OPERA ALI PEDAGOGISCH DOSSIER
Inhoudstafel
Algemeen
ALI
Een opera die bestaat uit een prelude, vier bedrijven en een epiloog.
TAAL
Gezongen in het Frans, Arabisch en Somalisch met Franse en Nederlandse ondertitels
DUUR
1 uur 20 minuten (zonder pauze)
MUZIEK
Grey Filastine, Walid Ben Selim, Brent Arnold
LIBRETTO
Ali Abdi Omar en Ricard Soler Mallol
WERELDPREMIÈRE
21 april 2024
De opera
Heb je al eens een opera bijgewoond? Of nog niet? In elk geval weten we vaak meer over opera dan we denken.
Opera wordt vaak voorgesteld als een kunstvorm uit het verleden. Maar ook al bestaat opera al sinds 1607, het is wel degelijk hedendaagse kunst!
Het bewijs? Opera is nog altijd alomtegenwoordig, van TikTok-challenges1 en reclamespots2 tot films3 en tv-series4.
Bij de Munt geloven we dat het essentieel is om opera in het heden te verankeren. We willen het publiek van vandaag ontroeren, laten nadenken en verbazen.
Opera is ook een enorme teamprestatie!
In de Munt werken meer dan 400 mensen. In de ateliers bouwen ze decors en maken ze kostuums, rekwisieten, speciale effecten, make-up en kapsels. Backstage, achter de schermen en in de regiekamer, zitten onder meer lichttechnici die de spots bedienen en machinisten die de decors op hun plaats zetten. En dan zijn er nog de muzikanten, die onder leiding van de dirigent de muziek tot leven brengen.
Terwijl de dirigent bepaalt wat je allemaal gaat horen (volgens wat er in de partituur staat), stuurt het regieteam wat je allemaal te zien krijgt.
Elke nieuwe operaproductie betekent een nieuw regieteam en dus een nieuwe wereld die tot leven komt. Het regieteam bestaat uit een regisseur (die bepaalt op welke manier het verhaal verteld wordt), een decorontwerper (die de decors
1 Aria van de Koningin van de Nacht, in Mozarts opera De toverfluit –originele versie
2 Aria van Norma in Bellini’s opera Norma –op het podium van de Munt ziet die er zo uit / dezelfde aria, ‘Casta Diva’, gebruikt in de reclame voor een andere productie in het Royal Opera House in Londen.
3 Wees gerust, niet alle opera’s duren vier uur!
4 Aria van Carmen uit de gelijknamige opera van Bizet – originele versie van de Metropolitan Opera in New York.
uittekent), een kostuumontwerper (die zijn of haar schetsen naar de ateliers stuurt) en een lichtontwerper. In de Munt spelen de opera’s zich soms af op een strand, in een betoverd kasteel, in een stripverhaal, in denkbeeldige werelden die zomaar uit een sciencefictionfilm konden komen of in realiteiten die heel dicht bij ons dagelijkse leven staan. Kortom, het hangt allemaal af van de verbeeldingskracht van het regieteam!
En dan zijn er natuurlijk nog de zangers. Het koor en solisten laten hun stem horen zonder microfoons, met behulp van hun twee stembanden en meer dan 200 spieren – het zijn echte topatleten! Operastemmen worden ingedeeld in registers (afhankelijk van het bereik van de tonen die ze kunnen voortbrengen, van de hoogste tot de laagste). Je hebt misschien al eens gehoord van sopraan, mezzosopraan, (contra-)alt, tenor, bariton of bas5 In de opera Ali hoor je een zeldzame en ook bijzondere mannenstem: een contratenor.
Wil je meer weten over opera en over wat er zich achter de schermen afspeelt bij de Munt? Neem dan een kijkje tijdens een virtuele rondleiding Behind the Scenes.
