Legadex Magazine 3 (2012)

magazine // compliance en risicomanagement

André Olijslager gelooft in rechtlijnigheid

‘Een commissaris moet de rug recht kunnen houden’ inspiratie en informatie | zomer 2012 4/Interview met André Olijslager Over de rol van de commissaris en private equity 8/‘Áls je het maar organiseert’ Ronde tafel over compliance in organisaties 14/Anja IJlstra (CBRE Global Investors) ‘Het was een complexe ontvlechting’ 22/Een forse besparing Deskundigen over mediation 28/Achtergrond De opkomst van massaclaims

inhoud

08

20

14

32 colofon LEGADEX Magazine is een uitgave van Legadex. Legadex biedt flexibele bedrijfsjuridische ondersteuning bij de klant of vanuit haar kantoor in Amsterdam.

artikelen

03 Mix In dit nummer en in mijn agenda 04 in gesprek André Olijslager over de RvC en ­compliance

08 de ronde tafel Integrale benadering van ­compliance loont

Omslag André Olijslager Redactie Legadex, JCM Context Concept en realisatie Link Design, Amsterdam Tekst Annemarieke Noordhoff Fotografie Mirjam van der Linden, Jeroen Poortvliet, Michel Porro, Hans Stakelbeek Drukwerk WC den Ouden BV Contact Voor nadere informatie, neem contact op met Hans-Martijn Roos of Luc van Daele

2

of zie onze website www.legadex.com Legadex B.V., Teleportboulevard 110, 1043 EJ Amsterdam, T 020 820 83 96, info@legadex.com www.legadex.com

13 14 17

de keuze van... Luc van Daele Joint Venture met CBRE Global Investors review Constitution 3.0: Freedom and ­Technological Change

18 in beeld Het Legadex CLS-team 20 actueel E-Discovery in Nederland 22 trend De winst van mediation 26 in gesprek Harm Bavinck over ondernemerschap 28 actueel Massaclaims: topadvocaat Jurjen Lemstra over de ontwikkelingen

32 5 vragen aan Willem Wiggers van Weagree 34 cursist Sandy Groeneveld van Unilever 35 mix Het Nationaal Juristen Congres en Merger ­Integration ­Management Forum

legadex magazine | zomer 2012

MIX

In dit nummer Compliance en toezicht. Het onderwerp is de afgelopen jaren nadrukkelijk op de agenda van ­ondernemingen gekomen en zal daar voorlopig niet meer verdwijnen. In dit nummer van Legadex magazine nemen wij u mee in een aantal ontwikkelingen op dit gebied. Zo vindt u een uitgebreid interview met voormalig ABN AMRO-commissaris André Olijslager met zijn visie op toezicht vanuit de rol van de commissaris. In de rubriek Ronde tafel discussiëren toonaangevende juristen en ­complianceofficers uit de financiële wereld over de vraag hoe groot de impact van de financiële crisis is en hoe zij in hun dagelijks werk omgaan met de stortvloed aan nieuwe regels. Willem Wiggers van Weagree laat zien hoe het maken van contracten kan worden geautomatiseerd en hoe dit bijdraagt aan compliance en risicomanagement. En waar het dan toch nog fout gaat: mediation is in opmars! U leest er alles over in dit magazine. Tweede Kamerlid Ard van der Steur, Frans Scheefhals, hoofd Juridische Zaken van Mediq, en mediator Glenda Nühn delen hun ervaringen. En verder natuurlijk nog tal van andere interessante ontwikkelingen.

Bedrijfsjuridisch werk kan innovatiever en gemakkelijker – vanuit deze gedachte r­ ichtten wij alweer vier jaar geleden Legadex op. Bij inmiddels meer dan 70 topondernemingen bewijzen we dat deze gedachte hout snijdt. De inspiratie en ideeën die wij opdoen delen wij graag met u.

Direct, als klant, óf via dit Legadex magazine*. Wij wensen u weer veel inspiratie!

Hans-Martijn Roos en Luc van Daele * U vindt dit magazine ook op legadex.com met meer informatie over onze diensten en manier van aanpak.

In mijn agenda

Waar ben je nu druk mee?

‘Het afgelopen half jaar met de uitbouw van ons Corporate Legal Services (CLS) team. En met de uitbouw van ons dienstenpakket.

Verder ben ik zelf ook volop betrokken bij klantwerkzaamheden, vanuit ons kantoor in Amsterdam en op locatie.’

Wat wil je de komende tijd bereiken?

‘Ons CLS-team in Amsterdam verder uitbreiden met goede collega’s, paralegals en juristen. Want steeds meer klanten willen een deel van het werk dat we nu bij hen op kantoor doen, geheel of gedeeltelijk op afstand laten doen. Omdat het sneller gaat of omdat we met ons vaste team in Amsterdam op ieder moment kunnen bijspringen.’

wie Emilie van de Vrande is Corporate Legal Counsel en team­leider Corporate Legal Services (CLS) sinds september 2011 daarvoor Legal Counsel en complianceofficer van OG-onderneming The IBUS Company / Jurist en

Hoe werkt het CLS-team dan precies?

‘Vaak starten we het werk op kantoor bij de klant. Zo leren we elkaar kennen en vinden we samen met de klant de beste werkmethode. Ons team in Amsterdam springt na verloop van tijd vaak flexibel bij. Klanten werken inmiddels steeds meer via online juridische informatiesystemen en dat werkt makkelijk.

Desgewenst zetten we zo’n systeem ook neer voor de klant.’

accountmanager bij Intertrust (Amsterdam en Curaçao) gaat voor ‘Het beste Corporate Legal Services team!’

legadex magazine | zomer 2012

3

In gesprek

André Olijslager over de RvC en compliance

‘Pas ná een commissariaat sta ik het mezelf toe vrienden te worden’ Rechtlijnig en standvastig zijn, het wordt mensen vaak verweten.

André Olijslager (68) ziet het echter als een deugd. Sterker nog, hij ziet het als onmisbaar voor zijn werk als professioneel commissaris. interview Luc van Daele tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Michel Porro

Komt dat rechtlijnige voort uit uw Zeeuwse roots? ­serieus: ‘In het prille begin van mijn opleiding leerde

U heeft gestudeerd aan Nyenrode, heeft nog veel ­contacten daar én zit er nu in de Raad van Toezicht.

Komt dat niet te dichtbij?

ik op Nyenrode: wees kritisch. Tijdens mijn eerste

‘Waarom zou dat een probleem zijn? Als mensen

commissariaat leerde ik: wees onafhankelijk, blijf

niet goed functioneren heb ik geen enkele moeite er

vrij. In de zin dat je ver weg blijft van belangen­

iets van te zeggen. Om ze zelfs te bedanken, als het

conflicten of situaties waarin je mensen nog iets

nodig is. Dat vind ik niet moeilijk. Moeilijk, dat is een

schuldig bent. Die twee lessen heb ik altijd ont­

grote groep mensen moeten ontslaan bij een fabriek

houden. En die zie je terug in mijn houding. M ­ ensen

in zwaar weer, terwijl die mensen zelf eigenlijk prima

waarderen die rechtlijnigheid, ze vinden het prettig

werk verrichten. Goed toezicht uitoefenen betekent

dat je duidelijk bent. Het weerhoudt me er o ­ verigens

ook belangen gescheiden houden. En eventuele be-

niet van om, als het nodig is, zaken luchtig te

langenconflicten van te voren heel goed afwegen. ‘Bij

­benaderen. Dat kan de kou uit de lucht halen, een

twijfel, niet inhalen’ is mijn uitgangspunt. Verwacht

lastige situatie overzichtelijker maken. En ervoor

ik dat een nieuw commissariaat eventueel zou kun-

zorgen dat je makkelijker op elkaar afstapt.’

nen botsen met een bestaand, dan ga ik niet in op dat

Lachend: ‘Dat zou heel goed kunnen.’ Dan weer

4

legadex magazine | zomer 2012

>>

5

legadex magazine | zomer 2012

In gesprek

pensioen mijn secretaresse en auto met chauffeur aangehouden – daardoor heb ik nu de tijd voor mezelf gecreëerd om meer nevenfuncties te vervullen. Dat is ieders eigen verantwoordelijkheid. En natuurlijk van de president-commissaris om zich ervan te vergewissen. Wil je toch meer functies bekleden dan je feitelijk aan kan, dan zijn er genoeg manieren om die wet te omzeilen. Bijvoorbeeld via commissariaten in het buitenland: deze worden niet meegeteld in de nieuwe wet. Of door in een Raad van Advies zitting te nemen. Dat laatste scheelt ook nog eens een hoop juridisch gedoe. Als commissaris heb je wettelijke verplichtingen, als adviseur niet. Bij private equity kan men kiezen om geen RvC, maar een raad van Advies in te stellen, mits de onderneming geen structuurvennootschap is.

‘Bij Enron werd achteraf pijnlijk duidelijk dat er niet voldoende was doorgevraagd’

Maar vanuit de compliance­gedachte verzoek. Verder ga ik niet snel mee

is dit wel een heel ­averechtse uitwer-

zeilen of naar andere leuke uitjes.

king van die wet!’

Pas ná een commissariaat sta ik het daarvoor. Volgens mij bestaat het old

Waar is een goed functionerende RvC dan wel mee gediend?

boys network allang niet meer: in al die

‘Goed functioneren gaat over mensen,

commissies waar ik nu zit, zie ik vrij-

over gedrag en – vooral – over duide-

wel nooit meer een bekende. Ja, ze zijn

lijke afspraken. Men zegt dat een RvC

wel vrijwel allemaal grijs, maar dat is

een zo groot mogelijke variatie moet

vooral omdat ervaring een vereiste is.’

hebben in kennis, kunde en erva-

mezelf toe vrienden te worden, nooit

ring. Ik denk dat vooral de ervaring

6

Wat u betreft is verdere regulering van het commissariaat, zoals de ‘Wet Bestuur en Toezicht’ met het amendement van SP-kamerlid Irrgang – waarin onder meer een strikte beperking aan het aantal commissariaten wordt gesteld – dus niet nodig?

van belang is. Ze hoeven elkaar niet

‘Alsjeblieft niet! Er is al zo veel gere-

zichtcultuur, waarin de RvC de volle

geld. De intentie van die motie vind

aandacht heeft voor álle ­stakeholders,

ik overigens goed, begrijp me niet

niet alleen de aandeelhouders.

verkeerd. Alleen de uitwerking, dat

Buitenlandse commissarissen zijn

klopt niet. Zo leg je iets op een kwan-

niet gewend dat bijvoorbeeld ook het

titatieve manier vast wat kwalitatief

medewerkersbelang zwaar telt. Dat

geborgd zou moeten worden. En

maakt het soms wel wat lastig.’

heel goed te kennen. Wel is alignment onderling van belang. Grote vennootschappen hebben steeds vaker een internationale RvC, waarvoor buitenlanders speciaal worden ingevlogen.

