Melk van het Noorden XVI, juni 2022

NUMMER 16 | Juni 2022

BOER BAALT, TOGA BEPAALT MELK van het NOORDEN

1

“ Vrijheid, nieuwe technieken, buitenlucht, direct contact met de boer... dat zijn wel de mooiste aspecten aan mijn baan als monteur.”

Meer info

rmatie?

Make it legendairy Houd je van technische vraagstukken en hoogwaardige producten? En wil je een afwisselende baan met vrijheid en verantwoordelijkheid? Wij zijn doorlopend op zoek naar vakkundige Servicemonteurs om ons team te versterken. De werkzaamheden zijn veelzijdig en omvatten onder andere elektronica, mechatronica, pneumatiek en bijbehorende pc-software. Neem voor meer informatie contact op met jouw lokale Lely Center of ga naar www.lely.com/nl/werken-bij/

Slim boeren is een keuze

Lely Center Heerenveen

Lely Center Zuidwolde

0513 - 63 16 77 info@hee.lelycenter.com www.lely.com/heerenveen

0528 - 37 20 30 033 - 299 6260 info@zui.lelycenter.com info@bun.lelycenter.com www.lely.com/zuidwolde MELK www.lely.com/bunschoten van het NOORDEN 2

Lely Center Bunschoten

Lely Center Zevenbergen/Benningbroek 088 - 122 8400 info@maa.lelycenter.com www.lely.com/zevenbergen

DE WEBSHOP OP HET GEBIED VAN MEST(TECHNIEK)!

Wij zijn niet zomaar een shop. Wij zijn trots op het feit dat we al meer dan 40 jaar rondlopen in de mest(opslag). Dus ook als u behoefte heeft aan vakmensen voor de montage en reparatie bent u bij ons aan het juiste adres!

Bestel en betaal gemakkelijk en vertrouwd online. WWW.MESTTECHNIEK.NL

Wij gaan nooit op uw stoel zitten ..maar komen graag bij u aan tafel.

Balthasar Bekkerwei 72c, Leeuwarden • 058 20 10 151 MELK van het NOORDEN

3

NUMMER 16 | Juni 2022

INHOUD BOER BAALT, TOGA BEPAALT MELK van het NOORDEN

1

6-7-8-9 10-11 15 16-17 19 20-21 22-23-2 26-27-29

WAAR BLIJFT HET PERSPECTIEF VOOR DE BLIJVER? GEZUIVERD WATER TILT DRIJFMEST NAAR HOGER NIVEAU STALVOEREN MET DE JUNO SANDER HOFSTEE: ‘EEN KALF EET JOU NOOIT ARM’ COLUMN: EEN BEETJE VISIE ZOU ONS AL GEWELDIG HELPEN MARK HET OPTIMALE UREUMGEHALTE BESTAAT NIET JAN JELMER DIJKSTRA IS GELUKKIG IN OOST-DUITSLAND REALISTISCHE EN STRATEGISCHE REKENAARS

30-31

KOM NAAR DE DAG VAN MELK VAN HET NOORDEN

34-35

‘GROOTSTE KLAP QUA KOSTENSTIJGING MOET NOG KOMEN’

38-39

NA OVERNAME NU RICHTING NIEUWBOUW

40-41-42-43

‘DEROGATIE BEPERKTE ONS MEER DAN HET OPLEVERDE’

46-47

DIESEL BESPAREN IS TAAK VOOR BOER ÉN LOONWERKER

48-49

MELKPRIJS VASTZETTEN OP 52 CENT: WIE DURFT NOG?

51

‘STORING IS EEN UITDAGING’

54-55

TIEN AANBEVELINGEN VOOR NIEUW STIKSTOFBELEID

56-57

HOLLANDS WEIDERUND LOOPT PROMOTIE NAAR EREDIVISIE MIS

58

COLUMN: MARKT SCHIKT NIET NAAR SCENARIO OVERHEID

Colofon Deze uitgave van Melk van het Noorden is gemaakt in samenwerking met een aantal bedrijven. Te weten: Agriland Assurantieadvies, Agri Vastgoed, Broekens Mechanisatie, Denkavit, GGI Holland, Hoogland BV, Landbouwstart.nl, Lely Centers Heerenveen; Zuidwolde; Bunschoten & Maassluis, Luimstra Loon- Grondverzet- en Transportbedrijf, Melkcontrole Nijland, Niscoo, Nutrilab Agro, PAS Mestopslagsystemen, Silobags, Speerstra Feed Ingredients, Accountantskantoor Van der Veen & Kromhout, W.H. van der Heide Voedertransport & Opslagsystemen en Ynsigt.

• Uitgever: Persbureau Langs de Melkweg

• Verspreiding: Dit magazine wordt door PostNL verspreid onder melkveehouders en agribusiness in Drenthe, Groningen, Friesland, Flevoland, het overgrote deel van Noord-Holland en de bovenste helft van Overijssel.

Adres uitgever: Persbureau Langs de Melkweg, Lorentzstraat 21-A, 8606 JP Sneek Telefoon: 0515-429876

Wilt u dit magazine bij een volgende uitgave niet meer ontvangen dan kunt u dat aangeven bij de uitgever via redactie@ langsdemelkweg.nl

E-mail: redactie@langsdemelkweg.nl • Redactie: Sjoerd Hofstee en Jelle Feenstra

Overname van artikelen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie. Hoewel aan de samenstelling van de inhoud de meeste zorg is besteed, kan de redactie geen aansprakelijkheid aanvaarden voor mogelijke onjuistheden of onvolledigheden. Alle auteursrechten en overige intellectuele eigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden nadrukkelijk voorbehouden. Deze rechten behoren bij Persbureau Langs de Melkweg c.q de betreffende fotograaf. Artikelen uit deze uitgave mogen uitsluitend verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van Persbureau Langs de Melkweg.

Verder werkten mee: Bouke Poelsma, Sanne van Raalte, Niels van der Boom, Landpixel, Dagman Könning, Niels de Vries, Robin Britstra en Marcel van Kammen.

• Vormgeving: Houssam Diab • Druk: Senefelder Misset Doetinchem • ISSN-Nummer: 2667-2642 MELK van het NOORDEN

Vind alle artikelen én meer nieuws op www.melkvanhetnoorden.nl

4

NIVEAU MINISTER BEPAALT JE TOEKOMST Rutte en Kaag hebben de landbouwsector opgescheept met Staghouwer. Staghouwer. Henk. Van hem wist je meteen al dat het een lichtgewicht was. Staan er boze, protesterende boeren voor je deur, dan bied je ze een bakje koffie aan en ga je het gesprek aan. Als je een beetje empathie in je donder hebt, doe je dat gewoon als landbouwgedeputeerde van Groningen. Maar nee, hij hield de deur voor de boeren potdicht. Zo dicht, dat ze hem zelf maar open maakten. Zo kwam het dat de boeren in Groningen werden neergezet als extremistische boeren. Raar hè? Niet gehoord in het stikstofdossier.

Niet gehoord in dossier aardbevingsschade. En niet gehoord toen er in Groningen 600 hectare landbouwgrond werd opgeofferd voor de Eemshaven.

Nu is Staghouwer gepromoveerd tot landbouwminister. Los van zorgen over derogatieverlenging, hoorden we maandenlang nauwelijks iets van hem. Tot 25 mei. Toen sprak hij de legendarische woorden dat de huidige voedselcrisis Nederland aan het denken moet zetten over het eetpatroon. ‘We moeten met z’n allen vooral minder vlees en zuivel consumeren.’ De ChristenUnie-minister gaf in een toelichting aan dat hij niet de illusie heeft dat er na zijn oproep meteen tientallen procenten minder aan vlees en zuivel over de toonbank gaan. Wel hoopt hij daar de komende tijd een aanzet voor te geven. ‘Een deel van de oplossing zit in de transitie van dierlijk naar plantaardig voedsel.’

Verdorie. En dan druk ik het nog heel erg netjes uit. Je bent veehouder en het zal je minister maar zijn. Hij, die in Brussel de derogatie moet verdedigen. Hij, die richting moet geven aan je toekomst als melkveehouder in Nederland. Hij, waarvan je hoopt dat hij je als jonge boer inspireert tot een mooie nieuwe toekomst. Wat mag je van zo’n man nog verwachten?

Als er onder zijn uitspraak ook maar enigszins een inspirerende visie lag, kon ik er nog in meegaan ook. Kom maar op met die nieuwe toekomst dan. Leg uit waarom plantaardige productie voortaan het summum is en dierlijke productie slecht is. Ik lees nergens een goede onderbouwing van zijn statement.

Zou je als kersvers minister van Landbouw misschien niet beter kunnen beginnen met iets van: ‘Probeer te zoeken naar een eetpatroon dat je voetafdruk op deze aarde zo weinig mogelijk belast?’ Het klink zo veel vriendelijker. En vooral: het blijft ook zo veel dichter bij de waarheid: dat volgens de meest recente wetenschappelijke inzichten een meer uitgebalanceerde combi tussen plantaardig en dierlijk het beste antwoord is op alle ingewikkelde vraagstukken van deze tijd. Zo ver denkt deze minister blijkbaar niet. Hij heeft zich met zijn oliedomme uitspraak onmogelijk gemaakt op welke boerenvergadering dan ook. Daarnaast onderstreept hij met dikke pen de denkrichting van de regering: boeren laten verzuipen in een juridisch moeras om ruimte te maken voor de verdere vorming van een Hongkong aan de Noordzee. Je zou bijna gaan denken dat Staghouwer als marionet op landbouw is neergezet.

Jelle Feenstra, hoofdredacteur jfeenstra@langsdemelkweg.nl

MELK van het NOORDEN

5

ACHTERGROND

WAAR BLIJFT HET PERSP De regering wil boeren uitkopen. Maar wat wil Nederland eigenlijk met de boeren die blijven? Hoe moeten zij hun bedrijf inrichten? Welke ruimte krijgen zij om te ondernemen?

Jelle Feenstra Niels de Vries, Depositphotos, Mijn Overheid

Perspectief voor de blijvers. De landbouw in Nederland schreeuwt er om. ‘Boeren weten echt wel dat het speelveld de komende tien jaar flink verandert. Wat ze nodig hebben, is een overheid die luid en duidelijk aangeeft welke kant het op wil met het landelijk gebied, stelt boerenbestuurder Alex Datema. ‘Er wordt veel gepraat over opkopen van bedrijven, maar er is weinig aandacht voor de blijvers, de boeren die over 15 jaar nog boer zijn en bepalen hoe het landelijk gebied eruit ziet. Dáár moet je je als LNV ook op richten en het lef hebben om daar een beeld bij te schetsen. Daarin schiet het ministerie tot dusverre stevig tekort’, vindt hij.

Dirk Bruins, voorzitter van LTO Noord, laat zich in soortgelijke bewoordingen uit. ‘Wie biedt ons perspectief? Geen dag gaat voorbij of er is wel een vette krantenkop, radiobericht of talkshow die gaat over stikstof in relatie met landbouw. Ik merk bij veel leden, inclusief mijzelf, dat die stapeling van berichten voor een enorm negatieve teneur zorgt. Het risico daarbij is dat we ons murw laten slaan en toekomstperspectief gaan missen.

Datzelfde geldt voor het steeds maar noemen dat bedrijven moeten worden opgekocht. Zonder een goede toekomstige gebiedsanalyse is die discussie zinloos. Maar het zorgt wel voor veel weerstand. En als we niet uitkijken, stopt daar het nadenken over de toekomst.’

Valse start gebiedsgerichte aanpak Zonder het perspectief voor de blijver te schetsen, begon het kabinet al vast met de gebiedsgerichte aanpak – dus per provincie een plan maken – om de natuur te herstellen en het landelijk gebied toekomstbestendig maken. Het doel is 50% procent minder stikstofuitstoot en driekwart van de stikstofgevoelige Natura

2000-gebieden op een gezond niveau krijgen in 2030. Met de gebiedsgerichte aanpak wil de regering ook andere problemen aanpakken die met klimaat, mest, bodem en water te maken hebben. Deadline is juli 2023.

Dan moet in elk gebied duidelijk zijn wat het doel is en hoe dat gehaald wordt. Daarna komt geld beschikbaar en moeten alle spelers – industrie, landbouw, verkeer, zee- en luchtvaart – hun bijdrage leveren.

Vlot verloopt de start allesbehalve.

Boeren stapten in diverse provincies uit het overleg. Ze voelen zich niet gehoord en vinden dat de nadruk in de gesprekken wel erg op uitkoop van bedrijven ligt. Naar hun plannen om met innovatie reducties te realiseren, wordt niet of nauwelijks geluisterd, luidt hun kritiek. Verder is er ergernis over een herhaaldelijk schutterende landelijke overheid, met verkeerde en dubieuze top 100-lijsten van stikstofuitstoters als voorlopig dieptepunt.

Ook de provincies beginnen te morren.

Ze ergeren zich aan de rammelende onderbouwing van het stikstofbeleid.

In rechtszalen worden ze daardoor

‘HET RISICO IS MOMENTEEL DAT WE ONS MURW LATEN SLAAN’ links en rechts om de oren geslagen door milieuclubs, omdat de regelgeving rondom stikstof de juridische toets op steeds meer fronten niet doorstaat.

De vrees is dat komende maanden alleen maar meer vergunningen voor woningbouw-, landbouw-, luchtvaarten infrastructuurprojecten sneuvelen.

Vergunning voor koeien weiden Een kenmerkend voorbeeld van hoe ver het stikstofdossier van God is MELK van het NOORDEN

6

losgeslagen, is dat melkveehouders in Overijssel mogelijk straks een vergunning moeten hebben om hun koeien te laten weiden. De rechter stelde vast dat de provincie eerst moet onderzoeken of er negatieve effecten zijn op kwetsbare natuurgebieden als vee buiten in de wei loopt. Kortom, het vinden van een antwoord op de prangende vraag – wie biedt de blijvers perspectief en hoe ziet dat perspectief eruit – wordt op dit moment compleet gegijzeld door de juridische loopgravenoorlog rondom stikstof. De Tweede Kamer is dat zat en regelde dat er nog voor de zomer een groot stikstofdebat komt met als hamvraag: hoe nu verder?

Junibrief van Staghouwer Terug naar de hamvraag: wat is het perspectief voor de blijvers?

Een eerste antwoord daarop moet komen van minister Staghouwer. In de hoofdlijnenbrief van 1 april stelde hij dat ‘een voldoende veerkrachtige landbouw belangrijk en onmisbaar is voor duurzame voedselvoorziening en een leefbaar landelijk gebied.

ECTIEF VOOR DE BLIJVER?

Dit natuur- en bloemrijke perspectief dat de regering van Nederland schetst, is helder. Maar wat wordt de plek en de rol van de landbouw in dit plaatje?

Ook met het oog op de oorlog in Oekraïne en de oplopende prijzen voor voedsel wereldwijd.’ Maar over hoe die toekomst er dan precies uit moet zien, liet hij zich tot op heden niet uit.

Staghouwer beloofde wel om hierover in juni 2022 meer duidelijkheid te geven. Letterlijk stelde hij ‘met nieuwe plannen te komen om agrarische ondernemers die willen blijven boeren te helpen een toekomstbestendige keuze te maken’. Logisch dus dat boeren met belangstelling uitkijken naar deze ‘junibrief’.

Weekblad Boerderij had in april een interview met Staghouwer. Een klein tipje van de sluier lichtte hij daar op, door te stellen dat er serieus wordt nagedacht over een maximaal aantal stuks vee per hectare, die er per gebied anders uit kan komen te zien, afhankelijk van bodem en grondsoort en naar wat een gebied aankan. Deze invulling van de door z’n voorganger Schouten reeds aangekondigde grondgebondenheid moet in 2030 geregeld zijn. De landbouwminister benadrukte ook dat Nederland toe moet naar een goed verdienmodel

voor de blijvers. Hoe? ‘Ik heb gepraat met de verwerkende industrie, de banken en met de retail. Zij begrijpen de problemen en snappen ook dat er een oplossing moet komen. Ik ga ervan uit dat we binnenkort heldere afspraken kunnen maken over de bijdrage van de verschillende schakels aan het verdienmodel van de boer.’

‘OP BASIS VAN DIT TOEKOMSTBEELD KUNNEN WIJ GEEN KEUZES MAKEN’ Compleet met handtekening van al die partijen, voegt hij eraan toe. Ook in het coalitieakkoord wordt gerept over bindende afspraken om de positie van de boer in de keten te versterken, met niet-vrijblijvende bijdragen van banken, toeleveranciers, de verwerkende industrie en de retail. ‘Lukt dat niet, dan gaan we naar een wettelijk afdwingbaar kader’, stelt Staghouwer.

Dit soort uitspraken maakt alleen maar nieuwsgieriger hoe de regering dat dan MELK van het NOORDEN

7

concreet voor zich ziet.

Beruchte landkaart blijft basis De inmiddels beruchte landkaart, die we in december 2021 in Melk van het Noorden publiceerden, lijkt nog steeds de basis van hoe het nieuwe kabinet Nederland de komende tien jaar in grove lijnen wil gaan inkleuren. Samengevat: de meeste ruimte voor de wat grootschaligere landbouw ligt vooral in NoordNederland (de kustgebieden in het bijzonder), de Kop van Noord-Holland, Flevoland en Zeeland. In de rest van Nederland moeten melkveehouders en akkerbouwers hun productie overwegend ondergeschikt maken aan het leveren van diensten, zoals natuurbeheer, waterbeheer of recreatie.

Maar hoe dat er uiteindelijk uit komt te zien en wat de grenzen worden? Zeg het maar.

Alex Datema: ‘Geef als regering nu eerst eens antwoord op de vraag: wat wil je met de landbouw in Nederland?

Eerst het perspectief en de route er naartoe schetsen en pas dan starten met de gebiedsgerichte aanpak. Op

ACHTERGROND

Christianne van der Wal

basis van dit toekomstbeeld kunnen wij boeren namelijk keuzes gaan maken over de bedrijfsontwikkeling. Wat wil en kan ik? Wat is er mogelijk op de plek waar ik boer ben? Wil ik stoppen of verplaatsen? Alle vragen die we nu voor een groot deel voor ons uitschuiven kunnen we dan gaan beantwoorden.

Voor ieder gebied zal er dan een schets gemaakt moeten worden hoe de landbouw er over tien jaar uitziet en hoe de daar aanwezige bedrijven hier op in kunnen spelen.’

Alex Datema

Dirk Bruins

LTO mist aandacht voor innovatie LTO maakte samen met NAJK, Rabobank en NZO vorig jaar een toekomstplan onder de naam Coalitie Toekomstbestendige Melkveehouderij.

Het plan schetst een pad om met een combinatie van technologische oplossingen, extensivering én managementmaatregelen de vraagstukken van de toekomst te tackelen. Krimp van de sector is met deze maatregelen niet nodig. ‘Het zou logisch zijn dat een overheid die voedselvoorziening belangrijk vindt daar

Henk Staghouwer

iets mee doet’, stelt Bruins.

De voorzitter van LTO Noord twijfelt of dat nog gaat gebeuren. Hij werd in die gedachte gesterkt tijdens het werkbezoek van stikstofminister Christianne van der Wal aan melkveehouders die in de Vruchtbare Kringloop Achterhoek werken aan toekomstbestendige oplossingen.

Melkveehouder Arjen Prinsen demonstreerde daar een innovatie die de stikstofuitstoot in stallen kan meten en heel veel waardevolle data oplevert.

Hierdoor kan een boer gerichter

Drie stromingen vechten voor perspectief Wie de discussie over de toekomst van de landbouw in Nederland een beetje volgt, onderscheidt ruwweg drie boerenstromingen.

Elk proberen ze op hun eigen manier toekomstperspectief voor boeren te realiseren. Nu is het altijd gevaarlijk om mensen en stromingen in hokjes te drukken. Maar zou je de drie stromingen willen karakteriseren en relateren aan de politiek die ze voeren, dan is de duiding links, midden en rechts het best op z’n plaats.

MELK van het NOORDEN

8

Links

De meest linkse stroming bestaat uit boeren en clubs die een ingrijpende verandering van de landbouw volledig onderschrijven en vanuit die gedachte naarstig op zoek gaan naar nieuwe concepten en verdienmodellen. Clubs als Wij.land, de Nieuwe Boerenfamilie en Caring Farmers werken aan nieuwe oplossingen voor het huidige landbouw- en voedselsysteem, dat in hun ogen ecologisch, sociaal en economisch is vastgelopen. Zij zien de toekomst in het stedelijke en dichtbevolkte Nederland voornamelijk in lokaal, extensief boeren in een natuurrijk landschap, met veel interactie tussen boeren en burgers. De focus moet verschuiven van zo veel mogelijk productie naar een gezond inkomen voor veelal kleinschalig opererende boeren en tuinders met een minimum aan input. Daaruit ontstaan allerlei nieuwe initiatieven op het grensvlak van boer- en burgerparticipatie. Voor de overheid zien ze een belangrijke sturende rol weggelegd in dit proces, onder andere middels een actief prijsen marktordeningsbeleid.

maatregelen nemen. De sector hoopt dat door dit soort innovaties een streep kan door onteigening. ‘Maar de minister stond meteen op de rem, door te stellen dat het nog jaren kan duren voordat juridisch is aangetoond dat de gegevens betrouwbaar zijn. Zoals er in Den Haag toch al weinig wordt gekeken naar de vele innovaties die er al zijn en écht een wezenlijke bijdrage kunnen leveren aan een oplossing’, stelt Bruins.

