Kommuniek April 2016

`n Handelsmerk van

Die toekoms van voedselsekerheid in Suid-Afrika GWK Farm Foods: Produkte met oorsprong Pekanneute: Begin by die begin

April 2016

Ons sorg vir jou toekoms sodat jy kan voortgaan om vir die wêreld te sorg.

GWK Lewensversekering Ons bied dekking vir enige versekerbare gevare wat kán gebeur.

Douglas Brits van den Berg (Uitvoerende Bestuurder: Versekering) 082 803 5190

Hopetown/Luckhoff Josef Pelster Krediet- en Lewensversekering 082 883 4474

Douglas/Prieska Willem Kruger Krediet- en Lewensversekering 082 490 9680

Douglas Lucas Holtzhausen Finansiële Adviseur: Beleggings 082 682 8201

GWK is 'n Gemagtigde Finansiële Diensverskaffer wat fokus op welvaartbeskerming.

FSB Lisensienommer 1185

Hartswater/ Jan Kempdorp Jacques de Wet Krediet- en Lewensversekering 082 660 8209

14 23 34 38

Die toekoms van voedselsekerheid in Suid-Afrika

6

Redaksioneel

GWK Aartappels speel gasheer vir UNECE

7

Geestelike akker: Oorweeg al die nadele

Pollination problems in maize

Toegewyde personeel lewer top-wynprodukte

8 10 12 18

Damme en temperature

Veilingskalender en -pryse

Landbouwenke

GWK Farm Foods: Produkte met oorsprong

27 31 43 49 52 54

Veeartse beveel MVW se eksklusiewe kosreeks aan

Riglyne vir die suksesvolle vestiging van lusern

Pekanneute: Begin by die begin

Veilingsuitbreiding tot groot voordeel van kliënte

Produsenteverhoudinge belangrik vir dié adviseur

Kinderpret

56 58 62 64 66

AMD: Nóg 'n rede om jou sonbril te dra!

Be creative with fabric knitting

Resep: Pasta Alfredo met hoender en sampioene

KommuniekRAAI

Uit Piet se pen: 'n Boer ken van vasbyt

3

Direksie Voorsitter Frank Lawrence

Ondervoorsitter Johan Jacobs Hennie Coetzee JP du Plessis Wynand Human

Frans Lubbe Tertius Marais Mattheus Maree Willem Mülke Eric Ramongalo Piet Roux Ronnie Stadhouer Koos van der Ryst Frans Wiid

Hoofbestuur Besturende Direkteur

Hoofbestuurder: Handel

Pieter Spies

Mark du Plessis

Finansiële Direkteur

Hoofbestuurder: Graanprodukte

Johann Klopper

Tom Meintjes

Hoofbestuurder: Spesialisprodukte

Hoofbestuurder: Veilings en Vleis

Llewellyn Brooks

Wim van Rooyen

Hoofbestuurder: Primêre Produksie Pieter Bekker

Uitvoerende Bestuur Regsdienste en Sekretariaat Juan Kotzé 076 430 5615

Finansies en Finansiële Landbou-advies Andri Bezuidenhout 071 686 8844

Vleis Alex Cilliers 082 808 3063

Korporatiewe Bemarking Neil de Klerk 082 881 7531

Graanfasiliteite Carl du Toit 082 906 2121

Finansiering Kobie Greyvensteyn 082 808 4178

Presisieboerdery en Produksienavorsing Dup Haarhoff 083 646 1111

Saad en Opkomende Produsente Jozua Haarhoff 082 808 8579

Graanbemarking Elmarie Jacobs 082 906 2383

Meganisasie Rocky le Roux 082 317 7656

Direkte Insette Rocky le Roux 082 317 7656

Veilings en GWK Properties Willie Meyer 071 680 4103

Inligtingstegnologie Rika Myburg 082 889 7821

Sidi Parani Cas Prinsloo 079 510 2710

Oliesade en Pekanneute Andreas Snyman 082 801 1849

GWK Farm Foods Eddie Ueckermann 082 804 7545

Versekering en FloTank Brits van den Berg 082 803 5190

KwaZulu-Natal Bemarking Terence van Dyk 082 885 4163

Mensekapitaal Gideon Jordaan 082 335 6711

ELITE BLOCK

WOLMEESTER KONSENTRAAT

LAM & OOILEK

SUPER LAM & OOIKORREL

uppe marketing A13791

KLAARGEMENGDE LEK, BLOK EN PRODUKSIEKORRELS VIR OOIE MET LAMMERS

VOORDELE: • Lewenskragtige gesonde lammers word gebore • Normale aanvang van laktasie met voldoende biesmelkproduksie vir meerlinge • Ooie het ’n verlaagde gewigsverlies wat herbesettings % en lam % verhoog • Optimale lamgroei en speenmassas

• Voldoende wolfollikel ontwikkeling van lammers • Wolproduksie en reproduksie potensiaal van lam ontwikkel optimaal • Uitgroei van speenlammers vir optimale ontwikkeling van leeftyd reproduksie vermoë

Bespaar arbeid en tyd met ’n plan vir winsgewende skaapboerdery!

EPOL: +27(0)31 242-8600 | www.epol.co.za MOLATEK: +27(0)13 791-1036 | molatek@tsb.co.za | www.molatek.co.za RCL FOODS: www.rclfoods.com

EPOL & MOLATEK TROTS SAAM

Lam & Ooilek (V25056), Elite Block (V26008), Wolmeester Konsentraat (V19782), Super Lam Kruip (V26506), Super Lamb and Ewe (V26508), Lamb and Ewe (V684).

Alle produkte is geregistreer onder Wet 36 van 1947.

Uitgewer namens GWK Neil de Klerk (Uitvoerende Bestuurder: Korporatiewe Bemarking) Redakteur: Inhoudsontwikkeling Leana Coetzee 072 601 9420 Uitlegkunstenaar Reinard Louw Advertensies en redaksioneel Tania Fourie 053 298 8200 / TaniaF@gwk.co.za Kontak ons Kommuniek verwelkom enige terugvoer van ons lesers.

E-pos: LeanaC@gwk.co.za Pos: Kommuniek, Posbus 47, Douglas, 8730 Hoofkantoor GWK De Villiersstraat / Posbus 47 Douglas 8730 Telefoon 053 298 8200 / 087 820 5630 Webwerf gwk.co.za Voorbladfoto: Nature's Farms-produkte (Quentin Viljoen)

Vind ons aanlyn deur die QR-kodes met `n slimfoon te skandeer.

Redakteursbrief Daar is vir my min dinge lekkerder as ‘n groot bord goed voorbereide kos. Met vleis in. Jy bederf my nie eintlik met groente nie.

Ek raak ook betrokke by my kos. Ek vergeet om fyntjies te eet en geniet eerder elke mondvol asof dit my laaste is. Ons is grootgemaak in ‘n huis waar ons elke dag drie groot etes geëet het en my ma is bekend vir haar kookvernuf. Dit is alombekend onder my vriende en kollegas dat daar geen slegte kos van ons plaas af kom nie.

Ek kan my nie ‘n wêreld indink sonder toegang tot kos nie. En ewe skielik is dit nou realiteit. Wanneer produsente deur ‘n groot droogte geknel word, eet verbruikers steeds van winkelrakke af, onbewus van die uitdagings wat produsente in die gesig staar.

Maar die afgelope droogte, wat steeds woed in sekere dele van die land, is egter die ergste wat Suid-Afrika in 23 jaar beleef het, en waarskynlik ook die wydste verspreid. Produsente het in ‘n moeilike 2015-seisoen minder vleis en gewasse geproduseer, wat lei tot minder beskikbaarheid van voedsel en hoër pryse weens die skaarste. Verbruikers voel dit nou aan hulle sakke.

Ons luister in hierdie uitgawe wat die kenners sê oor voedselsekerheid in Suid-Afrika en hoe elkeen van ons daardeur geraak sal word. Maar dit is lekker om te sê dat ons ook na die ander kant van die munt kyk: GWK se rol in voedselvoorsiening.

Ons werkswyse fokus op gemeen-

Tot volgende keer!

Leana Coetzee

Redakteur: Inhoudsontwikkeling Kommuniek

6

Facebook

skapopheffing, verantwoordelike voedselproduksie en die voltydse ondersteuning aan die produsente wat die wêreld voed. GWK Farm Foods se pasta en koekies is nou op die winkelrakke beskikbaar – produkte waarvoor GWK ‘n kanaal direk tussen die produsent en verbruiker geskep het.

GWK se uitbreiding in onder meer KwaZulu-Natal en die Oos-Kaap lei tot verskerpte fokus op ons groeiende aantal Engelse produsente en het ons in hierdie uitgawe ook twee Engelse artikels. Een hiervan is ‘n fokus op bestuiwingsprobleme by mielies. Johnny, landboukundige in ons Produksienavorsingspan, het ondersoek gaan instel oor die faktore wat dié probleme veroorsaak. Hy is verantwoordelik vir die beplanning en uitvoer van gewasgeoriënteerde navorsing in terme van produksiepraktyke en kunsmis.

Verder is dié uitgawe ‘n heerlike gids na baie van ons ander produkte en vol nuus oor wat in die besigheid gebeur.

Masanobu Fukuoka was ‘n Japanse filosoof en boer wat onthou word vir die natuurlike manier waarop hy geboer het en die manier waarop hy verlate lande hergebruik het om gewasse te plant. Voor sy dood in 2008 het hy gesê: “The ultimate goal of farming is not the growing of crops, but the cultivation and perfection of human beings.”

Geestelike Akker Oorweeg al die nadele “Almal wat in Christus Jesus toegewy aan God wil lewe, sal ook vervolg word.” (2 Timoteus 3:12) Jesus sê dat om een van sy dissipels te wees ook nadele mag meebring en Hy beklemtoon dat ons dit moet oorweeg.

“Wie van julle wat 'n gebou wil oprig, gaan nie eers sit en die koste bereken, om te sien of hy genoeg geld het om die werk te voltooi nie? Anders, as hy die fondament gelê het en nie in staat is om die gebou te voltooi nie, sal almal wat dit sien, met hom die spot begin dryf. Of watter koning wat met 'n ander koning in 'n oorlog betrokke raak, sal nie eers gaan sit en oorweeg of hy met sy tienduisend man sterk genoeg is om die ander een teen te staan wat met twintigduisend teen hom optrek nie?" (Lees Lukas 14:25-33) Die wêreld sal 'n beter plek wees indien ons so direk en eerlik teenoor mense kan wees as wat Jesus was teenoor diegene wat Hom wou volg. In sommige gevalle het Hy selfs mense wat Hom wou volg, ontmoedig om dit te doen.

Aan 'n man wat gesê het: “Ek sal U volg, Here, maar laat my toe om eers my familie by die huis te gaan groet” het Jesus gesê: “Iemand wat die hand aan die ploeg slaan en aanhou omkyk na wat agter is, is nie geskik vir die koninkryk van God nie.” (Lukas 9:61-62) Jesus verlang ons algehele en volkome getrouheid en toewyding.

Niemand is waardig om sy dissipel te wees indien hulle liefde en toewyding aan Hom nie hulle eerste en belangrikste prioriteit is nie.

Uit elke geslag roep Jesus manne en vroue om die werk waarmee Hy hier op aarde begin het, voort te sit. Hy verlang toegewyde volgelinge wat sal verseker dat sy Kerk groei.

Hulle sal probleme ondervind, sommige meer as ander, so hulle moet eers die koste bereken, hulle moet die nadele oorweeg. Nie baie sal so ernstig getoets word as wat die geval met Paulus was nie; "Vyf maal het ek van die Jode die gebruiklike straf van nege en dertig houe gekry, drie maal het ek lyfstraf gekry, en een maal is ek met klippe gegooi. Drie maal het ek skipbreuk gely en een maal het ek 'n dag en 'n nag in die oop see deurgebring.

Ek was dikwels op reis en in gevaar: daar was gevare van riviere, gevare van rowers, gevare van my volksgenote en gevare van heidene; gevare in die stad en gevare in die veld; gevare op see en gevare onder vals broers." (2 Korintiërs 11:24-26) Alle Christene betaal egter op een of ander manier 'n prys indien hulle Christus eerste in hulle lewe stel. Soms is dit diegene wat die naaste aan hulle is wat hulle die slegste behandel.

Jesus het egter 'n belofte, 'n woord van versekering, vir almal wat ly omdat hulle Hom dien.

Jesus sê toe weer: “Kyk, Ek kom gou!

Ek bring die loon saam met My om elkeen te beloon vir wat hy gedoen het." (Openbaring 22:12) Hemelse Vader, gee deur u Heilige Gees aan my die moed om te alle tyde vas in my geloof te staan. Amen Neville Turley

(Bron: versndag.co.za)

7

Damme en temperature

Huidige stand van damme Riviersisteem

Dam

Werklike vs. langtermynreĂŤnval % Vol

120.0

109 52 58

100.0

Vaaldam Bloemhofdam Allemanskraaldam Erfenisdam

48 14 15 11

60.0

Hartsrivier

Spitskopdam

28

Rietrivier

Kalkfonteindam

6

Modderrivier

Krugersdriftdam

7

Oranjerivier

Vaalrivier

Welbedachtdam Gariepdam Vanderkloofdam

80.0

40.0 20.0 0.0 Douglas

Prieska

Hopetown Barkly-Wes

Werklik Langtermyn

Werklike minimum en maksimum temperature vs. langtermyntemperatuur 15 Februarie 2015 tot 14 Maart 2016 Douglas Lunenburg 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 -5

Prieska Green Valley Nut 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 -5

Barkly-Wes Ulco

Hopetown Lilydale 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 -5

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 -5

Rietrivier

Maandelikse voorspelling April 2016

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 -5

Maksimum

8

Maksimum langtermyn

Minimum

Minimum langtermyn

Rietrivier

Vaalharts

Ons gradeer, hanteer en berg jou graan.

Elke seisoen, elke jaar.

GWK Graanfasiliteite

By ons graanfasiliteite beskik ons oor kundige personeel en die nuutste graderingstegnologie om jou graan te hanteer en te berg op ‘n manier wat jou gemoedsrus gee. Want as jy een ding minder het om jou oor te bekommer, kan jy voortgaan om saam met ons die grense van landbou te verskuif en die wĂŞreld van voedsel te voorsien.

9

conrad borman

Veilingskalender en -pryse

5 April 12 April 14 April 14 April 16 April 19 April 20 April 21 April

Kimberley Grootvee/Kleinvee Kimberley Grootvee/Kleinvee Hertzogville Veiling Thaba Nchu Witgat Safari Wildveiling Kimberley Grootvee/Kleinvee Diamantland Brangus Groepveiling Boshof

21 April 26 April 28 April 3 Mei 4 Mei 5 Mei 7 Mei

Poljaspoort Uitverkoping (Groblershoop) Kimberley Grootvee/Kleinvee Griekwastad Veiling Kimberley Grootvee/Kleinvee Skatkis Bonsmara Bloemfontein Veiling Boshof Wildveiling

Veilingspryse vir lewendehawe – Maart 2016 29/02 - 04/03

14/03 - 18/03

21/03 - 25/03

Bees

Kby

Bees

Kby

Bees

Kby

Bees

Kby

Slagosse

R17.00

Slagosse

R16.50

Slagosse

R16.50

Slagosse

R16.34

Slagkoeie

R16.50

Slagkoeie

R15.50

Slagkoeie

R14.50

Slagkoeie

R14.20

Maer beeste

R11.00

Maer beeste

R11.00

Maer beeste

R11.00

Maer beeste

R10.50

R20.50

Ligte kalwers (180-200kg)

R19.50

Ligte kalwers (180-200kg)

R19.50

Ligte kalwers (180-200kg)

R20.30

Ligte kalwers (180-200kg)

10

07/03 - 11/03

Swaar kalwers R19.70 (201-250kg)

Swaar kalwers R19.00 (201-250kg)

Swaar kalwers R19.40 (201-250kg)

Swaar kalwers R19.40 (201-250kg)

Skape

Kby

Skape

Kby

Skape

Kby

Skape

Kby

Slaglammers

R26.50

Slaglammers

R26.50

Slaglammers

R27.00

Slaglammers

R25.50

Stoorlammers R25.00

Stoorlammers R25.00

Stoorlammers R26.00

Stoorlammers R25.00

Kruislammers

R26.50

Kruislammers

R26.50

Kruislammers

R26.50

Kruislammers

R25.50

Slagooie

R17.00

Slagooie

R16.00

Slagooie

R18.00

Slagooie

R17.50

Maer ooie

R16.40

Maer ooie

R15.50

Maer ooie

R15.50

Maer ooie

R15.00

Klein bokkies

R30.00

Klein bokkies

R29.00

Klein bokkies

R32.00

Klein bokkies

R30.00

Jong bokke

R30.00

Jong bokke

R29.00

Jong bokke

R30.00

Jong bokke

R29.00

Bokooie

R20.00

Bokooie

R19.0 0

Bokooie

R19 .00

Bokooie

R18.30

Ons verskuif die grense van veeverhandeling.