Nederland heeft echter een eigen toe-

daar ben ik faliekant op tegen. Als je ieder voor zich die afweging maken:

En wat verandert in de rol van de commissaris zelf?

heb ik niet al te veel functies? Heb ik

‘Het commissariaat verandert, wordt

hier wel tijd voor? Ik heb zelf na mijn

steeds professioneler. Het is allang

gevraagd wordt als commissaris moet

legadex magazine | zomer 2012

geen erebaantje meer, maar volwaar-

‘En ik ben zelf ook wel eens gevraagd

dig werk waarvoor je af en toe flink

of ik niet wat minder lastig kon zijn.’

de diepte in moet. Als commissaris

‘Bij private equity praat je tenminste op

voorbereidt. Zo goed, dat je soms

Inmiddels zijn we twee financiële ­crisissen verder, met onmiskenbaar veel invloed op bedrijfsleven en toezicht. Wat ziet u als belangrijke gevolgen?

een tot in de puntjes uitgewerkt

‘Er is veel te veel aandacht voor

powerpointvoorstel voor ogen krijgt

het juridische, voor regulering.

waar je eigenlijk alleen ‘ja’ op kan

Tegenwoordig neig ik er naar bedrij-

antwoorden. Dan zeg ik: ‘Neem ons

ven te adviseren vooral niét naar de

mee als we nog ja of nee kunnen

beurs te gaan. Beursfondsen moeten

zeggen, als er nog alternatieven zijn.’

aan zo veel verplichtingen voldoen dat

Ertegenin gaan, opstaan en afwij-

de inhoud in gevaar komt. Blijf een

kende afspraken maken: dat moet je

familiebedrijf of blijf in handen van

wel durven en kunnen. Daarom zorg

private equity, zeg ik ze, houd je verre

ik eerst voor goede afspraken onder-

van public equity. Kijk maar eens naar

Dit is André Olijslager

ling, in een niet al te formele sfeer,

de gemiddelde AvA. Je ziet daar meer

zodat we weten wat we aan elkaar

aandeelhebbers dan aandeelhouders.

hebben. En waar iedereen aan toe is.

Er komen nauwelijks grote beleggers

Vervolgens is het zaak standvastig

meer die goede vragen stellen en het

te zijn. De meeste mensen zijn te

willen hebben over strategie en beleid.

weinig k ­ ritisch. Wist je dat 85% van

Bij private equity praat je tenminste

de mensen volgers zijn? Die vragen

op niveau over de inhoud.’

• Overwoog ooit nog jurist te worden, koos uiteindelijk voor een bedrijfskundige opleiding bij Nyenrode • Begon in 1968 bij Van Gelder Papier, was daar van 1981 tot 1989 directeur • Was op zijn 34e al commissaris • Van 1991 tot 2005 bestuursvoor­ zitter FrieslandCampina • Is sinds zijn pensioen in 2005 fulltime commissaris. Was onder meer (tot 2010) vice-voorzitter RvC ABN Amro, is nu voorzitter RvC bij Heijmans en Detailresult Groep (met onder meer Dirk van den Broek, DekaMarkt en Digros), en heeft verder verschillende commissariaten en posities in raden van toezicht • Was daarnaast van 2006 tot 2011 voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Participatiemaatschappijen (NVP)

moet je jezelf daarom afvragen: ben ik hier wel geschikt voor? Grote vennootschappen hebben vaak een staf die een RvC-vergadering goed

niet door. Een commissaris moet de rug recht kunnen houden. En

‘De komende jaren verwacht ik van

doorvragen, écht doorvragen. Denk

private equity minder leverage. Minder

aan Enron: daar zijn vaak genoeg de

leningen dus. Bedrijven zullen vaker

goede vragen gesteld, maar achteraf

genoodzaakt zijn op een andere

werd pijnlijk duidelijk dat er onvol-

manier dan via bankfinanciering

doende is doorgevraagd. Als commis-

aan geld te komen. Daardoor komen er

saris moet je de CEO durven aan te

meer emissies op de markt. Gelukkig

spreken op, bijvoorbeeld, zijn te hoge

hebben de meeste bedrijven, anders

salaris. En maakt een onderneming

dan consumenten, hun zaken finan-

geen winst, dan besluit je als com-

cieel wel aardig op orde. Overal waar

missaris bijvoorbeeld het manage-

ik aan tafel zit zie ik dat bedrijven

ment geen bonus toe te kennen.’

zich desondanks zorgen maken dat ze tegen de grenzen van de bankcon-

Hoe zit het met reflecteren op het eigen handelen? Er wordt wel eens gezegd dat dit een zwak punt van commissarissen is.

venanten aanlopen. Want dan zijn ze

‘Reflectie vind ik goed, zeker.

als commissaris veel aandacht voor.

Sommigen huren daar externen voor

Maar de toekomst van bedrijven ligt

in – oordelen over jezelf is tenslotte

wel in handen van het management,

lastig. Dat betekent overigens niet

niet van de RvC. Hoe pak je problemen

dat ik dat niet doe. In twee gevallen

aan? Wat doe je wanneer het niet

ben ik uit mezelf als commissaris

goed gaat? De snelheid waarmee een

afgetreden, omdat ik de kwaliteit van

bestuur actie neemt bij een calamiteit

het toezicht niet goed genoeg vond.

én hoe je als commissaris zorgt dat

In andere gevallen heb ik mensen

het op de agenda blijft tot het ook

gevraagd om weg te gaan.’ Lachend:

de sigaar – geen nieuw geld betekent aandelen­emissie, verwaterende aan-

niveau over de inhoud’

delen en een lagere koers. Daar heb ik

echt is opgelost, dáár gaat het om.’ <<

legadex magazine | zomer 2012

7

Compliance in financiĂŤle instellingen: hoe organiseer je dat?

Integrale benadering loont

8

legadex magazine | zomer 2012

ronde tafel

Misschien is er straks een stafmedewerker 3.0 die meerdere vakgebieden tegelijk beheerst: legal, compliance en risk. Het kan natuurlijk ook dat er veel intensiever stavenoverleg is. Hoe het ook georganiseerd wordt, feit is dat er meer inzicht en vooral overzicht nodig is. Want om het hoofd te kunnen bieden aan de aanzwellende stroom wet- en regelgeving is het voor organisaties steeds belangrijker om compliance integraal te benaderen. Daarover zijn de tafelgenoten van deze ronde tafel het eens.

tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Mirjam van der Linden

Wet- en regelgeving om compliance te bevorderen blijft maar komen. Nationaal én Europees. Waar staan we nu? In het oog van de storm?

Van Doorn: ‘Nee, we staan aan de kust en kijken naar de grote golf die er nog aan gaat komen. Voor veel Europese richtlijnen geldt dat je daar in 2013 aan moet voldoen. Getoetst en wel.

Ondertussen wordt er ook in ons parlement lustig verder gewerkt aan regelgeving. Ik heb nog nergens gelezen dat er iets af gaat.

En je moet er wel aan voldoen. Anders ben je binnen twee weken out of business.’

Loonen: ‘En dan hebben we het nog niet eens over de pseudo­ regelgeving. Zo zijn er de leidraden van de AFM: prachtige best practices, weinig op af te geven. Maar hoewel ze publiek­ rechtelijk geen waarde hebben, krijgen ze dat civielrechtelijk wel.

Een rechter gebruikte laatst zo’n AFM-leidraad om te toetsen of een belegging risicovol – en dus passend – was. Dergelijke leidraden vullen zo dus de redelijkheid en billijkheidsnormen in. Rechtvaardigt dat handjevol boeven in de sector dat het hele speelveld wordt ingekleurd?’

En wat betekent dat voor ondernemingen in de financiële wereld?

Hoe bereiden zij zich voor?

Van Doorn: ‘Het leidt ertoe, zo verwacht ik, dat sommige producten helemaal niet meer worden gevoerd. Alleen nog maar simpele producten. En dat zijn niet noodzakelijkerwijs de beste producten.’

Frehe: ‘Er komt heel veel op de stafafdelingen af, meer dan alleen wet- en regelgeving. Zo is het begrip ‘klant centraal’ voor de financiële wereld nogal lastig en ongrijpbaar. Hoe rol je dat

9

binnen de onderneming uit? Verder willen juridische afdelingen vooral ordening in de nieuwe wet- en regelgeving aanbrengen, zodat het voor zichzelf én de directie behapbaar blijft.’

Van Veen: ‘Je kunt je niet alleen tot de juridische zaken ­beperken. Ik kan mij niet meer alleen vanuit mijn w ­ erkkamer op de komende regelgeving richten. Dat is onvoldoende. Je moet voortdurend samenwerken met andere disciplines,

legadex magazine | zomer 2012

>>

AAN TAFEL

• Bekleedde daar sindsdien de functie van hoofd Juridische Zaken en Compliance en

Tom Loonen • Van huis uit econoom, gepromoveerd in

directiefuncties binnen de Aviva groep • Is er nu Bestuurssecretaris

en Insinger de Beaufort, was bij de laatste directeur Compliance • Sinds kort is hij CRO bij family office Private CFO Services in Den Haag

Gertrude Frehe

AEGON Asset Management Roelof Goudswaard

ondernemingsrecht • Begon in 2007 voor zichzelf als jurist in de bankenwereld

dam, rondde daar recent onderzoek naar

waar ze van dichtbij de overgang van

effect van compliance op de werkvloer af

‘niets aan de hand’ naar de financiële crisis

rechtbanken Haarlem, Amsterdam en Hof

Huub van Veen • Heeft 14 jaar als advocaat ondernemings­ recht gewerkt, onder meer als adviseur

meemaakte

RvB van ARAG (Düsseldorf) • Keerde terug naar Nederland en naar Delta Lloyd, de bankendivisie

(Deloitte en Ernst & Young) en bij de advocatenkantoren Loeff Claeys Verbeke en Allen & Overy • Vanaf 2003 bij PGGM als Senior Tax Counsel

• Sinds 2007 diverse opdrachtgevers, zoals

• Sinds 2007 daar verantwoordelijk voor Tax

het Waarborgfonds Sociale Woningbouw,

en Legal (tijdelijk ook Compliance), meest

Allen & Overy en NIBC Bank

recent als Directeur Corporate Juridische

• Nu aan het werk bij de Rabobank, Concern Juridische Zaken, waar ze RvB adviseert over toepassen van compliance en governance

en Fiscale zaken • Sinds 2011 zelfstandig werkzaam voor organisaties als AEGON en Mn Services, nu als Tax Project Manager bij Sara Lee /

RvB Delta Lloyd • Was vervolgens 2 jaar secretaris van de

• Startte zijn loopbaan ooit als belasting­ adviseur, werkte bij twee van de big four

• Had diverse opdrachten bij de Rabobank,

’s-Hertogenbosch en Kifid

Nederlandse Gemeenten

• Werkte tot 2006 als kandidaat-notaris

• Verbonden aan de Universiteit van ­Amster­

• Is gerechtelijk deskundige voor

de dot.com-crisis mee • Ging begin deze eeuw naar Bouwfonds • Is sinds een jaar Global Head Legal bij

bancaire zorgplicht aan de UvA • Ruim 20 jaar gewerkt bij banken als Fortis

Juridische Zaken bij de AEX, van dichtbij

Axel van Doorn

Douwe Egberts

• Begon zijn carrière bij de Raad van State • Stapte in de jaren ’90 over naar DNB

En met Hans Martijn Roos en Luc van Daele

• Maakte later, als vervangend hoofd

(Legadex) als gespreksleiders.

zoals risicomanagement, financiële zaken, informatie­

te houden. Dan moet je klaarblijkelijk niet met ingewik-

management, noem maar op. Als staf moet je zorgen

kelde vragen over klantgerichtheid komen.’

dat je antwoorden hebt op álle vragen om de directie te

‘Op de werkvloer merken mensen verder dat vooral de

kunnen ondersteunen bij de besluitvorming. Mijn taak is

publieke opinie regeert, geleid door soundbites en de

ze voor te lichten over de wet- en regelgeving, het liefst

roep om steeds verder gaande regulering. Zelfregulering?

op één A4-tje met overzichtelijke en duidelijke opsom-

Nee, dat is electoraal niet interessant. Daar komt bij dat

mingen. Niet meer.’

