bart Gulpen að ganga inn. Það gekk mér alveg inn að beini að sjá hann kaldan, blautan, hræddan, svo lítinn og grannan, svangan og þyrstan og í algjöru sjokki. Þetta er það fyrsta sem kemur upp í hugann.“ Eins og orkan leyfði „Bart var feginn að fá að borða og drekka. Skipbrotsmennirnir voru allir settir í heitt bað til að fá yl í kroppinn. Rúmin hituð upp og allt gert til að þeim liði sem best. Öll unnum við af þeim krafti sem orkan leyfði, en þessi drengur, hann Bart, hefur verið í huga mér alla tíð.“ Bart varð hissa þegar hann hitti skipsfélaga sína á sjúkrahúsinu en slysið skildi eftir sár á sálinni. „Bart hafði komist í gúmmíbjörgunarbát með félaga sínum á svipuðum aldri. Félaga hans skolaði útbyrðis og lík hans fannst seinna í fjörunni. Það vildi Bart hins vegar til lífs að sjórinn þeytti björgunarbátnum um borð í Pelagus. Bart var síðan dreginn í land í björgunarstól en sorgin að missa félaga sína var mikil.“ Fleiri sem hugsuðu til Belganna „Krakkar söfnuðu flöskum og keyptu nammi handa Belgunum. Bart sagði mér í haust að hann ætti teikningu af togaranum frá einu barnanna. Framtak krakkanna er honum hugstætt.“ Elísabet segir að allt hafi gengið ótrúlega vel.

Sigurður Jónsson við minnisvarðann sem Björgunarfélagið á veg og vanda að.

„Selma, sem vill hafa hlutina á hreinu, sá til þess að allt færi á besta veg. Mennirnir höfðu eytt allri sinni orku í margra klukkutíma baráttu upp á líf og dauða. Þeir voru algjörlega örmagna, bæði líkamlega og andlega, og þurftu mikla umönnun og umhyggju.“ Velferð skipverjanna var líka ofarlega í hugum Eyjafólks sem fylgdist vel með. „Björgunarmenn heilsuðu upp á þá. Einn þeirra var Óskar Elías, bróðir Hannesar. Hann þurfti að færa foreldrunum þá skelfingarfrétt að sonur þeirra hefði farist.“ Örlög Kristjáns voru starfsmönnum sjúkrahússins eðlilega mikið áfall. „Sorgin var mikil þegar Einar Valur færði okkur þá sorgarfrétt. Að missa góðan starfsfélaga var þungt högg. Kristján gat verið ör en hann var fyrst og fremst skemmtilegur og áhugasamur og gott að vinna með honum.“ Elísabet segir þetta hafa verið afar sérstakan dag sem ekki gleymist. „Bart ræddi oft um örlög Kristjáns: – Hann er dáinn en ég lifi. Ég veit ekki hvað hinir úr áhöfninni gerðu en Bart fór aftur á sjóinn og er enn að,“ segir Elísabet.

Bart og Elísabet hittast í fyrsta skipti síðan örlagadaginn í janúar 1982.

49

BÓBI, FENGSÆLL SKIPSTJÓRI - SIGURÐUR VE ÖFLUGT SKIP

ÁTTU SAMLEIÐ Í 36 ÁR Jafnan er það svo að hvorki er einfalt né auðvelt slá mælistiku á lífsstarf fólks svo sannfærandi sé.

Matið er á margan hátt afstætt og hafa þarf svo margt í huga. Þetta á hins vegar ekki við Kristbjörn Árnason, á Sigurði VE, einn fengsælasta skipstjóra Íslandssögunnar, ef ekki þann fengsælasta, að minnsta kosti í tonnum talið.

Hann byrjaði með Sigurð VE árið 1974 og hafði fiskað á hann yfir eina milljón tonna þegar hann hætti 2010. Kristbjörn varð ungur skipstjóri, einn af þeim stóru á síldinni á sjöunda áratug síðustu aldar. Rótfiskaði síld og loðnu á Engey, Akurey og Örfirisey. Þar má bæta við einhverjum tugum þúsunda tonna og heildaraflinn því vel á aðra milljón tonna.

Hefur einhver skipstjóri gert betur? Sennilega ekki, segir í viðtali við Bóba, eins og Kristbjörn er oftast kallaður, í Fréttum 2007, árið sem hann varð sjötugur. Samtals var hann skipstjóri á Sigurði í 36 ár.

Bóbi byrjaði skipstjóraferilinn árið 1963 hjá Einari ríka Sigurðssyni, ráðinn á Báru VE af Stefáni Runólfssyni sem þá var verkstjóri í Hraðfrystistöðinni. Var eftir það með skip í eigu fjölskyldunnar.

Fyrst hjá Einari ríka, sem rak hér Hraðfrystistöðina, og tók sonur Einars, Sigurður, við af honum.

Undir stjórn Sigurðar Einarssonar sameinaðust Hraðfrystistöðin og Ísfélagið 1992 og úr varð Ísfélag Vestmannaeyja hf. sem við þekkjum í dag.

Kona Sigurðar, Guðbjörg Matthíasdóttir, tók við keflinu eftir að Sigurður lést langt um aldur fram árið 2000.

Já, það var drjúgt framlagið hans Bóba til Hraðfrystistöðvarinnar og síðar Ísfélagsins, líka til Vestmannaeyja og íslensku þjóðarinnar í heild.

Hann er í hugum þeirra sem þekkja til lifandi goðsögn. Ætlaði aldrei að verða sjómaður Bóbi er Húsvíkingur, fæddur 18. ágúst 1937, kvæntur Birnu Sigurbjörnsdóttur . Þau eiga tvö börn, Árna Björn, sem var stýrimaður hjá föður sínum á Sigurði, og dótturina Aðalbjörgu. „Ég ætlaði aldrei að verða sjómaður,“ sagði Bóbi við Fréttir. „En þegar maður byrjaði fór sjórinn að toga í mann.

50

Ábyggilega höfðu tekjurnar sín áhrif og svo var ekki mikið um atvinnu, menn fóru bara í það sem var í boði.“ Bóbi sem fékk fimm síldar í sínu fyrsta kasti í fyrsta túr á Báru. Í þriðja kasti fylltist báturinn og ekki var aftur snúið.

Bóba gekk vel að tileinka sér nýja tækni sem fleytti fram með stærri skipum. „Þegar ég byrjaði sem háseti var asdikið ekki komið til sögunnar. Einn kall uppi í bassaskýlinu uppi á stýrishúsi og kíkti eftir vaðandi síld. Asdikið var svo komið þegar ég byrjaði sem stýrimaður en ekki treystu allir skipstjórar þessu nýja tæki. Sögðu að það væri ekkert að marka helvítis asdikið, köstuðu þvert ofan í þær upplýsingar sem asdikið gaf og fengu stundum ekki neitt.“ Bóbi fékk góða skólun hjá Hreiðari Bjarnasyni á Helga Flóvents. „Hann skoðaði allt mjög vel og kastaði ekki nema vera viss. Þannig að það var betra að vera ekki of fljótur á sér og það er nú oft þannig í lífinu. Ég þróaðist með þessu, hefur alltaf gengið vel að fiska og átta mig á því sem er að gerast í kringum mig í sjónum. Eins var þetta með staðsetningarbúnaðinn, þar hefur þróunin orðið mikil frá lóraninum upp í GPS-staðsetningartækin sem nú eru líka að verða almenningseign.“ Snöggur endir á síldarævintýri Síldin fyrir austan á sjöunda áratugnum var mikið ævintýri sem var að hefjast þegar Bóbi hóf sinn skipstjóraferil. Austfjarðasíldin náði hámarki á árunum 1965 og 1966 en skellurinn var mikill þegar hún hvarf árið 1968. Minnkuðu þjóðartekjurnar um 45% á tveimur árum og landið nálægt því að fara á hausinn. „Fyrirfram vissi maður ekkert hvað var að ske, fór bara til að veiða og svo sem ekkert mikið um það að segja. Það voru allir í þessu og okkur gekk alveg rosalega vel. Ég man nokkrum árum fyrr, þegar ég var á Gulltoppi VE og allir að drífa sig á þjóðhátíð. Þá sigldum við yfir margar mjög stórar torfur á leiðinni til Eyja. Ég ætlaði ekki að vilja fara en það heldur ekkert Eyjamönnum þegar þjóðhátíð er annars vegar. Og ég bara stýrimaður!“

BÓBI BYRJAÐI SKIPSTJÓRAFERILINN ÁRIÐ 1963 HJÁ EINARI RÍKA SIGURÐSSYNI, RÁÐINN Á BÁRU VE AF STEFÁNI RUNÓLFSSYNI.

51

Síldin hélt sig lengi á Rauða torginu svokallaða sem var um 60 til 80 mílur með landgrunnskantinum út af Austfjörðum. Var nafnið dregið af Rússum sem stunduðu reknetaveiðar á síld á þessum slóðum. „En við eltum síldina alveg norður að Svalbarða á Örfirisey sem var um 350 tonn. Ég á til kort sem sýnir leið síldarinnar inn á Rauða torgið en hún virtist fylgja hitaskilunum.Ýmist voru þau breið eða gengu saman og lágu svona þvers og kruss. Ég lagðist yfir þetta og teiknaði upp og sýndi Hjálmari vini mínum kortið og hann sagði: Þetta er miklu betra en hjá okkur.“ Bóbi vísar hér til Hjálmars Vilhjálmssonar fiskifræðings sem vissi flestum meira um göngur síldar og loðnu. Þeir Jakob Jakobsson og Hjálmar voru áratugum saman helstu sérfræðingar Hafrannsóknarstofnunar í rannsóknum á uppsjávarfiskistofnum við landið. Á móti flottrollinu Bóbi fylgdist vel með göngum síldar og loðnu og vill ekki viðurkenna að síldin hafi verið ofveidd fyrir austan en þar gæti hafa ráðið kaldari sjór og hafís. „Núna er verið að tala um hlýnun í hafinu. Ég er búinn að fylgjast með þessu í yfir 40 ár og það er köld tunga sem kemur inn fyrir Kolbeinsey og önnur fyrir utan landgrunnskantana. Svona er þetta búið að vera frá því ég man eftir mér.“ Bóbi var aldrei hrifinn af því að af flottrolli væri beitt á síld og loðnu og viðraði þá skoðun sína á hreinni íslensku: „Ef ég fengi að ráða, væri sjávarútvegsráðherra, myndi ég banna veiðar á síld og loðnu í flottroll en kolmunninn veiðist ekki öðruvísi. Ég er búinn að halda þessu fram alla tíð en þeir segja að ég yrði fljótur að skipta um skoðun ef troll yrði hengt í rassgatið á Sigurði. Ég er ekki viss um að það dygði til. Þetta er alveg rosalegt finnst mér og vonandi breytist þetta einhvern tíma í framtíðinni. En málið er, held ég, að þetta þykir þægilegur veiðiskapur en þegar fiskurinn er orðinn styggur og fer að víkja sér undan fer mesti glansinn af veiðunum. Fiskur er eins og hnefaleikari, lætur ekki berja sig nema einu sinni, komist hann hjá því.“ Einar framsýnn kall Einar Sigurðsson var alla tíð framsýnn og hann sá möguleika á að breyta Sigurði úr síðutogara í nótaskip. Ekki gekk það þrautalaust því bankarnir voru á bremsunni. Einar var samt ákveðinn og beitti aflamanninum Bóba fyrir sig. „Einar var alveg ákveðinn í að þetta myndi lukkast. Keyrði allt í botn. Sagði að ég yrði skipstjóri án þess að ég væri búinn að gefa ákveðið svar. Ég man að ég kom inn á skrifstofu hjá honum 52

og spurði hvort hann vildi ekki fá að vita hvort ég ætlaði að taka Sigurð eða ekki. Þá sagði hann: Ætlar þú ekki að gera þetta fyrir mig, vinur?“ Þetta dugði og áttu Bóbi og Sigurður VE samleið í heil 36 ár. Bras í byrjun en fljótlega náðu þeir taktinum, skipstjórinn og skipið.

Ekki var Sigurður sá liprasti í traffík. „Við höfum reynt að halda okkur einskipa, vera ekki nálægt öðrum skipum sem þýðir að við látum engan vita hvar við erum sem hentar mér ágætlega,“ sagði Bóbi og glotti og hélt áfram, „Einhvern veginn þefuðu þeir mann uppi en maður fékk frið í smá tíma. Ég veit meira en margur hvernig þetta er í sjónum en ætla ekki að tjá mig um það frekar.“ Bóbi gaf stundum nokkurra daga frí þegar vertíð stóð sem hæst. Það brást ekki að ekkert veiddist á meðan.

Sigurður var að mati Bóba einstakt skip og einstaklega gott sjóskip sem í vondum veðrum skammtaði sér ferðina sjálfur. Leiðir Sigurðar og Bóba lágu víða. Veitt var við Ísland, Nýfundnaland 1975, Noreg, við Svalbarða og Máritaníu en þá var Haraldur Ágústsson með skipið.

Vel gekk við Nýfundnaland, reyndar svo vel að þótti sæta tíðindum til birtingar í dagblöðum í Kananda. „Þar var talað um að við hefðum sett heimsmet. Fengum 16 þúsund tonn á innan við tveimur mánuðum sumarið 1975. Lönduðum í bræðsluskipið Norglopal sem sumir muna eftir.“ Ekki á þeim buxum að hætta Bóbi var ekkert á því að hætta til sjós þegar rætt var við hann sjötugan. Hann leit þá um öxl og mundi ekki eftir að hafa nokkru sinni viljað gera eitthvað annað að ævistarfi. „Ég get ekkert verið nema þakklátur fyrir það en þegar maður lendir í að missa menn er það skuggi á annars mjög farsælum ferli. Það er alveg rosalegt, það vita allir sem hafa lent í því. Ég missti tvo menn um dagana og það reyndi mikið á. Þetta er það langerfiðasta og kemur alltaf upp í hugann. Fyrst eftir að þetta skeði mátti ekki segja eitt einasta orð þegar ég var að veiða, þá fipaðist ég. Þetta var svo sorglegt. Ég hef annars alltaf verið rosalega heppinn með menn, verið með góða og trygga kalla og hafa sumir verið með mér í 30 til 40 ár.

Mér hefur líkað mjög vel hjá útgerðinni, þetta er allt sóma fólk. Einar gamli var flottur og góður karl, fannst mér. Hann var alltaf góður við mig.

Sigurður heitinn, sonur hans, var líka mjög góður og mér hefur líkað ákaflega vel hjá þeim og fyrirtækjum þeirra. Ég hefði ekki verið hjá þeim allan þennan tíma hefði ég verið eitthvað leiður.

Og þeir hafa gert mjög vel út. Ég ætla að bíða með að þakka þeim samstarfið en er þakklátur

fyrir að þeir skuli hafa þolað mig allan þennan tíma!“

Feðgarnir, Einar Sigurðsson og Sigurður Einarsson með hressum þjóðverjum þegar Sigurður var afhentur 1960.

Feðgarnir, Sigurður og Einar á heimsiglingunni frá Þýskalandi.

Sigurður kemur til hafnar í Reykjavík 1960.

Ísjakinn reyndist vera risabrot Það gat verið erfitt að sigla Sigurði um hávetur með fullfermi af loðnu norður í Krossanes þar sem Ísfélagið átti bræðslu. Í einni ferðinni reyndi til hins ítrasta á skipstjóra og skip. Þegar komið var vestur fyrir land dró til tíðinda. „Ég var staddur uppi í brú með tveimur mönnum og úti var hríðarsorti, skyggni lítið og talsverður sjór. Þá sé ég allt í einu eitthvað hvítt á bakborða sem ég hélt að væri ísjaki eða ís. Þegar þetta nálgast sé ég að þetta er brot. Það var svo langt og stórt að ég sá ekki fyrir endann á því og hafði engan tíma til að snúa undan. Ég varð því að hagræða skipinu þannig að það sneri sem best. Mér fannst hann gera það best komi aldan 30 gráður á bakborða að framan. Við vorum á tveimur mílum, á hægustu ferð þegar brotið kemur æðandi og hæðin var upp á mitt mastur. Þetta var eins og brim sem brotnar uppi í fjöru. Það sem skeður næst er alveg ólýsanlegt. Ég bað strákana að fara aftur í og var einn í brúnni.

Svo kom brotið og rauk úr því um leið og það fór langt upp á skip. Ég man alltaf hvað Sigurður var lítill þegar brotið nálgaðist og svo skall hann á veggnum. Aflið var gífurlegt og maður sá ekkert nema sjó. Svo lyftir hann sér upp, endastingst niður og ég skil það ekki ennþá að hann skyldi hafa komist upp aftur. Þarna kúplaði gírinn skrúfunni út og pípti inn með öllum gluggum og hurðum og þú sást ekkert nema sjó í gluggunum. Sama hvert þú leist. Svo fann ég að skrúfan kúplaðist inn og bætti aðeins við.“ Tignarlegt að sjá hann rífa sig upp „Þá fór ég að sjá rönd út um gluggana og vissi að þá var þetta að koma. Setti ég allt í botn og það var tignarlegt að sjá hvernig hann reif sig upp. Það hreinsaðist af gluggunum og þá sá maður að það var ekkert nema mastrið sem stóð upp úr. Næst hreinsaðist af hvalbaknum og á endanum hafði hann náð að hreinsa sig allan. Að skipið skyldi þola þetta var alveg ótrúlegt. Þarna vorum við að fara ofan í Húnaflóadýpið og héldum að nú færi hann að lagast þegar við kæmumst á dýpra vatn.“ Varstu hræddur? „Nei, ég var ekki hræddur og verð yfirleitt ekki hræddur þó ég sé ekkert öðru vísi en aðrir menn.

En ég hét því þó þarna að svona myndi ég aldrei leggja á mína menn aftur ef ég kæmist hjá því.“ Hvernig var svo ferðalagið eftir þetta? „Það var svona sull eins og maður segir.“

53

VEIÐIMAÐUR AF GUÐS NÁÐ OG Á ANNARRI BYLGJULENGD Eyþór Harðarson byrjaði sem útgerðarstjóri Ísfélagsins 2003 og náði að vinna með Bóba síðustu árin hans á Sigurði VE. „Þegar ég byrjaði vorum við ekki komnir langt í trollveiðum á uppsjávarfiski og mest var fiskað í nót. Sigurður var eingöngu útbúinn til nótaveiða og ekkert val um annað. Kominn á fimmtugsaldurinn og engin aðstaða til að kæla afla um borð. Þess vegna nýttist Sigurður ekki í annað en bræðsluveiðar. Á vorin var það norsk-íslenska síldin, sumarveiðar á loðnu, meðan þær voru leyfðar, og svo vetrarvertíðin. Þannig var þetta til 2010 að hann hættir,“ sagði Eyþór sem lætur vel af samskiptum sínum við Bóba.

Ekki kom til greina að endurbyggja Sigurð, tíma hans var einfaldlega lokið eftir fimmtíu ára þjónustu fyrir land og þjóð. „Bóbi mætti bara með sína áhöfn, fjórtán til fimmtán kalla, flesta frá Húsavík, daginn áður en átti að byrja vertíð. Ekkert annað en að taka nótina um borð og græja sig til veiða,“ sagði Eyþór sem hafði gaman af sögustundum með Bóba þegar hann mætti til Eyja.

Annað skynbragð á lífið í sjónum „Þá fékk maður að heyra sögurnar sem sumar eru ótrúlegar. Bóbi er ógleymanlegur persónuleiki. Er af þessari kynslóð sem lærði að veiða án allra hjálpartækja sem skipstjórnendur hafa í dag. Þess vegna ber hann annað skynbragð á lífið í sjónum og það sem þar gerist. Það var gaman að heyra sögur af því þegar hann mátaði menn á miðunum. Var eini báturinn sem eitthvað veiddi, oft einskipa, kom með fullt skip 54

út úr þokunni en hinir fengu ekki neitt. Það eru margar svona sögur til af Bóba sem var einfari þegar kom að veiðiskap. Gat þetta hjálparlaust og án þess að leita upplýsinga hjá öðrum skipstjórum. Á eigin forsendum og innsæið réði för. Þegar hann svaraði ekki kalli vissi maður að hann var að fiska.“ Ekki var Bóbi upprifinn yfir nýrri tækni. Eyþór tók sem dæmi AIS staðsetningartækin. Með þeim var hægt að sjá hvar skipin voru stödd. „Bóbi vildi ekki sjá svoleiðis tæki, kærði sig ekki að menn vissu hvar hann væri á miðunum. Grétar Þór, sonur minn, var með honum í nokkur sumur á þeim tíma þegar áhafnarsími og skeyti voru möguleikinn til samskipta. Ef ekki náðist í síma varð að notast við skeytin. Í símanum var algjört þagnarbindindi, kallarnir máttu ekkert segja.“ Sonurinn laug „Einu sinni var ég í sambandi við Grétar og spurði hvað væri að frétta. Ég heyrði greinilega að hann laug þegar hann sagði að ekkert væri um að vera. Það var honum erfitt en hættan var að ég kjaftaði í hina bátana hjá útgerðinni. Síðar komst ég að því að þetta var rétt. Bóbi harðbannaði peyjanum að segja frá fiskiríinu sem þeir voru í.

Komu svo með fullermi í land stuttu síðar.“ Eyþór sagðist ekki hafa þurft að hafa miklar áhyggjur af útgerð Sigurðar undir stjórn Bóba. „Skipið var einfalt í rekstri og kom vel út í öllum ársreikningum. Var bara notað á besta tímanum sem gaf mestu verðmætin.“

Eyþór minnist með hlýhug Bóba og annarra skipstjóra sem hann hefur unnið. „Allt flottir persónuleikar en Bóbi er goðsögn og einhverjir sögðu að hann hugsaði eins og loðna, í jákvæðri merkingu. Hann er veiðimaður af guðs náð, á annarri bylgjulengd en aðrir. Maður hefur séð í gegnum tíðina að sumir eru meiri fiskimenn en aðrir,hann er með þeim bestu.“ Hjátrú og hjátrú ekki Að lokum er hér ein saga af Bóba sem er hjátrúarfullur eins og algengt er um sjómenn. Á mánudegi eru þeir klárir klukkan fjögur síðdegis en Bóbi sagðist ekki byrja á mánudegi og beið fram yfir miðnætti með brottför frá Eyjum. „Þegar hann kom á miðin fyrir austan, hengilrifnaði djúpnótin í fyrsta kasti. Við vorum oft að stríða hvor öðrum. Þegar þeir komu í land segi

ég við Bóba: Það var eins gott að þú beiðst fram yfir miðnætti á mánudaginn. Ég sagðist ekki þora að hugsa það til enda ef hann hefði ekki beðið með brottför úr því að þetta fór svona.“ Sama staða kemur upp árið eftir og Bóbi tilbúin rétt fyrir hádegi á mánudegi. „Bóbi sér að með því að fara strax nái hann veiði í birtingu næsta morgun fyrir austan. Hann lét vaða af stað og hjárúin var ekki alveg heilög öllum stundum. Ég virði samt alltaf hjátrú sjómanna og þeir komast upp með allar sínar venjur varðandi þær, en mér fannst húmor í þessu hjá Bóba.“ Bóbi hætti 2010 og næstu tvær eða þrjár vertíðar fer Sigurjón Ingvars með Sigurð VE á loðnu og gekk ágætlega en hann stóðst ekki tímans tönn í meðferð á afla. Tími Sigurðar var kominn þegar við seldum hann í brotajárn árið 2013. Þá vorum við búin að festa kaup á skipi sem var í smíðum í Tyrklandi og fékk nafnið Sigurður.“

TRAUSTUR OG GLÆSILEGUR Leiðir okkar Sigurðar lágu oft saman. Ég var með vinnustofu í Hafnarhúsinu í Reykjavík og Sigurður var löngum bundinn við bryggjuna fyrir utan gluggann. Mjög fallegt skip. Skrokkurinn rennilegur og rauði liturinn síbreytilegur eftir birtunni úti. Stundum hvellrauður og þegar dimmt var yfir, fallega dumbrauður.

Sigurður hvarf annað slagið. Í hvert skipti sem hann fór hélt ég að nú væri hann farinn veg allrar veraldar. Því hann var orðinn gamall. Hann kom samt alltaf aftur. Þetta var Sigurður RE 4. Á endanum hvarf hann alveg. Það var ekki laust við að ég tregaði hann enda hélt ég að búið væri að farga honum.

Nokkrum árum síðar komum við Jón Óskar til Vestmannaeyja til þess að kaupa vinnustofuna í Skvísusundi. Ég kom með Herjólfi og það fyrsta sem ég sá var Sigurður í öllu sínu veldi, bundinn við bryggjuna. Nú kominn með nýtt skráningarnúmer, VE 15. Mér leið dálítið eins og að ég væri að hitta gamlan vin og þótti vænt um að sjá að hann virtist enn í fullu fjöri. Þegar ég fór að spyrjast fyrir um skipið hér í Eyjum var mér sagt að þetta væri eitt mesta happafley sem verið hefði í íslenska fiskveiðiflotanum. Oftar en ekki með hæstu aflatölurnar. Þarna í Reykjavíkurhöfn, þegar hann hvarf annað ,slagið gerði ég mér ekki grein fyrir því að hann væri jú auðvitað á veiðum. Ég dvaldist um tíma í Bodö í tengslum við útilistaverk eftir mig í Nordland fylki. Mér til furðu sá ég hvar Sigurður var dreginn til mín þangað af norsku strandgæsl-

unni. Auðvitað að ósekju. Ég fylgdist af áhuga með því hvernig Þessi Noregsför Sigurðar var orðin að hálfgerðum milliríkjadeilum Íslands og Noregs.

Við fluttum úr venjulegri íbúð á Hverfisgötunni í vinnustofu úti á Granda og hættum að halda venjulegt heimili. Sigurður sýndi okkur þann heiður að standa vörð í Slippnum í Reykjavík þá daga sem tók að flytja. Alltaf jafn traustur og glæsilegur.