De LTO-bestuurder is teleurgesteld dat de focus van de regering blijft liggen op opkoop en onteigening. ‘Innovatie wordt afgedaan als iets waar je pas op de lange termijn wat mee kunt.

Ondertussen is de juridische kleuring wel heel erg bepalend geworden in het landelijk gebied. De enige die daar wat aan kan veranderen is de overheid zelf.’

Laat bereiken doel aan ondernemer Datema is van mening dat technologie hier en daar helpt, maar geen totaaloplossing biedt. ‘Alleen een landbouw die op integraal niveau een beperkte invloed heeft op ons

Midden

Het midden wordt vertegenwoordigd door LTO, NAJK en de agribusiness onder aanvoering van de Rabobank.

Deze organisaties wijzen op de grote economische betekenis van de land- en tuinbouwsector voor de BV Nederland en de kennis en innovatieve kracht die aanwezig is in de verschillende sectoren. Hun politiek is in eerste instantie vooral gericht op behoud van het bestaande. Omdat de organisaties middenin het politieke en maatschappelijk debat staan, ontkennen ze niet dat veranderingen noodzakelijk zijn. Maar ze proberen de omvang van de productie en de sectoren wel zoveel mogelijk op peil te houden. Ze wijzen erop dat Nederland op gebied van het terugdringen van emissies koploper is in de wereld.

Vanuit die basis propageren ze vooral ook technologische oplossingen voor het oplossen van milieu- en klimaatvraagstukken. Er moet zeker ook ruimte blijven voor grootschalig ondernemen en omdat we nu eenmaal opereren in een wereld met open markten moet vooral de vrije markt zijn werk blijven doen.

milieu en in staat is om het landschap en de biodiversiteit te ondersteunen, is volhoudbaar. Daarnaast wil de maatschappij ons best ruimte geven, maar dan wel op zo’n manier dat we onze impact op milieu minimaliseren en dus natuur en landschap een serieuze plek geven in onze bedrijfsvoering.’

Hij heeft wel een idee hoe dat eruit moet zien.

‘Stel als overheid gewoon doelen vast voor stikstof, fosfaat, broeikasgassen en gewasbeschermingsmiddelen.

Maar laat het vooral aan de Melkveehouders zijn bepaald niet onder de indruk van het ondernemer over hoe deze ‘woest aantrekkelijke’ aanbod voor opkoop van bedrijven van stikstofminister Christianne van der Wal. doelen te bereiken. Als we die doelen op bedrijfsniveau vastleggen, komen alle ondernemers milieuwinst.’ in beweging om klaar te staan voor de De Raad voor de leefomgeving en toekomst. Per doel stel je een norm infrastructuur (Rli) geeft een soortgelijk vast en je kunt iedereen die het 25% advies aan de regering: ‘Geef boeren beter doet dan die norm belonen voor voor lange tijd duidelijkheid en de de extra inspanning. Ik garandeer dat vrijheid om zelf te bepalen hoe zij aan dit leidt tot een snelle en ongekende die eisen kunnen voldoen. Mensen in Den Haag of Brussel bedenken nu hoe men moet boeren. Maar daarbij doen ze geen beroep op de creativiteit of innovatie van onze boeren. Dat is wel nodig om te verduurzamen’, zegt Rechts Op rechts zit de stroming die actief landbouweconoom Krijn Poppe. Hij het gevecht aangaat met de transitie was voorzitter van de commissie die die de overheid wil. Het basisidee is het advies maakte. De kans is reëel dat dat de landbouw in Nederland het dit een van de bouwstenen wordt voor op alle fronten hartstikke goed doet de visie van LNV. en dat verandering en aanpassing eigenlijk helemaal niet nodig is. De Geen geitenpaadjes bedenken melkveehouderij is zeker geen deel Datema zou graag zien dat beide van het probleem. Gras legt met ministers in juni al met een helder behulp van zonlicht CO2 vast in visiestuk op landbouw komen. Dat organisch materiaal, een koe vreet stikstofminister Van der Wal de dat op, maakt er melk en vlees van landelijke doelen vertaalt per provincie. en boert een beetje methaan uit, dat En dat Staghouwer in zijn junibrief de weer wordt omgezet in CO2. Het is instrumenten benoemt, die boeren een korte kringloop en dat is heel dichtbij natuurgebieden ook echt wat anders dan de lange kringloop vooruit kunnen helpen. ‘Zoals een van fossiele brandstoffen. Dus wat fatsoenlijke, langjarige vergoeding voor is het probleem? Bovendien hebben groenblauwe diensten.’ Dat de route we alle hectares in Nederland hard in bepaalde provincies voor landbouw nodig om de wereld van voldoende voedsel te voorzien. Clubs als DDB, pijnlijk kan zijn, moeten we accepteren, FDF, NMV vertegenwoordigen vooral vindt hij. ‘Dat is dan de uitkomst van het deze stroming, gesteund door onder maatschappelijk debat.’ Hij vindt ook andere voormannen zoals Jan Cees dat de landbouwsector zelf niet allerlei Vogelaar, al hebben NMV en DDB nieuwe geitenpaadjes moet bedenken met hun pleidooi voor markordening bij nieuwe robuuste wetgeving. ‘Want en melkquotering ook duidelijk linkse zo eerlijk moeten we ook zijn: dat is elementen in zich. óók een reden voor de juridische strijd waarin we nu verzeild zijn geraakt.’

MELK van het NOORDEN

9

ACHTERGROND

GEZUIVERD WATER TILT DRIJF Hoe zorg je dat je drijfmest niet alleen beter van kwaliteit maar ook beter benut wordt? ‘Zorg voor een optimale eiwitbenutting, voeg lucht en dus zuurstof toe en maak gebruik van een vitalisator met zuiver water’, stelt chemicus Annette van de Knaap.

Sjoerd Hofstee Geesje Rotgers en Annette van der Knaap

‘In cijfers zie je het amper tot niet terug, maar de drijfmest leek echt heel vlot al te veranderen van structuur.

We verpompten sneller een aantal kuubs en op het land zagen we na het uitrijden al snel geen mestresten meer, wat anders langer wel het geval was. Maar om echt te staven wat het verschil maakt of oplevert, is lastig’, zegt Jos Langhout-Beemer. Zij is biologisch melkveehouder in Jelsum, bestuurslid van kenniscoöperatie Niscoo en een van de melkveehouders die dit voorjaar proefdraaide met een vitalisator. Dat is een cilinder met speciaal gezuiverd water die in de mestkelder komt te hangen.

De ervaringen die Langhout-Beemer deelt, komen overeen met die van verschillende melkveehouders die ook een vitalisator in de drijfmestkelder of opslag plaatsten. Zij spreken over drijfmest die minder stinkt, makkelijker

wil mixen, mooier over land verspreidt geen of minder koek in de kelder meer vormt, beter en vlotter wordt opgenomen door de bodem en meer gewas oplevert.

‘Minimaliseer ureum’ Het klinkt als een sprookje. ‘Een hoog hocus-pocus-gehalte. Ja, die opmerking krijg ik weleens te horen.

Meestal van mensen die er weinig van afweten of zich er niet in willen of durven verdiepen’, zegt Annette van der Knaap. Zij is chemicus en deed eerder ervaring op met het vitaliseren bij waterzuiveringsinstallaties. Op eigen initiatief deed ze de afgelopen jaren een aantal praktijkproeven in drijfmest op verschillende melkveebedrijven. In februari deelde zij op uitnodiging van Niscoo haar bevindingen en kennis in een online bijeenkomst. ‘Ik wil benadrukken dat vitaliseren, net zoals

Annette van der Knaap in actie met praktijkproeven naar de kwaliteit van drijfmest.

MELK van het NOORDEN

10

zuurstof toevoegen aan de drijfmest, een nuttig en werkend hulpmiddel kan zijn, maar dat goede mestkwaliteit echt begint bij goed voeren. En goed voeren betekent eiwitarm voeren. Alles wat de koe aan eiwit namelijk niet goed kan omzetten in melk of vlees, eindigt in de urine en de melk als ureum. Dit zorgt niet alleen voor meer ammoniakvorming in de drijfmest, maar ook voor een mindere kwaliteit mest’, stelt Van der Knaap.

Daarna kan vitaliseren een volgende stap zijn. Van der Knaap licht toe dat de cilinder gevuld met ‘super water’, zorgt voor elektromagnetische straling.

Dit helpt de moleculen in het water – drijfmest bestaat voor 90% uit water te ordenen. Hierdoor vermenigvuldigen de gewenste bacteriën veel sneller, met de geschetste voordelen als gevolg.

‘Dat mag voor sommigen klinken als hocus pocus, maar voor de gewone chemicus is water niets meer dan H₂O. Praat je met een gespecialiseerde wateronderzoeker, zoals de Japanner Masuru Emoto, dan vertelt die over de enorme variatie in molecuulstructuren

MEST NAAR HOGER NIVEAU van water en hoe dat de kwaliteit van het leven in het water beïnvloedt. Het verschil kun je zelf zien als het water bevriest. De watermoleculen zijn dan in vaste vorm te bewonderen en hebben bij schoon water van een hoge kwaliteit een veel mooiere kristalvorming dan bijvoorbeeld vervuild water of water van een mindere kwaliteit. Zo werkt het voor het microleven in drijfmest ook.’

Snel resultaat zichtbaar Van der Knaap voerde in 2017 in Brabant bij enkele melkveebedrijven praktijkproeven uit met een Grander, een van de beschikbare type vitalisatoren. ‘Slechts acht dagen voorafgaande aan het uitrijden hebben we de Grander in de mestkelder gehangen en tegelijkertijd, met hulp van een compressor, tijdens het mixen lucht in de mest meegegeven. De veehouder heeft de mest toen voorzichtig gemixt.

Met het blote oog was zichtbaar dat de drijfmest binnen enkele dagen in een soort spinaziesoep veranderde in plaats van een taaie drijfmest met korst erop.

We hebben stroken met bewerkte en onbewerkte drijfmest naast elkaar bekeken en duidelijk was te zien dat de bodem de met de vitalisator bewerkte mest veel sneller opnam.

Een andere ervaring vanuit de praktijkproeven is het breken van een grote koek die op een mestopslag dreef. ‘Een nacht de vitalisator in de mestsilo en er zaten meteen grote gaten in de dikke koek. De vitalisator hielp hierbij, maar vooral ook in de combinatie met lucht inbrengen in de drijfmest.’

Het inlaten van lucht, en dus zuurstof, in de drijfmest, noemt Van der Knaap minstens zo nuttig als het gebruik van een vitalisator. Zeker bij stallen waar de drijfmest onder een dichte vloer wordt opgeslagen. ‘Zonder regelmatige, of liefst continu, toevoer van zuurstof in de drijfmest, krijgen ongewenste anaerobe bacteriën veel kans. Die zorgen voor het rottingsproces in plaats van het rijpingsproces dat je wenst. Het gevolg van geen of te weinig zuurstoftoevoer is een koek op de mest en een kwaliteitsval van de drijfmest.’

Van der Knaap stelt dat een beetje zuurstof toevoegen al enorm kan

Voorbeeld van een vitalisator die in de drijfmestkelder hangt.

‘RESULTATEN ZIJN BINNEN ENKELE DAGEN MET HET BLOTE OOG GOED TE ZIEN’ helpen. ‘Met een beetje bedoel ik bijvoorbeeld een slang met luchtgaatjes op de kelderbodem leggen en deze aansluiten op een aquariumpomp.

Dat kost amper vermogen en is voor veel melkveehouders zelf in elkaar te knutselen. Iedere melkveehouder moet ook zelf bekijken hoe dat op zijn of haar bedrijf het beste toe te passen is. Omdat elke stal en mestopslag anders is, maar ook omdat de industrie hier niets aan verdient, zijn er amper tot geen eenvoudige systemen op de markt. Je hebt bijvoorbeeld wel het Aeromix-systeem dat de mest

Vitalisator in de praktijk Kenniscoöperatie Niscoo organiseert komende zomer een bijeenkomst waarbij met vitalisatoren bewerkte drijfmest wordt getoond in de mestopslag en op het land.

Volg www.niscoo.nl voor nadere informatie over tijd en datum van deze bijeenkomst.

MELK van het NOORDEN

11

periodiek in beweging brengt. Dat kan ook goed werken, omdat het ook het mixen vervangt, maar hierbij praat je over een forse investering. Zuurstofrijke lucht toevoegen via bijvoorbeeld een tyleenslang en een pompje hoeft weinig te kosten.’

Gebruik en kosten delen Een vitalisator kost wel wat. Zo’n € 1.000 tot € 1.250 per stuk. ‘Maar die kun je eventueel ook als veehouders gezamenlijk aanschaffen’, tipt Van der Knaap. Zij benadrukt daarbij zelf geen enkel commercieel belang te hebben. ‘Vanuit mijn kennis en achtergrond heb ik deze mogelijkheden op enkele plaatsen in de praktijk kunnen uittesten. De praktijk laat in drijfmest, net als in drinkwater, goede resultaten zien en grotendeels vind ik die ook verklaarbaar. Deze kennis en ervaring deel ik louter om de sector vooruit te helpen. Ondertussen doen wetenschappelijke onderzoekers overal ter wereld ook hun best om de achterliggende theorie te doorgronden, want er gebeurt steeds meer onderzoek op het gebied van vitalisatie van water, mest, zaden en pootgoed, bloemen en fruit. Juist omdat het in de praktijk zo fantastisch blijkt te werken.

Daarom zeg ik tegen veehouders: kijk bij en luister naar collega’s die er ervaring mee opdeden en doe er uw voordeel mee.’

Uw specialisten bij: aan- en verkoop - boerderijen - los land

taxaties - fiscaal - financiering - bedrijfsovername

overheidsingrijppen/onteigeningszaken pacht en erfpacht bedrijfsverplaatsing

tel. (058) 284 91 71 info@agrivastgoed | www.agrivastgoed.nl

€20,-

actie 10+1=

€18,18 per dosis

erkend lid van

Jakarta

Top allrounder bij Brown Swiss

Jakarta

• •

Ki-code: 783549 aAa: 561423

Nathalie (v. Jakarta)

Super bevruchter! +6 Ook gesekst beschikbaar voor 50 euro

MELK van het NOORDEN

• •

12

Kappa caseine BB Beta Caseine A2A2

FLEXIBEL DICHTBIJ BETROKKEN INNOVATIEF

MINERAAL OP MAAT Voor alle diergroepen

✓ Elementen bedrijfsspecifiek op maat samengesteld ✓ Maatmineralen kunnen los en in een premix worden verwerkt ✓ Melkvee, droogstand en jongvee

Maak een afspraak met een van onze adviseurs voor een advies op maat!

Hoogland BV Leeuwarden | Tel. : 0518411400 | www.hooglandbv.nl Mineralen Hoogland BV melk van het noorden.indd 1

21-05-22 10:11

l! aa

rm

o en

De door AgriMestMix gekweekte microorganismen in de mest, zorgen voor een beter bodemleven en gezonde plantengroei.

2

De plant neemt hierdoor makkelijk spoorelementen op, en beschikt over een beter benutbaar eiwit.

3

Beperkt ammoniakemissie in stal en op land.

Zorgt voor homogenere drijfmest.

w ieu

Scan de QR code en lees er alles over op www.rinagro.nl

n

smart farming

OPE EUR ES OCTROOI

A

gri

MELK van het NOORDEN

13

M e s t Mi

x®

t He

1

K IA ON M AM + TIE ND AN UC LA HA RED L EN U EA STA NIV P O

ET

M

Uw partner in landbouwmechanisatie Al ruim anderhalve eeuw is familiebedrijf Broekens Mechanisatie een begrip in Friesland en ver daarbuiten. Vanuit vier verschillende vestigingen adviseren en ondersteunen we onze klanten dagelijks bij de aankoop / verkoop van (landbouw)machines, evenals het onderhoud.

Een begrip sinds 1854

Meer dan 20 dealerschappen

4 vestigingen in Friesland

Ruim aanbod occasions & demo’s

WWW.BROEKENS.NL Stiens Truerderdyk 4a 058 257 17 12 stiens@broekens.nl

Gorredijk Surhuisterveen Badweg 50 Dalweg 7 0513 46 38 25 0512 74 80 10 MELK van het NOORDEN 14 gorredijk@broekens.nl surhuisterveen@broekens.nl

Elahuizen Waldwei 16 0514 22 22 00 elahuizen@broekens.nl

REPORTAGE

STALVOEREN MET DE JUNO bewezen techniek en geen gedoe met storingen. Ik werk al met Lely door onze melkrobots en de Lely Discovery.

Deze mestrobot draait hier nu ook al tien jaar probleemloos. De Juno, het automatische voeraanschuifsysteem van Lely draait ook al jaren, dus heeft zich bewezen. Het is simpel, werkt op basis van weerstand, zonder aandrijving. Daarnaast is het ook makkelijk om alles bij één partij te hebben. Daarom heb ik gekozen voor de Juno’, onderbouwt Köhne zijn keuze.

Nadat Köhne zelf handmatig eerst ruimte maakt, verzorgt de Juno de rest van het aanschuifwerk.

Een vrijloopstal met robotmelken, zomerstalvoeren met automatisch aanschuiven. Dat ondernemer Stefan Köhne andere keuzes durft te maken, laat zijn bedrijf direct zien.

Sanne van Raalte Lely

Tot 2020 liet Stefan Köhne (35) uit Middenbeemster, die in maatschap met vader Joop (66) boert, zijn najaarsgras drogen tot grasbrok. ‘Grasbrok is een geweldig product om je najaarsgras te benutten, maar het werd te duur.’ Daarom ging Stefan over op zomerstalvoeren, via een loonvoerder uit de buurt. Dat beviel zo goed, dat hij in 2021, toen zijn kuilen na de eerste snee door een hoge opbrengst al vol zaten, direct begon met het voeren van vers gras op stal.

werkt. ’s Ochtends rond 08.00 uur gaat de weidepoort open. Later op de dag voert Stefan graskuil met zijn voermengwagen, afhankelijk van de weersomstandigheden aangevuld met geplette gerst en een eiwitmengsel.

Rond 15.00 uur komt de loonvoerder

Veel gras benutten Eigen ruwvoer benutten is het uitgangspunt van Köhne, die met zijn 100-koppige veestapel jaarrond op een krachtvoerverbruik van 20 kilo per 100 kilo melk zit. Dit jaar hoopt de melkveehouder van juni tot in het najaar vers gras op stal te voeren. ‘De koeien zijn er gek op’, merkt Stefan, die met twee Lely A4 melkrobots

voor het verse gras. Om 18.00 uur verzet Stefan de draad weer, waar de koeien tot 06.00 uur toegang tot de wei houden. Met zo’n 19 kilo drogestof aan ruwvoer ligt er een flinke berg voor het voerhek. ‘Met onze oude Zetor was het vooral ’s winters de vraag of hij start en je het voer aan kunt schuiven’, zegt Stefan, die daarom op zoek ging naar een alternatief. ‘Ik wil graag een

‘ALS GRAS DROOG IS, GAAT HET SUPER’

MELK van het NOORDEN

15

Gras met hand ‘voorschuiven’ Inmiddels draait de Juno een jaar bij Stefan. Qua voeropname ziet hij geen verschil. ‘Al krijg ik altijd al zo’n 20% meer ruwvoer in de koe dan de meeste veehouders, hoor ik van mijn voeradviseur.’ De loonwerker lost het verse gras over de breedte van de voergang. Met de hand schuift Stefan het gras vervolgens tot zo’n drie meter voor het voerhek, zodat de Juno zijn werk kan doen. ‘Als het verse gras droog is, gaat het super. Als het gras nat is, moet ik het zelf wat dichter op het voerhek schuiven, anders gaat het automatische aanschuifsysteem slippen. Dan kost het mij in plaats van een kwartier handmatig aanschuiven een half uur. Dan hoef ik daarna in ieder geval niet meer naar de sportschool’, zegt hij met een lach maar ook duidelijk makend dat het niet helemaal zonder extra eigen inzet werkt.

