MedycyNa. ZwyRodNieNie pLaMki ŻółTej

ZWYRODNIENIE PLAMKI ŻÓŁTEJ

tO schOrzenie atakuje przede wszystkim kObiety. w rankingu najstraszniejszych rzeczy, jakie mOgą się człOwiekOwi przydarzyć, na pierwszym miejscu znajduje się całkOwity paraliż, na drugim ślepOta, na trzecim rak. jedną z głównych przyczyn nieOdwracalnej utraty wzrOku i jegO pOgOrszenia na całym świecie jest zwyrOdnienie plamki żółtej. zaawansOwana FOrma tej chOrOby związana jest z wiekiem. w krajach rOzwiniętych stanOwi główną przyczynę utraty zdOlnOści widzenia u Osób pOwyżej 70. rOku życia.

Zwyrodnieniowe zapalenie plamki żółtej nosi skrót AMD, od angielskiej nazwy Age-related Macular się z milionów komórek punkt na siatkówce oka. Znajduje się na nim największe zagęszczenie światłoczułych receptorów, odpowiadających za widzenie centralne, widzenie kolorów i drobnych szczegółów. Jakkolwiek choroba dotyczy ludzi w każdym wieku, najczęściej rozwija się u osób dojrzałych i starszych. Na AMD choruje na świecie, według różnych źródeł, od 25 milionów do 196 milionów osób (8,7% światowej populacji), a uważa się, że do 2040 roku choroba dotknie 288 milionów. W Polsce choruje

Degeneration. Plamka żółta to składający na nią ok. 2 mln osób. Zapadalność na tę chorobę wciąż wzrasta i staje się ona poważnym problemem społecznym.

KOBIETY CIERPIĄ BARDZIEJ

Większość Polaków, aż 82%, nigdy jednak nie słyszało o zwyrodnieniu plamki żółtej. Chorują na nią głównie kobiety po 50. – co roku zapada na tę chorobę 15% spośród nich. Pierwsze, co je spotyka, to wyznaczenie terminu wizyty u okulisty – za kilka miesięcy. Po zdiagnozowaniu zwyrodnienia plamki żółtej (a choroba postępuje bardzo szybko, szczególnie w formie wysiękowej) w oku zachodzą nieodwracalne zmiany, wywracające życie do góry nogami. Przestaje się na przykład widzieć środkową część marchewki, którą się kroi, więc można się skaleczyć w rękę. Przestaje się widzieć twarz prezentera w telewizji. Albo nos ukochanej osoby. W jednej chwili odechciewa się żyć. Zaczyna boleć głowa, a wydaje się, że bolą oczy. To złudzenie fantomowe – mózg przestawia się na widzenie drugim okiem. Przed rodziną trzeba udawać, że nie jest źle, żeby jej nie straszyć, ale w nocy nie moż-