Hulda Hákon 55

FRIÐRIK VÉLSTJÓRI ÁNÆGÐUR MEÐ ÁRIN 15 Á SIGURÐI VE

BÓBI HAFÐI LAG Á AÐ LAÐA TIL SÍN GÓÐA MENN Friðrik Björgvinsson vélstjóri byrjaði með Bóba á Sigurði árið 1992 en áður var hann á Huginn VE. Yfirvélstjóri var Ingibergur Sigurðsson sem þekkti skipið út og inn. „Þetta var mjög farsælt fyrir mig en svolítið öðru vísi á öðrum bátum, jafnstraumur en ekki riðstraumur og aðeins flóknara en vandist fljótt,“ segir Friðrik um byrjunina á Sigurði og samstarfinu með Bóba sem þarna var orðinn lifandi goðsögn. „Hann stóð fyllilega undir því. Það sýndi sig strax í miklu fiskiríi en svo var hann líka öðlingur í mannlegum samskiptum. Nokkrir Vestmannaeyingar voru með okkur, til dæmis Addi Steini og Kiddi Babú en þarna voru líka Húsvíkingar sem alltaf fylgdu Bóba. Allt tipp-topp menn. Hann hafði lag á að laða til sín góða menn. Einn byrjaði fimmtán ára með Bóba og kláraði sinn feril á sjó með honum.

Vandað og veglegt Það var svakalega gott að vera á Sigurði. Ekki bara að Bóbi fiskaði vel heldur var gott að vera með honum. Það var pínu rígur milli okkar og Húsvíkinganna en það jafnaði sig. Ég pundaði á þá í tíma og ótíma, sagðist vera búinn að slá blettinn þrisvar á meðan ennþá væri snjór fyrir norðan. Góðlátlegur hrepparígur.

Eitt haustið fékk ég skilaboð frá einum sem var að taka upp kartöflur sem voru svo stórar að hann kom þeim ekki í bílinn. Allt í góðu og áhöfnin góð.“ Friðrik segir að Sigurður hafi verið mjög gott skip. „Allt svo vandað og veglegt. Skipið var alveg massíft, hvergi pjátur en vélin hefði mátt vera stærri.“ Hann kannast við að Bóbi hafi verið einfari á sjónum og verið illa við að gefa upp hvar þeir væru staddir að veiðum.

56

Kristbjörn Árnason, skipstjóri á Sigurði VE-15.

Myndin er tekin 13. júní 1997.

„Um þetta eru mýmörg dæmi, sérstaklega á síldinni. Flotinn að kroppa í sömu torfunni, margir að bíða eftir að komast að. Þá setti minn maður bara á ferð og eftir sex eða sjö tíma komum við til baka með fullt skip.“ Í klóm Norðmanna Sumarið 1997 var Sigurður tekinn af norsku landhelgisgæslunni og færður til hafnar í Bodö í Noregi. Íslensku skipin þurftu að tilkynna sig inn þegar komið var í Síldarsmuguna. Málið snerist um skýrslugerð og hvort Bóbi hefði sent skeyti eða ekki. „Sennilega hefur hann sent skeytið en ekki á rétt á faxnúmer. Tók afrit, sem ekki var venjan, og setti á vísan stað, að hann hélt. Við vorum í landi á sjómannadaginn og rafmagnið tekið af eins og alltaf þegar við vorum í landi. Þá gerðist það að öll gögn hurfu í tölvukerfinu. Bóbi var ekkert að pæla í því enda af kynslóð sem var ekki mikið fyrir skýrslugerðir og tölvuvesen.

Við vorum í öðrum túr þegar gæslumennirnir norsku koma um borð. Við héldum að þetta væri venjulegt eftirlit en þá kom í ljós að það vantaði skýrslu um túrinn fyrir sjómannadag og skeytið var hvergi að finna. Fyrir það vorum við teknir. Það var reynt að grafa eftir skeytinu í kerfinu en það fannst ekki. Karlinn hélt að hann hefði sett það í símaskrána. Ekki vildi betur til en að þegar við vorum í landi fékk hann nýja símaskrá og henti þeirri gömlu. Við vorum sektaðir og tók Bóbi tók þetta mjög nærri sér.“

Eftir fimmtán ár á Sigurði fór Friðrik aftur yfir á Huginn. „Þetta voru góð ár á Sigurði og ég hefði ekki viljað missa af því að kynnast Bóba og frábærri áhöfn hans,“ segir Friðrik Björgvinsson, nú framkvæmdastjóri Eyjablikks.

Bóbi og Ísfélagið fengu uppreisn æru í norskum réttarsal Ísfélaginu og Kristbirni skipstjóra var boðið að ljúka málaskakinu í Noregi með dómsátt upp á jafnvirði 4 milljóna íslenskra króna en höfnuðu því. Málið var þá dómtekið og dómur kveðinn upp í september 1987. Ísfélagið var dæmt til að greiða 3,7 milljónir króna í sekt og 150 þúsund krónur í málskostnað. Kristbjörn var dæmdur til að greiða 300 þúsund króna sekt. Skipinu var sleppt um leið og sett var bankatrygging fyrir greiðslum.

Norsk stjórnvöld höfðu þannig sigur í málinu en íslensk stjórnvöld voru afar ósátt með niðurstöðuna.

Eigendur Ísfélagsins voru afar ósáttir við dóminn í Noregi og áfrýjuðu honum til æðra dómstigs. Íslensk stjórnvöld studdu þá ákvörðun og töldu að dómurinn stæðist ekki. Í ljós kom að allar umræddar tilkynningar höfðu verið sendar frá skipinu en faxnúmer norsku veðurstofunnar reyndist hafa verið ranglega slegið inn í tölvu um borð. Þess vegna náðu sumar tilkynningar ekki á áfangastað.

Dómur var kveðinn upp í Bodö í júní 1988 og þar var hinum áfrýjaða dómi hafnað en skipstjóri og útgerð Sigurðar VE sýknuð. Íslenskur sigur með öðrum orðum. Kristbjörn skipstjóri og Ísfélagið þurftu hvorki að greiða sektir né málskostnað en norski dómstóllinn dæmdi hins vegar norska ríkið til að greiða Íslendingum kostnað vegna málarekstursins og ferðalög af því tilefni.

Niðurstöðunni var að vonum fagnað í Vestmannaeyjum og fulltrúar íslenskra stjórnvalda leyndu heldur ekki ánægju sinni. Haft var eftir Davíð Oddssyni forsætisráðherra í Morgunblaðinu 19. júní 1988: „Við erum afskaplega ánægðir með þennan dóm og ég segi sem lögfræðingur að hin niðurstaðan var algerlega óþolandi og óskiljanleg og gat aldrei gengið upp.“ Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra sagði: „Ég lýsti mikilli óánægju með dóminn á sínum tíma og taldi hann mjög skrítinn, svo ekki sé meira sagt. Þessi dómur vekur ánægju okkar og tiltrú á norsku réttarkerfi.“ Kristbjörn skipstjóri var eðlilega allra manna glaðastur enda hefði málið verið sér bæði erfitt og leiðinlegt. Önnur niðurstaða en þessi hefði ekki verið á rökum reist: „Maður getur farið að taka gleði sína aftur.“

Sigurður VE kemur til hafnar í Vestmannaeyjum með fullfermi.

Fór vel undir farmi enda mikið skip og öflugt.

57

GRÉTAR EYÞÓRSSON – GÓÐ SUMUR Á SIGURÐI VE – ÖFLUGUR SKIPSTJÓRI OG FLOTT ÁHÖFN:

ERFITT AÐ LJÚGA Í PABBA -MÁTTI EKKI SEGJA FRÁ MOKFISKIRÍI Á BLETTI SEM ÞEIR SÁTU EINIR AÐ Á SÍLDINNI Grétar Eyþórsson, byrjaði ungur á sjó, aðeins 15 ára á gömlu Heimaey VE en var svo þrjú sumur á Guðmundi. Fyrsta sumarið hans á Sigurði VE var 2004 sem var síðasta árið sem leyft var að veiða sumarloðnu. Þá var Grétar á átjánda ári og var á Sigurði flest sumur til ársins 2011. „Það var mokveiði í Síldarsmugunni þetta sumar og ég man að á afmælisdaginn minn var mjög góð veiði. Það var skrýtið að fá afmæliskveðjurnar á faxi eða einhverju álíka. Kær kveðja, mamma og pabbi, stóð á skeytinu frá foreldrunum. Eitthvað sem allir gátu séð en svona var tæknin á þessum árum,“ segir Grétar um fyrstu vikurnar á Sigurði. Leist honum strax vel á og naut þess að vera uppi í brú með Bóba og hlusta á sögurnar hans. „Ég man að fyrsta sumarið byrjuðu 20 bátar að leita skipulega að síldinni fyrir austan land sem fannst fljótlega. Flestir með nót og gekk ágætlega en á næstu árum fjölgaði trollbátunum og við einir með nót. Það gat verið erfitt að finna síldina en kallinn fór bara í dagbókina og kannaði hvar hann hefði verið þennan dag þetta árið og fann líklegustu staðina. Okkur gekk vel og það voru aðrir bátar sem treystu á Bóba. Hann var frægur fyrir að vilja fá upplýsingar en tregur á að gefa þær.“ Grétar var settur í erfiða stöðu sumarið 2006.

Sigurður var á landleið að ná í olíu og kost eftir Bjarmalandstúr í Smuguna. „Þetta var á afmælisdaginn minn og við á leið til Akureyrar. Bóbi ákvað að kíkja á blett sem hann hafði fengið síld á nítjánhundruð og eitthvað. Þar var heldur betur líf. Við fyllum í þremur köstum og svo er slegið á fundi: – Strákar, það segir enginn orð! Enginn í flotanum að fiska og við í land í Krossanesi. Beint út á sama blettinn og fyllum aftur,“ segir Grétar og 58

Grétar Eyþórsson um borð í nýja Sigurði.

rifjar upp þegar mamma hans, Laufey Grétarsdóttir, hringdi í til að óska honum til hamingju með afmælið þegar þeir voru á landleið í fyrri túrnum. „Hún óskar mér til hamingju og spyr hvort öllum líði ekki vel? Svo kemur pabbi (Eyþór Harðarson) í símann og spyr: – Hvar eruð þið? Ég veit það ekki, svara ég. Hann biður mig um að hætta þessu bulli. Ég sagðist ekkert vita. Gaf mig ekki. Varð að vera trúr skipstjóranum en pabbi ekki ánægður.“ Grétari leið vel um borð. Góð áhöfn, reyndur skipstjóri og vélstjórar. „Þetta var frábær upplifun. Ef maður var duglegur og tók á því var maður tekinn í hópinn. Æðislegt að vera með kallinum, sitja uppi í brú og hlusta á sögurnar hans. Við fórum út í tíu daga túr með fimm spólur frá Kletti og tvær fríspólur sem við kláruðum á útstíminu. Þá var mikið spjallað.“ Grétar segir að það hafi alltaf verið sama rútínan hjá Bóba þegar þeir komu á miðin. „Kom upp í brú eftir að hafa farið í sturtu. Fór í happajakkann sinn og setti upp Hakkinenhúfuna, fiskihúfuna sína. Settist á fótstigið á stólnum sínum og hékk þannig framan við asdikið.

Alltaf rólegur og tók tvo til þrjá hringi ef hann fann torfu. Sallarólegur og gaf sér tíma. Hugsaði vel um áhöfnina, ofgerði henni ekki með óþarfa köstum. Í fyrsta túrnum mínum var barningur í hátt í sólarhring og lítil veiði. Við orðnir þreyttir. Þá sagði hann okkur að fara í koju og hvíla okkur. Sjálfur svaf hann aldrei á miðunum.“

Fyrir Grétar voru það viðbrigði að vera í nótakassanum með garn og blý í lúkunum, kannski ekki erfitt en tók í. „Þegar ég er ræstur eftir tvo tíma ætlaði hugurinn að reisa mig við en það gerðist ekkert.

Skrokkurinn sagði nei. En af stað fór maður. Búið að kalla: Klárir! Og maður átti eftir að hlaupa alla leiðina upp og koma sér í gallann. Þarna var kallinn öruggur og við fylltum í þessu kasti.“ Önnur skemmtileg saga er þegar veiðihúfan fauk af Bóba og í sjóinn. „Við vorum að dæla og þegar við erum búnir að græja allt fór kallinn að leita að húfunni. Hún fannst og var háfuð upp.“ Það er þó annað kast sem er Grétari minnisstæðara. Þeir eru á síld og það er kastað. „Hann fer hringinn en það er beðið með snurpa

þannig að nótin var opin. Beðið og beðið, alla vega í klukkutíma, og maður hugsaði: Hvað er að gerast? Er hann farinn að kalka?“ En það var hann ekki. Síldin stakk sér um leið og þeir köstuðu en torfan hélt sit undir nótinni. „Það endar með því að síldin hækkar sig í sjónum og inn í nótina. Þá er snurpað og við fáum 300 til 400 tonn. Hann sá torfuna á asdikinu og vonaði að hún kæmi upp eins og hún gerði.

Flestir hefðu ekki haft þessa þolinmæði,“ segir Grétar Eyþórsson.

Hann hefur sagt starfi sínu lausu sem forstöðumaður Íþróttamiðstöðvarinnar og byrjar á nýja Sigurði í sumar. „Gott að festa sig ekki of lengi í sama starfinu og ég hlakka til að komast á sjóinn aftur.“

SIGURÐUR FLAGGSKIPIÐ OG NAFNIÐ OKKUR KÆRT Sigurður flaggskipið og nafnið okkur kært „Sigurður var líklega þekktasta skip íslenska flotans alla tíð. Nokkrar ástæður eru fyrir því,“ segir Einar Sigurðsson, stjórnarmaður í Ísfélaginu, aðspurður. Afi Einars og alnafni, Einar Sigurðsson keypti skipið til landsins og breytti honum. „Pabbi, Sigurður Einarsson gerði hann út lengst af öllum og líklega hefur ekkert skip fiskað eins mikið og Sigurður.“ Sigurður kemur til Íslands árið 1960 og er einn af fjórum systurskipum. Þau voru smíðuð til þess að veiða karfa við Nýfundnaland. „Afi minn var einn af þessum fjórum útgerðarmönnum sem keyptu þessi skip. Var mikil bjartsýni bak við útgerðina. Hann var fyrst skráður á Flateyri og var ÍS-33 skráningarnúmerið. Síðar varð hann Sigurður RE 4 og endaði sem VE 15.“ Bjartsýnin var mikil en karfaveiðin við Nýfundnaland hrundi skömmu eftir að skipin komu til Íslands. Hann var þá gerður út á Íslandsmiðum eftir það og þrátt fyrir ágætis gang í veiðinni gekk reksturinn upp og niður. Af þessum fjórum skipum fóru tvö þeirra úr landi vegna erfiðs rekstur. „Einar, afi minn velti því fyrir sér að selja hann og í eitt skipti komu hingað Færeyingar að skoða Einar þrettán ára að vinna við troll á Nausthamarsbryggjunni í Vestmannaeyjum.

59

hann. Eitthvað ólag var á vélinni þann daginn og fengu Færeyingarnir kaldar fætur. Leit afi minn á það sem skilaboð um að honum væri ætlað að eiga skipið. Það reyndist mikil happaákvörðun,“ segir Einar.

Honum var breytt í nótaskip árið 1973 en erfiðlega gekk að fá bankann til að samþykkja lán til breytinganna. „Þetta var á þeim tíma að fyrirtækin áttu allt undir fyrirgreiðslu bankanna en hafðist fyrir rest. Þá átti atvinnulífð meira undir pólitíkinni og gerði meira að segja Þjóðviljinn athugasemdir við að lán fengjust í svona breytingar. Þrátt fyrir úrtölur var skipinu breytt,“ segir Einar og bendir jafnframt á að furðulegt sé að það hafi verið rætt opinberilega hvort einstaka fyrirtæki fengju lánafyrirgreiðslu eða ekki. „Bóbi tók við skipinu um leið og því var breytt og það var gæfurík ákvörðun ekki síður en breytingin. Það gengur vel þegar skipið er gott og útgerð og áhöfn eru samsstíga. Það má með sanni segja um Sigurð. Bóbi er magnaður maður þegar kemur að því að veiða og var alltaf með sama kjarnann í kringum sig.

Pabba fannst alltaf gott að vinna með Bóba og útgerðin gekk vel þegar hann hélt utan um hana.

Sigurður var áberandi stór á þeim tíma en nýi Sigurður tekur tvisvar sinnum meira í lest.“

Guðbjörg Matthíasdóttir sleppir spottanum á Sigurði VE 15 þegar hann heldur í hinstu förina. Guðbjörg tók við keflinu í Ísfélaginu eftir ótímabært andlát Sigurðar Einarssonar eiginmanns hennar. Félagið hefur á þeim tíma vaxið og dafnað svo eftir er tekið.

60

Lengi var Sigurður með skráninganúmerið RE 4 og var geymdur í Reykjavíkurhöfn þegar hann var ekki á veiðum, aðallega loðnu. „Líklega er það stærsta ástæðan að hann var svona þekktur. Allir keyrðu fram hjá og sáu þetta glæsilega skip. Sigurður var einstaklega fallegur og þegar brúnni var breytt fékk ávalalagið að halda sér.

Víkingur AK, systurskipið sem HB gerði út setti á hann kassalaga brú og fannst mér Sigurður eftir það mun flottari en ég er kannski ekki alveg hlutlaus,“ segir Einar.

Allt á sinn tíma og þegar Sigurður fór í í brotajárn árið 2013 var strax farið að huga að nýjum Sigurði. „Við skrifuðum undir samning um kaupin árið 2013 og kom hann til landsins árið 2014. Það hefur gengið vel á því skipi og gaman að bera þessa tvo meistara saman. Sá nýi verður líklega ekki hjá okkur í 50 ár eins og sá fyrri en ég held að við munum alltaf gera út skip með nafninu Sigurður. Það fylgir gæfa nafninu.

Ekki var skipið bara flaggskipið okkar, nafnið er líka okkur kært og allt í kringum okkur. Skipið heitir eftir langafa mínum Sigurði Sigurfinnssyni, pabbi minn hét Sigurður skírður eftir afa sínum, ég á bróður sem heitir Sigurður og elsti sonur minn heitir Sigurður og elsti sonur Magnúsar bróðurs“, segir Einar Sigurðsson stoltur af bæði nafninu og skipinu.

LÍKANIÐ AF SIGURÐI VE EITT AF ÖNDVEGISVERKUM TRYGGVA SIGURÐSSONAR:

LÍNURNAR EINS OG Á ÍTURVAXINNI KONU

Tryggvi Sigurðsson, vélstjóri og þúsund þjala smiður skilaði í ágúst árið 2000 fullbúnu líkani af Sigurði VE í hendur Sigurðar Einarssonar, aðaleiganda og forstjóra Ísfélagsins. Smíðaði hann líkanið að beiðni Sigurðar og er það í öndvegi á skrifstofu félagsins í dag. Sigurður var einn af fjórum síðutogurum sem smíðaðir voru fyrir Íslendinga í Sebeckskipasmíðastöðinni í Bremerhaven í Þýskalandi árið 1960.

Tryggvi er ekki aðeins einn af bestu líkanasmiðum landsins, hann er líka flestum fróðari um sögu íslenskra skipa og því ekki komið að tómum kofanum þegar þarf að fylla upp í sögu systurskipanna fjögurra. „Þetta voru stærstu síðutogarar í heimi og oft kallaðir þúsund tonna togararnir. Fyrstur kom Maí HF sem fór til Hafnarfjarðar.

Hann var aðeins frábrugðinn hinum, með aðra aðavél og búnað en að mestu leyti eins. Næst kom Freyr RE 1 og stuttu á eftir Sigurður sem þá bar einkennisstafina ÍS 33. Síðastur var Víkingur AK Akranesi. Þeir voru mjög vel búnir tækjum á þess tíma mælikvarða og fyrstu skipin með skiptiskrúfu. Byggðir úr þýsku eðalstáli, 14 mm þykku og ekki band að sjá á skrokknum þegar Sigurður fór í pottinn 2013,“ segir Tryggvi.

Þú sagðir einhvern tímann að þetta væru fallegustu skip sem smíðuð hafa verið. „Það er rétt og það eru margir sammála mér um það. Og þeir gengu einhver ósköp þó þeir væru ekki með stórar vélar. Ruddu engu á undan sér og drógu ekkert á eftir sér. Glæsilegt handbragð hjá Þjóðverjunum,“ segir Tryggvi og er sannfærður um fyrirmyndin að skrokknum hafi verið sótt til þýskra orrustuskipa.

Ekki voru þeir alveg þúsund tonn þrátt fyrir nafnið. Sigurður var 985 tonn, 72.51 m að lengd, breiddin 10,31 m og hann risti 8,1 m. Upphafleg aðalvél var 2200 ha Werkspoor Stork en árið 1978 var sett í hann 2400 ha Nohab Polar-vél. „Þetta voru miklar gangstrokur og fóru vel í sjó.

Var glæsilegt að sjá Sigurð ösla 14 til 15 mílur með 1400 tonna afla.“ Hefur gert yfir 40 skipalíkön Líkanið er í hlutföllunum 1 á móti 50 og sýnir Sigurð eins og hann var eftir að hafa verið breytt úr síðutogara í yfirbyggt nótaskip. Nákvæm eftirmynd þar sem hver hlutur er á sínum stað og í réttum hlutföllum. Tryggvi segir að 2200 vinnustundir hafi farið í verkið. „Þetta var 31. líkanið mitt en í allt eru þau yfir 40. Grindin er úr krossviði klædd með sérstökum módelvið og sparslað í með módelsparsli. Til að fullkomna verkið er líkanið sprautað með bílalakki og það gerir Darri í Bragganum. Yfirbygging og búnaður er úr krossviði. Ég var með annað líkan í smíðum á sama tíma auk þess að vera vélstjóri hjá Óskari á Frá. Það var róið stíft og einhvern veginn hafðist þetta. Stundum tók ég skrokkana með á sjóinn tll að nýta tímann."

Tryggva þykir sérlega vænt um líkanið af Sigurði en hvort það sé hans besta vill hann ekki segja.

Mikill tími fer í gagnaöflun, að yfirfara teikningar og breyta þeim í rétta stærð. „Það hjálpaði að ég þekkti Sigurð, hafði hann fyrir augum og gat farið um borð til að mæla. Ég hef náð línunum fullkomlega sem eru eins og á íturvaxinni konu. Þetta voru skip sem voru smíðuð áður en skipasmiðir hentu beygjuvélunum,“ segir Tryggvi sem í dag starfar sem hafnarvörður. „Í dag sé ég fyrir mér göng, við enda þeirra ljós sem alltaf er að stækka. Ljósið er að eftir eitt og hálft ár verð ég kominn á eftirlaun. Þá get ég farið að einbeita mér að því sem mér þykir skemmtilegast, líkanasmíði,“ segir Tryggvi og sýnir blaðamanni aðstöðuna sem hann hefur komið sér upp í húsnæði við Strandveginn.

Skemmtilegt afdrep þar sem sögur er sagðar og ekki fer fram hjá nokkrum manni hver áhugamál Tryggva eru, skip, bátar og mótorhjól.

61

Kristbjörg með börnin fjögur, Grétu, Ragnar, Ingólf og Ófeig.

FYRSTI KAFLI

TIL SJÓS Á ÖÐRUM FÆTI Í 25 ÁR „Er Vestmannaeyingur og mesti Vestmannaeyingur sem lifað hefur,“ segir Ingólfur Grétarsson, fyrrum skipstjóri með meiru og slær á léttu nóturnar þar sem við sitjum í stofunni heima hjá honum. Húsnæðið er reyndar til bráðabirgða því Ingó, eins og hann er oftast kallaður, flytur í nýtt hús seinna á árinu 2022.

Ingó hefur frá mörgu að segja og áföllin eru nokkur. Missir annan fótinn 18 ára, sama ár ferst pabbi hans með Þráni NK. Annað nýrað tekið eftir slys úti á sjó. Hann fær seinna hjartaáfall, blóðtappa og er í dái í heilan mánuð á Kanarí eftir heilablóðfall.

Að missa fót er stór biti að kyngja fyrir ungan mann á fullu í fótbolta og ákveðinn í að verða sjómaður. Ingó lét þó ekki áföllin stoppa sig.

Hann fór til sjós, lauk Stýrimannaskólanum og varð stýrimaður og skipstjóri. Hann segir það lán sitt í lífinu að eiga yndislegar dætur og barnabörn og að alltaf var rétta fólkið til staðar þegar mest á reyndi. Og vinirnir fleiri en tölu verður á komið.

Foreldrar Ingólfs Grétarssonar eru Kristbjörg Sigurjónsdóttir, kennd við Skóga, og Grétar Skaptason skipstjóri, ættaður úr Mýrdalnum.

Ingó er elstur fjögurra systkina. Hin eru Ragnar, Ófeigur og Gréta.

62

„Við flytjum á Vallargötu fjögur þegar ég er nokkurra mánaða. Það varð mitt æskuheimili. Yndislegt umhverfi, fullt af krökkum og skemmtilegum gæjum. Á Brekastígnum voru Sigurbjartur Kjartansson, Sigursteinn og Biggi og bræðurnir Torfi og Áki Heinz. Á Vallargötunni voru Engilbert Gíslason og Ómar Kristmannsson.

Elst upp á yndislegu heimili og heppinn með að gott samband er á milli okkar systkinanna og mömmu. Auðvitað var maður að stríða þeim, sérstaklega Ófeigi, en Raggi var svo rólegur að það þýddi ekkert. Við vorum svo heppin að amma mín og afi, Fríða og Klömbru-Jón, bjuggu í hinum enda hússins, hurð á milli og maður gat valið hvoru megin maður borðaði. Það var yndislegt að hafa þau og átti eftir að skipta sköpum.“ Dolli pípari gerði hann að Týrara Þegar kom að því að ganga í Barnaskólann var ekki langt að fara. Ingó hljóp þetta í einum spretti. „Byrjaði í fótboltanum sem Þórari en það breyttist þegar Dolli vinur minn, (Adólf Óskarsson) pípari kom heim til að skipta um miðstöðvarketil hjá ömmu og afa. Dolli mikill Týrari og þegar ketillinn var kominn á sinn stað var ég líka orðinn Týrari og hef verið það síðan.“

Ingó segist hafa verið nokkuð lipur í boltanum og komið víðar við, verið í handbolta, körfubolta og sigrað meðal annars í víðavangshlaupi í fimmta bekk. „Þarna varð til öflugur vinahópur sem hefur haldið saman fram á þennan dag. Hafsteinn Guðfinnsson var í markinu, Tommi Páls, Goggi heitinn í Klöpp, Einar Fidda, Friðfinnur Finnboga, Gummi Lalla, Stjáni Sigurgeirs, Valdi Kristleifs, Geir á Reynistað, Óli Sigurvins, Óskar Valtýs, Óskar prentari, Biggi Bald og ég. Lið sem náði frábærum árangri í fjórða flokki ÍBV 1964. Spiluðum úrslitaleik við Val og stóðum uppi sem Íslandsmeistarar, þeir fyrstu fyrir ÍBV. Seinna urðu strákar úr hópnum lykilmenn í meistaraflokki ÍBV.“ Þetta kostaði ferðalög upp á land sem var mikil tilbreyting fyrir peyja í Eyjum. „Fararstjórarnir voru menn eins og Eiríkur kennari og Muggur í Garðshorni, allt flottir kallar. Eiríkur hélt okkur uppi með svo krassandi sögum. Það voru allir stífir í svefnpokunum í Framheimilinu.

