Kwink magazine voor sociaal-emotioneel leren jrg 1 - nr 1

magazine voor sociaal-emotioneel leren

Kwinken in Delft Kwink twee maanden

gratis

Kees van Overveld:

‘Preventie voorkomt verstorend gedrag’

Kwink is een uitgave van

voor inspirerend onderwijs l www.kwinkopschool.nl

Colofon

Prikbord

Kwink magazine voor

Kwink magazine

sociaal-emotioneel leren

Kwink magazine is speciaal gemaakt voor leerkrachten, intern begeleiders en directieleden die meer willen weten over sociaal-emotioneel leren op school. En vooral

Redactie

voor onze abonnees, om u te informeren en het werken met Kwink interessanter en leuker

Gerard van Midden,

te maken, voor u en uw leerlingen! Veel leesplezier.

hoofdredacteur Karine van der Zon-Mels,

Vrijdag 1 2 de

cember: Congres sociaal-e motionee leren met l Kees van Overveld

eindredacteur

Voor in uw agenda:

Cora Vlaming,

Op 12 december 2014 organiseren wij een bijeenkomst

uitgever

met onder andere Kees van Overveld, die de basis van sociaal-emotioneel leren uitlegt. Van Overveld is de auteur van het boek Groepsplan gedrag, waarop de

Auteurs:

methode Kwink onder andere gebaseerd is. Ook wordt er bij dit congres ingegaan

Dianne Bos, Erik Idema,

op het verschil tussen sociaal-emotioneel leren en anti-pestprogramma’s. Wilt u meer

Fia Koeman, Gerard

weten over het congres? Meld u alvast aan via www.kwinkopschool.nl/vraagaan.

van Midden, Kees van

Het volledige programma wordt zo snel mogelijk bekend gemaakt.

Overveld, Lynette de Ruijter, Cora Vlaming, Karine van der Zon-Mels.

Probeer Kwink twee maanden gratis uit

Vormgeving

Nieuwsgierig naar Kwink? Probeer Kwink nu gratis

Richard Feld

en vrijblijvend twee maanden uit. Wij sturen u de Uitgever

toegangsgegevens voor Kwink. Zo kunt u zelf ervaren

Kwintessens

wat u en uw leerlingen van Kwink vinden!

Berkenweg 11

Ga naar www.kwinkopschool.nl/vraagaan.

Amersfoort Postbus 1492 3800 BL Amersfoort

Kwink: live op de NOT 2015

T: 033 460 60 11

Van 27 tot en met 31 januari 2015 vindt de NOT plaats.

F: 033 460 60 20

Kwink zal hier natuurlijk niet ontbreken. Ook kunt u een

E: info@kwinkopschool.nl

lezing bijwonen van Kees van Overveld waarin hij de basis van sociaal-emotioneel leren toelicht. Geef u

www.kwinkopschool.nl

alvast op voor de workshop via www.kwinkopschool.

www.kwintessens.nl

nl/vraagaan. Komt u bij ons langs? U vindt ons op standnummer 09.B.065.

augustus 2014, nummer 1

Alle rechten voorbehouden.

uws op e i n e t s t a a l r e l l a t e h Kijk voor www.kwinkop sc hool.n l!

Overname uit Kwink magazine is zonder voorafgaande toestemming van de uitgever niet toegestaan.

Samen met Kees van Overveld zet uitgeverij Pica zich in om sociaal-emotioneel leren meer bekendheid te geven en te promoten; daarom zijn we enorm trots op het feit dat Kees’ magnum opus, Groepsplan Gedrag, aan de basis staat van het geweldige Kwink!

Inhoud

4/5/6 8/9 10 11 12/13 14

Kwinken in Delft Kees van Overveld

Een SEL-fie voor je leerlingen Column

Kwokkel

Sociaal-emotioneel leren thuis De ervaringen van een intern begeleider Onder de loep

Transitie

Fluitend naar school 30 kinderen kijken u verwachtingsvol aan. Wat gaat het nieuwe schooljaar brengen?

‘Wordt het niet te moeilijk?’ denkt Sara.

‘Krijg ik wel vrienden?’ vraagt Tahir zich af.

‘Zie ik er wel leuk genoeg uit?’ tobt Kim. In een veilige groep verdwijnen deze vragen als sneeuw voor de zon. Kinderen respecteren elkaar. Geven complimenten. Kunnen kleine en grote conflicten zelf oplossen. Een droomscenario. Want dan gaat ú ook elke dag fluitend naar school en bent u de ideale leerkracht waar elk kind recht op heeft.

De praktijk is soms anders. Maar hoe kom je toch zo dicht mogelijk in de buurt van dat droomplaatje? Die vraag stond onder andere centraal in een groot internationaal onderzoek naar de effecten van sociaal-emotioneel leren, waarbij actief rekening werd gehouden met de fases die elke groep meemaakt. De resultaten waren verbluffend: sterke groepen waardoor verstorend gedrag, zoals pesten, nauwelijks meer voorkwam én waarbij de leeropbrengst voor taal, lezen en rekenen als cadeautje nog eens met 11% toenam! Wie wil dat niet?