CZYNNIKI RYZYKA test Amslera, umożliwiający określenie stanu plamki żółtej. Stosuje się też angiogra• zaawansowany wiek; najwyższe ryzyko zachorowania dotyczy osób po 70. fię fluoresceinową (obrazowanie dna oka), • uwarunkowania genetyczne; nowe badania wykazały, że AMD może być dziedziczne dającą możliwość identyfikacji i lokalizacji • palenie papierosów; dwukrotnie wyższe ryzyko u palaczy w porównaniu z niepalącymi nieprawidłowych procesów w naczyniach • nadciśnienie; u pacjentów z wysiękową postacią AMD ponad cztery razy częściej od- krwionośnych. Polega ona na dożylnym notowuje się umiarkowane lub ciężkie nadciśnienie tętnicze podaniu barwnika (kontrastu) i wykona• nadmierna ekspozycja na światło słoneczne niu zdjęcia dna oka przy użyciu specjalnego • nieodpowiednia dieta; na chorobę bardziej są narażeni ci, w których w diecie brakuje aparatu. Optyczna koherentna tomografia witaminy E, C, beta-karotenu i selenu to kolejna nowoczesna metoda obrazowa• niedobór luteiny i zeaksantyny nia struktur siatkówki i nerwu wzrokowe• estrogen i wczesna menopauza; częstsze występowanie AMD u kobiet, które wcze- go, która pozwala na bezinwazyjne badanie śnie przechodzą klimakterium dna oka. • jasny kolor tęczówki i jasna skóra Ponieważ etiologia AMD wciąż pozostaje • otyłość, cukrzyca, schorzenia kardiowaskularne (arytmia serca, choroba wieńcowa) nieznana, leczenie przyczynowe jest niedo• zanieczyszczone powietrze, herbicydy, pestycydy stępne. Stosuje się jedynie terapie mające • stres oksydacyjny (obciążenie tlenowe, stan zakłóconej równowagi między wolnymi na celu powstrzymanie rozwoju choroby. rodnikami a antyoksydantami) Postać suchą leczy się lekami poprawiającymi ukrwienie. W przypadku AMD na zasnąć, bo kłębią się miliony myśli: jak zaleca się regularne, co 1‒2 lata, wizyty wysiękowego, bardziej niebezpiecznego sobie dalej dam radę w życiu codziennym, u specjalistów od chorób oczu. Zalecenie i mogącego skutkować utratą wzroku, proco ze mną będzie? a problemy z dostępnością okulistów to jed- wadzi się terapię umożliwiającą zniszczenie Jak podaje portal senior.pl, rozróżnia się nak dwa odrębne bieguny tego problemu. nieprawidłowych naczyń krwionośnych. dwie postaci AMD: sucha rozwija się u 80% Wśród najpowszechniejszych badań jest Jeśli zaburzenia naczyniowe występują poza pacjentów, mokra (wysiękowa), bardzo groźna, występuje u 20% chorych. Bezpo- OBJAWY średnie przyczyny nie są znane, ale określo- Symptomy AMD są trudne do uchwycenia na wczesnym etapie rozwoju, gdyż nie nane czynniki sprzyjają jej rozwojowi. Jednym stępuje jeszcze zmiana jakości widzenia. Kiedy choroba atakuje jedno oko, nie zawsze z nich jest wiek – im bardziej zaawansowa- dostrzega się również modyfikacje w zdolności widzenia. Do typowych symptomów ny, tym wyższe prawdopodobieństwo wy- choroby należą: stąpienia choroby. Do pojawienia się AMD • zmiany wysiękowe: krwotoki w oku, twarde wysięki, występowanie płynów podsiatprzyczyniają się także mutacje genu kodują- kówkowych cego, tzw. czynnika H. Wspomniany czyn• znaczne zmniejszenie ostrości wzroku nik to białko, które pełni funkcje regulujące • niewyraźne widzenie reakcje układu odpornościowego na bakte• zmiany w polu widzenia, problemy z widzeniem centralnym, tj. z widzeniem środka rie i wirusy. Gdy jego działanie zostaje za- obrazu burzone, stany zapalne w organizmie utrzy• zniekształcone, wykrzywione widzenie linii prostych mują się dłużej niż powinny i prowadzą • kłopoty z rozróżnieniem kolorów, szczególnie ciemnych od ciemnych i jasnych od do rozmaitych problemów zdrowotnych, jasnych w tym oddziałują na rozwój AMD. • powolne odzyskiwanie dobrej jakości wzroku po ekspozycji na jasne światło • utrata czułości kontrastowej FORMY TERAPII • rozmycie krawędzi postrzeganych przedmiotów AMD jest diagnozowane w badaniu okuli• kłopoty z czytaniem stycznym, toteż osobom po 50. roku życia

Fot. Us Eye Group NA ZDJĘCIU Z LEWEJ NORMALNE WIDZENIE, Z PRAWEJ – ZAKŁÓCONE PRZEZ ZWYRODNIENIE PLAMKI ŻÓŁTEJ

BADANIE WZROKU PRZEZ PROFESJONALISTĘ U OSÓB W STARSZYM WIEKU POWINNO SIĘ ODBYWAĆ PRZYNAJMNIEJ CO 2 LATA. PROBLEMY SPRAWIA JEDNAK DOSTĘP DO SPECJALISTÓW

centralnym obszarem plamki, wykorzystuje się do ich eliminacji światło lasera. Jako alternatywa dla leczenia laserowego stosowana jest chirurgia podsiatkówkowa – lekarz usuwa błony neowaskularne, należące do naczyń patologicznych. Z kolei leczenie farmakologiczne polega na aplikowaniu do wnętrza gałki ocznej lub okołogałkowo odpowiednich sterydów. Wysiękowe AMD zwalcza się także poprzez blokery VEGF. Terapia musi być wspomagana przez odpowiednie składniki odżywcze: witaminę C (500 mg) i E (400 IU), luteinę (10 mg), zeaksantynę (2 mg), tlenek cynku (80 mg) i tlenek miedziowy (2 mg).