Sumir urðu hræddir en Eiríkur gerði þetta til að skemmta okkur því enginn var snjallsíminn til að stytta stundirnar.“ Lífið var ekki bara fótbolti, Ingó var líka nokkur sumir í sveit í Mýrdal. „Pabbi átti þar skyldmenni, yndislegt fólk. Ég, Stjáni Sigurgeirs og Hafsteinn Guðfinns vorum í sveit og einu sinni vorum við kallaðir suður í leik. Ég fór með mjólkurbíl á Selfoss og þaðan til Reykjavíkur. Þá kom í ljós hvað það skipti miklu máli að æfa.

Við mættum Víkingi og það er sótt að okkur.

Hafsteinn hleypur út í teig og ég að markinu.

Svo kemur laust skot og ég kominn í markið.

Tek boltann upp með höndunum og vítaspyrna, takk!“ segir Ingó og hlær hressilega. Þá voru þeir í fimmta flokki og var þetta eini leikurinn sem þeir töpuðu í ferðinni.

Þarna kynntist Ingó mörgum góðum köllum og nefnir hann fyrst Sigga Vídó. „Eiríkur sonur hans var háseti og þegar hann fer í skólaferðlag skellti kallinn sér um borð fyrir strákinn. Þegar við erum að draga nótina aftur á rassgat stríddi Siggi mér: Þú ert ekki með neitt garn, hvað er þetta með þig? Lét mig alltaf hafa meira og meira og áður en ég vissi var ég með hálfa nótina í lúkunum. Kallinn með nokkra möskva og hló mikið. Þarna voru líka Atli Einars og Óli Kristins, flottir peyjar.“ ÍBV í efstu deild Ingó lauk gagnfræðaprófi vorið 1966 og æfði allt sem var í boði. „Ég æfði rosalega mikið þennan vetur og í hönd fór albesta sumarið mitt í fótboltanum. Við vorum viðloðandi meistaraflokk árið sem við urðum sautján ára. Þarna komst ÍBV í efstu deild sem var stórt skref fyrir okkur. Áhuginn var mikill og það skilaði sér. Allt voru þetta fínir peyjar og allir erum við perluvinir. Höfum reyndar aðeins einu sinni komið saman. Hefði mátt vera oftar. En við erum í góðu sambandi.“ Ingó getur verið sáttur við fótboltaferilinn þó ekki hafi hann verið langur.

Á sjóinn með pabba „Árið eftir fer ég á sjó með pabba, þá fjórtán ára.

Varð ekki fimmtán fyrr en í september. Var í tvö sumur með pabba og eftir á að hyggja var ótrúlega skemmtilegt að hafa fengið þetta tækifæri.

Fyrst á Mars VE og sumarið eftir var hann með Hilmi GK frá Hafnarfirði, mjög flottan bát. Það kom aldrei annað til greina en að verða sjómaður. Vorum á heimasíldinni og mokfiskirí. Það var farið út seinni partinn og landað um morguninn. Skaust heim eftir löndun en maður var orðinn svo þreyttur að ég dró sængina upp fyrir haus þegar mamma ræsti mig. Var ennþá að draga nótina. Þarna var nótablökkin komin sem var fínt en bátapallurinn var stór og þurfti að draga nótina eftir honum til að koma henni aftur á rassgat.“ Flottir á grímuballi í Gagganum, Ingó, Friðfinnur og Kjartan Másson.

63

Þessa mynd tók Sigurgeir 15. apríl 1988. Gísli Jónasson, skipstjóri á Gideon, Hermann Kr. Jónsson og Hermann Kristjánsson á spjalli.

ANNAR KAFLI

ÓTRÚLEGT HAUST Á GÍDEON MEÐ GÍSLA JÓNASAR Um haustið hringir pabbi Ingós í Gísla Jónasson, útgerðarmann og skipstjóra á Gídeon VE á síld fyrir austan, og spyr hvort hann geti tekið peyja um borð. „Eiríkur Vídó og Gísli Sighvats voru að fara í skóla, Eiríkur í Stýrimannaskólann og Gísli í Menntaskólann á Laugarvatni þannig að ég fékk pláss.

Var samferða Sigga Giss austur á Vopnafjörð þar sem Gídeon landaði. Þvílíkt lið að vera með.

Ungur drengur með þessum köllum var ómetanlegt og líka skemmtilegt,“ segir Ingó sem man eftir þeim öllum. Í áhöfninni voru Gísli skipstjóri, Baldvin Baldvinsson fyrsti stýrimaður, Hjörtur Hermannsson annar stýrimaður, Gústi á Kap, mikill vinur Ingós, fyrsti vélstjóri, Gunnar Haraldsson annar og kokkurinn hét Auðunn, mjög góður. Á dekkinu voru, nýkomnir úr Stýrimannaskólanum, Andrés í Mjölni og Stjáni Óskars og svo Addi Palli, Siggi Ólafs, Varnick og Grímur á Felli. „Þvílíkt lið að vinna með. Það kom sér vel að hafa verið í sveit þar sem ég lærði að vinna og hafa metnað fyrir því sem maður var að gera. Reyndi alltaf að vera duglegastur og djöflaðist eins og óður maður.“ Þeim gekk allt í haginn á síldinni og heldur Ingó að þeir hafi verið aflahæstir haustið 1967.

64

„Það var alveg sama hvað Gísli gerði, hann var alltaf með fullt skip. Balli leysti hann af og það var sama sagan. Hann frétti að Halkion væri búinn að fylla. Komið leiðindaveður en Balli ætlaði ekki að láta Halkion slá sér við. Kastaði og við fylltum bátinn. Skítabræla og átökin það mikil að gálginn lagðist niður. Mikið var á sig lagt!“ Vel birgir af víni Þarna var Ingó að upplifa stóra drauminn. „Ég var mikill sjóari í mér og mér leið eins og í draumi. Nýr bátur, með þessum mannskap. Í landi var slegið á létta strengi og einhverjir fengu sér í glas. Ég var svo montinn að fá að vera með þessum gaurum, sautján ára kvikindi, og ekki byrjaður að drekka. Einu sinni, þegar við lönduðum á Vopnafirði, var ball í Mývatnssveit.

Við fengum einhvern rútukubb og nóg var til af víni frá Danmerkurferð um sumarið. Allt pláss nýtt undir brennivín sem dugði haustið og gott betur.

Einu sinni var ég uppi í klefa hjá kallinum og nokkrir skipstjórar með. Þeir fengu sér í glas. Allt í einu varð einn þeirra reiður og spurði: Hvað er þetta krakkakvikindi að gera hérna, blindfullt? Þarna var ég ekki byrjaður að smakka það.

Seinna um haustið var veiðin á Rauða torginu og

við lönduðum oft á Eskifirði hjá Kristmanni Jónssyni, pabba Herdísar hans Palla Grétars kokks.

Kristmann var fínn en þetta var síðasta haustið sem síld var söltuð á plani. Það eitt og sér var upplifun. Ævintýri. Hörður Dolla var á Halkion og við áttum góða daga á Eskifirði. Að hjálpa stelpunum að salta og snúast í kringum þær.“ Alltaf á réttu róli Úthaldið var langt og til að létta mönnum lífið voru alltaf tveir í fríi og áttu Ingó og Siggi Giss frí saman. „Það var leiðindafærð frá Eskifirði en við komust í Egilsstaði þar sem allt var á kafi í snjó. Urðum við að bíða í einn eða tvo daga eftir flugi. Dæmi um stuðið á Gísla er að þeir fóru út og fundu torfu 50 mílur frá landi. Flotinn var að veiðum á Rauða torginu, 150 mílur úti í hafi. Fylltu og fórum beint inn á Eskifjörð þar sem hver einasta síld fór í salt.

Ekki kvikindi í bræðslu.

Eftir þetta er farið út og ákveður Gísli að fara til Eyja. Finnur torfu við Ingólfshöfða og fyllir á leiðinni heim. Það gekk allt upp hjá honum og sjálfur hef ég ekki ennþá náð úr mér grobbinu eftir þetta haust. Á meðan vorum við Siggi á ferðalagi og var báturinn kominn heim á undan okkur. Gísli var ekkert á leiðinni til Eyja, bara hugdetta. Þetta kallar maður að vera á réttu róli.“ Djammað í Færeyjum Eftir áramótin 1968 er síldin horfin. „Mokfiskirí fram að áramótum en ekki kvikindi að hafa þegar við komum aftur á miðin í byrjun janúar. Þá fréttist af veiði við Færeyjar og þegar við komum þangað fylgdum við flotanum inn til Klakksvíkur en þar var allt fullt. Við og Jón Kjartansson frá Eskifirði fórum til Þórshafnar. Þar sá maður í fyrsta skipti bát með hliðarskrúfur og ótrúlegt að sjá hann leggja að bryggju. Þarna vorum við mánuð í brælu og þú getur rétt ímyndað þér hvort það hafi ekki verið skemmtilegt! Alltaf vitlaust veður og lítið að hafa þegar skotist var út. Fossarnir komu við í Þórshöfn og þá var vaðið í þá til að fá eitthvað að drekka,“ segir Ingó dreyminn á svip.

Siggi Giss, Sigurður Gissurarson, í lúkarnum, Baldri VE 1979.

Mynd Sigurgeir Jónasson.

Ingó upplifði draum sjómannsins á Gideon VE. Mynd Sigurgeir Jónasson.

Gideon VE 7 kemur með fullfermi til Eyja 23. febrúar 65 1968.

Mynd Sigurgeir Jónasson.

ÞRIÐJI KAFLI

HRÆÐILEGT SLYS OG FÖÐURMISSIR Eftir þessa Bjarmalandsför var haldið heim og bátarnir gerðir klárir á loðnu. Þeim gekk vel á en þá grípa örlögin allhressilega inn í líf Ingólfs Grétarssonar. Þeir landa um nóttina 23. mars 1968. Það byrjar að snjóa og úr varð mesti snjór í Vestmannaeyjum í manna minnum. Hlutverk Ingólfs á nótinni var að draga inn brjóstlínuna eftir að búið var að kasta og sjá um að hún væri klár. Vegna brælu á heimleiðinni var brjóstlínan dregin aftur á bátapall en Ingó vildi hafa allt tilbúið fyrir næsta túr. „Bátar á þessum tíma voru með opið dekk og blautir undir farmi. Það var því eðlilegt að draga hana aftur á til þess að hún færi ekki út og lenti í skrúfunni,“ segir Ingó sem vildi koma línunni á sinn stað á dekkinu þegar búið var að landa. „Sjáðu samviskusemina í krakkakvikindinu,“ segir Ingó alvarlegur. „Ég ákvað að draga brjóstlínuna á sinn stað við línuspilið frammi á dekki. Ég bað Ragga Bald um að fara aftur á og fylgjast með og ætlaði að vera mjög fljótur að þessu. Þá törnast á spilinu, ég flækist í línunni og inn á spil og í eina fjóra hringi. Þetta fór illa. Samt heppinn að hin löppin skildi sleppa.“ Rétt viðbrögð björguðu „Hjörtur Hermanns og Hallgrímur Garðarsson eru uppi á bryggju að spjalla saman og sjá hvað er að gerast. Hjörtur hoppar niður en Gústi er að koma upp í brú og slær á öryggistakkann og spilið stoppar. Ég man að það lak blóð úr klofstígvélinu og allar æðar opnar. Hjörtur og Hallgrímur ná að stoppa blóðrennslið,“ segir Ingó og má gera sér í hugarlund hvernig umhorfs var á dekkinu. Blóði drifinn snjór og Ingó hangandi í brjóstlínunni á spilinu.

Og litlu mátti muna. „Hjörtur og Hallgrímur bregðast hárétt við, ná að herða að ofan við sárið en ég missi samt mikið blóð. Þau voru skíthrædd á spítalanum um að ég hefði þetta ekki af. Var leitað úti í bæ að fólki sem gat gefið mér blóð. Margir komu en það var nafni minni Hansen sem var með blóðið sem passaði. Hann var hálftæmdur til að halda mér gangandi.“

66

Ýtan dró sjúkrabílinn í gegnum snjóinn Sárið var um mitt lærið og hékk neðri hlutinn á sinum og taugum rétt ofan við hné. Sjúkrahúsið vanbúið en allt var gert sem hægt var og tókst að bjarga lífi Ingós sem hékk á bláþræði. Það eitt og sér hefur verið kraftaverki líkast. Ingó minnist starfsfólksins með hlýhug, það hafi reynst sér vel. „Hún var yndisleg hún Helga Jó, hjúkrunarkonan sem gat verið svolítið grimm. Ég gleymi henni aldrei og Einar læknir Gutt stóð sig líka vel. Þarna er ég í einn eða tvo sólarhringa. Þeir reyna að tjasla fætinum saman en gefast upp.“ Snjórinn í Eyjum var meiri en heimildir eru til um og ekkert flug. „Það var mokað og mokað og það snjóaði og snjóaði. Eina ráðið var að hengja sjúkrabílinn aftan í ýtu sem dró hann yfir mestu skaflana. Það voru kallar af bátnum hans pabba og af Gídeon sem sátu undir mér til að dempa djöfulganginn í bílnum. Björn Pálsson sjúkraflugmaður náði í mig á vélinni sinni.“ Ingó segir merkilegt að bíllinn hafi hangið saman, eins gamall og lélegur og hann var. Lán var að lítill sem enginn snjór var á flugvellinum. Völlurinn stendur það hátt að snjórinn fýkur í burtu í veðri eins og var þessa daga í Eyjum.

Eins og steðji á bringuna Á Landspítalanum var Ingó lagður inn á átta manna stofu og eins og alltaf í lífinu var hann heppinn með félaga. „Á stofunni var einn okkar frægasti leikari, reffilegur og flottur karl. Þeir reyndu að stappa í mig stálinu, sögðu að þetta yrði bara fjör. Þegar ég kæmi til Vestmannaeyja yrðu stelpurnar svo forvitnar að ég fengi engan frið fyrir þeim. Það gekk allt út á að peppa mig upp.“ Og ekki veitti af fyrir 18 ára unglinginn þegar hann fengi slæmu fréttirnar. „Læknirinn kemur til mín og segir: Þetta fór illa.

Við urðum að taka fótinn af þér. Það var eins og steðji hefði verið lagður á bringuna á mér. Ég sem ætlaði mér að verða fótboltamaður og sjómaður.“

Ingóflur Grétarsson lét þó ekki áföllin stoppa sig.

Fór til sjós, lauk Stýrimannaskólanum og varð stýrimaður og skipstjóri.

Mynd Sigurgeir Jónasson.

67

Til hamingju með daginn sjómenn!

Marport óskar sjómönnum & fjölskyldum þeirra innilega til hamingju með daginn.

Marport er leiðandi fyrirtæki í hönnun og framleiðslu á veiðarfæranemum og er með starfsemi í sjö löndum.

Stofnað árið 1996

68

MARPORT . COM

ICELAND

USA

SPAIN

NORWAY

FRANCE

SOUTH AFRICA

69

UK

Ingó með afa sínum, Klömbu Jóni. Þakkar hann Klömbrugenunum meðal annars fyrir að hafa komist þó þetta langt í lífinu.

Gengið var frá stúfnum og leiðin lá heim á ný.

Ekki bjart framundan að liggja uppi í rúmi heima hjá sér og vita ekkert um framtíðina. „Ég veit ekki, kannski er maður svona vitlaus en þetta hefur gengið ótrúlega vel hjá mér þó útlitið hafi ekki verið bjart. Var á sjó í 25 ár og mér hefur bara gengið vel í lífinu,“ segir Ingó sem er svo lagið að sjá björtu hliðarnar á lífinu og tilverunni.“ Þráinn ferst Eftir að sárið greri var næsta skref að fá gervifót.

Var Ingó nokkuð sáttur við þá fyrstu sem hann fékk en miklar framfarir hafa orðið á þessu sviði. „Það hjálpaði að vera í því líku toppformi að mér gekk vel að venjast þessu. Næsta skref var Reykjalundur og þar var ég á fjögurra manna stofu, allt fínir félagar sem með mér voru,“ segir Ingó sem var á Reykjalundi allt sumarið og fram á haustið. Þá kemur seinna áfallið þetta árið þegar Grétar pabbi hans ferst þriðjudaginn fimmta nóvember 1968 með Þráni NK. Báturinn var úti fyrir Vík í Mýrdal á leið til Eyja. Grétar var skipstjóri og öll áhöfnin, fórst, níu menn. „Ég sit uppi í rúmi og horfi á fréttirnar í sjónvarpinu. Þá kemur mynd af Þráni og talið að hann sé farinn. Fólkið heima vildi ekki hringja í mig, hélt enn í vonina. Þeir ná þessu í sjónvarpinu og skella í fréttirnar. Og ég náttúrulega geggjaðist. Það var kallað í lækni og ég sprautaður niður. Þetta var upp úr átta um kvöldið og ég vakna ekki fyrr en klukkan fimm daginn eftir. Þá er Sigurjón frændi minn kominn að ná í mig. Þetta var alveg svakalegt. Ég fór beint heim til Eyja og við tók hræðilegur tími. Mamma kasólétt af Grétu. Þannig að þetta var ekki mjög burðugt,“ segir Ingó en það hafi þó létt að hafa afa og ömmu í sama húsi þegar farið var í þennan slag. „Stundum kemur upp í hugann hvar hefði ég verið hefði ég ekki slasast? Sennilega á Þráni sem hefði orðið enn erfiðara fyrir mömmu.“ 70

Samfélagið til hjálpar Samfélagið sló skjaldborg um fjölskylduna.

Prestur kom og ræddi við hana og fram komu hugmyndir um fjársöfnun en það vildi hún ekki. „Eitthvað hafa þeir verið að hugsa um þetta hjá bænum því ég fékk vinnu á bæjarskrifstofunni í einhverju dúlleríi. Þar kynntist ég Hreiðar Ársælssyni, KR-ingi sem þjálfaði ÍBV. Hann var mér alveg rosalega góður og tók mig með í allar keppnisferðir um sumarið.“ Næsta skref var að sækja um vinnu í Útvegsbankanum þar sem Ingó vann næstu fimm til sex árin. „Þar er ég með flottu fólki, Tomma Páls og Steina í Bankanum, svo ég nefni einhverja. Steini tók mig að sér og reyndist mér mjög vel. Hann vann að því að koma Lífeyrissjóði Vestmannaeyinga á laggirnar ég var með honum í því. Hann reyndist mér hálfgerður pabbi og þegar ég fór að byggja var hann minn ráðgjafi. Valdi teikningar og sýndi mér hvað átti að gera þegar kom að framkvæmdum, einangra og hlaða veggi.

Við vorum alltaf rosalega góðir vinir, alveg fram á síðustu stundu,“ segir Ingó en Steini lést langt fyrir aldur fram árið 2013.

Pabbinn, Grétar Skaptason, í brúarglugganum á Mars VE. Mynd: Sigurgeir Jónasson.

Hjörtur Hermannsson, t.h. á spjalli við Ingólf Matt á bryggjunni.

icelandaircargo.is Til hamingju Eyjamenn!

Við þökkum sjómönnum samtímans, framtíðar og liðinna alda fyrir framlag sitt til íslensku þjóðarinnar. Þið getið verið stolt, enda hafa Eyjamenn alltaf staðið fyrir sínu.

Við óskum ykkur velfarnaðar á landi og sjó í sumar.

71

FJÓRÐI KAFLI

LÉT DRAUMINN RÆTAST OG FÓR Á SJÓINN Svo ákveður þú að láta æskudrauminn rætast og drífur þig á sjó? „Ég hafði það gott í bankanum en það var ekki það sem mig langaði að gera. Passaði mér ekki.

Fékk vinnu hjá Vitta vini mínum í Gúanóinu og var í tvö ár löndunarstjóri á móti Einari á Brekku sem var enn einn snillingurinn. Seinni vertíðina, 1976, er ég enn að hugsa minn gang. Matti Óskars nýkominn með Bylgju VE, glæsilegt skip, og Raggi bróðir stýrimaður. Ég spjalla við Ragga og hann segir: Langar þig ekki að prófa að koma með okkur á sjó? Það á að bæta við tveimur mönnum.“ Ingó var til í það, Matti vildi gefa honum tækifæri.

Matta leist samt ekki á að taka hann með í fyrsta túr í brjáluðu veðri en Ingó var á annarri skoðun. „Dembdi mér um borð en þetta var svolítið erfitt.

Fyrsta morguninn var maturinn á leiðinni upp. Ég á klóið og ældi. Sturta niður á vitlausu róli og fékk allt gumsið framan í mig. Síðan hef ég ekki orðið sjóveikur,“ segir Ingó glottandi. Þarna eins og svo oft áður var Ingó í góðra vina hópi. Eigendurnir Matti skipstjóri og Bjöggi vélstjóri, Raggi bróðir Ingós stýrimaður. „Allt topp fólk og þetta gekk upp hjá mér og eftir eitt ár ákvað ég að skella mér í Stýrimannskólann. Vissi að sem stýrimaður yrði ég meiri stjórnandi og losnaði t.d. við að fara í lestina sem er alltaf erfitt.“ Góð ár á Kap Þarna er stefnan mörkuð og Ingó klárar skólann vorið 1979. Þau Ásta fengu starf í Íþróttamiðstöðinni, sem létti róðurinn. „Ég var svo heppinn að fá pláss sem annar stýrimaður á Kap hjá Einari Ólafs og Gústa eftir fyrri veturinn. Það var mikið ævintýri, mok á loðnunni allt sumarið. Ekki einu sinni farið heim á þjóðhátíð. Er líka með sumarið eftir og svo í nokkur ár eftir að ég klára skólann.

Reyndi fyrir mér eitt sumar sem stýrimaður á humri á Erlingi með Gunna Malla og Stebba Friðriks. Við fiskuðum rosalega vel og ég sagði við Stebba að það væru ekki margir eins og ég og Binni í Gröf!“ 72

Næst lá leið Ingós á Stíganda með Ragga bróður sínum sem þá var yngsti skipstjórinn í flotanum.

Var með honum í eitt ár. Helgi Bergvins, eigandi Stíganda, sá mikli fiskimaður, var að enda ferilinn sem útgerðarmaður þegar þarna var komið. „Það gat verið völlur á útgerðarmönnum utan af landi í Reykjavík. Einn hitti ég sem keyrði um á flottum bíl. Með myndarlega forstjóratösku, fulla af peningum. Þegar hann bauð okkur Ástu á Naustið tók hann upp eitt búntið og borgaði.

Hefði verið fínt atriði í Verbúðarþáttunum. Útgerðarmenn að djamma í Reykjavík, gista á Hótel Sögu eða Holtinu, hittast, spila og drekka heilu vikurnar. Maður getur nefnt nokkur nöfn og þeir voru skrautlegir sumir. Góðir karlar samt. Margir minna bestu vina eru útgerðarmenn.“ Næst tekur Ingó Álsey VE, eftir það Júlíu VE, Greip SH og fer svo yfir á Gjafar með Guðna Ólafssyni þar sem hann er í átta ár. „Að vera með þeim bræðrum, Einari á Kap og Guðna, var einstakt. Við fiskuðum eins og andskotinn á Gjafari og allt sent út og ágætis tekjur,“ segir Ingó.

Á Sjómannadaginn, 6. júní 1982. Guðni Ólafsson, skipstjóri á Gjafari VE, Gunnar Jónsson, skipstjóri á Ísleifi VE og Gísli Sigmarsson skipstjóri á au VE. Mynd Sigurgeir Jónasson.

Hafró og ævintýraferðir Segja má að sjómannsferlinum hafi lokið á skipum Hafró. „Ég var í þrjú sumur á Árna Friðrikssyni og önnur þrjú á Bjarna Sæm. Það var mjög skemmtilegt að vera hinum megin við borðið.

Höfðu fiskifræðingarnir mjög gaman að því þegar maður var að röfla í þeim. Þar kynntist maður alveg nýju fólki og á ég mikið af góðum vinum frá þessum tíma. Ég hef mikið verið á Kanarí og það er sama sagan, þar á ég fullt af vinum. Það hlýtur að vera eitthvað við mig,“ segir Ingó og hlær. Ævintýrinu var ekki lokið og Ingó átti eftir að sigla víðar um heimsins höf. „Það byrjaði með því að ég var með þegar Guðna Ólafssyni VE var siglt heim frá Kína. Sigldi Heimaey og Hauk til Esbjerg og Sæfelli til Gana í Afríku. Sem var mikil ævintýraferð.“

Einar Ólafsson, skipstjóri á Kap II. VE er í miklum metum hjá Ingó.

Mynd Sigurgeir Jónasson.

Yngsti skipstjórinn í flotanum, Ragnar Grétarsson, skipstjóri á Stíganda II. VE 77. Mynd Sigurgeir Jónasson.

Einar Hannesson á Brekku, vaktstjóri á móti Ingó í Gúanóinu.

Eftirminnilegur og skemmtilegur karl. Mynd Sigurgeir Jónasson.

Sendum sjómönnum og fjölskyldum þeirra heillaóskir með daginn

isfell.is

73 Þekking og þjónusta

Ingó er vinamargur og þeir hafa alltaf reynst honum vel: Arngrímur Magnússon, Ingó, Friðfinnur Finnbogason og Guðjón Rögnvaldsson í fertugsafmæli Ingós sem á stóran vinahóp.

FIMMTI KAFLI

MISSTI NÝRA, BLÓÐTAPPAR, HJARTAÁFALL OG Í DÁI Á KANARÍ Ingó lenti í alvarlegu slysi á Gjafari. „Það var brjálað veður og hlerarnir slógust til aftur á. Við förum tveir út og fáum á okkur brot. Ég lendi með síðuna á rekkverkinu og var að drepast á eftir.