GWK Lewendehawe

Uitvoerende Bestuurder: GWK Veilings Willie Meyer 051 250 4077 071 680 4103 williem@gwk.co.za

Bedryfshoof-Oos, Senekal M.C Campher 083 259 8528 MCC@gwk.co.za

Bedryfshoof-Suid, Humansdorp Jan Erasmus 087 820 4532/ 082 924 6096 jane@gwk.co.za

Kimberley Schalk Erlank (Stoetvee) 082 558 6891 schalke@gwk.co.za

Bedryfshoof-Noord, Kimberley Sarel Cilliers 082 447 7450 sarelc@gwk.co.za

11

Landbouwenke

Pekanneute

Grondbone

� Die laaste besproeiings van die groeiseisoen word in April gedoen voordat die boom sy rusfase ingaan. Besproeiing kan weer in Augustus hervat word.

Een tot twee besproeiings kan egter deur die winter gedoen word sodat die grond nie totaal uitdroog nie. � Maak boordvloer skoon om die oesproses te vergemaklik. � Grondmonsters en voorbereiding kan van nou af gedoen word vir nuwe aanplantings.

� Die eerste grondboon-aanplantings word nou geoes. Haal uit wanneer peule 70-75% ryp is. � Baie nat toestande bevorder die voorkoms van Schlerotinia wat reuse oesverliese kan meebring. Peule en stingels verbruin en verrot en blare sterf af. Oorweeg om vroeër te oes as Schlerotinia vermeerder. � Indien strawwe ryp voorkom en plante afsterf, moet dit binne enkele dae opgetrek word om oesverliese te voorkom. � Verminder besproeiing voor oestyd, maar moenie water wegvat nie. Te droë grond bemoeilik die uithaalproses aansienlik. � Gebruik uithalers wat peule van die grond af lig om in die ry te droog. `n "Conditioner" kan `n paar uur ná die uithaler gebruik word om die oortollige sand af te skud.

Dit bespoedig die plukproses en verminder slytasie op die plukker se onderdele. � Peule kan ongeveer drie dae na uithaal gepluk word, afhangend van vog en weerstoestande. Vog moet met lewering tussen 12 en 16% wees.

Te nat peule verleng die droogproses aansienlik. � Verseker goeie deurlugting indien die oes in sakke gelewer word.

Lusern en weiding � April en Mei is die beste tyd om lusern te vestig. � Die saadbed moet klam, fyn, ferm en onkruidvry wees. � Behandel saad met lusernpak-entstof om stikstofbinding te verbeter. Gee lae hoeveelheid superfosfaat met plant (200 kg/ ha). � Meerjarige, gematigde grasse soos kropaargras, langswenkgras, kanariesaad en reddingsgras, asook eenjarige Italiaanse raaigras kan tot Mei geplant word. � Plant teen 20-25kg/ha en besproei ±25-30mm per week.

Aartappels � Hou streng by die spuitprogram om swamsiektes te voorkom. � Monitor plantluise op `n weeklikse basis deur minstens twee tot drie punte per land op te rig om die insekte te monitor.

Mielies � Vroeë mielies begin oesgereed word en kan gestroop word. � Met nismarkgrane soos Simba- en Waxymielies moet seker gemaak word dat stropers 100% skoon is, vermenging met Bt-mielies veroorsaak probleme.

12

Uie en saaduie � Uie kan nog tot einde April geplant word. Plant ongeveer 4kg saad per hektaar. Plantdiepte:10-15mm � `n Fyn en ferm saadbed vergemaklik die plant-proses en verseker `n beter stand en egalige opkoms. � Behandel die saad met `n geskikte swamdoder om siektes soos Damping Off te voorkom. � Spuit onkruiddoder direk ná plant en was in met 15-20mm water. � Bedek beddings met koringstrooi om windskade te beperk. � Bolle vir saadaanplantings moet nou gevestig word. Plant teen 1 000 sakkies per hektaar (ongeveer 130-140 000 bolle/ha). � Dit is goeie praktyk om die bolle voor plant in `n swamdoder te dip. � Totale N:P:K-behoefte is 120N:70P: 120K.

Aktueel Leana Coetzee

Die toekoms van

VOEDSELSEKERHEID in Suid-Afrika

Voedselsekerheid is ‘n onderwerp wat al meer gereeld onder bespreking is soos die erns van die droogte vir Suid-Afrikaners realiteit geword het.

Die bedreiging wat dit reeds in 2015 ingehou het vir voedselsekerheid en -pryse, kry voorkeur op sosiale media en nuusforums, wat beteken dat al hoe meer verbruikers die effek daarvan ervaar.

In ‘n

onderhoud met bizcommunity. com, sê Bertie Hamman, Standard Bank se senior bestuurder van sekondêre landbou, dat die vraag na landbouprodukte in Suid-Afrika sal groei soos die bevolking en inkomstevlakke groei toon. Hy sê verder dat dit egter nie ‘n eenvoudige vraag is nie, maar dat dit meer sal afhang van die landbousektor se vermoë om aan te pas by die neigings van die veranderende verbruikersbehoeftes. Hy voorspel dat produksie ál meer van beginsel sal verander – dat daar ‘n groter “aanvraag-trekkingskrag” sal wees as die huidige “produksie-druk”.

“Verbruikers sowel as die landbousektor het ‘n keerpunt bereik

14

waar anders gedink word oor voedselproduksie en -verbruik,” sê Hamman. “Een ding is seker: Ons sal aanhoudend meer voedsel moet produseer om aan die immergroeiende vraag daarna te voldoen.

Maar die tipe voedsel en die manier waarop dit geproduseer word, sal ook al hoe meer ter sprake kom soos verbruikers se behoeftes meer gesofistikeerd raak.”

GWK werk deurlopend daaraan om nuwe markkanale te vestig vir produsente se produkte, nasionaal sowel as internasionaal. Die maatskappy fokus op die volhoubare verbouing van gewasse om voedselvoorsiening oor die langtermyn

te verseker. Kanale direk na die verbruiker is ook nou gevestig met die produksie van verbruikersprodukte onder die vaandel van GWK Farm Foods – verbruikersprodukte waarvan ons die oorsprong kan bevestig en wat geproduseer word met verantwoordelikheid teenoor die omgewing.

Benewens die verandering in verbruikersbehoeftes waarvolgens voedselvoorsiening aangepas word, speel die groei van opkomende ekonomieë ook ‘n belangrike rol. Bizcommunity.com berig verder navorsing toon dat bevolkings- sowel as ekonomiese groei die vinnigste plaasvind in opkomende ekonomieë. Wêreld-

wye geprojekteerde ekonomiese groei voorspel ‘n afname in ekonomiese armoede en dat per capita inkomste veel meer sal wees as vandag, wat daartoe lei dat meer mense toegang sal hê tot kos en dit sal kan bekostig. In Suid-Afrika speel maatskaplike toelae ‘n groot rol in die afname in armoede en die toename in die behoefte aan voedsel, en gevolglik landbouproduksie.

Suid-Afrika se bevolking het met ongeveer 15,5% toegeneem oor die afgelope tien jaar en toon ‘n beduidende migrasie na hoër LSM-vlakke.

Dit het verreikende gevolge vir die landboubedryf, wat sal moet verseker dat dit aan die vraag sal kan

voldoen, ook die vraag na meer gesofistikeerde produkte.

Verstedeliking is nog ‘n faktor wat landbouproduksie in Suid-Afrika beïnvloed. Sowat 62% van die bevolking woon in stedelike areas en volgens verwagting sal hierdie getal styg.

Terselfdertyd vind die meeste landbouproduksie in die platteland plaas, wat beteken dat produkte vinnig en effektief na stedelike areas vervoer moet word. Dit plaas druk op die agri-voedselketting en die logistieke been daarvan, omdat vars, topgehalte produkte op ‘n daaglikse basis die afsetpunte in stedelike gebiede moet bereik. Logistieke bestuur sal dus al hoe belangriker word om

15

voedsel bekostigbaar te hou.

Volhoubare voedselvoorsiening aan Suid-Afrika hou struikelblokke in, maar ook geleenthede, veral vir GWK-produsente. Die globale neiging na omgewingsvriendelike praktyke, wat die verantwoordelike gebruik van grond, water, biodiversiteit, voedingstowwe en herwinbare energie insluit, moet in ag geneem word om landbou volhoubaar te maak sodat dit aan die voedselvraag kan voorsien.

Volgens fin24.com het die Verenigde Nasies se Organisasie vir Voedsel en Landbou (FAO) ‘n waarskuwing uitgereik dat die afname in gewas- en veeproduksie weens moeilike omstandighede in 2015, reeds tot ‘n styging in voedselpryse gelei het en ‘n groot invloed op voedselsekuriteit kan hê.

Die droogte wat Suid-Afrika ervaar, is sonder twyfel die grootste rede vir voedselonsekerheid. Die noodgedwonge invoer van produkte skuif

16

voedselpryse verder op. Analiste voorspel dat verbruikers baie meer oordeelkundig moet spandeer om die invloed van die verswakte Rand en ongustige weerstoestande teen te werk.

Hamman sê verder dat die landbou meer aantreklik raak vir beleggers.

“Deur in die landbou te belê, lê jy die hoeksteen vir alle ekonomiese en sosiale verantwoordelikheid deur by te dra tot voedselsekuriteit,” sê hy.

Hoewel beleggers huiwerig was om die groter landbousektor te oorweeg as beleggingsmoontlikheid, is die persepsie besig om te verander. Hierdie verandering word gedryf deur die landbou wat toenemend korporatief raak en internasionaal aandag geniet om voedselsekerheid te verseker.

Vertroue in dié sektor verbeter vanweë die erns waarmee dit wêreldwyd bespreek word en omdat voedselsekerheid nie meer as vanselfsprekend aanvaar word nie en daarom lei tot die ontstaan van nuwe markte.

Die waarde van sosiale en omgewingsverantwoordelike praktyke word deesdae ewe belangrik geag as finansiële omset. Meetbare resultate in terme van omgewingsverantwoordelikheid word belangriker vir beleggers, sowel as verbruikers.

Die “groen” benadering, waarvolgens die GWK Farm Foods-aanleg op Modderrivier ook ontwerp en gebou is, speel ‘n groot rol wanneer beleggers besluite neem omdat dit ‘n wesenlike verskil aan klimaatsverandering maak.

Die landbou hou onbeperkte groeipotensiaal in. GWK fokus sterk op volhoubare voedselproduksie en die ondersteuning van landbouprodusente om die sukses daarvan te help verseker.

Ons mense voed mense.

By GWK ontdek ons deurlopend nuwe moontlikhede om die grense van landbou te verskuif. Omdat ons die nuutste toerusting en tegnologie wat produsente benodig aan hulle voorsien - met slimmer en beter maniere van besigheid doen - kan hulle voortgaan om kos te voorsien aan diĂŠ mense wat die wĂŞreld ‘n beter plek maak.

43 17

Eddie Ueckermann Uitvoerende Bestuurder

JH Cilliers Nasionale Kliëntebestuurder

Eugene Champion Finansiële Kontroleerder

Rudo Bosman (Rekenmeester: Kostebestuur)

Andries de Villiers (Finansiële Bestuurder)

Chris Schreuder

Fabriekbestuurder: Tegniese Produksiebestuurder Koekies en pasta

Wiseman Nene

(Tegniese Bestuurder)

Jan Neser

(Logistieke Bestuurder)

Thabiso Raditsela (Millwright)

Thabo Ranko (Elektrisiën)

Janice Buys

(Voedseltegnoloog)

Moses Sono (Meulenaar)

Refiloe Mohale (Meulenaar)

Letshabo Dipico (Meulenaar)

Barnard Ockhuis (Aankoper)

18

Heinrich Roos

Lucien Leander (Bedryfshoof: Pasta-produksie)

Clorence Badza (Bedryfshoof: Beskuitjie-produksie)

GWK Farm Foods:

Produkte met oorsprong GWK Farm Foods Leana Coetzee

GWK

se verbruikersprodukte met hul oorsprong op die plaas is nou amptelik op die winkelrakke beskikbaar.

“Ses maande gelede was geen van die aanlegte by die fabriek op Modderrivier in produksie nie, nou funksioneer al drie teen volle kapasiteit,” sê Eugene Champion (Bestuurder: Projekte) van GWK Farm Foods oor die verandering en groei by die aanleg.

Champion sê verder dat GWK die behoefte gehad het om sy betrokkenheid in die voedselvervaardigingsektor uit te brei en het die geleenthede ondersoek. Die dryfveer daaragter was om heilsame verbruikersprodukte te vervaardig vanuit die rouprodukte wat GWK se eie produsente aan die maatskappy lewer en só nog ‘n kanaal vir hierdie produkte te skep en ontgin.

Die ontwerp, bou en toerus van die GWK Farm Foods-aanleg is voorafgegaan deur baie navorsing en beplanning.

“Ons het verskeie voedselprodukte ondersoek wat vanuit ons pro-

dusente se rouprodukte vervaardig kan word,” sê Champion. “Hierdie ondersoeke het behels dat ons die markgrootte, afsetkanale en mededingers in ag moes neem. Ons het onder meer produkontledings gedoen en produkverbruikerstendense ondersoek.”

Champion sê dat al dié ondersoeke oor ‘n tydperk van tien jaar gedoen is

– hoofsaaklik van 2000 tot 2010. Om die regte lokaliteit vir die aanleg te vind, moes verdere ondersoeke en studies gedoen word, insluitend die beskikbaarheid van dienste soos energie, water, riolering, brandbestryding en vullisverwydering. Die sonering, verkeersimpak, vloedlynstudies, topografiese studies en geotegniese ondersoeke is alles faktore wat verder

19

in ag geneem is.

“Nadat ons op die vestigingsplek besluit het, is die terreinuitleg beplan op grond van die grootte van die geboue en die toerusting wat gebruik sal word. Ons het besoek afgelê aan twee toerustingvervaardigers van koringmeule, asook vervaardigers van pasta en koekies,” sê Champion.

“Tydens hierdie besoeke is moontlike toerusting geëvalueer en kwotasies gekry. Die finale besluite is bepaal op grond van gehalte, prys en die teenwoordigheid daarvan in Suid-Afrika.

Die volgende stap was om werklik die béste mense aan te stel om die aanleg te bedryf en te bestuur.”

Omdat GWK Farm Foods in dieselfde markte as groot nasionale voedselvervaardigers sal handel dryf, is dit van kardinale belang dat die beste personeel aangestel word om suksesvol te wees. Hierdie personeel beskik oor ondervinding in die voed-

Die pasta-oonde

20

selbedryf en skakel goed in by GWK se kultuur. Champion sê dat alle personeel intelligent en energiek moet wees, maar die belangrikste eienskap wat tydens elke aanstelling oorweeg is, is integriteit.

Die personeel wat by die aanleg werksaam is, is opgewonde oor die maatskappy en die nuwe uitbreiding van produkte.

“GWK is die tuiste van presteerders,” sê Clorence Badza, wat in Mei 2015 aangestel is as die bedryfshoof van produksie en grootliks fokus op die vervaardiging van koekies. “Die ontwikkeling van dié projek gaan baie positiewe veranderinge in die gemeenskap meebring. Ek is oortuig dat die gemeenskap oor die volgende twee jaar geweldig sal verander en ek kry ook die geleentheid om persoonlik te groei.”

Badza se verantwoordelikhede sluit die beplanning en organisering van

produksieskedules in, asook gehaltebeheer en die onderhoud van produksietoerusting. Hy noem homself ‘n siel wat honger is vir kennis en geleenthede, en sien GWK Farm Foods as ‘n maatskappy wat nie fokus op korttermynsukses nie, maar op sukses as ‘n leefstyl.

Lucien Leander is ook bedryfshoof van vervaardiging en het onder meer 25 jaar ondervinding by een van die land se grootste meelvervaardigers, waar hy verskeie pastavervaardigingskursusse voltooi het. Die tempo waarteen GWK groei, is veral vir Leander opmerklik.

GWK Farm Foods se Rekenmeester: Kostebestuur, Rudo Bosman, het reguit na sy Noord-Kaapse wortels teruggekeer vanuit die VSA om by die span aan te sluit. Daar het hy ge-

werk vir ‘n versekeringskliënt wat op die New Yorkse Effektebeurs gelys was en is plaaslik geregistreer as geoktrooieerde rekenmeester. Bosman is oorspronklik van Douglas en sê dat sy besluit om terug te keer, beïnvloed is deur GWK se dryf om altyd te vernuwe en vooruitstrewend te wees.

“Ek is verantwoordelik vir die oorhoofse kostebestuur, die berekening van alle produkte se kospryse en die administrasie wat daarmee saam gaan,” sê Bosman. “Waaroor ek die meeste opgewonde is, is beslis om ons produkte op die winkelrakke te sien.”

As Fabrieksbestuurder: Pasta en Koekies, is Heinrich Roos baie nou betrokke by die aanleg se werknemers.

Hy sê dat die maatskappy se positiewe benadering in al sy besighede

opvallend is.

“GWK Farm Foods is ‘n voorbeeld hiervan. Dit is hul geloof en vertroue wat daartoe lei dat hulle werklik suksesvol is in hierdie avontuur.”

Roos is ‘n gebore Wes-Kapenaar met internasionale ondervinding en is ‘n gekwalifiseerde laboratoriumtegnikus, meulenaar, bakker en pastamaker. “Die voedselbedryf is in my bloed,” sê hy.