Van Doorn: ‘De hoeveelheid regelgeving is zo groot dat het

de toonzetting ook nog eens heel scherp is. Het is voor

alleen niet meer bij te houden is. Tien jaar geleden kon

steeds weggezet te worden als zakkenvullers en graaiers.’

medewerkers van financiële instellingen ingrijpend om

een hoofd juridische zaken nog diep inhoudelijk ingaan op vragen over nieuwe regelgeving. Nu bestaat een nieuwe richtlijn zo uit 400 bladzijden. Dat gaat niemand meer volledig beheersen. We zijn op een niveau aangekomen dat de

Internationaal komt er ook veel op jullie af. Wat merken jullie van die toegenomen internationale druk? Verandert dat je speelveld?

informatie niet meer door één individu te verwerken valt.’

Goudswaard: ‘Vroeger kon je als manager nog zelf mee-

Van Veen: ‘Ben je grensoverschrijdend actief, dan kan het

werken. Dat is er nu niet meer bij: je kunt alleen nog de

hebt, maar twee of meer. Dat kan lastig zijn. De gestelde

ketens aansturen en de procedures bewaken.’

eisen komen soms niet overeen, of de ene toezichthouder

voorkomen dat je niet alleen één nationale toezichthouder

stelt zwaardere of andere eisen dan de ander. Voor een

En wat zijn de gevolgen voor stafmedewerkers? Wat merken zij van deze stortvloed aan regelgeving?

10

overkoepelende Europese toezichthouder is er in elk geval

Loonen: ‘De werkvloer krijgt te maken met allerlei

nog veel te doen. Overigens kan die internationale druk ook veel goeds brengen. Zo kan het door een beurs­notering

nieuwe vragen. Waar mogen we ons geld nog verdienen?

in New York nodig worden SOX-compliant te zijn. Dat bete-

Hoe gaan we om met klantzorg? En hoe met toezicht?

kent voldoen aan strenge compliance-eisen. Veel werk dus,

Dat roept een hoop onzekerheid op. Dossiers gaan vier

maar ook nuttige inzichten in de werking van het bedrijf

keer op en neer. Mensen op de werkvloer zien door de

én in gebieden die voor verbetering vatbaar zijn.’

bomen het bos niet meer en focussen zich daarom op dat

Van Doorn: ‘Ik vraag me af of je dat nu nog steeds zo

wat voor handen ligt: zorgen dat de vinkjes gezet zijn,

kunt zeggen. In de afgelopen vijf jaar zijn de vereisten

dat audit tevreden is en dat ze toezicht van het lijf weten

exponentieel toegenomen. Hebben we alles, vroegen we

legadex magazine | zomer 2012

ronde tafel

‘Je gaat steeds meer risk-based kijken’

rijkste? Je gaat steeds meer risk-based kijken.’

Is het Lehman Brothers die we hierop aan mogen spreken? Of ligt de overvloedige regelgeving aan onszelf?

Goudswaard: ‘Ik weet niet of de politiek dat ziet, dat

Loonen: ‘Voor een deel mogen we ook wel eens de

bedrijven dergelijke keuzes moeten maken. Dat de

hand in eigen boezem steken. We hebben er zelf – als

hoeveelheid regelgeving ze dwingt om alleen naar het

­sector – een potje van gemaakt. De excessieve bonussen,

belangrijkste te kijken. Je krijgt zo een soort schijnzeker-

zogenaamd briljante jongens die met een miljoen naar

heid van in control zijn.‘

huis gaan: het is niet uit te leggen. Het was een enorme

toen. Nu vragen we: hebben we in elk geval het belang-

suikerpot waar we allemaal van mochten snoepen. En

Is dit een cyclische beweging? Draaien we al die regels over een paar jaar niet weer terug?

het zelfregulerend karakter was heel klein.’

Van Doorn: ‘Deregulering wordt doorgaans aangewak-

­her­oriëntatie. En dat is best nuttig. Zaken als het

kerd door een economische crisis, dat klopt. Minder

­klant­belang centraal stellen, zijn daar een uiterst

regels betekent meer vrijheid om geld los te maken.

­belangrijk ­uitvloeisel van.’

Maar voorlopig is het nog niet zover. Grote financiële

Van Doorn: ‘De nieuwe regelgeving is natuurlijk een

instellingen hebben hun eigen juridische clubs, die

reactie op wat er in de gehele financiële wereld is gebeurd.

­kunnen de regelgeving nog aan. Maar de kleintjes, 10

En niet bij één afzonderlijk bedrijf. Het is nu zeker een

tot 15 man, moeten steeds weer internationale kantoren

moment voor zelfreflectie: om goed te kijken naar je eigen

inhuren. En dat betekent een forse kostenpost. Sommige

producten en de waarde die je toevoegt voor de klant.’

Van Veen: ‘Met de sector zitten we midden in een

bedrijven zullen zelfs de handdoek in de ring moeten

nieuwe Amerikaanse belastingregelgeving zorgt er bij-

Is dat niet een verantwoordelijkheid van de sector? Om de producten helderder te maken en klanten meer inzicht te geven in de eigen dienstverlening?

voorbeeld voor dat je Amerikaanse klanten beter kunt

Loonen: ‘Onderzoek toont aan dat mensen over het

laten gaan. Geloof je in complottheorieën, dan zou je

lezen van de documentatie van een gangbare beleggings­

bijna gaan geloven dat toezichthouders hun geld krijgen

hypotheek 13 uur doen. En dat is nog niet eens begrijpend

van de occupybeweging! Overigens creëert dit wel een

lezen. En nee, onze klanten zijn niet dom, hoogstens niet

nieuwe markt: een markt voor kleine gespecialiseerde

geïnteresseerd. We maken het met de sector zo complex,

dienstverleners.’

het is zó veel en zó slecht geschreven.’

gooien, zeker de bedrijven die cross border werken.’

Loonen: ‘Het werkt deglobalisering in de hand. De

legadex magazine | zomer 2012

11

>>

ronde tafel

Goudswaard: ‘De documentatie krijgt al snel de omvang

cultuur­omslag niet alleen nieuwe producten, maar ook

van een telefoonboek van een kleine stad. Krijgen

nieuwe mensen. Veel mensen werken nu bij financiële

­mensen die in huis, dan blijft het twee dagen liggen

instellingen voor het geld. Niet vanuit bezieling.’

en daarna tekenen ze toch wel. Wat me vooral verrast

Van Doorn: ‘Volgens het nieuwe pensioenakkoord moe-

In de toekomst zullen we dus toe moeten naar een nieuw soort financiële organisatie. Waar legal en compliance in het hart zit.

ten burgers meer voor het eigen pensioen gaan zorgen.

Van Doorn: ‘Juristen gaan nu al steeds dichter op de

En dat terwijl de meesten nog niet eens begrijpen hoe

­business zitten. Bij ons gebeurt dat letterlijk. Dankzij

hun eigen hypotheek werkt. Daar verbaas ik me echt

flexibele werkplekken zitten de juristen bij ons midden

over. Hier liggen wel de kansen voor – maar ook de ver-

tussen hun collega’s van andere afdelingen. Juridische

antwoordelijkheid van – financieel dienstverleners. Om

zaken weet daardoor veel beter wat er waar gebeurt.

de juiste en goede producten aan te bieden.’

Er zijn geen blind spots meer.’

Loonen: ‘De Ombudsman van het Kifid (Klachteninstituut

Frehe: ‘Dan heb je het wel over de juristen die echt met

financiële dienstverlening, redactie) durft te s­ tellen dat

de producten bezig zijn. Je hebt ook juristen die daar

95% van die claims komt doordat die mensen e ­ igenlijk

wat verder van af staan, die meer met strategische zaken

niet hadden mogen beleggen. Mensen beseffen onvol-

bezig zijn als governance. Die processen zijn voor de

doende dat recht op financieel geluk ook kans op

werkvloer onzichtbaar.’

­finan­cieel ongeluk betekent.’

Van Veen: ‘Dat kun je ondervangen door bijvoorbeeld een

Van Doorn: ‘In de jaren ’80 mochten particulieren in Frankrijk niet eens in opties beleggen. Dat was té risicovol.

ketenoverleg te organiseren waarin managers en team-

In Nederland lachten wij toen om die gekke Fransen. Maar

een goede en duidelijke vertaalslag naar de afdelingen.

ik vind het nog steeds niet zo gek. Ik verwacht dat straks

Maar uiteindelijk maakt het niet uit hóe, als je het maar

bepaalde financiële producten niet meer voor p ­ articulieren

organiseert.’

toegankelijk zijn. Althans, niet zonder vergunning. Net

Van Doorn: ‘Als je het maar grensoverschrijdend

als sommige chemicaliën of wapens. En dan verdwijnt

organiseert.’

de discussie over zorgplicht bij deze producten vanzelf.’

Loonen: ‘Ik vraag me af of compliance als losse afdeling

is dat nu, op dit moment, nog steeds onbegrijpelijke spaar­regelingen worden gemaakt.’

leiders regelmatig bij elkaar komen. Zorg dan wel voor

over 10 jaar nog wel bestaat. Gaan we niet toe naar een

12

En wat zijn dan de gevolgen voor jullie dienstverlening?

Jullie producten?

soort procescontrole, met daarin legal, compliance

Van Doorn: ‘Belangrijk is dat er eenvoudige, begrij-

Frehe: ‘Juristen zouden zich er meer bewust van moeten

pelijke producten verkocht worden, met eenvoudige,

zijn dat ze onderdeel zijn van het riskmanagement.’

­begrijpelijke voorwaarden. Waardoor de klant een goed

Goudswaard: ‘We kunnen best met één staf toe. Ik zie de

begrip krijgt van het te verwachten rendement en het

komst van een nieuw soort jurist, de stafmedewerker 3.0,

bijbehorende risico dat hij loopt. Hier wordt nu gelukkig

die van alles kaas heeft gegeten. Legal, compliance en risk.

erg veel aandacht aanbesteed.’

Dan maak je het ook naar de andere afdelingen veel over-

Goudswaard: ‘Overigens betekent een dergelijke

en risk?’

zichtelijker. Het is nu nog vaak veel te verkokerd.’ <<

legadex magazine | zomer 2012

de keuze van

Luc van Daele over contract­ management 9 van de 10 bedrijven scoren onvoldoende Eind vorig jaar sprak ik op de dag van de bedrijfsjurist over trends in innovatie en effectiever werken. Ik stelde daar onder andere de vraag hoeveel van de ongeveer 120 aanwezige bedrijfsjuristen zélf werken met een ­contractmanagementsysteem. De reactie was verhelderend: slechts een paar. Een gemiste kans. Contractmanagement is de afgelopen jaren in hoog tempo makkelijk en laagdrempelig ­geworden. Tegen lage kosten heeft een ­juridische afdeling tegenwoordig online toegang tot alle relevante contracten waar hij het overzicht van moet hebben en over moet kunnen adviseren. Ook van buitenlandse dochtermaatschappen en andere afdelingen binnen de onderneming.