Okkur tókst að græja þetta og þegar ég kem inn er síðan á mér kolsvört. Við vorum hér suður frá og áfram vitlaust veður. Höldum austur og þá slasast annar. Klemmist milli hlera og lunningar. Það var farið með okkur inn á Djúpavog þar sem Hjalti okkar læknir tekur á móti okkur. Er að leysa af. Peyinn puttabrotinn en Hjalti vildi kíkja betur á mig, hélt jafnvel að miltað væri skaddað. Miltað reyndist í lagi en annað nýrað var skaddað og fjarlægt.“ Hjartaáfall og heilablæðing En þrautagöngu Ingós er ekki lokið og verður að segjast eins og er að á móti blaðamanni situr maður sem verður að teljast lifandi kraftaverk. Árið 2005 er hann að vinna í Íþróttamiðstöðinni, fær hjartaáfall og steinliggur. „Þá kom Jóna Björk og fleira gott fólk til bjargar og náðu mér í gang,“ segir Ingó. Jóna Björk var útnefnd hjálparmaður ársins 2005.

Seinna fékk Ingó blóðtappa í lungu. Fylgdi því mikill sársauki og verður hann á blóðþynn74

ingarlyfjum það sem eftir er ævinnar. Flestum hefði þótt þetta nægur skammtur en örlögin voru á öðru máli með Eyjapeyjann Ingólf Grétarsson. Að hann hafi lifað af hremmingarnar sem hann lenti í á Kanarí í mars árið 2018 er kraftaverk í stærri kantinum. Á hverju morgni klukkan tíu hittist hópur Íslendinga á Kanarí í mínigolfi. Tvo morgna fann Ingó fyrir slappleika og lá við yfirliði. „Seinni daginn er ég á leiðinni heim á hótel eftir að hafa fengið mér að borða. Palli vinur minn er með mér í bílnum og þá er eitthvað alvarlegt að gerast. Hann þurfti ítrekað að grípa í stýrið. Þarna er blæðing inn á heila byrjuð en ég kenndi um miklum hita. Ég kemst heim en eftir það man ég ekkert og hef fengið margar útgáfur af því sem gerðist,“ segir Ingó og við tók ótrúleg atburðarás.

Dauðaleit að sjúklingnum Byrjar með því að hann dettur niður og er fluttur með sjúkrabíl en Palli fékk ekki að fara með. „Þeir fara með mig á heilsugæslu og þar er strax ákveðið að ég sé bara blindfullur Vestmannaeyingur þó ég hafi ekki smakkað vín í marga daga. Mér er hent út í horn á dýnu sem ekki hefði gerst hefði Palli fengið að vera með.“

Vinunum stóð ekki á sama og hófst nú mikil leit að Ingó. „Eyfi á Vestmannaey og Palli finna mig, hvernig veit ég ekki en þarna lá ég og þeir sáu ekki betur en ég væri að drepast. Í svona tilfellum skiptir tíminn öllu og Eyfi verður alveg brjálaður og keyrir það í gegn að ég er fluttur á alvöru sjúkrahús. Þarna fóru átján tímar í súginn.“ Ingó er drifinn á háskólasjúkrahús í La Palma þar sem færustu læknar taka við honum. „Algjörir snillingar sem tóku hausinn í nefnið.

Opnaður á báða bóga og lensað út. Kolbrún Sól lýsti því að heilinn hafi legið aftur í hnakka. Þvældist þangað með blóðinu. Það er ekkert eðlilegt við þetta, að hafa sloppið hér um bil heill í gegnum þetta allt saman, segir Ingó sem átti eftir að liggja í dái í einn mánuð.“ Darri með sína útgáfu af því sem gerðist Darri í Bragganum, mikill vinur Ingós, er með sína útgáfu af því sem gerðist. „Hann fullyrðir að ég hafi verið vakinn. Læknarnir komist að því hvað ég er leiðinlegur, svæft mig aftur og sent heim með næstu vél. Þegar maður á svona vini þarf maður ekki óvini,“ segir Ingó hlæjandi.

Strax komu dæturnar og tengdasynirnir, Óskar og Júlíus og voru hjá honum allan tímann. „Mér var haldið sofandi og í heilan mánuð vissi ég ekkert af mér. Allur í slöngum og vissi ekkert í minn haus. Björgvin vinur minn Ólafsson kíkti einu sinni á mig og honum leist ekki betur en svo á kallinn að hann bað Guð að taka mig. Það væri ekkert framundan.“ Ingó er ræstur, þekkir Grétu systur sína sem kemur í heimsókn. Sendur til Reykjavíkur með lítilli þotu. Á leið inn ganginn á Landspítalanum sér hann bræður sína sem varla þekktu hann. „Þar var ég í hálfan mánuð og ein hjúkkan sagðist aldrei hafa heyrt annað eins bull og þegar ég var að vakna. Uppdópaður af morfíni. Kem heim og er hér á spítalanum í hálfan mánuð. Aftur á Landspítalann til að ganga frá gatinu hægra megin. Var því lokað með títanplötu.“ Aftur til Eyja þar sem hann lá á sjúkrahúsinu í þrjár vikur en fær í gegn að fara heim þar sem fyrsta verkið var að fara í sturtu. „Vippa mér út úr sturtunni, renn á gólfinu þar sem ég lá þegar Kolbrún kemur. Þarna var bjartsýnin aðeins of mikil,“ segir Ingó sem hlýddi dótturinni og lagðist inn á spítala. Í allt tók þetta á þriðja mánuð en með bjartsýni á lífið og tilveruna og ekki síst jákvæðni hefur Ingó tekist á við lífið. „Ég held líka að Klömbrugenin, frá honum afa, Klömbru-Jóni hafi hjálpað,“ segir Ingólfur Grétarsson. „Þá má ekki gleyma ræktinni. Ég tók mér tak eftir áfallið 2005 og mæti reglulega í leikfimi. Hreyfingin hjálpar og ekki skemmir góður félagsskapur.“

Þær eru margar ánægjustundirnar sem Ingó hefur átt á Kanarí. Hér er hann með Ásu frænku sinni og manni hennar Ágústi Guðmundssyni, Gústa á Kap í sól og sumaryl.

Og hann segist ekki hafa þurft að hafa áhyggjur af afkomunni. „Það er skrýtin tilviljun að lífeyrissjóðurinn sem ég átti þátt í að setja á laggir kom til bjargar þegar mest á reyndi. Eftir að læknirinn skipaði mér að hætta á sjónum fór ég að kanna mín mál hjá Lífeyrissjóði Vestmannaeyja. Og enn og aftur var heppnin með mér. Ég hafði mjög góðar tekjur viðmiðunarárin og hef ekki þurft að kvarta. Það má því segja að Guð og lukkan hafi verið með mér þrátt fyrir allt,“ segir Ingó að lokum og brosir breitt.

Dæturnar og barnabörnin Árið 1969 byrjaði Ingó með Ástu Finnbogadóttur. Úr því varð hjónaband og tvö börn, dæturnar Kristjana og Kolbrún Sól. Barnabörnin eru fjögur, Hallgrímur og Ásta og Sóley og Ari. Golf er í uppáhaldi hjá fjölskyldunni, Kolbrún Sól Íslandsmeistari og Kristjana náði líka góðum árangri. Það sama gerði Júlli tengdasonur. „Hallgrímur var með þeim efnilegri ef ekki langbestur í yngri flokkunum í golfi. Margfaldur Íslandsmeistari og gaman að fara með honum í keppnisferðalög. Dæturnar alveg yndislegar og hafa tekið kallinn upp á sína arma. Barnabörnin ekki síðri, yndislegir krakkar sem skapa manni svo mikla gleði.“ Af því sem hér hefur komið fram hefur þú alla tíð verið mjög heppinn með fólk í kringum þig. „Það hlýtur að hafa mikið að segja. Allir svo jákvæðir, gott fólk og góðir vinir sem maður hefur lært af og hafa stutt mig í gegnum lífið. Já, það hefur hjálpað og það ekki lítið.“

75

DÆTURNAR KOLBRÚN SÓL OG KRISTJANA:

GOTT VEGANESTI INN Í LÍFIÐ AÐ FYLGJAST MEÐ ELJUNNI OG KRAFTINUM Í PABBA „Það er margt og mikið sem væri hægt að segja um elsku pabba. Eitt er það sem kemur fyrst upp í huga okkar systra: DUGNAÐUR!“ segja dæturnar Kristjana og Kolbrún Sól um pabba sinn, Ingólf Grétarsson – Ingó. „Það hefur verið okkur mikið og gott veganesti í lífinu að fylgjast með eljunni og kraftinum sem býr í honum. Það er ekki í boði að væla í pabba þó ljúfur sé, ekkert annað er í stöðunni en að harka af sér og halda áfram þó eitthvað bjáti á.

Að hafa stundað sjóinn einfættur og sigrast á svo mörgum erfiðum áskorunum, föðurmissi á unglingsárum og miklum erfiðum veikindum seinna á ævinni, er mikill lærdómur fyrir alla í kringum hann. Óhætt að segja að hann sé myndarlegur maður, hann pabbi, og mikill snyrtipinni. Við vissum alltaf þegar hann var mættur í hús á Höfðaveginum.

Hann var með handryksugu í þvottahúsinu og gekk aldrei þar um nema renna henni aðeins yfir renninginn sem þar var.

Við erum heppnar með pabba, einstakt ljúfmennni. Hann er óhræddur að segja sínar skoðanir. Hefur náð mjög góðu sambandi við tengdasynina og ekki skemmir fyrir að þeir hafa að mestu leyti starfað við sjóinn. Alltaf er því nóg að tala um!

Kolbrún Sól og fjölskylda: F.v. Kolbrún Sól, Sóley, Ari og tengdasonurinn Óskar Haraldsson.

Pabbi er mikill afi í sér og fylgist grannt með öllu sem barnabörnin takast á við, í íþróttum og öllu öðru. Við erum hrikalega stoltar af pabba okkar og elskum hann af öllu hjarta.“

76

Kristjana og fjölskylda: F.v. Ásta Björt, Kristjana, Júlíus, ,Hallgrímur og tengdadóttirin Lísa.

77

Sverrir og Kolla í nýju íbúðinni sinni við Strandgötu. Það gerist vart betra útsýnið úr stofuglugganum!

ATLI RÚNAR HALLDÓRSSON SKRIFAR:

VARALITUR Á ÁSTARBRÉFI, BÚSKAPUR Á FORSETASETRI, NEYÐARKALL RÆSTITÆKNIS „Ég átti margar yndislegar stundir á sjónum með Sverri. Oft kom fyrir að ég fylgdi honum til skips, ákvað þá á síðustu stundu að skilja bílinn eftir á bryggjunni og fara á sjó. Um borð átti ég föt, tannbursta og hárblásara og þurfti ekki meira með mér að heiman. Svo hringdi ég í bróður minn, bað hann um að sækja bílinn og var þar með farin.

Einu sinni var öll fjölskyldan saman á Jóni Vídalín VE. Sverrir skipstjóri, ég kokkur og yngri sonurinn, Jón Kristinn, mér til aðstoðar í eldhúsinu.

Eldri sonurinn, Þorsteinn, var háseti. Ég naut mín mjög til sjós og var til í að vera þar árið um kring en sjómennska var mér því miður ekki raunhæfur kostur nema um hásumarið.“ Kolbrún Þorsteinsdóttir hefur heilsu sinnar vegna gengið fleiri og brattari brekkur um dagana en fólk flest. Hún er með ættgengan sjúkdóm, beinbrotasýki, sem setur verulegt mark sitt á líf hennar en það er nú hvorki að sjá né heyra. „Það hjálpar mér að vera jákvæð og léttlynd. Ég hef aldrei gefist upp, aldrei kvartað og aldrei grátið. Útslagið gerir að eiga yndislegan eiginmann. Einhverjir í hans sporum hefðu nú bara hent svona konu út í tunnu!“ 78

Neisti kviknaði við búðarborð í Drífanda Eiginmaðurinn, Sverrir Gunnlaugsson, er borinn og barnfæddur Siglfirðingur. Hann kom ungur maður til Eyja á vertíð og fór að vinna í Vinnslustöðinni í janúar 1966. Um haustið var hann munstraður á Berg VE til síldveiða úti fyrir Austfjörðum. Landað var fyrir austan og Sverri var ætlað að fljúga til Egilsstaða og fara þaðan niður á Reyðarfjörð til að komast um borð í Berg.

Sverri vantaði teppi, vettlinga, sokka og fleira smálegt til að hafa með sér á síldina. Hann rölti inn í verslun í Drífandahúsinu að Bárugötu 2 í Eyjum þar sem nú er bóksala og kaffikrókur Eymundssons. Stúlkur tvær voru við afgreiðslu.

Sverrir þekkti aðra þeirra, Rósu, en kannaðist við hina, Kolbrúnu. Hann var auralítill og bað Kolbrúnu um að skrifa hjá sér úttektina. Hún hélt nú ekki. Rósa spurði þá stöllu sína alveg undrandi: –Ætlarðu virkilega að neita að honum Sverri um lánsviðskipti?

– Já! Mér var bannað að lána neinum sem ég ekki þekkti. Hann verður bara að spara fyrir því sem hann kann að vanta.

– Nú, þá verð ég að lána honum.

Og þannig fór að Sverrir naut viðskiptatrausts

Við óskum sjómönnum & Fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn!

Bylgja Ve 75

Steini Pípari 894 3473

Sjómenn, til hamingju með daginn

VANTAR ÞIG SKEMMTILEGA OG ÓVENJULEGA GJÖF? ANDLITSMYNDIR, SKOPMYNDIR, MÁLVERK, TÆKIFÆRISGJAFIR

gunnarjul.is - @gunnarjulart - gunnar@dinamit.is - s: 844 0806 79

Morgunfundur í Vestmannaeyjahöfn sumarið 2016: Sverrir Gunnlaugsson, skipstjóri á Gullbergi, Bergur Guðnason, stýrimaður á Gullbergi, og Magnús Ríkarðsson, þá skipstjóri á Drangavík, nú skipstjóri á Breka.

Rósu og hvarf á braut með nýja sokka, vettlinga og fleira. Margt bendir til að honum hafi litist bærilega á kokhraustu stelpuna sem neitaði að skrifa hjá honum því skömmu síðar barst Kollu bréf að austan. Hún svaraði, ögn iðrunarfull eftir samskiptin við búðarborðið. Bréfaskiptin urðu tíð og þegar Sverrir fékk bréf, þar sem auðséð var að Kolla hafði varalitað sig og smellt kossi á pappírinn í stað undirskriftar, blasti við Siglfirðingnum að hann myndi festa rætur í Vestmannaeyjum. Það gekk eftir.

Vertíðin hófst 1966 og stendur enn Sverrir hóf starfsferilinn á póstbátnum Drangi í ferðum milli hafna á Norðurlandi og var í fyrstu aðstoðarmaður kokksins og síðan kokkur á Drangi aðeins fjórtán ára gamall. Síðar á sama ári var hann kokkur á síldarbátnum Sigurði á Siglufirði og háseti á Æskunni á Siglufirði. Þaðan lá leiðin til Eyja. Þá var Sverrir 17 ára og hugðist fara norður aftur að vertíð lokinni en sú vertíð stendur enn.

Siglfirðingurinn Rabbi bauð Sverri að koma með sér í túr á Hugin en hann færðist undan því og bar við sjóveiki. Rabbi gaf ekkert eftir og fékk sveitunga sinn með sér á sjóinn. Sverrir kastaði fljótlega upp, fór í koju og svaf í fjóra tíma. Hann var ræstur austur á Vík, fjallbrattur, og fann varla til sjóveiki eftir það.

Sverrir var heiðraður á sjómannadaginn 2018 fyrir farsælan feril sem háseti, stýrimaður og skipstjóri á Hugin, Hamrabergi, Ófeigi II, Berg, Vestmannaey, Bergey og Erlingi KE. Hann var 80

um skeið hjá Meitlinum í Þorlákshöfn og skipstjóri á þremur skipum fyrirtækisins sem öll hétu Jón Vídalín. Vídalín hinum þriðja fylgdi hann til Vinnslustöðvarinnar þegar Meitillinn sameinaðist henni. Hjá Vinnslustöðinni var hann með Gullberg í áratug og lauk ferlinum í september 2018 á Sindra VE sem áður var Páll Pálsson ÍS. „Ég fékk pláss á Bergi VE í ágúst 1967 og var hjá þeirri útgerð í aldarfjórðung. Bræðurnir Sævald og Kristinn áttu skipið og voru skipstjórar til skiptis. Þeir hvöttu mig til að fara í Sjómannaskólann í Vestmannaeyjum en ég færðist lengi vel undan því. Mér óx í augum að komast skammlaust í gegnum námsefnið en svo fór að ég hóf námið haustið 1970, hamaðist við lærdóminn og dúxaði við útskriftina 1972.

Meiningin var að fara aftur á Berg en útgerðin hafði þá skrifað undir samning um smíði togarans Vestmannaeyjar í Japan. Ég var ráðinn 2. stýrimaður og fór utan með áhöfninni til að sigla skipinu heim.“ Bessastaðadvöl á gostímanum Vestmannaey VE var á Kyrrahafi á heimleið þegar gos hófst á Heimaey í janúar 1973 og menn heyrðu dramatískar lýsingar á atburðinum í einhverri útvarpsstöð. Sverrir og félagar vissu næstu níu sólarhringa ekki annað um afdrif fjölskyldna sinna en að allir íbúar Vestmannaeyja hefðu flúið yfir til meginlandsins og bjargast. Þegar skipið kom til Panama var loksins unnt að fá gleggri upplýsingar.

Viku áður en Vestmannaey kom til Vestmannaeyja náði Sverrir talstöðvarsambandi við Kollu. Þá kom á daginn að hún bjó á sjálfu forsetasetrinu á Álftanesi ásamt, Þorsteini, eldri syni sínum.

Jón Kristinn var ófæddur þá. Þarna bjuggu líka foreldrar Kollu, bróðir hennar og fleiri.

Kristjón I. Kristjánsson, bílstjóri forsetaembættisins til áratuga, var mágur Þorsteins, föður Kollu, og kom því í kring að ættingjar hans frá Eyjum fengju húsaskjól í starfsmannabústaðnum á Bessastöðum. Þarna bjuggu Kolla, Sverrir, og sonurinn Þorsteinn í nær eitt ár og höfðu að sjálfsögðu samskipti við forsetahjónin, Kristján Eldjárn og Halldóru Ingólfsdóttur. Hjónin keyptu reyndar íbúð í fjölbýlishúsi í byggingu við Miðvang í Hafnarfirði en bjuggu aðeins í henni í fjóra mánuði áður en þau fluttu aftur heim til Vestmannaeyja.

Kolla er komin heim Vestmannaey var gerð út frá Hafnarfirði framan af en landaði fyrst í Vestmannaeyjum haustið 1974. Þegar útgerð skipsins var flutt til heimahafnar í Eyjum fylgdu Sverrir og fjölskylda með. Hann varð skömmu síðar skipstjóri á Bergey VE. Sverri bauðst í millitíðinni skipsrúm á frystitogaranum Venusi en hafnaði því.

Á síðustu 32 árum hefur Hampiðjan framleitt og selt yfir þúsund Gloríur til útgerða í 28 löndum.

81

Sverrir og Kolla bjuggu fyrir gos á efstu hæð húss að Urðarvegi 48, skammt frá innsiglingunni. Hraun tók húsið í tvennt 9. mars 1973 og efsta hæðin flaut ofan á straumnum í beinni útsendingu í Sjónvarpinu. Þá féllu tár. Heimilið og allt umhverfi hvarf. Þarna hurfu líka ástarbréf sem gengu á milli Siglfirðings á síldveiðum eystra og stelpu sem neitaði að skrifa hjá honum úttekt í Drífanda.

Sæmdarhjónin bjuggu lengst af að Birkihlíð 9 í Vestmannaeyjum en eru nýlega flutt í glæsilega íbúð á efstu hæð við Standgötu 26, í húsi sem á árum áður var aðsetur Ísfélags Vestmannaeyja. Af svölunum gætu þau ávarpað þúsundir manna í miðbænum á tyllidögum ef svo bæri undir. Handan götunnar blasir við verslun Eymundssons í Drífandahúsinu, sællar minningar.

Kolla er komin heim í ákveðnum skilningi. „Ég vann við að slíta humar á jarðhæð hússins sem við vorum að flytja í. Byrjaði níu ára gömul og stóð á palli sem smíðaður var handa mér að standa á svo ég næði upp á borðið. Mikið skelfing var þetta skemmtilegur tími.

Síðar var ég bónuskerling í fiskvinnslunni, alltaf ein á borði og fékk borgaðan bónusinn í sérstöku umslagi innan í sjálfu launaumslaginu til að geta haldið því fyrir mig hve mikið ég hafði upp úr því að hamast og taka aldrei pásu. Ég var í fiski hjá Ísfélaginu til 1966. Húsið okkar nýja þekki ég því vel frá fyrri tíð. Ég var auðvitað í humri og fiski árum saman en kynntist líka öllum vistarverum Ísfélagsins við það að skúra með mömmu skrifstofur fyrirtækisins og stigaganga. Í húsinu er mikil sál og hér líður mér vel.

Eftir gos vann ég í nokkur ár í fataversluninni í Drífanda en fékk alltaf frí þegar Sverrir kom í land.“

Viðvörunarbjöllur klingja, ufsatorfa biður um far til útlanda Sjómennska höfðaði mjög til Kollu og hún naut þess að fara túr og túr með Sverri á Vestmannaey, Bergey og Jóni Vídalín. Hún var oft kokkur og þótti svo öflug sem slík að karlarnir fengu á henni matarást og vildu ekki að hún færi aftur í land.

Kolla var líka iðin og áköf við að skúra, skrúbba og þrífa um borð, svo áköf reyndar að viðvörunarbjöllum var hringt einu sinni í Hollandi, af öllum stöðum. Sverrir rifjar upp: „Við vorum á landleið á Jóni Vídalín og þá hafði Landhelgisgæslan allt í einu samband og spurði hvort ekki væri allt í lagi? Ég hélt nú það og spurði forviða á móti hvert væri tilefni fyrirspurnarinnar. Þá kom á daginn að Gæslan hafði fengið upphringingu frá Hollandi í framhaldi af því að björgunarmiðstöð þar greindi neyðarkall frá togaranum Jóni Vídalín á Íslandsmiðum.

82

Fjölskyldan um borð í Jóni Vídalín. Þorsteinn, Jón Kristinn, Sverrir og Kolla í brúarglugganum.

Neyðarkall! Það kannaðist ég ekki við enda alls ekkert tilefni til slíks. Aukinheldur átti ekki að vera mögulegt að senda út neyðarkall í ógáti því halda þurfti niðri tveimur tökkum samtímis til að virkja boðin. Þegar við könnuðum málið kom í ljós að Kolla hafði verið á ferð með afþurrkunarklúta í brúnni og ýtt skjalamöppu yfir takkana tvo. Hún sendi óvart út neyðarkall í þrifunum. Hollendingarnir fengu skýringu um hæl og skemmtu sér vel. Þetta var einstakt atvik. Þeir sögðust skrá í sögubækur til framtíðar að neyðarkall hefði borist til Hollands frá ræstitækni í togara við Ísland.

Kolla var oft í brúnni og rýndi í fiskileitartækin. Hún fór alltaf með mér í siglingar með afla á markað erlendis. Einu sinni vorum við á leið í siglingu á Bergey, settum í land fjóra eða fimm menn úr áhöfn, sem fóru ekki með okkur, og leituðum að karfa sunnan við Eyjar á útleiðinni til að hafa á millidekkinu. Við fundum lítið við Eyjar og heldur ekki á Skeiðarárdýpi svo ég ákvað að sigla austur í Rósagarð og freista gæfunnar þar.

Um tíuleytið um kvöldið var Kolla í brúnni og sagði allt í einu: – Ætlarðu ekki að kasta á þetta lóð?

– Nei, það er alltaf lóð hérna. Þetta er bara þannig staður.

– Kastaðu!

– Þetta er örugglega fiskur af einhverri tegund en okkur vantar karfa.

– Kastaðu!

Mín gaf sig ekki og ég kastaði. Skemmst er frá að segja að við fengum 60 tonn af ufsa um nóttina og fylltum millidekkið. Það gekk auðvitað nærri mannskapnum að gera að öllum þessum afla á skömmum tíma enda fáir um borð. Okkur vantaði líka á ufsann og þurftum að staldra við í Færeyjum til að fá ís.

Við gerðum það síðan gott á fiskmarkaðnum ytra.

Hátt í helmingur heildartekna á uppboðinu fékkst fyrir ufsann úr torfunni sem grátbað Kollu um að fá að slást í för með okkur til útlanda.“

Við óskum sjómönnum & Fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn!

Skipahönnun | Ráðgjöf | Eftirlit

Frár Ve Tanginn - lógó

Eftirlit og umsjón, Með verkum, hvort sem það eru nýsmíði, breytingar eða viðgerði.

KRÍA hönnunarstofa

Skoðun og ráðgjöf, Val á vélbúnaði skipa, hönnun vinnslulína um borð, útvegun tilboða og mat á þeim.

s Sjávarklasans

Sjómannafélagið Jötunn Grandagarði 16 101 Reykjavík

sími: 544 2450

navis@navis.is

www.navis.is

83

BEINBROTASÝKI, ÖRLÖGIN OG MICK JAGGER

Beinbrotasýki nefnist á alþjóðafagmáli læknisfræðinnar Osteogenesis imperfecta. Hún gengur í erfðir og getur lýst sér á ýmsan hátt. Einkennin eru misalvarleg. Algengast er að bein í líkama sjúklinganna séu óeðlilega stökk og að lítið þurfi til að þau brotni.

Beinbrotasýkin er í tveimur ættum á Íslandi. Önnur á rætur á Mjóafirði, hin í Vestmannaeyjum. Þær tengjast reyndar í fjórða eða fimmta lið.

Kolbrún Þorsteinsdóttir – Kolla hefur beinbrotnað oftar en hún hefur tölu á en lætur mótlætið ekki á sig fá. Hún er hörð af sér, glaðsinna, jákvæð og dugleg og svarar því til að brotin bara grói. Margir þurfi að glíma við mun alvarlegri sjúkdóma!

Yngri sonur Kollu og Sverris, Jón Kristinn, fékk sjúkdóminn í arf. Hann beinbrotnaði fyrst sjö mánaða gamall og fyrir kom að þau mæðgin lægju saman heima með brotin bein og biðu þess að brotin greru.

