Weerwoord! Geweldloze weerbaarheid Marlieke de Jonge
Afstand schept misverstand
De gevarieerde samenleving
4
Er zijn 1001 redenen waarom mensen oordelen over anderen. Te dik, te dun, fout kleurtje, vreemd accent, ‘defect’, beperkt of invalide, te dom, te slim… Waar de norm vandaag ligt, ligt ie morgen niet of overmorgen. Waar de norm hier ligt, ligt ie elders helemaal anders. Maar van die kennis lijken we weinig te leren. ‘Dat is niet normaal’ en ‘Zo hoort het niet’ liggen vast. Inclusief allerlei meer- of minderwaardige regels. ‘Standaard’ is de maat die niemand past.
Maar toch doen we ons best om in die rare norm te passen. En anderen de maat te nemen.
DAT IS GEK! Wie niet past, krijgt te maken met pijnlijk opmerkingen, vooroordelen en soms met pestgedrag en discriminatie. Of overmatige zorg, dat is meestal goedbedoeld, maar ook verstikkend. Wie niet past, wordt makkelijk in de rol van slachtoffer gedrukt.
5
6
Dat is geen groeizaam klimaat voor het ontwikkelen van zoiets als eigenwaarde en een zelfgekozen identiteit: de basisbagage die ieder mens nodig heeft om een plek en de weg te vinden in het leven. Er zijn 1001 redenen waarom mensen oordelen over elkaar. Vaak zit er angst achter, onzekerheid, eigen frustratie en gebrek aan eigenwaarde. Dit is een wereld waarin mensen beschadigd raken. Om vervolgens anderen weer te beschadigen.
Wie vol zelfvertrouwen door het leven fietst, heeft het niet nodig om andere mensen de maat te nemen. Die is eerder nieuwsgierig naar een nieuw verhaal. Hoe leren we elkaar dat het leuk is die verhalen te horen? Gewoon omdat het onze wereld mooier kleurt. Wij EX-SLACHTOFFERS van vooroordelen en discriminatie pakken de regie! We laten het niet meer gebeuren, we geven .
WEERWOORD
7
Als het leven tegen valt, kun je terug duwen
Succes-strategieën
10
Respecteer je gevoel Als een opmerking je pijn doet, doet ie pijn. Dat betekent niet dat de afzender het zo bedoelt of dat het ‘objectief gezien’ een rotopmerking is… dat doet er niet toe: pijn is pijn. Emoties zijn niet redelijk, dus het is vrij zinloos ze logisch weg te redeneren. Dan onteigen je jezelf en dat is de sluipmoordenaar van eigenwaarde. Au = au!
No problem Relativeer een pest-incident tot normale proporties. Bijvoorbeeld door er met anderen over te praten. Een rotopmerking heeft de neiging onnodig veel plaats in te nemen in je hoofd. Hallo!: ‘Een ander heeft zoveel macht als jij uit handen geeft’. Dat kan best minder.
11
12
Navragen De ‘Hoe bedoel je dat?’ vraag. Meestal beseffen mensen niet wat ze er gedachteloos uitgooien. Navragen maakt bewust. Bovendien maken oprecht geïnteresseerde vragen contact. Dat is precies wat nodig is om van vooroordelen af te komen.
Humor Humor is ongeveer de beste communicatiestrategie die de mensheid heeft uitgevonden. Het geeft de ruimte om zonder gezichtsverlies aan een ongemakkelijke situatie te ontsnappen. Lachen ontspant en maakt verbinding. Beetje uitkijken met galgenhumor: die vat niet iedereen.
13
14
Omdenken Met opzet positief begrijpen wat in eerste instantie negatief overkomt. Bemoeizucht is ook betrokkenheid. Pesten is ook een vorm van aandacht.
Anticiperen De grapjes over mijn ‘slanke lijn’ maak ik zelf wel: de ‘ondermaatse haring’ scoort goed. ‘Blinde kip’, is ook sterk. Kom daar nog maar eens overheen. Bij relevante gelegenheden profileer ik mijn psychose-hoofd direct in mijn voordeel. Met de gebruiksaanwijzing erbij om anderen over hun handelingsverlegenheid heen te helpen.
15
16
Ontwapenen Zoek een punt van verbinding als je agressie, angst of afstand ervaart. Daarmee kleur je je in beeld als medemens in plaats van object of categorie. Alert zijn op het ‘hart’ van de ander en daarop aansluiten, is meestal een slimme strategie.