Praktijk dwingt tot actie Bedrijfsjuristen zijn in hun werk afhankelijk van de juiste ­informatie. Toegang daartoe is dus cruciaal voor de kwaliteit van het werk en het werkplezier. Dat geldt zeker voor contracten – bedrijfsjuristen besteden daar relatief veel tijd aan. Tegelijkertijd moet steeds meer werk worden verzet met een beperkt juridisch team. Tijdverlies door onnodig zoeken en verlies van eerder vergaarde kennis is dan funest. Naast deze efficiencyoverwegingen zijn er ook nog de verscherpte compliance-eisen. Gebrek aan inzicht in contracten, inclusief de daarbij behorende kansen en risico’s, kan anno 2012 eigenlijk niet meer.

Geïntegreerd, van begin tot eind Contractmanagement is méér dan het kunnen t­ erugvinden van een contract. Het betekent dat je vanaf het begin van het ­onderhandelingsproces zicht houdt op de v ­ erschillende stadia van onderhandeling. Dat je de documentatie en ­correspondentie later kunt terughalen. Dat je aansluit op de interne en externe bevoegdhedenstructuur, zodat je ­calamiteiten voorkomt. En dat je een – vaak verrassend

Luc van Daele

eenvoudig – werkproces maakt voor het opstellen, onder­ handelen, ondertekenen, opslaan en delen van contracten.

1989-1993 advocaat bij Trenité van Doorne

Voordelen en noodzaak zijn duidelijk, toch komt het in de

1993-2000 bedrijfsjurist bij Sara Lee

praktijk vaak niet van het invoeren en het bijhouden van

2000-2008 hoofd Juridische Zaken Endemol Holding

zo’n systeem. Goed nieuws: er zijn inmiddels volop slimme

2008-nu

systemen in de markt die dit proces behapbaar maken.

directeur en mede-eigenaar Legadex

Tegen beperkte kosten.

13

joint venture

‘Van hoofdkwartier naar European headquarters’ 14

Anja IJlstra (CBRE Global Investors) en Nancy Vermaat (Legadex)

legadex magazine | zomer 2012

Over Anja IJlstra • Werkte 8 jaar als advocaat, eerst vastgoed, later corporate • Stapte in 2003 over naar ING Real Estate als Legal Counsel en ­advocaat in loondienst • Was van 2007 tot 2011 als ­interimmer werkzaam bij onder meer Nike • Werd in 2011 benaderd voor functie van Head Legal Nederland bij ING Real Estate Investment ­Management NL, nu CBRE Global Investors NL

Anja IJlstra (CBRE Global Investors) en Nancy Vermaat (Legadex) in gesprek over de overname van ING Real Estate Investment Management door CBRE Global Investors

Anja IJlstra keerde vorig jaar maart terug bij haar oude werkgever ING Real Estate. Als Head Legal Nederland begeleidde ze nu de verkoop van ING Real Estate Investment Management Europe. Eind oktober was de closing.

IJlstra is blij met haar nieuwe werkgever CBRE Global Investors. ‘Ik hoopte vanaf het begin al dat CBRE de koper zou zijn,’ vertelt ze.

banken werden de grote Nederlandse banken door de publieke opinie en politiek gedwongen zich te bezinnen op hun activiteiten. Daar kwam bij dat de vastgoedmarkt niet heel goed rendeerde. Voor ING Groep voldoende reden om hun vastgoedtak in de verkoop te zetten. In februari 2011 werd bekend gemaakt dat CBRE Group de diverse vastgoed­investeringsonderdelen zou kopen van ING. Een maand later was IJlstra binnen als Head Legal Nederland.

Nancy Vermaat werkte toen al een aantal jaren bij ING Real Estate, eerst vast in dienst, later via Legadex.

Synergie IJlstra: ‘Op het moment dat ik in januari mijn contract tekende bij – toen nog – ING Real Estate, wist ik nog niet wie de koper was. Ik ben erg blij dat het CBRE is geworden. Zij zien de overname als een kans om te groeien en te profiteren van de synergie, ook op de langere termijn.

­tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Jeroen Poortvliet

15

Hoewel de vastgoedmarkt als geheel niet goed rendeerde, was ING Real Estate Investment Management Europe

De verkoop was verre van onverwacht. De onderdelen

voor CBRE een interessante overnamepartij. De ­resultaten

ING Real Estate Investment Management Azië, Europa,

waren voldoende positief en de Nederlandse fondsen

ING Real Estate Select en Clarion Securities pasten

laten nog steeds een out performance zien, beter dus dan

namelijk niet meer bij de kernactiviteiten van de bank.

het gemiddelde in de markt. ING had bovendien veel

Door de bankencrisis en de latere staatssteun aan de

expertise waarmee CBRE haar voordeel kon doen én zat

legadex magazine | zomer 2012

>>

joint venture

Anja IJlstra over Legadex

‘Handig dat de flexibiliteit aanwezig was’ ‘De closing is een aantal keer verschoven. Nancy verschoof keer op keer mee, stelde zelfs haar verhuizing uit totdat het echt niet meer kon. Gelukkig had Legadex toen een andere ervaren collega beschikbaar die haar gedurende die tijd kon vervangen. Later stelde Nancy iemand voor die veel verstand heeft van liquidaties: hij heeft snel veel weggewerkt. Wij zijn heel tevreden. Ze hebben altijd kunnen leveren wat we vroegen.’

in Europese landen waarin CBRE nog

31 oktober – onder meer de naams-

niet of ­minder vertegenwoordigd was.’

wijzigingen direct konden initiëren.

In de periode erna kwam een hausse

‘Met de overname is CBRE Global Investors nu in heel Europa vertegenwoordigd’

Ontvlechten

aan werk op ons af. Deels verwacht,

IJlstra: ‘Vanaf dag één kon ik met-

deels onverwacht. Zo werkte de

een meedraaien in alle projecten die

tijdelijke oplossing voor het corporate

nodig waren ter voorbereiding op de

entitysysteem niet goed.’

verkoop. Dat kwam vooral neer op vennootschappen herstructureren

Vermaat: ‘Wat opvalt aan dit traject

en ontvlechten, want ING Real Estate

is de omvang, juist in een periode dat

Investment Management Europe was

overnames in de vastgoedmarkt stil-

diep verweven in de verzekerings-

liggen. Het gaat om een groot onder-

en banktak van ING. We bungelden

deel en een complexe ontvlechting.’

feitelijk tussen de twee concerns van ING – bank en verzekeraar – in.’

IJlstra: ‘En daardoor heeft het veel tijd gekost en een aanzienlijk extra

Vermaat: ‘Besluiten, overdrachts­

belasting voor alle juristen en het

formulieren, stappenplannen: het

projectmanagement. Ook de staven

werd in de loop van 2011 steeds

waren intensief betrokken: met

­drukker. Als het nodig was kwam ik

grote regelmaat moesten ze infor­

geregeld een dag meer dan de gang-

matie ­opleveren, zodat de deal door

bare twee dagen per week, de laatste

kon gaan.’

twee maanden was ik er zelfs fulltime. De verkoop betekende dus een

Schiphol

flinke intensivering van mijn gang-

IJlstra: ‘Voorheen waren wij het

bare ­corporate housekeeping-werk.’

hoofdkwartier. Nu zit het hoofdkwartier in de VS, en zijn wij de European

16

Hausse aan werk

headquarters. Dat betekent intensief

IJlstra: ‘Als target company kregen we

samenwerken met het voormalig

veel vragen, zowel vanuit ING als

Europees hoofdkwartier van CBRE

CBRE, die we vaak met gelimiteerde

Investors in Frankrijk. Een andere

informatie toch moesten zien te

grote verandering is dat we binnen-

beantwoorden. En dan waren er ook nog de advocatenkantoren en het

kort naar Schiphol verhuizen. Het is nu niet logisch meer dat we bij ING in

notariaat waarmee we samenwerk-

huis zitten. Bovendien is Schiphol goed

ten. We waren niet in staat om alles

bereikbaar voor een internationaal

zelf te doen. Naast de ontvlechtingen

bedrijf. De integratie met de VS en de

waren er de liquidaties, bestuursbe-

andere vestigingen in Europa is nu de

noemingen en de naamswijzigingen:

grootste uitdaging, samen met de inte-

150 in totaal. Alles stond klaar,

gratie van de corporate administratie

zodat we de dag na de closing – op

in het Amerikaanse systeem.’ <<

legadex magazine | zomer 2012

review

Over Constitution 3.0: Freedom and Technological Change

Bedrijfsjuristen in het centrum van de macht zijn. Die trend belooft weer een

tekst Juriaan Mensch

groeiende invloed van bedrijfs­ Legal commentator Jeffrey Rosen

juristen binnen organisaties en

(New York Times) kreeg van zijn

daarbuiten, ook in Nederland.

hoofdredacteur de opdracht om de

‘De issues zijn relevant voor iedere jurist die meer wil weten over privacy en databescherming’

toekomst van technologie en recht in

Eerste linie

kaart te brengen. Dat resulteerde

In het hoofdstuk The Deciders

uiteindelijk in een bundel van

onderzoekt de schrijver de toekomst

veertien essays, allen geschreven

van privacy en vrijheid van menings-

door juridische zwaargewichten uit

uiting. De Decider was de bijnaam

de VS. Constitution 3.0: Freedom and

van Nicole Wong, de voormalig

Technological Change kijkt vijftien

deputy General Counsel van Google,

jaar vooruit naar het effect van

die de knoop doorhakte in kwesties

technologie. Technologie waarvan

als het wel of niet verwijderen van

de impact nu nog minimaal is, die

het Youtubefilmpje waarin Kemal

naar ­verwachting snel zal groeien.

Ataturk volgens sommigen werd beledigd. In Frankrijk en Duitsland

Het boek beschrijft hoe die

speelde tegelijkertijd een andere

­technologische mogelijkheden

kwestie: de holocaust ontkennen is

zich in de praktijk verhouden tot

daar strafbaar. Moet Google wel of

de ­Ameri­kaanse grondwet. Maar

niet de ontkenningssites in de

wie denkt dat dit boek daarom een

vindresultaten tonen? Wong besloot

Amerikaanse ver-van-mijn-bedshow

dat het Ataturk-filmpje bleef, de

is of een staaltje juridisch droog-

holocaust ontkenningssites verdwe-

zwemmen, die vergist zich. De issues

nen echter in de zoekresultaten. Zij

zijn relevant voor iedere jurist die

had zo meer invloed op de online

geïnteresseerd is in vraagstukken die

vrijheid van meningsuiting dan wie

raken aan privacy, databescherming

dan ook ter wereld. Een bedrijfsjurist

of vrijheid van meningsuiting.

had zelden een meer politieke rol.

Constitution 3.0 prikkelt de fantasie, leest vlot en geeft de lezer veel stof

Terugkerende conclusie is steeds hoe

tot nadenken. Ook buiten de juridi-

beroerd de bestaande wetgeving is

sche context.

toegerust op de snel veranderende realiteit. En dat is de belangrijkste

Titel Auteur Uitgever

Politieke macht

reden dat bedrijfsjuristen zich steeds

Voor bedrijfsjuristen is het zonder

vaker in het midden van de beslis-

meer relevant leesmateriaal. Zij

singsmacht vinden. Zij worden in

kunnen het zich tegenwoordig niet

feite de eerste linie die bepaalt wat

Constitution 3.0: Freedom

meer veroorloven de maatschappe-

maatschappelijk acceptabel is,

and Technological Change

lijke veranderingen te negeren die

zonder dat bestaande wetgeving

Jeffrey Rosen (Editor),

ook hun organisatie raken. Vandaag

altijd voldoende kader biedt.