Luie koeien Ook eventuele proppen gras haalt Stefan met de hand uit elkaar, zodat de Juno daar niet teveel weerstand van heeft. ‘Het enige nadeel van zomerstalvoeren is luie koeien, zeker toen ze het afgelopen jaar 10 kilo drogestof aan vers gras per koe per dag kregen. Dat geeft meer ophaalkoeien.’ Dit jaar gaat Stefan daarom 4 tot 6 kilo drogestof per koe aan vers gras aanbieden. ‘Zo zitten de koeien niet helemaal vol en blijven ze nog een beetje in beweging’, verwacht Stefan, die hiermee geen extra rondje meer door zijn vrijloopstal hoopt te hoeven doen om zijn koeien in de benen te krijgen.

REPORTAGE

SANDER HOFSTEE: ‘EEN

Onbeperkt brok tot 120 dagen, een lang en intensief melkschema en bodywarmers voor de kalveren. Dankzij deze maatregelen haalt familie Hofstee een betere gezondheid bij het jongvee.

Sanne van Raalte Niels de Vries

Doordacht, praktisch én registreren.

Dat typeert de ondernemersstijl van Sander Hofstee (32). Met zijn ouders Meint, Thea en broer Jurjen (30) en met hulp van verschillende arbeidskrachten houdt hij 320 melkkoeien en 150 stuks jongvee in Scharnegoutum. ‘Met onze omvang is praktisch werken belangrijk.

Dus soms is het kiezen voor praktische oplossingen in plaats van de beste theoretische manier’, stelt de jonge melkveehouder. Het duidelijk keuzes maken komt in de kalveropfok ook terug. ‘We schrijven alles op: waar geboren, hoe lang bij de koe, hoeveel biest en wanneer. We zien geen verschil tussen kalveren die direct of later biest krijgen. ’s Nachts gaan wij dus niet ons bed uit om een kalf biest te geven, dan is ze ’s morgens vroeg de eerste’, geeft Sander als voorbeeld. Koemelk voor de kalveren in de eenlingboxen, dezelfde jongveebrok voor alle leeftijden én tussendoor water in de speenemmers

in plaats van losse waterbakjes zijn voorbeelden van praktisch werken.

Volgens de theorie misschien niet altijd de beste oplossing, maar nagenoeg geen kans op fouten, ongeacht wie er voert. De kalveren bij Hofstee doen het er prima op. Wat door de registratie opvalt, is dat de Montbeliardekruislingen het erg goed doen. Sander insemineert jaarlijks een aantal van zijn Holstein-koeien met Montbeliarde.

De eerste zijn inmiddels aan de melk. Voor vader Meint, een groot fokkerijliefhebber, is het even wennen.

Sander zelf is erg tevreden. ‘Deze kalveren kunnen tegen een stootje, je ziet geen missers.’

Opfok bepaalt afkalfleeftijd De veestapel produceert gemiddeld 10.000 kilo melk per jaar met 4,42% vet en 3,60% eiwit. Maandelijks houdt Hofstee, die op 22% vervanging zit, zes vaarskalveren aan. De 25e koe die

Sander Hofstee (midden) spart bij de kalveren over de opfok met Henk van der Horst (links) en Ydo Homma.

MELK van het NOORDEN

16

recent 100.000 liter melk heeft gegeven laat al zien dat levensduur een belangrijk speerpunt is. Vruchtbaarheid is daarbij belangrijk. ‘Onze melkkoeien krijgen een TMR-rantsoen. Te laat drachtig worden is dan dodelijk’, stelt Sander scherp.

Koeien die uitlopen, vervetten snel en worden dan nog moeilijker drachtig.

Daarom start Hofstee het liefst met insemineren op vijftig lactatiedagen.

Met de dierenarts checkt Sander alle verse koeien vanaf de 3e lactatie op mestconsistentie, baarmoeder, ketonen en conditie. Alles registreert de dierenarts in Vetwerk, gekoppeld aan het managementsysteem. ‘Zo ontdek je snel patronen waar je van kunt leren’, merkt Sander. Ook bij het jongvee zit de gedreven ondernemer strak op vruchtbaarheid. ‘Het eerste half jaar van de kalveropfok bepaalt de afkalfleeftijd van de vaarzen’, is de overtuiging van Hofstee, die niet op de opfok bezuinigt.

De afkalfleeftijd ligt op 24 maanden, maar wil hij terugbrengen naar 23 maanden. ‘Dan hoef ik al zes kalveren per jaar minder op te fokken.’

Luchtstromen reguleren In 2003 werd een open frontstal gebouwd voor het jongvee. Qua praktisch werken de perfecte stal,

KALF EET JOU NOOIT ARM’ met drie ruime strohokken en twee groepen met ligboxen. Het klimaat is een uitdaging. ‘Isoleren heeft al flink geholpen, maar van oktober tot en met maart is het pittig om de kalveren gezond te houden’, vertelt Sander, die heel wat specialisten over de dam kreeg. ‘Iedereen zegt wat anders.

Als ik alle adviezen had opgevolgd, was ik inmiddels al duizenden euro’s verder. Ik sta er echt voor open om iets nieuws te proberen, maar wil wel resultaat zien.’ Tegenwoordig komt Ydo Homma, jongveespecialist van Denkavit langs. ‘Voor ons als Denkavit staat het resultaat van onze klanten voorop. Goede producten zijn onze standaard, maar daarnaast bieden we vooral hoogwaardige technische begeleiding door onze specialisten, op alle onderdelen van de opfok’, vertelt Henk van der Horst, salesmanager bij Denkavit die samen met Ydo Homma deze dag een kijkje neemt op het bedrijf.

Ydo kreeg van Sander en Jurjen een jaar de kans om de speendip en longproblemen op te lossen. Dat durfde Ydo wel aan, die gelijk erkent dat de jongveestal een uitdaging is.

‘Verschillende leeftijden bij elkaar en het leeftijdsverschil in de groepen maakt het complex. Daarnaast is het zaak de wind, die de stal inblaast, af te remmen’, vindt Ydo. ‘In dit type stal, met veel inhoud en relatief weinig dieren, is het een uitdaging om luchtstromen goed te reguleren.

Je krijgt nooit de garantie voor een goed klimaat, hoeveel geld je er ook tegenaan gooit’, merkt ook Henk. ‘Het stalklimaat, dus een schone, frisse luchtstroom met weinig ziektekiemen, het voorkomen van tocht en zorgen dat de kalveren schoon en droog liggen, zijn de speerpunten voor een goede longgezondheid’, ziet Ydo in de praktijk.

‘En alert zijn op de kalfsignalen. Als je een kalf met longproblemen ziet, heeft ze het vaak al 24 tot 48 uur. Meet de temperatuur als je twijfelt, zo pik je kalveren er snel uit’, is zijn advies.

Ook de neusenting tegen pinkengriep, voordat de kalveren naar de jongveestal gaan, heeft een positief effect bij Hofstee. Het mechanisch te besturen windbreekgordijn en dichtmaken van de zijkanten van de strohokken werken

Sander Hofstee: ‘Het eerste half jaar van de kalveropfok bepaalt de afkalfleeftijd van de vaarzen.’

mee aan een beter klimaat en het voorkomen van tocht.

Minder melkpoeder, meer brok Letterlijk 20 kilo poeder per kalf minder voeren. De eerste stap die Ydo inzette, leverde direct een flinke besparing op melkpoeder op, tegenover het voeren van een betere jongveebrok. ‘Om de speendip te voorkomen, focussen we

‘IK HOUD VAN PERFECTIE, ER KAN ALTIJD WEL IETS BETER’ op een goede pensontwikkeling en het weerbaar maken van de dieren.’

Daarom bouwt de familie nu langzamer af. Een langere melkperiode met minder poeder, maar met 50 kilo per kalf vanaf de derde week alsnog een intensief melkschema. Na drie weken in de eenlingboxen in een andere stal verhuizen de kalveren naar de open frontstal met drinkautomaat, waar ze 8 liter melk per dag krijgen. De kalveren krijgen 180 gram poeder op 1 liter water, op de top 1.440 gram poeder per dag. Op dag 50 gaan ze abrupt over op 7 kilo melk per dag, om de MELK van het NOORDEN

17

krachtvoeropname te stimuleren. Van dag 51 tot 76 bouwt het melkschema af naar 0. Daarnaast krijgen de kalveren van 3 tot en met 120 dagen onbeperkt brok. ‘Een kalf gaat jou nooit arm eten’, is de overtuiging van Sander.

Concurrentie voorkomen ‘De familie Hofstee heeft groepen van 3 tot 7, 7 tot 12 en 12 tot 17 weken.

Met zo’n leeftijdsspreiding voorkomt onbeperkt voeren concurrentie bij de voerbak’, weet Ydo. Hij werd wel even voor gek verklaard toen hij aan kwam zetten met kalverbodywarmers. Toch mocht hij er een paar achterlaten en al snel belde Sander om meer. ‘We vonden dat altijd zo’n gedoe. Maar deze die Ydo stuurde zijn dik, makkelijk om te doen door de stevige gespen, blijven zitten en passen goed’, geeft Sander direct toe. Inmiddels zit het eerste jaar van Ydo er bij Hofstee al ruim op. ‘Het is ons goed bevallen, maar het is nog te vroeg om echt conclusies te trekken.

Met het nieuwe voerschema en de kalverdekjes zien we geen speendip meer en de longgezondheid is beter. Ik houd van perfectie, dus ik vind altijd wel iets dat beter kan, maar we hebben de goede lijn te pakken’, besluit Sander veelzeggend.

MELK van het NOORDEN

18

COLUMN

EEN BEETJE VISIE ZOU ONS AL GEWELDIG HELPEN MARK Geachte heer Rutte, of mag ik Mark zeggen? Via deze weg wil ik als landbouwer graag wat aan je voorleggen.

De spanning is om te snijden bij mij en mijn collega’s. De een vecht, de ander gooit de handdoek in de ring, een derde steekt zijn kop in het zand. Er hangen inmiddels behoorlijk wat zwaarden van Damocles boven de landbouw. Het ergste van alles is dat we geen toegevoegde waarde meer zien voor onszelf in Nederland. Het maakt dat ik mij voel als de grote ongewenste, de Judas van de samenleving.

Nederland was als land op veel fronten lange tijd zeer succesvol, niet in de laatste plaats dankzij de landbouw. Handel en handel van landbouwproducten zat en zit ons in de genen. Nog maar vijftien jaar geleden werden we gezien als de beste.

Een voorbeeldland, met een geweldig politiek systeem, uitmuntende zorg en enorme welvarendheid. Er was geen nee te koop in Nederland.

Ik benadruk opnieuw dat landbouw hier een belangrijke rol in heeft gespeeld. Voedsel was goedkoop waardoor de lonen in andere sectoren laag konden blijven. Zo zorgden we er jarenlang voor dat de industrie internationaal zeer competitief was. Vol gas gingen we door met overal de beste in willen zijn: het meeste produceren, de scherpste normen voor waterkwaliteit hanteren, de meeste handel drijven en ook nog eens maximaal natuur beheren in onze groene metropool. Op die postzegel, die stiekem wel steeds drukker werd met mensen.

Pieter van der Valk

Melkveehouder in Ferwoude

Ergens onderweg, beste Mark, zijn we vergeten keuzes te maken.

Wie is Nederland en wat is ons verhaal? Hoe willen we ons geld de komende dertig jaar gaan verdienen? Hoe willen we dat de wereld ons ziet? En waar zijn we nu echt goed in?

We kunnen inmiddels concluderen dat we - door overal de beste in te willen zijn en niet tijdig keuzes te maken – radicaal vastlopen. Nederland zit in een identiteitscrisis, met als gevolg dat de sturing volledig zoek is en niemand het meer begrijpt waar ons land voor moet staan. Op het provinciehuis hebben we de mond vol van circulair, klimaat en natuur. Tegelijkertijd koersen we overal vrolijk door op maximalisatie van economische groei binnen het bestaande systeem. Dat is exact de reden waarom rechters moeten beslissen waar het heen moet in dit land.

Het is pijnlijk om te constateren, maar zolang we in Nederland geen idee hebben wie we willen zijn, komen we ook niet tot oplossingen voor ons impasses. Want in algemene zin is de crisis met hoge inflatie die nu op ons afkomt het gevolg van een gebrek aan visie. Waar wil je heen met dit land? Welke rol zie je voor de landbouw?

Antwoord geven op die vraag dwingt tot keuzes en perspectief. Wat moet ik nu met ‘Niet alles kan overal’? Daar kan ik als boer niks mee, laat staan dat het inspireert tot nieuwe verdienmodellen.

Beste Mark, de landbouw heeft behoefte aan een helder, nieuw verhaal. ‘Wij worden de meest circulaire landbouwsamenleving van de wereld’. Daar zou ik als ondernemer wel wat mee kunnen. Ik denk toch dat je eens serieus moet gaan kijken of visie ook wat voor jou is. Want een heel klein beetje zou ons al helpen op dit moment.

MELK van het NOORDEN

19

ACHTERGROND

HET OPTIMALE UREUM

Wat is het optimale ureumgehalte in de melk? En kan het eigenlijk niet naar 0? ‘Sturen op ureumgehalte kan prima, naar 0 is niet realistisch en een optimaal ureumgetal is eigenlijk niet te benoemen’, stellen verschillende bedrijfsadviseurs.

Sjoerd Hofstee Langs de Melkweg

Hoe benut de koe het eiwit dat zij aangeboden krijgt, dat is wat het ureumgehalte uitdrukt. Alle eiwit dat niet in vlees of melk verandert, komt via de urine of mest vrij en is dus onbenut eiwit. Om die reden is de stelling zo raar niet om te streven naar een ureumgehalte van 0. ‘De praktijk leert echter dat melkveehouders die jaarrond een gemiddeld ureumgehalte van 18 halen het heel goed doen’, zegt Teus Verhoeff van PPP AgroAdvies. ‘Met goed bedoel ik dan een goede melkproductie, prima gehalten en gezonde dieren.’

Verhoeff begeleidt verschillende studieclubs van melkveehouders met grasrijke rantsoenen. ‘Tegenwoordig durf ik zonder dralen te zeggen: zorg dat je gemiddeld onder de 20 ureum blijft, want jullie collega’s laten zien dat dit mogelijk is. In het najaar, met veel onbestendig eiwit in het weidegras, is dat vaak erg lastig. Maar in de rest van het jaar moet dat, mede door tijdig passend bij te voeren, prima te compenseren zijn.’

Volgens Verhoeff helpen de hoge prijzen voor krachtvoer en kunstmest dit jaar ook sterk in de bewustwording. ‘Wij adviseerden de eerste maanden van dit jaar

nadrukkelijk dat je niet moet willen sturen op een 1e snede graskuil met 200 gram ruw eiwit (RE). 160-170 RE is ook prima of zelfs beter. En dat betekent, als je niet al te laat wilt gaan maaien, dat je minder kunstmest moet strooien. Dat klonk de melkveehouders dit jaar als muziek in de oren.’

2,75 x % gehalten Bedrijfsadviseur Wim Govaerts van Farmdesk uit Antwerpen stelt dat een ureumgehalte van net boven de 0 enkel theoretisch mogelijk is. ‘Er is immers een verschil tussen een koe in leven houden en haar een productie van gemiddeld 30 kilo per koe per dag te laten produceren. Zoals wij in landen als Nederland en België gewend zijn.’

Met Farmdesk bouwde Govaerts door de jaren heen een bedrijfseigen database op. Uit een analyse vanuit deze cijfers kwamen hij en zijn collega’s tot de conclusie dat je wel een optimaal ureumgehalte kunt aanwijzen. Een getal dat voldoende ruimte biedt voor een passende productie én recht doet aan de gezondheid van de koe. Dit is volgens Govaerts 2,75 x de som van het vet- en eiwitpercentage in de melk.

Wie 4,4% vet en 3,5% eiwit melkt, komt daarmee uit op een optimaal

‘Ook in combinatie met veel weidegang is een ureumgehalte van 20 of lager, in combinatie met een hoog melkeiwitgehalte, mogelijk’, stellen experts.

MELK van het NOORDEN

20

ureumgehalte van 21,73.

‘Natuurlijk is zo’n cijfer een vuistregel.

Het maakt veel uit of je relatief veel snijmais en dus zetmeel voert. Of je voert juist relatief veel ander soorten energieproducten zoals bietenpulp. In het laatste geval kun je makkelijk goed melken met een ureumgehalte tussen de 15 en de 20. Veel bestendig zetmeel in het rantsoen maakt het over het algemeen lastiger om het ureum onder de 20 te houden.’

De Vlaamse bedrijfsadviseur, die ook verschillende gangbare en biologische bedrijven in Nederland begeleidt, stelt dat je eigenlijk moet kijken naar het aanbod aminozuren op darmniveau om daarbij een beeld te vormen van de limiterende aminozuren. ‘Er zijn bijvoorbeeld maar twee aminozuren die zwavelhoudend zijn en op veel bedrijven is daarvan vaak een tekort in het rantsoen. Meer dan eens hoor ik melkveehouders zeggen: ‘Mijn koeien produceren nu eenmaal melk met een relatief laag eiwitgehalte’. Nu is er zeker een genetische component, maar vaak zijn dit de bedrijven die wel een relatief hoog ureumgehalte laten zien en dan schort het meer dan eens aan het zwavelaanbod.’

0 ureum bestaat niet Jurriën Boerma is accountmanager bij Speerstra Feed Ingredients en herkent de vraag over het streven naar het optimale ureumgetal. Net als de opmerkingen dat streven naar 0 het doel zou moeten zijn. ‘Dat laatste kan volgens mij niet eens en acht ik compleet irreëel. Een optimale

GEHALTE BESTAAT NIET eiwitbenutting krijg je als in de pens optimaal microbieel eiwit wordt gevormd. Hiervoor heb je vier keer zoveel energie in de pens nodig ten opzichte van het eiwit. Los van dat dat op detailniveau nog preciezer komt, kun je nooit 24 uur per dag exact hetzelfde aanbod en dus werking in de pens creëren.’

Boerma stelt dat een optimaal ureum tussen de 15 en 20 ligt. ‘Tien jaar geleden spraken we over een goede score tussen de 20 en 25. We hebben dus al wel degelijk winst geboekt. Dat acht ik ook terecht, want sturen op een laag ureumgehalte met een hoog melkeiwitgehalte is een mooi controleinstrument dat het vakmanschap prikkelt.’

Het sturen op de optimale eiwitbenutting - en dus een laag ureumgehalte - kan volgens Boerma zowel via het beschikbare voeraanbod als door toevoeging van additieven.

‘Met bijsturen is veel resultaat te behalen, maar je moet wel goed weten wat je doet. De maand mei bijvoorbeeld werd gekenmerkt door veel koude nachten en weinig regen. Dit resulteert in hoge suikers en relatief weinig omzetting in beschikbare eiwitten vanuit het gras.

Hierdoor zakte het ureumgehalte op veel bedrijven, maar vlot daarna ook de melkproductie. Bedrijven die niet 100% gras voeren, maar ook kunnen bijsturen met een rantsoen op stal, kunnen dan compenseren

door bijvoorbeeld een product als raapzaadschroot iets te verhogen in het stalrantsoen. Dat kan echter ook via een slow-release ureumproduct als NitroShure. En hoewel de producten natuurlijk niet 1 op 1 te vergelijken zijn, kost raapzaadschroot momenteel ruim € 0,40 per koe per dag als je er 100 gram per dag van voert. Voor Nitroshure ligt dat, omgerekend naar RE-gehalte, op zo’n € 0,25 per koe

‘MET ADDITIEVEN EN BIJPRODUCTEN KUN JE PRIMA STUREN OP EIWITBENUTTING’ per dag. Met name als het OEB laag ligt, zoals dus dit voorjaar het geval was op veel bedrijven, werken zulke producten goed. En je kunt er dagelijks mee ‘spelen’: daalt het ureum dan voer je de gift in het stalrantsoen voorzichtig iets op. Tot het moment dat je de liters en het melkeiwit op peil houdt en ook het ureum weer stijgt, dan kun je de gift NitroShure verlagen.’

Bewust bijsturen Ook Wim Govaerts staat in beginsel positief tegenover toevoeging van additieven. ‘Het kan prima werken.

Zeker als de ureumgehaltes laag zijn in het voorjaar.’ Bijsturen is volgens Govaerts sowieso nuttig. Zowel

MELK van het NOORDEN

21

gericht op de productie als op de gezondheid van de koeien. Dat kan met additieven. Maar ook met andere voerbestandsdelen is volgens hem veel resultaat te behalen. Zeker ook op bedrijven die de koeien weiden.

‘Weidegras schommelt vaak in het aanbod en de kwaliteit van het eiwit.

Een vuistregel daarbij is: bij mooi weer heb je veel suikervorming en een mooie eiwitafwerking en bij druilerig weer wordt het eiwit minder goed afgewerkt. Met producten als bierbostel en bietenpulp kun je daar goed op sturen. Het mooiste is als je beide beschikbaar hebt en niet naar het weer van gisteren kijkt, maar naar het weer van morgen. Verwachten we mooi weer, dan mist er vaak wat onbestendig eiwit en dreigt er suikerovermaat. Dan voer je ter compensatie iets meer bierbostel bij.