GWK Farm Foods se span kundiges het die regte gesindheid en drif om innovering, wat ‘n groot deel uitmaak van die GWK-kultuur, na nuwe hoogtes te neem. Hulle bestuur die aanleg met uitstekende kapasiteitsverbruik, voedselveiligheid en kosteeffektiwiteit, om aan verbruikers konsekwent top-gehalte produkte te lewer.

Fabriekfoto's: Karen van Zyl

Die meulens

Die buise waarmee die meel vervoer word

Die verpakkingsaanleg

21

Exclusive cultivars for exceptional growth.

GWK Potatoes

Sallie Herbst Operational Head: Potato Marketing 082 805 5515 SallieH@gwk.co.za

22

Aartappels Leana Coetzee

GWK Aartappels

speel gasheer vir UNECE

GWK het op 14 Maart gasheer gespeel

Internasionale afgevaardigdes besoek 'n aartappelland

vir 21 afgevaardigdes van die UNECE (United Nations Economic Commission for Europe) wat GWK Aartappels op Douglas besoek het. Die UNECE is een van vyf streekskommissies van die VN (Verenigde Nasies) en is gestig in 1947. Die kerndoel van dié kommissie is die bevordering van ekonomiese integrasie regoor Europa.

Enige ledestate van die Verenigde Nasies kan deelneem aan die werk wat die UNECE doen, maar die kommissie bestaan op die oomblik uit 56 ledestate in Europa, Noord-Amerika en Asië. Meer as 70 internasionale, professionele organisasies en ander nie-regeringsorganisasies is betrokke by die UNECE se aktiwiteite.

As ‘n multilaterale platform fasiliteer die UNECE ekonomiese integrasie en samewerking onder sy lede, en fokus skerp op volhoubare ontwikkeling en ekonomiese vooruitgang. Verder dra die UNECE by tot die verbetering van die effektiwiteit van die VN deur die besluite van die globale VN-konferensies en -byeenkomste in die afsonderlike streke te implementeer. Veral

23

die besigheidsgemeenskap in hierdie streke trek voordeel uit die werk van die kommissie.

Die UNECE is verantwoordelik daarvoor om die norme en standaarde daar te stel om internasionale samewerking te fasiliteer.

Die vyfdag-besoek aan die NoordKaap maak deel uit van jaarlikse byeenkomste wat normaalweg in Geneva, Switserland, aangebied word. Sanette Thiart, senior uitvoerende beampte van ASA (Aartappels Suid-Afrika) sê dat die besluit om Suid-Afrika te besoek, grootliks gemotiveer is deur die afgevaardigde van die VSA, wat Suid-Afrika wou besoek voor hy aftree uit die kommissie.

Die besoek is bygewoon deur afgevaardigdes van Australië, België, die Tsjeggiese Republiek, Italië, Finland, Frankryk, Duitsland, Kenia, Nederland, Nieu-Seeland, Skotland, Swede, die Verenigde Koninkryk en die VSA. Die besoek het die praktiese implementering van die Suid-Afrikaanse saadaartappel-sertifiseringskema behels, met die doel om die dokumentasie hieraan verbonde te bespreek en hersien.

Die besoek aan GWK is afgeskop by die GWK-kantore in Kimberley, waar Neil de Klerk (Uitvoerende Bestuurder: Korporatiewe Bemarking) die besoekers ‘n oorsig gegee het oor GWK se visie en werksaamhede. Hier het Anel Espach, tegniese bestuurder van die

24

Plantovita-aartappellaboratorium, ook die werkinge van onafhanklike aartappel-toetslaboratoriums bespreek, waarvan GWK se aartappellaboratorium een is. Plantovita is die kontrole-laboratorium wat deur die Onafhanklike Sertifiseringsraad vir Saadaartappels aangestel is om ouditfunksies en toetse uit te voer vir

van Australië.

“Dit is vir my belangrik om te sien hoe kwessies ooreenstem, en waar dit verskil,” sê Camp. “‘n Groot voordeel van hierdie besoeke is die kennis wat ons van mekaar verkry. Om te weet hoe reëls wêreldwyd toegepas word, ondersteun ons om beter produksie in ons tuislande te fasiliteer.”

Ruben Rens van GWK bespreek aartappelverbouing tydens die besoek

die laboratoriums in die afsonderlike streke.

Die program vir die res van die dag het ‘n besoek aan Douglas behels, waar plase en die GWK Aartappelkweekhuis besoek is.

Nigel Camp van Australië sê dat die Suid-Afrikaanse omstandighede en klimaat baie ooreenstem met dié

Besprekings wat die kommissie tydens die besoek behartig het, sluit onder meer riglyne vir die aartappelsertifiseringsdiens en risikogebaseerde inspeksies in. Laasgenoemde is daarop gemik om aan produsente ‘n mate van verantwoordelikheid te gee en só vir lae-risikoprodusente ‘n afslagtarief vir inspeksies te gee,

terwyl hoë-risikoprodusente ‘n hoër tarief sal betaal.

Me. Joan Sadie, Registrateur van die Plantverbeteringswet by die Suid-Afrikaanse Departement: Landbou, Bosbou en Visserye, het ‘n kernrol gespeel in die organisering van dié besoek aan Suid-Afrika. Sy het haar

dank aan ASA en die deelnemende maatskappye uitgespreek vir die suksesvolle afhandeling van die besoek.

“Ek wil graag my opregte waardering en dank uitspreek dat julle dit vir my moontlik gemaak het om die vergadering en al die gepaardgaande geleenthede te kon bywoon,” sê

Sadie. “Nie net was die vergadering baie leersaam nie, maar so ook die besoeke. Persoonlik dink ek dat die bestaande sisteem in Suid-Afrika en die gehalte van produksie en infrastruktuur, die afgevaardigdes se verwagtinge ver oortref het. Hulle kyk beslis met nuwe oë na ons!”

Ons tegnologie uppe marketing A13597

Roundup Ready Corn 2

YieldGard II

tot jou voordeel!

Insek- en onkruidbeheer is twee kritiese aspekte van mielieproduksie. Dit is hier waar Monsanto se tegnologie kan help om jou mielies te beskerm en om die lewe vir jou as bedrywige boer so bietjie makliker te maak.

Kombineer die voordele en plant ’n stapelgeenbaster.

Ons tegnologie maak ’n verskil!

YieldGard II

Genuity® YieldGard® II

Genuity® Roundup Ready® Corn 2

Genuity® YieldGard® II bied uitstekende beheer teen Busseola fusca (Afrika-mieliestronkboorder) en Chilo partellus (die sorghum-stronkboorder of gevlekte mieliestronkboorder). Genuity® YieldGard® II produseer twee Bt-proteïene wat stronkboorder-beheer baie doeltreffend maak.

Roundup Ready®-tegnologie en -sisteme bied: • Toegang tot bewaringsbewerkingspraktyke.

• Breëspektrum onkruidbeheer.

• Bewese gewasveiligheid.

• Toedieningsbuigsaamheid.

Oes die voordele van Genuity® YieldGard® II-tegnologie!

Roundup Ready Corn 2

Wees wys en span ons slim tegnologie in om jou oes te beskerm.

Kontak gerus ons kliëntediens by 011 790-8200 of customercare.sa@monsanto.com Monsanto, Roundup Ready®, Genuity® YieldGard® II en Genuity® Roundup Ready® Corn 2 is geregistreerde handelsname van Monsanto Technology LLC.

Monsanto Suid-Afrika (Edms) Bpk, Posbus 69933, Bryanston, 2021.

25

A big thank you to: Massmart that have helped grow and establish our brands over the years and helped us achieve record volumes.

We look forward to entering the next phase with Nature’s Farms products and together establishing this brand.

GWK retail branches, thank you for always supporting us and our brands!

May Nature’s Farms become a top seller within your branches.

To our potentially new trading partners, we look forward to doing business with you and putting the Nature’s Farms range of products on your shelves for your customers to enjoy!

26

Dieregesondheid Leana Coetzee

Veeartse beveel MVW se eksklusiewe kosreeks aan GWK se dieregesondheidbesigheid, MVW, stel nou ‘n opwindende nuwe reeks top-gehalte troeteldierkos bekend vir Suid-Afrikaanse diereliefhebbers wat op soek is na ‘n gesonde, goedkoper alternatief as die produkte wat reeds op die mark is.

SANIMED se voorkomings- en gesondheidsreekse vir troeteldiere is ontwerp vir ‘n gebalanseerde dieet en om algemene siektes in die verskillende groeifases van katte en honde, te voorkom. Dié reekse oorbrug die gaping tussen gesonde, geurige troeteldierkos en kos wat steeds bekostigbaar is. Die voorkomingsprodukreeks (SANIMED Preventive) bevat al die nodige voedingswaardes vir babadiere, sowel as ouer katte en honde. Die gesondheidsreeks (SANIMED Curative) bied produkte wat spesiaal ontwikkel is om algemene siektes en siektetoestande te behandel.

Suid-Afrikaanse troeteldiereienaars krap gereeld kop wanneer hulle moet besluit op die beste kos vir hul diere, met keuses wat wissel van eksklusiewe troeteldierkos wat gesondheidsvoordele inhou, tot minder gesonde, maar goedkoper, kosse wat by supermarkte beskikbaar is. Navorsing toon egter dat laasgenoemde meestal hoë vlakke van kalsium bevat, wat veral nadelig is vir gewrigsontwikkeling in groter hondetipes.

Omdat baie van hierdie kosse ook

moeilik verteerbaar is, werk diere se mae meer en is jou grasperk gereeld vol landmyne. By katte kan die wanbalans in minerale lei tot nierstene en -kristalle. Elke bestanddeel in SANIMED is wetenskaplik getoets om te verseker dat slegs voordelige voedingstowwe in die samestelling gebruik word.

“Ná baie navorsing in die industrie, het ons gevind dat daar ‘n kommerwekkende gaping in die mark bestaan vir gesonde, bekostigbare troeteldierkos wat ook doeltreffend troeteldiersiektes kan teenwerk,” sê Lizelle Schutte (Bestuurder: MVW). “Die SANIMED-reeks is ontwerp om troeteldiereienaars se uitdaging hieromtrent aan te spreek.”

Elke produk is geformuleer om diere se spesifieke behoeftes tydens verskillende groeifases aan te spreek. Die reeks is ryk met Omega 3-vette, semels en proteïene wat maklik verteer, sodat dit siektes by huisdiere voorkom.

Siektetoestande by huis-

27

diere wat deur die verkeerde dieet veroorsaak word, sluit in gewigsprobleme, velprobleme en selfs kardiovaskulêre probleme – alles algemene verskynsels as gevolg van swak voeding.

“Dieregesondheid berus op meer as slegs hul dieet, maar ‘n gesonde dieet speel wel ‘n kardinale rol in die voorkoming van algemene dieresiektes,” sê dr. Robin Taylor, veearts.

“Sommige troeteldiere kan siektes kry wat oorgedra is tydens geboorte of wat oor tyd ontwikkel, maar eienaars moet áltyd hul veeartse se raad oor voedsel volg om te verseker dat hulle die regte keuses maak.”

Kat-eienaars kan kies uit die SANIMED-reeks vir babakatte, volwasse katte en senior katte, terwyl hondeeienaars ‘n keuse het vir babahon-

de, junior honde, volwasse honde en senior honde. Die gesondheidsreeks ondersteun die behandeling van verskeie siektetoestande in hierdie ouderdomsgroepe. Troeteldiereienaars kan verwag om tussen R 110,00 en R 895,00 te betaal vir produkte, afhangende van die tipe produk, sowel as die hoeveelheid.

Schutte sê verder dat die proses om die geskikte kos vir jou troeteldier te vind, moeilik kan wees, veral vir diere met allergieë of velprobleme. “Ons het besef dat diereliefhebbers ‘n omvattende oplossing nodig het – ‘n produk wat verskeie probleme gelyktydig aanspreek. Die SANIMED-reeks laat eienaars toe om hulle diere slegs die beste kos te gee, sonder om oor die finansiële impak bekommerd te wees.”

Het jy geweet? ‘n Groot toename in diere se gewig as gevolg van oorvoeding kan lei tot artritis, hoë bloeddruk en selfs ‘n verkorte lewensduur.

SANIMED se gewigsbeheer- en gewigsverliesreekse ondersteun nie net diere om gewig te verloor nie, maar kan ook vir diere met kolitis, hardlywigheid, diabetes en pancreas-siektes gegee word.

Groeipyne in junior honde word veroorsaak deur verkeerde kalsiumvlakke in hul diëte. SANIMED se junior dieet kan gebruik word om dié toestand te behandel omdat die kalsiumvlak daarin gesonde beenvorming bevorder.

Die vorming van klein stene of kristalle in die blaas word veroorsaak deur ‘n mineraal-wanbalans. Dit kan honde en katte van enige ouderdom affekteer. SANIMED AntiStruvite verminder die Ph in urine sodat bestaande kristalle oplos, en help ook om die vorming van kristalle te voorkom.

Atopie is ‘n generiese toestand in baie diere en word gekenmerk deur geweldige jeukerigheid, haarverlies en vel-irritasie.

SANIMED Atopy/ Sensitive bevat gehidroliseerde proteïene wat allergiese reaksies voorkom, met bestanddele wat ook help om inflammasie, jeukerigheid en opgehewenheid te beperk. Dit is veilig om hierdie dieet vir honde van ses maande oud te gee, en help ook met die behandeling van ontsteking van die ingewande.

Ouer troeteldiere, veral groter honderasse, ontwikkel gereeld artritis in hul heupe en elmboë.

SANIMED Osteoarthritis bevat hoë vlakke van onder meer salm-olie om pyn, stywe gewrigte en inflammasie teen te werk.

28

Grondbone

Ons plant, pluk en vervoer jou grondboonoes, sodat jy kan fokus op jou sukses.

Bestuurder Oliesade Cloete Nortje 053 298 8458 082 803 0687 cloeten@gwk.co.za

GWK Oliesade

Verkryger Grondbone Tjaart Myburgh 053 298 8395 082 801 7414 tjaartmy@gwk.co.za

Johan van Rhyn

Staalkonstruksies 15m

10m

30m

Oprigting van skure, afdakke en enige ander staalkonstruksies Sel: 082 941 5361 E-pos: vanrhynstaal@gmail.com

29

30

Presisieboerdery & Produksienavorsing Ivan Fourie

RIGLYNE VIR DIE SUKSESVOLLE VESTIGING VAN LUSERN Lusernverbouing is vir meeste van ons nie ‘n nuwe praktyk nie en maak deel uit van ‘n groot aantal produsente se gewasrotasiestelsel. Lusern is ‘n uitstekende wisselbougewas en hou baie voordele in, soos verbetering van aggregaatstabiliteit, deurligting, gaswisseling, verhoging van opvolggewasse se opbrengste en is ‘n goeie kontantvloeigewas. In dié artikel gaan ons kortliks na ‘n paar faktore kyk wat belangrik is vir die suksesvolle vestiging van lusern.

Bewerking Die lusernplant besit ‘n penwortelstelsel wat 2,5 - 4 meter diep (Op goed gedreineerde gronde sonder enige fisiese beperkings) kan wees.

Indien daar enige verdigtingslae voorkom in die grond, is dit belangrik dat dit opgehef word tydens die primêre bewerkingsaksie. Indien die lae nie opgehef word voor plant nie, kan die gevolge baie negatief op die

Foto 1: Lusernwortels in ‘n profiel waar verdigting nie goed opgehef is nie.

31

opbrengs wees (Sien Foto 1). Indien u as produsent twyfel of u keerlae wel opgehef is tydens die primêre bewerking, kan u ‘n GWK-landboukundige kontak om deur middel van ‘n penetrometer of profielgat vas te stel of u suksesvol was of nie. Dit is raadsaam om die rigting van sny, hark en baal in gedagte te hou wanneer primêre bewerking gedoen word. Wanneer na ‘n saadbedvoorbereiding van lusern gekyk word, is dit belangrik om te onthou dat ‘n fyn en ferm saadbed (Sien Foto 2) benodig word om maksimum saad-grond-kontak te verseker.

Plant Die mees geskikte tyd vir die vestiging van lusern is Maart tot Junie.

Aanplantings kan egter vroeg in die lente ook gedoen word, maar word nie aanbeveel nie aangesien meer onkruidprobleme voorkom en windskade aan jong plante aangerig kan word. Die aanbevole plantdigtheid vir die meeste kultivars onder besproeiing is tussen 20 en 30 kg/ha waar dit of met ‘n planter (so vlak as moontlik geplant kan word) of met ‘n strooier gestrooi en met ‘n roller vasgerol kan word. Wind speel egter ‘n rol as dit by die uitstrooi van die saad kom en dit moet in gedagte gehou word wanneer hierdie praktyk gevolg word. ’n Ideale stand vir nuut gevestigde lusern is 215 plante/m².

Waterskedulering Wanneer ons kyk na die besproeiing en vogbestuur tydens vestiging, speel grondtipe wel ‘n rol, maar die basiese konsepte bly egter dieselfde.