5 Om veel meer te weten te komen over de stemmen.
5 sleutels tot de opera ALI
IN EEN NOTENDOP
1. WIE IS ALI?
2. EEN GEOGRAFISCHE EN EMOTIONELE REIS
3. DE PERSONAGES
4. DE MUZIEK
5. DE ENSCENERING
1. WIE IS ALI?
Ali is net twaalf jaar oud wanneer zijn vader wordt gerekruteerd door de groep Al Shabaab. Omdat hij de acties en het gedachtengoed van deze terreurgroep niet steunt, moet hij het bekopen met zijn leven. Wanneer ze te horen krijgt dat haar man is overleden en dat haar oudste zoon zich nu moet aansluiten, smeekt Ali’s moeder om uitstel. De volgende ochtend maakt ze hem vroeg wakker en zorgt ze ervoor dat hij kan vluchten.
Zo begint het verhaal van een van de miljoenen vluchtelingen die sinds 2016 via de Middellandse Zee in Europa aankwamen op zoek naar een beter leven. In België ontmoet de jonge Ali bij toeval de regisseur Ricard Soler Mallol, een vriend van zijn pleegmoeder Ciska, die van zijn verhaal een opera wil maken. Ali gaat akkoord en schrijft samen met Ricard het libretto. Ali wil niet in de media komen en blijft liever anoniem. Hij liep school in België – net als jij – en bouwt nu zijn leven uit in Brussel. Hij heeft een job, veel vrienden, en een familie. In dit artikel vertelt zijn pleegmoeder je het verhaal van zijn leven.
2. EEN GEOGRAFISCHE
EN EMOTIONELE REIS
Dat hij aan het geweld in zijn land ontsnapt is, betekent niet dat Ali veilig is. Hij ziet zich gedwongen om een beroep te doen op een smokkelaar en begint, met gevaar voor eigen leven, aan een eindeloze reeks etappes onder controle van een crimineel netwerk. Het is een beangstigende reis. Ali is volledig afhankelijk van anderen en krijgt geen informatie. Vragen stellen is uit den boze. Hij mag niets zelf beslissen, moet volgen en wachten, zich gedeisd houden en zich verstoppen. Onder het geroep en de scheldtirades van de smokkelaars moet hij altijd op zijn hoede zijn voor plotselinge veranderingen in het ritme waar hij geen controle over heeft. Overal en in iedereen schuilt gevaar: geweld en dood door de smokkelaars, arrestaties en mishandeling door de autoriteiten, eenzaamheid in onbekende en extreme omgevingen, uitputting, slapeloosheid, honger, dorst, pijn, stress en onzekerheid. Hij hoeft van niemand bescherming of een greintje menselijkheid te verwachten. Een allesverterende angst, meer is er niet. Zelfs de sterkste zal uiteindelijk breken. De enige manier om te overleven is hopen.6
6 Lees meer over deze problematiek in dit artikel: Ali, de opera van het ‘Europese grensspektakel’, Ruben Wissing
Tijdens zijn twee jaar durende reis moet Ali door Kenia, Oeganda, Soedan en Ethiopië. Zijn laatste halte voor Europa is Libië, waar hij één jaar lang opgesloten zit en voortdurend wordt gemarteld, vernederd en bang gemaakt.
Wanneer hij op een boot de Middellandse Zee oversteekt, wordt hij gered door The Ocean Viking, het schip van SOS Méditerranée. Vervolgens wordt hij vastgehouden op Malta, waarna hij naar Brussel doorreist. In twee jaar tijd heeft Ali door negen landen gereisd.
(Foto van Ali's redding op zee)
Ali is een emotionele reis die samenvalt met de overgang van kindertijd naar adolescentie. Ali verliet Somalië als twaalfjarige en kwam op z’n veertiende aan in Brussel. Tijdens zijn reis maakt hij verschillende emoties door: eenzaamheid en een gebrek aan privacy, maar ook liefde voor het leven, angst, woede, vreugde, verbittering,
hoop, onzekerheid, verdriet, onrust, wanhoop, nostalgie, vernedering ... Omdat hij een deel van de reis vergezeld is door vijf vrienden, kan Ali ook rekenen op solidariteit, de kracht van vriendschap en liefde.