Benjamin Wittes (Editor)

nog compliant, morgen niet meer

Brookings Institution

– zo lijkt het soms. In het boek

De toekomst is al hier, hij is alleen

Press, 2011

onderschrijven meerdere essayisten

nog ongelijk verdeeld over het heden,

ISBN

978 0815722120

dat technologiebedrijven als

zei science fiction schrijver William

Volume

271 pagina’s

Facebook en Google een steeds

Gibson ooit. Rosen’s boek maakt dat

groter wordende (politieke) macht

nog eens goed duidelijk.

legadex magazine | zomer 2012

17

in beeld Wij werken bij u op locatie Zijn uw groepsgegevens up-

of vanuit ons kantoor in

to-date? Met onze hulp heeft

Amsterdam.

u altijd het juiste overzicht.

Contractmanagement?

Wij a ­ dviseren over de Geen bedrijfsjurist? Wij verzorgen

inhoud van de contracten

al uw benoemingen, registraties,

en het proces er omheen.

besluiten en deponeringen.

WIJ ZIJN UW CORPORATE LEGAL SERVICES TEAM 18

Het hele jaar door bieden wij u efficiĂŤnte en flexibele ondersteuning in uw corporate werkzaamheden. Wij kunnen dit ook van A tot Z voor u verzorgen zodat u er geen omkijken meer naar heeft. Voor meer informatie, bel Emilie van de Vrande op 020-8208396.

Een herfinanciering, fusie of 足liquidatie? Wij bereiden het voor en voeren het voor u uit.

Corporate compliance en risico足 management? Wij stellen voor u een raamwerk op van werkbare interne bedrijfsregels.

19

actueel

E-Discovery in Nederland

Over het lectoraat E-Discovery

20

Het lectoraat E-Discovery valt onder de Hogeschool van Amsterdam en biedt een deeltijdminor E-Discovery aan voor studenten Informatica, Rechten en Informatie en Communicatie. Daarvoor werkt het lectoraat samen met verschillende partners: • met Intelligent Systems Lab (Universiteit van Amsterdam) voor onderzoek naar de toepassing van slimme zoektechnieken in grote hoeveelheden e-mail en elektronische documenten; • met het lectoraat Digital Archiving en Compliance om onderzoek te doen naar de reactieve kant van E-Discovery én de proactieve oplossingen in het kader van informatiemanagement en E-Discovery readiness.

Voor de meest eenvoudige handelingen wordt tegenwoordig gebruik gemaakt van ICT-toepassingen. De zegeningen zijn groot. Tegelijkertijd brengt deze ontwikkeling risico’s met zich mee. Voor bedrijfsjuridische afdelingen wordt online sporenonderzoek – ook wel E-Discovery genoemd – daardoor steeds relevanter.

tekst Hans Henseler en Ivar Timmer, Hogeschool van Amsterdam (HvA) beeld Thinkstock

Het belang van ICT in ons maat-

beruchte vastgoedfraudezaak, wordt

ondersteuning bij zo’n onderzoek

schappelijke en economische verkeer

ook volop gebruik gemaakt van

schakelen zij dan E-Discovery-

blijft toenemen. Met alle voordelen

E-Discovery. Juridische afdelingen,

specialisten in.

én nadelen van dien. Want als er iets

met name die van grote organisaties,

misgaat, per ongeluk of met opzet,

krijgen de komende jaren steeds

Voor bedrijven die regelmatig te

stelt dat bijzondere eisen aan het

meer met dit fenomeen te maken.

maken krijgen met het verzamelen

onderzoek naar de toedracht. De

Onderzoek naar de toepassing van

van elektronisch bewijs kan het ook

onderzoekers moeten in staat zijn

E-Discovery en de verhouding tussen

interessant zijn om intern specialis-

digitale sporen te traceren en analy-

E-Discovery en informatiemanage-

ten op te leiden. En hen van de juiste

seren. En vervolgens moeten zij deze

ment is er volop en vanuit verschil-

kennis en instrumenten te voorzien.

sporen kunnen bewaren en presen-

lende invalshoeken. Zo hebben wij bij

Door het onderzoek geheel intern te

teren op een manier die praktisch

de Hogeschool van Amsterdam het

houden, houden zij de kosten laag

haalbaar is én voldoet aan de eisen

lectoraat E-Discovery.

en zijn de risico’s van het uit handen

die de wet aan bewijsmateriaal stelt.

geven van interne correspondentie

Dit omvangrijke werkterrein – dat

Onderzoek intern houden

en vertrouwelijke stukken beter te

overigens nog volop in ontwikkeling

Wij verwachten dat een proactieve

overzien.

is – wordt aangeduid met de term

benadering van E-Discovery voor

E-Discovery.

bedrijven de komende jaren steeds

Meer weten

belangrijker wordt. Rob van Otterlo,

Wilt u meer weten over het lectoraat,

Forensisch verantwoord

die eveneens professor bij het

de onderzoeken en de ­activiteiten?

Bij E-Discovery gaat het erom dat

lectoraat Organizing Legal Services

Kijk dan op www.hva.nl/e-discovery

informatie op forensisch verant-

(HvA) en hoogleraar Organisatie van

voor meer actuele informatie. U kunt

woorde wijze veiliggesteld én slim

juridische dienstverlening (UvA) is,

daar ook meer informatie vinden over

verwerkt wordt. Meestal gaat het om

onderzoekt daarom de organisato-

de jaarlijkse symposia E-Discovery,

elektronisch opgeslagen informatie,

rische inbedding van E-Discovery

zoals e-mail en transacties in de

in juridische afdelingen. Bedrijven

waaronder het symposium in april dit jaar over Technology Assisted Review. <<

financiële administratie. Zo maakten

laten dit online sporenonderzoek

onderzoekers bij geruchtmakende

vaak uitvoeren door externe advoca-

Hans Henseler (j.henseler@hva.nl) is partner bij

miljardenfraudes als die van Stanford

ten, zodat onderzoeksresultaten en

Fox-IT en lector E-Discovery (HvA). Ivar Timmer

en Madoff ruimschoots gebruik van

communicatie van het bedrijf met

(i.timmer@hva.nl) is clustermanager Law en

digitale opsporings- en bewaartech-

haar raadslieden onder het verscho-

onderzoeker binnen het onderzoeksprogramma

nieken. Dichter bij huis, zoals in de

ningsrecht valt. Voor de technische

Organizing legal services (HvA).

legadex magazine | zomer 2012

21

trend

de winst van mediation

22

Toegegeven, het is niet zomaar overal in te zetten.

Toch is er een groot aantal zakelijke geschillen waarin mediation bedrijven veel kan opleveren. Fikse tijdwinst bijvoorbeeld, als ellenlange procedures naar enkele of zelfs één dag kunnen worden teruggebracht. Of langetermijn winst, wanneer de relatie tussen de strijdende partijen behouden blijft.

­tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Jeroen Poortvliet

De feiten

De werkdruk van de rechterlijke

relatief snel gevonden. Na twee keer

macht neemt meer en meer toe.

drie uur, om precies te zijn.

Nieuwe bezuinigingen dreigen, alternatieven zijn welkom. Mediation,

Voordelen van mediation zijn er

nu vooral bekend bij arbeidsgeschil-

dus te over. Haal je de angel van de

len en in familierecht, kan ook bij

rechtszitting eruit, dan zijn partijen

zakelijke geschillen tussen bedrijven

ineens veel meer geneigd naar elkaar

een slim en efficiënt alternatief voor

te luisteren. Zeker wanneer een

de gang naar de rechter zijn. En dat

mediator als neutrale derde de par-

is de politiek niet ontgaan. Tweede

tijen de kans geeft de zaak van emo-

Kamerlid Ard van der Steur (VVD)

tie te ontdoen, door goed te luisteren

ziet het bijvoorbeeld als zijn doel om

en uit te vinden waar het de partijen

mediation in het voorportaal van de

nou echt om gaat. Uiteindelijk zijn

rechtspraak te krijgen. Wat zijn voor

er geen winnaars of verliezers, maar

bedrijven de overwegingen om voor

twee partijen die wellicht in de toe-

mediation te kiezen en hoe werkt het

komst weer samen kunnen werken.

in de praktijk?

Of althans de relatie op een goede

• 60% van alle mediationpogingen in Nederland slaagt • procedures van 6 jaar worden soms teruggebracht tot 1 dag, zo laat de praktijk zien • slechts 3% van de rechterlijke geschillen gaat nu via mediation • 80% van die mediationgevallen gaat nog over particuliere zaken (echtscheidingen of voogdijzaken) • op 01/01/2012 zijn de eisen rond certificatie in Nederland ­aangescherpt. Daardoor zijn er nu nog ongeveer 2.500 ­gecertificeerde mediators

manier kunnen beëindigen.

Angel eruit

Doordat Scheefhals’ eerste kennis-

Frans Scheefhals, hoofd juridische

making met mediation positief was

zaken bij Mediq, heeft al vaker

verlopen, zette hij het vaker in. Met

gekozen voor de weg van media-

wisselende, maar vooral positieve

tion in plaats van een procedure

ervaringen. ‘Een IT-leverancier was

via de rechter. Een arbeidsconflict

verbolgen toen wij een IT-project

bij Mediq dreigde hoog op te lopen.

vroegtijdig stopten. Volgens ons had-

Scheefhals besloot mediation in te

den we duidelijk vastgelegd dat we

zetten om een langlopend conflict

na elke fase konden beslissen of we

te voorkomen. Doordat de betrok-

wel of niet wilden doorgaan. Waren

kenen de ruimte hadden om te

we op dat moment naar de rechter

vertellen over hun beleving van het

gegaan, dan was het een verbeten

geschil, werd al snel duidelijk dat de

strijd geworden. Maar wij wilden in

Frans Scheefhals, hoofd

­onderliggende emotie veel belang-

de toekomst weer met ze werken.

rijker was. Toen de deelnemers aan

Ik besloot mediation in te zetten.

juridische zaken, Mediq

de ­mediation daar eenmaal bij stil

Met succes. Want nadat we elkaars

hadden gestaan, was een oplossing

verhalen hadden gehoord, begrepen

‘Je houdt controle op de uitkomst van je geschil’

>>

legadex magazine | zomer 2012

23

trend we de posities beter. Samen zijn we er toen snel en goed

groot. Vreemd vindt Van der Steur het, dat mediation in

uit gekomen. Bij een ingewikkeld pensioendossier hebben

Nederland zo’n softe uitstraling heeft. ‘Raden van bestuur

we eveneens mediation met succes ingezet. Het bood

lijken bang te zijn op de sofa te moeten liggen.’ En dat

echter geen oplossing in een zaak waarin mediation door

terwijl in landen die bij uitstek een aversie hebben tegen

de rechter werd geopperd, terwijl de andere partij er

softe oplossingen, zoals de VS en de UK, mediation juist

eigenlijk niet open voor stond.’

een uitstekende reputatie heeft. ‘Toch vinden 16.000 advocaten in Nederland het te soft. Terwijl het hartstikke

Voorportaal

zakelijk is: het is een kwestie van keihard onderhandelen.’