Ruimte geven Veel agressie en discriminatie wortelt in angst. Geef een ander (een deel van het) gelijk in een discussie. Of voorrang in het verkeer.
17
18
Hulp vragen Hulp vragen is geen zwaktebod, integendeel. Geef de ander de sterke positie en je haalt alle machtsstrijd uit het contact. Probeer het eens als je durft! Doet het goed in escalerende omstandigheden.
Lik op stuk De snelle bek terug. Onder het motto: zeg maar iets, als je maar iets zegt. Weerwoord is niet wat van de slachtofferrol verwacht wordt. ‘Buiten de orde’ reacties werken het best. Die scheppen verwarring en onzekerheid aan de andere kant: schaakmat! Vooroordelen zijn tenslotte ook meest onzin.
19
20
Confrontatie ‘U zegt…’ en dat keihard herhalen. Mensen discrimineren niet graag in het openbaar. Deze doe ik vooral graag in een volle treincoupé. Succes verzekerd!
Gebruiksaanwijzing Ieder is anders en beschikt over eigen kwaliteiten en vaardigheden. Het geven van ‘weerwoord’ hoeft absoluut niet verbaal. Wie met woorden niet uit de voeten kan of zich er ongemakkelijk bij voelt, probeert het met mimiek, gedrag of een handig beeldend signaal zoals een (grappig) t-shirt. Passieve strategieën zoals gewoon doen of je neus bloedt en NIET reageren, zijn ook prima. Niemand verplicht jou om de wereld op te voeden en zeker niet altijd en overal. Zolang andermans ‘domme gedoe’ je goede humeur maar niet verpest en je gevoel van eigenwaarde heel laat.
21
22
Niet elke strategie is toepasbaar onder alle omstandigheden. Je moet wel even slim aan kansberekening doen. ‘Lik op stuk’, de snelle bek, is in een mensenmassa waar ook nog alcohol aan toegevoegd is, veel te link. Vooral als je niet goed uit de voeten kunt. Dan is humor of ‘hulp vragen’ veel verstandiger. Weerwoord is geen verplichting. Je kunt het doen, maar je kunt het ook laten als je er even geen zin in hebt. ‘Assertief’ volgens voorschrift van daarvoor uitgevonden trainingen, is niet nodig. Dat roept vaak meer irritatie op dan besef van ‘dom gedrag’ en kortzichtig oordelen. Net als agressie maakt ‘assertiviteit uit een boekje’ afstand in plaats van contact.
Contact is namelijk de echte bedoeling van slim weerwoord geven (naast gewoon grenzen trekken). Verbinding maken is effectief en duurzaam investeren in een gevarieerde samenleving waar ruimte is voor ‘ieders anders zijn’. ‘Anders’ = niks meer of minder, maar gewoon anders. EEN MEERHEID AAN MINDERHEDEN, DAAR WIL JE BIJHOREN! Wie slim is, maakt van ‘weerwoord’ een spel of een uitdaging. Dan houd je het in ieder geval leuk voor jezelf. Dat is belangrijk!
23
Eigenwaarde 24
Ik ben wie ik geworden ben geen standaardkind, succesmodel waar je over struikelt op internet en de sociale media. Daar zijn toch meer dan genoeg van? Wat heb ik daar aan toe te voegen? Ik ben en dat is ruim genoeg mijn eigen onvolmaakte zelf een boek waar alleen ik het plot van ken verwonderlijk als het leven zelf. MARLIEKE
25
Een ander kun je niet veranderen, wel jezelf en dat maakt een wereld van verschil …
Ruimte voor eigen strategieëen
28
29
30
Marlieke - expert in het maken en overleven van ‘toestanden’ - stafmedewerker Empowerment bij LENTIS - bruikbaar burger Groningen 06 22963704 ema.dejonge@lentis.nl www.gezondedwarsverbanden.nl
Dit boekje is (mede) mogelijk gemaakt door ZonMw Project ‘Verbindende hulp– verlening als Joint Venture’ www.zonmw.nl
Gemeente Groningen www.gemeente.groningen.nl Verslavingszorg Noord Nederland (VNN) www.vnn.nl Lentis Postbus 128 9470 AC Zuidlaren Telefoon 088 114 00 00 www.lentis.nl Tekst / concept Marlieke de Jonge Ontwerp Dorèl Xtra Bold