84

Sverrir sótti sjóinn og var mikið að heiman en sem betur fer slapp eldri sonurinn, Þorsteinn, við sjúkdóminn og var margfalt betri en enginn við að aðstoða móður sína og eftir atvikum bróður sinn líka þegar á þurfti að halda.

Alvarlegasta sjúkdómsatvikið í lífi Kollu átti sér stað í maí 2019. Sverrir var þá kominn í land eftir að hafa sótt sjóinn í 53 ár, þau hjón fóru til Tenerife og dvöldu í nokkra mánuði sér til hvíldar, hressingar og heilsubótar. Einni viku eftir heimkomu til Eyja komu þau heim úr innkaupaleiðangri. Kolla hrasaði á stéttinni við húsið sitt og datt fram fyrir sig. Strax í fallinu kallaði hún til Sverris: Hringdu á sjúkrabíl! Sem hann og gerði.

Kolla vissi strax á sekúndubrotinu að fallið hefði alvarlegar afleiðingar og það kom heldur betur á daginn. Hún var flutt í flugi suður á Landspítala. Þar kom í ljós að í hægri öxl voru alls 14 beinbrot.

Fimm bein til viðbótar voru brotin í vinstri öxl. Þau var hægt að spengja saman en niðurstaðan varð sú að láta líkamann sjálfan sjá um að græða öll brotin í hægri öxl.

Hágæða vörur fyrir sjávarútveginn og iðnaðinn í yfir 30 ár

HNÍFALOKAR · RENNILOKAR · SPJALDLOKAR · KEILULOKAR · SÍÐULOKAR BOTNLOKAR · EINSTEFNULOKAR · KÚLULOKAR · SÍUR · RENNSLISMÆLAR ..................................................

KVIKA

Metnaður og þjónusta í þína þágu LAMBHAGAVEGI 5 · 113 REYKJAVÍK · SÍMI 516-2600 · vorukaup@vorukaup.is · www.vorukaup.is

Hamingjuóskir kæru sjómenn!

Skipaþjónusta Skeljungs hefur í áraraðir verið traustur félagi þeirra sem starfa í sjávarútvegi - jafnt útgerð sem vinnslu.

Skeljungur veitir ráðgjöf um notkun smurefna og eldsneytis, smurkortagerð fyrir skip, báta og fiskvinnslu. Þá bjóðum við upp á olíurannsóknir þar sem fylgst er með smurolíunni og um leið ástandi vélarinnar. Einnig er hægt er að fá eldsneyti afgreitt til skipa frá lögn eða með bíl sem og smurolíuafgreiðslu. Við getum einnig að jafnaði útvegað smurolíur og eldsneyti í erlendum höfnum til viðskiptavina okkar.

85

www.skeljungur.is | sími 444-3000

Skeljungur, traustur félagi

Eftir aðgerðina var Kolla send heim til Eyja en á þriðja degi var hún komin með háan hita og sýndi sterk einkenni þess að eitthvað mikið væri að innvortis. Sjúkraflug aftur suður og beint á skurðarborðið. Ristillinn var stórlega skaddaður og þurfti að fjarlægjast að stórum hluta. Stóma (ristilpoka) var komið fyrir í staðinn. Ákveðið var að við tæki bataferli í svefni. Kollu var haldið sofandi samfleytt í 22 sólarhringa. Sverrir var á spítalanum tólf tíma á dag allan tímann.

Hann lagði bílnum í sjónmáli frá sjúkrastofunni og hljóp út aftur og aftur til að borga í stöðumælinn. Þegar upp var staðið hafði hann skilað yfir 70 þúsund krónum í stöðumælasjóð spítala allra landsmanna.

Svo kom að því að vekja Kollu og gjörgæsluhjúkrunarfræðingur spurði: – Á hún uppáhaldslag sem ég get spilað fyrir hana í heyrnartólum á meðan hún vaknar?

– Ég held nú það, svaraði Sverrir að bragði.

Finndu handa henni You Better Move On með Rolling Stones.

– Fínt! Hún skal fá þá tóna í eyrað.

Kolla vaknaði brosandi með uppáhaldslag þeirra Sverris í hlustunum. Rolling Stones gaf það út 1964 þegar stofnendur sveitarinnar voru ungir menn og upprennandi: Mick Jagger, Keith Richards, Charlie Watts, Brian Jones og Bill Wyman.

Kolla og Sverrir hafa haldið upp á You Better Move On áratugum saman, stigið vangadans við það margoft og ætla að láta Mick & félaga flytja lagið yfir sér við leiðarlok.

Þegar Kolla vaknaði af liðlega þriggja vikna löngum svefni var hún með gjörgæslulömun á vinstri fæti og legusár á líkamanum. Hún lá í sex mánuði á Landspítala í Reykjavík og aðra sex mánuði á Sjúkrahúsi Vestmannaeyja. Spítalavistin varði því samfellt í heilt ár.

Fullvíst er að þarna var Kolla mjög nálægt Gullna hliðinu en sneri frá því á síðustu stundu.

Hún sannaði enn einu sinni það sem heilbrigðisstarfsfólk segir við hana aftur og aftur, gapandi af undrun: Þú er nagli og kraftaverkakona!

Goðin hennar í Rolling Stones eru líka naglar á sinn hátt.Til kraftaverka telst víst að sumir í bandinu standa enn í lappirnar á sviði. Það er hins vegar allt önnur saga.

www.polardoors.com s: 898 66 77

Jupiter 2,7r

Mercury 2,4r

Mercury 2,0r

Hercules 1,5

Hercules 1,2

Thor

Neptune

Sverrir í Skeljungstreyjunni góðu. Hún var þveginn og brotin saman heima að loknum hverjum túr og fylgdi eiganda sínum alla tíð. Myndin tekin 2019.

FISKAÐI MEIRA Í SKYRTUBOL FRÁ SKELJUNGI Sverrir Gunnlaugsson hóf aldrei veiðar á mánudögum og miðvikudögum alla sína skipstjórnartíð. Ekki hvarflaði heldur að honum að kaupa neitt sem máli skipti fyrir sjálfan sig eða til heimilisins á mánudögum og miðvikudögum, hvort heldur var fatnaður, garðhrífa, borðtuska eða bíll. Aðrir aðrir dagar vikunnar voru til athafna. Þetta viðhorf tileinkaði kappinn sér í uppvexti á Siglufirði, flutti með sér til Vestmannaeyja og virti í verki alla tíð.

Með sér á sjónum hafði Sverrir tilteknar flíkur sem hann sannreyndi ítrekað að væru til gæfu og góðs. Þar nefnir hann fyrst peysu sem Kolbrún hans gaf honum við komuna til Hafnarfjarðar á Vestmannaey VE frá Japan 19. febrúar 1973. Ljósmyndari dagblaðsins Vísis náði að festa atburðinn á filmu og mynd af Sverri í nýju Kollupeysunni í Hafnarfjarðarhöfn varð landsþekkt.

klæddist síðan Skeljungstreyjunni. Þá fór að ganga betur, undantekningarlaust. Ef skipstjórinn var hins vegar á karfaveiðum klæddist hann rauðum skyrtubol. Það hjálpaði alltaf og ævinlega. „Lengi vel var mér illa við töluna 13 eins og reyndar eru mörg dæmi um víða í ýmsu samhengi. Við vorum 14 í áhöfn á Bergey VE en einu sinni vantaði einn í hópinn þegar við lögðum úr höfn. Mér leið ekki vel með að við yrðum bara þrettán á sjó en fór samt.

Svo gekk okkur svona líka ljómandi vel í túrnum og vorum eftir það þrettán í áhöfn. Tíminn á Bergey var afskaplega gæfuríkur, þrettán reyndist lukkutala eftir allt saman.“

Á sjávarútvegssýningu í Reykjavík átti Sverrir leið um sýningarbás Skeljungs og starfsmaður þar vék að honum treyju rækilega merktri olíufélaginu. Skipstjórinn tók flíkina með sér á sjóinn og komst fljótlega að því að henni fylgdi veiðilukka. Ef lítið fiskaðist fór hann í sturtu og 87

Sverrir, Kolbrún og séra Kristján Björnsson, vígslubiskup í Skálholti, í Þingvallakirkju 30. ágúst 2020.

HEIÐURSGESTIR Í VÍDALÍNSMESSU Hjónin Kolbrún og Sverrir voru heiðursgestir í Þingvallakirkju í lok ágúst 2020 við athöfn í tilefni í tilefni af því að 300 ár voru liðin frá andláti Jóns Vídalíns Skálholtsbiskups (1666-1720). Sverrir var um árabil skipstjóri á togaranum Jóni Vídalín og séra Kristján Björnsson, vígslubiskup í Skálholti, sagði í ávarpi að skipstjórinn í Vestmannaeyjum væri eini maðurinn í Íslandssögunni sem tekist hefði að stjórna Jóni Vídalín!

Eftir athöfnina var ekið að Biskupsbrekku við Uxahryggjaveg þar sem Vídalín hné niður örendur forðum á leið sinni á Snæfellsnes. Reistur hafði verið veglegur trékross í minningu biskupsins, meðal annars með stuðningi Vinnslustöðvarinnar.

Samkomurnar voru áhrifamiklar og Kollu og Sverri verðskuldaður sómi sýndur með því að bjóða þeim að taka þátt í að heiðra minningu Vídalíns biskups.

Séra Kristján Björnsson og Sverrir Gunnlaugsson í Biskupsbrekku. Að baki er trékrossinn mikli en á milli þeirra minnismerki um Jón biskup Vídalín eftir Pál Guðmundsson á Húsafelli. Páll fann steininn á Kaldadal og sagði að ásjóna biskups hefði verið þar fyrir. Einungis hefði þurft að skerpa andlitsdrættina!

88

Til hamingju sjómenn Við óskum ykkur og fjölskyldum ykkar til hamingju með Sjómannadaginn Grettir Ingi Guðmundsson er alltaf á vaktinni, þú nærð honum í síma 664 1318

V E S T M A N NA E Y J U M

Áshamar 1 d • grettir@kaelifelagid.is kaelifelagid@kaelifelagid.is • www.kaelifelagid.is

Til hamingju með daginn sjómenn!

Sjómannadagsráð Vestmannaeyja sendir Vestmannaeyingum bestu kveðjur og árnaðaróskir 89

HVAÐ VITA BÖRNIN UM SJÓMENNSKU? Nafn: Hjörvar Trausti Sigurjónsson, 5 ára.

Foreldrar: Inga Lára og Sigurjón.

Veistu hvað sjómenn gera á sjónum?

Að sigla skip. Þekkir þú einhverjar fisktegundir?

Steiktur fiskur.

Langar þig að verða sjómaður? nei.

Hvernig veiðir maður fisk? með veiðistöng.

Borðarðu fisk? jáb ekki alvöru fisk, en ég borða samt alvöru fisk en ekki með augu og svoleiðis.

Nafn: Ragnar Kári Arnarsson, 5 ára.

Foreldrar: Bjartey Ósk og Arnar.

Veistu hvað sjómenn gera á sjónum? að veiða fisk Þekkir þú einhverjar fisktegundir: ég man ekkert, Langar þig að verða sjómaður? ee nei takk, vísindamaður, ég ætla að verða vísindamaður þegar ég verð stór.

Hvernig veiðir maður fisk? með veiðistöng.

Borðarðu fisk? ég var að borða fisk sem heitir túnfisk það er uppáhaldið mitt.

Nafn: Lúcía Ísafold Guðmundsdóttir, 6 ára.

Foreldrar: Kristín Harpa Halldórsdóttir Veistu hvað sjómenn gera á sjónum? veiða fisk Þekkir þú einhverjar fisktegundir: ýsa, ég veit bara um ýsu.

Langar þig að verða sjómaður? sjókona, ég ætla að vera í 10 vinnum í Reykjavík.

Hvernig veiðir maður fisk? sumir nota veiðistöng og sumir kafa til að ná í fisk.

Borðarðu fisk? auðvitað, alla fiska sem er í matinn.

90

Til hamingju með daginn, Sjómenn & fjölskyldur!

við Strandveg · Sími 481-1559

Við óskum sjómönnum og fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn!

SJÓMENN OG FJÖLSKYLDUR, TIL HAMINGJU MEÐ DAGINN!

ÞÓRUNN SVEINSDÓTTIR VE 91

Sendum öllum sjómönnum og fjölskyldum þeirra heillaóskir

Sendum sjómönnum og fjölskyldum þeirra bestu kveðjur í tilefni dagsins.

í tilefni dagsins!

STÉTTARFÉLAG VESTMANNAEYJUM FYRST STOFNAÐ 1917

BÁRUSTIG 1 | S. 481 3939

Sendum sjómönnum og fjölskyldum þeirra bestu kveðjur í tilefni dagsins.

92

Loft og raftæki - Hjallabrekku 1 Dalbrekkumegin 200 Kópavogi - S: 5643000 - www.loft.is

LOKAR ryðfríir

SPJALDLOKAR

Mörgum gerðum og stærðum

LOKAR MEÐ SUÐUENDA

PVC LOKAR

Ryðfríir

Uppsetning fyrir þrýstiloftskerfi

RAFRÓTORAR

Möguleiki með Bluetooth 230V, 24V, 0-10V og 4-20 mA

VATNSKILJA

LOFTRÓTORAR

Ryðfríir eða Polymer plasti

LOKAR - FRAMHJÁHLAUP

Vatnsslokar

FÍNSÍUR FYRIR LOFTKERFI ÚT

1 micron AF - Q

LOFT

SKRÚFUPRESSA

HNÉSTÝRING EÐA FÓTSTÝRING

LOFTKÚTUR

0,01 micron AF - H

KÆLIÞURRKARI

TJAKKAR - LOFTLOKAR - FITTINGS í mörgum stærðum og gerðum

LOFTLOKAR - ÞRÝSTIJAFNARAR - SÍUR - OLÍUGLÖS - MJÚKSTARTLOKAR Síuelement - Síuhús

Sjó- og krapalagnir KRYOCLIM

Skoðaðu betur á

loft.is

Loftlagnir GIRAIR

Neysluvatnslagnir SYSTEM'O - HTA

93

SIGURBÁRA SKRÖNGLAÐIST FRÁ EINU SKERINU Á ANNAÐ

Það sem Stefáni líka best núna er að fara um fjöll og firnindi. Þarna er hann í Ystakletti á síðasta ári.

Stefán Geir Gunnarsson var í áhöfn Sigurbáru VE á vertíðinni 1981 þegar hún strandaði. Öll áhöfnin var í mikilli hættu. Var á Sæbjörgu þegar hún strandaði við Stokksnes 1984 og var hætt kominn þegar trilla sökk undan honum 1994. „Sigurbára var byltingarkennd, með sér grandaraspil og útbúin fyrir tvö troll sem var einstakt fyrir bát af þessari stærð. Óskar var mjög framsýnn í útbúnaði á bátnum, hann var tvímælalaust á undan sinni samtíð að því leyti,“ segir Stefán Geir Gunnarsson háseti þegar hann rifjar upp tímann með Óskari Kristinssyni á Sigurbáru VE 249. Því skeiði lauk með hörmulegu strandi 6. mars 1981 í norðaustan fárviðri rétt vestan við Jökulsá á Sólheimasandi. Í fyrstu var hvorki hægt að komast að bátnum frá sjó eða landi en hann barðist um á milli skerja og uppi í landsteinum. Líf áhafnarinnar var í hættu en við illan leik tókst að bjarga henni í land.

Engu er logið um aðstæður, það sýna myndir sem RAX, Ragnar Axelsson, ljósmyndari 94

Morgunblaðsins, tók og birtust daginn eftir sjóslysið. Þeir Árni Johnsen flugu yfir standstaðinn og Árni skrifaði: „Brimskeflurnar færðu skipið mörg hundruð metra eftir ströndinni fram hjá Maríuhliði, en beggja vegna þess er Jökulsárhraun langt í sjó fram þar sem feikileg björg frá jökulhlaupum liggja í hafi og mynda brimvörn fyrir Maríuhliðið.

Hvort tekst að ná Sigurbáru stórskemmdri af strandstað á ný er óvíst, en úrvals mannskapur slapp heill í land og þeir harðsæknu menn halda ugglaust til hafs á ný von bráðar, þótt hildarleikur sé að baki.“ Reyndin varð sú að Sigurbára náðist á flot þó að botninn í bátnum væri í rúst. Flestir ef ekki allir í áhöfn fóru á sjóinn aftur. Björgun keypti flakið sem var mjög illa farið. Var Sigurbára gerð upp á Akureyri sama ár og hún strandaði. Meðal annars var skipt um nánast allan botninn í henni, hún síðan seld til Þorlákshafnar og fékk nafnið Guðfinna Steinsdóttir ÁR 10. Var hún seld Njáli í Garði árið 1991 og varð Steindór GK 101 sem strandaði sama ár undir Krísuvíkurbergi og gjöreyðilagðist. Áhöfninni, átta manns, var bjargað um borð í þyrlu Landhelgisgæslunnar og þyrlu frá Varnarliðinu á Keflavíkurflugvelli. Óskar mikill dugnaðarforkur Stefán Geir er fæddur og uppalinn Eyjamaður, ættaður frá Gerði í Vestmannaeyjum og kominn af sjómönnum. Faðir hans var Gunnar Stefánsson, vélstjóri frá Gerði, og móðir hans Elín Árnadóttir. Það lá beinast við að fara á sjóinn. Hann stundaði sjó með hléum í 30 ár og lenti þrisvar í sjávarháska. Fyrst á Sigurbáru, næst á Sæbjörgu VE, sem strandaði við Stokksnes 1984, og í þriðja skiptið á trillu sem sökk undan honum 1993. Í ströndunum var hann í lífshættu, ekki síst í Sæbjargarstrandinu sem hann sagði það versta sem hann hefði lent í á sjómannsferlinum.

Sigurbára VE var smíðuð á Seyðisfirði 1978 og Stefán byrjaði sama ár með Óskari Kristinssyni og líkaði vel. „Það var gott að róa með Óskari.

Sérstakur maður sem ég kunni mjög vel við.

Hann kunni að meta það ef menn nenntu að vinna. Óskar var dugnaðarforkur og gerði kröfur

Stebbi og Addi hita upp fyrir landsleik.

til annarra en mestar til sjálfs sín.“ Með Óskari og Stefáni í áhöfn voru Haraldur Þórhallsson, fyrsti vélstjóri, Erlingur Pétursson annar vélstjóri, Pétur Sveinsson, Þórarinn Ingi Ólafsson, Arnþór Sigurðsson (Addi Jelló) og Guðmundur Guðmundsson.

Algjört fárviðri, norðaustan bál „Það var mjög tregt í trollið í janúar og febrúar 1981, óttalegt sarg, en kapp í mönnum að vera aflahæstir. Þegar við strönduðum 6. mars held ég að við höfum verið komnir með 150 tonna forskot á Loga á Surtsey VE á vertíðinni. Örlagadaginn tókum við síðasta halið á Flatahrauninu og fengum ekta göngufisk sem var að skila sér á miðin, ýsu og þorsk. Spáin var ljót og kallinn ákvað að skreppa í land, losa okkur við þessi 25 tonn og bíða af okkur óveðrið.“ Og áfram heldur Stefán Geir. „Við sigldum grunnt vestur með landi, alltof grunnt og komið var algjört fárviðri, norðaustan bál. Hraunið vestan við Portlandið er framburður úr Sólheimajökli og kom reyndum sjómönnum á óvart að þarna var hart undir. Héldu að þetta væri bara sandur, frá Portlandi og vestur um. Vissum ekki af Jökulsárhrauni þar sem er mjög grunnt en hvergi getið um á sjókortum.“ Strandað á sýslumörkum „Við vorum á leið vestur með, uppi í harða landi, tíu mílur vestan við Portlandið þegar báturinn lenti á skeri bakborðsmegin og stóð fastur.

Hann kastaðist til með miklum látum og rosalegum hávaða. Við Pétur Sveins vorum í klefa aftur í, niðri í myrkri. Ég fór hálfur fram úr kojunni við lætin og höggið. Í því heyri ég að Addi Jelló

kemur niður og kallar að við séum strandaðir.

Honum var ætlað að ræsa okkur en það þurfti ekki.

Aðstæður voru erfiðar, fárviðri og sandbylur og við á versta stað. Það var hvorki hægt að komast að okkur af sjó eða landi með línu.

Nú tóku við erfiðir fimm til sex klukkutímar. Við skröngluðumst vestur með landi, steyttum á hverju skerinu eftir öðru á um eins kílómetra löngum kafla og enduðum við svokallaðan Sýslustein sem skilur að Rangárvallarsýslu og Vestur-Skaftafellssýslu. Þar náðum við að skjóta línu í land og fá út björgunarstól.

Vistin um borð var bara ömurleg. Lengi vel var hvorki hægt að kippa okkur út né að við gætum skotið línu í land vegna veðurs. Göt komu á bátinn. Fyrst komst sjór í lestina, næst í vélarrúmið og þá var báturinn orðinn mjög þungur. Brot riðu yfir öðru hvoru því það brimar oft með norðanáttinni.

Við vorum í brúnni. Í einum skaflinum kom stjórnborðshurðin inn með karmi og öllu saman. Þá komst verulegur sjór inn í brúna og við allir hundblautir.“ Addi Jelló í hremmingum „Glöggt stóð að okkur tækist að koma línu í land. Ég held að það hafi verið næstsíðasta eða síðasta línan okkar sem við náðum að skjóta í land þar sem björgunarmennirnir biðu. Tíma tók að ganga frá línunni og draga björgunarstól út í Sigurbáru sem lá undir áföllum, hangandi á skerinu.

Við vorum úti á dekki og reyndum að flýta okkur eins og hægt var. Addi Jelló fór fyrstur. Hann er rétt kominn út fyrir þegar við fengum á okkur brot. Sáum við bara lappir og hausinn á Adda 95

Mikið brot reið yfir skipið þegar einn skipverjinn var nýlagður af stað í land. Mynd Rax.

þegar hann veltist um í loftinu. Þetta leit illa út en björgunarmönnum tókst að ná Adda í fjöruborðinu og þá gekk sjór og sandur upp úr honum. Það var ástand á kallinum en hann slapp með skrekkinn! Ég man vel eftir þessu broti þegar Addi var nýlagður af stað í land. Ég stökk á næsta stag og setti hausinn undir mig. Þrýstingurinn var svo mikill að upp úr manni pressaðist loftið. Krafturinn og þunginn var svona mikill í sjónum. Þetta brot var það eina sem við fengum á okkur á meðan björgunaraðgerðir stóðu yfir. Ágætlega og áfallalaust gekk að ná okkur hinum.

Veðurofsinn var svo rosalegur að bílar björgunarsveitanna litu út á eftir eins og þeir hefðu verið skrapaðir til undirbúnings grunnmálningu.

Ekki var eftir ein einasta tutla af lakki á þeim hliðum bílanna sem sneru upp í vindinn. Ég held að Óskar hafi borgað fyrir viðgerðir á bílunum.

Farið var með okkur í Skógaskóla þar sem móttökur voru afar hlýjar og góðar. Konur sem tóku á móti okkur voru steinhissa þegar við komum í hús, allir svartir í framan. Sjálfir gerðum við okkur enga grein fyrir því hvernig við litum út!“ Lífsreynslan hafði ekki eftirköst „Hræddur? Nei, en nokkuð óttasleginn. Óvissan var líka mikil. Auðvitað var óskemmtilegt að stanga skerin á stöðugri hreyfingu í brimrótinu en við færðumst þó nær landi. Við reyndum ítrekað að að skjóta línu í land og Þórunn Sveinsdóttir VE var fyrir utan en komst ekki að okkur. Sú upplifun var afar óþægileg. Óhætt er að segja að við höfum bjargast fyrir Guðs mildi.“

96

Restina af vertíðinni vann Stefán í Gúanóinu, loðnubræðslu Vinnslustöðvarinnar, og sá mjög eftir því að missa af góðri vertíð á trollinu, „ofboðslegi moki“ af fiski sem þá var. „Logi Snædal, sem þá var með Surtsey VE, fékk um 1100 tonn. Það var bara mok, menn rétt dýfðu trolli og alltaf með fulla báta.“ Stefán segir að þessi lífsreynsla hafi ekki haft eftirköst fyrir sig. Hann fór aftur á sjóinn án þess að finna fyrir sjóhræðslu.

Sæbjörg VE strandar Hálfu fjórða ári eftir strand Sigurbáru var Stefán stýrimaður á Sæbjörgu VE þegar hún strandaði við Stokksnes 17. desember 1984. „Ég var á vakt í brúnni þegar steindrapst á öllu í sunnan stórviðri og haugasjó. Okkur rak að landi og er lyginni líkast að við skyldum sleppa eins og raun varð. Báturinn lenti uppi í sandfjöru en beggja vegna var stórgrýtisfjara. Það er ekkert of sagt að segja að það var meiriháttar að við skyldum lifa af á Sæbjörginni.

Vel gekk að koma línu í land og gekk að mestu vel að draga okkur í land. Hættan lá í hreyfingunni á bátnum sem lá út í brimið. Það gat verið ljótt. Já, mjög ljótt þegar skaflarnir komu og réttu hana af. Þar var hættan og sjálfur var ég eins og í tívolíi í björgunarstólnum. Á kafi í sjó eða hátt yfir honum. Er rétt kominn inn fyrir skerin þegar ég fer niður og á kaf. Haffi stýrimaður og Ögmundur skipstjóri slösuðust. Þetta var miklu ljótara en þegar Sigurbára strandaði en samt var ekki slegið af. Tíunda janúar kominn á Gullberg VE sem Sæbjargarmenn, Hilmar og Teddi tóku á leigu á vertíðinni.“

Sigurbára VE var smíðuð á Seyðisfirði 1978. Mynd Sigurgeir.

