Kwink magazine voor sociaal-emotioneel leren jrg 3 - nr 1

magazine voor sociaal-emotioneel leren 2016 - 2017 nr. 1 l

Nieuw:

de Kwink-coach Kees van Overveld:

Maak van je klas een groep

voor inspirerend onderwijs l www.kwinkopschool.nl

ui

Kwink is een uitgave van

tn M e po em et st ba er r e

Onderwijsadviesdiensten in actie voor SEL

Colofon

Prikbord

Kwink magazine voor

Kwink magazine

sociaal-emotioneel leren

Kwink magazine is speciaal gemaakt voor leerkrachten, intern begeleiders en directieleden die meer willen weten over sociaal-emotioneel leren op school. Kwink

Redactie Gerard van Midden, hoofdredacteur

magazine biedt achtergrondinformatie en informatie over Kwink. Om scholen te enthousiasmeren voor sociaal-emotioneel leren in de klas. Veel leesplezier!

Sanne Ras, eindredacteur Erik Idema, uitgever

Kwink-bijeenkomst!

Speciaal voor abonnees

2/11/2016

Kwink-bijeenkomst voor abonnees – 2 november 2016 U bent van harte welkom op de speciale bijeenkomst voor Kwink-scholen en onderwijsadviesorganisaties die Kwink begeleiden. Het thema is ‘ouderbetrokkenheid’.

Auteurs Tea Adema, Dianne

Met tips en trucs. Dit jaar met onder anderen gedrags-

Bos, Ger Luttels, Gerard

coach Barbara Janssens. Binnenkort kunt u zich

van Midden, Kees van

aanmelden via www.kwinkopschool.nl.

Overveld, Sanne Ras, Lynette de Ruijter Vormgeving Richard Feld Uitgever Kwintessens Berkenweg 11 Amersfoort Postbus 1492

Verkiezingspakket van Kwintessens Bij sociaal-emotioneel leren hoort ook actief burgerschap.

Kwintessens heeft daarom een verkiezingspakket ontwikkeld voor groep 7 en 8. Een mooie aanvulling op Kwink! Tien lessen nemen uw leerlingen mee in de aanloop naar de verkiezingen, de verkiezingsdag zelf en de coalitievorming.

Bestelt u het pakket vóór 1 november 2016? Dan ontvangt u 15% korting. Meer informatie en bestellen via www.kwintessens.nl.

3800 BL Amersfoort T: 033 460 60 11 E: info@kwinkopschool.nl www.kwinkopschool.nl www.kwintessens.nl

Kwink-bijeenkomsten door heel Nederland!

Het komende schooljaar zijn in het hele land Kwink-bijeenkomsten gepland.

Een mooie kans als u niet zo ver wilt reizen en toch wilt kennismaken met SEL en Kwink! U bent welkom bij: Cedin in Drachten (23 september), OBD Noordwest in

2016 - 2017 nr. 1

Heerhugowaard (30 september), OAD Zoetermeer (10 oktober), Marant in Elst

issn: 2405 - 5956

(16 november) en Centraal Nederland in Nunspeet (30 november). Meer informatie op www.kwinkopschool.nl of bij de desbetreffende onderwijsadviesorganisaties.

Alle rechten voorbehouden.

Overname uit Kwink magazine is zonder voorafgaande toestemming van de

et Kijk voor eh nieuws op a ller laatstinkop sc hool.n l! www.kw

uitgever niet toegestaan.

Kwink is geïnspireerd op het boek Groepsplan Gedrag van dr. Kees van

Overveld. Dit is een uitgave van Uitgeverij Pica.

Inhoud

4-5 6-7 8-9 12-13 15 19

Kwinken in Hoogland Barbara Janssens

Het topje van de ijsberg Wie wordt in uw school de Kwink-coach?

Kees van Overveld

Maak van je klas een groep Sociaalemotioneel leren thuis Lambert Pennings

Ga er samen voor

En verder...

10 Een kijkje bij… de animatoren 11 Kwink-tips 14 Kwink-meting 18 Onder de loep… klassenmanagement

19 Kwink-les voor ouders

Een goede start is het hele werk!

Lokaal uitdagend ingericht? Goed voorbereid? Alles netjes op orde? Laat de kinderen maar binnenkomen! Een ‘verzameling’ individuen die zo snel mogelijk een hechte groep moet worden. Omdat dát de basis is van een gezellig en effectief jaar.

Maar die ideale groep is er niet zomaar. Want, zo lezen we ook in het boek Groepsplan Gedrag van Kees van Overveld, na de verkennende fases van forming en norming komen de meeste leerlingen uit hun schulp. Ze zullen willen ontdekken óf en op welke wijze ze invloed kunnen uitoefenen in de klas (storming).

Bent u daar niet op bedacht of is orde een probleem, dan kan het gebeuren dat een leerling (of meerdere leerlingen) zich gaat (of gaan) profileren als informele leider(s) van de groep. Als zo’n leerling slechte bedoelingen heeft, zal hij uw gezag ondermijnen met eigen, informele normen. De klas kan die overnemen en krijgt daardoor al snel het stempel ‘moeilijk’. Weg mooie dromen over een sterke, veilige groep. De kiem voor verstorend gedrag, waaronder pesten, is gezaaid.

Ik weet uit ervaring: die stormingfase begint soms al de eerste dag na de vakantie. Alle hens aan dek dus. En hands on! Om zelf de touwtjes in handen te houden. Alleen dan wordt het een leuk jaar! Het gaat u vast lukken. Veel plezier gewenst!

Gerard van Midden Hoofdredacteur

Kwinken in...

De Berkenschool in Hoogland

Het is bijna meivakantie. De 32 kinderen van groep 2 van de Berkenschool in Hoogland zijn oranje gekleed. Vanmorgen was het Koningsontbijt. ‘Misschien gaat het in Kwink ook wel over Koningsdag,’ roept een kind.

De groep zit in de kring. Juf Fransisca

en gaat geweldig. Alsof ze een volu-

nodig heeft. Om efficiënt relaties te

doet haar handen breeduit. ‘Als ik

meknop heeft ingesteld: bij handen

hanteren, is het belangrijk oog te

zo doe, mag je zoveel lawaai maken

breed maken de kinderen onwaar-

krijgen voor de behoeftes van een

als je kunt.’ Er breekt een oorverdo-

schijnlijk veel lawaai, handen naar

ander. Bijvoorbeeld als het gaat om

vend tumult los.

elkaar en het geluid neemt af en de

het geluid dat jij maakt. Vaak heb je

‘Dat kan harder!’ roept de juf er bo-

groep wordt stil.

niet door dat een ander last van je

venuit. Ze heeft gelijk… Wanneer ze

heeft. Deze les maakt de groep daar

haar handen bij elkaar doet, neemt

Last van elkaar

alert op en leert hoe je kunt aan-

het volume af.

Het is de inleiding op les 15, waarin

geven dat je stilte nodig hebt om je

‘Goed zo,’ prijst ze, ‘als ik mijn han-

de competentie ‘Relaties hanteren’

taak te kunnen doen.

den bij elkaar doe, word je stil.’

aan de orde is. Het doel van de les

Het wordt een paar keer geoefend

is: Ik weet dat een ander soms stilte

Het filmpje wordt bekeken, daarin probeert Varken kassageld te tellen, terwijl Pontiaan keihard liedjes zingt.

Telliedjes nog wel. Varken moet steeds opnieuw beginnen. Ze raakt telkens de tel kwijt. ‘Ze is afgeleid,’ zegt een kind.

Het motto van Fransisca

Buren en boormachines ‘Als je last hebt van het geluid dat

4

Kinderen moeten zich veilig en vertrouwd voelen in de groep waarin

iemand maakt, kun je vragen:

ze elke dag zitten. Dan gaat leren een stuk beter. In zo’n veilige,

“Mag het wat zachter?”’ legt de juf

vertrouwde groep leer je van en met elkaar.

uit.

Kwink in de praktijk

Er wordt uitgebreid verteld over

handen en roept: ‘Mag het wat

buren die klaagden over radio’s,

zachter?’

papa’s boormachine of schreeu-

De Kwink van de Week - Zet jezelf

wende broertjes en zusjes. Steeds

eens wat zachter - wordt opgehan-

herhaalt de juf dat de buren vroe-

gen. Juf sluit de les af met de woor-

gen of het wat zachter mocht.

den: ‘Probeer op jezelf te letten en

De zin zit er goed in, want als het

jezelf zachter te zetten als je merkt

even later onrustig wordt, roept een

dat je veel geluid maakt. En als jij last

meisje: ‘Mag het wat zachter?’ Fran-

van iemand hebt, kun je altijd vra-

sisca moet erom lachen en geeft

gen: “Mag het wat zachter?”’

haar een complimentje.

De wereld is groter dan dit dorp Vogels

Na de les vertelt Fransisca: ‘Kwink

Daarna praten ze over geluiden

verdiept het sociaal-emotioneel le-

waar je zelf last van hebt. Een jon-

ren.’ Er worden onderwerpen aange-

gen zegt dat hij bij het slapengaan

dragen, zoals in deze les, waar ze zelf

last heeft van fluitende vogels. Het

niet opgekomen zou zijn.

meisje naast hem heeft last van de

De Berkenschool is een typische

hamerende buurman.

dorpsschool. De kinderen kennen

‘Wat kun je doen als je het geluid

elkaar van het spelen op straat en

vervelend vindt?’ vraagt juf.

bijvoorbeeld van de voetbalvereni-

‘Vragen of het wat zachter mag,’

ging.

zegt het meisje met de klussende

‘Dat bepaalt de schoolsfeer in hoge

buurman. Maar de jongen heeft

mate,’ zegt Fransisca. ‘Bij het buiten-

pech. Aan vogels kun je niet vragen

spelen wordt uitgebreid met elkaars

of het zachter mag…

step en fiets gespeeld. Ze kennen

Zijn er ook geluiden die ze fijn vin-

elkaar goed en vertrouwen elkaar.

den? Veel vingers gaan omhoog:

Dat geeft een goede basis om te

het geluid van kusjes. En van de

leren. Als je vrienden hebt, leer je

spinnende poes. En van de bel,

makkelijker in de groep.’

want dan komt er visite.

Heeft de school Kwink dan wel no-

Bij het onderdeel ‘Zelfstandig’ wordt geluidenbingo gespeeld. Klik op het geluidenplaatje en je hoort het geluid.

Groep 1/2 kleurt de geluiden die ze mooi vinden.

In groep 3/4 klikken kinderen om de beurt een naar en een mooi geluid aan. Die geluidenplaatjes worden gekleurd op de bingokaart.

dig? Fransisca knikt. ‘De wereld is Zet jezelf wat zachter

groter dan deze school en dit dorp.

Door naar de geluidenbingo. Veel

Ik hoop dat ze van Kwink leren om

kinderen hebben snel bingo. Ze

open naar de wereld te kijken. Con-

dansen en roepen: ‘Bingo, bingo,

tact te maken met mensen. Ook als

bingo!’ Om iedereen weer stil en op

ze niet uit jouw dorp of jouw land

z’n plek te krijgen, klapt juf in haar

komen.’

5

Het topje van de ijsberg Barbara Janssens over PBS

G

edrag heeft altijd een functie. Er is altijd een reden waarom kinderen iets doen. Dit ontstaat ergens in de interactie tussen leerling, taak, leerkracht en medeleerlingen.

Of het gedrag vaker vertoond wordt, of zal uitdoven, hangt deels af van de reactie die erop komt.’ Aan het woord is Barbara Janssens, gedragswetenschapper en een van de sturende krachten achter PBS Online. Tot de zomervakantie liep er een eerste geslaagde pilot waarbij scholen PBS-lessen, die Janssens mee ontwikkelde, uitprobeerden. Een vervolg hierop is in de maak. Reden om nader kennis te maken met ‘de vrouw achter de inhoud’.

Janssens vindt twee dingen essenti-

schiet ervan uit haar slof, dan wordt

heid van leerkrachten?

eel: op scholen moet evenveel aan-

de situatie voor een kind onveilig!’

Janssens glimlacht. ‘Als teams het

dacht zijn voor sociaal-emotioneel

goed doen wel. Het heeft drie jaar

leren als voor schools leren, en als het

Keurslijf

lang drie studiedagen per jaar ge-

gaat om gedrag reageert iedereen in

Janssens heeft zich met hart en ziel

kost om de basis voor SWPBS binnen

de school op dezelfde manier. ‘Ook

verbonden aan Schoolwide Positive

de school te leggen. Het team heeft

als dat kind niet in jouw groep zit,

Behavior Support (SWPBS). Ze bege-

met elkaar bepaald welke waarden

corrigeer je het als het jassen van de

leidt scholen bij de implementatie.

ze de kinderen mee willen geven

kapstok trekt. Dat geeft duidelijkheid.

Naast positieve reacties hoort ze

en welk gedrag er verwacht wordt

Want als de ene juf doet alsof ze het

ook weleens dat het een keurslijf is.

in welke ruimtes. Er is nagedacht

gedrag negeert en een andere juf

Doet SWPBS recht aan de eigen-

over het vormgeven van een positief klimaat in de school en een positieve communicatie met ouders. De leerkrachten bouwen samen de aanpak op. Dit doet juist een beroep op de eigenheid van leerkrachten en schoolteams.’

Barbara Janssens

Veiligheid Daarnaast gaat er tijdens de imple-

6

Barbara Janssens (1973) studeerde in 1996 af als GZ-psycholoog.

mentatie veel aandacht uit naar

Sindsdien werkte ze in het basisonderwijs en speciaal onderwijs. Ze is

het formuleren van gewenst ge-

PBS-coach en begeleidt scholen bij SWPBS-implementatietrajecten.

drag in verschillende schoolruimtes

Haar specialisatie is gedragsproblemen en ze werkt met moeilijke

en verschillende schoolsituaties.

groepen, ook bij sportverenigingen.

Daardoor ontstaat duidelijkheid en

dat bevordert een veilig schoolkli-

Onder water gebeurt veel dat de

maat. ‘Veiligheid is essentieel,’ zegt

uiteindelijke groepssfeer bepaalt. Tot

Janssens.

de herfstvakantie is er een unieke

‘Onveiligheid is de basis voor pro-

situatie. Het is dan eb. Er speelt zich

bleemgedrag. Creëer je weer een

nog relatief weinig onder water af.

veilig klimaat, dan neemt dat ge-

Je kunt als leerkracht in deze fase

drag af.’

de regie nemen en veel aandacht

Een anekdote van een van de

besteden aan het elkaar leren ken-

PBS-scholen die Barbara begeleidt:

nen en de normen en de waarden.

Een groepje leerlingen uit groep

Door zelf de normen neer te zetten

7 komt luidruchtig de kleedkamer

voordat de informele leider is komen

binnenstormen, waar leerlingen uit

bovendrijven, verklein je de kans dat

groep 3 zich nog aan het verkleden

uiteindelijk negatieve normen van

zijn. Een leerling uit groep 3 spreekt

een negatieve informele leider over-

ze daarop aan: ‘Wij hebben net

genomen worden als groepsnor-

een les gehad over respect. Wat

men.’

jullie doen is niet respectvol, wij

PBS Online is een online programma om PBS schoolbreed te implementeren. Het steekt in op preventieniveau 1 (het groene niveau). Met PBS Online krijgen scholen toegang tot twintig kant-en-klare lessen en drie extra lessen over de waarden respect, veiligheid en verantwoorde-

kunnen elkaar niet meer verstaan.’

Sport

Waarop de leerlingen uit groep 7

Via de tennisclub van haar kin-

zeggen: ‘Wij hebben die les ook ge-

deren werd Barbara’s PBS-kennis

had. En je hebt eigenlijk wel gelijk.’

ook in de sport geïntroduceerd. Ze zag veel indirecte communicatie.

Informele leiders

Bijvoorbeeld: ‘Zou je niet eens iets

In elke groep is er een natuurlijke

gaan doen?’ wanneer een kind niet

behoefte aan hiërarchie. Aan de

hielp met ballen rapen. Janssens

top van de hiërarchie staan de infor-

richtte zich in haar begeleiding op

mele leiders van de groep. Wanneer

twee dingen: wees duidelijk in wat

de informele leider een leerling met

je wilt en focus op gewenst gedrag.

probleemgedrag is, loop je het risico

‘Ze zijn ermee aan de slag ge-

dat zijn of haar normen, de normen

gaan. De aanpak bleek effectief.

van de groep worden. In sommi-

De kinderen lieten het gedrag zien

ge gevallen houdt de groep het

dat de trainers wilden. “Het is bijna

probleemgedrag van de informele

griezelig,” zei een van hen. Maar het

leider in stand.

is geen toveren. Dit is het effect als

Janssens begeleidt onveilige groe-

je duidelijk bent in het gedrag dat

pen. ‘Het zichtbare gedrag in een

je wilt zien en aandacht hebt voor

klas is het topje van de ijsberg.

gewenst gedrag.’

lijkheid. PBS Online helpt de school door in deze intensieve periode van invoering PBS-lessen aan te bieden die de school naar eigen inzicht kan aanpassen. De lessen worden uitgebreid geoefend in het begeleidingstraject dat scholen zelf moeten regelen met een PBS-coach.

PBS Online is een initiatief van Kwintessens en AED Leiden. Meer informatie op www.pbsonline.nl.

7

Wie wordt in uw school de Kwink-coach?

S

ociaal gedrag, elke dag! Een utopie of zorg je ervoor dat het lukt? Hoe houd je een methode in school “levend”? Hoe zorg je ervoor dat wat

ooit als belangrijk gedefinieerd werd onder de aandacht blijft? Hoe blijf je je leerkrachten stimuleren om het cruciale onderdeel “transitie” te blijven doen?

Dat de Kwink van de Week elke veertien dagen wordt opgehangen? Dat de groepsfases nauwlettend in de gaten gehouden worden? Dat ouders actief betrokken worden en blijven?

Het antwoord: Stel een Kwink-coach aan in de school!’

Wouter Siebers adviseert: ‘Stel een Kwink-coach aan’ (foto © Anoeska Slegtenhorst)

8

Sociaa l sterker en beter leren!

Stel een Kwink-coach aan!

Kwink-coach niet zelf het wiel uit te

en consequent mogelijk nastreven,

Dat is het dringende advies van

vinden. Misschien lijkt het weer een

werkt dit preventief en voorkomt het

Leraar van het Jaar Wouter Siebers,

taak erbij, maar in de praktijk is dit

verstorend gedrag. Bovendien zorgt

die op zijn school ook de methode

waarschijnlijk niet zo. Ik denk zelfs dat

de Kwink-coach voor inspiratie en

Kwink gebruikt. Naast leerkracht is

teambuilding. De voordelen daar-

hij ook gedragsspecialist en vanuit

van zijn soms niet direct meetbaar,

die functie vindt hij het niet meer

maar dragen wel evident bij aan

dan logisch dat hij ook de Kwink-

een sociaal veilige school.’

coach is. Opdat sociaal-emotioneel leren goed geborgd wordt op

Elke school ontvangt het katern ‘De

de school!

Kwink-coach’ via de huidige contactpersoon op school. Die kan er

Nieuw! Het gratis katern:

dan voor zorgen dat dit katern bij

‘De Kwink-coach’

de Kwink-coach komt. De Kwink-coa-

Wouter: ‘Ik heb met veel plezier mee-

foto © Tirzah Schnater - OCW

geschreven aan het speciale katern:

ches ontvangen twee keer per jaar een speciale e-news met tips om

“De Kwink-coach”. Dat bevat veel

het een taakverlichting is. Wanneer

onderdelen uit Kwink kort tijdens

tips om sociaal-emotioneel leren te

leerkrachten de uitgangspunten en

een totale teamvergadering aan de

borgen. Ideaal, want zo hoef je als

doelstellingen van Kwink zo uniform

orde te stellen.

De inhoud van het katern ‘De Kwink-coach’: Hoe geef ik een Kwink-les?

De SCOL en Zien!

Kwink en de groepsfases

Kwink schoolbreed

Hoe SEL is je team?

Kwink en SWPBS

Kwink en transitie

Kwink en de Wet sociale

Kwink en de emotiewoorden

veiligheid op school

Kwink en ouders

Kwink en burgerschap

Kwink en het belang van goed

Kwink en mediawijsheid

voorbeeldgedrag

Monitoren en borgen

Groepsobservatie

Kwink en begeleiding

Kwink en de preventieniveaus

9

De filmpjes van Kwink

Een kijkje bij...

deVooruitblik animatoren van Kwink onderbouw Een vast en populair Titel

Wat staat er de komende weken op het programma?

Competentie

Groepsfase

Besef van jezelf

Forming/norming

Keuzes maken

Forming/norming

Relaties hanteren

Forming/norming

Besef van jezelf

Storming

Titel startten ze een eigen bedrijf in paar jaar geleden

Competentie

Groepsfase

grafische en weben app-ontwikkeling.

Les 1 vormgeving Een Kwinkwijs begin Nu maken ze alweer twee jaar filmpjes voor Kwink.

Besef van jezelf

Forming/norming

Keuzes maken

Forming/norming

lesonderdeel zijn de Les 1 De Kwinkwijzer filmpjes van Kwink. Deze worden gemaakt door Les 2 Omgaan met regels verschillende animatoren.

Les 3 nemen Samen een groep Vandaag we in een kijkje bij de animatoren vanjede filmpjes voor Les 4 Laat niet omblazen! de onderbouw.

Lizette van Boom en Dianne Rijnbende middenbouw kennen elkaar van de studie Filosofie. Een

Les 2

Omgaan met regels

Storyboard Bloopers Les 3 Werken aan een veilige groep Relaties hanterenKarakter toevoegenForming/norming Het maken van een filmpje begint Het maken van een animatie van Lizette en Dianne vinden KwinkLes 4 Laat je niet omblazen Besef van jezelf Storming met een storyboard, dat bestaat één minuut kost ongeveer twee à filmpjes maken erg leuk.

‘Het uit een stramien, tekeningen en

drie uur. In die tijd worden het ca-

mooie is dat je een tekening tot

eenbovenbouw geluidsbestand. Dat ontvan-

merawerk en alle bewegingen van

leven brengt,’ legt Dianne uit. Aad

gen ze van de uitgeverij. Aan de Titel hand van dit stramien bepalen ze Les 1 De Kwinkwijzer zelf de verdere uitwerking. Soms

de dieren en de omgeving geaniCompetentie meerd op het geluid van de audio.

Besef van jezelf ‘Soms gaat er tijdens het bewerken

Bijloo, de illustrator, kijkt vaak nog Groepsfase even mee met het eindresultaat.

Forming/norming ‘Hij is ook benieuwd hoe het

geven ze eerst nog feedback.

Les 2 Regel het!

‘Nee schudden in 2d is bijvoor-

weleens wat fout,’ lacht Dianne.

Keuzes maken ‘Bijvoorbeeld met de nek van Odet-

geworden is.’ De dieren in Kwink Forming/norming hebben allemaal een eigen

beeld lastig.’ Ze werken niet samen Les 3 De veilige groep aan hetzelfde filmpje. ‘Je hebt toch

te de ooievaar, die bewoog ineens karakter. ‘Je kunt in de animaties Relaties hanteren Forming/norming veel te snel.’ extra karakters toevoegen. Odette

allebei werkwijze’, aldus Lesje4 eigen Weerbaar Lizette. ‘De uitwerking is vaak ook complex, zoiets draag je niet mak-

Besef van jezelf

‘Je brengt een tekening tot leven.’

Kwink en het belang van groepsvorming kelijk over.’

10

heeft natuurlijk heelStorming andere eigenschappen dan Mol, die veel langzamer beweegt. ‘

Kwink zet in op preventie van

Tips voor groepsvorming Odette

verstorend gedrag. Dat lukt door

Zelf vinden hetde mooiste filmpje Kwink biedtze voor periode tot de

als leerkracht veel aandacht te

dat ze gemaakt hebben ‘Odette, herfstvakantie zes lessen aan, pas-

besteden aan het proces van

Pavela op het Elke strand’. send bijen deGretta groepsfases. les is

positieve groepsvorming. Een

Voor deze animatie moesten ze uitgebreid met tips om aan groeps-

sterke, sociale groep komt voor zichzelf op en accepteert verstorend ge-

werken één tekening in plaats vormingmet te werken.

Die kunt u ook

drag niet, is de bewezen gedachte. Voorwaarden zijn onder andere: houd

van meerdere tekeningen.

Dit bebuiten de Kwink-lessen toepassen.

als leerkracht rekening met de fases die een groep doormaakt: forming,

tekent dat het de Hoe meer, hoecamerawerk beter. U vindten deze

norming, storming, performing en adjourning. En leer kinderen de volgende

bewegingen grote rol suggesties opeen het extra lesformulier zelf

vijf levensvaardigheden (competenties) aan: besef van jezelf, zelfmanage-

spelen bij het vertellen het veronder het nieuwe kopjevan ‘Een sterke

ment, besef van de ander, relaties hanteren en keuzes maken.

haal.

Dat bij deze goed groep’ énisonder deanimatie knop ‘Klassen-

Op deze pijlers, beschreven door dr. Kees van Overveld in zijn boek

gelukt. management’ op de website.

Groepsplan Gedrag, is Kwink gebaseerd.

Een aanrader!

Lesdoel

Kwink van de Week

Ik maak kennis met de Kwinkwijzer, de ander en de regels van de groep.

Zorg voor een Kwinkwijze klas.

Ik leer op een goede manier met regels omgaan.

Regel het!

Ik weet of iedereen er is vandaag.

Denk aan elkaar!

Ik leer stevig te staan.

Sta stevig in je schoenen.

Lesdoel

Kwink van de Week

Ik maak kennis met de Kwinkwijzer, de ander en de regels van de groep.

Werk mee aan een Kwinkwijze groep!

Ik kan op een goede manier met regels omgaan.

Regel het met elkaar.

Ik zet me in voor een veilige groep.

Denk aan elkaar!

Ik laat zien waar ik voor sta.

Sta stevig in je schoenen.

Lesdoel

Kwink van de Week

Ik maak kennis met de Kwinkwijzer, de ander en de regels van de groep.

Zorg voor een Kwinkwijze groep!

Ik kan op een goede manier omgaan met de (ongeschreven) regels van de groep.

Regel het met elkaar!

Ik zet me in voor een veilige groep.

Houd rekening met elkaar!

Ik laat zien waar ik voor sta.

Sta stevig in je schoenen!

De Kwink-lessen tot de

‘zelfstandig’ kunt u ook inzetten als

Les 6 heeft als thema: ‘Hoera, we

herfstvakantie

creatieve les.

zijn een groep en dat vieren we’.

Hierboven ziet u een compleet

Centraal staat de competentie:

overzicht van de eerste vier lessen

Les 5 en 6 waren op het moment van

relaties hanteren. We sluiten de

van Kwink. Wilt u elke week een

drukken van dit Kwink magazine nog

fase van storming (hopelijk) af.

Kwink-les geven? Dat kan. Geef

in ontwikkeling. Meer informatie over

de Kwink-les dan niet in één keer,

deze lessen vindt u op

maar doe de les bij voorkeur tot

kwinkopschool.nl (op de inlogpagina).

Tip: Betrek de ouders/verzorgers van de leerlingen direct

en met het onderdeel ‘begeleide Les 5 heeft als thema: ‘Samen geven

bij het proces van een posi-

een korte herhaling, met het on-

we het goede voorbeeld’ (kinderen,

tieve groepsvorming. Maak

derdeel ‘zelfstandig’ op een ander

leerkrachten én ouders). Centraal

hen medeverantwoordelijk.

moment. Veel van de suggesties bij

staat de competentie: keuzes maken.

inoefening’. Vervolg de les, met

Kwink is een uitgave van voor inspirerend onderwijs ● www.kwinkopschool.nl Kwink is een uitgave van

voor inspirerend onderwijs ● www.kwinkopschool.nl

Vooruitblik

Wat staat er de komende weken op het programma?

onderbouw Titel

Competentie

Groepsfase

Les 1

De Kwinkwijzer

Besef van jezelf

Forming/norming

Les 2

Omgaan met regels

Keuzes maken

Forming/norming

Les 3

Samen in een groep

Relaties hanteren

Forming/norming

Les 4

Laat je niet omblazen!

Besef van jezelf

Storming

Titel

Competentie

Groepsfase

Les 1

Een Kwinkwijs begin

Besef van jezelf

Forming/norming

Les 2

Omgaan met regels

Keuzes maken

Forming/norming

Les 3

Werken aan een veilige groep

Relaties hanteren

Forming/norming

Les 4

Laat je niet omblazen

Besef van jezelf

Storming

Titel

Competentie

Groepsfase

Les 1

De Kwinkwijzer

Besef van jezelf

Forming/norming

Les 2

Regel het!

Keuzes maken

Forming/norming

Les 3

De veilige groep

Relaties hanteren

Forming/norming

Les 4

Weerbaar

Besef van jezelf

Storming

middenbouw

bovenbouw

Kwink en het belang van groepsvorming

Kwink zet in op preventie van

Tips voor groepsvorming

verstorend gedrag. Dat lukt door

Kwink biedt voor de periode tot de

als leerkracht veel aandacht te

herfstvakantie zes lessen aan, pas-

besteden aan het proces van

send bij de groepsfases. Elke les is

positieve groepsvorming. Een

uitgebreid met tips om aan groeps-

sterke, sociale groep komt voor zichzelf op en accepteert verstorend ge-

vorming te werken. Die kunt u ook

drag niet, is de bewezen gedachte. Voorwaarden zijn onder andere: houd

buiten de Kwink-lessen toepassen.

als leerkracht rekening met de fases die een groep doormaakt: forming,

Hoe meer, hoe beter. U vindt deze

norming, storming, performing en adjourning. En leer kinderen de volgende

suggesties op het lesformulier zelf

vijf levensvaardigheden (competenties) aan: besef van jezelf, zelfmanage-

onder het nieuwe kopje ‘Een sterke

ment, besef van de ander, relaties hanteren en keuzes maken.

groep’ én onder de knop ‘Klassen-

Op deze pijlers, beschreven door dr. Kees van Overveld in zijn boek

management’ op de website.

Groepsplan Gedrag, is Kwink gebaseerd.

Een aanrader!

Tips van leerkrachten

Kwink

tips

Een goede tip is goud waard: Stuur je Kwink-tip naar tip@kwinkopschool.nl.

De leerkrachten van Kwink-scholen dragen ideeën voor versterking aan en ondersteunen het enthousiasme van de redactie met positieve reacties van kinderen én met praktische tips.

Heeft u ook een Kwink-tip? Mail ons!

De Berkenschool – Hoogland Joke van den Hurk

Speel het Kwink-filmpje uit, door middel van rollenspellen, toneelstukjes etc. Dit kan in kleine groepjes, waardoor er weer een grotere betrokkenheid is onder de leerlingen en je meer de diepte in kan.

Mariaschool – Den Hoorn Janneke Gouweleeuw

Als leerkracht doe je ertoe! Een Kwink-les slaagt door jou!

Grijp nog eens terug op oude liedjes als dat van toepassing is.

Kwink: nu ook voor voorschoolse opvang en BSO!

Iris Vrancken van Kindcentrum Het Spectrum in Vlaardingen, aanjager van Kwink voor de allerjongsten en BSO

Iris Vrancken: ‘Ik ben blij dat Kwink nu ook materiaal ontwikkelt voor de voorschoolse opvang en de BSO. Die combinatie zorgt voor een goede doorgaande lijn voor sociaalemotioneel leren. Van kleins af aan ontwikkelen kinderen zich. Zeker op sociaal-emotioneel gebied. Het begint als baby. Met lachen en huilen geven ze aan wat ze fijn vinden en wat niet. Door al vanaf jonge leeftijd met kinderen op een speelse manier te praten over emoties, krijgen ze een betere emotionele woordenschat.

Ze leren zichzelf kennen, weten waar hun grenzen liggen en kunnen in gesprekken beter hun emoties verwoorden.’

Meer informatie op www.kwinkopschool.nl/ikc

Kwink is een methode van

Maak van je klas een groep Kees van Overveld

P

esten is een effectieve manier om populair te worden of te blijven. Deze weinig vreugdevolle conclusie trok Rozemarijn van der Ploeg in haar proefschrift over emotionele en sociale

processen in groepen.1 Voor pestende leerlingen blijkt het regelmatig wisselen van slachtoffers ook nog eens een goede strategie om populair te blijven.

12

De Wet sociale veiligheid op school

Stevig fundament

nootjes (forming). Al op de eerste

is nu een jaar van kracht. Iedere

Mijn voorkeur gaat uit naar het stor-

schooldag beĂŻnvloedt de leerkracht

school heeft een inspanningsver-

ten van een stevig fundament in

als formele leider van de groep be-

plichting om zorg te dragen voor de

ieder klaslokaal, oftewel: van een klas

wust het prille groepsproces door

sociale, psychische en fysieke vei-

een hechte groep maken. Het is de

aandacht te vestigen op het nor-

ligheid van alle leerlingen. De wijze

opdracht van iedere leerkracht om

matief kader: de waarden, de regels

waarop scholen aan die veiligheid

vanaf de eerste schooldag fors in te

en de gedragsverwachtingen. Het

werken is niet vastgelegd. Er is ruimte

zetten op verbinding en veiligheid.

normatief kader dient een belangrijk

voor visie van de school. Je mag

De groepsvorming heeft herkenbare

doel: ervoor zorgen dat iedereen zich

een anti-pestprogramma gebruiken,

fasen, het is noodzaak daarop in te

veilig voelt. Deze fase van de groeps-

je mag werken aan sociaal-emoti-

spelen.

vorming is ook zeer geschikt om de

oneel leren, het maakt niet uit. De

In de eerste dagen van het nieuwe

regels omtrent het gebruik van social

enige eis die er is, is dat het wel

schooljaar draait het om de (her-

media te bespreken.2 Deze fase (nor-

effectief moet zijn en bijdraagt aan

nieuwde) kennismaking met de

ming) duurt normaal gesproken zo’n

verbetering van de schoolveiligheid.

school, de leerkracht en de klasge-

twee weken. Het doel is dat leerlingen

Ac htergrond informatie

de regels kennen en erkennen.

plezier maken met elkaar;

Rond de derde week van het

respectvol communiceren;

schooljaar wordt steeds meer zicht-

elkaar niet uitsluiten maar insluiten;

baar welke leerlingen zich als leider

gezond gedrag op social media

opwerpen, wie zich bij die leiders aansluiten, wie zich afzijdig houden

en internet; opstaan tegen pestgedrag.

of wie een groepje binnen de groep vormen. In deze fase van storming

Het slachtoffer verdedigen

draait het om een belangrijke vraag:

Ik kom nog even terug op het pro-

Hoe gaan we binnen het normatief

motieonderzoek van Rozemarijn van

kader met elkaar om?

der Ploeg. Ik deed het misschien

Dr. Kees van Overveld (53) is

voorkomen alsof er maar één con-

gedragsdeskundige. Hij volgt

clusie was, maar dat is niet zo. Er was

alle ontwikkelingen rondom het

nog een tweede. Volgens Van der

voorkomen en aanpakken van

Ploeg verhoogt niet alleen pesten

gedragsproblemen op de voet,

de status in een groep maar ook het

zowel nationaal als internationaal.

slachtoffer verdedigen. En dat is een

Van Overveld ziet zichzelf als een

goed bericht!

eeuwige puzzelaar: wat doe ik met

‘Een slachtoffer verdedigen verhoogt de status in de groep.’

Kees van Overveld

alle nieuwe puzzelstukjes met kennis In de fase van storming werkt de

Het betekent dat we juist in de fase

die iedere dag voorbijkomen? Hij

leerkracht aan de overgang van klas

van de storming de nadruk moe-

ziet het als een uitdaging om de

naar groep. Waar zou het over moe-

ten leggen op het opkomen voor

vaak weinig toegankelijke kennis te

ten gaan in deze fase?

elkaar. Veiligheid in de groep is niet

presenteren in logische en concrete

alleen een verantwoordelijkheid

theorie en handvatten voor de

Een kleine greep uit de

van de leerkracht maar zeker ook

leerkracht.

mogelijkheden:

van de leerlingen. Uiteindelijk verge-

coöperatief leren (samenwerken

makkelijken die gevoelens van vei-

Vanuit zijn eigen bedrijf

met elk klasgenootje, ook al vind je

ligheid datgene waarvoor iedereen

www.keesvanoverveld.nl geeft Van

die persoon niet leuk of aardig);

naar school komt: gewoon lekker

Overveld lezingen, workshops en

leren!

teamtrainingen in Nederland en

verschillen en overeenkomsten benoemen en waarderen (werken

Vlaanderen op diverse thema’s:

aan diversiteit);

schoolveiligheid/pesten, agressie,

problemen en conflicten voorkomen en oplossen; samen nadenken over ‘herstelwerkzaamheden’ (hoe maak je het weer goed je als iets ‘kapot’ hebt gemaakt – fysiek of psychisch);

gedragsproblemen en het werken 1 Van der Ploeg promoveerde op 14 april

2016 aan de Rijksuniversiteit Groningen met het proefschrift ‘Be a buddy, not a bully’.

2 Tip: http://mijnkindonline.nl/publicaties/lesmateriaal/whatshappy

met groepsplannen gedrag. Verder is hij ook regelmatig te vinden in moeilijke groepen om daar samen met de leerkracht de rust weer te herstellen.

13

Kwink meting

Oog voor anderen ‘Dat is al zo vanaf mijn geboorte.’ Boy heft zijn linkerarm nog eens extra.

Alsof ik het nog niet gezien had. Bij de elleboog houdt het op.

‘Ja, ik denk, ik zeg ’t maar meteen.’

‘Vragen anderen jou weleens hoe het met jouw arm zit?’

‘Kinderen wel. Volwassenen niet. Maar ik zag jou denken: hoe zal ik erover beginnen?’

‘Vind je het vervelend als anderen ernaar vragen?’

‘Nou nee… het hoort nou eenmaal bij mij. Ik weet niet beter.’

Ik ben onderweg met elf brugklassers. Twee jongens en negen meisjes. vmbo, havo, vwo, van alles wat. Tot vanmorgen kenden we elkaar niet.

Twee dagen lopen we onder leiding van een ervaren gids een deel van een eeuwenoude pelgrimsroute. Goed schoeisel verplicht, mobieltjes streng verboden. Al lopend vormen zich de eerste dag kleine groepjes. De gesprekken ontstaan vanzelf: als je wandelt hoef je elkaar niet voortdurend aan te kijken.

‘Ik irriteer leraren.’

Dat is Sascha. Een halfuur lang schetst ze een beeld van zichzelf. ‘Ik ben soms brutaal. En ik lach veel te veel in de les en ik kan niet goed stilzitten.

Dat is stom. Ik weet het van mezelf maar ik kan er niks aan doen. Dat hoort nu eenmaal bij mij.’

‘Praat je er ook zo over met jouw leraren?’

‘Soms. Maar ze zeggen alleen maar wat ik fout doe. Behalve eentje, meneer Fred. Die geeft me complimenten als ik iets goed doe.’

‘Dat lijkt me wel fijn, of niet?’

‘Ja. Maar laatst had ik een 8 voor rekenen in plaats van altijd een 4 of 5. En toen zei hij ‘Oké.’ Nou, toen had ik wel iets anders verwacht. Snap je?’

Ik snap het. ’s Avonds zit de eerste dag erop, de groep voelt vertrouwd en veilig. Ook de tweede dag verloopt prima. Zingen (‘Hé Mick, ken je nog dat liedje van de zetpil?’ ‘Nee, wel eentje van Guus Meeuwis’), praten, plagen, transpireren... volhouden tot de avond.

We sluiten de tweedaagse tocht af met een slotritueel in de kring. Je geeft je rechterbuurman of -vrouw een hand en spreekt een wens uit. Onze begeleider begint.

‘Sascha, ik wens jou toe dat je nog veel boeiende mensen mag ontmoeten op je levenspad.’

Sascha knikt, draait zich om naar de jongen naast haar en zegt: ‘Boy, ik wens je toe dat je je gelukkig voelt in je lichaam.’

Deze brugklassers weten wie ze zijn en wat ze doen. Ze hebben oog voor anderen en gaan goed met ze om. Ze kiezen voor een leuke en veilige groep.

Ger Luttels

14

Sociaalemotioneel leren thuis

‘Wat een held! Zo’n kanjer! Mijn kind is echt fantastisch!’

Arme kinderen die dit elke dag over zichzelf te horen krijgen. Natuurlijk…

Ouderinformatie

‘Help! Mijn ouders noemen me een kanjer!’

sommige kinderen hebben het zwaar. Omdat ze een ouder moeten missen bijvoorbeeld. Ik ken ze vanuit mijn praktijk. Maar nooit heb ik ze

Door Tea Adema, trainer

een ‘kanjer’ of een ‘held’ genoemd. Wel spraken we over hoe moeilijk

bij Opleiding tot kinder-

het soms voor ze is om het dagelijks vol te houden. Hoe ze daar zelf over

en opvoedcoach

denken en wat hen helpt en niet helpt.

Waarom je verdrietig wordt als

de mand zal vallen en wat men

Het kan eenvoudig anders:

kanjer of held

dan van hem gaat vinden.

niet pamperen!

Omdat held en kanjer een status is

Ik zie ze wekelijks bij me langskomen.

Gelukkig zie ik ook de echte

die belangrijk is, leren we misschien

Kinderen met hulpvragen op het ge-

kanjers en helden. Kinderen vol

de echte helden en kanjers juist

bied van woedeaanvallen en angst-

zelfvertrouwen en vechtlust. Die

het tegenovergestelde van wat we

klachten. Die niet weten hoe ze met

doen wat ze moeten doen en

eigenlijk willen. Ook buiten het ge-

anderen om moeten gaan en basa-

op hun eigen wijze moeilijkheden

zichtsveld van de ouders mogen ze

le sociale vaardigheden missen.

trotseren. En ouders met een

niet falen. Immers, papa en mama

heldere blik op hoe ze deze dag

vertellen overal hoe trots ze zijn, en

Het kanjerprobleem groeit!

met nieuwe uitdagingen weer aan

dan kun je geen watje zijn.

Ouders die het moeilijke gedrag van

moeten gaan. Met rechte rug….

Gevolg? Het kind neemt de goed-

hun kinderen standaard bagatellise-

Mijn advies: laten we alsjeblieft

bedoelde complimenten niet meer

ren met ‘dat het toch zo’n geweldig

ophouden met de flauwekul om

op en ontwikkelt geen feeling met

kind is’, werken dus onbedoeld mee

kinderen te pamperen. Laten we

zijn werkelijke kwaliteiten en ca-

aan de onzekerheid en problemen

ze wijzen op hun kwaliteiten om

paciteiten om moeilijke situaties

van hun kind op allerlei terreinen.

moeilijkheden en teleurstellingen te

het hoofd te bieden. En… het ont-

Ik hoor ook de verhalen van veel

lijf te gaan. En laten we hen vooral

wikkelt een groeiend gebrek aan

leerkrachten die wanhopig worden

helpen met het accepteren van

eigenwaarde en zelfvertrouwen.

van deze ouders. Kindlief is de prins

de vervelende dingen, taken en

Het kind stelt zichzelf steeds hogere

of prinses en de school moet maar

moeilijke mensen om hen heen.

eisen; een vicieuze cirkel is gebo-

zorgen voor extra hulp en toezicht.

Dat helpt hen om een toekomst op

ren. Terwijl anderen hem roemen

Het is verbijsterend te zien hoe het

te bouwen waarin ze als overlever

verschijnsel van de held en kanjer

kunnen leven in plaats van

de afgelopen drie jaar gegroeid is.

slachtoffer.

om zijn heldenstatus vraagt het kind zich af wanneer het door

15

Ga er samen voor Lambert Pennings

L

ambert Pennings is werkzaam bij onderwijsadvies-

bureau RPCZ in Vlissingen. Hij is een bevlogen onderwijsbegeleider, en een expert op het gebied van gedrag.

Kwink viel bij hem zó in de smaak dat je hem een echte Kwink-fan kunt noemen.

Volgens Pennings is sociaal-emotioneel leren vaak een ondergeschoven kindje. Hij wil leerkrachten bewust maken van het belang ervan.

‘Functioneren in een klas van vijfentwintig leerlingen vraagt heel wat anders van een kind dan bijvoorbeeld een thuisomgeving. Zo’n groep is eigenlijk een jungle. Verschillende temperamenten, achtergronden, culturen, ervaringen en normen en waarden komen daar samen. Daarop moet je kinderen voorbereiden en ze begeleiden.’

‘Als een team er samen voor gaat, is er veel mogelijk.’

Wanneer een school met een hulpvraag komt vanwege een groep met grensoverschrijdend gedrag, vraagt hij altijd wat de school op dit gebied aan vaardigheden bijbrengt.

‘Wat mag je van kinderen verwachten op het gebied van gedrag als je ze daar helemaal niets over aanbiedt?

Vertaal dat eens naar taal, rekenen en spelling, dan snapt iedereen dat zon-

16

Een rugzak vol competenties!

der uitleg en oefenen je geen leerresultaat mag verwachten. Als het gaat

Zijn gedrevenheid om leerkrachten te laten reflecteren

om gedrag wordt nog vaak gedacht

op hun voorbeeldgedrag, gebruikte Pennings om het

dat een kind het vanzelf wel leert.’

Kwink-katern over leerkrachtgedrag aan te scherpen.

Hij las mee in de ontwikkelfase van dit katern dat

Status

gemaakt is voor onderwijsadviesdiensten, zoals RPCZ,

Ooit had een leerkracht status. Zei

die scholen willen helpen bij het optimaliseren van

hij: ‘Stil!’ Dan was iedereen stil. Dat is

goed voorbeeldgedrag.

niet meer vanzelfsprekend. Sommige leerkrachten kunnen moeilijk met die verandering omgaan. Ze geven al

leerkracht, maar soms ook bij de

matisch wordt, hebben steun van

jaren op een bepaalde manier les.

directie. Wanneer een leerkracht op

de collega’s nodig. Het helpt bijvoor-

Waarom moeten ze dat veranderen?

omvallen staat, schudt hij directies

beeld als de moeilijkste leerling elke

Het is toch niet hún schuld dat de

wakker. Oogkleppen af! Wat is er

dag een uur in een andere groep

klas ‘fout’ reageert? Dat komt door de

aan de hand? Is het een onder-

opgevangen wordt. Of dat collega’s

veranderende maatschappij. Of door

huids probleem van de hele school,

meekijken en complimenten geven

de huidige manier van opvoeden.

of alleen van deze groep?

als ze zien dat iets goed gaat. Als

‘Omdat ik van buiten invlieg, kan ik

‘In teams is de neiging om de leer-

een team er samen voor gaat, is er

spiegelen. Als het moet kan ik con-

kracht van die groep aan te kijken

veel mogelijk.’

fronteren. Dat doe ik om situaties

op het gedrag van de klas. Dat vind

Hier is de cirkel van Lambert Pen-

open te breken. Want als je je blijft

ik onjuist. Een moeilijke groep is nooit

nings betoog rond. ‘De keuze voor

verschuilen achter argumenten bui-

de “schuld” van één leerkracht.’

een methode als Kwink laat zien dat

ten jezelf, dan los je het probleem in

Dat besef is volgens Pennings cru-

een team serieus aandacht aan so-

je klas nooit op.’

ciaal voor het vervolg. ‘Wil je onge-

ciaal-emotioneel leren wil besteden.

wenst gedrag uitbannen, dan moet

Ze zetten dat bewust op het rooster.

Fout voorbeeldgedrag

het de verantwoordelijkheid van het

Die houding juich ik toe. Geef kin-

Een leerkracht met een moeilijke

hele team worden. De leerkrachten

deren gedragsgereedschap. Betrek

groep staat nogal eens in de ‘over-

bij wie het moeilijke gedrag proble-

ouders erbij. Ga er samen voor!’

leefstand’. ‘Dat is niet goed, want het gedrag dat zo’n leerkracht laat zien, is een slecht voorbeeld voor de kinderen. Leerkrachten – en directies – realiseren zich dat vaak niet. De leerkracht reageert bijvoorbeeld ongeduldig of verbaal hardhandig. Kin-

Kwink-experts bij onderwijsadviesorganisaties

deren kopiëren het gedrag van de

U kunt zonder training met Kwink starten. Toch adviseren

leerkracht. Nu dus ook. Dat is olie op

wij een implementatietraining en begeleiding door een

het vuur. Het lokt een heftiger reactie

onderwijsadviesorganisatie in uw regio. Hun Kwink-experts kijken

bij de leerkracht uit, waar kinderen

specifiek naar uw school en kunnen u extra ondersteuning

weer op reageren. Zo komen kinde-

bieden om nog meer resultaat uit Kwink te halen en om de

ren én de leerkracht in de verkeerde

belangrijke transitie vorm te geven. Ook voor ondersteuning

spiraal terecht.’

van leerkrachten in het lesgeven van sociaal-emotioneel leren.

Pennings signaleert scherp bij wie hij moet zijn om een situatie te ver-

Een overzicht van alle onderwijsadviesorganisaties en

beteren. Soms is dat bij de groeps-

contactpersonen vindt u op www.kwinkopschool.nl/advies

17

Onder de loep:

klassenmanagement Grootschalig internationaal onderzoek wijst uit dat structurele aandacht voor sociaal-emotioneel leren óók tot betere reken-, taal- en leesprestaties leidt. Een ‘toevallige’ bijvangst die aangeeft dat het leerrendement voor deze cognitieve vakken maximaal kan oplopen tot maar liefst 11% meer.

Maar… alleen in combinatie met goed klassenmanagement!

Daarom geeft Kwink bij elke les tips voor klassenmanagement, passend bij de inhoud van de betreffende les. Integreer die suggesties vooral in de

In deze rubriek nemen we steeds een ander lesonderdeel onder de loep. Waarom vinden wij dit onderdeel belangrijk?

Hoe hebben we het toegepast in de lessen? Wat kunt u hiermee als leerkracht?

Kwink-lessen! Hieronder voorbeelden per bouw.

onder bouw les

15

midden bouw les

13

boven bouw les

16

Kan het wat zachter?

Ruimte geven aan je gevoel

De kunst van het kiezen

Lesdoel: Ik weet dat een ander

Lesdoel: Ik weet hoe ik me kan

Lesdoel: Ik weet hoe ik een ver-

soms stilte nodig heeft

uiten als er iets vervelends is ge-

antwoorde keuze kan maken

beurd Een les over stilte en lawaai. Iede-

Een les over het maken van een

re leerkracht ervaart met regel-

Een les over het uiten van emo-

verantwoorde keuze. Dan moeten

maat te veel lawaai in de groep.

ties. Een emotiewoordenschat

kinderen soms hun eigenbelang

Met name de wisseling van mo-

helpt om eigen emoties beter te

opzijzetten en moeten ze kijken

ment en plek kan ruis geven.

kunnen uiten. Anderen kunnen je

naar het groepsbelang. Dat

dan ook beter begrijpen.

vraagt om oefenen met coöpera-

Klassenmanagement:

tieve werkvormen.

Plan ‘oplaadmomenten’ in. Geef

Klassenmanagement:

de kinderen de tijd om iets anders

Geef elke dag een paar kinderen

Klassenmanagement:

te doen. Doe bijvoorbeeld deze

aan het eind van de dag de gele-

Verdeel de klas in groepjes van vier.

energizer: De kinderen mogen vrij

genheid om hun ‘weerbericht’ te

Geef iedere leerling in het groepje

bewegen op muziek in de klas.

geven. Zonnig: ik heb al mijn werk

een nummer (1 t/m 4). Stel een

Ze mogen elkaar niet aanraken.

af. Plaatselijke bewolking: ik ben

vraag aan de hele klas. Elk groepje

Als de muziek stopt, noemt u het

gevallen in de pauze. Onweer: ik

moet tot een eenduidig antwoord

getal drie. De kinderen maken zo

had ruzie. Vraag naar de emoties

komen. Geef ze daar 5 minuten

snel mogelijk groepjes van drie.

bij deze situaties. Schrijf ze op het

de tijd voor. Noem één van de

Herhaal dit spel en noem een an-

bord. Vraag de dag erna op-

nummers. Iedere leerling met dat

der getal.

nieuw naar hun ‘weerbericht’.

nummer vertelt tot welk antwoord de groep gekomen is.

18

Kwink-les voor ouders

Kijk op de startpagina van kwinkopschool.nl 3

Kwink? Sociaal-emotioneel leren?

Wat is dat? En wat levert dat op?

Logische vragen van ouders en goed om die serieus te beantwoorden. Dat kan met de kant-en-klare Kwink-ouderavond. Een programma dat de opzet van een Kwink-les volgt.

2

Neem ouders mee in uw enthousiasme voor Kwink en laat hen zelf

Uitleg: Informatie in vier onderdelen (naar keuze) met filmpje of sheet

ervaren waarom sociaal-emotioneel leren ‘de les van je leven’ is!

1

6

Oriëntatie: Een speciale startanimatie brengt ouders in de sfeer van SEL

5

Terugblik: De ouders kijken met ‘emotiewoorden’ terug op hun eigen schooltijd

Evaluatie: Korte nabespreking: Is het lesdoel gehaald?

4

7

Zelfstandig: Keuze uit vier activiteiten zoals het maken van een ‘Kwink van de Avond’

Ga voor het complete digitale draaiboek naar kwinkopschool.nl Begeleid: Voorbeelden van een Kwink-les: de theorie in praktijk

(startpagina).

Mail uw ervaringen met de ouder-

Vooruitblik: Actief aan de slag met SEL, op school en thuis

avond naar info@kwinkopschool.nl

19

Gratis proef­ abonnement www.kwinkopschool.nl/ proefabonnement

Een sociaal veilige leeromgeving

Kwink is een online methode voor sociaal-emotioneel

op preventie van bijvoorbeeld pesten zodat ‘reparaties’

leren (SEL). Voor groep 1 t/m 8. Kwink en SEL gaan uit van

achteraf worden voorkomen. Kwink zorgt zo voor betere

de kracht van de groep, om een omgeving te creëren

prestaties door een sociaal veilige leeromgeving.

waarin ieder kind zich veilig voelt. De aanpak is gericht

Meer weten? Kwinkopschool.nl

T: 033 460 60 11 E: info@kwintessens.nl

Kwink is een methode van