Komt er een dag met druilerig weer aan, dan voer je iets meer perspulp bij in het rantsoen op stal. Dat vervangt als het ware de zon.’

Ook zonder bierbostel, perspulp en zelfs kunstmest kun je zelf best sturen, vult hij aan. ‘Veel van mijn biologische klanten maken in het voorjaar enkele suikerrijke grasbalen om die in het najaar naast het weidegras te voeren.

In het najaar maken ze eiwitrijke grasbalen om in het voorjaar naast suikerrijk gras te kunnen voeren.

Gangbare melkveehouders kunnen dit voorbeeld ook eenvoudig en doeltreffend opvolgen.’

REPORTAGE

JAN JELMER DIJKSTRA IS Van Groningen naar Oost-Duitsland. De nu 41-jarige melkveehouder Jan Jelmer Dijkstra maakte de stap in 2006. ‘Met een melkprijs van nu 50 cent cent zijn het goede tijden. Maar de realiteit is ook dat het melkveebedrijf jarenlang heeft overleefd omdat we het akkerbouwbedrijf erbij hadden.’

Jelle Feenstra Landpixel

Jan Jelmer Dijkstra wilde na zijn studie in Wageningen graag boer worden op het ouderlijk bedrijf in Rasquert, maar die plek was gereserveerd voor zijn broer Thomas. Zodoende koos hij in 2006 voor het avontuur.

‘Oost-Duitsland trok me wel, ik had er een paar keer stage gelopen.’

Na een oriëntatieperiode streek hij neer in Tempelfelde, een dorpje op steenworp afstand van Berlijn. Op het voormalig staatsbedrijf, met van die typische Oost-Duitse betonstallen, startte Dijkstra met 180 koeien

en 340 hectare. Nu, zestien jaar later, heeft hij de twee grote stallen gemoderniseerd. Aanbindplekken op stro zijn nu ligboxen op dichte vloeren met mestschuiven. De daken zijn vernieuwd en oude mestplaten doen nu dienst als sleufsilo’s. In 2018 kwam er een nieuwe zij-aan-zij melkstal, die de draaicarrousel op leeftijd verving.

Recent kocht hij 75 koeien aan, waardoor er nu ruim 500 koeien aan de melk zijn. Er lopen 450 stuks jongvee, waarvan 300 op een locatie aan de andere kant van het dorp.

Risico’s spreiden met akkerbouw Dijkstra heeft inmiddels ruim 1.500 hectare landbouwgrond. Daarvan behoort ruwweg 500 hectare tot het melkveebedrijf en 1.000 hectare tot het akkerbouwbedrijf, dat hij samen met een collega in 2016 overnam. Sinds 2020 is Dijkstra alleen eigenaar van het akkerbouwbedrijf. Hij vertelt dat de aankoop onderdeel is van zijn strategie om risico’s te spreiden. ‘Momenteel beuren we met 50 cent een goede melkprijs. Dat is heerlijk melken, nu wil ik in elke hoek wel weer een koe.

Maar vorig jaar om deze tijd was dat nog 32 cent. En tussen 2015 en 2020 zaten we regelmatig ver onder de 30 cent. Dan kost melken serieus geld.

De realiteit is dat het melkveebedrijf die jaren heeft overleefd omdat we het akkerbouwbedrijf erbij hadden.’

De Nederlander voegt eraan toe dat de situatie momenteel omgekeerd is. ‘Het akkerbouwbedrijf heeft nu geluk dat er veel melkgeld binnenkomt, waardoor ik de dure rekeningen van kunstmest en diesel kan financieren. Daarom zeg ik: de twee bedrijven kunnen eigenlijk niet zonder elkaar.’ Voor hem is één ding zeker: ‘Met alleen koeien melken, wordt het hier lastig.’

Vliegende start Dijkstra had in 2006 een vliegende start. De melkprijs ging, zeker voor die tijd, skyhigh. 2007 ging ook nog, daarna kwamen drie barre prijsjaren.

Hij weet het nog goed. ‘De melkhandel zei: ‘Dijkstra, het maakt niet uit hoeveel je melkt, wij kopen het van je. Je hebt 1,8 miljoen kilo aan melkquotum nu.

Maar als je 3,5 miljoen kilo melk wilt leveren, geen probleem, we krijgen dat op papier wel weg. Dus ik ging melken.

Maar begin 2010 kregen we een brief van dezelfde handelaar: ‘Elke liter over je quotum krijg je niet betaald en voor de rest geven we 16 cent.’ Toen heb ik de voerhandelaar gebeld: ik heb wel voer nodig, maar hou de rekening maar, die kan ik toch niet betalen.’

Jan Jelmer Dijkstra in de sterk gerenoveerde hoofdstal: ‘Melken was hier jarenlang geen vetpot, maar met deze melkprijs wil ik in elke hoek wel een koe.’

MELK van het NOORDEN

22

GELUKKIG IN OOST-DUITSLAND Drie goede melkprijsjaren - 2011, 2012 en 2013 – volgden. Daarop besloot Dijkstra in 2014 om flink uit te breiden.

Vlot erna ging de melkprijs opnieuw onderuit. ‘Om nou te zeggen dat het van 2014 tot en met 2021 qua melken een vetpot is geweest, nee.’ Dijkstra is inmiddels al weer een aantal jaren lid van DMK. ‘Deze zuivelcoöperatie betaalt niet de hoogste melkprijs, maar zeker ook niet de slechtste. Ik kies nu voor de zekerheid van de coöperatie, vooral omdat de markt de laatste jaren erg onvoorspelbaar is.’

Voerzekerheid koeien probleem Over de melkprijs van dit moment – we schrijven juni 2022 – is Dijkstra tevreden.

‘Er blijft echt wat over.’

Hij wijst echter ook op de stijgende kosten voor gas, diesel, kunstmest en krachtvoer.

En, niet te

Koeien op weg van de transitiestal (links) naar de nieuwe melkstal, gesitueerd in oude gebouwen.

vergeten, de personeelskosten. De bedreiging zit hem nu vooral in de aanhoudende droogte. ‘Als dit zo doorgaat, hebben we over een half jaar een serieus probleem.’ Hij verduidelijkt dat voerzekerheid voor koeien in dit deel van Oost-Duitsland vaak een probleem is. ‘Dat ik over 1500 hectare grond beschik, klinkt leuk. Maar het is vooral arme zandgrond met veel stenen en weinig opbrengst. Als het lang droog is, heb je hier echt een probleem. Als ik zou mogen ruilen tegen 500 hectare met dubbele bodempunten, dan doe ik dat meteen. Dan heb ik minder

MELK van het NOORDEN

23

werk, hoef ik minder personeel en hou ik er net zoveel aan over.’

Dijkstra vertelt dat de grondprijzen in dit deel van Oost-Duitsland tussen de € 15.000 en € 20.000 per hectare liggen. De pachtprijzen bivakkeren tussen de € 130 en ruim € 300 per hectare. In andere delen van OostDuitsland – zoals in Schwerin of het gebied rond Magdeburg – moet het dubbele worden betaald. ‘De grond in die gebieden is veel vruchtbaarder.

Waar wij boeren heb je meerdere hectares per koe nodig, wil je genoeg voer hebben. Daarom proberen we altijd voor een half jaar aan voer op voorraad te hebben, zeker omdat je hier veel concurrentie hebt van grotere jongens met duizend koeien of meer.’

Waarom hij niet is gaan boeren in een gebied met vruchtbaardere grond?

‘Daar ben ik heel eerlijk in: daar konden wij een toekomstbestendig bedrijf op dat moment gewoon niet financieren.’

Dijkstra is wel bezig om zich te wapenen tegen droogteperiodes. Hij wil investeren in druppelberegening.

‘We zijn in Italië geweest en hebben ons grondig verdiept in dit systeem.

Zo hopen we 70% van de hoeveelheid mais die we nodig hebben voor onze koeien zeker te stellen. Vanaf eind 2023 hopen we 50 hectare te kunnen beregenen op deze wijze.’ Vorig jaar

Monstername en analyses van:

Ruwvoer

Mest

Grondmonsters

Veedrinkwater

(ook voor Bex, kringloopwijzer)

(ook voor wetgeving)

Mest (AP05 en AP06)

Veldstraat 25a 5473 AH Heeswijk Dinther Telefoon: 0413 - 28 95 48

Uw contactpersoon in het Noorden:

Sipke Talsma: 06 - 12 96 52 24 Uw contactpersoon in het Zuiden:

Ruud van de Meerakker: 0413 - 28 95 48 MELK van het NOORDEN

24

info@nutrilabagro.nl www.nutrilabagro.nl

REPORTAGE

was overigens juist een erg nat jaar, waardoor er relatief veel en kwalitatief goed ruwvoer is gewonnen. ‘Daar plukken we nu de vruchten van, de melkproductie steeg van 25 naar 30 liter melk per koe per dag.’ Weiden doet Dijkstra niet. Wel levert het bedrijf Vlog-melk.

Gemengd bedrijf Op papier zijn de melkvee- en akkerbouwtak twee aparte bedrijven, maar er wordt met arbeid, machines, percelen en producten van beide bedrijven volop gerouleerd en uitgewisseld. Het verste stuk land ligt op 12 kilometer van de boerderij.

De akkerbouwgewassen zijn granen (tarwe, gerst en rogge), koolzaad, erwten en zonnebloemen. De laatste twee gewassen zijn voor de goedlopende huisverkoop, die is opgezet om binding met de omgeving te creëren. De granen gaan grotendeels naar de nabijgelegen fabriek voor bio-ethanolproductie of komen in het veevoer. ‘Daar komt met de voedselcrisis nu ook meer discussie over, maar de grond hier is amper geschikt voor het telen van gewassen voor menselijke consumptie.’ De melkveegewassen zijn luzerne, mais en gerst.

Zijn dag begint om ’s ochtends om 6 uur. Eerst een rondje over het melkveebedrijf, dan naar het akkerbouwbedrijf om de mensen aan het werk te zetten. Dijkstra heeft vier Duitse en vier Poolse medewerkers.

‘Duitsers krijg je de melkput al bijna niet meer in.’ Zelf doet hij alle voorkomende werkzaamheden: van melken en voeren tot graancombinen en kantoorwerk.

‘Eigenlijk doe ik van alles en eigenlijk ook niet veel. Je moet het draaiende houden, dat is de kunst. Van alles wat is afwisselend en ik blijf overal bij betrokken. Het personeel waardeert die betrokkenheid geloof ik ook wel, we hebben weinig verloop.’ Om controle en overzicht te houden, gaat er geen brief weg zonder dat hij hem heeft gelezen. Ook maakt hij elke rekening om die reden zelf over.

Gelukkig in Oost-Duitsland Dijkstra is gelukkig in Oost-Duitsland.

Terug naar Nederland wil hij niet meer. ‘We hebben hier in zeventien jaar wat opgebouwd en ik voel me

‘Oorlog: omslag in denken, maar voor hoe lang?’

De oorlog die Rusland in Oekraïne ontketende en de daarmee gepaard gaande ontwrichting van grondstofstromen zorgt voor een omslag in denken bij de Duitse politiek, merkt Jan Jelmer Dijkstra. ‘Jarenlang was het credo dat voedsel en energie prima vooral in het buitenland kon worden geproduceerd. Nu vindt diezelfde politiek dat we misschien toch meer eigen voedsel en energie moeten produceren.’ Dijkstra is al een paar jaar bezig met het realiseren van een biogasinstallatie, maar tot nu toe kreeg hij weinig medewerking. ‘Gas halen uit Rusland is goedkoper’, kreeg ik altijd te horen. Nu zie je een ommekeer in denken, maar voor hoe lang? Als Poetin straks een keer verdwenen is, kan het zo zijn dat Rusland de banden met het Westen weer aanhaalt. Die gasleiding tussen Rusland en Duitsland verdwijnt niet. En de politieke jas waait met alle winden mee.

Ik verwacht daarom niet dat het beleid nu ineens veel boervriendelijker gaat worden.’ wil stimuleren. Hier is net zo goed een kloof tussen stad en platteland, met als gevolg groeiend wederzijds onbegrip, vaak uitmondend in strengere regelgeving.’ Hij vertelt dat aan personeel komen steeds moeilijker wordt.

‘Aan opvolgers ook trouwens, jongeren kiezen liever voor schone en goed betaalde banen.’

Om die reden stoppen in Oost-Duitsland steeds meer

Melk van het Noorden on Tour bezocht Dijkstra bij een studiereis in maart 2022.

Gecombineerd met een rondgang over het bedrijf deed hij zijn verhaal.

hier thuis.’ Hij merkt dat Nederlandse melkveehouders vaak denken dat het in Duitsland makkelijker boeren is. ‘Ik kan ze uit de droom helpen.

We hebben nu een groene regering, die vooral biologisch en kleinschalig

melkveehouders. Of ze schakelen over op akkerbouw, wat voor de blijvers in de melkveesector weer kansen biedt.

Dijkstra: ‘Ach, waar ter wereld je ook boert: overal moet je hard werken, nergens komt het vanzelf.’

Investeren in grond De strategie van melkveehouder annex akkerbouwer Jan Jelmer Dijkstra is om te blijven investeren in grond. ‘Met grond in eigendom sta je strategisch sterker.

Banken hier willen ook vrij ver gaan met grondfinanciering. Die redeneren: die boer betaalt z’n rente en aflossing en als het mis gaat hebben wij de grond alsnog.’ Dijkstra heeft op de grondmarkt overigens in toenemende mate concurrentie van verzekeringsmaatschappijen en andere investeerders van buiten de landbouw, die maar al te graag hun geld parkeren in grond, om het vervolgens te verpachten aan boeren.

MELK van het NOORDEN

25

REPORTAGE

REALISTISCHE EN STRA Hoe run je als drie ambitieuze broers een groeiend bedrijf dat binnen enkele jaren van intensief naar extensief ging en terug bewoog naar intensief? ‘Eigen arbeid en het grasaanbod optimaal benutten, daarmee komen wij een heel eind’, stellen Arjan, Chiel en Mark Sinnige uit Hurdegaryp.

Sjoerd Hofstee Marcel van Kammen

Terwijl Chiel (33) net deze ochtend gestart is met het maaien van 65 hectare gras op de tweede locatie nabij Birdaard, schuiven Arjan (35) en Mark (30) volledig ontspannen aan tafel in Hurdegaryp. ‘Dat is het voordeel van onze bedrijfsopzet, er is altijd wel één persoon over die zich volledig kan richten op een landwerkzaamheid. Van

twee of drie dagen maaien, harken en inkuilen raken wij dan ook niet in de stress’, zegt Mark. ‘Als je alle landwerk zelf doet, moet je door kunnen pakken. Doordat wij met z’n drieën zijn, met hulp van vader Alex (63) en moeder Marijke (59) die nog in de vof meedraaien, lukt dat ook altijd’, vult zijn broer aan.

Chiel (links) en Mark kijken toe hoe hun broer Arjan het nieuwe automatische afdeksysteem bedient.

MELK van het NOORDEN

26

Gezamenlijk houden ze momenteel 290 melk- en kalfskoeien op de hoofdlocatie in Hurdegaryp. Hier ligt ruim 85 hectare grasland rond de boerderij waarvan 50 hectare direct beschikbaar voor weidegang. De overige hectares worden vooral benut voor stalvoedering met vers gras. Van de 152 hectare beschikbare grond is 17 hectare uitgestelde maaidatum tot 1 juni.

Het gras voor de kuilen in Hurdegaryp komt vooral van de locatie in Birdaard, waar ook het overgrote deel van de 170 stuks jongvee staat gehuisvest.

‘De grond daar is vrij zware klei en bij onze hoofdlocatie zand op veen. Voor een andere teelt dan gras is het niet

TEGISCHE REKENAARS geschikt’, licht Mark toe.

Met het oog op de toekomst en drie personen die verder willen boeren, werd in 2015 de locatie in Birdaard aangekocht. Dat betekende met 65 hectare grond erbij in één keer een extensiveringslag. ‘We moesten in één keer veel meer gras benutten om saldo te blijven draaien’, vertelt Arjan.

‘Omwille van de kosten en het gestaag willen schakelen, kozen we ervoor om niet in één keer maar gefaseerd de veestapel uit te breiden. Inmiddels hebben we 290 melkkoeien in de stal

Finetunen met mineralen Andries Sneep van Hoogland BV komt frequent bij de broers Sinnige om te sparren over de voerstrategie en alles wat daarbij hoort. Hij noemt hen realistische rekenaars. ‘De broers proberen de dagelijkse praktijk goed te combineren met strategisch denken over de toekomstrichting. Dat doen ze goed.’ Het is dit type ondernemer waar Sneep de laatste maanden ook bewust het gesprek aanging over het mineralen-op-maat-concept dat Hoogland BV in huis haalde. ‘Onlangs is Roland Hoekstra als nutritionist bij ons gestart. Onder zijn leiding hebben we het aanbod, om rantsoenen te kunnen finetunen, flink aangescherpt. Waar er op veel bedrijven nog vrij algemeen gestuurd wordt, kunnen we nu mineralen, vitamines en spoorelementen meer gefinetuned per bedrijf, of zelfs per koe en behoefte op het moment, aanbieden. Nu de broers Sinnige met een mengwagen werken, is dat ook voor hen eenvoudiger daar weer stappen in te zetten. Het mooie van Arjan, Chiel en Mark is dat ik met hen dit soort zaken goed kan bespreken. Het zijn ondernemers die er voor openstaan steeds weer verder te optimaliseren.’ en daarmee is die ook bijna volledig bezet.’

Ondanks dat ze daarmee ook weer intensiever boeren, blijft grasbenutting een belangrijk doel in de bedrijfsvoering. ‘En hoewel we graag rekenen, weten we niet exact hoeveel kilo’s drogestof aan gras uit weidegras en vers gras de koeien opnemen’, vertelt Arjan. ‘Het aanbod is namelijk hoe dan ook gelimiteerd en we voeren dus in de stal een gemengd rantsoen bij.

De uitdaging voor ons is om dat rantsoen voldoende goed op te laten nemen. De voorkeur van de koeien gaat immers nu naar het voorjaarsgras uit.’ Mark vult aan: ‘We voeren nu 9,3 kilo snijmais, 11 kilo aardappelpersvezels, 1,5 kilo soja en een paar kilo bierbostel bij. Bierbostel is nieuw voor ons, maar bewust gekozen om iets meer ruwe celstof aan het rantsoen toe te voegen en de smakelijkheid te verhogen.

Voldoende opname creëren, daar ligt de uitdaging en de sleutel.’

Vroeg weiden, vroeg opstallen Met de mengwagen werken ze pas sinds een paar weken. Vanaf de nazomer zal deze al meer worden benut omdat de koeien dan weer op stal komen. ‘De grond hier bevat redelijk wat veen. Dat maakt dat het gras vanaf circa begin juli al snel MELK van het NOORDEN

27

muffig begint te ruiken en de opname uit weidegras terugloopt. Daarom beginnen wij vroeg in het voorjaar met weiden om onze 120 dagen te halen.

Als het mooi najaarsweer buiten is, is dat wel eens jammer. Maar voor de gezondheid, opname en productie van de veestapel werkt deze methode hier het beste. Bovendien kunnen we dan in het najaar nog een eiwitrijke maaisnede winnen van de weidepercelen’, licht Arjan toe.

‘GRAS INKUILEN MOET JE NIET TE LANG MEE WACHTEN’ Het zijn bewuste keuzes die de broers trachten te maken. Zoals ze ook bewust vroeg maaien. Dit jaar lag de eerste snede graskuil op 30 april onder het kleed. ‘Vorig jaar hebben we op Hemelvaart een vochtig gewas gemaaid en ingekuild, maar we waren er later blij mee dat we het niet langer hebben laten groeien en langer hebben gewacht’, vertelt Mark. ‘Andries Sneep van Hoogland BV, die ons onder andere bij de rantsoenberekening ondersteunt, belde toen en zei: ‘Maaien moeten jullie’. Ik dacht eerst: ‘wat is hij haastig’.

Maar hij had gelijk. Pakken wanneer het kan, dat hebben we afgelopen jaar opnieuw geleerd. En dit jaar stond er gemiddeld ruim 3.500 kilo drogestof per

De agrarisch financieringsspecialist

Ynsigt is dé plek waar je als agrarisch ondernemer aanklopt voor advies en begeleiding bij een financieringsvraagstuk.

Wij staan voor u klaar: www.ynsigt.nl 058 20 300 20 MELK van het NOORDEN

28

REPORTAGE

Arjan, Chiel en Mark (van links naar rechts): ‘Doordat wij met meerdere eigen mensen zijn, kunnen we veel werkzaamheden zelf goed oppakken.’

hectare. Ik ben er doorheen gelopen en het viel mij op hoe zwaar en dicht het gewas stond. Niet hoog, maar zo heb je ook voldoende massa. Dit wijten we ook aan het toedienen van Powerbasic, een vloeibare ureummeststof, die we met een eigen veldspuit toedienen.