De hel van Libië, waar Ali een jaar lang door mensenhandelaars werd vastgehouden in Al-Khoufra, is een bijzonder moeilijke periode die uitdrukkelijk aan bod komt in de opera.
De opera is opgebouwd rond de etappes van Ali’s reis.
Na een prelude waarin uitgelegd wordt wie Ali is, volgen vier bedrijven die overeenkomen met de belangrijkste etappes van zijn tocht:
Bedrijf 1: Het vertrek
Bedrijf 2: Al-Khoufra
Bedrijf 3: Naar zee
Bedrijf 4: Europa
De opera sluit af met een epiloog waarin Ali alle vragen van een asieldienst in Brussel beantwoordt. Die vragen over zijn identiteit linken terug naar de prelude.
3. DE PERSONAGES
GEZONGEN ROLLEN
De opera wordt opgevoerd door drie solisten, van wie sommigen meerdere rollen op zich nemen.
– Ali: het hoofdpersonage, gespeeld en gezongen door contratenor Sanele Mwelase
– Ali’s moeder – verteller – showzangeres: gezongen door mezzosopraan Raphaële Green
– Verteller – Mohammed de smokkelaar – Walid – Abdi Aziz: vertolkt door bariton Michael Wilmering Mohammed is de eerste smokkelaar die Ali aan het begin van zijn reis over de grens helpt. Walid is de leider van de mensenhandelaars die de mensen die gevangen zitten in AlKhoufra uitbuiten. Abdi Aziz is een Somaliër die Ali ontmoet in een bar op Malta. Hij regelt een paspoort voor Ali en brengt hem naar het vliegveld.
ANDERE ROLLEN
– Een mensenhandelaar: een acteur
– Ali’s vrienden: 5 dansers
Amina, Mohammed, Khadra, Ashim en Leila zijn vijf vrienden van Ali uit zijn geboortedorp. Ze vergezellen hem op een deel van de reis. Deze dansers spelen ook de rollen van politieagenten en een lid van de ngo.
– Mensenhandelaars: 4 extra dansers
– Menigte, migranten: 10 jonge figuranten van het collectief OFA.
“OFA of One For All (één voor allen in het Engels) is een vzw die jongeren in België ruimten biedt voor wederzijdse steun, creatie en samenwerking, maar ook de menselijke en materiële middelen die ze nodig hebben om zich te ontwikkelen. Hiervoor werkt de vereniging elke dag aan de ontwikkeling van een netwerk van jongeren met een breed scala aan vaardigheden. Ze moedigt allerlei instellingen ook aan om zich welwillend op te stellen tegenover actieve jongeren en hen materieel/financieel te ondersteunen.
Tegelijkertijd zet OFA collectieve projecten op. De activiteiten van OFA richten zich op vier hoofdgebieden: cultuur, sport, milieu en onderwijs.”
Op het podium zie je dus drie professionele zangers, omringd door een acteur, professionele dansers en jonge amateurfiguranten.
4. DE MUZIEK
DE COMPONISTEN
Grey Filastine is percussionist en maakt elektronische muziek. Brent Arnold is cellist en werkte mee aan de orkestratie.
Walid Ben Selim is een zanger en dichter die Frans en Arabisch spreekt.
De muziek van Ali mengt op harmonieuze wijze orkestrale, ritmische en elektronische elementen om landschappen, ruimten en vervoermiddelen op te roepen, met een bijzondere nadruk op percussie.
DE STEMMEN
Mezzosopraan: Verteller, moeder
Contratenor: Ali
Bariton: Verteller, Mohammed de smokkelaar, Walid, Abdi Aziz
De keuze voor de zeldzame en verrassende contratenorstem voor de rol van Ali is terug te voeren tot het feit dat Ali een heel jonge jongen is. Aan het begin van zijn reis was hij slechts twaalf jaar oud.