Sökk eftir að hafa siglt á drumb Stefán lenti í þriðja sinn í sjávarháska 1993 þegar trillan hans, Stefán í Gerði VE, sökk vestur af Surtsey eftir að hafa siglt á drumb. „Hún fylltist af sjó eins og skot. Það var blíðuveður, ég komst í björgunarbát og kallaði á vinnurásinni sem trillurnar notuðu. Þær voru fljótar á staðinn. Þarna voru flotgallar óþekktir. Ég lenti í sjónum af því að gúmmíbjörgunarbáturinn blés upp á hvolfi. Allt þurfti að ganga upp svo vel færi og það gerðist þarna. Það gerðist blessunarlega í þessu tilfelli. Mér fannst ég ekki vera í bráðri hættu þarna, enda blíðuveður.“ Stefán byrjaði á átjánda ári á Halkion VE og náði því að kasta þorsknót. „Þetta voru lokin á því mikla en kannski vafasama ævintýri sem þorskanótin var. Við drógum netin á daginn og köstuðum nótinni síðdegis og aðeins fram á kvöld. Lítið að hafa en mikið streð, ekki nógu margir klukkutímar í sólarhringnum til að vera á tvenns konar veiðiskap,“ segir Stefán Geir sem fór í Stýrimannaskólann 1987 og lauk þá fyrra stigi, 1994 tók hann seinna stigið. „Ég hætti á sjó þegar Valdi og Óli seldu Gæfu VE. Sjómennskan var ekki samfelld því í nokkur ár var ég í lögreglunni og líka tollinum. Eftir að ég kom í land vann ég í tíu ár í Íþróttamiðstöðinni.

Nú hleyp ég upp um öll fjöll mér til heilsubótar.

Alltaf með myndavélina.“ Stefán Geir er í hópi öflugustu ljósmyndara Vestmannaeyja. Afraksturinn má sjá á Fésbókarsíðunni hans.

Óskar Kristinsson útgerðarmaður og skipstjóri á Sigurbáru VE. Mynd Sigurgeir.

Eyjólfur Guðjónsson skipstjóri á KAP og Stebbi Geir í góðum gír.

Mynd: Óskar Pétur.

97

ATLI RÚNAR HALLDÓRSSON SKRIFAR:

DRAMATÍSKAR MYNDIR Í SPÆNUVITLAUSU VEÐRI „Ég man eftir þessum myndatökuleiðangri eins og gerst hefði í gær. Spænuvitlaust veður og við vorum í einu flugvélinni sem fór á loft og lenti aftur á Reykjavíkurflugvelli þann daginn,“ segir Ragnar Axelsson – RAX, þáverandi ljósmyndari Morgunblaðsins. Hann flaug yfir Sigurbáru VE á strandstað og tók dramatískar myndir af skipinu sem birtust laugardaginn 7. mars 1981 og fleiri myndir síðar úr lofti yfir strandstaðnum. Árni Johnsen blaðamaður var með í för og lýsti þeirri hrikalegu sjón að „sjá hinn glæsta farkost í fjörbrotum undir boðaföllum úthafsöldunnar.“ RAX segir: „Hamagangurinn í flugvélinni var slíkur að ekki var gefið mál að tækist að ná almennilegum myndum því þarna var tekið á filmu en ekki stafrænt og því ekki hægt að sjá neinar myndir fyrr en í bænum eftir lendingu ovg framköllun. Þetta hafðist samt allt saman.

Mér er þessi leiðangur í fersku minni vegna óveðursins en Árni Johnsen minnist ferðarinnar líklega meira fyrir það hve flugveikur hann var!

98

Freysteinn fréttastjóri var fölur í framan þegar við komum til baka á ritstjórnina. Það hafði náungi nátengdur flugi haft samband við Morgunblaðið og spurt hvort menn þar á bæ væru með öllum mjalla að senda fólk í loftið í slíku óveðri. Freysteinn hafði miklar áhyggjur eins og sjá mátti á honum langar leiðir. Ég flaug um dagana yfir marga strandstaði fyrir Morgunblaðið. Strand Sigurbáru er líka minnisstætt vegna þess að það var hið síðasta af þremur slíkum sjóslysum á skömmum tíma þar sem Vestmannaeyjabátar komu við sögu. Þórunn Sveinsdóttir VE strandaði á Skeiðarársandi 29. janúar 1981, Heimaey VE strandaði í Þykkvabæjarfjöru 16. febrúar, á svipuðum slóðum og Vikartindur. Sigurbára VE strandaði svo 6. mars 1981. Áhafnir Þórunnar og Sigurbáru björguðust en því miður fórust tveir úr áhöfn Heimaeyjar þegar brotsjór reið yfir skipið en átta björguðust.“ RAX heimilaði Sjómannadagsblaði Vestmannaeyja að birta meðfylgjandi myndir án endurgjalds. Þökk sé honum fyrir góðvildina.

Sjómenn og fjölskyldur til hamingju með daginn og eigið góða helgi ! poley www.poley.is

SLÖKKVITÆKJA- & GÚMMÍBÁTAÞJÓNUSTA VESTMANNAEYJA Vesturvegi 40 // Sími 481-2940 99

GUÐRÚN ERLINGSDÓTTIR SKRIFAR:

,,VIÐ UNNUM OG REYNDUM AÐ HUGSA SEM MINNST“ ,Það var heppni að við komumst lifandi úr þessari veiðiferð. Við þurftum að berja ís af skipinu í rúman sólarhring og slá undan til að athafna okkur. Sjórinn var undir frostmarki og lofthitinn líka þannig að hver einasta skvetta fraus,“ segir Viktor Scheving Ingvarsson um aðstæður sem hann og skipsfélagar hans á Andvara VE 100 lentu í á Flæmska hattinum árið 2003. Viktor var stýrimaður í þeirri ferð. ,,Í svona aðstæðum hugsa sjómenn sem minnst um aðsteðjandi hættu og vinna bara og vinna, halda áfram að berja klakann af skipinu til að halda því á réttum kili,“ segir Viktor sem þrátt fyrir að slasast, þegar hann fékk fullt kar af keðjum á sig, fór aftur út til að berja klaka af Andvara.

Viktor sagðist ekki hafa getað legið inni á meðan félagar hans börðust við að halda bátnum á floti.

Breytir svona lífsreynsla þeim sem hana upplifa?

Viktor svarar því til að sjómenn hafi tilhneigingu til þess að ,,gleyma“ slíkum atburðum enda eina leiðin ef menn ætli að halda áfram á sjónum.

Andvari þegar hann kom til hafnar Í Harbour Grace á Nýfundnalandi 2003

100

Fyrst og fremst Eyjamaður Viktor Scheving Ingvarsson segist fyrst og fremst vera Eyjamaður þrátt fyrir að vera fæddur Gaflari og hafa átt heima í Hafnarfirði fyrstu árin.

Hann býr nú á Spáni með eiginkonu sinn Eydnu Fossádal fasteignasala. Saman eiga þau dótturina Maríu 9 ára. Stjúpdóttir Viktors er Ragnhildur Nína 22 ára. Fyrir átti Viktor þrjú börn: Heiðrúnu 32 ára, Heiðdísi 29 ára og Ingvar 28 ára. ,,Nú bíð ég eftir barnabörnunum,“ segir Viktor sem dvelur langdvölum að heiman. Hann er skipstjóri á 2.800 tonna frystitogara, Merike, gerðum út af fyrirtækinu Reyktal sem starfar bæði í Reykjavík og Tallinn. Merike landar oftast í Tromsø í Norður-Noregi og hver túr er yfirleitt um 35 dagar. Veiðisvæðin eru ýmist í Hopen dýpi í Barentshafi, við Kanada og Grænland, norðan við Svalbarða en nyrst er veitt við 82 gráður og sjaldnast eru þar fleiri skip að veiðum.

Merike er 70 metra langt skip og 15 metrar á breidd og dregur þrjú troll í einu, tveir 17m2 hlerar og tvö lóð á milli þeirra. Merike veiðir rækju, þorsk, grálúðu og kola úr kvóta Evrópusam bandsins.

Óskum sjómönnum til hamingju með daginn

101

Fjölskyldan á gæðastund árið 2014 Viktor, Eydna, Ingvar, Heiðdís Lára, Heiðrún Gréta, Ragnhildur Nína og María.

legar breytingar til batnaðar í öryggismálum sjómanna. ,,Það var ekki mikið spáð í öryggismálin áður fyrr. Bátarnir voru minni og hættulegri og sjóslys tíð. Slysavarnaskólinn breytti miklu,“ segir Viktor sem hafði ekki hugsað sér að gera sjómennskuna að ævistarfi. Honum hafi hins vegar ekki fundist neitt annað vera í boði. Ekki hafi öll ungmenni haft tök á stuðningi til þess að fara í nám til Reykjavíkur og því oft legið beinast við fyrir unga karlmenn að fara á sjóinn. ,,Ég fór í skipstjórnarnám 1990 eftir hvatningu hjá Guðna heitum á Gjafari og Leó Óskars sem var með okkur á Gjafari um tíma. Án þeirra hvatningar hefði ég aldrei farið í námið.“ Viktor fór sinn fyrsta túr á Halkion með Sveini Valgeirssyni. Hann var einnig á Breka, Klakknum, Gjafari, Vestmannaey, Sindra, Öðlingi, Sjóla frá Hafnarfirði og fleiri bátum. Fyrsta túrinn sem skipstjóri fór hann á Suðurey sem Jóhann Halldórsson, Jói á Andvara, gerði út. ,,Jói sýndi mér mikið traust þegar hann bauð mér mitt fyrsta skipstjórapláss á Suðurey og síðar á Andvara á rækjuveiðum á Flæmska hattinum,“ segir Viktor sem er þakklátur fyrir að hafa aldrei misst mann á sjó enda slíkt hins versta martröð hvers skipstjóra.

Viktor er eini Íslendingurinn í um borð í þeim túrum sem hann stýrir skipinu en aðrir skipverjar eru frá Eistlandi, Litháen og Úkraínu. ,,Það væri betra að hafa einhvern til þess að tala við á móðurmálinu, sérstaklega þegar vandamál koma upp, en ég hef verið heppinn með áhöfn,“ segir Viktor og bætir við að það venjist að taka 35 daga túra. Það hafi komið fyrir að hann hafi farið tvo túra í röð og sem taki 70-80 daga en það sé of langur tími.

Gæðastundir með fjölskyldunni Viktor segist hvorki fá innilokunarkennd né finna til einmanaleika þegar er veitt er nyrst, án umtalsverðs net- og símasambands. Samt geti tekið á þegar dimmt sé allan sólarhringinn, fjarri fjölskyldunni. Tímarnir séu hins vegar mikið breyttir frá því sem áður var hvað varðar aðbúnað um borð og fjarskiptatækni. Þá sé hann í fríi í landi í 35 daga í einu og verji þeim tíma vel. ,,Það er gæðatími sem ég á með Eydnu og stelpunum og svo hafa krakkarnir mínir verið duglegir að heimsækja okkur til Spánar þar sem við höfum varið meiri tíma saman heldur þegar ég bjó á Íslandi,“ segir Viktor og bætir við að Eydna sé frá Færeyjum og færeyskar konur séu vanar langri fjarveru eiginmanna sinna.

Viktor hefur verið á sjó í 37 ár eða frá því að hann var tvítugur. Hann segir margt hafa breyst hvað varðar aðbúnað um borð í skipum og gríðar102

Viktor fyrir framan Merike í Hafnarfjarðarhöfn

Sáttur í eigin skinni Viktor segir að hann hafi í mörg ár verið ósáttur við að vera á sjó en þegar hann hafi tekið ákvörðun um að fara í skipstjórnarnámið og helga sig sjómennskunni hafi hann sæst við sjálfan sig. Mest hafi samt mótað sig að ákveða fara í áfengismeðferð 23 ára gamall og hætta að drekka. Hann sé að eðlisfari jákvæður og það klikki jafnoft það sem hinn neikvæði segi og það sem hinn jákvæði segi. En hinum jákvæða líði miklu betur. ,,Það var töluvert rót á fyrstu árunum mínum.

Mamma og pabbi skildu og við fluttum til Eyja. Þegar gaus 1973 fluttum við aftur í Hafnarfjörð, sem var erfitt á margan hátt, og svo urðu aftur breytingar þegar við fluttum til Eyja eftir gos.“ Viktor bætir því við að vinnuharkan í Eyjum hafi einnig mótað sig. Að vilja vera fremstur í flokki þegar kemur að dugnaði í vinnu, hafi bæði slæmar og góðar hliðar. Viktor segir Verbúðina, sem sýnd var á RÚV, hafi fangað vel tíðarandann þegar hann var að alast upp en honum fannst vanta lýsingu á veruleika heimamanna í fiskvinnslunni. ,,Við vorum mættir í Vinnslustöðina milli klukkan sjö og átta og unnum til miðnættis. Við vorum svo stundum beðnir um að halda áfram til sjö eða átta um morguninn og þá höfðum við unnið í sólarhring. Við fengum að fara heim í 4 til 5 tíma og áttum að mæta aftur í vinnu um hádegi.“

þetta frásögn af rifrildi sem endaði vel og á þar við bæði rifrildi vina og rifrildi á trolli. „Mér er minnisstætt atvik af erlendum togara, við erum tveir edrú bræður og vinir um borð, við keyrum á fundina. Ég held að einhverjum félögum okkar á togaranum hafi orðið nóg um það að við værum að hverfa inn í klefa í tíma og ótíma Hvað eru mennirnir að gera hugsa þeir, svo einhverra hluta vegna verður okkur edrú bræðrum sundurorða, við rífumst nokkuð heiftarlega, mér líður ekki vel eftir orðaskiptin, ég hef ekki verið sanngjarn. Það er spenna á milli okkar í einhvern tíma, svo rífum við bæði trollin öll áhöfnina er kölluð á dekk, líka kokkurinn. Við erum þarna við bætingar og mér líður illa yfir rifrildi okkar félaga, svo stöndum við þarna saman. Ég bið hann afsökunar og við föllumst í faðma. Þetta„ faðmlag var mjög gott en kannski ekki vel tímasett, áhöfnin stendur stjörf og veltir fyrir sér klefaferðum þessara tveggja Íslendinga, hvað muni gerast næst. Þegar mér líður hvað best þá finn ég auðmýkt og frelsi. Það er mest öðru fólki að þakka, SÁÁ og fundirnir góðu til sjós og lands, takk fyrir mig, ég vona svo að þú hafir það sem allra, allra best hvar sem þú ert á kúlunni.“

Viktori fannst ömurlegt að horfa upp á starfsmenn, 50 ára og eldri, útslitna af vinnu. Það hafi heldur ekki verið neitt tiltökumál að ungir krakkar væru farnir að nota vín og önnur efni til þess að komast í vímu. ,,Við vorum stór hópur 12-13 ára barna í Eyjum sem sniffuðum bensín, gas og allt sem hægt var að sniffa næstum því daglega í talsverðan tíma. Það var ekki fyrr en ég var farin að fá martraðir og fréttir birtust af ungum dreng sem varð fyrir heilaskaða af því að sniffa sem ég hætti.“ Viktor bætir við að þessir vímugjafar hafi kveikt í eigin fíkn sinni.

Auðmýkt og frelsi Viktor langaði til þess að læra sálfræði eða félagsfræði eða jafnvel að gerast vímuefnaráðgjafi en sjórinn varð ofan á. ,,Hver veit hvað ég geri þegar ég kem í land?

Draumurinn er að gefa út bók og ég er þegar búin að skrifa nokkra kafla,“ segir Viktor sem vakið hefur athygli fyrir skrif sín á fésbókinni.

Hér er hluti af færslu hans frá því í Barentshafinu í tilefni af 33 ára edrú-afmæli 5. desember.

2020 Húmorinn er ekki langt undan. Viktor kallar

Skemmtikraftar í Eyjum 1976. Móðurbróðir Viktors, Sigurgeir Scheving sem stendur lengst til vinstri þjálfaði drengina sem fóru meðal annars í sýningaferð til Færeyja. Við hlið Sigurgeirs er Óskar Sigmundsson, þá Viktor, Páll Scheving bróðir hans og Sigurpáll 103 Scheving sonur Sigurgeirs.

Sævar Brynjólfsson, Guðni Þorsteinsson, fiskifræðingur og Sveinn Valgeirsson. Myndin er tekin 18. maí 1994.

Á SJÓ FRÁ SVALBARÐA TIL BRASILÍU Sveinn Rúnar Valgeirsson, útgerðarmaður og skipstjóri hefur ekki alveg sagt skilið við sjóinn þó hann sé kominn á aldur og hafi farið sinn síðasta túr á Lóðsinum. Nú eru það strandveiðarnar sem eiga hug hans allan.

Sveinn fæddist í Reykjavík, ólst upp í Höfnum og hóf sjómennsku á Suðurnesjum. Eftir það lá leiðin til Vestmannaeyja og á sjó. Á síld með Gísla Jónasar á Viðey RE 12 við Bandaríkin sem segja má að hafi gefið tóninn því Sveinn hefur stundað sjó frá Kanaríeyjum, Brasilíu og siglt um Atlantshaf þvert og endilangt. Lærði flug og með einkaflugmannspróf upp á vasann fékk hann pláss sem stýrimaður. Tók Stýrimannaskólann og settist að í Eyjum.

Sveinn fór sextán ára að heiman, strax eftir gagnfræðaskóla og réði sig á Magnús Ólafsson KE frá Njarðvík, 250 tonna austur-þýskan bát. Útgerðin var með síldarplan á Seyðisfirði. „Ég náði síðasta síldarhaustinu fyrir austan 1968 áður en síldarflotinn fór að veiða í Norðursjónum. Við komumst það norðarlega að við sáum Svalbarða lengsta norður í Íshafi.“ Það hafði verið reiðuleysi í einhverjar vikur þegar flutningaskipið Saga var mætt með tunnur og allt til söltunar á síld. Þeir tóku 500 tunnur um borð og á dekkinu voru festir niður kubbar og á þeim hausskáru þeir síldina og röðuðu í tunnur. Mikil vinna og erfði við þröngar aðstæður og veltingur en þeim gekk vel. „Við veiddum á nóttunni og fylltum dekkið og 104

restina seldum við úr nótinni í aðra báta, Færeyinga, Svía og skip frá Austur-Evrópu. Þegar birti hvarf síldin og þá var byrjað að salta.

Tunnunum raðað í lestina og þar vorum við að pækla og stúfa fram og aftur sem var ekki auðvelt. Við náðum að salta í hann þrisvar sinnum.“ Með litla tösku og ritvél Upphafið að þessu ævintýri segir Sveinn að hafi verið þegar hann mætti nýráðinn á bryggjuna með litla ferðatösku og ritvél strax eftir gagnfræðapróf, 16 ára gamall. „Ég var alltaf að skrifa sögur og teikna. Þegar ég kem um borð heyrði ég útundan mér: – Hvert er þessi að fara? Þegar úthaldinu lauk fékk ég 50.000 í reiðufé sem var óhemju peningur á þessum árum.“ Þarna var Sveinn kominn með flugdelluna og ákveðinn í að læra að fljúga. Honum þótti vænt um viðurkenningu sem hann fékk fyrir söguskrifin. „Ári áður sendi ég sögu í keppni sem Lions stóð fyrir. Við erum að gera klárt á Magnúsi þegar Lionsmenn koma um borð og spyrja eftir Sveini Valgeirssyni. Ég hafði unnið fyrstu verðlaun sem voru klukkutíma útsýnisflug yfir Reykjanesskagann. Sagði ég þeim að ég væri að safna fyrir flugnámi.“ Þá kostaði flugnámið 200.000 krónur, sem voru miklir peningar. Lionsmennirnir sögðust vera með flugskóla og gætu létt undir með honum.

Svenni sló til en lítið varð um efndir. Endaði með

OKKAR HÆFNI – ÞINN HAGUR Egersund Ísland var stofnað árið 2004 og hefur síðan þá framleitt og þróað veiðarfæri og búnað til uppsjávarveiða.

Egersund Ísland er hluti af Egersund Group sem stofnað var árið 1952. Egersund og dótturfyrirtæki þess eru leiðandi fyrirtæki á sviði framleiðslu og þróunar veiðarfæra.

Sjómenn & fjölskyldur Til hamingju með daginn

www.egersund.is

Sjómenn & fjölskyldur Til hamingju með daginn 105

Sveinn er Álseyingur og er myndin tekin þar 19. maí 1994 þegar farið var í fílsegg.

F.v. Jón Þór Geirsson, Leó Snær Sveinsson og Sveinn Valgeirsson.

því að hann tapaði peningum sem hann hafði borgað flugskólanum. Hann lauk bóklega prófinu en flugtímarnir urðu ekki fleiri. Á síld við Ameríku „Fyrstu kynni mín af Vestmannaeyingum eru sumarið 1969. Kem hingað og fer á Viðey RE 12 með Gísla Jónasar. Á síld til Ameríku þar sem við vorum fram á haust. Eiríkur H. Vídó var stýrimaður og Kjartan á Múla loftskeytamaður. Líka Biggi í Borgarhól og Steini á Kirkjulandi, klefafélagi minn. Ég fékk allan Eyjablómann í einum pakka en þetta var gaman.“ Ekki fiskuðu þeir mikið. Íslensku bátarnir máttu veiða utan tólf mílna en urðu að landa utan þriggja mílna. Kaupendur voru Gyðingar sem ráku stórt kjúklingabú. Þeir tóku hvíldardaginn heilagan. „Við fengum því alltaf frí um helgar sem kom sér vel fyrir Vestmannaeyingana. Þetta var rosalegt fjör. Ég bara sautján ára en þarna voru valinkunnir menn sem kunnu að taka á því. Við lönduðum í Gloucester í Massachusetts, stutt frá Boston. Keyptum okkur bíl og keyrðum oft þangað í fjörið.“ Upp á líf og dauða við hafnargarðinn Næst kom Sveinn til Vestmannaeyja 1972 og réði sig á Lunda VE 110 hjá Sigga Vídó en Eiríkur sonur hans átti að taka við bátnum. „Ég var að læra að fljúga og ekkert á leiðinni á sjóinn. Ekki leist mér á að fara aftur í fjörið í Eyjum með Eiríki. Þá hringdi Erla mamma hans í mig og sagði að það væri allt annað stand á drengnum. Hann væri kominn með konu, og barn á leiðinni. Það var eitt skilyrði, sem Eiríkur setti sjálfur, að ég fengi frí í góðu veðri til að taka 106

flugtíma hjá Bjarna Jónasar. Það varð til þess að ég sló til en nýtti ekki þetta kostaboð Eiríks og ég varð skipstjóri en ekki flugstjóri.“ Þann tíunda apríl rak Lundann á syðri hafnargarðinum eftir að hafa fengið trollstykki í skrúfuna. Sennilega úr enskum togara sem fór út kvöldið áður. Það hafði verið vitlaust veður og flotinn í landi en kapp í Sigga sem þarna var þriðji hæsti á netunum. „Ennþá var vitlaust veður, austan tíu vindstig þegar við fórum út. Við allir í koju og rétt komnir austur fyrir Klettinn þegar Siggi kallar fram í: – Komið strax aftur í!

Mér fannst það skrýtið en við Toni Kóreu vorum klefafélagar og drifum okkur af stað.“ Þegar þeir koma aftur á bátapall sjá þeir hvar Raggi á Strönd vélstjóri og Ingi Andersen kokkur eru að tosa í trollstykkið sem var í skrúfunni og dautt á vélinni. Þá rak í átt að syðri hafnargarðinum en þá var hafnarmynnið fyrir opnu hafi. „Toni fór í sjóinn við fyrsta brot áður en við fórum upp í hafnargarðinn. Sáum við til hans þar sem hann hékk á olíubrúsa. Svo hvarf hann undir bátinn sem fór fimm sinnum upp í garðinn. Ég og Gvendur Lalla fórum fram á, héldum okkur í spilið og horfðum niður á rauða ljósið fremst á garðinum, þegar brimið skellti okkur upp í garðinn. Vorum að spá í að sæta lagi og hoppa niður á garðinn en hættum við það, sem betur fer.“ Siggi Vídó stóð sig vel „Siggi Vídó var í brúarglugganum og kallaði í okkur strákana, sallarólegur: – Ég er búinn að taka mið af ljósum inni í Friðarhöfn. Við erum að sleppa norður fyrir garðinn.

Verið rólegir. Lóðsinn er að koma.

Hafði þannig róandi áhrif á okkur. Ef ekki væri fyrir hans öruggu og fumlausu framkomu hefði sennilega farið illa.“ En Toni var ennþá í sjónum og Eiríkur sér kollinn á honum aftan við bátinn. „Þá var báturinn að fara í síðasta skiptið upp á garðinn og við hlupum utan á lunningunni og aftur á þar sem allt var í drasli. Toni hafði flækt sig í trollstykkinu og þannig náðum við honum inn fyrir, eignlega meðvitundarlausum en föstum í netinu, sem bjargaði honum.“ Á meðan á þessu stóð voru nokkrir úr áhöfninni fastir fram í lúkar til að þeir færu ekki út á dekk, að beiðni Sigga Vídó. „Manni er oft hugsaði til þess hvernig þeim leið á meðan báturinn var að velkjast upp og niður hafnargarðinn. Einn, tveggja metra var eitthvað órólegur. Ég varð að gefa honum olnbogaskot til að halda honum kyrrum. Hann kom til mín á eftir og þakkaði mér fyrir, sagði: – Helvíti var þetta vont en ég er þér þakklátur.“ Greinilegt að ekki mátti miklu muna.

Loks kom Lóðsinn og tók þá á síðuna og inn í höfn. Lundinn var ónýtur en Siggi Vídó keypti annan Lunda og Sveinn ákvað að fara í Stýrimannaskólann. „Siggi hélt því fram að ég hefði bjargað Eiríki,“ sagði Sveinn án þess að útskýra það frekar. „Hann lagði hart að mér að fara í Stýrimannaskólann og til að launa mér fyrir Eirík ætlaði Siggi að borga fyrir mig bækur og fæði. Með þetta veganesti fór ég í Stýrimannaskólann 1972 og útskrifaðist 1974.“ Með siglingafræðina á tæru Þegar kom að því að redda Sveini plássi á bát um sumarið ákvað Eiríkur að koma honum að sem stýrimanni á Sjöstjörnu VE 92 sem Martin í Höfn gerði út. „Ég hafði engin réttindi en Eiríkur sagði að ég væri með einkaflugmannspróf og siglingafræðina á tæru. Með það fékk ég djobbið en vissi aldrei hvernig ég var skráður.“ Eftir skólann fer Sveinn á Halkion VE 205 með Stebba í Gerði og er með honum þangað til Stebbi, Gunnar og Gulli, bræður hans, selja bátinn og hætta í útgerð. Síðan á Stíganda með tengdapabba sínum, Guðjóni Aanes. Seinna keypti hann Kópavík með Guðjóni og Ragnari Jóhanssyni.