Die eerste besproeiing ná plant moet ‘n swaar toediening wees om goeie saad-grond-kontak te verseker. Dit is belangrik dat daar nie ‘n te gladde saadbed op sandgrond is nie, aangesien dit tot windskade kan lei. Voor opkoms moet die grondkors deur middel van ligter besproeiings nat gehou word totdat alle saad ontkiem en worteltjies goed ontwikkel het. Sodra alle saad ontkiem en worteltjies goed ontwikkel het, moet die profiel effens

32

droër bestuur word sodat plantjies nie versuip nie. Te veel water aan die begin lei tot anaerobiese toestande wat Rhizobium-bakterieë se werking negatief kan beïnvloed. Dit kan ook lei tot wortelsiektes, swak voedingstof opname en selfs afsterwing. Afsterwing en swakker stand skep weer onkruidprobleme soos grasindringing.

Voeding Lusern is bekend vir sy voordelige uitwerking op die grond vir volhoubare gewasverbouing. Lusern se vermoë om atmosferiese stikstof (N) uit die lug te bind en om die grondstruktuur te verbeter, is welbekend. Aan die ander kant is lusern ‘n hoë voeder van die meeste voedingselemente (Sien Tabel 1) en kan lusern die grond se voedingstatus ten opsigte van fosfaat (P), kalium (K) en ander voedingselemente vinnig agteruit laat gaan, indien die nodige aanvullings

Foto 2: ‘n Fyn en ferm, maar tog stewige saadbed.

nie gedoen word nie. Grondontledings is belangrik om te bepaal watter voedingselemente aangevul moet word. Pasop vir te hoë konsentrasies voedingstowwe naby aan die pit . Dit kan tot brandskade kan lei.

Saadbehandeling: Dit is noodsaaklik dat lusern saad met ‘n Rhizobium entstof geënt moet word tydens plant. Nog ‘n produk wat voordelig is om die saad mee te behandel, is ‘n Sink- en Fosfaat-saadbehandeling soos bv. Zinphos.

Stikstof (N): Lusern is ‘n peulgewas, dus is daar ‘n simbiose met Rhizobium wat stikstof uit die grond bind.

Goed gevestigde Rhizobium kan tot 125 kg N/ha bind. Dit is dus belangrik dat saad met Rhizobium geënt word tydens plant. Indien hierdie proses deeglik gedoen word, kan dit vir die produsent ‘n groot finansiële bydrae

lewer. Met vestiging is die bakterieë egter nog oneffektief en ‘n klein hoeveelheid N kan met plant of 1-2 weke na opkoms toegedien word. Wees versigtig om nie 25 kg N/ha in die band te oorskry nie. Oorweeg Ammoniumsulfaat as bron van Stikstof.

Fosfor (P) en kalium (K): Alle peulplante reageer op die toedien van fosfaat. Die simbiose tussen die plant en Rhizobium word ook bevoordeel deur optimale vlakke van P in die grond. Lusern benodig groot hoeveelhede P en K en hulle rol moet in sinergie gesien word. Genoegsame P is nodig vir suksesvolle vestiging en goeie wortelontwikkeling, terwyl K noodsaaklik is vir verbeterde weerstand wat gebied word teen sekere siektes, verhoging van winteroorlewing en standhoudendheid - dus ver-

hoogde opbrengs. As riglyn, strooi 150200 kg MAP/ha uit en werk in, band plaas dan 150 kg/ha 4:7:6 (30). (NB: Gebruik ‘n grondontleding om finale hoeveelhede te bepaal, hierdie is slegs ‘n riglyn.)

Sekondêre elemente: Tekorte op sekondêre elemente is gewoonlik skaars, behalwe in die geval van swael. Swael is belangrik in proteïensintese en by essensiële aminosure.

Mikro-elemente: Plante gebruik mikroelemente in klein hoeveelhede. 'n Tekort aan enige essensiële element sal 'n plant se groei belemmer. Die belangrikste mikro-elemente by lusern is Molibdeen (Mo), Boor (B) en Sink (Zn). Molibdeen is betrokke by die omsetting en binding van stikstof deur die plant. Boor is betrokke

by proteïensintese terwyl sink belangrik is by die opname van voedingstowwe soos fosfaat.

Opsommend Lusern is ‘n gewas wat 3 – 5 jaar lonend kan produseer afhangende van grondtipe en onkruiddruk. Die belangrikheid van “reg begin”, waterskedulering en die aanspreek van die nodige voedingstofbehoeftes, kan nie oorbeklemtoon word nie. U plaaslike GWK-landboukundige sal u kan bystaan met die nodige kennis om lusern reg te vestig. Kontak ook gerus vir GWK Saad oor die beskikbaarheid van verskillende kultivars en die aanpasbaarheid daarvan.

Tabel 1: Voedingstofhoeveelhede wat deur lusern uit die grond onttrek word per ton droëmateriaal.

Voedingstowwe deur lusern uit die grond onttrek Voedingselemente P K Ca Mg S B Mn Fe Zn Cu Mo

Onttrekking in droëmateriaal (kg/ton) 2.7 21.0 13.0 2.7 2.7 0.04 0.05 0.15 0.02 0.0045 0.00009

Grundfos Boorgat Sonpompe • Grundfos SQFlex Sonpomp reeks • Axpert Omsetter/Laaier met ingeboude batterylaaier en reguleerder- 1KVA - 5KVA • ReneSola Sonpanele teen die beste pryse!

55W, 80W,125W,255W en 305W • Sonkrag Batterye 2V, 6V & 12V – Narada/Willard/ Sonic/Trojan (T) +27 (0) 21 555 2621/5 | info@solarsolved.co.za | www.solarsolved.co.za

33

Precision Farming & Production Research Johnny Molomo

Pollination problems in maize During

the

2015/16 maize season

there were some complaints about poor pollination. GWK Production Research decided to have a look at factors influencing pollination in helping to define the problems occurring.

One key point to keep in mind during this season, is that we have experienced relatively high temperatures within the Douglas region during the month of January 2016 (Fig. 1). Within all irrigation regions, farms that experienced very high temperatures coinciding with drought stress during pollination can expect problems with their maize harvest e.g. poor pollination or tip die back.

Separating heat and drought stress is difficult. Pollination and fertilization in maize are one of the most sensitive growth stages that can be negatively affected by water deficit stress. High temperature alone is believed not to affect maize pollination when there is adequate soil moisture.

Maize is a monoecious crop, it basically possesses both male and female flower parts on the same plant.

What makes it exceptional amongst grain crops, is that flower parts have separated male and female sexual parts. To make it more unique, the flower parts are separated on the plant by a distance of more than a

34

few centimetres. In order to compensate for this separation, maize produces plentiful amounts of pollen. The female flower part of maize is an ear while the male flower part is named a tassel.

When and how does pollination occur?

In maize, the final vegetative growth stage is denoted VT, it is reached when the entire tassel is visible. Two to three days after VT growth stage, R1 (first reproductive stage) will occur. R1 occurs when at least 50% of plants have silks emerged from the tip of the ear shoot.

The plant’s pollination and fertilization processes takes place during this growth stage.

As soon as the tassel fully emerges from the whorl (VT growth stage),

anthesis (pollen shed) begins. Pollen shed may occur up to 2 weeks, but typically lasts for 5 to 8 days, attaining a peak pollen shed around day 3.

The process of pollen grains landing on exposed silks is called pollination.

For a successful pollination process, maize silks must intercept and retain the pollen grains.

Pollen grain starts germinating within minutes of coming into contact with a silk and fertilization will only occur when the male reproductive cells of the pollen unite with the female reproductive cells from the ovule.

Maize pollen is carried by wind, but because of their heavy weight, it can only be carried over a distance of less than 15 metres. However, with strong winds pollen can be carried away

distance of more than 150 meters.

Average Maximum temperature for Douglas 2 - 6 January 2016 and longterm

Environmental stress factors during pollination and fertilization can result in failure of pollination and kernel abortion (Photo 1). Pollination failure typically occurs just before or during pollination and kernel abortion takes place the first couple of weeks after pollination. Tip back or die back is a disorder that may be due to pollination failure or kernel abortion. It occurs when ear kernels do not fill completely at the ear tip.

Maize is successfully pollinated under high temperature conditions, especially if soil moisture is sufficient.

Insufficient supply of water will cause pollen to prematurely die and fertilization process will not be completed.

Flowering normally occurs in the morning, however it may be delayed during rainy or excessive humidity conditions. Pollen shed and viability are minimally affected by environmental stress but very hot temperatures (approximately 40 degrees Celsius) added by water shortage stress can reduce viability and decrease distance of pollen shed. Pollination failure may also be due to silk clipping from insect feeding. It typically results in a blank ear tip with no evidence that even kernel development ever began.

Successful fertilization does not automatically translate to a harvestable kernel. Any unfavourable environmental factors following fertilisation for several weeks can consequently cause fertilized ovules to abort. Reduced rate of photosynthetic activity caused by cloudy conditions, moisture or heat stress can result in kernel abortion. Kernel abortion typically occurs around the tip of the ear on youngest kernels and it can primarily be differentiated from unfertilized ovules by accumulation of starch in the aborted kernel.

Average Temp. 째C

Stress factors during pollination:

46 44 42 40 38 36 34 32 30 28 26 24 22 20 18 16

Longterm maximum temperature

8:00 9:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00 19:00 20:00 21:00 22:00 Time of day

Figure 1. Maximum daily temperature January 2016 (Douglas, Northern Cape).

Photo 1

35

Management considerations Ensuring a successful pollination and fertilisation process can be complex because its success or failure is influenced by environmental conditions.

Several techniques to follow in ensuring a successful pollination and kernel fill are included below; Irrigation scheduling - Water requirement are highest during pollination, supply adequate moisture when necessary to reduce pollination problems.

Cultivar diversity - Plant cultivars with reduced variability in growth stages and flowering so as to increase proper timing of pollen shed and silking. Also, use maize products that allow adequate heat and drought tolerance.

Fertilization - Nitrogen and Phosphorus requirements are highest during pollination and grain fill, ensure highest fertility for kernel development and reduce mobilization of nutrients from the maize stalk.

Chemical spraying – Application of chemicals between V7 and V15 can influence the development of the ear. Ensure to only use registered chemicals.

Insects - constantly monitor fields for worms and beetles for silk clipping, ensure that you have not missed the pollination window.

Additional conditions that will enable successful pollination include cooler night temperatures and a healthy soil structure.

Pollination of maize is a complex system, we can only manage some of the processes. One of the most important factors is to ensure sufficient water by using water scheduling. The other big factor this season is the high temperatures during the first week of January. Although the temperatures are usually high in January, this year it was higher than 40°C which will kill pollen within a few minutes. This again illustrates the importance of planting date and water management to ensure optimum conditions for a crop production.

36

An example of successful pollination

Kontantvloei oplossings van die

plaas tot die meule

Kom ons praat Agribesigheid.

Ons Agribesigheidspan is nie alleen bankiers nie, maar inderdaad kenners van hierdie dinamiese sektor. Ons bied toegang tot bedryfskapitaal, asook die buigsaamheid wat jy nodig het om jou besigheid te bestuur. Dit is hoekom meer besighede Standard Bank as enige ander bank in Suid-Afrika kies.

Vir meer inligting, besoek www.standardbank.co.za/business

Voluit Vorentoe

TM

Gemagtigde finansiĂŤledienste en geregistreerde kredietverskaffer (NCRCP15).

Die Standard Bank van Suid-Afrika Beperk (Regnr. 1962/000738/06). SBSA 172406. 01/14 Voluit Vorentoe is ‘n handelsmerk van Die Standard Bank van Suid-Afrika Beperk.

37

38

Wyn Leana Coetzee

T o e g e w yd e pe r so ne e l l ewer

LANDZICHT

GWK se wynkelder het deur die loop van 2015 ‘n rits nasionale toekennings ingeryg en dit is alles te danke aan personeel wat toegewyd is en deurlopend hard werk.

Só sê Ian Sieg (Bestuurder: Wyn) oor die wynkelder se uitsonderlike prestasie. Om aan hierdie personeel die welverdiende erkenning te gee, is ‘n spesiale funksie gehou vir die personeel van die Douglas- en Jacobsdalkelders waarop trofeë oorhandig is en personeel bedank is vir elkeen se bydrae. Hoewel ‘n beskeie Hein Janse van Rensburg (Wingerdboukundige) daarna verwys as “baie genade en ‘n bietjie geluk”, skryf Sieg baie van die kelder se sukses toe aan Janse van Rensburg se kundigheid.

“Hein verseker dat die druiwe wat in ons gebied met sy uiterste omstandighede verbou word, altyd op die regte suiker, pH en rypheid geoes word,” sê Sieg. “Dit stel ons in staat om elke kultivar optimaal te verwerk sodat ons wyn met ‘n unieke karakter kan produseer wat kan meeding met enige Bolandse wyne.”

39

Die toekennings wat Landzicht ingepalm en tydens hierdie funksie gevier het, sluit die volgende in: Plaaslik: Reserwekampioen Rooi Tafelwyn: Tannat Oranjerivier Tenkers Wisseltrofee Klas 75 (Enige ander enkel rooi kultivar) (Rudy Julius ontvang die trofee.)

Reserwekampioen Muskaat Versterkte Wyn: Rooi Muskadel Jerepiko Jacobsdal Wisseltrofee Klas 89 (Witbooi Plaatjies ontvang die trofee.)

Kampioen Rooi Tafelwyn: Absa Bank Wisseltrofee Klas 65 Petit Verdot (Marie Makhathe ontvang die trofee.)

Kampioen Muskaat Versterkte Wyn: Hanepoot Jerepiko Della Toffola Wisseltrofee Klas 85 (Koos Moses ontvang die trofee.)

KWV Nominasie (vyf wyne genomineer) KWV Wisseltrofee (Griet Gouws ontvang die trofee.)

Nasionaal: Klaswenner (Klas 65): Petit Verdot Ongehout P.A Briers-trofee (Johannes Smit ontvang die trofee.)

Klaswenner (Klas 75): Enige Ander Rooi Kultivar Ongehout Boland Bank-trofee.

(Crystal van Loggerenberg ontvang Personeel tydens die erkenningsfunksie

B-BBEE Vlak 2

053 831 2808 reflecto@kimberley.co.za 72 Georgestraat

Veiligheids& Padtekens • Nommerplate • Roterende Noodligte • Pad Keëls • Naambalkies • Stempels 40 Vir persoonlike drukwerk op bekers en borde...EN SOVEEL MEER. Skakel ons gerus

die trofee.)

Klaswenner Klas 85: Hanepoot Jeripigo Slanghoek Koop Wynkelder-trofee.

(Thabo Jansen ontvang die trofee.)

Nasionale Kampioen Muskaat Versterkte Wyn HJ Etchell-trofee.

(Willem Oliphant ontvang die trofee.)

Silwer medalje: Old Mutual Trophy Wine Show 2012 Reserve Cabernet Sauvignon Goue medalje: Old Mutual Trophy Wine Show 2014 Rooi Muskadel Goue medalje: Veritas 2015 Rooi Muskadel Goue medalje: SA Jongwynskou 2014 2014 Wit Muskadel Silwer medalje: Veritas 2015 Wit Muskadel Silwer medalje: Cappa Port & Wine Challenge 2014 2011 Cape Ruby Port Brons medalje: Veritas 2015 Rooi Jerepigo Twaalf brons, twee silwer en drie goue medaljes: SA Jongwynskou 2015 Nasionale Kampioen Dessertwyn: Hanepoot Jerepigo Die produkte waarmee Landzicht spog, is ‘n wye reeks wyne met iets vir elke palet. Hier volg ‘n gids: Rooiwyne: Rooiwyne wat deur Landzicht vervaardig word, sluit Cabernet Sauvignon, Reserve Cabernet Sauvignon, Merlot en Reserve Merlot in.

Die Merlot-wyne is ryk met pruim- en bessiegeure en geurige eikehout. Die

goed gebalanseerde Cabernet Sauvignon word die “koning van die rooies” genoem en is perfek om bees-, lams- of wildsvleis te komplementeer.

Witwyne: Landzicht se Blanc de Blanc is ‘n versnit met vrugtige geure, terwyl die Chenin Blanc geskik is vir enige geleentheid met sy vars koejawel- en sitrusgeure.

Dessertwyne: Landzicht is bekend vir die gehalte van die wye reeks dessertwyne wat hy produseer. Die Hanepoot het nuanses van lietsjies terwyl die Nagmaalwyn vol en ryk met rosyngeure is. Die Wit Muskadel bederf met sitrus- en karamelgeure en in die Cape Ruby kan jy subtiele geure van koffie en speserye proe. Die sewe verskillende dessertwyne is almal perfek vir koue wintersaande.

Blümchen en Rosenblümchen: Hierdie twee wyne uit die Landzicht-kelder kan enige maaltyd vergesel. Die wit Blümchen het vars, vrugtige geure, terwyl aromas van Turkse lekkers en roos in die heerlike Rosenblümchen rosé geproe kan word.

Vonkelwyne: Landzicht spog met twee vonkelwyne. Die Vin Doux Sparkling Wine is ‘n ligte semi-droë wit vonkelwyn, terwyl die #fling ‘n pienk vonkelwyn is om daardie perfekte geleentheid te vier.

Brandewyn: Landzicht Brandewyn, ‘n elite, gehalte brandewyn, is ná jare se wag beskikbaar, en was beslis die wag werd…

Druiwesap: Dié nie-alkoholiese drankie word gemaak van die beste Noord-Kaapse druiwe.