Onder andere op basis van deze onderzoeken, samengevat in het boek Groepsplan Gedrag van dr. Kees van Overveld, is Kwink voor sociaal-emotioneel leren, gebaseerd.

Ik wens u een ontspannen schooljaar.

En verder...

7 Kwinktips 15 Dit is Kwink

Gerard van Midden hoofdredacteur KWINK

Kwinken in...

De Horizon Delft

Maandagochtend. Tweeëntwintig gekleurde koppies staren verwachtings-

Juf knikt. ‘Daar gaat deze les over.

vol naar het verrijdbare digibord. Marjon vertelt de kinderen dat ze naar

Als je om je heen kijkt, zie je hoe een

een ander land gaan.

ander zich voelt.’

Ze start de hoofdanimatie. De kinde-

‘Mijn land?’ vraagt een van de

Kwink.’ Ze start de startanimatie. Voor-

ren snappen meteen dat Pauw het

kinderen meteen. Juf Marjon schudt

dat ze de startanimatie een tweede

helemaal verkeerd doet. Hij kijkt niet

haar hoofd. ‘Sommigen van jullie ko-

keer laat zien, vraagt ze: ‘Eend geeft

om zich heen.

men ook uit een ander land. Maar

ons een opdracht. Welke is dat?’

Hamza weet wat hij gezien zou heb-

in het land waar we nu naartoe gaan, wonen alleen dieren.’

‘Dierentuin!’ roept een van de kleuters opgewonden. Morgen is het

ben als hij dat wel deed: ‘Dan ziet hij

Voorbereiden is ‘peanuts’!

schoolreisje naar Blijdorp en natuur-

dat Konijn en Kip boos zijn!’

Alle kinderen mogen nu een boos gezicht maken en aan elkaar laten zien. Zo ziet boos eruit! Maar dat is zo

lijk zijn de kinderen daar vol van.

Twintig paar ogen kleven aan het

grappig, dat veel kinderen om elkaar

‘Nee,’ zegt Marjon, ‘we gaan naar

beeld. ‘Kijk om je heen!’ roept Hamza.

moeten lachen. En dan heb je juist een blij gezicht.

We hebben alleen maar vier filmpjes bekeken.

Het motto van Marjon

Het is een logische link naar de emoticons. De kinderen herkennen ze

4

Marjon Doef (1976) staat sinds 1997 voor de klas. Ze heeft dit jaar

bijna allemaal meteen. Over eentje

een groep 0/1/2. Haar motto is: Wees lief en positief tegen de kin-

moeten ze goed nadenken. Maar

deren, laat ze elke dag weer voelen dat ze welkom zijn en corrigeer

gelukkig is daar weer Hamza. Hij

verstorend gedrag duidelijk en zonder boos te worden.

zegt: ‘Die beer kijkt normaal.’

Kwink in de praktijk

Kwinkles 6 voor de onderbouw gaat over de competentie ‘Besef van de ander’. Het lesdoel is: Ik weet dat een ander iets kan voelen bij mijn gedrag. De emotiewoorden vrolijk, verdrietig, boos, geschrokken en gewoon komen aan de orde.

De les start met een leader die werkt als herkenningstune. De kinderen weten meteen dat ze een Kwinkles gaan doen. De startanimatie daarna warmt ze op voor het onderwerp van de les. Vervolgens stelt de hoofdanimatie aan de orde waar de les vandaag over gaat. Hierin vertelt Schildpad een mop aan Pauw, Konijn en Kip. Nog voordat de mop klaar is, schaterlacht Pauw al zo hard, dat Konijn en Kip het einde van de mop niet kunnen horen. Die kijken niet zo blij! Maar Pauw ziet dat niet.

In het lied ‘Speurhonden’, dat ingezongen en als meezingversie op de site staat, leren de kinderen speuren naar de emoties van elkaar.

Juf Marjon prijst hem. Wat heeft

klasgenootjes. Als ze zo’n gezicht zien,

Dogus lacht. De grote fiets is zijn favo-

hij dat goed gezien. De beer kijkt

mogen ze een knijper bij de beer met

riet bij het buitenspelen. Maar soms

inderdaad ‘gewoon’, of in Hamza’s

hetzelfde gezicht hangen.

kan hij er niet op omdat een ander

woorden ‘normaal.’

‘Wanneer denk je dat iemand een

erop zit. Dat levert zeker een knijper

De beren krijgen een plek in de klas.

boos gezicht heeft?’ vraagt ze.

op bij de boze beer!

De juf spreekt met de kinderen af dat

Dogus weet het direct. ‘Als je buiten

zij, net als de snuffelspeurhonden

met de grote fiets wilt, maar je mag er

De Kwink van de Week komt langs.

uit het liedje, op zoek mogen naar

niet mee van de anderen,’ zegt hij.

Die wordt straks op de deur geplakt,

vrolijke, boze, verdrietige, geschrok-

Juf knikt en zegt: ‘Ik snap precies waar-

zodat ook papa’s en mama’s hem

ken en gewone gezichten van hun

om je dit voorbeeld geeft, Dogus…’

kunnen zien.

De Kwink van de Week formuleert een heldere gedragsverwachting van de kinderen over het onderwerp van de Kwinkles.

In veel groepen wordt deze ook gebruikt om aan ouders te laten zien. Het is een van de manieren om ouders te betrekken bij sociaal-emotioneel leren.

5

Waarom werkt Kwink met dierenverhalen?

Kwink werkt actief aan een veilig leef- en leerklimaat en opent voor kinderen een oefenomgeving door een fictieve ‘wereld’ aan te bieden waarin dieren, met uitgesproken menselijk gedrag, situaties meemaken die zich ook in de gewone wereld kunnen voordoen, zodat er herkenning en/of identificatie mogelijk is voor kinderen. Ze lopen daardoor als het ware voor even in een ‘verhaal’ dat vragen oproept, laat verwonderen, verbindt, uitdaagt, verrast enzovoort. Kwink kiest bewust voor een fictieve dierenwereld in plaats van voor verhalen uit het leven van kinderen zelf. Die laatste kunnen (te) dicht op de huid van kinderen komen waardoor ze zich niet meer veilig genoeg voelen om erover te praten of erop te reflecteren. Met dierenverhalen - aangeboden in de vorm van animaties - is er een natuurlijke afstand. Kinderen hoeven die situaties niet per se zelf meegemaakt te hebben om zich er toch mee te kunnen identificeren. De animaties maken ze herkenbaar en beleefbaar voor hen.

Bron: www.kwinkopschool.nl/verantwoording

Na het slotfilmpje is de les voorbij.

‘Hè?’ zegt een van de jongens uit groep 1. ‘We hebben alleen maar vier filmpjes gekeken…’ Hij geeft daarmee zonder het te weten een

Ik hoop dat ze gaan voelen dat je er een beter mens van kunt worden.

is het goed te doen om per jaar 30 Kwinklessen te geven.

‘We zijn veel met gedrag bezig,’ zegt ze. ‘We hebben kinderen met allerlei verschillende culturele achtergron-

mooi compliment aan zijn juf en

den. En elke cultuur heeft zijn eigen

de makers. Kennelijk is Kwinken leuk

opvoedstijl.’

en merk je bijna niet dat je leert. De

In het nagesprek geeft Marjon aan

Ze vertelt dat kinderen flexibel

kinderen gaan buitenspelen. Dogus

dat de voorbereiding ‘peanuts’

genoeg zijn om met de verschillen

stuift naar de grote fiets.

was. Heerlijk vindt ze dat! Daardoor

tussen de regels thuis en op school om te gaan.

‘Maar,’ zegt ze, ‘dat doen ze toch vaak omdat ze beloond of gestraft worden. Ik zou zo graag verder willen gaan bij het aanleren van goed gedrag. Mijn droom is dat kinderen gaan voelen dat je er een beter mens van kunt worden…’

Meer reacties van pilotscholen op www.kwinkopschool.nl Beeld uit de animatie: Pauw moet zo hard lachen dat Konijn en Kip het einde van de mop niet kunnen horen.

6

Blik op een lesonderdeel

Kwink

tips

Een goede tip is goud waard: Stuur ons je Kwinktip! Stuur je kwinktip naar tip@kwinkopschool.nl Een methode maak je niet

Bij onze eerste bijeenkomst met leerkrachten van de pilot-

zomaar. Daar is een gefundeerde

scholen regende het tips, ideeën en good practices. Bij de

wetenschappelijke basis voor

tip van Dave de Waard van de Da Costaschool in Hilversum

nodig, Maar ook redacteuren

om de emotiebingo uit de middenbouw mee te geven naar

met kennis van kinderen en

huis (daar hadden de kinderen zelf om gevraagd!), raakte

sociaal-emotioneel leren én… de

iedereen enthousiast. Zeker toen hij vertelde dat de ouders er

praktijkervaringen van leerkrachten!

de volgende dag al op reageerden. Wat een prachtige manier

Daarom heeft Kwintessens, de

om de transitie te maken. En om de ouders erbij te betrekken.

uitgever van Kwink, een bijeenkomst georganiseerd met de pilotscholen.

‘Willen jullie dit soort tips ook in de les zetten?’ vroegen de andere

En met succes! Want dankzij hen

aanwezige leerkrachten. Natuurlijk willen we dat. Maar: in de praktijk

wordt Kwink nog praktischer. Hun

worden de beste ideeën geboren. Daarom aan jullie de vraag: Stuur ons tips

tips zijn goud waard. Tips die we

en vertel ons je good practices. Wij zorgen ervoor dat ze gedeeld worden

graag doorgeven.

met alle Kwinkgebruikers.

Marianne Kat van de Koperakker in Rijsbergen is erg blij met de emotiewoorden die in de lessen worden aangeleerd. Ze zijn een enorme ondersteuning voor de leerlingen in haar klas. Juist voor ‘haar’ kinderen

De Koperakker – Rijsbergen Marianne Kat intern begeleider onderbouw

in het speciaal onderwijs is het heel belangrijk om daar gerichte aandacht aan te geven.

Ik vind Kwink verfrissend, uitdagend én leerzaam.

De Tweemaster - Naarden Rosanne Bos leerkracht groep 3

De proefles die ik van Kwink gaf, is een complete en goed uitgedachte digitale les die kinderen enthousiasmeerde en die leidde tot goede gesprekken’.

Rosanne Bos van de Tweemaster in Naarden had zelf al veel tips bij de lessen. Zij heeft met haar onderbouwklas de speurtocht naar gevoelens gespeeld en de kinderen verteld dat ze die oefening de hele week

zouden doen. Ze konden er bijna niet mee ophouden. Rosannes tip: Zeg erbij dat de oefening even stopt als de leerlingen stil moeten werken. Dat maakt het klassenmanagement een stuk gemakkelijker.

7

Een SEL- fie voor je leerlingen Kees van Overveld

I

eder kind heeft recht op een veilige schoolomgeving. Hoe dat woord ‘veilig’ invulling krijgt, verschilt nogal per land. Ik las onlangs een bericht over basisscholen in de

Verenigde Staten. Men gaat daar zogenaamde ‘bodyguard blankets’ gebruiken. Deze dekens zijn gemaakt van kogelwerend materiaal en ze moeten een antwoord zijn op de vele schietincidenten in Amerikaanse scholen. Wat je ziet, is dat men achteraf oplossingen bedenkt voor problemen die eerder en anders aangepakt hadden moeten worden. In dit artikel zal ik de aandacht richten op preventie: Hoe voorkóm je juist problemen?

8

Preventie

onderwijs de sociaal-emotionele

Vijf competenties

Leraren en leerlingen brengen een

ontwikkeling van leerlingen uiterst

SEL gaat over het leren omgaan

groot deel van de dag met elkaar

serieus nemen. Leerlingen die hun

met jezelf en de ander. We weten

door in een relatief kleine ruimte. Het

eigen emoties kunnen duiden en

uit onderzoek dat er vijf competen-

is prettig als ieder groepslid zijn uiter-

zich kunnen inleven in de gedach-

ties belangrijk zijn (zie schema op

ste best doet om de sfeer plezierig

ten van de ander, zullen minder snel

bladzijde 9).

te houden. In veel onderwijssituaties

geneigd zijn anderen te kwetsen

gaat het mis als de groep geen ech-

of pijn te doen. Hoe mooi zou het

Emotioneel-sociaal?

te groep is. Het gevoel van onder-

zijn als scholen zich nadrukkelijker

Sociaal-emotioneel. Eigenlijk een

linge verbondenheid ontbreekt en

gaan richten op sociaal-emotioneel

raar woord. Want als je naar de ont-

niemand voelt zich verantwoordelijk

leren (SEL): de tegenhanger van

wikkeling van kinderen kijkt dan zie je

voor de ander. In deze situaties is

het schoolse leren. Meer positieve

dat de leerling eerst besef van zich-

de spanning te snijden en je merkt

aandacht voor SEL leidt ongetwijfeld

zelf moet krijgen voordat de ander in

als leraar dat je voortdurend achter

tot minder negatieve aandacht voor

beeld komt. Buikpijn, hoofdpijn, een

de feiten aanloopt. Je bent eerder

gedrag van leerlingen. En dat is nu

bonzend hart of kippenvel; alle-

reactief dan voorkómend bezig.

precies waar het bij preventie om

maal signalen van ons lichaam die

Naar mijn idee moeten we in het

gaat!

waarschuwen dat er iets belangrijks,

Ac htergrond informatie

Competentie

Ik

Omschrijving

Kennis van je eigen lichaam Gevoelens herkennen en

Besef van jezelf

competenties

benoemen

Zelfvertrouwen Heftige emoties controleren Doelgericht gedrag Weten wanneer je hulp moet

Zelfmanagement

Kees van Overveld

zoeken

Jij

Empathie Je inleven in de ander Diversiteit waarderen

Besef van de ander

competenties Relaties met anderen

Vrienden maken Vrienden houden Conflicten voorkomen en oplossen

Wij

Keuzes maken

competenties

Eerlijk onderhandelen Goed zijn voor jezelf en de ander Zelfreflectie

Kees van Overveld is gedragsdeskundige. Hij werkt ruim dertig jaar in het onderwijs. In die periode was hij invaller, leraar en intern begeleider in het speciaal onderwijs, schooladviseur, hogeschool hoofddocent en onderzoeker. Op dit moment werkt hij deels bij de Hogeschool Utrecht en deels in zijn eigen bedrijf: www.keesvanoverveld.nl.

Kees van Overveld heeft expertise in het brede domein van gedrag. Dat loopt uiteen van

spannends of engs aan de hand

Gun leerlingen het beste

kennis over het opbouwen van

is. Jonge kinderen moeten leren

Als leraar gun je je leerlingen het al-

een veilig pedagogisch klimaat

dat we voor die signalen woorden

lerbeste. Bijdragen aan de persoons-

tot en met het voorkomen en

hebben: angst, verdriet, woede,

ontwikkeling is een mooie uitdaging

aanpakken van pesten, agressie

opgewondenheid of frustratie. Wie

voor iedere onderwijsgevende. Laten

en geweld in scholen.

kan vertellen wat hij voelt, zal zijn

we in het Nederlandse onderwijs

Kees ziet het als een uitdaging

eigen lichaam leren kennen en

bewijzen dat we geen kogelwerende

om lastig toegankelijke bronnen

vertrouwen. En die herkenning leidt

dekens nodig hebben. Een goed

over gedrag, zoals onderzoeks-

uiteindelijk tot zelf-vertrouwen, de

programma voor sociaal-emotioneel

rapporten en buitenlandse

basis om met anderen in contact te

leren zou afdoende moeten zijn. Wil-

artikelen, te vertalen naar prak-

komen.

len we de ontwikkeling van leerlingen

tische theorie en handvatten

echt stimuleren dan moeten we de

voor iedere leraar. ‘Er is heel veel

Het woord sociaal-emotioneel kun-

leerlingen helpen om zichzelf te leren

kennis over wat werkt,’ aldus Van

nen we laten voor wat het is, als we

kennen en de ander te leren zien.

Overveld. ‘We hoeven het wiel

in ons onderwijs maar wel rekening

Anders gezegd: geef ze een rol in de

niet opnieuw uit te vinden’. In zijn

houden met de emotionele onder-

afdruk van een plezierig schoolleven,

boek Groepsplan Gedrag heeft

wijsbehoefte van de leerling.

gun je leerlingen een SEL-fie!

hij al die kennis gebundeld.

9

Kwink meting

Niet alleen binnen de school, ook daarbuiten zou het goed zijn om aandacht te besteden aan sociaal-emotioneel leren. Tijd voor een ‘Kwink-meting’: de thermometer in de samenleving.

Kwokkel Ergens in Amsterdam is een grote parkeergarage. De etages zijn te bereiken via een spiraalvormige baan aan de zijkant van het gebouw, die nog het meest lijkt op de beroemde Wokkel-chips. Iedereen die de garage in of uit wil, moet door diezelfde wokkel. Het uitrijdend verkeer draait behoedzaam achter elkaar naar beneden om langs een ijzeren hek het pand te verlaten.

Het is interessant wat er gebeurt als dat hek niet open gaat. Een paar dagen geleden was ik daarvan getuige. Het hek was defect, de meneer die het zou kunnen repareren al jaren geleden wegbezuinigd. Al snel vormde zich een totale verstopping van de wokkel – een zogenaamd wokkel-infarct – en het was niet duidelijk hoe lang het zou duren voor de hulptroepen zouden arriveren. Als geïnteresseerde in gedrag en groepsprocessen ging ik er eens goed voor zitten, het raampje van de auto geopend. (En de lichten uit, want ik wilde niet na anderhalf uur alsnog de doorgang blokkeren door een defecte accu.)

Het spektakel begon al snel. Bovenin de wokkel zaten de onwetenden. Zij moesten met luid getoeter duidelijk maken dat ze liever door wilden rijden.

De voorste automobilisten waren nauwkeuriger in het onder woorden brengen van hun gedragscompetenties. ‘Dat heb ík weer!’ riep iemand meeslepend. ‘Waarom ik? Ik heb al zoveel meegemaakt...’ Vlak achter mij was de discussie begonnen over de aansprakelijkheid. Men woog af of er sprake zou kunnen zijn van opzet, of toch tenminste grove nalatigheid. De burgemeester moest aftreden, dat was natuurlijk duidelijk. Maar ‘ze’, dat wil zeggen iedereen die iets te maken had met parkeren en auto’s en andere vervoersmiddelen, hadden het ook niet handig geregeld. ‘En ik heb er nog wel mijn laatste spaarcentjes aan uitgegeven,’ jammerde iemand meelijwekkend. Ze wuifde weemoedig met haar parkeerkaartje, dat op deze plek inderdaad goud waard was.

Echt boeiend werd het, toen iemand aan het hek begon te rammelen. Een ander ging op zijn tenen staan om knopjes aan het plafond te inspecteren.

Zouden we brutaal genoeg zijn om zomaar ergens op te drukken? En wat zou er dan gebeuren? Helaas heb ik het nooit geweten, want na drie kwartier arriveerde dan toch de man-met-verstand-van-parkeergarage-hekken.

Nadat men eerst een kwartier van zijn tijd gevraagd had om hem met wrevel en cynisme te overladen, kon hij het hek openmaken. Hij wuifde het hele wokkel-infarct persoonlijk vaarwel, dankbaar beantwoord met middelvingers en ferme taal.

Misschien wordt het tijd voor een parkeergarage-variant van Kwink.

Kwokkel. Voor sociaal-emotioneel parkeren.

Erik Idema

10

Ouderinformatie

Sociaalemotioneel leren thuis

Wilt u deze pagina digitaal ontvangen om naar de ouders van uw leerlingen te mailen? Dat kan! Stuur een e-mail naar: info@kwinkopschool.nl onder

Uw kind zit zo’n 25 uur per week op school. Een groot deel van de

vermelding van ‘ouderinforma-

opvoeding is dus in handen van de school. U heeft het terechte vertrou-

tie’ en wij sturen u de pdf toe.

wen dat de school uw kind alles geeft en leert wat het nodig heeft om zelfstandig en gelukkig groot te worden.

Natuurlijk leert uw kind lezen, schrij-

beeld als ze een compliment krij-

en saamhorigheid. Belangrijk dus.

ven en rekenen op school. Het kan

gen voor iets dat door hen is afge-

Maar hoe doe je dat als ouder?

zich ontwikkelen op creatief gebied

raffeld: een tekening voor oma, een

Door het goede voorbeeld te

en op veel andere terreinen. Basis

klusje, een opdracht voor school.

geven.

daarvoor is een positieve, veilige

Door onterechte complimenten le-

groep. Want in een groep waar-

ren kinderen het tegenovergestelde

in kinderen zichzelf kunnen zijn,

van wat u wilt. Ze voelen zich na-

Zo kunt u makkelijker ‘met de

complimenten krijgen en kunnen

melijk niet serieus genomen en/of

ogen van uw kind’ naar een

geven, kleine conflicten zelf kun-

ze denken: ‘O, als dát de eisen van

nen oplossen enzovoort, presteren

mijn ouders zijn, kan ik de volgende

ze beter. Scholen weten dat en

keer nog minder doen’.

Maak oogcontact met uw kind.

situatie kijken.

Bedenk niet hoe ú zich zou voelen in een situatie (dat is projectie), maar kijk naar hoe uw kind

daarom werken leerkrachten doelbewust aan het sociaal-emotioneel

Inlevingsvermogen stimuleren

leren van kinderen.

Je kunnen inleven in een ander is

U kunt uw kind helpen als u ook

belangrijk om zo goed mogelijk te

uzelf en blijf niet in het standpunt

thuis aandacht besteedt aan so-

kunnen afstemmen op behoeftes

van uw kind hangen.

ciaal-emotioneel leren. Een aantal

en wensen van die ander. Even

tips:

door zijn/haar ogen kijken, kan

te praten. Soms zijn woorden

zich voelt.

Zorg dat u weer terugkomt bij

Forceer uw kind niet om over iets

misverstanden voorkomen. Maar

overbodig. Een enkel gebaar kan

Zelfvertrouwen en complimenten

ja, kun je een kind - dat die inleving

ook helpen uw kind te begrijpen.

Het zelfvertrouwen van kinderen

(empathie) niet zo heeft - dat wel

groeit als ze oprechte complimen-

leren? Natuurlijk is het ene kind

is door uw kind te laten merken

ten van u krijgen. Dan weten ze dat

sensitiever dan het andere. En ook

dat u begrip voor hem of haar

u het belangrijk vindt wat ze doen,

is het zo dat kinderen van

heeft. Benoem bijvoorbeeld wat

dat ze door u gezien worden in wie

nature op zichzelf gericht zijn. Daar

er mis is of raak uw kind even

ze zijn. Maar soms slaan compli-

is niks mis mee. Maar door kin-

aan.

menten de plank mis. Dat gebeurt

deren zichzelf te leren kennen en

als kinderen ten onrechte positief bekrachtigd worden. Bijvoor-

Breek de spanning als dat nodig

vervolgens de stap naar de ander

Goed voorbeeld doet volgen. Op

te laten zetten, ontstaat begrip

school én thuis!

11

De ervaringen van een intern begeleider Fia Koeman over omgaan met gedrag van leerlingen

U

loopt door de gang en

Verstorend gedrag is relatief

leerkracht een leerling uit zijn groep

Als het goed is, gaan deze voor-

als een ‘lastig’ kind bestempelt,

vallen steeds meer tot het verleden

noemt de duo partner ditzelfde

behoren. We zijn in het onderwijs

kind ‘energiek’. Wat de een ‘brutaal’

niet meer de koning in ons eigen

vindt, vindt de ander ‘bijdehand’.

koninkrijk, maar staan samen voor

En wat de een als ‘introvert’ ervaart,

de zandbak heeft gespeeld.

de school, voor leren en werken en

noemt de ander ‘weinig sociaal’.

Schoenen en broek vol

ding.

Gelijke taal helpt!

zand!

Mooi uitgangspunt, maar niet altijd

Hoe kijken we dus naar gedragingen

makkelijk, want verstorend gedrag

van leerlingen, en hoe interpreteren

Wat te doen? De eigen

en gedragsproblemen zijn relatief.

en beoordelen we deze gedragin-

Wat de een lastig vindt, is voor de

gen dan? Welke taal gebruiken we

ander geen enkel probleem.

om over kinderen en hun gedrag

Dat merk ik als IB’er bij uitstek in de

te praten? Taal kan ons in de weg

groepsbesprekingen. Waar de ene

staan als het over pedagogiek gaat

ziet een leerling uit een

andere groep op de gang die wel erg enthousiast in

leerkracht is niet in de buurt en u kent deze leerling niet zo goed. U twijfelt, maar zegt niets. Herkenbaar?

zeker ook voor de gedragsopvoe-

en als dat zo is kunt u elkaar, zelfs als duo partners, maar moeilijk begrijpen. Leerkrachten hanteren zeer individueel hun kaders als ze naar gedrag van leerlingen kijken en dit gedrag beoordelen. Onbewust zullen bepaalde gedragingen gewaardeerd en gehonoreerd worden, terwijl ander gedrag ons nauwelijks opvalt.

Verstorend gedrag en gedragspro-

12

Een veilige sterke groep!

blemen zijn ook relationeel. Met de

ernstig zijn. In zo’n leeromgeving

op maat geholpen wordt, kan het

ene leerkracht verloopt de relatie

neemt de betrokkenheid toe en de

bijna niet anders dan dat het zich

soepeler dan met de andere. Dit

competentiebeleving van de leerlin-

uit in verstorend gedrag. Je moet

zegt niet direct iets over verschil in

gen groeit.

toch aandacht zien te krijgen voor

kwaliteit; wél iets over de klik die

Leerlingen brengen veel tijd door in

jouw probleem… Andersom ont-

tussen leerlingen en leerkrachten

het klaslokaal. Het is belangrijk dat ze

staan er bijna altijd leerproblemen

ervaren wordt.

zich thuis voelen in een lokaal. Daar-

als gedragsproblemen teveel gaan

om is een sfeervolle klas die uitnodigt

overheersen. Alles is dan gericht

tot leren en interactie belangrijk.

en geconcentreerd op gedrag

Goed klassenmanagement helpt ook!

waardoor de motivatie en taak-

Leerkrachten ervaren meer stress in

Afstemming op de behoeften

gerichtheid verdwijnen. Onderwijs

het omgaan met moeilijk gedrag

van leerlingen

moet dus altijd op zoek zijn naar de

van leerlingen dan in het omgaan

Verstorend gedrag en leerproble-

afstemming op de behoeften van

men kunt u niet los zien van elkaar.

de leerlingen. Is die afstemming er

Het één heeft meestal het ander

niet, dan werkt u gedragsproblemen

tot gevolg. Als een kind leerproble-

in de hand.

men heeft zonder dat het daarin

Ik ben Fia Koeman en werk sinds 1978 met veel plezier in het onderwijs.

Sinds 2007 ben ik werkzaam als Intern Begeleider. Op dit moment met leerproblemen. Goed klassen-

op basisschool ‘Het Mozaïek ’

management is daarbij van groot

in Houten. We hebben ook nog

belang, want dat kan problemen

een kleine nevenvestiging van

voorkomen en ervoor zorgen dat

23 leerlingen in Tull en ’t Waal.

De interactie tussen kinderen,

alles soepel loopt. Hierbij hoort dat

ouders en het schoolteam boeit

de leerkracht alert is, de touwtjes goed in handen heeft, flexibel is en

mij enorm. Als die vruchtbare sa-

de leertijd effectief benut. Als u zorgt

menwerking er is, is het mogelijk aan te

voor een boeiende leeromgeving

sluiten bij de behoeften en de erkenning van

en u slaagt erin verbondenheid tot

elk individueel kind.

stand te laten komen tussen u en

Een paar jaar geleden heb ik twee maanden op een

uw leerlingen, zal verstorend gedrag

schooltje in West-Afrika gewerkt. Wat ik daar geleerd en

minder vaak voorkomen en minder

gezien heb, vormt mij nog elke dag.

13

Onder de loep:

transitie In deze rubriek nemen we

De les sociaal-emotioneel leren staat niet op zichzelf. Om de lesstof eigen te maken is het noodzakelijk dat er ook op andere momenten in de week aandacht aan het onderwerp wordt besteed. Met de transitie, die u in elke les terugvindt, geven we u een tip hoe u aandacht kunt besteden aan het lesdoel, zodat het gedrag van kinderen ook echt gaat veranderen. Sociaal-emotioneel leren is vooral een kwestie van goed voorbeeldgedrag (leerkracht) en veel oefenen (leerling).

onder bouw les

5

8

van Kwink onder de loep. Waarom vinden wij dit onderdeel belangrijk? Hoe hebben we het toegepast in de lessen?

Wat kunt u hiermee als leerkracht?

boven bouw les

7

Kwink van de Week:

Kwink van de Week:

Kwink van de Week:

Heb je de bibbers?

Houd je hoofd ‘cool’ bij een

Weet welke rol je vervult bij een

Doe er iets aan!

heftige emotie.

conflict en ga er goed mee om!

Transitie:

Transitie:

Transitie:

Merkt u dat een kind zenuwach-

Haal een kind even uit de situa-

tig is, ga dan even naar het kind

tie op het moment dat het een

Laat de kinderen hun rol hierin

toe en benoem wat u ziet. Klopt

heftige emotie heeft. Geef het

benoemen.

het?

eventueel een glas water. Als

Is een kind zenuwachtig? Weet het wat het eraan moet doen?

Weet iemand uit de groep een

het rustig is, bespreek dan kort wat het zelf had kunnen doen.

Als er een heftige emotie in

Is er een ruzie in de groep?

Bedenk met elkaar welke rol had kunnen helpen bij het oplossen van het conflict.

Wijs de kinderen een rol toe

de klas heeft plaatsgevonden,

tijdens het samenwerken. Laat

bespreek dan als het weer rustig

ze ook eens oefenen met rollen

ouders vragen of zij ook weleens

is wat de kinderen hadden kun-

die minder goed bij hen pas-

zenuwachtig zijn. Wat doen zij

nen doen om dit te voorkomen.

sen. Vinden ze het prettig om

oplossing?

Laat de kinderen aan hun

eraan? Vraag in de loop van

Bespreek in de groep wat je op

de week of een kind er iets over

zo’n moment wel en wat beter

wil vertellen in de groep. Of mis-

niet in de groepsapp of op

schien wil een ouder er wel iets

Facebook kunt delen.

over komen vertellen in de klas.

14

midden bouw les

steeds een ander lesonderdeel

een andere rol toegewezen te krijgen?

www.kwinkopsc hool.n l

Zo werkt Kwink!

K

wink is een online methode. Al het

materiaal voor de lesvoorbereiding en de les zelf vindt u op www. kwinkopschool.nl. De knoppen op de website zijn het ‘spoorboekje’ voor de les. Aangevuld

1. In loggen

2. Kies bouw en les

3. Lesmateriaa l

4. Leader

met de lesbeschrijving hoeft u tijdens de les niet meer na te denken welk onderdeel er komt!

1. O m bij het lesmateriaal te komen, vult u uw naam en wachtwoord in. Dit wachtwoord ontvangt de school bij het afsluiten van een abonnement of proefabonnement.

2. Kies voor een bouw en de les die u wilt gaan geven.

3. I n het linkermenu (verticaal) staat het materiaal voor de lesvoorbereiding. Zoals een complete lesbeschrijving die u kunt printen of op uw eigen pc of tablet kunt laten zien; en de te printen downloads.

In het menu onderaan (horizontaal) staat alles wat u aan de kinderen laat zien. Die knoppen volgen de indeling van het ADI-model, het vaste stramien van elke les. Het zijn de lesonderdelen die ook in de lesbeschrijving staan.

4. Met de ‘leader’ neemt u de kinderen mee naar Kwink: de fictieve dierenwereld.

Als u de leader start bij het begin van de les, weten de kinderen dat ze klaar moeten gaan zitten voor Kwink.

Rechts in beeld staat een oranje balk met 30 cijfers. Die verwijzen naar andere Kwink-lessen. Als u nog even terug wilt grijpen op een andere les, kunt u dat met dit menu zo vinden.

Iedere les eindigt met een slotanimatie waarin de Kwink van de Week nog even terugkomt. Die is altijd geformuleerd in termen van een concrete gedragsverwachting.

15

Vraag een gratis proefabonnement aan!

Kwinkopschool.nl

Ge誰nspireerd op het boek Groepsplan Gedrag van Kees van Overveld.

Al meer dan 7000 onderwijsprofessionals werken ermee.

Kwink is een splinternieuwe, online methode voor sociaal-emotioneel leren. Voor groep 1 t/m 8.

Sociaal-emotioneel leren voorkomt verstorend gedrag als pesten en zorgt voor een goed functionerende groep en een veilig leerklimaat. De sociaal-emotionele vaardigheden geven kinderen meer zelfvertrouwen, belangrijk voor de rest van hun leven. Meer weten? Kwinkopschool.nl

Kwink. De les van je leven.

Kwink is een methode van

voor inspirerend onderwijs