Voor de eerste snede 80 kilo en daarna kleinere giften. Dat stimuleert een vlotte groei zeker, maar boven de 4.000 kilo drogestof willen we sowieso niet inkuilen, dat gaat te veel ten koste van de verteerbaarheid en de hergroei.’

dat onze graskuilen op plekken veel te weinig massa bevatten. Ondanks dat we secuur werken en de graskuil afdekken met 40 centimeter zand.

Dat kost kwaliteit en voederwaarde’, vertelt Mark. ‘Een aanpassing van de

Nieuwe sleufsilo De graskuil wordt dit jaar voor het eerst opgeslagen in een nieuwe sleufsilo met automatisch afdeksysteem. De broers verzorgden het voor- en grondwerk zelf. Deze sleufsilo is 21 x 67 x 3 meter en daarmee groot genoeg voor hun huidige omvang. ‘Afgelopen jaar bleek na metingen met een dichtheidsboor

huidige silo’s werd een lastig verhaal waardoor we voor een nieuwe silo met zo’n systeem hebben gekozen. In de bewaring verwachten we zo nog een stapje vooruit te zetten én in de winter vlotter te kunnen werken. Het zand verwijderen kostte, bij de elk jaar groter wordende graskuil, toch wel erg veel tijd.’

‘VOEREFFICIËNTIE IS EEN RELATIEF BEGRIP’

MELK van het NOORDEN

29

Eigen rekenmodellen Zo blijven de broers rekenen. Dat doen ze ook met eigen Excel-bestanden.

Voerefficiëntie en koesaldo brengen ze zo wekelijks in kaart en hiermee houden ze de vinger aan de pols. ‘Koesaldo wint aan waarde maar voerefficiëntie is eigenlijk een vrij relatief begrip. Als wij 1,3 voerefficiëntie scoren, klinkt dat niet als hoog. Maar wanneer wij dan 16 kilo drogestof uit ruwvoer benutten, denk ik dat dat beter rendeert dan een voerefficiëntie van 1,5 met slechts 6 kilo drogestof uit ruwvoer’, stelt Mark. ‘Wij molken vorig jaar 9.200 kilo met 4,34% vet en 3,56% eiwit. Dat kan ook wel 11.000 kilo worden, maar dan moet de krachtvoerkraan open en de kuilbulten dicht. Wel leuk, maar we hebben vaak genoeg berekend dat dat hier niet loont.’

BEURS

KOM NAAR DE DAG VAN

WAAROM DE DAG VAN MELK VAN HET NOORDEN? Op vrijdag 17 juni wordt de Dag van Melk van het Noorden georganiseerd. Alle betrokken rondom de melkveehouderij worden van harte uitgenodigd om, tussen 10.00 en 22.00, deze vakbeurs te bezoeken.

Een nieuwe eendaagse vakbeurs in Leeuwarden.

Maar waarom eigenlijk?

Voor die vraag gaan we terug naar begin oktober vorig jaar. Op dat moment werd officieel bekend dat de Landbouwbeurs Leeuwarden in december 2021 niet doorging. Balen voor alle betrokkenen.

Ook voor de bedrijven die als partners binnen Melk van het Noorden aan elkaar verbonden zijn. Op dat moment boden de coronamaatregelen nog voldoende mogelijkheden, dus werden de koppen bij elkaar gestoken en ontstond de gedachte: kunnen wij met elkaar niet een beursdag organiseren. Kleiner van opzet en schaal, maar als broodnodige uitje voor de melkveehouders en een ieder die zich rond deze sector beweegt.

Zo bedacht, zo gedaan. Het plan voor de Dag van Melk van het Noorden was geboren, werd in rap tempo uitgewerkt en gepland op 10 december. 25 bedrijven, allemaal actief in een andere branche maar gelieerd aan de melkveehouderij, stonden in de startblokken om een mooie dag op te zetten en aan te bieden aan melkveehouders in NoordNederland. Vlot daarop verzwaarde het kabinet de coronamaatregelen. De Dag werd daarop verplaatst naar 28 januari dit jaar. Rond nieuwjaar werd duidelijk: ook dat wordt ‘m niet.

Het zaadje van enthousiasme voor een Dag als deze was echter geplant en dit doofde niet uit. Besloten werd om de Dag van Melk van het Noorden alsnog te organiseren. Omdat het doel: de melkveehouders een informatieve én leuke dag uit bezorgen, nog altijd geldt.

Deze dag bent u daarom allen van harte welkom; tot ziens op vrijdag 17 juni 2022!

WAT JE ONDER ANDERE KUNT ZIEN, HOREN EN BELEVEN: • Een demonstratie van de Lely Vector • Zelf uitproberen hoe het is om een vrachtwagen met mest of andere goederen te besturen • Kunstmest toedienen via bladbemesting – bekijk de techniek erachter en de spuitmachine van dichtbij • Demonstraties voersilo’s reinigen • Bekijk het mestverwaardingsysteem Lely Sphere met eigen ogen • Luchtkussens voor jongere bezoekers • Gratis koffie, fris en later op de dag een biertje • Volop eten voor slechts € 1 per consumptie

MELK van het NOORDEN

30

MELK VAN HET NOORDEN LEZINGEN EN PRACTICA

WELKOM!

Gedurende de dag kunt u verschillende lezingen en practica bezoeken en bijwonen. Houd de website en Facebookpagina van Melk van het Noorden in de gaten voor informatie over de tijden van de verschillende activiteiten op dit gebied.

Bij de beurshal en het beursplein (zie de plattegrond hiernaast) vindt u de Dag zelf ook informatie over de plaats en tijd waarop de lezingen worden gehouden.

1

Ontmoet onze standhouders in de beurshal.

3

2 4

EHBO

5

7 12

WAT JE ONDER ANDER KUNT BEZOEKEN:

• Neem ‘Een kijkje in de koe’.

In dit practicum loop jijzelf de achterkant van een koe binnen, tenminste, zo lijkt het echt! Op deze wijze kun je kijken hoe de vertering van de koe werkt.

Vertegenwoordigers van Hoogland BV, Speerstra Feed Ingredients en Van der Heide geven gedurende de dag toelichting op de werking van de koeienmagen.

• Lely Center Noord houdt tweemaal een korte lezing over de werking van managementprogramma Lely Horizon en de werking van de Lely Sphere.

• Accountantskantoor Van der Veen & Kromhout verzorgt tweemaal een korte lezing met de titel ‘Hoe haal ik meer uit mijn jaarrekening?’

• Rinagro verzorgt tweemaal een korte lezing met de titel ‘Stikstof, van hoofdpijndossier naar geld in uw portemonnee’

6

C A T E R I N G

13

11

8

10

9

UITGANG BEURSHAL

INGANG BEURSHAL

T O I L E T

Welke standhouders kunt u binnen ontmoeten: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Nutrilab Agro Langs de Melkweg Lely Van der Veen & Kromhout Agri Vastgoed Agriland Assurantieadvies Agridek ABN Amro Van der Heide SjdB Grou Ynsigt Hoogland Denkavit

En vergeet u vooral niet om ook een kijkje te nemen in de mengvoerfabriek verderop het terrein.

Vertegenwoordigers van Hoogland BV leiden u hier graag rond.

Ontmoet onze standhouders op het beursplein.

30

INGANG BEURSHAL

T O I L E T

UITGANG BEURSHAL

25

15

24

16 17 18 19 20

Welke standhouders kunt u buiten ontmoeten: 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Sietse Jorna Speerstra Silobags PAS Mestopslag Fosfaatrecht.nu/Mono+ Werff Talent Broekens mechanisatie Hoogland Rinagro HOS Oil GGI Luimstra Agrarische Service Kruiger Van der Heide Lely Lezingen en practica Excursie richting mengvoerfabriek

MELK van het NOORDEN

31

SNACKS & IJS

14 BEURSPLEIN

BEURSHAL

28 27 26

23

SPRINGKUSSENS

22 21 29

Melkcontrole

Nijland

voert

de

melkcontrole uit en verwerken de gegevens zoals u dat wenst. Wij analyseren de melkmonsters in eigen laboratorium en geven een snelle en duidelijke uitslag.

NIEUW

!

NI

E

!

UW

W! NIEU W

!

IEU W! N ! N I W

EU

ondketos erz e oek N IE

UW! NIE

U

WAAROM KIEZEN VOOR MELKCONTROLE NIJLAND? Meerdere mogelijkheden gegevensverwerking met of zonder fiattering Hege Wier 2 8771 RN Nijland

Klantgericht werken Snelle verwerking dus snelle uitslag

info@melkcontrolenijland.nl www.melkcontrolenijland.nl

Service op maat MELK van het NOORDEN

32

Wij gaan nooit op uw stoel zitten ..maar komen graag bij u aan tafel.

Balthasar Bekkerwei 72c, Leeuwarden • 058 20 10 151

KOEIEN IN DE WEI? BERGAFAT ERBIJ! BergaFat F100 is pensbestendig vet. Het bestaat voornamelijk uit verzadigde C-16:0 vetzuren die goed worden verteerd en rechtstreeks worden omgezet naar melkvet. Deze vetzuren zijn dé oplossing voor de melkvetdaling tijdens de weidegang, veroorzaakt door het hoge aandeel onverzadigde vetzuren in vers gras.

www.speerstra.com

0514 56 90 01

HEALTHY ANIMALS – HIGH PROFITS MELK van het NOORDEN

33

ACHTERGROND

‘GROOTSTE KLAP QUA KOSTEN

Tussen november 2021 en april 2022 behaalden melkveehouders gemiddeld bijna € 8 per 100 kilo melk meer marge dan een jaar eerder. Veevoerprijzen stegen echter sterk door en slurpen veel marge weg, waarschuwt accountant Arend Hoekstra. ‘We koersen op 20 cent voerkosten per 100 kilo melk.’

Sjoerd Hofstee Landpixel

‘De prijzen voor verschillende mengvoerbrokjes en losse grondstoffen ligt momenteel wel tweemaal zo hoog als twee jaar geleden. Als je daar naar kijkt en bij stilstaat, schrik je er gewoon van’, zegt Arend Hoekstra van accountskantoor Van der Veen & Kromhout. Hij zette de cijfers op een rij voor de periode november 2021 t/m april 2022 (het afgelopen halfjaar), met daarnaast diezelfde periode precies een jaar eerder (zie tabel).

Het eerste wat daarbij opvalt is dat de melkproductie gemiddeld 7 procent lager lag. De mindere kwaliteit ruwvoer van afgelopen voorjaar en zomer is daar vooral debet aan. Aan de opbrengstenkant is het natuurlijk de omzet, door hogere vleesprijzen, maar vooral de hogere melkprijs die een

enorm verschil maakt. Ten opzichte van de vergelijkende periode lag die al meer dan 10 cent per 100 kilo melk hoger en inmiddels is dat nog een paar cent meer. Dat geldt echter ook voor de voerprijzen, waarschuwt Hoekstra. ‘Na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne zijn die fors doorgestegen. Voer was vorig jaar met gemiddeld 13 cent per 100 kilo melk al fors duurder. Maar het afgelopen half jaar zaten de voerkosten al op 16,3 cent. En op basis van de sterke verdere stijging vanaf eind februari, ben ik bang dat we over heel 2022 afstevenen op een gemiddelde voerprijs van rond de 20 cent per 100 kilo melk.’

Alles blijft duur Doordat de melkprijs historisch hoog

is, is de marge nog altijd hoger dan een jaar eerder. Echter, lang niet alle melkveehouders ervaren dat zo.

Enerzijds natuurlijk omdat het hier om een gemiddelde gaat, maar meer nog omdat er de afgelopen weken ook forse rekeningen voor bijvoorbeeld kunstmest en loonwerk binnenkwamen.

Daarnaast is er logischerwijs altijd de vrees dat de melkprijs eerder en vlotter weer een keer daalt dan de voerprijzen.

‘Ik wil niet de onheilsprofeet uithangen, maar historisch gezien betekent een snel stijgende melkprijs meestal ook dat die weer hard onderuit gaat’, stelt Hoekstra. ‘En bij het huidige kostenniveau, zelfs als dat weer enigszins afzwakt en ‘normaliseert’, kan bijna geen melkveehouder iets overhouden bij een melkprijs van 35 cent of lager. Terwijl ruim een jaar geleden de melkprijs gemiddeld maar net boven dat niveau lag.’

De bedrijfsadviseur stelt erbij dat hij geen directe serieuze daling voorziet voor de melkprijs, maar dat geldt net zo goed voor de kostprijs. ‘Naast het voer is vooral ook de energie en brandstof door de oorlog in Oekraïne de laatste maanden duurder geworden en dat

Hoewel de kosten ook sterk stegen, ligt de marge in de melkveehouderij momenteel gemiddeld wel hoger dan een jaar geleden.

MELK van het NOORDEN

34

STIJGING MOET NOG KOMEN’ houdt aan. Melkveehouders die eerder berekenden dat een investering in bijvoorbeeld zonnepanelen voor hen niet loonde, doen er dan ook goed aan om de rekenmachine nogmaals ter hand te nemen.’

Kunstmest op voorraad Wat opvalt uit de vergelijking van cijfers met vorig jaar is dat de kosten voor meststoffen relatief niet veel stegen, terwijl de kunstmestkosten wel een keer of vier hoger liggen. Dit komt waarschijnlijk doordat veel melkveehouders nog letterlijk kunstmest op voorraad hadden liggen en dit voor de eerste snede hebben benut. Een deel daarvan hoopt en gokt op een prijsdaling en koos ook bewust dit voorjaar of winter niet voor het hele jaar in te kopen, zoals andere jaren op de meeste bedrijven gebruikelijk is.

Daarbij is er ook aantoonbaar een aanzienlijke groep melkveehouders die minder kunstmest strooit, vooral na de eerste snede. ‘Sturen op kwalitatief hoogwaardig ruwvoer is natuurlijk essentieel. Dus te zuinig zijn, is vaak niet handig.

Desalniettemin is een stukje extra bewustwording over het kunstmestgebruik, ingegeven door de veel hogere prijzen, ook niet verkeerd’, stelt Hoekstra.

Hij verwacht ook dat melkveehouders meer werk gaan maken van het goed benutten van hun eigen drijfmest. Dat kan in deze nieuwe realiteit echt lonen.

Net als het investeren in eigen energievoorziening via bijvoorbeeld zonnepanelen of een kleine windturbine.

‘De problemen in Oekraïne en Rusland, en daarmee de nasleep daarvan, lijken lang aan te houden. En

Opbrengsten Melk Omzet Overig Totaal Toegerekende kosten Veevoer Meststoffen Ziektebestrijding Fokkerij en melkcontrole Stro en strooisel Mestafvoer Energie Overig Totaal toegerekend Bedrijfssaldo Niet toegerekende kosten Bedrijfssaldo Opbrengsten Arbeid (betaald) Loonwerk Machines en werktuigen Grond en gebouwen Lease Fosfaatrechten Algemeen Rente Totaal niet toegerekend + rente Cashflow Aflossingen / financiering (-) Prive Investeringen / aanwas Ruimte Kritieke melkprijs Melkprijs (incl. nabetaling) Reserveringscapaciteit

20/21 Nov tm apr 679.235

21/22 Nov tm apr 632.421

Verschil -7,4%

37,4 2,7 4,4 44,5

48,3 3,3 4,8 56,4

10,9 0,6 0,4 11,9

13,0 0,8 1,2 0,9 0,4 0,2 0,9 0,5 17,9 26,6

16,3 1,0 1,1 1,0 0,6 0,3 1,2 0,5 22,0 34,4

3,3 0,2 -0,1 0,1 0,2 0,1 0,3 0,0 4,1 7,8

26,6 -0,4 1,3 2,1 5,1 2,1 0,3 1,9 1,2 13,6 13,0 3,4 5,8 2,8 1,0 36,4 37,4 7,2

34,4 -0,3 1,6 2,6 5,8 2,7 0,2 2,0 1,0 15,6 18,8 3,6 5,9 2,9 6,4 41,9 48,3 12,9

7,8 0,1 0,3 0,5 0,7 0,6 -0,1 0,1 -0,2 2,0 5,8 0,2 0,1 0,1 5,4 5,5 10,9 5,7

Cijfers uitgedrukt in euro's per 100 kilo melk.

Bron: Van der Veen & Kromhout.

Hoge melkprijzen én kosten. Is het glas halfvol?

‘ZELF TELEN VAN KRACHTVOERVERVANGERS SNELLER INTERESSANT’ MELK van het NOORDEN

35

daarmee blijven energiekosten waarschijnlijk langere tijd op een hoog niveau.’

Een derde punt is de verwachting dat telen van krachtvoervervangers op eigen grond een boost krijgt.

‘Tot nu toe kozen veehouders vaak voor het gemak van verpachten of bewust niet bijpachten van extra grond, wat economisch gezien ook interessanter was. Ook als dat betekende dat daardoor meer voer moest worden bijgekocht.

Maakte je een rekensom, dan hadden deze melkveehouders tot voor kort vaak gelijk. Die rekensom ligt momenteel echt anders. Als je verwacht dat ook het hoge prijsniveau van krachtvoer aanhoudt, moet je serieus je teeltplan voor komend jaar onder de loep nemen.’

Verwachtingsmanagement Hetzelfde geldt natuurlijk voor het al dan niet doorvoeren van grote investeringen en, vaak relatief kleinere, herinvesteringen. Door schaarste aan arbeid, materialen en grondstoffen liggen de tarieven hiervoor vaak immers snel 20% hoger dan vorig jaar. Waarbij de levertijd ook nog eens een probleem is. ‘Vooral voor grote investeringen acht ik het zaak om goed na te denken of een pas op de plaats nu niet handiger is. Datzelfde geldt ook voor herinvesteringen.

Verwacht je dat de inflatie en hoge prijsniveaus nog lang aanhouden, dan moet je nu handelen. Geloof je dat we snel in een recessie komen en dat daardoor veel zaken in prijs dalen, dan wacht je nog even af. Het belangrijkste op dit gebied is nu: denk zelf goed na wat jouw eigen verwachting is en handel op basis daarvan.’

MELK van het NOORDEN MELK van het NOORDEN

36 35

Coöperatie DOC Kaas Van, voor en door de leden!

Onze melkveehouders leveren eersteklas melk – en daar zijn we trots op.

Melk waar kaas van wordt gemaakt, onder meer voor Uniekaas, het oudste kaasmerk van Nederland.

Smakelijke kazen, met liefde gemaakt en gerijpt met geduld. Zonder onnodige toevoegingen. En dat proef je!

Lid worden Wilt u ook uw kwaliteitsmelk leveren aan DOC Kaas en bent

Van de overige melk worden overheerlijke toetjes gemaakt, of ijs, of babyvoeding.

En genuttigd all over the world.

Maar ook kalvermelkpoeder van hoge kwaliteit die – ook in Nederland – onder het merk NORMI wordt verkocht.

u benieuwd naar de voorwaarden voor lidmaatschap van coöperatie DOC Kaas?

Neem dan contact op via 0528 - 280 440 of stuur

Want coöperatie DOC Kaas is mede-eigenaar van het Duitse zuivelconcern DMK Group.

een mail naar info@dockaas.nl

Postbus 11 - 7900 AA Hoogeveen - T +31 (0)528 280 440 - info@dockaas.nl www.dockaas.nl - www.uniekaas.nl - www.dmk.de/nl

FLEXIBEL DICHTBIJ BETROKKEN INNOVATIEF

WHEATBOOSTER

Rustige energie bron in de zomermaanden ✓ ACTIE! korting van; 2,50 per ton geleverd in slurf ✓ Meer melk én melkeiwit ✓ Bufferende werking ✓ Verbetering conditie melkvee ✓ Smakelijk rul product

Maak een afspraak met een van onze adviseurs voor een advies op maat!

Hoogland BV Leeuwarden | Tel. : 0518411400 | www.hooglandbv.nl MELK van het NOORDEN Wheatbooster Hoogland BV melk van het noorden.indd 1

37 21-05-22 10:10

REPORTAGE

NA OVERNAME NU De jonge en gedreven ondernemer Meine Draaijer (34) nam vorig jaar het ouderlijk melkveebedrijf over. De komende jaren staan voor hem in het teken van aflossen. Daarna wil de melkveehouder graag de verouderde ligboxenstal vervangen.

Bouke Poelsma

Melkveebedrijf Draaijerstein in het Friese Harich bevindt zich op een terp. De vloeren van de sleufsilo’s liggen anderhalve meter lager dan de erfverharding. Het hoogteverschil met de uitgestrekte landerijen daarachter is nog groter, zo blijkt tijdens een rondgang over het bedrijf.