ZIELONA DIETA I NOWY STYL ŻYCIA

Jak wynika z badań amerykańskiego Instytutu Chorób Oczu, styl życia znacząco może zmniejszyć prawdopodobieństwo rozwoju AMD. Szczególnie istotna jest dieta. Osoby spożywające mniejsze ilości kwasu linolowego i jedzące dwie lub więcej porcji ryb bogatych w kwasy tłuszczowe omega 3 tygodniowo mają niższe ryzyko rozwoju AMD. Również jedzenie warzyw i owoców zmniejsza ryzyko choroby. Ochronne właściwości ma dieta bogata w karotenoidy, takie jak zeaksantyna i luteina, znajdujące się w ciemnozielonych warzywach liściastych i niektórych owocach jagodowych. Jeśli dieta nie dostarcza nam niezbędnych składników odżywczych, warto przyjmować suplementy witaminowo-mineralne. Poleca się też regularną kontrolę poziomu cholesterolu i ciśnienia tętniczego. Osoby spożywające mięso czerwone i przetworzone, smażone, jak również produkty z rafinowanych ziaren i wysokotłuszczowe produkty mleczne, są trzy razy bardziej narażone na choroby oczu, uszkadzające siatkówkę i wpływające na centralne widzenie. A leczenie rozwiniętego AMD jest inwazyjne i kosztowne. Uczeni z USA przez 18 lat monitorowali stan wzroku uczestników i wzięli pod uwagę 66 różnych produktów spożywczych. Odkryli, że częste jedzenie niezdrowej żywności ma związek z większą podatnością na AMD. Wczesna postać jest bezobjawowa. W późnym AMD może wystąpić atrofia lub gromadzenie się nowych naczyń krwionośnych w plamce żółtej. Właśnie w tej fazie pacjenci doświadczają zaburzeń widzenia. AMD jest chorobą ludzi starszych i wiek jest niewątpliwym elementem determinującym rozwój zmian. Jak wspomnieliśmy, charakterystyczne jest i to, że kobiety częściej zapadają na tę chorobę, co wskazywałoby, że w okresie menopauzy dochodzi u nich do utraty ochronnej roli estrogenów. Dlatego w profilaktyce zdrowia oczu istotną rolę odgrywa codzienna suplementacja diety preparatami bogatymi w dobroczynne dla oka substancje. Przede wszystkim chodzi o utrzymanie właściwego poziomu luteiny i zeaksantyny. Te dwa karotenoidy, współdziałając ze sobą, pomagają utrzymać nasze oczy w kondycji i zachować dobry wzrok. Luteina i zeaksantyna w organizmie ludzkim znajdują się w surowicy krwi i siatkówce oka, właśnie w regionie plamki żółtej. Źródłem karotenoidów są zielone oraz pomarańczowe owoce i warzywa. Szczególnie dużo luteiny jest w szpinaku, zeaksantyny trzeba szukać w papryce. „Żywność dla oczu” to szpinak, jarmuż, brokuły, papryka, marchewka, owoce róży. Dietetycy i lekarze polecają dietę bogatą w antyoksydanty, picie zielonej herbaty, jedzenie czarnych jagód i innych ciemnych owoców (borówka amerykańska, aronia, czarna porzeczka) o dużej zawartości antocyjanów, a także moreli i brzoskwiń. Znajdujące się w naturalnych produktach azotany, występujące na przykład w zielonych warzywach liściastych i burakach, są niezbędne do wytwarzania tlenku azotu, którego niedobór lub nadprodukcja mają wpływ na rozwój wielu chorób oczu. Uczeni z Westmead Institute for Medical Research w Australii przez 15 lat monitorowali nawyki żywieniowe i zdrowie ponad 2 tys. osób w wieku powyżej 49 lat. Okazało się, że ci, którzy codziennie dostarczali organizmowi od 100 do 142 mg roślinnych azotynów, mieli o 35% niższe ryzyko rozwoju zwyrodnienia plamki w porównaniu z osobami, które jadły mniej niż 69 mg tych związków dziennie (szpinak zawiera ok. 20 mg azotanów na 100 gr produktu, a burak ok. 15 mg). Co istotne, nie trzeba serwować sobie ogromnych porcji tych warzyw – przyjmowanie ich na poziomie ponad 142 mg nie oznacza lepszej ochrony przed problemami ze wzrokiem, takimi jak jaskra, AMD czy zaćma. *** Regularne badanie wzroku pozwala wykryć wady, dobrać właściwą korekcję (okulary lub soczewki kontaktowe) oraz zdiagnozować poważne choroby jeszcze na wczesnym etapie. Wyniki badań w Polsce wskazują jednak, że wśród osób powyżej 55. roku życia na ograniczoną częstotliwość wizyt u specjalistów wpływa zbyt długi czas oczekiwania oraz konieczność posiadania skierowania na badanie. Dodatkowo pacjenci skarżą się, że istotny wpływ ma również zbyt mała liczba ośrodków specjalistycznych, gdzie można zbadać wzrok. OPRAC. KAROL GÓRSKI