Frumkvöðlar í túnfiskveiðum Á árunum 1993 og 1994 fer Sveinn í útgerð með Sævari Brynjólfssyni, miklum aflamanni sem lengi var með Breka VE. Þeir gerðu út Byr sem þeir áttu i 11 ár en útgerðarsagan er með þeim merkilegri í sögu sjávarútvegs á Íslandi. Byrjuðu með lítinn kvóta sem þeim tókst að hysja upp í ein 250 tonn og veiðiréttindi í keilu og löngu og

Fjölskyldan mætt í Brekkuna á þjóðhátíð 2007, öll í peysum sem Þóra prjónaði. Efst eru Sveinn, Þóra, Leó og Astrid. Fyrir neðan eru Magga, Daði, Helga, Lilja, Áslaug, Nökkvi Sveinsson og Hekla Sól. Fyrir framan eru Haraldur Ari, einn sem þau þekkja ekki og heimilisvinurinn Jói Myndó.

Tekin í mars 2002 í Vestmannaeyjum. Áhöfnin á Byr VE. Eigendurnir, Sævar Brynjólfsson og Sveinn Valgeirsson, annar frá hægri er Leó Snær Sveinsson, nöfn vantar á hina mennina.

lúðu.

Eitt haustið eru þeir á lúðulínu og lítið að hafa. Þeir frétta af japönskum túnfiskbátum sunnan við land og Sævar fær hugmynd að prófa. „Grímur og Gaui í Veiðarfæragerðinni settu upp tveggja eða þriggja mílna langa línu sem við lögðum. Fengum ekkert en Japanarnir voru að fá túnfisk. Það var eitt sem við vissum ekki þá, að túnfisksveiðar byggjast á reynslu margra kynslóða. Það er ekki nóg að koma úr Stýrimannaskóla á Íslandi.“ Sveinn og Sævar voru ákveðnir í að fara alla leið og létu breyta Byr í Póllandi vorið 1998. „Þá vorum við með flottustu græjur eins og Japanarnir. Frystum fiskinn í sjötíu gráður og geymdum hann í sextíu og fimm gráðu frosti.

Um haustið, þegar við komum á miðin eftir breytingarnar í Pólandi, var veiði en þá skall á norðan stormur sem stóð í heila viku og allur fiskurinn hvarf.“ Ákveðnir í að fara heiðarlega á hausinn Þeir fóru út í þetta af litlum efnum og lentu í slag við bankann sem kallaði þá á fund. „Þeir ætluðu að knésetja okkur en þá fórum við Sævar út. Hann spurði: – Svenni, eigum við að láta taka okkur svona í rassgatið?

– Nei, svaraði ég. Við sammæltumst um að fara frekar heiðarlega á hausinn. Og við fórum 107

heiðarlega á hausinn. Þarna var upplausnarvirði félagsins 550 milljónir og skuldirnar 240 þannig að við áttum alltaf helminginn. Tilboð bankans var fáránlegt í þessu ljósi. Seinna kom Valdimarsdómurinn, verð bátsins hrundi sem breytti öllu.“ Í þessu böksuðu þeir í nokkur ár, einskipa í leit að túnfiski en með litlum árangri. „Við á miðju Atlantshafi, oftast einir en stundum með færeyskum bát og höfðum við stuðning hvor af öðrum. Þetta var erfitt en við komumst upp í að veiða tuttugu og átta tonn af túnfiski eitt árið.“ Eftir tvö ár áttu þeir níutíu prósent túnfiskskvóta Íslendinga en þá voru fleiri orðnir áhugasamir enda túnfiskurinn dýrmæt vara, ekki síst bláugginn. „Þetta voru sterkir aðilar og höfðu í gegn að ekki var miðað við veiðireynslu eins og venjan er heldur gefin út veiðileyfi. Kvóti Íslendinga var 60 tonn og voru veiðarnar gefnar frjálsar.“ Á túnfisksuppboði í Japan Þarna bjuggu þeir að töluverðri reynslu, bæði í veiðum og sölu á túnfiski í Japan. „Eitt árið fluttum við út tvo gáma og flaug ég til Japans til að fylgjast með uppboðinu á túnfiskinm sem var heilmikil lífsreynsla. Þar sá maður hvað reynslan skipti miklu máli.“ Tengiliður þeirra í Japan gerði út tugi túnfisskipa og sá um að selja aflann. Fiskurinn var flokkaður fyrir uppboðið. „Kröfurnar voru miklar en ég sá að þeir voru ánægðir með fiskinn okkar. Á uppboðinu var ég með prófessor mér til halds og trausts. Sérfræðing í öllu um túnfisk og hafði kennt fræðin í 20 ár.“ Kaupendur sýndu túnfisknum þeirra lítinn áhuga og voru tregir til að borga það sem Sveini fannst sanngjarnt verð. „Ekki vildi prófessorinn hjálpa mér en ég mundi þá að japanska skipið Ryo Maro, sem var að fiska á sama sjó og við, var að selja fisk á markaðnum. Ég bað um að sjá nóturnar hans og sá að verðin voru allt önnur en okkur buðust. Ég sagði að ég hefði verið að veiða á sömu miðum og sama tíma. Við værum með japanskan ísmeistara, fiskimeistara og sömu græjur. Það varð einhver rekistefna og á endanum fékk ég ellefu prósenta lægra verð en þeir japönsku. Þegar ég og prófessorinn vorum einir gólaði hann af gleði og sagði að þetta hefði verið rosalega flott. Tævanir, sem eru á sömu miðum og með sama búnað, fá aldrei meira en sjötíu og fimm prósent af því sem Japanarnir fá fyrir túnfiskinn.“ Þrátt fyrir þennan árangur var reksturinn erfiður og þegar þeir hættu fór fyrir lítið sú þekking og reynsla sem þeir höfðu aflað sér á fimm árum á túnfiskveiðum. Næst lá leiðin til Brasilíu með Byr VE. 108

Byr að landa í Portemeo í Portúgal. Aftasta röð f.v. Suni Olsen og fiskime Sævarsson, ísmeistari, nafnið vantar, Guðjón Halldórsson Lund, Amir og Ágúst, Halldór Halldórsson og Dodi. Fremstir eru Irman, Guðjó

Haldið á Brasilíumið Magnús Guðmundsson, sem gerði fræga mynd um hvalveiðar og Grenpeace í kringum 1990, fór víða til að kynna myndina, meðal annars til Japans og Brasilíu þar sem hann kom sér upp samböndum innan sjávarútvegsráðuneytisins.

Fékk veiðileyfi fyrir íslenska báta og skip til túnfiskveiða og einhverjir stukku til. Sveinn segir að allt hafi þetta verið málum blandið. „Við fórum en allt var þetta bara bull og svik.

Fyrst fórum við til Capedello en áttum að stunda veiðarnar frá Marseo sem er á áttundu gráðu suður. Fljúga átti með túnfiskinn til Bandaríkjanna. Höfnin þar er mjög stór og allt snerist um útflutning á ávöxtum og alkóhóli úr sykurreir.“ Var áhöfninni ætlað að flokka fiskinn í frystigeymslu sem var tuttugu mínútna fjarlægð frá höfninni og undir hælinn lagt hvort fiskurinn kæmist á markað í Bandaríkjunum. Þarna kynntist Sveinn bandarískum skipstjóra sem stjórnaði nokkrum bátum og hafði aldrei kynnst bát eins og Byr og vildi kaupa. Brasilísku bátarnir voru litlir og vanbúnir miðað við það

Afríku. Þeir fóru öfugir út rekstrinum en Sveinn segir að þeir hafi klórað sig út úr því. „En maður er búinn að fara víða, til Írlands, Afríku, landað í Portúgal, á Kanaríeyjum sem var okkar heimahöfn, til Brasilíu og víðar.“ Eftir þetta ævintýri var Sveinn með nokkra báta, m.a. Kap II VE á loðnu. Tók svo við Lóðsinum af Ágústi Bergssyni, á afmælisdaginn sinn fimmta október 2005 og hætti með hann 31. október síðasta haust.

Hröktust nær og nær landi Því fylgir mikil ábyrgð að vera skipstjóri á Lóðsinum. Taka inn skip í alls konar veðrum en Sveinn segir að það hafi gengið vel. Í eitt skipti lenti hann þó í aðstæðum sem hann hélt að hann næði ekki að koma sér út úr. Lóðsinn var sendur austur á Norðfjörð til að ná í skip sem misst hafði stýrið og koma því til Reykjavíkur. „Þetta var á versta tíma, í janúar. Þegar við komum austur var að ganga í norðan storm og annað hvort var að drífa sig eða bíða. Við fórum af stað. Markmiðið var að komast í var við Vestmannaeyjar en okkur gekk það vel að við vorum á undan storminum.“

eistari en nafnið vantar. Næsta röð, og Theódór Theódórsson. Brynjólfur Magni Freyr Hauksson. Næst fremsta röð, Bragi Hlíðberg, Sveinn Rúnar, ón Emil Sveinsson og Bjössi kokkur, Guðbjörn Guðmundsson.

sem við þekkjum. Með skipstjóraklefa og annan fyrir átta eða tíu kalla. „Á þessum bátum fóru þeir 600 mílur út í haf og voru upp í átján daga í túrnum og fiskuðu í ís.“ Í Brasilíu í á þriðja ár „Við vorum alltaf að vona að þetta gerði sig en í augum innfæddra vorum við Gringóar, moldríkir þó við ættum ekki bót fyrir boruna. Það var því sjálfsagt að svindla á okkur eins og hægt var. Við vorum að kroppa ágætlega en vandamálið voru flutningarnir. Við pöntuðum pláss í flugvél sem hafði ekkert að segja. Þeir sem áttu löndunaraðstöðuna tóku iðulega okkar pláss til að koma sínum fiski á markað. Þetta hefði verið allt í lagi hefði þetta verið eins og hjá hvítu fólki. Það var svindlað á okkur endalaust. Ef maður var ósáttur var sagt: – Farðu bara!

En maður gat ekkert farið.“ Brasilíuævintýrið stóð frá 2000 til 2003 og lauk með því að Sveinn og Sævar seldu Byr Bandaríkjamanninum og sigldu honum til Valvisbey í

Ná til Reykjavíkur, stoppa stutt til að komast í gegnum Reykjanesröstina. Var von á norðaustan og svo suðaustan stormi. Allt gekk að óskum en þegar Lóðsinn var út af Grindavík var komið kolvitlaust veður. Héldu þeir sjó en hröktust undan veðrinu og voru komnir upp undir Hafnarnesið við Þorlákshöfn. „Þegar verst lét hringdi Sigurður Steinar Ketilsson, skipherra hjá Gæslunni, í mig. Varðskipið hélt sjó í Faxaflóa. Sigurður Steinar var mikill vinur minn og fylgdist með okkur. Hann hvatti mig til að reyna að fara inn til Þorlákshafnar.“ Sveinn treysti sér ekki til þess. Og alls ekki eftir að Friðrik Sigurðsson ÁR varð frá að hverfa. „Við hröktumst nær og nær landi og ég hélt að þetta myndi enda með ósköpum. Við Garðar Garðarsson vélstjóri sátum uppi í brú og sáum aldrei fram fyrir bátinn sem hjó stanslaust í ölduna. Svo eins og tjald væri dregið frá erum við komnir inn í lægðarmiðjuna. Komið logn og sett á fulla ferð og við rétt komnir heim að Eyjum þegar hann snerist í suðvestan. Þetta er í eina skiptið sem ég hélt að ég myndi ekki hafa það.“ Sveinn segist mega vera þakklátur þó á ýmsu hafi gengið. Kona hans er Þóra Guðjónsdóttir og synirnir, Nökkvi flugmaður, Guðjón vélstjóri, Leó Snær viðskiptafræðingur. „Það er svo margt að þakka fyrir og aldrei kom til greina að verða gamall og bitur karl.“

109

GUÐRÚN ERLINGSDÓTTIR SKRIFAR:

ÞJÓNUSTA VIÐ SJÁVARÚTVEGINN Í 40 ÁR Þórleif Guðmundsóttir sem í daglegu tali er kölluð Þóra helgaði 40 ár af vinnuferli sínum í þjónustu við sjávarútveginn. Þóra fór ótroðnar slóðir á vinnumarkaði en fyrir tilviljun hóf hún störf á gröfu í FES á loðnuvertíð 1983. ,,Ég hef alltaf haft áhuga á tækjum og vildi vinna við allt annað en á borði í fiskvinnslunni. Ég öfundaði þá sem voru í störfum þar sem þeir gátu hreyft sig. Mér hefur alltaf fundist erfitt að vera kyrr.“ segir Þóra sem hlæjandi og skilgreinir sig sem leigubílstjóra, gröfustjóra, kranastjóra og heimilis- og hundastjóra Þóra er fædd á Siglufirði, faðir hennar er Guðmundur Davíðsson sem hún hitti einn mánuð á ári, eftir að hún flutti 18 mánaða til Vestmannaeyja með móður sinni Unni Helgu Alexandersdóttur og bróður Dadda (Davíð) sem kenndur er við Tölvun. ,,Í Vestmannaeyjum eignaðist ég pabba minn sem ól mig upp, Einar Guðnason gröfumann,“ segir Þóra.

Fjögur börn og öll með sama millinafn Ég á fjögur börn sem öll heita Helgi eða Helga að millinafni,“ segir Þóra sem ætlaði alltaf að eignast fjögur börn með tveggja ára millibili en eftir fyrstu tvö kom smá pása. ,,Ég vildi að fyrsta barnið héti sama nafni og faðir hans, Hallgrímur og hann vildi bæta við millinafni svo það lá beinast við að nota millinafnið hennar mömmu og því var fyrsti sonurinn skírður Hallgrímur Helgi. Þegar ég bjó á Siglufirði átti ég tuskudýr sem ég kallaði Þóri Helga, þannig að næsti strákur fékk nafnið Þórir Helgi, sá þriðji er skírður eftir Herði bróður mínum og ber nafnið Hörður Helgi,“ segir Þóra og bætir við að þegar hún hafi verið á Kanaríeyjum hafi hún hitt Ævar og Kaju og dóttur þeirra Þóreyju Svövu. Þóru 110

Þóra Guðmundsdóttir, kranabílstjóri.

Myndina tók dóttir hennar Þórey Helga Hallgrímsdóttir

fannst Þóreyjar nafnið svo fallegt að hún hafi ákvað að næsta barn ef það yrði stelpa myndi heita Þórey. Þegar fjórða barnið kom var það stelpa sem ber nafnið Þórey Helga. Skammstafanir fyrir nöfn barna Þóru eru HHH, ÞHH, HHH og ÞHH. Þóra segist ekki vera skipulögð en tilviljanakenndar ákvarðanir hafi mótað líf hennar. Hún segir að áhugi á vélum hafi kviknað snemma og þegar pabbi hennar kom heim á gröfunni í hádeginu þá var áhugi hennar allur á gröfunni á meðan að Davíð bróðir hennar vildi vita hvað væri í hádegismatinn og hjálpa til.

Hrein og bein samskipti og ekkert drama 13 ára byrjaði Þóra að vinna í humri og vann síðar við snyrtingu og pökkun í vinnslustöðinni. Eftir að hafa lokið báðum árunum sem kennd voru í Framhaldsskólanum á þeim tíma, fékk Þóra vinnu á pósthúsinu í Eyjum og átti að hefja þar störf eftir árlegu mánaðarlegu dvöl sína á Siglufirði. Þóra kynntist skemmtilegum krökkum á Siglufirði og ílentist þar, þannig að ekkert varð úr starfinu á pósthúsinu. ,,Ég var mjög félagsfælin og féll ekki inn í hópinn hjá jafnöldrum mínum í Eyjum, ég byrjaði í raun ekki að tala fyrr en 17 ára og hef ekki þagnað síðan,“ segir Þóra sem hélt áfram störfum við sjávarútveg á Siglufirði, hjá Þormóði Ramma, Ísafold, við rækjuvinnslu, á saumastofu, á Billanum, sjoppu sem pabbi hennar átti og þegar vantaði meiri pening þá beitti hún einn bala á dag í ísköldum beituskúr. Þegar Þóra kom aftur til Eyja 1983 hóf hún störf í Hraðfrystistöðinni sem heitir Ísfélagið í dag. Þóra segir að hún hafi unnið með pabba sínum og bróður hans Guðjóni í lóðaframkvæmdum, ásamt því að hafa tekið lyftarapróf. þegar

Gaui frændi hennar hafði samband og spurði hvort hún gæti leyst af á gröfunni í loðnuþrónni í FESinu á loðnuvertíðinni 1983 sló Þóra til. Hún fékk leyfi frá Hraðinu til þess að fara að vinna í FESinu þá vertíð og eftir það var ekki aftur snúið.

Gröfur og kranar urðu hennar vinnuumhverfi næstu áratugina og er Þóra að öllum líkindum fyrsta konan í Vestmannaeyjum sem hefur fetað þessa braut. ,,Mér líkaði vel að vera eina stelpan og vinna á karlavinnustað. Þar er ekkert drama og samskiptin hrein og bein. Ég hef komið að öllu ferli loðnuvinnslunnar. Allt frá þróarvinnu, áfyllingu í mjölpokana, útskipun, svo fór ég einn túr með fraktskipi til Portúgals“ segir Þóra sem átti þann draum að sigla með fraktskipi þrátt fyrir mikla sjóveiki. Þóra fór einungis þennan eina túr þar sem sjóveikin gerði það að verkum að hún gat í engu sinnt vinnu sinni um borð.

þrónni,“ segir Þóra og bendir á breytinguna sem varð t.d. þegar svokölluð Joystykk handföng voru tekin í notkun, alvöru miðstöðvar komu í krana og gröfur og tækin urðu tæknivæddari.

Bættar vinnuaðstæður og öryggi ,,Vinnuaðstæður og öryggi í fiskvinnslu hafa sem betur fer breyst til batnaðar með árunum. En á sama tíma hefur störfum fækkað. Sem betur fer hefur enginn látist í loðnuþró í Eyjum mér vitanlega. Það er óvíst ef einhver hefði dottið ofan í hefði komist upp úr af sjálfsdáðum. Það gat verið hált og erfitt að athafna sig þegar það stíflaðist í

,, Ég hafði mikinn áhuga á að sjá hvað var undir vélarhlífinni og hafði óskað eftir því að það yrði haldið námskeið svo við gætum lært og hugsanlega lagað sjálf, en af því varð ekki. Það kannski blundaði í mér vélvirki,“ segir Þóra sem vann mikið þegar vertíðin stóð yfir. Hún segist oft hafa farið í útskipun þegar vinnu í FES lauk og stundum unnið í meira en sólarhring.

Vígaleg, með stjórnstöð brúarkrana Hugins VE við uppskipun frystivöru úr honum.

111

Leigubílaakstur Eftir langa starfsævi með löngum og óreglulegum vinnutíma var erfiðið farið að segja til sín og Þóra farin að líta í kringum sig með aðra vinnu. ,,Hallgrímur sonur minn átti leigubílarekstur ásamt öðrum aðila. Okkur samdist um það fyrir rúmum tveimur árum að ég myndi kaupa hans hlut út úr rekstrinum með tíða og tíma. Við erum því þrjú sem eigum reksturinn enn þá og tvö erum með leigubílaaksturinn sem aðalstarf,“ segir Þóra og bætir við að fyrsta árið hafi gengið vel en vegna Covid -19 hafi fáir túristar tekið leigubíll sumarið 2021.

Hættulegt áhugamál Þóra hefur nýtt tímann síðan hún hætti að vinna við sjávarútveginn og menntað sig. Hún tók grunnmenntaskólann hjá Visku og Skrifstofuskólann. Áhugamál Þóru eru mörg, hún hefur gaman að því að ferðast, stunda Metabolic og Jóga. Einnig hefur hún áhuga á ljósmyndun og langaði alltaf til að læra á gítar. ,,Ég var í trommukjuðatímum hjá Siggu Stínu sem er frábær líkamsrækt. Hún er góð andlega og fjölbreytt líkamlega þar sem við gerum um 200 magaæfingar á hverri æfingu. ,,Nýjasta áhugamálið fór ekki vel ég braut 7-8 átta rifbein, viðbeinið og úlnlið á hægri hendi. Það á ekki að hjóla á þröngum göngustígum á of mikilli ferð,“ segir Þóra sem datt á nýja reiðhjólinu sínu. Hún er staðráðin í því að byrja aftur að hjóla þegar hún er gróin sára sinna en fara varlegar.

Stoltust af börnunum Þóra er stoltust af því að henni skyldi takast að koma börnunum sínum til mann og hvatt þau til að mennta sig. Þegar börnin voru 4, 6, 10 og 12 ára skildu leiðir hennar og föður þeirra og við tók mikil vinna við að framfleyta fjölskyldunni. ,,Mamma bjó hjá mér nánast fyrstu tvö árin eftir að ég varð ein með krakkana. Eftir það tók Hallgrímur Helgi við þá 14 ára að sjá um systkini sín og Þórir Helgi þar á eftir. Það var ekkert annað í stöðunni,“ segir Þóra sem á orðið eitt barnabarn.

Hún nýtur þess að hafa barnabarnið hjá sér í Eyjum og ef það er pantaður leigubíll þegar hún er að passa kemur Unnur langamma og tekur við pössuninni á meðan.

Börn Þóru á yngri árum. Frá vinstri: Hörður Helgi, Hallgrímur Helgi, Þórey Helga og Þórir Helgi.

Þóra við gröfuvinnu úti á Eiði.

Þóra er ekki alveg hætt að stjórna vinnuvélum.

Hún hefur aðeins tekið í gröfuna við endurbætur á Fagurhóli. Þegar starfsævinni lýkur segist kjarnakonan Þóra ætla að leggjast í ferðalög.

112

Útskrift úr grunnmenntaskólanum hjá Visku.

Við óskum sjómönnum & fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn!

SJÓMANNA- OG VÉLSTJÓRAFÉLAG GRINDAVÍKUR

VIÐ ÓSKUM SJÓMÖNNUM & FJÖLSKYLDU ÞEIRRA INNILEGAR HAMINGJUÓSKIR MEÐ DAGINN!

SJÓMANNABJÓRINN 2022 KYNNTUR FIMMTUDAGINN 9. JÚNÍ KL 18:00 OPNUNARTÍMI SUN - MIÐ 14:00 - 22:00 FIM 14:00 - 00:00 FÖS, LAU 14:00 - 01:00 Til lukku með hátíðina ykkar kæru sjómenn & fjölskyldur!

113

öll slys og næstum því slys. Öryggistrúnaðarmenn eru á mörgum skipum og öryggisstjórar hjá útgerðunum. Markmiðið með öryggishandbókinni er að allir vinni saman að einu markmiði, að allir komi heilir heim. Sumum finnst þetta mikið efni og óþægilegt að læra þetta allt. Með æfingunni verður þetta partur af daglegu rútínunni, öryggisvitundin og menningin verður greypt í huga sjómannanna. Ég skora á sjómenn að taka þessu fagnandi og nýta sér þær fræðsluleiðir sem eru í boði á hverjum tíma. T.d. er Rannsóknarnefnd samgönguslysa komin með nýtt skráningarkerfi slysa, Atvik. Þar geta sjómenn og útgerðir skráð slys og næstum því slys á netinu. Ég hvet sjómenn til að kynna sér Atvik og virkni þess.

VALMUNDUR VALMUNDSSON, FORMAÐUR SSÍ:

ÚTRÝMUM SLYSUM TIL SJÓS Sjómannadagur 2022 Enn á ný er kominn sjómannadagur. Sjómenn um land allt fagna og skemmta sér og sínum. Það sem upp úr stendur er sú staðreynd að enginn sjómaður hefur farist við störf sín fimm ár í röð frá árinu 2017. Öryggisvitund og öryggismenning til sjós kemur þar mjög við sögu. Með tilkomu Slysavarnaskóla sjómanna 1985, hefur grettistaki verið lyft í öryggismálum sjómanna. Þegar stefnan var sett á 0 dauðaslys til sjós voru nokkrar efasemdarraddir sem sögðu að það væri ekki hægt. Hilmar Snorrason skólastjóri Slysavarnaskólans blés á þessar raddir ásamt sjómannaforustunni. Það á að vera regla, ekki undantekning að sjómenn komi heilir heim af sjónum. Nú er sannað að þetta er hægt. Höldum áfram á sömu braut og útrýmum einnig slysum til sjós. Það gengur hægt og bítandi að fækka þeim. Betur má ef duga skal. Fyrrgreindur Hilmar hefur látið þess getið að hann hætti sem skólastjóri þegar slysin verða komin í núll. Þannig að ef menn vilja Hilmar á eftirlaun, er um að gera að útrýma slysunum. Öryggishandbók Nú eru mörg útgerðarfyrirtæki að taka í notkun öryggisstjórnunarkerfi sem byggir á að fræða sjómenn um öryggismál, hvetja til æfinga, skrá 114

Björgunarför Íslendinga Því ber að fagna og hrósa sem vel er gert. Nú hafa tekist samningar um að endurnýja nánast allan björgunarskipakost Landsbjargar. Þarft verk og löngu tímabært. Þyrlumálin eru okkur til háborinnar skammar.

Hér eru þrjár þyrlur. Samt kemur fyrir að engin þyrla er til taks eða áhöfn ekki til staðar. Þetta er nánast eins og stríðsástand. Er búið að skjóta niður tvær eða stundum þrjár þyrlur? Hvað er í gangi ágætu stjórnmálamenn? Ef slys verða til sjós utan 20 sjómílna frá landi og ein þyrla er til taks fer hún ekki lengra en það. Mér hefur verið tjáð að tæpt hafi staðið með líf og limi sjómanna og annara þegna þessa lands vegna ástandsins. Starfsfólk LHG og læknavaktin hafa lýst þungum áhyggjum vegna þessa ástands.

Ekki nóg með það heldur berast fréttir af færri úthaldsdögum skipakosts LHG. Það er ekki nóg að kaupa flottan búnað ef ekki má nýta hann til góðra verka. Þyrlurnar kyrrsettar og skipin í höfn engum til gagns.

Nú þurfa stjórnvöld að girða sig í brók og veita nægu fé til LHG svo sómi sé að. Þetta ástand er algerlega óþolandi. Við sem þjóð treystum á sjávarútveginn sem okkar helstu stoð til tekjuöflunar í þjóðarbúið. Þegar kemur að mannslífum og heilsu sjómannanna okkar er kíkirinn settur fyrir blinda augað. Hagræða meira piltar og konur eru einkunnarorð þeirra sem um véla.