HET ORKEST
In een opera bevindt het orkest zich meestal in een lager gelegen ruimte vlak voor het podium – de orkestbak. Maar in deze opera spelen de muzikanten uitzonderlijk op het podium. Ze zijn duidelijk zichtbaar op een platform boven het podium.
Het is een klein orkest van ongeveer vijftien muzikanten, onder wie vijf percussionisten. Ritme is erg belangrijk in de partituur, omdat het de onophoudelijke beweging en het waanzinnige tempo van deze reis weergeeft. “De muziek moet altijd in dienst staan van het verhaal en dat helpen te verheffen”, benadrukt Brent Arnold. De compositie bevat ook twee eerbetonen aan Somalische muziek, die beide door Ali zelf zijn voorgesteld: Een hedendaags lied dat Ali hoorde toen hij in Libië in de gevangenis zat, werd in de opera opgenomen in een paar maten die a-capella worden gezongen. Afrikaanse muziek in het restaurant in Malta waar Ali Abdi Aziz ontmoet.
Anekdote: Grey Filastine, een van de drie componisten, nam zijn muziekmateriaal mee naar de Sahara. Daar werkte hij een paar weken aan zijn compositie, terwijl hij zich inleefde in Ali’s doortocht in de Libische woestijn.
5. DE ENSCENERING
De enscenering is een poëtische weergave van wat Ali moet doorstaan, zonder het geweld van de situaties die hij meemaakt af te zwakken.
Het gebruik van lasers zal helpen om Ali’s reis van het ene land naar het andere te volgen .
De enige echte beelden van Ali’s redding worden getoond als videoprojecties. Daardoor kunnen we dit aangrijpende moment op zee als het ware zelf beleven.
De ruimte bestaat uit een grijs betonnen speelplatform boven de grond. Het doet denken aan een graf. Daarboven is nog een platform, waar het orkest zich bevindt, en waar een weerspannig, toxisch maar ook aantrekkelijk Europa wordt opgeroepen. Het oog van de toeschouwer wordt er vaak naartoe geleid, onder meer ook door de groene planten.
Elk bedrijf heeft zijn eigen visuele woordenschat, maar Ali staat altijd in het middelpunt.
De ruimtes veranderen om hem heen. Ali kiest zijn lot niet. Hij beslist niets, behalve dat hij vooruitgaat wanneer hij kan en probeert te overleven.
NA DE OPERA
Aan het einde van de schoolvoorstelling is er een aftertalk, namelijk een gesprek met het team van SOS Méditerranée, samen met Ali’s Belgische pleegmoeder, Ciska Vandendriessche.
SOS Mediterranee is een internationale organisatie die zich inzet om mensen te redden die in nood verkeren op zee. Ze werd in 2015 opgericht door burgers die geschokt waren door de vele schipbreuken in de Middellandse Zee en het
(© Simon Van Rompay)
gebrek aan hulp van de autoriteiten. Sinds 2014 zijn meer dan 40.000 mensen om het leven gekomen tijdens de oversteek vanuit het Afrikaanse continent, waardoor het de dodelijkste migratieroute over zee ter wereld is. Met zijn ambulanceschip redde SOS Méditerranée al bijna 42.570 mensen, van wie 24% minderjarig was.
MIGRATIE IN DE WERELD VAN VANDAAG
Tegenwoordig laten heel veel mensen hun thuis achter op zoek naar een beter leven.
Volgens cijfers van het Hoge Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties waren er in 2024 wereldwijd bijna 132,2 miljoen mensen op de vlucht, van wie 72 miljoen in eigen land.
Om meer te weten te komen over dit complexe sociale fenomeen, kun je het lespakket Wereldburgers – De geschiedenis van onze migraties van Myria raadplegen.
MEER INFORMATIE
– Kom alles te weten over wat er zich achter de schermen van de opera afspeelt en ontdek de meest verrassende plaatsen op behindthescenes.demunt.be.
– Lees meer over het verhaal van Ali.
– Kom te weten wat SOS Méditerranée doet.