In een aantal landen – sinds kort in Italië, bijvoorbeeld – is het in civiele zaken verplicht eerst een poging tot

Succes

mediation te doen, voordat de rechter zich over de zaak

Het succes van mediation wordt bepaald door meerdere

­ontfermt. Achtergrond is vaak de wens om de rechtspraak

factoren. Eén daarvan is de mediator zelf. ‘Een goede

te ontlasten en minder kostbaar te maken. In Nederland

mediator krijgt mensen, ook al zijn ze onwillig, wel

is er echter vrijwel niemand vóór. De Raad voor de

zo ver om in elk geval hun verhaal te vertellen. Toe te

Rechtspraak vindt bijvoorbeeld dat verplichtstelling de

lichten waarom ze denken dat het niets wordt,’ stelt

vertrouwelijkheid en de kans op een succesvolle uitkomst

Van der Steur. ‘En dan ontstaan er toch openingen voor

aantast. Bij verplichtstelling daalt het slagingspercentage

gesprek.’ In de VS is de mediator vaak een oud-rechter,

meteen, zo verwacht deze raad.

vult Glenda Nühn aan, zelf tweetalig NMI register­ media­tor en voormalig advocate in Zuid-Afrika. Zij ziet

Van der Steur heeft vorig jaar een wetsvoorstel i­ngediend

de faciliterende rol van de mediator als belangrijk. Net

om mediation meer voet aan de grond te geven in

als het onderkennen van de bredere belangen en emoties

Nederland. Hij is zich bewust van de beperkingen van het

in geschillen.

gebruik van mediation. ‘Ik geloof heel erg in mediation als alternatief voor de traditionele rechtspraak. Niet als

Wat vindt Nühn ervan als tijdens de mediation de

vervanging.’ Van der Steur zou graag zien dat voorafgaand

partijen met hun advocaten aan tafel verschijnen?

aan een rechtszaak wordt onderzocht of mediation een

Zij wil de machtsbalans aan tafel bewaken – een advo-

oplossing zou kunnen zijn. Hij ziet het namelijk als een

caat kán dan ook een welkome aanvulling zijn, stelt

in veel gevallen geschikte manier van geschillenoplossing

ze. Advocaten kunnen de eigen cliënt adviseren, een

én als een weg die overheidsfinanciën spaart. ‘Nu komt

mediator adviseert nadrukkelijk niet. Scheefhals heeft

de wens tot mediation in een civiele procedure vaak pas

echter wel eens meegemaakt dat de advocaat juist de

na verloop van tijd naar voren. De overheid heeft dan

grootste vijand in het proces was. Nühn: ‘De advocaat

echter al veel kosten gemaakt.’ Aandacht voor m ­ ediation

moet uiteraard zijn rol in het mediationproces wel goed

in de voorfase stimuleert cliënten van advocaten­kantoren

spelen. Het is een andere rol dan die in de rechtzaal. Een

­verder om hun advocaat er nadrukkelijk naar te vragen.

mediator moet dat eigenlijk van tevoren met de advocaat

Want bij advocatenkantoren is de tegenstand nog

in kwestie bespreken.’

‘Als voorportaal van de rechtspraak kan het een enorme kostenbesparing betekenen’ Ard van der Steur, Tweede Kamerlid (VVD) 24

legadex magazine | zomer 2012

Vertrouwen en tijd Vertrouwelijkheid en verschoningsrecht is – naast de juiste personen aan tafel – heel belangrijk: wat in ­mediationsessies is gezegd, moet daar blijven, vertelt Van der Steur. ‘Zelfs als mediation mislukt moet je er op ­kunnen vertrouwen dat verstrekte informatie en getoonde zwakheden niet op tafel komen in de verdere rechtsgang.’ En er is nog een derde factor van belang: tijd.

Bij de start van mediation gaat het vooral om luisteren naar elkaar, om de belangen die spelen. En hoe je in de toekomst verder wil gaan, vertelt Nühn. ‘Vaak komen in die fase de papieren niet eens op tafel, maar de partijen

‘Mediation kan organisaties veel tijd besparen en ontregeling van de bedrijfsactiviteiten beperken’ Glenda Nühn, mediator

moeten intussen hun zaken wel goed voorbereiden en op orde hebben. Later in de onderhandelingen kan dat cruciaal zijn als bijvoorbeeld laat op de avond de kwestie wordt uitonderhandeld. Men is dan onder tijdsdruk sneller

kracht. Wel is het mogelijk bij de notaris een titel te

geneigd om tot conclusies te komen en het geschil op

halen, alleen wil die vaak nog een keer alle partijen zien.

te lossen maar overhaast onderhandelen is dat niet. De

‘Dat is één van de dingen die ik wil veranderen: een vast-

tijd voor de voorbereiding, ook tussen onderhandelings­

stellingsovereenkomst zou wettelijk executoriale kracht

gesprekken in, moet er altijd zijn.’’

moeten kunnen krijgen via de rechter,’ vindt Van der Steur. Daarnaast zet Van der Steur zich in voor bescher-

Ook Scheefhals heeft mediation niet ervaren als over-

ming van de titel van mediator, juist omdat de persoon

haast. Hij vindt het helpen dat je het geschil voor aanvang

van de mediator zo belangrijk is. Dat betekent wel dat de

zo moet beschrijven dat beide partijen erachter kunnen

eisen die aan mediators worden gesteld omhoog moeten

staan. En dan wordt, voorafgaand aan de mediation zelf, al

– denk aan tuchtrecht, een minimum aantal zaken per

veel meer duidelijk. ‘In die zin voelt het niet als tijdsdruk.

jaar en permanente opleiding. Dat gaat veel verder dan

Je kan alle tijd nemen voor de voorbereiding.’ Van der

de huidige certificering vanuit de vakvereniging.

Steur hecht eveneens veel belang aan de voorbereidingsfase. ‘Wie zijn zaakjes het beste op orde heeft, heeft de

‘Mijn doel,’ pleit Van der Steur, ‘is mediation een vaste

beste uitgangspositie.’

plek geven in het voorportaal van de rechtspraak. Dan zijn de kosten nog niet gemaakt en hebben de partijen

Wettelijke titel

zich nog niet in hun stellingen ingegraven. Juist dan kan

Zijn partijen het in de mediation eens geworden, dan

het snel en kostenbesparend gebeuren.’ Van der Steur

wordt dat vastgelegd in een vaststellingsovereenkomst.

hoopt dat het wetsvoorstel nog in de tweede helft van

Deze overeenkomst heeft nu nog geen executoriale

dit jaar in de Tweede Kamer wordt behandeld. <<

Wanneer kiezen voor m ­ ediation?

• als beide partijen bereid zijn de wederzijdse belangen te verkennen en een oplossing te zoeken • bij de wens er binnen een relatief korte periode uit te komen • als u invloed wilt houden op het verloop en de uitkomst van de zaak • wanneer er bredere belangen dan de puur juridische spelen • als er een ‘horse for a course’ nodig is: specifieke deskundige kennis van de mediator • als interculturele verschillen een rol spelen in het conflict

legadex magazine | zomer 2012

25

in gesprek

Markante ondernemer in de bedrijfsjuridische wereld

‘Echte veranderingen gaan

langzaam

’

Harm Bavinck (41) is lastig te classificeren.

Ondernemer? Jurist? ICT’er? Hij is het alle drie wel een beetje, concludeert hij. Maakt die combinatie hem tot een buitenbeentje in de juridische wereld? ‘Nee,’ zegt hij na enige aarzeling, ‘maar ik loop soms wel op de troepen vooruit.’ Bavinck vertelt over zijn weg

een heel goede programmeur. In de jaren daarop bleef ik als i­nterimmer werken. Bij de Rabobank, Fortis, Mees Pierson, Interbrew, ga maar door.

Tegelijk stak ik elke verdiende euro in de ontwikkeling van Legal Manager.

In die tijd verkochten we jaarlijks ongeveer 10 licenties. Om dat aantal verder omhoog te brengen zochten we samenwerking, bijvoorbeeld met juridisch detacheerder Brunel. En daardoor ging het steeds harder.’

naar marktleiderschap.

Keuze ‘In 2010 passeerden we de grens van 100 klanten. We konden niet meer

tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Mirjam van der Linden

alles alleen en dus werd het tijd om

Espresso

kans om mijn vak als jurist weer uit

echte keuzes te maken. We besloten

‘Het was 2001, een week na het

te oefenen. Die kans kwam precies

ons volledig op de ontwikkeling van

World Online-drama. Ik realiseerde

op het juiste moment. Ik ging als

de software te gaan richten. Dat jaar

me dat de onderneming Serious

interimmer aan de slag bij zaken-

begon ook de samenwerking met

Coffee, waar ik samen met een

bank Stroeve, nu Gilissen.’

Legadex: zij deden het advies en de

compagnon veel tijd in geïnvesteerd

26

inrichting, wij de ICT.’

had, het niet zou gaan redden. Na

Softwarepakket

mijn tijd bij ­brouwer Interbrew had

‘Na een vraag van Stroeve ging

Ander jasje

ik mijn opgedane horecakennis

ik datzelfde jaar nog aan de slag

‘Wat me echt opvalt aan al die jaren

ingezet voor de online verkoop van

om een softwarepakket te maken,

ICT in de juridische wereld is dat

koffie. Maar Nederland bleek dus nog

waarin de zakenbank de juridische

veranderingen zo langzaam gaan.

niet klaar te zijn om massaal over

bedrijfsinformatie ordelijk bijeen kon

Mensen blijven hetzelfde doen, maar

te stappen op digitaal espressokoffie

houden. Die applicatie – de voorloper

stoppen dat werk in een ander jasje.

bestellen. Vlak nadat we de stekker

van Legal Manager – ontwikkelde ik

Denk aan e-mail: wat de directeur

eruit hadden getrokken, kreeg ik de

samen met een collega interimmer,

vroeger zijn secretaresse dicteerde,

legadex magazine | zomer 2012

Dit is Harm Bavinck • Van huis uit jurist • Werkte van 1996 tot 1999 als trainee bij Interbrew, werd daarna zelfstandig ondernemer • Begon in 2001 Legal Manager • Bracht in 2010 Legal Manager onder in het nieuwe software­ bedrijf EFFACTS

Legadex en EFFACTS EFFACTS is één van de bijzon­ dere en innovatieve bedrijven waarmee Legadex samenwerkt. ­Legadex is regelmatig betrok­ ken bij de implementatie van Legal Manager bij bedrijven en houdt voor veel haar klanten de ­juridische groepsinformatie ­binnen dit systeem up-to-date.

schrijft hij nu op in zijn mailtje.

werk moeten zijn. Wat heb je aan

– we verkopen nu ook software voor

Maar echt wezenlijk anders tegen

gedetailleerde wetskennis als je dat

contractmanagement, voor HR, de

de manier van communiceren

maar bij 20% van je werk gebruikt?

boardroom, inkoop, treasury, zelfs

aankijken? Dat gaat heel langzaam.

Gelukkig verandert het wel: ik zie

voor milieuwetgeving. Alles waarvoor

Inmiddels hebben we wel steeds

op steeds meer cruciale plaatsen

het nodig is om rechten en plichten

meer succes met een iPad-applicatie

mensen met een bedrijfskundige

vast te leggen, te controleren en te

voor boardmeetings, waarin bestuur-

achtergrond zitten. Wat verandering

rapporteren.’

ders hun vergaderstukken kunnen

ook vooruit helpt is de toenemende

raadplegen. Ideaal voor het voor­

druk vanuit het bestuur. Waar de

Marktleider

bereiden van vergaderingen, plus:

RvB zich vroeger niet bemoeide met

‘We zijn marktleider op het gebied

het scheelt een hoop ge-e-mail.’

de contracten, verordonneert ze nu:

van legal software. In Nederland zegt

‘Regel maar dat de contracten op

dat overigens nog wel iets minder

orde zijn.’’

dan in de VS. De Nederlandse markt

Op orde ‘Juristen veranderen over het alge-

is zo’n 500 prospects – bedrijven

meen niet graag. Bovendien worden

Groei

met een eigen juridische afdeling –

ze opgeleid voor de inhoud. Nog

‘Ondanks het soms wat lage tempo

groot, in de VS komt dat neer op zo’n

steeds is zo’n driekwart van de top in

van de veranderingen groeien wij

20.000. Waar in Nederland ongeveer

de bedrijfsjuridische wereld advocaat

hard. Legal Manager blijft goed

anderhalf miljard euro wordt verspij-

geweest, terwijl je als bijvoorbeeld

verkopen. Maar omdat we ook in de

kerd aan juridische dienstverlening,

hoofd Juridische Zaken veel meer

breedte wilden groeien, niet alleen in

is dat in de VS ruim 250 miljard

hebt aan een bedrijfskundige achter-

die juridische hoek, is Legal Manager

dollar per jaar. Om die reden vlieg ik

grond. Het aanpassen van processen

de naam van één van onze produc-

volgende week naar New York. Wij

en het toepassen van compliance,

ten geworden. Als bedrijf zijn we

gaan in 2012 onze vleugels uitslaan

dat zou het leeuwendeel van hun

in 2010 verder gegaan als EFFACTS

in het buitenland.’ <<

legadex magazine | zomer 2012

27

actueel

‘Signaleer je een reëel juridisch probleem, reageer dan snel en maak intern de geesten rijp voor een zorgvuldige en tijdige analyse.

Proactief onderhandelen of een lange juridische strijd?’

Jurjen Lemstra, advocaat

28

legadex magazine | zomer 2012

Massaclaims Zo bereidt u zich voor Ze zijn er en komen steeds vaker voor: massaclaims. Recent stelde het FD dat Nederland de rol krijgt van potentieel gastland voor internationale massaclaims en collectieve schikkingen. Wat kan de bedrijfsjurist doen om zich daarop voor te bereiden? Of is de angst onterecht en waait het vanzelf wel over?

­tekst Melanie de Andrade foto’s Mirjam van der Linden

wordt opgericht met de intentie om de belangen van de consument in massaclaimzaken te borgen. Sommige zijn

Sinds 2005 hebben we in Nederland de Wet collectieve

primair uit op verdiensten voor de oprichters.’

afwikkeling massaschade. Dat betekent dat een vaststellingsovereenkomst bij de rechter verbindend verklaard

Wildgroei

kan worden én dat deze overeenkomst kan g ­ elden voor

Belandt u in een massaclaimzaak, stel dan eisen aan

claimanten die zich op een later tijdstip m ­ elden. De

de professionaliteit van claimstichtingen, zodat u goed

bedoeling was dat hiermee het aantal p ­ rocedures in mas-

beschermd bent tegen wildgroei en gelukszoekers. Goede

saclaimzaken en de duur daarvan aanzienlijk ingeperkt

en up-to-date kennis van de Claimcode helpt u daarbij.

zou worden, vertelt advocaat Jurjen Lemstra. Lemstra is

Lemstra: ‘De Claimcode is sinds juli 2011 van toepassing

specialist op het gebied van d ­ ergelijke zaken. Hij heeft

op nieuwe stichtingen en vanaf juli 2012 op bestaande

benadeelden bijgestaan in zaken tegen Ahold, AEGON,

stichtingen. Ondanks het feit dat de Claimcode een

World Online, Unilever en Shell. Wat ­kunnen Legal coun-

privaat ­initiatief is, bedoeld om zelfregulering te stimu-

sels leren van zijn ervaringen?

leren, is het draagvlak in de praktijk groot. De Claimcode fungeert als een keurmerk dat claimanten en onderne-

‘Ken uw wederpartij’

mingen kunnen gebruiken als een filter in het woud aan

Allereerst: weet wie u tegenover u heeft. ‘Consumenten

claimstichtingen. Als een claimstichting is opgericht met

hebben verschillende mogelijkheden om hun claim bij een

inachtneming van de principes uit de Claimcode, kunnen

onderneming neer te leggen. Bij massaclaimzaken is het

de ­onderneming en de consument er vanuit gaan dat de

voor consumenten vaak de beste weg om zich te v ­ erenigen

claimstichting zich bewust is van en waarde hecht aan het

in een claimstichting. De stichting is een van de meest

belang van ­transparantie, goed bestuur van én toezicht op

­eenvoudig op te richten rechtsvormen en laat bovendien

het bestuur van de stichting.’

veel vrijheid aan de inrichting. Er hoeft bijvoorbeeld geen raad van toezicht en geen raad van commissarissen

Bij behandeling van de Converium-zaak heeft het Hof

­ingesteld te worden. Een stichting kan zelfs functioneren

Amsterdam recent verwezen naar de Claimcode. Niet

met slechts één bestuurder.

alleen oordeelde de rechter dat de schikking van toepas-

Er is echter ook een keerzijde. De laagdrempeligheid en

sing was op alle niet-Amerikaanse beleggers, ook erkende

de lage kosten die gemoeid zijn met de oprichting van

hij zo de waarde van de Claimcode, stelt Lemstra. ‘Nu de

een stichting, speelt wildgroei van claimstichtingen rond

wetgever nog.’ Deze uitspraak zet de deur open voor meer

bedrijfsschandalen in de kaart. Niet elke claimstichting

buitenlandse zaken, schrijft het FD begin dit jaar. ‘Ook

legadex magazine | zomer 2012

29

>>

actueel

Checklist • Versterk uw compliancepositie • Breng de informatie over uw producten en diensten goed in kaart en deel dit binnen uw onderneming • Analyseer de mogelijke precedentwerking van individuele claims en de risico’s van (toekomstige) collectieve claims.

Volg de communicatie hierover op sociale media (zoals fora op consumentensites)

• Breng de mogelijke claimvehikels en hun adviseurs in kaart en beoordeel welke vehikels als serieuze gesprekspartner kunnen fungeren • Lopen er onderhandelingen? Zorg dan voor equality of arms: gelijke informatie voor alle partijen. Een ­collectieve schikking brengt alleen finality wanneer ­gelijkwaardige onderhandelingspartners tot een goed gefundeerd ­schikkingsresultaat komen dat voldoet aan WCAM • Zorg voor goed individueel dossierbeheer en heldere ­communicatie met eisers

al omdat Nederland het enige land ter wereld is waar de

vroeg stadium professioneel op te lossen. Het aanbieden

rechter zonder een gerechtelijke schadeprocedure een

van een platform aan de consument waar hij zijn klacht

schikking voor alle gedupeerden verbindend kan verklaren.’

kwijt kan, en er op kan vertrouwen dat de klacht adequaat afgehandeld wordt, neemt vaak al veel wind uit de zeilen.

Middenweg

KPN heeft bijvoorbeeld een uitgebreide klachtenpagina

Lemstra behartigt de belangen van de partij die in

op haar website voor haar klanten. De klant kan op deze

­dergelijke zaken doorgaans de tegenpartij is van de

manier redelijk eenvoudig in contact treden met het bedrijf

ondernemingen. Hij benadrukt dat het nooit de bedoeling

en de individuele klacht kan daardoor al in een vroeg sta-

is ondernemingen ‘kapot te maken’. ‘Daarmee zouden

dium afgehandeld worden vóórdat de zaak excaleert.’

­consumenten zichzelf in de voet schieten. Een schikking moet dus ook in redelijkheid voor de onderneming op te

Negeren werkt niet

brengen zijn. Bij een faillissement van een onderneming

De tijden dat massaclaims ‘wel’ overwaaiden als er geen

zijn consumenten doorgaans ook de dupe, stelt Lemstra.

aandacht aan werd besteed door een onderneming zijn

‘Voor mij is een schikking geslaagd als 90% van de

voorbij, stelt Lemstra. ‘Het uitroken van claimstichtingen,

­participanten een aanbod krijgt waar zij tevreden mee

waarbij ondernemingen de zaak net zo lang rekken totdat

zijn en bovendien een schikking getroffen kan worden die

het geld van de claimstichting op is en daarmee de claim

de participanten zelf niet voor elkaar hadden gekregen.’

ook klaar, is er vaak niet meer bij.’ Lemstra vindt dat zonde van de energie. ‘De belangen van ondernemingen

Wat kunnen ondernemingen leren van dertien jaar col-

en consumenten kunnen in elkaars verlengde liggen. De

lectief actierecht? ‘De enorme emancipatieslag bij de

angstvallige redenering van het VNO-NCW dat het aantal

­consument maakt dat media op grote schaal worden

massaclaims in Nederland uit de hand loopt en er dus

ingezet, consumenten mondiger én beter beschermd zijn.

extra regelgeving noodzakelijk is, is in dit verband niet

Binnen Europa is Nederland zelfs koploper op het gebied

helemaal op z’n plaats. Extra regelgeving sorteert niet per

van collectieve consumentenbescherming.’ Dat kan dus

definitie het gewenste effect. Ondernemingen zijn juist

wezenlijk bijdragen aan het aantrekken van internatio-

meer gebaat bij zelfregulering en dialoog. Een niet al te

nale claims. ‘Als ondermening kun je uiteraard niet alles

defensieve reactie sorteert in de praktijk vaak meer effect

beheersen,’ gaat Lemstra verder. ‘Desondanks zijn er wel

en moedigt beide partijen aan om zich flexibeler op te

zaken die ondernemingen beter op orde zouden kunnen

stellen. Het is belangrijk dat ondernemingen hun strategie

brengen en regelen om een claim te voorkomen of in een

hierop aanpassen, de dialoog opzoeken en deze niet uit de

Terugblik 30

1994

1999

2003

2005

invoering collectief ­actierecht: de eerste wet­geving op dit gebied

Spaarbelegzaak, met ongeveer 12.000 claimanten

Aandelenlease-affaire, met ongeveer 500.000 claimanten

invoering Wet Collectieve Afwikkeling Massaschade

legadex magazine | zomer 2012

weg gaan. Geen defensieve reflex, zou het credo moeten zijn. Uiteraard geldt dit alleen voor serieuze claims.’

Informatie op orde ‘VNO-NCW zou zich meer ruimdenkend op kunnen s­ tellen.

De ontwikkelingen in de maatschappij gaan door en als belangenorganisatie hoor je juist voor de ontwikkelingen uit te lopen. Mijn advies aan ondernemingen: s­ ignaleer je een reëel juridisch probleem, reageer dan snel en maak intern de geesten rijp voor een zorgvuldige en tijdige

Dit is Jurjen Lemstra

analyse. Kies je voor proactief o ­ nderhandelen of een lange juridische strijd? Uiteraard is het bij correcte communi­

• Ruim 20 jaar advocaat/partner geweest bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn • Sinds 2010 partner bij Lemstra Van der Korst NV (niche­kantoor in corporate litigation en corporate ­governance) • Hoofdredacteur Tijdschrift voor de Ondernemingsrechtpraktijk (TOP) • Lid Monitoring Commissie Corporate Governance

catie ook heel erg van belang dat je de eigen informatie op orde hebt. Het principe van ­equality of arms – ervoor zorgen dat beide partijen over gelijke informatie beschikken – kan bij ­onderhandelingen veel tijdsbesparing opleveren en bijdragen aan een ­efficiënte en professionele schikking.’

‘Elke onderneming zou eigenlijk een draaiboek voor ­massaclaims moeten hebben. Hoe voorkomen we ­juridische en publicitaire escalatie, hoe zijn onze ­informatiesystemen ingericht en wat is de status van onze litigation readiness? Iedereen wil toch excessen en misbruik van het systeem v ­ oorkomen en een professioneel speelveld creëren. De kranten staan momenteel bol van berichtgeving over de groeiende p ­ roblemen in de pensioensector. Het is nog niet met zoveel woorden gezegd, maar het is te verwachten dat in deze sector een volgende golf van massaclaims zal komen.’ <<

2006

2009

2011

2012

Woekerpolisaffaire, met onge­ veer 5000.000 claimanten

DSB-zaak en oprichting van tien claimstichtingen

zelfregulerende Claimcode treedt in werking

Converiumzaak, met 12.000 claimanten en een internatio­ nale schikking tussen buiten­ landse partijen in Nederland

legadex magazine | zomer 2012

31

5 VRAGEN AAN...

Willem Wiggers Weagree – accelerated contract drafting www.weagree.com

‘De kwaliteit van contracten verbetert 32

sterk. Ze worden meer to-the-point’

legadex magazine | zomer 2012

Een contract is snel ­gemaakt én meteen helemaal op maat tekst Annemarieke Noordhoff foto Mirjam van der Linden

Welk product bieden jullie de bedrijfsjuridische wereld?

mogelijkheden om het nog makkelijker te maken, in lijn met de wensen van organisaties.’

‘Wij bieden grote advocatenkantoren en multinationals accelerated contract drafting. Deze dienstverlening bestaat

Waarom was het er niet eerder?

uit een online applicatie waarmee gebruikers snel en

‘Bedrijven zijn wat afwachtend. Vaak willen ze onze

eenvoudig zelf hun contracten op maat maken. Als aan-

­applicatie pas inzetten wanneer ze hun modelcontracten

vulling daarop geven we cursussen contracten schrijven

inhoudelijk helemaal op orde hebben. Dat hoeft niet.

en kunnen we, dankzij onze juridische achtergrond,

Sterker nog: zijn contracten niet op orde, dan moeten

klanten goed adviseren over hun modelcontracten.’

bedrijven júist naar ons toe komen! Overigens bestaan wij alweer ruim vijf jaar – het duurde even voordat

Hoe verbeteren jullie de bedrijfsjuridische wereld daarmee?

bedrijven de winst zagen van ons product. Nu hebben we

‘In veel organisaties hebben individuele medewerkers

gebruiker. Duidelijk is dat de sneller en beter samen­

ieder hun eigen modelcontracten in Word, waardoor

gestelde contracten bijdragen aan verbetering van

Legal de contracten niet centraal kan actualiseren.

responstijd en productiviteit, tot al gauw zo’n vijftien

Daarnaast stappen medewerkers voor hun contract

procent.’

grote multinationals, bijvoorbeeld ASML, als e ­ nthousiast

niet altijd even snel naar Legal, omdat ze bang zijn voor vertraging en daardoor het mislopen van een deal. Met

Wat kunnen we in de toekomst nog verwachten?

onze contractwizard is een contract in een mum van tijd

‘Groei! Sinds de schuldencrisis moeten bedrijven rigou-

centraal én op maat gemaakt. Juristen kunnen eerder

reus keuzes maken. Met onze contractwizard wordt een

reageren. En door de sterk verbeterde kwaliteit blijken

bedrijf echt efficiënter en slagvaardiger. In het verlengde

vervolgens meer medewerkers voor hun contract bij

van onze wizard werk ik inmiddels alweer verder aan

Legal aan te kloppen. Organisaties voldoen daardoor

nieuwe ideeën. In het verlengde van onze activiteiten

sneller aan compliancevereisten.’

werken we inmiddels alweer verder aan nieuwe ideeën.

Zo is Weagree gevraagd om voor de Verenigde Naties

Wat is nieuw aan jullie product?

‘Het is een online state-of-the-art applicatie, die heel

(UNCTAD/WTO) een online cursusprogramma contract drafting te ontwikkelen.’ <<

flexibel en gebruiksvriendelijk is. Gebruikers beantwoor-

33

den een aantal concrete vragen, waarna het contract automatisch wordt samengesteld in PDF of in Word.

Afwijkende clausules kun je eenvoudig toevoegen, eenmalig in het gewenste contract of voor hergebruik in de clause library. Bovendien hebben wij juridische én ICT-expertise in huis. We begrijpen precies hoe juristen het willen hebben en we kennen de technische

legadex magazine | zomer 2012

cursist

agenda

Cursus: Vennootschapsrecht

‘Ruimte voor al mijn vragen’

cursussen Cursus jaarrekeningenrecht en 403-Verklaring • 20 april 2012 • 28 september 2012

­tekst Annemarieke Noordhoff foto’s Hans Stakelbeek

Met welke verwachting ging je naar de cursus toe? ’Ik heb een juridische opleiding

Basiscursus Vennootschapsrecht • 26 april 2012 • 20 september 2012 Verdiepingscursus Juridische Fusie en Ontbinding • 14 juni 2012

gedaan: de klerkenopleiding voor het notariaat. Maar toen ik in 2010 mijn huidige functie bij Unilever kreeg, wilde ik mijn kennis op het gebied van het ondernemingsrecht vergroten.

Mijn voorganger deed dit werk 40 jaar en had me uitgelegd hóe ik het moest

Plaats Amsterdam Schrijf je nu in voor een cursus

www.legadex.com/ inschrijvingen

doen. Maar al snel ging het kriebelen: ik wilde weten wáárom ik het op die manier moest doen. En ik had het idee dat ik sommige vraagstukken anders kon oppakken dan hij het deed.’

Wat heeft de cursus je gebracht?

‘Ik had dan wel al juridische kennis, maar vooral op vastgoedgebied. Nu weet ik dat ik mijn corporate taken daadwerkelijk op een andere manier kan oppakken en wat daarvoor de vereiste stappen zijn. Tijdens de cursus had ik de ruimte om al mijn vragen te stellen – Martien nam bijvoorbeeld rustig de tijd om de verschillende stappen van een ontbinding door te nemen en hoe je een share premium

Sandy Groeneveld

34

agreement voor finance opzet.’

En nu?

werkt nu als paralegal bij Unilever

‘Het enthousiasme is goed aange-

volgde in november 2011 de cursus

wakkerd: nu ik veel meer van de

Vennootschapsrecht

praktijk weet, overweeg ik me de

docent Martien van Brakel

theorie verder eigen te maken en

vooral enthousiast over

een module ondernemingsrecht bij

‘Martien wist ook de reeds bekende

de universiteit te volgen. Jammer dat

stof boeiend te maken, ik zat geregeld

Legadex die nog niet geeft. Voor mijn

op het puntje van mijn stoel.’

werk ben ik met de cursus in elk geval goed op de hoogte.’

legadex magazine | zomer 2012

mix

Het Nationaal Juristen Congres Het Nationaal Juristen Congres is het grootste carrière-evenement van Nederland voor WO rechten studenten. Ook dit jaar vond het weer plaats in de RAI en en vele geïnteresseerde jonge juristen bezochten onze stand.

Daarnaast verzorgde Legadex op het Nationaal Juristencongres een interactieve workshop: ‘Is er iets anders dan advocatuur’. Tijdens deze workshop werd ingegaan op de innovatieve vormen van bedrijfs­ juridische dienstverlening die Legadex biedt aan grote (inter) nationale ondernemingen en de carrièremogelijkheden bij Legadex.

Legadex levert bijdrage aan Merger Integration Management Forum Dit voorjaar vond het 3rd Merger Integration

closing van de transactie wordt hiermee vaak weinig

Management Forum plaats in Amsterdam. Het Forum

gedaan. Ten onrechte, want men laat een unieke kans

wordt ieder jaar georganiseerd door Thought Leader

liggen om een vitaal stuk actuele en overzichtelijke

Global (www.thoughtleaderglobal.com). Sprekers van

bedrijfsinformatie verder te gebruiken. Niet alleen om

o.a. Unilever, Ericsson, Philips, Shell, Huawei, BNP

de kwaliteit en efficiency van het integratieproces te

Paribas, Banco Santander en HP spraken over de over de

verhogen maar ook als basis voor betere aansluiting van

ins en outs van succesvolle integratie na een bedrijfs-

de operationele bedrijfsprocessen tussen de onderneming

overname. Namens Legadex belichtte Hans Voorberg het

en haar nieuwe aandeelhouder en groepsmaatschappijen.

belang van de due diligence fase en een grondige due

Bij voorbeeld op het gebied van geïntegreerd contract

diligence review voor de latere integratie. Voorafgaand

management en gelijktrekking van bevoegdheden.

aan een bedrijfsverkoop wordt vitale onderneminginfor-

Legadex biedt een innovatief online platform, de

matie meestal zeer gedetailleerd geïnventariseerd en

permanente data room, waarmee de informatiestroom

up-to-date gebracht in een Virtuele Dataroom (VDR).

voor, tijdens en na de transactie wordt gestructureerd en

Aan de hand daarvan wordt een vaak kostbare due

onderneming en haar adviseurs gemakkelijker werken.

diligence review gedaan.

Hans was tot voor kort werkzaam als Vice President De onderneming zelf en de koper kunnen interessante

Legal Affairs bij Sara Lee/Douwe Egberts en nu actief als

voordelen behalen door actiever gebruik te maken van

adviseur voor o.a. leidinggevende bedrijfsjuristen. De

deze VDR informatie en de due diligence review. Na

presentatie van Hans is na te lezen op www.legadex.com.

legadex magazine | zomer 2012

35

legadex praktijkopleiding Nu ook in-house!

Bij veel ondernemingen bestaat

legadex brengt hier verandering in!

­behoefte aan opleiding van paralegals,

Wij bieden op dit moment de volgende cursussen:

legal assistants en bedrijfsjuristen in het vennootschapsrecht. Meestal ontbreekt de tijd om dit intern op te

• Basiscursus Vennootschapsrecht • Verdiepingscursus Jaarrekeningenrecht en 403-Verklaring • Verdiepingscursus Juridische Fusie en Ontbinding

pakken en het aanbod van praktische

Zie www.legadex.com/opleidingen voor een actuele agenda

opleidingen was tot nu toe beperkt.

Tevens kunt via info@legadex.com of telefoon 020-8208396

van cursusdata in Amsterdam en het online inschrijfformulier. vragen stellen over de in-house mogelijkheden aan Margreet van der Veen of Emilie van de Vrande.

www.legadex.com