De eerste snede gras van dit jaar ligt onder zeil. De volgende sneden worden daar de komende maanden overheen ingekuild. Op maandag 9 mei maaide Draaijer 45 hectare, waarna het gras twee dagen later door de loonwerker werd gehakseld.

‘We sturen bij de eerste snede op 40 tot 45% drogestof. De komende grassneden moeten met 30% drogestof wat vochtiger zijn, waarna we in de herfst weer richting 40 tot 45% drogestof gaan’, aldus Draaijer, die de loonwerker opdracht gaf een snijlengte van 1 centimeter te hanteren. ‘Dat komt de conservering en opname ten goede. Het mengt ook mooi’, zegt de melkveehouder. In totaal heeft de maatschap 79 hectare grond in gebruik, waarvan 15 hectare mais en de rest gras.

naar de ventilatiemogelijkheden’, aldus Draaijer, die sinds 2008 melkt in een 2x14 zij-aan-zij-melkstal.

Na de afschaffing van het melkquotum kozen de melkveehouders ervoor om de 140-koppige veestapel driemaal daags te melken, om de gebouwen en de veestapel efficiënter te benutten.

Het melken gebeurt om 5.00, 13.00 en 21.00 uur. Een Poolse medewerker neemt het gros van de melkbeurten voor zijn rekening. ‘Hij werkt ook op twee andere bedrijven hier in de buurt’, aldus Draaijer, die flink moet aanpoten wanneer de melker in diens thuisland

Driemaal daags melken Meine Draaijer wist al op jonge leeftijd dat hij het bedrijf van zijn ouders wilde voortzetten. In 2008 trad hij als begin twintiger toe tot de maatschap van zijn ouders Jelle en Femmie. Vorig jaar nam hij het bedrijf over. De komende jaren staan in het teken van aflossen, waarna hij op termijn graag een nieuwe stal wil neerzetten. De huidige ligboxenstal dateert van 1976. De stal werd in 2017 voorzien van een dichte vloer. De melkveehouders kozen destijds voor diepstrooiselboxen, met zand als boxbedekking. ‘De huidige stal is niet optimaal, zeker als je kijkt

verblijft. ‘Gelukkig helpt mijn 67-jarige vader ook nog volop mee. Hij voert zeven dagen per week.’

Melktypische stieren Na de overstap op driemaal daags melken steeg de productie naar liefst 13.500 kilo per koe per jaar. In een stal met suboptimale mogelijkheden en met een wat verouderde veestapel bleek dat niet vol te houden. Draaijer: ‘De dieren geven nu 12.000 kilo, met 4,05% vet en 3,45% eiwit, en hebben het daardoor ook een stukje makkelijker gekregen.’ De melkveehouder geeft ruiterlijk toe dat de eerdere topproductie misschien ook vanwege een stukje management niet in de benen te houden was. Draaijer stuurt voor een groot deel op gevoel ‘We doen het landwerk grotendeels in eigen beheer. De afwisseling vind ik mooi, daar geniet ik van. Misschien laat ik daarmee wel wat liggen, al worden

Meine Draaijer: ‘Als jonge ondernemer wil ik richting de toekomst graag verduurzamen.’

MELK van het NOORDEN

38

RICHTING NIEUWBOUW koeien met klauwproblemen ook tijdens het kuilen direct geholpen.’

Melkveebedrijf Draaijerstein – dat levert aan FrieslandCampina – is niet ingericht voor deelname aan een aparte melkstroom. Draaijer focust op de melkproductie. Dat komt ook duidelijk terug in zijn fokkerijstrategie. Sinds een paar jaar laat hij fokkerijorganisatie GGI zogenoemde outcross-stieren (met een laag risico op inteelt) met een hoge melkaanleg uitzoeken. Een productie-index van 1.000 kilogram melk is voor hem een vereiste, met daarbij ook aandacht voor voldoende vet en eiwit. ‘We gaan voor kwaliteit.

Daar bezuinigen we niet op’, aldus de melkveehouder, die bewust koos een stukje verantwoordelijkheid voor de keuzes bij GGI neer te leggen. ‘Zij hebben meer kennis van en passie voor fokkerij. Ik ben zelf niet iemand die de stierenkaart meeneemt naar

bed’, aldus Draaijer, met gevoel voor understatement.

De melkveehouder is beducht voor de risico’s van inteelt, zeker omdat het aandeel melktypsiche stieren beperkt is. ‘In het verleden hielden

‘IK NEEM GEEN STIERENKAART MEE NAAR BED’ we geen rekening met de bloedlijnen van stieren. Eigenlijk deden we maar wat. Met GGI kijken we welke stieren het beste passen. Het liefst zet ik fokstieren in, vanwege het geringe aantal tegenvallers. Maar soms moet je concessies doen’, zegt Draaijer, die zelf insemineert.

Vanwege het afkalfgemak maakt de

MELK van het NOORDEN

39

melkveehouder bij de pinken gebruik van gesekst sperma. Zo’n 40% van de melkkoeien wordt geïnsemineerd met sperma van Belgisch witblauw-stieren.

TMR-rantsoen Bij de focus op productie en efficiëntie verliest Draaijer het belang van eigen ruwvoer niet uit het oog, integendeel.

Het aandeel ruwvoer is 65%. Het rantsoen van de melkkoeien bestaat uit kuilgras, mais, ontsloten tarwe, raapschilvers, soja, maismeel en water. Draaijer voert sinds 2015 een TMR-rantsoen. ‘Daar hebben we goede ervaringen mee. Het komt de gezondheid ten goede, met duidelijk veel minder gevallen van pensverzuring.’ De voerkosten (aangekochte grondstoffen) bedragen 12,5 cent per kilogram melk.

Van het gas af Draaijer investeerde recent in 144 zonnepanelen. Die zijn op jaarbasis goed voor 51.000 kilowattuur. De melkveehouder hoopt later dit jaar ook een kleine windmolen – met een ashoogte van 15 meter – in gebruik te nemen. Deze molen is goed voor 75.000 kilowattuur. ‘Als jonge ondernemer wil ik richting de toekomst graag verduurzamen. Met de huidige energieprijzen ben ik blij dat ik daar op in heb gezet’, zo zegt Draaijer, die met elektrische boilers van het gas af kan.

Draaijer – die met zijn bedrijf in het bezit is van een NB-vergunning – kijkt de toekomst met vertrouwen tegemoet.

Over een paar jaar hoopt hij een nieuwe stal te kunnen bouwen. De Friese melkveehouder heeft voorlopig nog wel even de tijd om te bedenken hoe hij zijn koeien op termijn wil melken. ‘Wel of geen robots? Ik vind dat een heel moeilijke keuze. In een nieuwe stal is dat voor mij zeker een optie’, zo geeft hij aan.

Het stikstofdossier houdt hem niet uit zijn slaap, al vraagt hij zich weleens af of het verdienmodel van de boer niet te veel onder druk komt te staan. ‘We moeten met onze tijd meegaan en aan allerlei eisen voldoen. Dat is prima, maar daar hoort ook een gezonde financiële marge bij.’

REPORTAGE

‘DEROGATIE BEPERKTE ONS Oane van der Zijpp (30) melkt in Bant 210 koeien bij vier melkrobots. Dit jaar nam hij afscheid van derogatie. ‘Ik vond dat wij onze vruchtbare dure grond onvoldoende goed benutten. Zes keer maaien lukt hier in de polder prima en dat levert veel meer gras op dan ik in de koeien kwijt kan.’

Sjoerd Hofstee Langs de Melkweg & Dagmar Könning

Bij een blik van bovenin de stal, vanaf de omloop rond het kantoor, valt het oog op een grote potstal vol schoon stro, één melkrobot en geen enkele koe. ‘Die box is een oude melkrobot die we als mini-melker benutten bij net afgekalfde koeien’, verduidelijkt Van der Zijpp. ‘We wilden een krachtvoerbox

bij de close-up groep plaatsen, maar dat viel in prijs niet mee. Voor diezelfde prijs heb je ook een oude robot, zei ik en daarop heb ik die opgesnord en omgebouwd met alle benodigde installatiewerk. Ik ben een redelijke knutselaar dus dat lukte prima.’

Maar het volledig lege strodeel

De eerste snede graskuil werd met eigen mankracht en materiaal verdeeld over twee sleufsilo’s ingekuild.

MELK van het NOORDEN

40

dan? ‘Daar liepen eerst de close-up koeien, maar de voeropname van die groep vonden we vaak te laag.

Proefondervindelijk kwamen we er achter dat de drogestofopname veel beter is zolang ze op de roostervloer lopen in de ligboxstal en gebruiken we dat strohok dus alleen rond het afkalven om de koeien daar dan nog één of twee eerste melkmalen te kunnen melken.’

Vier productiegroepen De jonge ondernemer boert in maatschap met zijn moeder Akke.

MEER DAN HET OPLEVERDE’ Momenteel loopt de overname die dit jaar wordt afgerond. Met hulp van een bijna fulltime medewerker melken ze nu 210 koeien die gemiddeld 11.400 kilo melk met 4,19% vet en 3,39% eiwit produceren op jaarbasis. ‘We hebben ook wel 235 koeien gemolken en daar groeien we momenteel weer naar toe.

Eerder zijn we iets te veel met Belgen gaan insemineren en kwamen we aanwas tekort. We kopen beslist geen vee aan en hebben daarom wat extra jongvee aangehouden. Na de zomer zitten we weer rond dat aantal koeien’, vertelt Van der Zijpp.

De stal, die in 2004 splinternieuw werd opgeleverd, is aan de melkveekant

ingedeeld in vier compartimenten waar ook vier productiegroepen gehuisvest zijn. Een groep vaarzen, een groep koeien tot 100 dagen in lactatie, een groep koeien langer in lactatie en een vierde groep waarbij ook alle koeien die problemen hebben met verhoogd celgetal of kreupelheid een plekje krijgen.

Een stal die er nog pico bello uitziet en mooi functioneert, maar volgens Van der Zijpp niet gebouwd is op weidegang in combinatie met de melkrobots. ‘Bovendien ruilen we hier veel grond met een nabijgelegen akkerbouwer en

MELK van het NOORDEN

41

past weiden ons dus niet.’ De relatief hoge melkgift komt uit een rantsoen dat 38% drogestof bevat en samengesteld is uit 18,7 kilo vijfde snede graskuil, 6,1 kilo derde snede graskuil, 19,7 kilo snijmais, 6,2 kilo bierbostel, 1,0 kilo raapschilvers, 2,5 kilo ontsloten tarwe, 0,57 kilo hydro soja, aangevuld met krijt, mineralen, zout en gehakseld Spaans stro.

‘In de melkrobots voeren we nooit meer dan 1,6 kilo eiwitbrok en 2,2 kilo energiebrok per koe per dag.

Dat is dus relatief laag. We halen

REPORTAGE

Oane zet in op zes snedes maaien.

desalniettemin 2,9 tot 3 melkingen en daarmee ben ik tevreden.’

Afscheid derogatie Het aandeel snijmais in het rantsoen is voor Noordelijke begrippen aan de hoge kant, beaamt Van der Zijpp. ‘We kunnen zowel in de Noordoostpolder als op de zandgrond nabij Rottum, waar we ook grond hebben liggen, prima mais verbouwen. Afgelopen jaar zeker 70 ton per hectare met 400 kilo zetmeel. Tenminste vanaf de percelen in de polder.’

In totaal bewerkt het bedrijf 77 hectare grasland, 8 hectare suikerbieten, 11 hectare gele en rode uien en 20 hectare wordt verhuurd voor pootaardappelen nabij huis. 23 hectare snijmais en 12 hectare zomertarwe ligt nabij het Friese Rottum waar Oane’s ouders voorheen boerden.

‘Blijvend grasland past ons slecht omdat ons hele systeem op wisselteelt is ingesteld. Om die reden zorgen we er dan ook voor dat we nooit vijf jaar op rij gras telen op een perceel.’

Het is één van de redenen dat Oane dit jaar echt afscheid nam van de derogatie. ‘Misschien de hele sector binnenkort wel, maar voor ons is het een bewuste keuze. De 80-20 regel past ons niet omdat we hier vaak zes keer jaar een snede gras maaien en zeker wel 15.000 kilo drogestof per hectare gras winnen. Gras afvoeren levert echter weinig op. Komt bij dat andere gewassen telen ook leuk is en beter rendeert. We ruilen veel grond met een akkerbouwer die nu ook 2.500 kuub mest overneemt. Zo’n samenwerking is hier mogelijk en past ons beter dan het keurslijf van derogatie.’

De melkveehouder bedient persoonlijk de hakselaar.

Dertien sleufsilo’s op rij Het landwerk doen Van der Zijpp en zijn medewerker grotendeels zelf. Voor het inkuilen krijgen ze daarbij hulp van een vaste zzp-er. Ook een vriend van Oane heeft voldoende uren over en is steevast van de partij, net als Oane’s schoonvader die vaak bijspringt in deze periodes. Zelf zit de melkveehouder veel op de hakselaar die ze een paar jaar geleden aanschaften. ‘In de droge jaren vond ik hakselen beter dan een opraapwagen. We hadden een prima opraapwagen, maar konden die goed

veel voederwaarde.’

Het maaien gebeurt voor de eerste snede breedwerpig en het wordt een keer geschud. Bij de snedes daarna wordt met bandjes gemaaid - ‘dat maait prachtig mooi schoon’ - en blijft de schudder in de berging staan. ‘Alle percelen met klaver schudden we sowieso niet en droger dan 30 tot 35% hoeft de graskuil van mij niet. De wind helpt hier altijd flink met drogen en we kuilen dan ook vaak nog op dezelfde dag van maaien. Is het gewas droog dan kan dat prima.’

‘DE GRASKUIL MET SLURVEN AFDEKKEN WERKT IN MIJN OGEN NOG ALTIJD HET BESTE’

Spierkracht en zweetdruppels Zit het gewas in de sleufsilo’s, dan laat Van der Zijpp zijn shovelchauffeur bewust nog ruim een half uur extra aanrijden. In de tussentijd zorgen hij en de medewerkers ervoor dat de wagens en hakselaar schoon worden geblazen om vier weken later weer op volle kracht los te kunnen voor een volgende snede. Vervolgens worden in minder dan een uur tijd met vijf man de sleufsilo’s afgedekt met plastic, afdekzijl en slurven. ‘Een automatisch afdeksysteem past in onze opzet met al die kleine silo’s niet goed en bovendien is het ook een sociaal puntje. Met elkaar maak je het zo echt af en drinken we een daarna een kratje leeg’, vertelt de melkveehouder lachend. ‘Ik bestel indien nodig een bigbag grindslurven via Silobags erbij.

Slurven langs de rand werkt qua afdekken in mijn ogen nog altijd het beste. Al kost het wat meer spierkracht en zweetdruppels dan een automatisch afdeksysteem.’ Grindslurven hebben zijn voorkeur boven zandslurven omdat er minder snel onkruid in groeit en ze in de winter handzamer zijn bij koud weer.

verkopen. Daarvoor hebben we een tweedehands hakselaar aangeschaft welke eerst volledig gereviseerd is. Zelf met een hakselaar werken vraagt wel iets meer technisch inzicht, maar dat ligt mij wel’, lacht de verder bescheiden maar zelfverzekerde ondernemer.

De eerste snede dit jaar werd begin mei gemaaid en in de sleufsilo’s gereden.

Silo’s in meervoud, want Van der Zijpp heeft er maar liefst dertien korte op een rij staan. Bij de eerste snee worden twee silo’s benut om later tweede snede graskuil daaroverheen te kuilen. ‘Er staat nu 3.500 tot 3.800 kilo drogestof op en dat vind ik voldoende.

Ik wil voor medio juni de tweede snede hebben ingekuild. Rond die tijd hebben wij hier, door relatief veel wind onder andere, last van snel in de raai schietende grasplanten. Dat kost te MELK van het NOORDEN

42

Het nu erg ruimte strohok voor afkalvingen.

‘Tenminste, dat denk ik. Veel maakt dat laatste waarschijnlijk niet uit.’

Als de graskuil onder plastic zit, ligt op een groot deel van de percelen de mest er ook reeds weer over. Dit werk besteedt Van der Zijpp namelijk wel bewust uit. ‘Ik stuur een appje naar de loonwerker als ik begin te hakselen en meestal komt hij dan vlot al achter ons aan te mestrijden. Dat is een voordeel, maar als het iets later gebeurt is dat vaak ook geen ramp. Om die reden besteed ik dit werk ook uit. Met maaien en inkuilen heb je, in verband met het weer, die flexibiliteit vaak niet en wil ik op niemand hoeven te wachten.’

Maishakselen is een andere bezigheid die wordt uitbesteed. ‘We zouden

De melkveestal met vier melkrobots in het midden.

eenvoudig op onze hakselaar een maisbek kunnen zetten, maar ons areaal mais blijft relatief laag en van monteurs hoor ik vaak dat met maishakelsen de machine veel meer op de donder krijgt. Dat laat ik daarom graag aan de loonwerker over.’

Derde snede lastig De hoge opbrengsten komen door de vruchtbare poldergrond, maar qua bemesting pakt de ondernemer ook door. Zo bemestte hij, naast 35 kuub drijfmest, 200 kilo zwavelmeststof en 200 kilo kas per hectare. ‘Na de eerste snede bouw ik de giften vlot af waarbij we de voor de laatste snede natuurlijk geen drijfmest meer mogen toedienen

Oane van der Zijp: ‘Met de naderende overname moet ik mij qua investeringen denk ik de komende tijd een beetje inhouden.’

MELK van het NOORDEN

43

en ik voor de derde snede de kunstmestgift dit jaar helemaal oversla.

Elk jaar valt die snede hier namelijk tegen. Vooral door droogte denk ik.

Daar wil ik dus liever ook weinig energie en geld aan besteden.’

Zo blijft de jonge ondernemer optimaliseren in de stal en op het land. Daar moet hij het ook uithalen de komende jaren. ‘Met de naderende overname moet ik mij qua investeringen denk ik eerst een beetje inhouden.

Maar het bedrijf staat er goed voor, ik kan hier de komende jaren goed mee vooruit’, besluit hij.

MELK van het NOORDEN

44

MONOPLUS.NL

Rendement door mestvergisting met de fullservice dienst van Mono+ MONOMESTVERGISTING

Uw mest is geld waard!

Het is niet de vraag óf uw mest in de toekomst wordt vergist, maar wanneer dit gaat gebeuren.

Mest van koeien of varkens bevat waardevolle energie, die vrij komt wanneer het wordt vergist.

Na de vergisting blijft een meststof over, deze digestaat kan worden gebruikt voor organische bemesting van het land. Een biogasinstallatie is dus een essentieel onderdeel van de circulaire landbouw. Zo’n installatie is vakwerk: het kost veel tijd, geld, inzet en risico. Mono+ biedt een fullservice dienst, volledige ontwikkeling, financiëring en exploitatie, de veehouder krijgt een jaarlijkse vergoeding per geleverde ton mest. Wel de lusten, niet de lasten.

Benieuwd naar de mogelijkheden?

Bel: 085-4012980 of ga naar monoplus.nl voor meer informatie.

Monoplus, Tjsûkemarwei 6, 8521 45 NA Sint Nicolaasga MELK van het NOORDEN

ACHTERGROND

DIESEL BESPAREN IS TAAK Een dieselprijs van € 1,60 zorgt ervoor dat melkveehouders en loonwerkers scherper dan ooit letten op het dieselverbruik van hun trekkers en machines. Door het onderdeel te maken van je routine kan op veel fronten worden bespaard.

Niels van der Boom

De afgelopen jaren is in studieclubverband en via RVOcampagnes veel aandacht geweest voor het besparen van diesel op het melkveebedrijf. Met simpele stappen is het dieselverbruik 20% te reduceren, zo leert de praktijk. In het LTO project Energieneutrale Melkveehouderij Utrecht kwam naar voren dat melkveehouders 10 tot 15 liter diesel per 1.000 kilo melk per jaar verbruiken, inclusief werkzaamheden die de loonwerker uitvoert. Bij de huidige prijzen praat je over € 18.000 per jaar.

Grasoogst vraagt meeste brandstof Binnen het project werden in 2016 de gegevens van vijftig melkveebedrijven vergeleken. Zij hebben een melkproductie rond 900.000 kilo melk en zo’n 50 hectare land. Hieruit bleek dat gemiddeld 210 liter diesel per hectare werd verstookt. Goed voor 12,6 liter diesel per ton melk. Het totaalverbruik van de loonwerker en

veehouder is ongeveer gelijk. Vooral omdat het loonbedrijf veel ‘zwaar’ werk doet. De grasoogst is met 30% van het totaal verbruik de grootste kostenpost, gevolgd door bemesting en het voeren.

Aan- en afvoer van voer en mest zijn niet meegenomen in de cijfers. Voor melkveehouders valt genoeg te doen om de dieselrekening te drukken.