Experience the

Northern Cape!

Douglas | 053 298 8315 | wynkelder@gwk.co.za Jacobsdal | 053 591 0164 | landzicht@gwk.co.za

41

Produkte: •

Proteïen-/energielek blok (reg nr V13719 Wet 36 van 1947)

*

Parasietlekblok

*

Aalwynlekblok

*

Anti-tannienlekblok

*

Flavomycin-lekblok

•

Perde-lekblok (reg nr V14879 Wet 36 van1947)

•

Safari Super 5-voerkorrel (reg nr V20316 Wet 36 van 1947)

*

Safari Super 5-voer korrel vir parasietbeheer.

Safari Voere

Sedert 1998

Let wel, ons produkte bevat geen ureum nie.

Alle produkte gemerk * is op spesiale aanvraag beskikbaar met 'n voorskrif.

42

safari@safarifeeds.co.za www.safarifeeds.co.za (012) 711 4307 083 441 2771

Begin by die begin Pekanneute Dr Chris Schmidt (Sidi Parani) en Frank van den Heever (Nulandis) Pekanneutboorde

ontstaan meestal vanuit ‘n droom of visie. Sommige produsente beplan ‘n boord voortydig - gepaard hiermee loop beplanning en begroting hand aan hand. Met ander woorde, die nodige sakeplan. Die produsent het alreeds heelwat huiswerk gedoen en stuur om hierdie redes af op ‘n doelgerigte verloop, uitbreiding en ontwikkeling.

Ongelukkig is daar baie boorde wat volgens ‘n totale teenoorgestelde benadering gevestig word. ‘n Produsent se plan begin iewers vinnig vorm aanneem, hy bestel ‘n aantal bome by ‘n kweker en betaal die deposito, maar bring ongelukkig die werklike vestigingsplanne eers tot uitvoer wanneer die kweker laat weet dat hy die boompies kan afhaal. Dít wat daarna plaasvind, is meestal nie in oorleg met ‘n volhoubare langtermynvisie vir die boord nie. Ten einde die genetiese- en omgewingspotensiaal van die pekan te realiseer, is dit belangrik dat ‘n holistiese benadering gevolg word met ses belangrike pilare in gedagte, naamlik (a) ge-

netiese materiaal, (b) grondvrugbaarheid, (c) plantvoeding-effektiwiteit en vestiging, (d) plant-energie (wortelgroei en bogrondse diktegroei), (e) vrugkwaliteit en (f) ekonomie.

Genetiese materiaal Hierdie is ‘n redelik omstrede onderwerp, omdat baie individue reeds in die saailing-kwekerybesigheid is en heelwat ook daartoe toetree. Die gevolg is dat die gehalte van genetiese materiaal en die ervaring van die kweker waarskynlik nie altyd oral ewe goed sal wees nie. Met gehalte word verwys na sterk groeiende jong boompies van die onderstam en bo-stam van jou keuse en wat dus nie swak en tengerig soos “boepenskalfies” voorkom nie. ‘n Swak jongeling sit produksie van jaar een af alreeds terug en daarom moet slegs vir die sterkste boompies onderhandel word, want dit is waar produksie vroeër behaal kan word. Doen dus deeglik huiswerk oor kwekers en stel ‘n kortlys van beste opsies saam. Bly by diegene met die beste reputasie in die veld en vestig die boord op só ‘n wyse dat die boompie die volle voordeel kry om vroeër in produksie te gaan.

Grondvrugbaarheid Grondvrugbaarheid word beskou as die grond se vermoë om die beste opbrengs volhoubaar te produseer en word opgemaak uit die chemiese status van die grond, fisiese beperkings, waterhouvermoë, koolstof- en suurstofinhoud, asook biologiese diversiteit.

Chemiese status van die grond: Dit is belangrik om reeds met vroegtydige grondvoorbereiding (tot twee jaar voor vestiging) die basiese chemiese status regdeur die profiel reg te stel (sover moontlik), omdat dit die enigste geleentheid is waartydens dit behoorlik gedoen kan word. Tyd is ook nodig om sekere rehabilitasie uit te voer. Kritiese regstellings sluit byvoorbeeld in pH, rehabilitasie

43

van brak (indien van toepassing), asook P-, K-, Ca en Mg-status.

Fisiese beperkings: Dit is baie belangrik dat ‘n los grondstruktuur geskep word tot op ‘n ideale diepte van minstens 600 mm om omstandighede vir goeie wortelontwikkeling te skep. Verdigtingslae, kliplae, tekstuur-oorgangslae en geskepte versuipte ondergronde, is algemene probleme wat gevind word. In baie gevalle word gevind dat voorbereiding totaal oneffektief was aangesien baie vlak, ondeurdringbare lae algemeen voorkom. Hierdie ondeurdringbare lae is geskep deur grootskaalse grondgelykmaak-aksies nadat die grond bewerk is. Soms is grond jare lank vloed-besproei, waarna aanplantings geskied het sonder dat verdigtingslae (as gevolg van die water se invloed) opgehef is. Verdigtingslae ontstaan ook weens gedurige verkeer tussen bome (oes en bespuitings). Dit het in alle gevalle ‘n swak wortelstelsel tot gevolg. Korrekte besproeiingskedulering is baie belangrik op hierdie vlak grond omdat versuiptoestande op hierdie moeilik deurdringbare lae baie maklik geskep word. As gevolg van tydelike oorbesproeiing op hierdie ondeurdringbare lae, bou soute ook direk bokant hierdie lae op, wat wortelgroei verder beperk. Hierdie versouting word ook vererger deur ondergrondse drupperstelsels.

Waterhouvermoë van ‘n grond: Dit moet bepaal word met behulp van laboratoriumontledings, ‘n profielgat-ondersoek, asook in situ-metings. Die persentasie klip, growwe fraksie (>2mm), deklae, ensovoorts, word in ag geneem.

Koolstofinhoud van ‘n grond: Dit is byna onmoontlik om die koolstofinhoud van ‘n grond met behulp van toegediende produkte te verhoog. Soms vra produsente of dit sal help om “vloeibare koolstof” tot die grond toe te dien omdat die koolstof help om voedingselemente vas te hou. Sonder om in tegniese detail te verval, kan ‘n eenvoudige berekening gemaak word van die hoeveelheid koolstof wat reeds in die grond is, teen-

44

oor dit wat toegedien word. Gestel ‘n sanderige grond bevat 0.6% koolstof in die boonste 15 cm-laag en die grond se digtheid is 1 350 kilogram per kubieke meter. Die gevolg is dus dat daar in een hektaar 12 150 kg koolstof teenwoordig is in die 0-15 cm-grondlaag. Ongeag die aktiewe inhoud van ‘n spesifieke produk, is die toediening moontlik 40 liter per hektaar. Weeg 40 liter koolstofbevattende vloeistof op teen 12 150 kilogram koolstof reeds in die grond, dan is die vraag of hierdie absolute druppel in die see enigsins sal kan bydra tot tipiese koolstoffunksies in die grond? Die maklikste en mees suksesvolle manier om koolstof te verhoog, wat boonop ook natuurlik is, is deur groot en gesonde wortelstelsels te ontwikkel. Verder is dit belangrik om komposteringorganismes in die grond aktief te kry.

Hierdie aktiwiteit kan wel deur die toediening van kompos en ‘n deklaag bevorder

word. Besproeiingskedulering het ‘n baie groot invloed op komposteringsprosesse in die boonste 5-10 cm van die grond deurdat die ideale klimaat, tesame met vorige genoemde maatreëls, vir hierdie prosesse geskep word.

Suurstofinhoud van ‘n grond: Die kombinasie van die ideale suurstof-totwater-verhouding, veral in die boonste 10 cm van die wortelstelsel, kan slegs met akkurate besproeiingskedulering bestuur word. Hierdie begrip word totaal onderskat in algemene gewasverbouing. Hiersonder is ideale wortelontwikkeling nie moontlik nie.

Pogings moet aangewend word om biologiese diversiteit te skep, met ander woorde die aanwesigheid van soveel as moontlik voordelige mikro-organismes in die grond. Hierdie organismes help om die grond in die omgewing van die boom vir optimale wortelontwikkeling, plantvoedingopname, waterhouvermoë, suurstof-beskikbaarheid, koolsuurgasvrystelling en temperatuur-buffering, voor te berei. Meganismes om biologiese diversiteit te skep, is besproeiingskedulering, deklaag-bestuur en dekgewasse. Monokultuur is nie bevorderlik vir biologiese diversiteit nie en kan deur ‘n variasie in dekgewasse goed bevorder word, omdat verskillende organismes in simbiose met verskillende gewasse saamleef. Biologiese diversiteit het ‘n direkte invloed op die voorkoms van siektes en plae.

Plantvoeding-effektiwiteit Dit word deur ‘n paar beginsels beskryf.

Wortelgroei: Al die verskillende tipes wortels, soos die fyn haarwortels, primêre wortels en strukturele wortels, moet baie aktief en in goeie balans met bo-grondse groei wees. Die strewe is dat die bo-grondse en ondergrond-

se massa dieselfde moet wees. Hoe groter die wortelstelsel, hoe meer effektief behoort voedingopname te wees.

Konsentrasies van voedingselemente: Plantwortels neem voedingselemente vanuit grondwater op, hoofsaaklik na aanleiding van die konsentrasie van die spesifieke element.

Met hierdie tegniek kan die opname van spesifieke elemente gemanipuleer word. Aan die hand van die pekan se plantvoeding behoefte, is dit moontlik om hierdie behoeftes aan te spreek met behulp van doelgemaakte bemestingsprogramme en -produkte. Elke gewas en kultivar het ‘n unieke element-opnamebehoefte na aanleiding van die tydsduur van die verskillende groeifases.

Besproeiings- en toedieningshulpmiddels: Dit is baie duidelik dat plantvoedingseffektiwiteit tot ‘n groot

Boekhouding Rekeningkundige dienste

Fokus op jou kernbesigheid terwyl ék jou finansiële administrasie hanteer.

Kry ‘n GR(SA) aan jou kant - jou vennoot in sukses!

Kontak vir Dougie Hellmuth.

Finansiële State Salarisadministrasie Maatskappybelasting Individue & Trusts

45

mate deur akkurate besproeiingskedulering bepaal word, veral met inagneming van die worteltipedefinisie. Effektiewe wortelontwikkeling volg hoofsaaklik op effektiewe besproeiing en toeganklike grondvolume. Omdat effektiewe besproeiing absoluut ononderhandelbaar is, word van besproeiingshulpmiddels gebruik gemaak. Effektiewe besproeiing behels hoofsaaklik twee aspekte, naamlik diepte en frekwensie van besproeiing. Om die effektiewe besproeiingsdiepte te bepaal, word profielgate gegrawe om eerstens worteldiepte vas te stel, asook die diepte van besproeiing wat per blok behaal word per eenheidstyd. Hierdie diepte kan gedurig gemeet word met behulp van verskeie tipes toerusting of profielgate. Met frekwensie van besproeiing word verwys na die tydsinterval waarmee besproeiing op mekaar kan volg. ‘n Opvolgbesproeiing word uitgevoer wanneer die spesifieke grondprofiel tot ‘n spesifieke vlak/persentasie leeggetrek is. Hierdie onttrekkingsvlak (%) word ook met behulp van profielgate en vogmetingstoerusting bepaal.

Om die atmosferiese vog-aanvraag, vir die huidige en vooruit, te bepaal, kan ‘n weerstasie baie handig te pas kom. Hierdie totale kombinasie van toerusting help om nie net ‘n besparing op besproeiingswater te hê nie, maar ook om ‘n noemenswaardige verbetering in oes-opbrengs en vrugkwaliteit te hê. In die proses om die worteldiepte effektief te besproei, verg dit dat die oop- en toemaak van krane op ‘n baie gereelde

46

basis en volgens akkurate tydsbeplanning gedoen word. Dit is moontlik met die hulp van besproeiingsrekenaars. Die volgende vrae kan gevra word ten opsigte van ‘n boerdery: i. Hoe besproei ek (diepte, tyd, intervalle)? ii. Hoe gereeld kyk ek of die water vir vlak en diep wortels reg is? iii. Volg ek iemand anders slaafs na, of pas ek aan by my eie sisteem? iv. Trek die boonste wortels vinniger droog? Indien wel, hoe beskerm ek

my wortels daarteen? Skep ek ‘n bedekking (deklaag)?

Dit gebeur gereeld dat produsente ‘n boord vestig met ‘n onbeplande en oneffektiewe besproeiingstelsel. Stelsels is soms so onder-ontwerp dat voldoende voeding nie daardeur toegedien kan word nie. Die omvang hiervan word eens nie verder bespreek nie. Dit is belangrik om seker te maak van die hoeveelheid water wat beskikbaar is vir ‘n aanplanting, net soos grondinspeksies belangrik is. Onthou dat so ‘n projek oor baie jare strek.

Kunsmisprodukte en -tipes: Verskillendes is beskikbaar vir insluiting tot die pekan-bemestingsprogram. Afhangend van die spesifieke bestuur- en plantbehoefte, kan plantvoeding in verskillende vorme toegedien word, soos byvoorbeeld vloeibaar, wateroplosbaar, korrels en blaarvoedings. Dit is baie belangrik om te besef dat effektiwiteit deur die tipe kunsmis vir ‘n spesifieke situasie verbeter kan word.

Grond- en blaarmonsters: Verteenwoordigende grondmonsters moet altyd as basis gebruik word om die aanbevelings vir grondvoorbereiding, sowel as onderhoudbemesting, te maak. Jaarlikse blaar-ontledings word gebruik om akkurate aanpassings te maak en sodoende ‘n effektiewe bemestingsprogram saam te stel. Vrug- en gehalteverslae kan ook in aanmerking geneem word.

Koolhidraatreserwes: In ‘n poging om optimale energie beskikbaar te hê gedurende die lente, is koolhidraatreserwes wat in die herfs gestoor word, noodsaaklik. Hierdie reserwes word gestoor na aanleiding van goeie fotosintese-toestande in die blare, tydens die Maart/April-periode. Hierdie fotosintese-toestande word hoofsaaklik geskep deur blare solank as moontlik gesond te hou, sonder dat hergroei plaasvind.

Vestiging Die vestiging van jong boompies is ‘n langtermynbelegging. Met inagneming van wat alreeds hierbo gesê is, is dit die moeite werd om jong bome op só ‘n wyse te vestig dat wortelontwikkeling natuurlik, maklik en optimaal kan plaasvind. Soms gebeur dinge so vinnig dat die fokus slegs daarop is om gate in die grond te kry sodat die bome “ingedruk” en toegemaak kan word. Die aanplanting word dan gelaat om sonder aandag en toesig te groei totdat boompies eendag begin dra, waarna dan eers met bemestingsprogramme begin word. Dit is belangrik om boompies te plant in gate waarvan die kante

Foto 1

Foto 2

afgesteek is sodat geen vertikale verdigting aan die kante voorkom wat wortels kan “binnehou” soos by ‘n potplant nie. Hiernaas word foto’s getoon van ‘n gat wat met ‘n trekker-boor gemaak is. Foto 1 toon die boor en booraksie. Al is die foto tydens ‘n baie droë periode geneem, kan die smeer-aksie van die boor op die vestigingsgat se wande baie duidelik gesien word (Foto 2 en 3). Dit is belangrik dat die gat se kante met ‘n vurk afgesteek word om vertikale verdigting te verwyder, waarna op die korrekte diepte geplant kan word. Dit word ook aanbeveel om die grond waarmee die gat opgevul gaan word, te verryk met inmenging van voordelige elemente. Van dag een af kan aanplantings bestuur word vir optimale wortelontwikkeling.

Plant-energie Dit is die effektiwiteit waarteen alle plantstrukture ná winter dormansie begin groei en aanhou groei, sodat die plant in balans ontwikkel. Hierdie ontwikkeling moet volgehou word vir al die groeifases deur ‘n volle seisoen, om sodoende ‘n optimale oes te verseker. Hoë energie-status bepaal die plant se vermoë om die verhouding tussen vegetatiewe en reproduktiewe groei te optimaliseer. So word ook die verhouding tussen lootdikte en -lengte, asook volhoubare wortelgroei regdeur die seisoen, deur hierdie energie-status bepaal. Plantvoedingselemente wat hoofsaaklik direk met hierdie prosesse vereenselwig kan word is kalsium, fosfaat en kalium. Hoë plant-energie verminder die plant se vatbaarheid vir siektes en plae.

Vrugkwaliteit Dit word in die vrugte vasgelê vanaf die differensiasie-fase. Vanaf hierdie fase moet seldeling optimaal wees in die reproduktiewe gedeeltes van die plant, sodat die seldigtheid per vrug hoër is, selwand-sterkte beter is, neerlegging van kalsium hoër is en vervoer van voedingstowwe na selle in die vrugte beter is. Vervoer van koolhidrate vanaf groen weefsel na die vrugte, deurligting,

Foto 3

bemesting en besproeiingskedulering gedurende hierdie periodes is baie belangrik.

Ekonomie Die hoofdoel van ‘n pekan-projek is om die netto boerdery-inkomste per eenheid te verhoog. Dit beteken dat die inkomste per blok (a) verhoog of (b) verlaag kan word, of (c) ‘n kombinasie van albei. Om hierdie rede is beplanning en bestuur noodsaaklik om te streef na opsie (a).

Slotsom Ons moet poog om in ‘n boerdery soveel moontlik bestuurareas soos bemesting en besproeiing te standaardiseer om kontrole en rekordhouding makliker te maak.

Daar bestaan beleide en prosedures vir alle aktiwiteite op die plaas. Dit moet prakties wees en almal moet bewus wees daarvan.

Dr. Chris Schmidt kan by Sidi Parani (chriss@sidip.co.za) gekontak word en Mnr. Frank van den Heever by Nulandis (frank@nulandis.com).

47

agriplus Vir persoonlike versekeringsdekking, plus boerdery-aktiwiteite, vee en toerusting Japie Huiseienaars (Geboue), Huisinhoud, Motorvoertuie, Transito, Persoonlike ongevalle, Vee, Geboue omvatt end, Besigheid alle risiko, Elektroniese toerusting, Persoonlike aanspreeklikheid, Stamboekvee, Besproeiingstelsels en spilpunte, Plus verskeie en ander risiko’s.

In die boerderybedryf bring elke nuwe dag sy eie uitdagings. Gaan dit reën? Sal ek nog ‘n jaar uit my ou trekker kan kry? Ons weet, want ons verseker boere al vir meer as 90 jaar. En omdat ons regtig verstaan, gee ons om. So, toe boer Johan de Lange vir ons vra om vir Japie, sy geliefde trekker, te spesifi seer, toe sê ons “Verseker.” Want as jy daarvoor omgee, sal ons dit verseker. Praat met een van ons spesialis-landbouadviseurs omtrent jou boerderyversekering.

Omdat daar soveel verskillende uitdagings kan opduik, is dit belangrik om die regte versekering te hê.

Praat met jou makelaar of SMS ‘Insure’ na 45200.*

*SMS kos R1.

Hierdie produk word onderskryf deur Mutual & Federal Versekeringsmaatskappy Beperk (FSP12).

‘n Lid van die

Groep

Goedgekeurde Finansiële Diensverskaffer

SGS is die wêreldleier en innoveerder in inspeksie, verifikase, toetsing en sertifikasiedienste. SGS, wat in 1878 gestig is, stel wêreldstandaarde vir erkenning van gehalte en integriteit en bedryf met meer as 80 000 werknemers ‘n network van meer as 1 650 kantore en laboratoriums oor die wêreld heen.

SGS LANDBOU EN VOEDSEL LABORATORIUMS beskik oor die nuuste toerusting en geriewe en lewer as bedryfsleier konsekwente metodologie en gehaltebeheerprosedures. Ons labortoriums is SANAS 17025-geakkrediteer, wat vertroue skep en gemoedsrus bring aan maatskappye en individue in die seleksie van ‘n verskaffer wat plaaslik in hul land werksaam is.

Die laboratoriums se vermoëns sluit in, maar is nie beperk tot: - Voedingswaarde analise van voedsel en veevoer - Mikrobiologiese ontledings - Die toets van grond, blare, water en bemestingstowwe -Verskeie ander chemiese analises soos swaar metale en minerale Kontak ons asseblief vir u analieses: SGS AGRIFOOD LABORATORY Grond Vloer Pantherpark Berkleyweg 11 Maitland 7145 Tel. 021 506 4931/3280 E-pos: chricilia.jordaan@sgs.com

T0595

48

SGS AGRICULTURAL LABORATORY Gebou H1, Paardekloof Besigheidspark De Beers Weg, Somerset Wes Tel. 021 852 7899 E-pos: stuart.shephard@sgs.com Webtuiste: www.sgs.com

T0493

RADAR/5829/KMUNK/A

beskermd

Veilings Leana Coetzee

GWK

Veilings word op streeksvlak bestuur vanuit die Noord-streek (Kimberley), Oos-streek (Senekal) en Suid-streek (Humansdorp), onderskeidelik deur Sarel Cilliers, MC Campher en Jan Erasmus. Elk bestuur ‘n span toegewyde, kundige bemarkers wat direk met kliënte skakel, asook ervare afslaers en administratiewe personeel. Die hoof-veilingspunte is geleë in Kimberley en Humansdorp met verskeie punte verspreid in bogenoemde gebiede. Dié besigheid se verste veilingspunt is op Baardskeerdersbos in die Wes-Kaap en Hertzogville in die Noorde.

Sarel Cilliers (Veilingsbestuurder: Noord) sê dat veilingspersoneel skerp daarop fokus om in kliënte se veilingsen bemarkingsbehoeftes te voorsien en só te verseker dat GWK Veilings as die veilingsbesigheid van voorkeur geag sal word.

“Ons personeel, waaronder die bemarkers wat vir elke gebied verantwoordelik is, streef na volgehoue goeie diens,” sê Cilliers. “Groei is nie altyd net op nuwe areas gerig nie, ons fokus ook om lede te diens binne ons tradisionele gebied en om GWK Veilings as vennoot van voorkeur onder produsente in hierdie gebied te vestig ” GWK Veilings deel die groter GWK se waardes en benadering tot kliëntediens en speel só ‘n kernrol in GWK

Veilings-uitbreiding tot groot voordeel van kliënte se groei. Omdat GWK Veilings se tradisionele bedieningsgebied verskeie uitdagings soos veranderende boerderypraktyke en langdurige droogtes ervaar het, was die logiese groeistrategie geografiese uitbreiding volgens Willie Meyer (Uitvoerende bestuurder: Veilings en Eiendomme).

“Die fokus is beslis om diens van hoogstaande gehalte te lewer om produsentetevredenheid en -lojaliteit te verkry.

Stiptelike betalings is van uiterse belang.”

– Wim van Rooyen (Hoofbestuurder: Veilings en Vleis) Die plan hiervoor is reeds in 2012 geïmplementeer. Meyer sê verder dat dié strategie die optimale benutting van bestaande areas behels, asook om geleenthede te identifiseer waar ander veilingsbesighede bekom kan word of samewerkingsooreenkomste aangegaan kan word. Dit sluit ook nuwe produsente en kliënte in.

“Een voorbeeld hiervan is Karoo-Ochse Humansdorp. Ná verskeie onderhandelinge kon GWK Veilings hierdie besigheid bekom en

suksesvol uitbrei in die Oos- en WesKaap” sê Meyer. Die Suid-tak het onder Jan Erasmus se leiding ‘n ommekeer ervaar en funksioneer effektief en winsgewend met beduidende jaar-op-jaar-groei.

Die aankoop van die Riversdal-veilingskompleks het gevolg en staan bekend as die GWK Riversdal Veilingskompleks. Die strategie om kapitaal beskikbaar te stel aan boereverenigings vir die opgradering van veilingsgeriewe, het onder meer gelei tot die baie suksesvolle Herold-veilingspunt. Die geleende kapitaal word gediens deur ‘n persentasie van die kommissie wat hier op veilings verdien word.

Volgende is Sumandi Boerdery in die Oos-Vrystaat deel van GWK Veilings gemaak. Sumandi, met MC Campher aan die stuur, is in Senekal gevestig en staan nou bekend as GWK Veilings: Oos. Dié transaksie beteken dat GWK se bemarkers nuwe areas kan ontgin en het reeds, sedert die oorname in 2015, ‘n toename getoon in die groot veegetalle wat hanteer is deur GWK. Die uitbreiding van GWK Vleis, asook produsente se lewering aan ons eie voerkrale, dra geweldig by tot groei, veral op kleinveegetalle wat verhandel kan word. Verder beskik Veilings Noord oor ’n langtermyn-huurooreenkoms met die Boshof Wildvereniging vir die gebruik van die

Die GWK Veilngs-span. Dié besigheid rig hul volgens maatskappywaardes en fokus op integriteit, verantwoordbaarheid, eerlikheid en volhoubaarheid.

49

nuutopgerigte boma wat geskik is vir wildsveilings in dié streek.

Stoetvee brei op die oomblik uit onder leiding van Schalk Erlank wat alle stoetvee-aangeleenthede en veilings hanteer. Verskeie stoetveeveilings is reeds op die kalender met verdere uitbreiding wat beplan word.

Die grafieke in die artikel toon die groei van GWK Veilings sedert 2012 wanneer die groeistrategie geïmplementeer is. Dié strategie sluit onder meer in: Geografiese groei wat ondersteun word deur die beste vennote, markuitbreiding en -ontwikkeling en die werwing van nuwe produsente.

Produsente-fokus: Om deurlopend waarde vir die produsent te verseker, ingelig te wees oor hul behoeftes, hulle te ondersteun met fasiliteite en terugvoer oor marktendense en ingelig te hou oor die GWK-voordeel.

Onverbeterlike kliëntediens deur vinnig en akkuraat diens te liewer, gereeld te kommunikeer en betalings stiptelik af te handel.

Die fokus op kopers te verskerp deur hul behoeftes te bepaal, gereelde kontak te maak en kredietfasiliteite te bied.

Die uitbreiding van veilings wat wild-, suiwel-, losgoedere-, produksie- en aanlynveilings insluit.

Bestaande veilings word ook geprioritiseer en infrastruktuur word op die hoogste standaard onderhou.

Verder dra die bemarkers ook die verantwoordelikheid om deeglike kennis te dra van produsente en markpryse en -tendense. Hierdie bemarkers skakel met produsente en ander kliënte deur gereelde besoeke en kommunikasie wat deel is van die diensleweringsplan. Energie en stiptelikheid is eienskappe waaroor al die bemarkers beskik om sterk kliënteverhoudinge te vestig en uitnemende diens te lewer.

Aantal GROOTVEE 120,000 100,000 80,000 60,000 40,000 20,000 Jun

Jul

Aug

Sep F12

Okt F13

Nov

Des

F14

Jan F15

Feb

Mrt

Apr

Mei

Mrt

Apr

Mei

F16

Aantal KLEINVEE 400,000 350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000 50,000 Jun

Jul

Aug

Sep F12

50

Okt F13

Nov F14

Des

Jan F15

Feb F16

Die afsonderlike gebiede waarin GWK Veilings handel dryf: Noord, Oos en Suid.

Veilings: Oos MC Campher 083 259 8528

Veilings: Noord Sarel Cilliers 082 447 7450 053 832 5227

Veilings: Suid Jan Erasmus 082 924 6096 087 820 4532

51

Produsenteverhoudinge belangrik vir dié adviseur Ons Spesialiste Leana Coetzee Willem Kruger, Finansiële Adviseur by GWK Versekering, se gunsteling deel van die werk wat hy doen, is om nuwe produsente te ontmoet vir wie hy versekeringsoplossings kan ontdek.

Kruger is sedert 2012 deel van GWK se versekeringspan en is onder meer verantwoordelik vir die ontleding van versekeringsprofiele.

“Ek moet ‘n algehele prentjie vorm van produsente, of ander kliënte, se testamente en boerderystrukture, asook verseker dat die boedelbedeling uitvoerbaar is,” sê Kruger. “Ek doen dit deur deeglike voorbereiding met alle inligting tot my beskikking, doen ontledings en stel dan oplossings voor.”

Die geïntegreerde samestelling van GWK se dienste is baie voordelig vir die tipe werk wat Kruger doen. Die feit dat ander GWK-personeellede soos kredietbestuurders en landbou-ekonome produsente ook gereeld op hul plase besoek, skep ‘n bekendheid tussen GWK en produsente. Dit beteken ook dat daar ‘n bestaande databasis is wat GWK se finansiële adviseurs kan ondersteun.

Kruger is in 2010 getroud met Ilse, ‘n fisioterapeut, en hulle het twee kleuters, Lienka (4) en Gideon (2). Hy is gebore op Boshof in die Vrystaat, het gematrikuleer aan Hoërskool Sentraal in Bloemfontein, waarna hy B.Com. Landbou-ekonomie aan die Universiteit van die Vrystaat studeer het. Ná hy sy kwalifikasie verwerf het, het hy ook Finansiële Beplanning studeer met die doelwit om dit in die land-

52

bou-industrie aan te wend.

Dit is ook in sy tweedejaar op universiteit waar hy vir Ilse ontmoet het.

“Ons is ‘n JOOL-huwelik – die sterkste fondament waarop ‘n mens ‘n verhouding kan bou,” sê Kruger laggend. In sy vrye tyd hou hy daarvan om enige sport te kyk en spandeer graag tyd op die gholfbaan. Hy jag ook graag in die winter en gaan kuier so gereeld as moontlik op sy ouerplaas naby Boshof.

“Lewensversekering is ‘n tool wat jy gebruik om te verseker dat jy oor voldoende kapitaal beskik indien daar dalk iets met jou sou gebeur,” sê Kruger. “Ek sorg dat die oplossing daarvoor gevind word en dat alles in plek is.”

“Ek doen besigheid op die regte manier, sodat ek oor tien jaar steeds kan besigheid doen.”

Kruger sê verder dat dit baie belangrik is om op hoogte te bly van watter nuwe produkte beskikbaar is in die versekeringsindustrie om werklik die beste finansiële advies aan kliënte te kan bied, daarom sal hy, en die res van die versekeringspan, gereeld kursusse bywoon.

“Ek glo daarin om op só ‘n manier besigheid te doen dat ek oor tien jaar steeds besigheid kan doen. Om dinge op die regte manier te doen,” sê Kruger.

7 Diamantland Brangus de

GROEPVEILING

20 APRIL 2016 - 11:00

Christiana Ve i l i n g s k r a l e

Aanbod

25 Geregistreerde Brangus Bulle (rooi & swart)

SwiftPrint 76973

200 Vroulike Diere

Christiana GWK Veilings Kimberley Danie Botha (Navrae) Schalk Erlank (GWK Stoetvee) Deon Klopper (Afslaer)

(in alle produksiestadia)

053 832 5227/8 072 874 9288 082 558 6891 082 802 8483

Verkoopsvoorwaardes: Slegs kontant of bankgewaarborgde tjeks. Elektroniese fasiliteite beskikbaar. Aanbod onderhewig aan verandering.

Diere word slegs gelaai indien betaling afgehandel is.

Let wel: FICA nakoming is ‘n vereiste om deel te neem in alle veilings

Willie Meyer (Uitvoerende Bestuurder) Deon Klopper (Bedryfsbestuurder: Noord) Jan Erasmus (Bedryfsbestuurder: Suid) Willie Snyman (Stoetvee Adviseur) Schalk Erlank (Stoetvee Adviseur)

Die hoogste gehalte saad vir die hoogste gehalte oes.

GWK Saad

Ons is trots op die feit dat ons slegs die beste gehalte saad aan ons produsente verskaf.

Ons doen dit deur nuwe en innoverende maniere te ontdek waarvolgens ons saadproduksies deurlopend monitor, slegs die beste saadverskaffers keur en Sansor-riglyne te volg.

Dit beteken dat jy met gerustheid voedsel aan die wĂŞreld kan voorsien. Plant Dit Net!

53

071 680 082 802 082 820 082 375 082 558

Kinderpret

Help elke plaasdier tot by sy mamma

54

GW GWK KK KPROPERT PROPERT PROPERTII E E I EESSSS-- --053 053 053832 832 832073 073 0734444 GW GW PROPERT I 053 832 073 LEADERS LEADERSINININVESTMENT INVESTMENTPROPERTY PROPERTYMARKETING MARKETING

LEADERS LEADERSINININVESTMENT INVESTMENTPROPERTY PROPERTYMARKETING MARKETING

Natassia Natassia Roets Roets Talita Talita Holloway Holloway Vilma Vilma Shaw Shaw LeanneLeanne Coetzee Coetzee MartieMartie Barnard Barnard DoreenDoreen Mclaren Mclaren JohanJohan Roets Roets Leopold Leopold Ferreira Ferreira Jacques Jacques Swanepoel Swanepoel 082 933 082 4030 933Roets 4030 Talita 076 Talita 982 0764594 982 4594 Vilma 082 498 082 2989 498Shaw 2989 Leanne 072Leanne 262 0727155 262 7155 Martie 072 Martie 386 0722406 386 2406 Doreen 082Doreen 452 0821594 452 1594 Johan 083 411 083 7605 411Roets 7605 Leopold 078Leopold 894 078 4683 894Ferreira 4683 Jacques 083Jacques 983 0835200 983 5200 Natassia Natassia Roets Holloway Holloway Vilma Shaw Coetzee Coetzee Barnard Barnard Mclaren Mclaren Johan Roets Ferreira Swanepoel Swanepoel 082 933 0824030 933 4030 076 982 0764594 982 4594 082 498 0822989 498 2989 072 262 0727155 262 7155 072 386 0722406 386 2406 082 452 0821594 452 1594 083 411 0837605 411 7605 078 894 0784683 894 4683 083 983 0835200 983 5200

T T E E S S N N U U T T S S E E S S SSUUNN RR R OO O N N MMAA R O NN

TheThe Palms Palms The The Palms Palms Be secure Be secure in ELEGANT splendour in ELEGANT splendour STYLISH, STYLISH, 2STYLISH, bedroom 2STYLISH, bedroom Apartments Apartments from from R 735 R 735 000000 ELEGANT ELEGANT Each Each Apartment Apartment Offers Offers

MMAA

Be secure Be secure in splendour in splendour

2 bedroom 2 bedroom Apartments Apartments from from R 735 R 735 000000 Each Each Offers Offers 2 Bedrooms 2 Bedrooms | Apartment 1 Bathroom | Apartment 1 Bathroom | Open | Open planplan living living

with fitted braai braai Shaded Shaded carport carport 2 Balcony Bedrooms 2 Balcony Bedrooms | 1with Bathroom | 1 fitted Bathroom | |Open | |Open plan plan living living Balcony Balcony withwith fitted fitted braai braai | Shaded | Shaded carport carport

Lifestyle Lifestyle Centre Centre

Lifestyle Centre Centre Coffee Coffee shop shop |Lifestyle Laundromat | Laundromat | Restaurant | Restaurant Swimming Swimming pool |Laundromat Braai Braai facilities facilities | |Playground | Playground Coffee Coffee shop shop |pool | |Laundromat | Restaurant Restaurant

Swimming Swimming pool pool |aBraai | units Braai facilities facilities |available Playground | Playground Only Only a Few Few units available

Only Only a Few a Few units units available available www.palmskimberley.co.za www.palmskimberley.co.za www.palmskimberley.co.za www.palmskimberley.co.za Contact Contact our office our office at 053 at 053 832 832 07340734 for more for more info info Contact Contact our office our office at 053 at 053 832 832 07340734 for more for more info info

24 Hour 24 Hour statestate of the of the art art access access control control 24 Hour 24 Hour statestate of the of the art art access access control control

R R 141 141 818 818 R R 141 141 818 818 107 107Plots Plotsavailable availableinin 107 107Plots Plotsavailable availableinin

Sunset SunsetManor Manor Sunset Sunset Manor Manor Price Price includes includes attorney attorney and and transfer transfer

Price Price includes includes attorney attorney and and transfer transfer fees. fees.

Building Building regulations regulations apply. apply. fees. fees.

Building Building regulations regulations apply. apply.

Developers Developers also also welcome. welcome.

Developers Developers also also welcome. welcome.

Martie Martie | 072 | 072 386386 2406 2406 Martie Martie | 072 | 072 386386 2406 2406

CRAWFORD CRAWFORDESTATE ESTATE ESTATE DE DE BEERS BEERS TERRACE TERRACE CRAWFORD CRAWFORD ESTATE DE DE BEERS BEERSHouses TERRACE TERRACE Phase PhaseOne OneUnder UnderConstruction Construction 2 2bedroom bedroomHouses from from Phase PhaseOne OneUnder UnderConstruction Construction 2 2bedroom bedroom Houses Houses from RR448 448 000 000from

RR448 448000 000

MODERN, MODERN, BRAND BRAND NEW NEW DEVELOPMENT! DEVELOPMENT! MODERN, MODERN, BRAND BRAND NEW NEW DEVELOPMENT! DEVELOPMENT! CHOOSE CHOOSE YOUR YOUR OWN OWN PLOT PLOT AND AND PLAN PLAN CHOOSE CHOOSE YOUR YOUR OWN OWN PLOT PLOT AND AND PLAN PLAN

every every Wednesday Wednesday ON ON SHOW SHOW between between 15:00 15:00 - 17:00 - 17:00 every every Wednesday Wednesday ON ONSHOW SHOW between between 15:00 15:00 - 17:00 - 17:00 3 BEDROOMS, 3 BEDROOMS, 2 BATHROOMS 2 BATHROOMS & DOUBLE & DOUBLE GARAGE GARAGE 3 BEDROOMS, 3 BEDROOMS, 2 BATHROOMS 2 BATHROOMS & DOUBLE & DOUBLE GARAGE GARAGE

FARMS FARMSFOR FORSALE SALE FARMS FARMS FOR FOR SALE SALE 15521552 ha Karoo ha Karoo farm.farm.

8 Boreholes, 8 Boreholes, idealideal for cattle for cattle and sheep and sheep farming. farming.

Jacobsdal Jacobsdal district districtPOA POA Luckhoff Luckhoff district district POAPOA POA 2601552 260 ha ha farm from from Orange Orange River channel system. system.

124 ha 124 under ha under pivotpivot withwith 95 ha95water ha water rights. rights.

15 km 15from km from Orania.

Orania.

Jacobsdal Jacobsdal district districtPOA 1552 haIrrigation Karoo haIrrigation Karoo farm. farm.

8 farm Boreholes, 8 Boreholes, ideal ideal forRiver cattle forchannel cattle and sheep and sheep farming. farming.

Luckhoff Luckhoff district districtPOA R32.86m R32.86m 260 924260 924 haIrrigation -ha ha 108Irrigation - ha 108under ha under pivotfrom pivot 91 ha 91water ha water rights. rights.

Water Water from124 from Orange Orange river river channels channels is95kept kept inha2 water dams. inrights.

2 dams.

2 ha 1ha -km 1 year old pecans. oldOrania. pecans.

5 km5on kmRama on Rama road.road.

Luckhoff Luckhoff district district POA ha farm farm from Orange Orange River River channel channel system. system. ha 124 under ha under pivot pivot withwith hais95water rights.

152-km 15year from from Orania.

Barkly Barkly West West R16.96m R16.96m 924 2573 2573 ha- ha Grazing ha- ha Grazing farm. farm.

Mixed Mixed veld -ha trees - rights. trees andrights. grass. and grass.

Good Good infrastructure. infrastructure.

Water Water from from 12is boreholes.

36 camps 36 camps allpecans. with water. water.

Luckhoff Luckhoff district districtR32.86m R32.86m 924 ha 108 108 under ha under pivot pivot 91veld ha91water water Water Water from from Orange Orange riverriver channels channels is kept kept in122 boreholes. dams. in 2 dams.

2 ha 2- 1ha year -all1 with year old old pecans.

5 km5on kmRama on Rama road.road.

Kimberley Kimberley R4.2m R4.2m Ideal2573 Ideal for sheep for sheep farming farming andMixed plains and Soldgrass.

Sold as going asGood going concern. concern.

Sale Sale includes includes 4from rams 4from rams and 170 and ewes.

170 36 ewes.

Annual rainfall rainfall 350 ofwater. mm.

350 mm.

Barkly Barkly WestWest R16.96m R16.96m 2573 ha Grazing ha Grazing farm. farm.

Mixed veldplains veld -game. trees -game. trees and and grass.

Good infrastructure. infrastructure.

Water Water 12 boreholes.

12 boreholes. camps 36Annual camps all with all of with water.

Daniëlskuil Daniëlskuil R48.08m R48.08m Ideal 6046 6046 Grazing hasheep Grazing farm. farm.

4000plains 4000 ha plains with ha with game game fencing.

Carrying capacity capacity DSE/8 DSE/8 ha.

Includes ha.

Includes aand selection a selection of game. of rainfall game.

Lots Lots ofofwater. ofofwater.

Kimberley Kimberley R4.2m R4.2m Ideal forhasheep for farming farming and and game. game.

Sold Sold as fencing. going asCarrying going concern. concern.

Sale Sale includes includes 4 rams 4 rams and 170 ewes.

170 ewes.

Annual Annual rainfall 350 mm.

350 mm.

Christiana Christiana R 7.9m R 7.9m 6046 7536046 753 ha ha farm, this this isha a great isgame a great buy with buy with some some of best of best grazing grazing inDSE/8 area. in area.

Daniëlskuil Daniëlskuil R48.08m R48.08m haGrazing Grazing haGrazing Grazing farm.farm, farm.

4000farm 4000 hafarm with with game fencing. fencing.

Carrying Carrying capacity capacity DSE/8 ha.

Includes ha. Includes a selection a selection of game. of game.

Lots Lots of water. of water.

Hartsvallei Hartsvallei an offer an offer 110753 110 haGrazing Small haGrazing Small lifestyle lifestyle game game farm with potential afor lodge lodge or or spa.

Agrazing must must see! see!

Christiana Christiana RMake 7.9m RMake 7.9m 753 ha ha farm, farm, this farm this farm is afarm great is awith great buypotential with buyfor with some some ofa best of spa. best grazing inA area. in area.

Hartsvallei Hartsvallei R8.7m R8.7m 45 ha 45ofSmall ha prime ofSmall prime irrigation irrigation land land with with 25with ha 25ofha water of for water rights rights the the scheme. scheme.

Recently Recently planted planted pecans pecans to add to value add value to this to buy. this buy.

Hartsvallei Hartsvallei Make Make an offer an offer110 110 ha ha lifestyle lifestyle game game farm farm with potential potential afor lodge aout lodge orofout spa. orofspa.

AVaalharts must AVaalharts must see!irrigation see!irrigation Hartsvallei Hartsvallei R8.7m R8.7m 45 ha45ofhaprime of prime irrigation irrigation land land withwith 25 ha25ofhawater of water rightsrights out ofouttheofVaalharts the Vaalharts irrigation irrigation scheme. scheme.

Recently Recently planted planted pecans pecans to add to value add value to this to buy. this buy.

Leopold Leopold Leopold Leopold Johan Johan Johan Johan Jacques Jacques Jacques Jacques

55

SwiftPrint 7718677186 SwiftPrint

Leanne | 072| 072 262262 71557155 Vilma | 082| 082 498498 29892989 Natassia Natassia | 082| 082 933933 40304030 Leanne Martie Martie | 072| 072 386386 24062406 Vilma

SwiftPrint 7718677186 SwiftPrint

Leopold Leopold | 078| 078 894894 46834683 Leopold Leopold | 078| 078 894894 46834683

from fromR949 R949 R949000 000 000 from from R949 000 Leanne | 072| 072 262262 71557155 Vilma | 082| 082 498498 29892989 Natassia Natassia | 082| 082 933933 40304030 Leanne Martie Martie | 072| 072 386386 24062406 Vilma

Nóg ‘n rede om jou sonbril te dra!

Jy mag dalk al van die term “verkalking in die oog” gehoor het. Die mediese term vir dié verskynsel is Makulêre Degenerasie, of AMD (“age related macular degeneration”).

56

Gesondheid Carla van der Merwe Optometris AMD is die grootste oorsaak van blindheid in die ouderdomsgroep van 50 jaar en ouer. Omdat mense deesdae later aftree, is dit ‘n groot groep mense wat gewoonlik nog werkend en aktief is wat hierdeur geraak word.

Jou makula is die gedeelte op jou oogsenuwees wat jou in die middel laat sien, naamlik sentrale visie. Dit wil sê dat alle detail en kleure deur jou makula na jou brein gestuur word. As die makula degenereer, begin jy sentrale visie verloor.

Die makula verkalk nie in die ware sin van die woord nie, dit is maar ‘n manier waarop dokters dit verduidelik aan pasiënte om dit makliker verstaanbaar te maak. Dit degenereer en gaan dan letterlik net dood.

In die beginstadium van AMD begin die pasiënt gewoonlik kla dat voorwerpe waarna hy kyk, verwronge begin lyk. As jy na reguit lyne kyk, is hulle nie meer reguit nie en soms is daar sommer gedeeltes weg ook.

Visie sonder AMD

Visie met AMD

Wat veroorsaak AMD? AMD kan oorerflik wees of jy kan dit kry omdat jy nie jou oë goed opgepas het toe jy jonk was nie.

As ‘n mens dit oorgeërf het, kry jy dit al op ‘n vroeër ouderdom (van ‘n 40-jarige ouderdom af). As swak oogsorg in die verlede die oorsaak is, kry jy dit gewoonlik van 50 jaar af en ouer.

Dit sluit gewoonlik sonskade in omdat jy nie ‘n sonbril gedra het nie, en rook is ook ‘n groot sondebok. Net soos ‘n mens ‘n vergootglas oor die gras hou en dit aan die brand slaan, bring die lens van jou oog die sonstrale bymekaar op een punt en brand jou oog senuwees oor tyd, totdat dit begin doodgaan. Daarom is ‘n sonbril van uiterste belang as jy ‘n produsent is wat heeldag in die son werk. Rook veroorsaak ook dat die oogsenuwees doodgaan by sommige pasiënte.

Veroorsaak dit totale blindheid?

Nee, ‘n mens raak nooit heeltemal blind nie. Omdat slegs jou makula doodgaan wat verantwoordelik is vir jou sentrale visie, verloor jy net jou sentrale visie en behou jou periferale visie. Die implikasie hiervan is dat jy nie meer jou tjekboek kan teken, kan lees of jou motorlisensie hernu nie. Al hierdie aktiwiteite vereis die gebruik van jou sentrale visie. Dus sal jy nooit net niks of net swart sien nie, jy sal steeds jou periferale visie behou. Jy sal egter moet aanleer om verby iemand te kyk om hom met die hulp van jou periferale visie te herken – nie ‘n maklike taak nie.

Kan ek iets daaraan doen as ek dit alreeds het?

Nee, jy kan nie. Sekere behandelings deur spesialiste kan die proses vertraag, maar die sig wat verlore is kan ongelukkig nooit weer herstel nie. As dit eers by jou gediagnoseer is, kan jy dit ook nie keer om te vererger nie. So die belangrikste maatreël is voorkoming! Om pasiënte wel so goed as moontlik te ondersteun, word elkeen individueel getoets en met verskillende vergootglase gehelp wat in die mark beskikbaar is. Elektroniese vergrootglase om by jou TV of rekenaar te gebruik, is ook beskikbaar om leeswerk te vergemaklik.

Hoe voorkom ek dit?

Dra ‘n sonbril as jy baie tyd buite spandeer, soos ons produsente. Leef ‘n gesonde leefstyl as jy jonk is en moenie rook nie! Dis ook belangrik om gereeld, minstens elke twee jaar, jou oë behoorlik te laat toets. As ‘n dokter dit vroegtydig raaksien, kan jy met behandeling begin wat die degenerasie vertraag, sodat dit nie vinnig vererger raak nie. Maak seker jou oogkundige het die tegnologie om nie net ‘n bril voor te skryf nie, maar ook ‘n volledige gesondheidsondersoek op jou oë te doen.

Moet nooit jou sig as vanselfsprekend aanvaar nie. Die dag wanneer jy dit verloor, is dit reeds te laat. Onthou dat jou sig met senuwees werk. Wanneer iemand verlam is, kan die senuwees nie weer aangroei nie. As jou oogsenuwees doodgaan weens een of ander rede, kan dit nie weer herstel nie!

Carla van der Merwe 053 861 2346 | carla@ncsis.co.za 5 Swanns Way Hadison Park Kimberley | 8301

57

BE CREATIVE WITH

FABRIC KNITTING Source: sustainablebabysteps.com

STEP

2

STEP

1

Buy yourself a nice set of FLannel sheets.

Put on your bed and use them for a few years. When they need to be replaced, use them to make a rug! (Please don't use new material for a rag rug. If you don't already have old flannel sheets to use, you can go to the thrift store to find some. But don't add to the problem of overconsumption and overuse of resources by buying new. You are the kind of person who wants to be a part of the solution, right?)

Any kind of material can be used. You only want to be sure the entire rug is made of the same type of material. Old t-shirts would make a nice soft rug. Old wool suits would make a very strong, long lasting rug.

Regular sheets can work, too, though they won't be as soft and thick under your feet as flannel. So, go find some used fabric then get ready to follow these rag rug instructions!

58

Rip the fabric into 1-2 inch wide strips.

Make the strips as wide as you think would make a strong yarn. One inch for wool, 2 inches for t-shirt fabric, somewhere in between for cotton flannel. You can usually snip the fabric at the edges and tear it the rest of the way. Using old sheets is good because the material is so large that it makes nice long strips of fabric (which makes Step Five easier). Make the cuts at the short edge of the fabric, so that the strips are longer than if you made the cuts at the long edge. The less joining you have to do, the faster this comes together.

Oh, and if you have cats, you might want to keep them out of the room while you do this work! They will want to help, but tend to have a different idea of what makes great rag rug instructions.

STEP

3

Decide how you want your rug to look.

What colors are you working with? Do you want to create a pattern? Do you want a random effect? Do you want a design that allows for adding on as you find more fabric to use?

All these factors should be accounted for before you make the yarn from your fabric. For these rag rug instructions, I had two colors of sheets: white and sage green. I was making the rug for my bathroom, and I wanted to have a light teal color in the rug, so I dyed the yarn with Rit dye. I wanted all the colors, not just the teal and the darker green (that the teal dye would turn the sage green), so I only dipped the big skein of yarn into the dye bath halfway. It created a nice fade between the colors. You could dye the fabric before you rip it, if you don't want anything as fancy as what I have done. You can also join strips of different colors in a pattern or totally random.

STEP

4

Make sure you have enough fabric to make the right size rug.

If you aren't picky, just use the fabric you have and see what happens. If you have a certain space you'd like to use the rug and need it to be the right size, you'll need to be sure you have enough fabric. A good way to do this is to crochet a test swatch with the finished yarn, measure it, weigh it, and calculate the weight you would need for the size rug you want.

For example, you would like to make a rug that is a rectangle 3 feet wide by 5 feet long. That gives you 15 square feet. Make a test swatch of 1 foot by 1 foot square, then weigh that swatch. Let's say it weighed 5 oz. So 1 sqft weighed 5 oz and you need 15 sqft, so 5x15=75. You'd need to be sure your finished amount of yarn weighed at least 75oz. The importance of this really gets clear if you are going to dye the yarn as I did for my rug. For these rag rug instructions, I needed to have all the yarn I had dyed in the same way, so it would look uniform in the finished rug. (If you find you need more yarn, be sure to step back to step 3 for any additional dying or pattern adjustments.)

59

STEP

5

Ready to start.

Wrap the yarn around the hook, from the front to the back.

Once you know what you are going for and know that you have enough fabric to make it, you can join the strips together. You have two options here: you can tie them or sew them. What I did for these rag rug instructions was use a nifty technique that interlocks the strips. Basically, you are turning a piece of fabric into a loop, by cutting a small slit at the end and then joining two loops together, just like you would join two rubber bands together.

Part of joining the strips together is doing it in the way that will give you the look you want. You can add on as you crochet or you can make all the yarn in advance. It just depends on what you want. I had to make all my yarn up first for these rag rug instructions, since I wanted my dyed yarn to look evenly random. If I had wanted simple stripes on a rectangle rug, I could have just added on as I crocheted, changing colors at the edges as needed.

STEP Hold the yarn with your finger so it does not slip off.

Push the tip of the hook through the hole.

Grab the yarn with the hook.

Pull the yarn back through the hole.

60

Time to join your fabric strips together.

6

Time To Crochet Your Rag Rug!

If you're pretty proficient at crochet, great, you don't need to read any these rag rug instructions any further. Just follow a half double crochet and have fun! If not, I'll tell you some of the basics, but you might want to practice a bit on regular yarn or watch some videos on YouTube first.

Get yourself a large crochet hook. A size N (10 mm) would be good. The stitch I used for these rag rug instructions is called a half double crochet. I like this stitch because it is not too tight or bulky and it works up fast. You start your rug with a chain stitch as long as you want the rug to be wide.

If you want an oval as I have made, you need to do a calculation. If you want an oval rug 30 inches wide and 60 inches long, your beginning chain has to be 30 inches long (60-30=30). A rug 24 inches wide by 40 inches long would need a 16 inch long chain (40-24=16). Got it?

After you create a chain the size you need for the start of your rug, you start the half double crochet stitches. Let's go over how to do this stitch, before I tell you a few more tips on the construction of the rug shape. See steps on the left.

Continue to pull it through both the loops on the hook

Done and ready to do another!

Regstelling: Resep (Kommuniek, Maart 2016)

Rag rug instructions for making an oval: Start with the chain of the length you need and then turn crochet to the beginning of the chain and back up the other side, going around and around. In order for this to lay flat you have to add a stitch or two at the curved ends as needed. You do this by going through the same hole twice. I did an extra stitch at each end when the rug was small, and found I needed more as the rug got bigger (to keep it flat). I spaced these extra stitches out across the curved area. You will also find that making the stitches loose at the curved ends is helpful to keep it flat, also.

Rag rug instructions for making a rectangle or square: Start with a chain the length you want the rug to be wide. Crochet back and forth across that length until the rug is as long as you want it to be. Make sure to add a single chain stitch to the end of your rows before you turn back so that your edges are straight.

STEP

7

Last but not least...

Weave in any loose yarn ends. Then go lay down your new rug and enjoy!

Ment-en tee-pons Bestanddele: 8 koppies water 12 kruisement-takkies 4 teesakkies (gewoon of rooibos) 1 koppie lemoensap ¼ koppie suurlemoensap ½ koppie suiker Ysblokkies Lemoen- en suurlemoenskyfies (opsioneel)

Aanwysings: Kook 3 koppies water in ‘n kastrol.

Verwyder van hitte, voeg kruisement en teesakkies by. Laat trek tot so sterk as wat jy verkies. Verwyder kruisement en teesakkies. Meng lemoensap, suurlemoensap, suiker en die res van die water by. Bedien met ys. Versier met lemoen- en suurlemoenskyfies.

(bron: Simple & Delicious)

RAAI

Kommuniek

oplossing: Maart B O E S S D O F R S M H A S J I E N K L O G G G E

E R D E N T I N E A S R S G P L I O E L O N E R A R K G U S I L L E G A T T E R E U R I R E T O K P S W E E V A R E Y K T N E S E

A R G E L O O S

Y B E M M O E F S

R U E M E M R Y W E E L E E R

O S S E G E K E K K E L

S T E D R Y F D O A L E T E R A R H O M T O F M M S E R V E O S I E R U S A R K E P A R A L S N Y M P L E U F E T O R A I S P E N N A W A B E L A S E G O P O L A G E R E T I N E E E E

K I B B O E T S

R A U

E R A T E S T E

S W A R T E R

E E N D E R S

61

Resep

Alfredo

B

PASTA

MET HOENDER EN SAMPIOENE

Bestanddele: 500 g Nature’s Farms pasta 15 ml olyfolie 4 ontbeende, vellose hoenderfillette 15 ml botter 1 knoffelhuisie, fyngedruk 1 koppie vars room ½ koppie gerasperde parmesaankaas 1 bakkie bruin knopiesampioene, in klein stukkies gesny 10 ml olyfolie 1 blikkie sampioenroomsop Sout en peper na smaak Vars kruie vir garnering

M

Metode: Kook die pasta ‘al dente’, dreineer en plaas eenkant.

Plaas die hoenderfillette in ‘n mediumgrootte kastrol, bedek met water, gooi ‘n knippie sout by en laat kook tot gaar.

Verwyder die hoender van die kastrol en vlek of sny in klein stukkies sodra dit afgekoel het. Plaas eenkant.

In nog ‘n kastrol, verhit die botter, braai die knoffel tot sag en voeg die room en parmesaan daarby.

Meng goed en laat kook vir ‘n verdere 3 minute oor lae hitte.

Verwyder van die stoof.

B raai sampioene in olyfolie tot die vloeistof reduseer en voeg dit by die roomsous.

Voeg die hoender by.

Meng die blikkie sampioenroomsop by die mengsel.

Geur met sout en peper.

Skep pasta in borde en bedek met alfredo-mengsel.

Bedien in mildelike porsies!

62

C l e a r wa t e r

Game Breeders T u i S T e Va n

CaLiber 47” Branson 44 4/8”

Sakkie 31 1/8”

Nugget 22 5/8”

Topgun – 28 4/8” & Thundergun – 27 6/8”

Vi r ‘ n v e r s k e i d e n h e i d e k s o t i e s e g e n e t i k a Larry Schoeman - 083 276 7015 larry.schoeman@vodamail.co.za

63

RAAI

Kommuniek Verarming van landbougrond

Oes

Onslytbaar

Bladsy

Nie te sê koud nie

Akkeraarde

Moerasvoëls

Riksdaalder

Hoë heuwels

Kort, stewige persoon

Met olie smeer

Boonvormige organe

Hooggeskat

Klomp 14de letters

Janfiskaal

Vreter

Kweking van gewasse Rok se verlengstuk

Assistent

Gewrig in been

Sandheuwels

Danig

Stoetdiere

Leersetel Daniël van perd se vriend verwyder Blêrgeluid

Ook SA

Grense presies bepaal

Of hoe?

Koring, hawer of gars

Keltiese nasate Skaap geskik vir slag

Inter alia

Yster

Ook RGO

Eienaardigheid

Verhandel

Janklaas

Eetbare seeslak

Abdyhoof

Boom se hoofdeel

Geel, __, geelste

Wilde swemvoël

Ensovoorts

Nagaap van Brasilië

Bitter koud Eksugtige

Draagbalk Vlaktes

Lyne wat plase skei

Formule Een se Ayrton

Veiling

Natuurdrif

Sopie wyn

Nektariens en elbertas Bitter eetbare knolle

Onsin gepraat

1501

Ego

Brahman en Hereford

__ mater

Saamgeperste hooi

Kronkels in pad

Suigelinge Saaddeel van halm

Groot Afwaarts wildsbok Onderwerp

Gewasse Aan kos Gebreide in grond gesmul diervel sit Seegras

Heldedigte

Soort rododendron Skip se liggaam

Deeg bewerk

Formele geskrif

Meester

Bêreplek vir roers

Lokkos

Houer vir smeermiddel

Dodelike steekvlieg

Sinjaal

Vader OosIndies Moeg vir

Opinie

Bonatuurlik

Sertifikaat

Vuis

Oplossing vir KommuniekRAAI (Maart) op bladsy 61.

64

Buig

Amerika

Kranksinnig

Mevrou

Bietjie

Bottelstop

Hy het merino's op plaas Dit breek grond diep los

Ou Sowjetunie

Eetbakke vir vee

In enkel gelid Rooi slaaivrug

Anchor

Koringsaadbehandeling word met Anchor - die spreekwoordelike vlagskip van saadbehandelingsmiddels gedoen en hou die volgende voordele in: ● Anchor Red – Leidende saadbehandelings¬middel wêreldwyd

& Thiram @ 200G/L elk) verskaf ‘n hoe vlak van beskerming teen saad- en grondgedraagde siektes

● Enigste saadbehandelingsmiddel teen KARNAL BUNT TELIOSPORE met registrasie in Mexico

● Beheer Stinkbrand sowel as Losbrand op koring asook bedekte brand op gars

● Groeistimulasie van die koleoptiel is nasionaal en internasionaal bewys

● Uiters veilig op saad oordraagbaar van seisoen tot seisoen

● Die kombinasie van twee aktiewe bestandele (Carboxin Vir die aankoop van Anchor skakel met: Marius van der Schyff by Tel: 053 298 8228 | Cell 082 804 2505

www.arystalifescience.co.za

7 Sunbury Office Park, Douglas Saunders Drive La Lucia Ridge, 4019 | Tel: 031 514 5600 Anchor is die geregisteerde handelsmerk van Arysta LifeScience L7301 (Act No 36 of 1947).

65

Uit Piet se pen

‘n Boer ken van vasbyt “Wanneer skryf jy iets oor die droogte?” vra iemand my die ander dag. Nie my geliefde woord nie.

Kleintyd al in my geheue ingeprent.

Ek was klein gedurende die middel-sestigs se droogte. Pa het ‘n Thames-lorrie gehad. Daai een met die astrante neusie. Drie keer per week is hy vol lusern en mielies gelaai wat uitgery is na die diere. Die skaap het ons behoorlik ingewag en die vragmotor bestorm. Bale lusern is neergesit en die mielies is in ‘n lang geel streep, sommer in die beweeg, op die grond uitgegooi. Vir my die hoogtepunt van die dag. Nie vir Pa nie.

Die staat het die vervoer gesubsidieer en die spoorwegvragmotor het menigmale by ons op die plaas kom mielies en lusern aflaai. Die rooi vragmotor met sy massiewe bak het ‘n groot indruk op my gemaak. ‘n Amerikaanse Diamond T. Wonder wie onthou nog die spoorwegvragmotors?

Een van my klasmaats se broer het so ‘n vragmotor bestuur. Ou Jossie is vroeg uit die skool om op die spoorweë te gaan werk. Eers as assistent-drywer en later drywer met sy eie vragmotor.

Smiddae na werk het Jossie vir sy broer by die koshuis kom kuier met sy Cortina GT. Ons laaities het oor die muurtjie ou Jossie se Cortina bewonder. Almal het gewonder of hy opgewarm was. Feitlik met elke kuier was daar ‘n nuwe toevoeging tot die kar. Lemoen op die lugdraad en gras op die paneelbord was alles mode daardie jare.

Jossie het Lexington gerook. Pakkie dertig. Eerste ding wat hy gedoen het wanneer hy gestop het, was om sy sigaret aan te steek. Met die rokende sigaret tussen sy vingers het hy liggies

66

op die Cortina se dak getrommel.

Die Briels het hard geblêr. “Trein na Pretoria” het my vreeslik hartseer gemaak. Ou Jossie moes dit oor en oor vir ons speel. Sý gunsteling was Gé Korsten se “Sy staan op die hawe”.

Ons kinders het ons eie weergawe daarvan gehad. Ai! Jossie se meisie het ook saamgekom. Die kinders het haar ‘n naam genoem wat ek nie geken het nie.

Toe ek Pa daarna vra het hy my nie geantwoord nie. Hy het anderpad gekyk. Miskien net na binne gelag?

Dié spoorwegvragmotor wat op die plaas aankom, bly vir my sinoniem met droogte. Ou Jossie wat die werf spoggerig binne ry. ‘n Wye draai voor die stoor maak met bande wat duidelike draaimerke op die grond laat. Net te mooi. Die ou sou dan windmaker terugstoot tot voor die stoordeur. Met lugremme wat soos ‘n slang blaas, het die Diamond T tot stilstand geruk. Jossie het uitgespring met sy witjas. Vinnig by pa verneem of die vragmotor reg staan voordat hy sy sigaret aangesteek het.

Pa wou hom vrek lag vir Jossie met sy Lexingtons in sy gatsak. Hy het pa altyd enetjie aangebied, wat hy hoflik van die hand gewys het.

Wanneer dit weer gereën het, het almal oor die volgende droogte bespiegel. ‘n Morbiede onderwerp wat maar net nie deur die boere uitgelos kon word nie. ‘n Nuwe geslag boere het plaas toe gekom aan die begin van die 90’s. Droogtes is nie iets wat ons die afgelope twee dekades geken het nie. Die laaste drie jare het dinge begin verander. Dit het ál minder gereën. In 2015 het die droogte ons almal behoorlik getref.

El Nino het ‘n gonswoord geword.

Almal weet deesdae presies wat die

stand van die temperatuur in die Stille Oseaan is. Weerprogramme is die internet vol. Elke boer glo in sy eie program. Soveel boere, soveel voorspellings. Wanneer die eerste paar druppels voorspel word, loop die storie vinnig. In nood gryp boere na elke strooihalm.

Kom jy op die dorp en verneem hoe dit gaan, is alle antwoorde reënverwant. Dit wissel van ‘ons byt nog vas’, ‘as dit reën sal dit beter gaan’ tot ‘ek gaan nog net tot die end van die maand uithou, daarna weet ek nie meer nie’. Kom volgende maand, sal hy darem weer ‘n maand kan hou en so hou dit aan. Nee, ons boere ken van vasbyt.

Boere hou daarvan om die natuur dop te hou vir reënverskynsels. Elkeen met sy eie geloof. Bloukopkoggelmanders wat op hoekpale sit. Belangrik: hulle moet Noord kyk. Korhane wat op grondwalle sit. Hoekom spesifiek op walle, kon ek nog nie agterkom nie. Christo van Brakpoort wil my nie antwoord nie. Skilpaaie moet bergop loop om weg te kom van die water wat op pad is. Miere met vlerke en die vinnige slange. Reënkaktusse wat knoppe maak...

Ek kry die ander dag ‘n ou wat reken as sy linkerknie begin pyn, kry hy hoop vir reën. Hy het al agtergekom as sy ander knie pyn beteken dit nie veel nie. Vanoggend pyn albei knieë so hy weet nie of die twee mekaar nou gaan uitkanselleer nie. Seker maar ouderdom.

Die sekerste teken dat dit nie gaan reën nie, is ‘n westewind wat waai.

Bankkrot vlieswolke en stofstorms maak jou moedeloos.

Wanneer die eerste reën val begin ons veeboere maar weer voor. Nee, as jy nie self boer nie sal jy nie verstaan nie.

VAN LAND TOT FEES: PLAAS JY BROOD OP DIE TAFEL.

Die besproeiingskoringkultivars PAN 3400, PAN 3471 en PAN 3497 behaal groot sukses in die kommersiële aanplantings en beskik oor goeie siekteverdraagsaamheid en graderingseienskappe. Die wenkombinasie van droëland- en besproeiingkultivars is ’n goeie keuse.

Saam boer ons vir die toekoms™

www.pannar.com | infoserve@pannar.co.za

ULTRAMODERNE NAVORSING EN ONTWIKKELINGSTEGNOLOGIE 2016/WHEAT/A/23/LWB

UITSONDERLIKE PRODUKTE EN GEWASPAKKETTE

GEWASVOORSORG

OPTIMALISEER PRODUKSIE

GEWASBESKERMINGSBESTUURSPRAKTYKE

® Geregistreerde handelsmerke van PANNAR BPK, © 2016 PANNAR BPK

67

Gemoedsrus vir die mense wat die wêreld voed.

GWK Korttermynversekering Ons bied dekking vir enige versekerbare gevare wat kán gebeur.

Douglas Brits van den Berg (Uitvoerende Bestuurder: Versekering) 082 803 5190

Prieska Kannetjies Kotze Korttermyn- en Oesversekering 082 809 4773

Douglas Marietjie Vermeulen Korttermyn- en Oesversekering 082 809 4775

Hopetown Janitha Viljoen Korttermyn- en Oesversekering 082 889 4602

Barkly-Wes/Jan Kempdorp René van der Westhuizen Korttermyn- en Oesversekering 082 907 8548

Modderrivier Riana Shergold Korttermyn- en Oesversekering 082 808 2911

Douglas Wilmarie van der Schyff Korttermyn Kommersieël 082 382 8123

Ficksburg/Mooirivier Chris Shergold Korttermyn- en Oesversekering 071 633 3659

GWK is 'n Gemagtigde Finansiële Diensverskaffer wat fokus op welvaartbeskerming.

FSB Lisensienommer 1185

68

Prieska Sankie Scholtz Korttermynversekering en Administasie 083 643 7993

Humansdorp Hanro van Dyk Korttermyn- en Oesversekering 072 576 7007