Kjaramálin Nú hafa samningar sjómanna verið lausir frá 1. desember 2019. Lítið hefur þokast í samkomulagsátt þegar þetta er skrifað þrátt fyrir marga fundi. Tilboð kom frá útgerðinni í vor þar sem settar voru fram nýjar kröfur þannig að sjómenn myndu sjálfir greiða fyrir þær kjarabætur sem sjómenn fara fram á. Alltaf er slegið úr og í og ekkert gengur. Sjómenn hafa sammælst um 3,5% í tilgreinda séreign í lífeyrissjóði komi til sjómanna sem og annara launþega. Ef einhver

115

atvinnugrein hefur efni á þessu er það útgerðin.

Afkomutölurnar ljúga ekki. Aðrar kröfur okkar eru hófsamar og kosta útgerðina lítið sem ekkert. Minni á að útgerðin hefur fengið afslátt af tryggingagjaldi eins og aðrir atvinnurekendur.

Einnig hefur kauptrygging ekki hækkað síðan 1. maí 2019. Það telur líka í kassann hjá þeim. Við viljum breyta mælieiningu skipa úr brúttó rúmlestum í skráningarlengd í metrum. Sátt virtist vera komin á þau mál.

Svo kom krafa um að færa allar skiptaprósentur niður þegar þetta yrði gert og þar með lækka laun sjómanna umtalsvert. Það virðist stefna í átök með haustinu ef ekki fer að ganga saman.

Við fórum í gegn um Covid í sæmilegri sátt saman fyrir utan örfáar undantekningar. Höfum hækkað fiskverð mikið þrátt fyrir bölspár um verðfall á sjávarafurðum. Hrós fá sjómenn fyrir að fórna sínum frítíma til að halda flotanum á sjó.

Kæru sjómenn, fjölskyldur og landsmenn allir, gleðilega sjómannadagshátíð.

Gangið hægt um gleðinnar dyr. Komum öll heil heim.

Valmundur Valmundsson formaður sjómannsambands Íslands

116

Sjómenn og fjölskyldur, Til hamingju með daginn!

hafa verið brautryðjendur á Íslandi í framleiðslu á vélum og tækjum úr ryðfríu stáli fyrir fiskiðnaðinn og fiskiskip.

VÖNDUÐ VINNA - HAGSTÆÐ VERÐTILBOÐ Framleiðum meðal annars:

Kassalosunartæki

Sigmunds sleppibúnað

Loðnu- og síldarskiljara

Færibönd - Rúllubúnað

Tengi alls konar á fiskidæluslöngur 12“, 14“ og 18“

Fiskþvottakör, ýmsar gerðir Fiskvinnslulínur

Nótablokkir fyrir netaverkstæði

Ryðfrí ástengi fyrir mótora

Vélaverkstæðiði Þór sími: 481-2111 fax: 481-2918 www.velathor.is

LJÓSMYNDIR EFTIR

HLYN ÁGÚSTSSON

118

119

HVAÐ VITA BÖRNIN UM SJÓMENNSKU? Nafn og aldur: Emil Aron Bergsson, 5 ára.

Foreldrar: Sara Sjöfn & Bergur Veistu hvað sjómennirnir gera á sjónum? veiða fiska. Þekkir þú einhverjar fisktegundir? Ýsa, smokkfiskur, ég elska smokkfiska ég á smokkfiskadót það er bara sjávardýrið mitt Langar þig að vera sjómaður þegar þú verður stór? Nei Veistu hvernig sjómennirnir veiða fiskinn?

Nota net Borðar þú fisk? já, ég borða makkarónufisk.

Nafn og aldur: Sigrún Dís N. Sigurðardóttir, 5 ára.

Foreldrar: Guðdís og Siggi.

Veistu hvað sjómennirnir gera á sjónum? veiða fisk. Þekkir þú einhverjar fisktegundir? ég man það ekki Langar þig að verða sjómaður? nei Hvernig veiðir maður fisk? með veiðistöng Borðarðu fisk? já

Nafn: Pétur Bjarnason, 5 ára.

Foreldrar: Bjarni og Tinna Veistu hvað sjómenn gera á sjónum? Veiða, ýsu eða fisk Þekkir þú einhverjar fisktegundir: Ýsa, lax, Langar þig að verða sjómaður? nei Hvernig veiðir maður fisk? með veiðistöng, ég á veiðistöng svona alvöru Borðarðu fisk? já bara ýsu, bleika fiskinn já ég borða bara lax.

120

121

NÝJA TESTAMENTIÐ UM BORÐ Í SUÐUREY OG ÁLSEY Sú góða hefð hefur skapast í Vestmannaeyjum að þegar nýtt skip bætist í flotann mæta Gideonmenn um borð og afhenda Nýja testamentið, eina bók fyrir hverja koju. Árið 2021 bættust tvö skip í flota Ísfélagsins, Álsey VE 2 og Suðurey VE 11. Áhafnir þeirra fengu fengu að sjálfsögðu Nýja testamentið að gjöf, hefðinni samkvæmt. „Við Gideonsmennirnir, ég og Geir Jón Þórisson, mættum með Nýja testamentið um borð í Álsey VE þegar hún kom fyrst til Eyja í febrúar 2021.

Báðir skipstjórarnir, Jón Axelsson og Sigurður Steinar Konráðsson, tóku á móti okkur og buðu velkomna. Geir Jón hafði orð fyrir okkur, afhenti bækurnar góðu og óskaði áhöfn velfarnaðar í starfi og góðrar veiði,“ segir Óskar Pétur Friðriksson. Á gamlársdag fór hann svo með Gísla J. Óskarssyni um borð í Suðurey VE til að afhenda Bjarka Kristjánssyni skipstjóra Nýja testamentið. Bjarki tók vel á móti þeim eins og hans er vona og vísa. „Gísli sagði Bjarka frá uppbyggingu bókarinnar og hvar hægt væri að ná í upplýsingar, til dæmis ef menn yrðu óttaslegnir. Þá er hægt að sækja styrk í Guðsorð. Einnig færðum við honum nokkrar vitnisburðabækur. Bjarki sagðist ætla að fá góðan smið til að smíða litla hillu við hverja koju. Þannig yrði bókin vel sýnileg frekar en að fara ofan í skúffu.“

122

Nýja testamentið afhent skipsjórunum Álseyjar, Jóni Axelssyni og Sigurði Konráðssyni.

Bjarki tekur við Nýja testamentinu úr höndum Gísla.

Með skipstjóranum eru barnabörnin hans.

123

Fjölbreytt landslag Við þessar fiskleitir hefur það eflaust brátt komið í ljós að ójöfnur eru miklar á sjávarbotni, ýmist háir standar eða hraunflákar eða sjávarholt með sæbörðum hnullungum eða sandflákar, sum staðar há fjöll og djúpir dalir á milli. Í fáum orðum sagt að landið neðra sé svipað landinu efra.

Einnig hafa leitarmenn fljótt orðið þess varir að ekki var fiskmergðin hvar sem stungið var niður en að hún var meiri og stöðugri á einum stað en öðrum og það þótt skammt væri á milli. Hina fisksælli staði var því áríðandi að finna aftur, geta ratað þangað. Því voru þeir markaðir, ekki með því að gera skoru í borðstokkinn heldur með því að taka mið af fjöllum, hnúkum hálsum og býlum á landi. Á þennan hátt eru fiskimiðin til orðin. Engum er kunnugt um hve mörg þessi mið hafa verið umhverfis Eyjarnar. Sum hafa týnst eða verið afrækt af því fiskur var þar tregari og hafa nöfn þeirra gleymst. Önnur ný mið hafa síðan fundist, þau síðan verið afrækt og þannig koll af kolli.

MIÐAKVER GÍSLA J. JOHNSENS

NAUÐSYNLEG HANDBÓK Í LEIT AÐ FISKI Gísli J. Johnsen gaf út Miðakverið 1928 í litlu vasabókarbroti. Fróðlegt er og gagnlegt að rifja upp gömlu örnefnin og miðin við Vestmannaeyjar til að kynna og varðveita í Sjómannadagsblaði Vestmannaeyja. Sigmar Þór Sveinbjörnsson kom efni kversins á tölvutækt form og birtist það hér í heild sinni.

Fiskimiðin umhverfis Vestmannaeyjar eru eflaust fleiri en við nokkra aðra veiðistöð hér á landi. Er slíkt næsta eðlilegt því hér hafa stöðugt verið stundaðar fiskveiðar. Jafnvel áður en Eyjarnar byggðust (um 930) er þess getið að hér hafi verið verstöð.

Fisksæld mun hér ávallt hafa verið, sbr. ,, þar er fugl og fiskur nógur“. Hingað leituðu menn til útróðra úr fjarlægustu landshlutum og frá fyrstu tímum var mergð útlendra fiskiskipa við Eyjarnar.

Sennilegt er því að hvergi við Ísland hafi á jafnlitlu svæði sjávarbotninn verið eins vel kannaður með veiðarfærum eins og einmitt hér.

124

Fiskimiðin 102 Séra Brynjólfur Jónsson (prestur á Ofanleiti, dó 19. nóvember 1884) telur í sóknarlýsingu sinni að fiskimiðin hér við Eyjarnar séu 102 talsins. Hákarlamið voru hér einnig nokkur en fá því hákarls var ekki leitað á vissum miðum að jafnaði. Þó voru tilnefnd sem hákarlamið Ledd eða Leddforir, Róa, Gvendarklakkur og svæði eina mílu útsuður af Geirfuglaskeri og svæðið vestur af Hreiðarshrauni. Í Miðakerinu svonefnda sem nú er fyrir nokkru glatað munu hafa verið talin talsvert fleiri mið. Það er dálítið einkennilegt að kver þetta skyldi ekki vera afritað oft og mörgum sinnum því okkur hinum yngri og gleymnari finnst sem kverið hefði átt að teljast nauðsynleg handbók formanna hér, einkum meðan handfæri voru eingöngu notuð við fiskleitir. Ástæðan mun vera sú að margir hinna stærri spámanna, fiskiguðirnir svonefndu, kunnu miðin utanbókar og þurftu því ekki á neinu kveri að halda. Þetta breyttist þegar línurnar fóru að tíðkast og einkum eftir að bifbátarnir fóru að leggja kílómetra langar lóðir sínar yfir holt og hæðir sjávarbotnsins.

Miðin gleymdust en svo kom að því að ýmsir hér vöknuðu eins og af svefni og spurðu: ,,Hvar er Miðakverið?“ En þá var það týnt og tröllum gefið.

Hefði séra Brynjólfi ekki hugkvæmst að skrásetja miðin upp úr Miðakveri Gísla J. í sóknarlýs

Innilegar hamingjuóskir kæru sjómenn og fjölskyldur

Við sendum öllum sjómönnum og fjölskyldum þeirra heillaóskir í tilefni dagsins!

ingu sinni væri þessi kafli sögu okkar í gleymsku fallinn. Ég tel það því vel til fallið að rifja upp miðanöfnin. Í því er fróðleikur og af því kann margur að hafa gaman og sumir að öllum líkindum nokkuð gagn.

Skálinn á aurnum við Þjófanef. Þessi svokallaða skál er norður af Stórhöfða.

Helstu fiskimið við Vestmannaeyjar

Vestasta svið: Hundaskerið upp á Bládrang og Suðurkambar við Álfsey að innan og allir drangar í einn drang. Suðurkambur sunnan til á Ystakletti. „Allir drangar í einn“ þýðir að Þrídrangar útnorður frá eyjunum beri hver í annan. Hundaskersklakkur. Grasleysa við Álfsey að vestan. Nibban á Súlnaskeri (altari prestsins sem er smástrýta austast á Súlnaskeri) við Geldunginn að vestan.

Fyrir norðan Eyjar Þórsteinsklakkur, þannig miðaður: Brekaflá í skarðið á Skerinu og Steinarnir á Brandinum við Stafnes. Brekaflá er norðan á Bjarnarey. Skerið sem hér er nefnt er í landnorður frá Ystakletti.

Austasta svið: Fjósin við Brandinn að sunnan og Geldungurinn við Súlnasker. Fjósin eru vestan við Stórhöfða.

Brandsflúðir: Brandur við Smáeyjar og Brekaflá í háskerið, sama sker og nefnt er vegna Þórsteinsklakks.

Fyrir sunnan Eyjar Leira (syðri): Yddi á Súlnaskeri vestur undan Hellisey og „portin“ á Súlnaskeri opin og saman.

Innstaflúð: Súlnasker við Stafnes og Haganefið í hnúkinn á skerinu. Haganef er syðsta nefið á Bjarnarey.

Helliseyjarrif: Einidrangurinn við Sámsnef að innan, Hetta undir Suðurey að vestan og Þúfann á Hellisey frammi. Einidrangur, líklega réttar nefndur svo en Einis- eða Einarsdrangur, lengst í vestur frá Vestmannaeyjum.

Brandsflúð dýpri: Stóribunki við Faxa og Tobbasigin við Smáeyjar. Stóribunki er á miðri Ellirey.

Faxi er standberg eitt landnorðan til á Ystakletti. Þegar talað er um ,,sker“ sem mið á öllum Flúðunum er átt við Faxasker sem er einn samhangandi hraunklasi og miðið er Steinarnir á Brandinum við Hænu að austan og Bunki á Bjarnarey við Skerið að austan.

Suðureyjamið: Drangar (Þrídrangar) við Þjófanef og ydda á Hettu.

Hallsklakkur: Þjófanef „jafnjaðra“. Norðurgarðshólar í Þuríðarnef og Grasleysa við Smáeyjar.

Norðurgarðshólar eru hraunhólar fyrir norðan Norðurgarð er klettur sunnan á Heimakletti.

Sandagrunn: Sauðagata á Suðurey við Dalfjall, Gerði við Kleifar, Gularás við Giljaminni.

Gerði vísar til bæjarins Stóragerðis norðan undir Helgafelli. Stampurinn er klettanös norður á Ellirey. Búðarhóll er bær í Landeyjum. Giljaminni er í Vatnsdalsfjalli.

Rifa: Rifan á Súlnaskeri við Hellisey og bælið í svarta loftinu í Napann. Öðru nafni Randamæli er vestan í Stórhöfða. Napi er bergstrýta áföst við Stórhöfða að vestan.

Fyrir vestan Eyjar Bjarnarhraun: Þjófanef í Vatnsgil og þúfan á Halldórsskoru við Hænu. Þjófanef er útnorðurhorn Álfseyjar. Vatnsgil er litlu austar en miðja vegu norðan í Álsey. Halldórsskora er stallur sunnan í Dalfjalli.

Austurleiran: Súlnasker við Hellisey að austan og portin saman á Brandi og Álfsey.

Breki: Tobbasigin vestan undir Álsey og Illugahellir í Fálkató á Bjarnarey. Illugahellir er smáhellir í útnorður frá Helgafelli. Fálkató er vestan í Bjarnarey.

Gvendarklakkur: Latur í Kerlingarhól og Sámsnef við Álfsey. Sámsnef er á Hellisey.

Hreiðarshraun: Gatið við og yddi á Brandinum.

Gat er vestan við Dalfjall, skarð milli fjallsins og drangs eins sem áður lá steinbogi frá að fjallinu og myndaði þannig hið svonefnda gat.

Breiðavík: Geldungurinn upp á Súlnasker og 126

Djúpa sundið: Hábrandurinn við Suðurey og Ellirey við Ræningjatanga.

Fyrir austan Eyjar Súlnaskersklakkur: Súlnabreiðan vestari á Súlnaskeri eða Hellirinn lokaður (á Súlnaskeri) og Blátindur austan undan Flöktum á Hellisey.

Freikjuklakkur: Freikja við Stórhöfða og Sigmundarsteinn við Litlahöfða. Sigmundarsteinn er klettur austan við Kervíkurfjall.

Djúpuklakkar: Hábrandur við Suðurey og yddi á Vaðhornið. Vaðhorn er syðsta hyrnan á Hellranefinu.

Hrútsbringsklakkur: Hrútsbringur við Litlahöfða og Þúfan á Suðurey við Höfðann og Kirkja við Bjarnarey. Hrútsbringur eru austan í Sæfjalli.

Við sendum sjómönnum og fjölskyldum þeirra hátíðarkveðjur í tilefni sjómannadagsins

”These are very powerful, strong SMARTDOORS

”One fantastic advantage of the

doors – these are the best trawl doors I’ve ever used.

Hjörvar Hjálmarsson, skipper on Icelandic trawler Börkur

Twister trawl doors is the shutter system, which allows the spreading force of the doors to be altered very simple.

Høgni Hansen, skipper on Faroese trawler Høgaberg

Bakkavegur 66 // FO-530 Fuglafjørður // Faroe Islands // Tel +298 474 200 // info@vonin.com // vonin.com

127

Djúpbótin: Þúfan á Hettu og Þúfan á Hábarði við Bjarnarey.

Grunnbótin: Kirkja við Bjarnarey og Hellisey við Hellutána.

Siggamið: Sámsnef við Hellutána og Kirkja við Bjarnarey og Ystiklettur við Flúðartanga. Flúðartangi er austanmegin við Heimaeyju. Þórarinshraun: Hellisey við Höfðann (Stórhöfða) og Axlarsteinn í Blátindinn. Þríhamradjúp: Steinarnir á Nálinni við Bjarnarey og yddi á Álfsey upp úr að innan. Þessir steinar eru þrír stallar upp af svokallaðri Nál sem er berg vestan á Ellirey.

Ledd (þ.e. blý = sakka; verið hraunskarpt og sökkur tapast mjög í tíð enskra fiskimanna hér við Eyjar): Hábrandurinn við Suðurey og Hafnarbrekkan frammi. Hafnarbrekka er austan á Bjarnarey.

Djúpbessi: Fagrafell eða Seljalandsmúli við Bjarnarey og Öxlin á Örn við Kleifar.

Grunnbessi: Gatið á Geldungnum við Stórhöfða og Steinketillinn á miðjan Kirkjubæ. Steinketill er austan í Hánni sunnan við Skiphella. Ólafshola: Vesturhús í Halldórsskoru og yddi á Ellirey vestur undan Bjarnarey.

Holan: Háborð á Ellirey laust austur undan Bjarnarey og rifa á milli Hettu og Klifs.

Mannklakkur: Maðurinn við Heimaklett og Bólin á Bjarnarey frammi. Maður kallast bergstandur í austurbrúninni á Klifinu. Ból eru klettar tveir í Hafnarbrekku á Bjarnarey.

Réttarklakkur dýpri: Hafnardrangur við Suðurflánna og Stampurinn frammi. Hafnardrangur er við höfnina austan á Bjarnarey og þaðan í landsuður er Suðurfláin er svo kallast.

Djúpmið: Þrídrangar í (lága) Skerið og „Ömpuhóll við“ og Þúfan við Búrin. Þúfan, norðarlega á Ellirey upp að svonefndu Siggaflesi. Búrinn kallast tveir drangar áfastir við Ellirey að austan. Álfseyjarklakkur dýpri: Álfsey við Klettsnef og yddi á Haganefinu. Klettsnef er fremst á Ystakletti. Álfseyjarklakkur grynnri: Flagið í Bunka á Bjarnarey frammi og Álfsey við Klettinn (þ.e.

Ystaklett).

128

Danskahraun: Þúfan á Hænu við Upsaberg og steinarnir á Nálinni við Bunka ( á Bjarnarey).

Leiran innri: Hanahöfuð við Upsaberg og Haganefið frammi.

Leiran syðri: Grasleysa á Skershallann og Gjábakkahjallur við Klettsnef. Gjábakkahjallur er spölkorn suður undir Gjábakkabæ.

Jónsmið: Blábringurinn við Lauphöfða, Uglurnar og Kaðalhúsið við Klettinn ( ysta). Blábringur er í vesturhöfninni á Ellirey. Lauphöfðar sunnan við höfnina. Uglur eru snasir austan á Bjarnarey.

Kaðalhús, nú suðursalthúsið í Garðinum.

Fagrafellsflúð: Fagrafell við Ellirey og þrídrangar við Faxa.

Langabergsklakkur: Langaberg við Klettinn (Ystaklett) og ydda á Stórhöfða. Langaberg niður af Köldukinn, sem er grasbrekka austur á Hánni, norðan við svonefnda Skiphella.

Skarnhaugsmið: Skarnhaugurinn við Klettinn og Drangar við Faxa. Skarnhaugurinn er sunnanmegin hafnarinnar austan til við Klettsnef og jafnjaðra Lögmannssæti og Faxa.

Gjábakkamið: Hásteinn í Gjábakkahjall og Hnaus við Lögmannssæti. Hnaus er lítið sker vestan við (lága) Skerið.

Besshúsaklakkur: Besshús við Halldórsskoru og yddi á Veðurvitana. Besshús er hóll í landnorður frá Helgafelli. Veðurvitar kallast tvö nef sitt á hvorum Ysta- og Miðkletti þar er þeir mætast.

Krambúðarklakkur: Hásteinn við Austurbúðina (Garðinn) og yddi á Drengjum. Drengir kallast smádrangar austan undir Ystakletti .

Róa: Faxi í Sauðagötu í slakkanum milli Hábarðs og Bunka á Ellirey og yddi á Dímon. Dímon er vestan við Markarfljót.

Inn af Ellirey Kúks-klakkur: Hanahausinn við Upsaberg að innan og yddir á Búrið (sem er í Ellirey) austan undir Ellirey.

Ingimundarklakkur (kenndur við Ingimund á Gjábakka): Hraunhóllinn (Norðurgarðsklettar) við Heimaklett (Kleifar) að vestan og Hrúturinn (Steinninn á Ellirey) í Hábúnka á Ellirey (grunnt, um það bil tólf faðmar).

Stampurinn (sem um 20 mið við Eyjar eru miðuð við) hrapaði eða sökk í sjó fyrir 10-12 árum síðan og verður því að taka sjónhending af þeim stað þar sem hann var til þess að finna miðin.

Við óskum sjómönnum og fjölskyldum þeirra til hamingju með daginn!

Sendum ykkur og fjölskyldum ykkar, hamingjuóskir í tilefni sjómannadagsins.

Icelandic Fisheries Exhibition & Awards

Þeir kröfuhörðu velja

8.-10. júní í Fífunni í Kópavogi

ísþykknibúnað og forkæla

Bás B20

13th

2022

Sjómenn

Hlökkum til að sjá þig

129

Turnahvarf 8 · 203 Kópavogi · kapp.is

SJÖTÍU ÁRA AFMÆLI SJÓMANNABLAÐSINS FAGNAÐ

Blaðið afhent, Íris, Ómar og Ríkharður.

Sjötíu ára afmæli Sjómannadagsblaðsins var fagnað með athöfn í Sagnheimum um sjómannadagshelgina 2021. Blaðið hét fyrst Sjómaðurinn og kom út 1951. Fljótlega breyttist það í Sjómannadagsblað Vestmannaeyja sem undanfarin ár hefur verið á bilinu 130 til 140 síður.

Hefur aldrei fallið úr ár nema í gosinu 1973 og var blaðinu 1974 slegið saman í árganga 1973 og 1974. Sjómannadagsráð hefur frá upphafi staðið að útgáfunni og á mikinn heiður skilinn. Sjómannadagsblaðið er mikilvæg heimild um sögu sjómanna og útgerðar og sögu Eyjanna í 70 ár.

Vel var mætt og hófst athöfnin með því að Ómar Garðarsson afhenti Ríkharði Zöega Stefánssyni í Sjómannadagsráði og Írisi Róbertsdóttur bæjarstjóra fyrstu eintök Sjómannadagsblaðsins 2021. Íris þakkaði fyrir og sagði framlag sjómanna til Vestmannaeyja yrði seint metið að verðleikum. Ísólfur Gylfi Pálmason, fyrrum þingmaður Framsóknar í Suðurkjördæmi, rifjaði upp samskipti sín við Eyjamenn og sagði gamansögur úr pólitíkinni.

Atli Rúnar Halldórsson, sem komið hefur myndarlega að útkomu Sjómannadagsblaðsins síðustu þrjú ár, sagði frá kynnum sínum af Eyjamönnum og bætti um betur. Gaf hann tugi eintaka af bók sinni, Flýgur fiskisagan í 20 ár, þar 130

sem saga Fiskidagsins mikla á Dalvík er rakin í máli og myndum. Glæsileg bók þar sem nokkrir Eyjamenn koma við sögu.

Sigurgeir Jónsson tók við af Einari Hauk Eiríkssyni skattstjóra sem ritstjóri Sjómannadagsblaðsins árið 1979. Sigurgeir sagði sína sögu. „Mig minnir að ég hafi þá verið nýráðinn sem æskulýðsfulltrúi Vestmannaeyjabæjar og taldi mig hafa tíma til að sinna þessu meðfram því. Ekki man ég lengur hver það var sem óskaði eftir þessu en það gæti hafa verið Björgvin Ármannsson, sem þá var formaður Sjómannadagsráðs, sagði Sigurgeir sem stýri blaðinu til 1980.“ Blað sjómanna Þætti Sigurgeir var þó ekki lokið því árið 1989 var hann beðinn um að redda málunum. Ráðning á ritstjóra hafði klikkað og lítill tími til stefnu. „Þarna var ég í fullu starfi sem kennari í Stýrimannaskólanum en ákvað að svara kallinu og sá um blaðið þetta ár og þrjú þau næstu eða til 1992. Þá fannst mér komið nóg að sinni og við tóku ágætis menn.“ Sigurgeir sagði efnistökin hafi alla tíð verið nokkuð svipuð. Frásagnir sem tengdust sjómönnum og þeirra starfi, viðtöl við þekkta sjómenn, ýmsar nýjungar kynntar, og sagt frá skólastarfi. Trúin hefur líka átt sinn sess í blaðinu.

Til hamingju með daginn sjómenn!

Sjómannadagurinn 12. júní 2022

131

AFN RABBA

SJÓMINJAS

IÐ UM VERÐUR OP A DAGSHELGIN SJÓMANNA

!

R U K K O Ð A ME L G I S Ð A KO M D U

F Í L T T I M ER M

U N Ó J S Á ÚT´ TIL HAMIN

GJU

ÓMEN J S N N I G A MEÐ D

Pantaðu þér ferð á ribsafari.is eða í afgreiðslu okkar í Eyjum.

Sjáumst á höfninni!

IFERÐIR

EMMT EGAR SK

ANL

ÓGLEYM

N!

info@ribsafari.is Sími: 661-1810