Data van de vijftig bedrijven wijst uit dat een grote huiskavel een positief effect heeft op het verbruik. Land op afstand kost diesel. Het feit dat meer weidegang wordt toegepast is ook positief. Stalvoeren is ook in opkomst en dat spaart weer bewerkingen uit en dus diesel. Dankzij onder andere een accurate verbruiksmeter en bandenspanningsregeling ligt besparen meer binnen handbereik.

‘Dieseltoeslag onvermijdelijk’ Deze data-analyse maakt duidelijk dat de veehouder en loonwerker samen de sleutel in handen hebben. Sinds dit

Loonbedrijf De Vries & Holtrop, werkend met New Holland trekkers, merkt dat de nieuwste motoren merkbaar zuiniger zijn. Meer vermogen, bijvoorbeeld voor de opraapwagen, werkt ook besparend, is hun ervaring.

MELK van het NOORDEN

46

7 tips om diesel te besparen • Bereken je dieselverbruik per hectare en ton melk om inzicht te krijgen en te kunnen vergelijken met collega’s • Werk zo optimaal mogelijk met trekkers en machines en maak het je routine • Ga in gesprek met de loonwerker over het actief verlagen van het dieselverbruik • Denk na over een grotere huiskavel, meer beweiden en minder land op afstand • Spaar werkgangen uit wanneer mogelijk die niet strikt noodzakelijk zijn • Richt een machinepark in dat goed op elkaar is afgestemd – besteed zwaar trekkerwerk uit • Informeer naar subsidiemogelijkheden voor elektrische voertuigen jaar speelt mee dat loonbedrijven een dieseltoeslag hanteren bovenop het basistarief. Loonwerkersorganisatie Cumela raadt dat ook aan. ‘Om de basisprijs te weten is een indexering

VOOR BOER ÉN LOONWERKER belangrijk’, zegt bedrijfsadviseur André de Swart van Cumela. ‘De prijsbewegingen van diesel zijn zo extreem geworden dat loonwerkers deze vooraf niet kunt indekken.’

In gesprek gaan met je loonwerker loont voor melkveehouders, stelt de adviseur.

Voor melkveehouders is het totaalplaatje belangrijk: betere benutting van machines, ander rijgedrag en zo min mogelijk stationair draaien. Wat uit zeven jaar onderzoek duidelijk is geworden – en door de praktijk niet altijd bevestigd – is dat nieuwe trekkers zuiniger zijn en dat teveel vermogen voor een machine het brandstofverbruik niet ten goede komt.

Pak dus niet je grootste trekker om te schudden is het advies. In de praktijk kan met een 100 PK trekker bijna alle werkzaamheden worden uitgevoerd.

Zwaar werk uitbesteden kan lonender zijn dan met een te zware trekker licht werk uitvoeren.

‘Diesel tot 60% van TCO’ Op een levensduur van tien jaar (10.000 uur) is de dieselpost goed tot wel 60% van de totale kosten. ‘Bij 20 liter per uur gemiddeld verbruik praat je over 200.000 liter diesel en dus € 300.000’, zegt Patrick van der Meulen van mechanisatiebedrijf Broekens. ‘Op een totaal van € 500.000 is dat 60%. Onderzoek bevestigd dat.’ Van der Meulen benadrukt om goed naar de Total Cost of Ownership (TCO) te kijken.

‘Gebruikers kijken vooral naar de aanschafprijs en kleur – waar de emotie ligt. De motortechniek maakt veel verschil: Welke emissie-technologie wordt gebruikt? Een roetfilter en EGR-klep zijn onderhoudsgevoelig.

Onderaan de streep zie je wat de totale kosten zijn. 10% minder brandstof op tien jaar – bijvoorbeeld door een efficiëntere Stage V motor – levert een forse besparing.’

Alternatieve brandstoffen Trekkerfabrikanten werken hard aan modellen zonder dieselmotor, maar de meeste concepten zijn nog niet praktijkrijp. Gas, elektriciteit en waterstof worden allemaal beproefd.

Voor een aantal Nederlandse loonbedrijven – vooral actief in de cultuurtechniek – gaat die ontwikkeling niet snel genoeg. Met behulp van mechanisatiebedrijven worden zelf trekkers omgebouwd. Door (bijna) emissieloos te rijden lukt het deze bedrijven om bij een aanbesteding beter uit de bus te komen. Voor de landbouw blijft het toekomstmuziek.

‘GEBRUIKERS KIJKEN NAAR KLEUR EN PRIJS, WAAR DE EMOTIE ZIT’

Alleen de Nederlandse H2Trac waterstoftrekker is nu al te koop.

Ombouwen kost al snel een ton of meer. Voor de landbouw niet zo interessant. Wel wordt broodnodig pionierswerk uitgevoerd. Voor elektrische minishovels, heftrucks en voermengwagens ligt dat anders. Die zijn praktijkrijp en vallen in financiële regelingen als VAMIL en MIA. Voeren is jaarlijks goed voor bijna een vijfde van het totaal dieselverbruik. Dit elektrificeren levert een besparing van een kleine € 2.000 op jaarbasis, afgezien van de bijkomende voordelen.

Dat zijn geen grote klappers, maar bij diesel besparen geldt dat alle beetjes helpen.

Up-to-date machinepark helpt diesel besparen

Loonwerker Klaas Holtrop

Bij loonbedrijf De Vries & Holtrop in het Friese Rinsumageest staan de schuren vol machines voor de graswinning, bemesting en het slootonderhoud.

Loonwerker Klaas Holtrop houdt het machinepark graag up-to-date. ‘De nieuwste Stage V trekkers zijn merkbaar zuiniger dan hun voorgangers.

De motoren lopen mooier.’ Het bedrijf laat de maximumsnelheid standaard naar 40 km/u reduceren. ‘Dat scheelt brandstof en bandenslijtage’, zegt hij.

‘Voorheen was je gewend vol gas te werken. De nieuwste trekkers hebben een motor die bij 1600 toeren zijn maximaal koppel levert en er is vaak een ecostand. Door de Bos-maaikorven met een speciale tandwielbak uit te rusten, draait het systeem op 1000-eco aan de aftakas. Zo kost maaikorven nog slechts tien liter brandstof per uur. Ook gebruiken we een kuilverdeler aan de shovel, in plaats van een grasvork. Dat bespaart ook, hebben we zelf ervaren.’

Het bedrijf ontkomt bij deze prijzen niet aan een dieseltoeslag. ‘Als vuistregel hanteer ik dat het tarief één procent stijgt bij vijf cent duurdere diesel. We rijden op iets duurdere Shel Fuel Save brandstof. Onze ervaring is dat dit ook helpt om te besparen.’

MELK van het NOORDEN

47

ACHTERGROND

MELKPRIJS VASTZETTEN OP De Milk Trading Company kan voor haar leden momenteel een melkprijs vastleggen van 52 cent per kilo voor de eerste vier maanden van 2023. Maar wie durft nog? Ruim 300 ledenmelkveehouders in Nederland en België moesten het afgelopen half jaar fors bijbetalen.

De fysieke melkprijs lag veel hoger dan de vastgezette.

Jelle Feenstra Landpixel

De succesverhalen bij de Milk Trading Company (MTC), een BelgischNederlandse coöperatie die de melkprijs op de termijnmarkt vastlegt, zijn even op. Drie jaar lang was het prijs. Over 2018 en 2019 ontvingen melkveehouders gemiddeld over het jaar een extra melkopbrengst van respectievelijk 1,88 cent en 1,42 cent bovenop de prijs van hun melkfabriek.

Over 2020, toen de fysieke melkprijzen als gevolg van corona stevig onderuit gingen, bedroeg de plus gemiddeld zelfs 4 cent per kilo melk.

Winstbedragen van € 10.000 tot € 30.000 per bedrijf per jaar waren geen uitzondering.

In juli 2021 keerde het tij en moesten melkveehouders

in plaats van cashen financieel bijpassen, over heel 2021 gemiddeld 1,58 cent per kilo vastgezette melk. Doordat de melkprijs van zuivelverwerkers het ene na het andere record brak, liepen de bijbetalingen voor melkveehouders in 2022 steeds verder op. Zo stond de melkprijs voor de eerste maanden van 2022 vast op ruim 38 cent, terwijl de werkelijk melkprijs steeg tot boven de 50 cent.

Die maanden moest er dus zo maar ruim 12 cent per liter melk worden bijbetaald. Over het eerste half jaar van 2022 bedraagt het verlies 11,61 cent per kilo melk.

MELK van het NOORDEN

48

Bijstorten van 10 cent per liter Nu was het overbruggen van het prijsverschil tussen vastgezette en fysieke melkprijs het grootste probleem niet. De fysieke melkprijs die de veehouders kregen van hun fabriek was in de meeste gevallen voldoende om het verschil te betalen. ‘Eigenlijk precies zoals de werking van de melktermijnmarkt is bedoeld’, stelt de Belgische directeur Dirk Coucke van MTC. Het probleem zat hem vooral in de extra bijstortingen die melkveehouders nog moesten doen op de waarborgrekening. Een voorwaarde op de melktermijnmarkt is namelijk

52 CENT: WIE DURFT NOG? dat MTC voldoende geld in kas heeft om voor een jaar vooruit voor het totale vastgelegde volume het verschil tussen de vastgelegde melkprijs en de verwachte melkprijs te kunnen financieren. Die eis zorgde ervoor dat leden tussen oktober 2021 en april 2022 voor elke liter van het nog vastgelegde volume in totaal nog eens 10 cent extra per vastgezette liter moesten bijstorten. Niet alle melkveehouders lukte dat op eigen kracht, zij moesten ervoor naar de bank. Coucke: ‘In België reageerde de bank zeer snel, in Nederland duurde de procedure meestal te lang. Dat deed velen pijn.’

De situatie leidde tot veel onrust in en rondom MTC, alsmede een paar emotioneel beladen voorjaarsbijeenkomsten. MTC bood haar leden daar de keus om vervroegd uit te stappen.

Van de 137 Nederlandse ledenmelkveehouders namen 47 hun verlies en stapten uit de MTC. Van de 195 Belgische melkveehouders hielden 65 leden het voor gezien.

MTC gaat nu verder met 90 Nederlandse ledenmelkveehouders

Hoe werkt termijnmarkt ook al weer?

Een voorbeeld. MTC verkoopt in mei 2022 een future voor boter en melkpoeder op een omgerekende melkprijs van 52 cent in maart 2023 voor alle deelnemende melkveehouders. Stel dat de daadwerkelijke melkprijs in maart 2023 48 cent is, dan koopt MTC deze future in die maand terug voor 48 cent. De winst van 4 cent per kilo melk komt in de gezamenlijke pot en wordt naar rato van ingebrachte melk verdeeld onder de deelnemende melkveehouders. Maar is de melkprijs in maart 2023 55 cent dan moeten deelnemende melkveehouders 3 cent per kilo melk bijbetalen. Daarnaast moet er bij sterk stijgende prijzen borg worden bijgestort om voldoende waarborg in de pot te houden voor verliezen in de toekomst. Dit geld dient om verliezen bij te passen. De deelnemende melkveehouder krijgt deze borg deels of helemaal terug als de waarborg niet of slechts deels aangesproken hoefde te worden. en 130 Belgische melkveehouders.

‘Zij bleven in positie, in de wetenschap dat de bijstortingen van waarborg zullen worden gecompenseerd door de fysieke markt of zelfs weer terugkomen via de termijnmarkt bij een daling van de prijs’, aldus Coucke.

weten dat hij ‘een heel luxe auto’ had kunnen kopen van het verlies dat hij leed op de termijnmarkt. ‘In de coronajaren was de winst zo’n 2 cent per kilogram melk, maar dat is nu meer dan verdampt.’ Toch is hij nog niet uitgestapt, enerzijds omdat hij hoopt een deel van het verlies terug te krijgen, € 300.000 verlies anderzijds omdat het principe van de Een melkveehouder – hij wil niet met melktermijnmarkt hem nog steeds wel naam worden genoemd - vertelt dat aanspreekt. Hij beslist eind dit jaar of hij deelname aan de MTC hem zo’n doorgaat. Het aanbod om de melkprijs € 300.000 heeft gekost. ‘En daar zijn voor het eerste kwartaal vast te zetten de winsten uit de eerste jaren al in op 52 cent, laat hij aan zich voorbij meegerekend. ’ Op zich had hij wel gaan. ‘Dat vind ik te weinig. Zowel op door willen gaan, de plantaardige zeker omdat hij markt als de een deel van zijn markt voor VERLIES IN 2022 TOT verlies in de loop zuivelproducten NU TOE: 11,61 CENT van dit jaar dan nemen de PER KILO MELK waarschijnlijk weer tekorten alleen had teruggekregen. maar toe. Dus ‘Maar ik had eerder ik verwacht dat dit jaar de liquide middelen even niet de melkprijs in het eerste kwartaal van meer om nog langer door te gaan met 2023 enkele centen hoger ligt dan 52 verlies vooruit betalen.’ Ondanks het cent.’ forse financiële verlies staat hij nog steeds volledig achter het systeem Geen serieuze handel van MTC. ‘In collectief verband tegen Voor het tweede en derde kwartaal lage kosten aan risicomanagement heeft MTC nog geen contracten doen. En als het meezit een mooie plus afgesloten omdat er voor die periodes realiseren op de melkprijs. Dat het zo is nog geen serieuze handel is. Coucke gelopen, is spijtig. Maar ik neem daarin verwacht dat de interesse van niemand iets kwalijk. Wie had kunnen melkveehouders bij een volgende voorzien dat de melkprijs zo exorbitant melkprijsdaling weer toeneemt. ‘Het zou stijgen?’ blijft een interessant instrument voor risicomanagement, maar ook voor Luxe auto kwijt melkveehouders die gelukkig worden Melkveehouder Piet Terwisscha van van een bovengemiddelde prijs in een Scheltinga in het Friese Irnsum laat neerwaartse markt.’

MELK van het NOORDEN

49

Animax mineralenbolus • Bevat de belangrijkste sporenelementen: kobalt, koper, jodium en selenium • Optimale gezondheid, vruchtbaarheid, vitaliteit en groei • Unieke leaching technologie, daardoor een gereguleerde afgifte en een gegarandeerde werking van 6 maanden!

• Ook beschikbaar voor schapen en geiten

ALLES IN BALANS

Voerend in balans = boerend in balans Diamond V bevordert op natuurlijke wijze een gezonde balans van de pensbacteriën. Dit resulteert in een betere vertering en meer energie voor melkproductie en conditiebehoud.

Stimuleert de drogestof-opname, gedurende de eerste 70 dagen van de lactatie. 1 Informeer bij uw voerleverancier naar de voordelen van Diamond V of bezoek onze website.

www.speerstra.com

Voer Diamond V en krijg een sportshirt cadeau.

Kijk voor de actievoorwaarden op onze website.

1

Unieke claim, goedgekeurd door FDA (Amerikaanse VWA).

MELK van het NOORDEN

50

ACHTERGROND

‘STORING IS EEN UITDAGING’

redelijk groot, van Zuid-Holland tot en met Flevoland. Aan kilometers maken ontbreekt het niet’, vult hij lachend aan.

Als servicemonteur houdt Calis zich veel bezig met onderhoudswerk aan melkrobots. Periodiek onderhoud wordt altijd vooraf ingepland. Twee dagen voordat Calis langsgaat, belt hij altijd nog even met de boer. ‘Zo zorg ik ervoor dat ik mezelf goed voorbereid.’

Hij schetst op een werkdag het onderhoudswerk aan twee melkrobots te doen. ‘Op sommige dagen hou ik me echter louter bezig met wat kleinere klussen. Dan bezoek ik meerdere bedrijven op een dag. Een enkele keer komt het voor dat ik ’s nachts op pad moet, maar gelukkig kan ik veel storingen al telefonisch oplossen.’

Michell Calis is dagelijks op pad voor onderhoudswerk aan melkrobots. ‘Schone handen houd ik niet, maar dit is prachtig werk.’

Met de opkomst van het robotmelken, is ook de vraag naar servicemonteurs toegenomen. De vacatures daarvoor worden echter moeizaam ingevuld. Mitchell Calis (24) is servicemonteur bij Lely Center Bunschoten en verbaast zich daarover. ‘Voor wie van het boerenleven en techniek houdt, is dit werk de ideale combinatie.’

Bouke Poelsma Robin Britstra

Mitchell Calis volgde eerder een opleiding tot loodgieter, maar twijfelde of in dat vak zijn toekomst lag. ‘Via mijn buurman, die melkveehouder is en met twee A4-melkrobots werkt, hoorde ik dat Lely op zoek was naar servicemonteurs. Op zaterdag hielp ik hem vaak. Tijdens een onderhoudsbeurt aan de robots liep ik eens met een servicemonteur mee. Ik vond het meteen leuk. Zo is het balletje gaan rollen. Tijdens mijn opleiding had ik nooit bedacht dat ik later dit werk zou doen.’

Calis volgde bij Lely eerst een uitgebreide interne opleiding voor nieuwe servicemonteurs. Daarbij hoorde een uitgebreide cursus in de fabriek in Maassluis. ‘Maar zoals in zoveel beroepen leer je het meest in de praktijk. Als jonge servicemonteur ga je

in eerste instantie met een collega op pad. Als dat allemaal goed gaat, mag je in je eentje de boer op.’

Storingsdienst geen probleem De jonge monteur koestert al langer een voorliefde voor techniek en gaat graag een uitdaging aan.

Storingsdiensten noemt hij om die

‘PROBLEMEN OPLOSSEN IS DANKBAAR WERK’ reden ook geen probleem, maar juist leuk. ‘Een probleem oplossen is dankbaar werk. Zeker als de klant tevreden is.’ Iedere dag is anders, stelt hij. ‘Ik kom op heel veel bedrijven en vermaak me best. Mijn werkgebied is MELK van het NOORDEN

51

Verrassingen uitsluiten Voor verrassingen komt de jonge servicemonteur naar eigen zeggen niet vaak meer te staan. ‘Dit is wel echt een vak waarbij ervaring goed van pas komt. Inmiddels ken ik de melkrobots door en door. Ik weet precies waar alle alarmen voor dienen. Tijdens de periodieke onderhoudswerkzaamheden lopen we een lijst met slijtdelen langs.

Zo proberen we storingen voor te blijven. Het kan een keer gebeuren dat een terugslagklep open blijft staan of dat een vacuümpomp vast blijft zitten.

Doordat we op afstand mee kunnen kijken, lukt het altijd om dat soort dingen telefonisch op te lossen.’

Calis vertelt daarbij dat wanneer het hem onverhoopt een keer op locatie niet lukt om de oplossing te vinden, hij altijd nog wel een back-up heeft om op terug te kunnen vallen.

Prachtige baan Dat de vacatures voor het vak van servicemonteur soms lastig in te vullen zijn, begrijpt de jonge ervaringsdeskundige dan eigenlijk ook niet zo goed. ‘Ik weet dat er steeds minder mensen zijn die met hun handen willen werken. En in dit werk hou je misschien geen schone handen, maar ik vind dit een prachtige baan.

Ik heb affiniteit met het boerenleven en houd van techniek. In mijn werk als servicemonteur komt dat heel mooi terug. Het is juist die combinatie die deze baan aantrekkelijk maakt.’

PAS Mestopslagsystemen:

DE GIEK 31 - DRACHTEN T. +31(0)512 – 582058 WWW.PASMESTOPSLAG.NL

✓ Levert & bouwt alle soorten

MESTOPSLAG KOMT NATUURLIJK ALTIJD VAN PAS!

systemen en afdekkingen

✓ Repareert alle soorten systemen en afdekkingen

✓ Keurt alle soorten systemen en afdekkingen

✓ Reinigt mestopslagsystemen t.b.v. onderhoud, keuringen en verplaatsen

✓ Regelt meldingen en vergunnningen voor mestopslagsystemen

Specialist in dak- en gevelsystemen Advies bij uw duurzaamheidsproject? Van uw asbest af of start u een nieuwbouwproject? Middendorp Montage adviseert u graag en neemt het traject van A tot Z voor u uit handen.

Renovatie Nieuwbouw Sandwichpanelen Golfplaten Asbestsanering Zonnepanelen

Bel ons voor een vrijblijvende offerte op 0342 - 44 20 08.

Of kijk op de website:

www.middendorpmontage.nl/offerte MELK van het NOORDEN

52

ACCOUNTANTS MET BOERENVERSTAND Bezoek ons op: “de Dag van Melk van het Noorden”

Gorredijk@kromhout.com 0513 468 468

www.kromhout.com

MELK van het NOORDEN

53

OPINIE

TIEN AANBEVELINGEN VOOR ‘Rechters zullen een stikstofbeleid dat juridisch aan alle kanten rammelt nooit toestaan als basis voor beleid. De regering moet erkennen dat het compleet is vastgelopen. Het is daarom beter om een nieuwe start te maken’, stelt publicist Rutger van den Noort. Hij doet in dit opiniestuk tien aanbevelingen voor een nieuwe start.

Rutger van Noort Depositphotos

Ons land zit op slot door de stikstofregels, die alle vooruitgang blokkeren en verstikken. Het verzet tegen het stikstofbeleid groeit en er dreigen allerlei rechtszaken. Eigenlijk moet je constateren dat het dossier muurvast zit en we er niet uitkomen.

Door de aard van de problematiek is het voor de gemiddelde burger erg moeilijk te doorgronden wat er nou echt aan de hand is, waarom iedereen er zo moeilijk over doet en – veel belangrijker noghoe we hier uit kunnen komen.

Nederland loopt vast Het vertrouwen in de overheid is de laatste decennia sterk afgenomen. De politiek poogt geregeld om de schuld te geven aan populistische partijen, maar bij het stikstofdossier is de overheid toch echt zelf debet aan het gebrek aan vertrouwen. Het ministerie van Landbouw kiest doelbewust voor het ontwikkelen van beleid op basis van modellen die niet te vertrouwen zijn, omdat ze niet uitvoerig zijn gevalideerd met metingen. Onder bepaalde aannames zitten zeer gedateerde onderzoeken uit de jaren ‘80 van de vorige eeuw die nooit zijn herhaald.

Bij het berekenen van de kritische depositiewaarden is door experts in 2002 een keuze gemaakt voor een arbitraire waarde, zonder dat dit ooit gevalideerd is in de Natura2000gebieden. En dan onderhandelt LNV ook nog eens met het RIVM over de gewenste uitkomsten van de modellen.

Vertrouwen ontbreekt Als burger wil ik graag 100% achter de beleidskeuzes staan, maar ik kan niet meer vertrouwen op dit Aerius-model, en daarmee kan ik niet meer vertrouwen op het RIVM als scheidsrechter.

En doordat het ministerie een ondeugdelijke scheidsrechter heeft aangewezen en dit doelbewust en

na herhaalde kritiek blijft volhouden, kan ik ook geen vertrouwen hebben in het ministerie. En doordat de politiek meegaat in de keuzes van het ministerie, heb ik helaas geen vertrouwen meer in het optreden van politici in het stikstofdossier. Ze hebben er gezamenlijk een potje van gemaakt.

Hoe verder?

Ik kan precies uittekenen hoe dit verder gaat. Als gevolg van tientallen WOBverzoeken komen er grote rechtszaken aan van zowel de natuurzijde als van de kant van de landbouw. We gaan jaren tegemoet van procederen op dit dossier, waarbij er miljarden verloren gaan, terwijl het land niet van het slot komt. In relatie tot aanpalende dossiers, zoals woningbouw, verkeer, migratie (huizenbouw), landbouw (voedselvoorziening) en energievoorziening is dit een nachtmerrie.

Aanbevelingen Hoe langer het kabinet wacht met het openbreken van het regeerakkoord,

‘HET MINISTERIE EN RIVM HEBBEN ER EEN POTJE VAN GEMAAKT’ hoe zuurder de appel wordt waar men doorheen moet bijten. Op termijn zal blijken dat de rechter het stikstofbeleid aan de hand van modellen zonder deugdelijke validatie door middel van zeer veel metingen niet zal toestaan als basis voor beleid. Het is daarom bittere noodzaak om de volgende tien aanbevelingen op te volgen: • Het vervangen van het Aerius/OPS als instrument voor stikstofmodellering door het Europees erkende Lotos-Euros/ Emep (TNO), een open source-model.

MELK van het NOORDEN

54

De nauwkeurigheid van dit model is weliswaar op detailniveau minder, maar bij Aerius/OPS is dit detailniveau juist zeer onbetrouwbaar. Aansluiten bij de modellering van onze buurlanden geeft een beter geharmoniseerd beleid.

• Onverkort en compleet volledig alle stikstof-emissie van alle bronnen op een gelijkwaardige manier meenemen als input in het model. Dit betekent: zware industrie, al het vliegverkeer (dus ook boven de 3000 voet/900 meter), buitenland, bodemuitstoot toevoegen of aanpassen in de Emissieregistratie.

Alle bronnen dienen te worden gevuld met terugwerkende kracht tot 2010 om geen rare bewegingen in modellen te krijgen.

• Alle aannames in de modellering worden transparant gedeeld en pas gebruikt als er voldoende validatie is.

• Als uitgangspunt voor beleid of in rechtszaken stikstofmetingen zwaarder laten wegen dan modellen of berekeningen. Is er verschil tussen de metingen en de modelleringen, dan worden de metingen gebruikt als waarheid.

• Het RIVM gaat voor wat betreft het stikstofdossier communiceren met het ministerie van Landbouw en het ministerie van Infrastructuur via de Tweede Kamer. Direct contact tussen het RIVM en de departementen wordt

NIEUW STIKSTOFBELEID

Er is veel verschil van mening over de werkelijke impact van stikstof op alle biodiversiteit binnen een Natura2000-gebied. ‘Het ontwikkelen van een nieuw stikstofbeleid dat recht doet aan de werkelijk gemeten situatie is daarom noodzakelijk’, stelt Rutger van den Noort.

verboden, om zo de autonomie van het RIVM te borgen en de belangenverstrengeling te doorbreken.

Helaas is dit nodig.

• De depositiemetingen op de Natura2000-gebieden worden herzien aan de hand van metingen die minstens één totaal kalenderjaar van twaalf maanden gaan beslaan.

Concreet: per Natura2000-gebied wordt een significant aantal meetpunten geïnstalleerd (orde grootte: 500 per gebied).

De kritische depositiewaarden van de tien meest kritische vegetaties per Natura2000-gebied worden opnieuw vastgesteld door de Wageningen Universiteit ter validatie van de experts.

Hierbij worden ook internationaal gekozen normen meegenomen, mochten metingen geen duidelijkheid verschaffen.

• In afwachting van bovenstaande wordt de besluitvorming over de uitgaven van het stikstoffonds geparkeerd en wordt in het kader van zorgvuldigheid landelijke, regionale en lokale besluitvorming in relatie tot het stikstofdossier geparkeerd. Lokaal kan er getest worden met een geïntegreerde aanpak.

• Het ontwikkelen van een nieuw stikstofbeleid dat recht doet aan de werkelijk gemeten situatie.

Heroverweging van de Natura2000gebieden en het doel achter het stikstofbeleid.

• Het blijven inzetten op innovatieve technologische oplossingen om de uitstoot van stikstof (met name: ammoniak) te reduceren en het reduceren van verliezen door zoveel mogelijk cyclische natuurketens te ontwikkelen.

Nieuwe toeslagenaffaire dreigt Provinciale en lokale politici, die de besluitvorming over dit dossier op

‘HET IS IN NIEMANDS BELANG DAT DEZE TREIN DOORDENDERT’ hun bord hebben liggen, maken zich in toenemende mate zorgen over de mate van onzorgvuldigheid waarmee beslissingen genomen moeten worden. En dat is toch wel een teken aan de wand. Welke mening, visie of waarheid je ook bent toegedaan in het stikstofdossier, het is in niemands belang om deze trein te laten doordenderen in een bepaalde richting op basis van ondeugdelijke cijfers.

Want als op termijn aan de hand van metingen blijkt dat de modeluitkomsten MELK van het NOORDEN

55

anders waren dan de werkelijkheid, dan heeft de overheid op individuele schaal beslissingen genomen die incorrect waren. En dan dringt zich al snel de vergelijking op met de toeslagenaffaire.

Waar deze ouders vaak een kleine fout maakten, werden zij door het systeem vermorzeld. Mocht dit ook zo zijn bij een individuele boer die te goeder trouw zijn ammoniakuitstoot jarenlang verminderd heeft, maar toch onteigend wordt, dan vermorzelt ook hier het systeem het individu mogelijk op incorrecte wijze.

Integriteit ver te zoeken Tijdens de parlementaire enquête die dan zal volgen, zullen natuurlijk excuses worden gemaakt door de overheid, hoge ambtenaren van het ministerie van Landbouw, het RIVM, provinciale bestuurders, maar het individu is daarmee niet geholpen. Wij verdienen een eerlijke en kundige overheid, die besluiten neemt met de hoogst mogelijke vorm van integriteit. Dit dossier verdient een nieuwe start.

Rutger van Noort (40) is ondernemer en schrijft daarnaast op persoonlijke titel en onbezoldigd opinies, veelal over politieke thema’s. Dit artikel is een verkorte weergave. Het originele en volledige artikel is te vinden op opiniez.com.

ANALYSE

HOLLANDS WEIDERUND LOOPT

Nederlandse supermarkten en slachterijen pronken momenteel met termen als Hollands weiderund, premiumrundvlees van eigen bodem en dubbeldoelkoe. Het vlees komt echter nog steeds gewoon van afgemolken koeien.

van slachtkoeien van 300 A-ware melkveehouders was in oktober 2021 met zo’n 10.000 stuks ruim genoeg om aan de vraag te kunnen voldoen. Ruim de helft daarvan zou via gespecialiseerde mesters naar een hogere vleeskwaliteit worden gebracht. Heijdra Vleesvee uit IJsselstein zou deze premiumlijn - met hulp van drie vleesveebedrijven gaan verzorgen. De vier bedrijven zijn gespecialiseerd in het afmesten van melkkoeien tot uniforme vleeskwaliteit.

Jelle Feenstra Heijdra bracht het concept onder de aandacht van Albert Marcel van Kammen en depositophotos Heijn en A-ware en was de spil in het plan om zoveel Wat Albert Heijn en Royal A-ware met melk wel is gelukt – in mogelijk afgemolken koeien op een stal met stro en een een gesloten keten een meerprijs van 5 cent per kilo voor speciaal rantsoen van gras, mais, aardappelschillen en Nederlandse melkveehouders realiseren – is met rundvlees bierbostel in enkele maanden tot kwaliteitsvlees – zoals niet gelukt. Een flink deel van de circa 450 melkveehouders biefstuk, entrecôte en ribeye - van Nederlandse bodem te die meedoen aan het Beter voor Koe, Natuur & Boerpromoveren. In de pilot, die al sinds juli 2020 draaide, bleek programma van Albert Heijn en A-ware zouden ook voor dit vlees ook zeer gewild bij de consument. De andere helft het vlees gaan zorgen. Daar is weinig van terecht gekomen. van de 10.000 koeien zou rechtstreeks van melkveebedrijf Slechts 40 van de oorspronkelijk 300 melkveehouders doen naar de slachter gaan, ten behoeve van gehaktproducten mee en dan ook nog in afgeslankte van Albert Heijn.

Melkveehouders zouden de koeien in vorm. Dat wil zeggen dat het plan om een gesloten keten aanleveren, zo was de vleeskwaliteit van de afgemolken AFGEMOLKEN het plan. Met bonussen van € 165 per koeien te verhogen via gespecialiseerde KOE BLIJFT EEN koe voor de route via de mester en mesters niet van de grond is gekomen.

AFGEMOLKEN KOE € 115 als het dier rechtstreeks naar Albert Heijn en A-ware willen de slachterij ging. Slachterij Ameco in bovengenoemde getallen niet Apeldoorn, onderdeel van de Van Drie bevestigen en ook andere vragen Group, zou de koeien slachten. Albert Heijn regelde dat omtrent het project blijven onbeantwoord. Woordvoerders de koeien voor slechts € 30 per koe werden afgevoerd, verwijzen naar een passage in het missieverslag van Albert fors goedkoper dan als het via de veehandelaar gaat, die Heijn. Daar staat onder het kopje ‘Dubbeldoel koe’ het aan transport en commissie gemiddeld € 75 kost. Ook volgende: ‘Een pilot in 2021 waarbij koeien in de eerste op die kosten bespaarde de boer zo nog € 45. Kortom, plaats gehouden worden voor de productie van melk en een nieuwe, gesloten vleesketen, met een duidelijke plus uiteindelijk ook voor Nederlands geproduceerd rundvlees, voor de boer en een opwaardering van de afgemolken bleek uitdagend. De vraag van de klant bleek namelijk zo Nederlandse melkkoe. groot dat er te weinig melkkoeien beschikbaar waren om hieraan te voldoen. Dit benadrukte voor Albert Heijn en voor Veehandel sloeg vuist op tafel A-ware dat vertrouwen in de keten van groot belang is en Dat was buiten de veehandel gerekend. Die sector zag dat nieuwe ketensamenwerkingen tijd kosten.’ handel verdwijnen en was daarom ‘not amused’ over dit gesloten ketenproject. Ze legden de aanvoer van koeien Betere koeien naar afmester naar Ameco min of meer plat en praatten stevig in op De werkelijkheid ligt toch wel wat anders. Het aanbod

Nederlandse supermarkten en slachterijen pronken momenteel met termen als Hollands weiderund en premiumrundvlees van eigen bodem. Opwaardering van afgemolken koeien via een speciaal afmesttraject, zoals Albert Heijn graag wilde, bleef uit omdat de veehandel zich buitenspel voelde gezet

MELK van het NOORDEN

56

PROMOTIE NAAR EREDIVISIE MIS melkveehouders om zich vooral niet te binden aan een grote supermarktketen. Hierdoor werd de onrust zo groot dat Albert Heijn eind november 2021 een streep zette door alle getekende contracten van melkveehouders die zich hadden aangemeld voor de nieuwe vleesketen. Albert Heijn besloot daarop het ketenproject voort te zetten met VION Slachterij.

Voor Heijdra Vleesvee en slachterij Ameco stopte het ketenproject ineens. Van het beoogde plan om de daarvoor geschikte koeien via gespecialiseerde mesters naar een hogere vleeskwaliteit te brengen en daarmee luxe vleesproducten van Nederlandse bodem in de supermarkt te krijgen, is sindsdien niets meer terecht gekomen. De afgemolken koeien van de 40 melkveehouders die nog wel meedoen, gaan naar VION. De melkveehouder krijgt hiervoor een premie van € 115 per koe én betaalt zelf afvoer en commissie aan zijn veehandelaar. Extra pikant is dat Albert Heijn vanwege het tegenvallende koeienaanbod uit het Beter voor Koe, Natuur & Boer-programma een deel van het Nederlandse weiderundvlees nu toch weer inkoopt via slachterij Ameco, de beoogd ketenpartner die werd ingeruild voor Vion. Ameco zelf verhoogde ondertussen niet alleen de kiloprijs, maar betaalt ook een extra premie aan Albert Heijn-melkveehouders. Daardoor is de prijs voor een slachtkoe nu vergelijkbaar of zelfs hoger dan de prijs die de A-ware-boer inclusief premie ontvangt bij Vion.

Het succesvolle melkproject van Albert Heijn en A-ware krijgt binnen de vleesverwaarding niet het vervolg waar de partijen op hoopten.

om. Ze ontvangen, mede dankzij de sterk toegenomen vraag naar Nederlandse rundvlees, toch al recordprijzen voor hun slachtkoeien, tot soms ruim boven de € 2.000. De veehandel danst en profiteert dankbaar mee.

Advertentie

90% van rundvlees uit Nederland Het streven van Albert Heijn is nog steeds dat in de loop van 2022 90% van de rundvleesproducten in alle ruim 1.000 vestigingen gemaakt zijn van Nederlandse melkkoeien, bij voorkeur van koeien met weidegang. De supermarktketen vermindert hiermee zijn klimaatvoetafdruk, omdat Nederlands vlees een flink lagere klimaatimpact heeft dan bijvoorbeeld vlees van Ierse of Zuid-Amerikaanse vleesrunderen. Het percentage vlees van koeien dat uit het Beter voor Koe, Natuur & Boer-programma komt, is door het mislukken van het oorspronkelijke ketenproject echter niet geworden wat er van verwacht werd. Daarmee laat de Nederlandse rundveesector een kans, om het vlees van afgemolken koeien op te waarderen tot luxe vlees, liggen. Slagers en vleeskenners zijn het er vrijwel unaniem over eens dat een koe die rechtstreeks vanuit de melkstal naar het slachthuis gaat minder lekker en minder uniform vlees oplevert. Ook de kans om aan consumenten te vertellen dat koeien uit het Beter voor Koe, Natuur & Boerprogramma na hun melkcarrière lekker ‘op pensioen’ naar een andere boerderij gaan, waar ze met lekker voer, rust en massages worden vertroeteld tot het eind van hun leven, is verkeken.

De termen Hollands weidevlees, premiumvlees van eigen bodem en dubbeldoelkoeien van diverse supermarktketens en slachterijen die momenteel her en der opduiken, klinken prachtig. Maar het is feitelijk nog steeds niks meer of minder dan vlees van afgemolken koeien. De echte opwaardering van afgemolken koeien tot luxe vlees blijft uit: het Hollandse weiderund loopt promotie naar de eredivisie mis. Een gemiste kans. En de boeren? Die malen er niet MELK van het NOORDEN

0512-544000 info@becono.nl www.becono.nl

De Fok 14, 9206 BD, DRACHTEN

Betonwegen Kavelpaden Erfverhardingen Kuilplaten Vloeren

57

COLUMN

MARKT SCHIKT ZICH NIET NAAR SCENARIO OVERHEID De wereld is hard veranderd het afgelopen half jaar. Eerst stegen de energieprijzen. Toen volgden de grondstofprijzen en als klap op de vuurpijl de brandstofprijzen. Een andere handicap die de corona-economie ons heeft nagelaten, is trage beschikbaarheid van onderdelen. De inval in Oekraïne deed dit allemaal geen goed. Sterker nog, het werkte als een katalysator.

Markten zijn door deze ontwikkelingen niet meer voorspelbaar en dat maakt ondernemen heel erg ingewikkeld. We zijn zo lean en mean met elkaar geworden dat elke prijsstijging van energie, grondstoffen, diesel en onderdelen in onze aanvoerketens en in onze bedrijven een enorme impact heeft. Vervolgens is beschikbaarheid van onderdelen nog een uitdaging.

Hierdoor zien we dat sommige waardeketens in gevaar komen en daardoor concessies moeten doen aan hun kwaliteitsstandaarden. Markten moeten hierdoor bewegen en ondernemers gaan naar aanleiding hiervan keuzes maken. Is dit nieuw? Nee, natuurlijk niet. Het wereldhandelsweb ontwikkelt zich constant door en verandert steeds van vorm. De kunst is wel om dit web te overzien, zodat je als ondernemer strategische keuzes kunt maken. Het overzicht ontbreekt, merk ik in het veld. De wereld is te hard en te snel veranderd. Daardoor is voorspellen heel moeilijk en zijn ondernemers geneigd af te wachten met investeringen. Met alle gevolgen van dien.

Wat wij volgens mij nu nodig hebben, is een deltaoverleg met primaire sectorpartijen, agroketens en overheden die gaan nadenken over scenario’s.

Welke kanten kan het opgaan en hoe gaan we hierop acteren? Dit met als doel dat de Nederlandse land- en tuinbouw sterker gaat functioneren in de nieuwe werkelijkheid. Ik denk dat sectorpartijen en agroketens op dit moment niets liever willen, maar wil de overheid dat ook? Immers, er is maar één scenario en dat ligt klaar. In de gebiedsgerichte aanpak gaan we alles oplossen: klimaat, water en stikstof. De markt moet zich hier maar op aanpassen. Maar zo werkt de wereld niet. Als ik Staghouwer of Van der Wal was, dan wist ik het wel. Ik ging fors investeren in innovatie, productiviteit aan de ene kant en het behalen van de doelen aan de andere kant.

Daarmee ontwikkelde ik een sterke land- en tuinbouw met een sterke agroketen. In een wereld waarin zaken schaars zijn geworden. Opnieuw gidsland worden in de wereld, maar dan op het gebied van duurzame oplossingen die renderen.

Mijn vaste overtuiging is dat we weer naar een situatie gaan waarin onze prioriteit is: het op peil houden van welvaart, zodat we kunnen investeren in welzijn. Focus van dit kabinet op afwaarderen en uitkopen horen hier absoluut niet bij. Remkes voorspelde het al: niet alles kan overal! Zou dat ook voor deze overheidsfocus gelden?

Roy Meijer

Voorzitter NAJK en melkveehouder in Witteveen

MELK van het NOORDEN

58

DENKAMILK

Elk kalf verdient de beste start

Maak tijdens de Melk van het Noorden dag op 17 juni kans op 250 kg Denkamilk of een kalveropfok pakket!

Kom naar onze stand en maak kans!

WWW.DENKAVIT.COM/FOKKALVEREN

MELK van het NOORDEN

59

Rijden door het platteland van boer naar boer, dat is het mooiste wat er is!

Marc uit Wijnjewoude

WERKEN IN TRANSPORT: Melk Veevoer Bieten Aardappelen

VAST | FLEXIBEL | FULLTIME | PARTTIME | DAG | NACHT | MEERDAAGS

MELK van het NOORDEN

60

Bekijk onze vacatures: