Kwink magazine voor sociaal-emotioneel leren - 2020-2021 nr. 2

magazine voor sociaal-emotioneel leren

2020 - 2021

nr.

2

De nieuwste SEL-inzichten

ui

Nieuw: Kwink-handpoppen

tn M e po em et st ba er r e

Mag een kind je uitschelden?

Kwink is een uitgave van

voor inspirerend onderwijs l www.kwinkopschool.nl

Colofon

Prikbord

Kwink magazine voor sociaal-emotioneel leren

Kwink magazine is speciaal gemaakt voor leerkrachten, intern begeleiders en

Redactie Gerard van Midden, hoofdredacteur Martijn Wabeke, eindredacteur

directieleden die meer willen weten over sociaal-emotioneel leren op school.

Kwink magazine biedt achtergrondinformatie en informatie over Kwink. Om scholen te enthousiasmeren voor sociaal-emotioneel leren in de klas. Veel leesplezier!

Nieuw, gratis katern: Kwink &… de Week van de Lentekriebels Kwink komt opnieuw met een gratis katern voor deze week van

Erik Idema, uitgever Auteurs Tea Adema, Dianne Bos, Erik Idema, Gerard van Midden, Kees van Overveld, Lynette de Ruijter, Wouter Siebers

16 t/m 20 maart. Met voor elke dag een leuke en zinvolle activiteit voor onder-, midden- en bovenbouw. Inclusief twee posters!

Download het katern en de posters vanaf 1 maart 2021 op www.kwinkopschool.nl/lentekriebels.

Speciaal webinar voor leerkrachten onderbouw Sociaal-emotioneel leren (SEL) voor kleuters. In dit webinar

Fotografie Martijn Wabeke (p. 5), Marjo ter Hoeve (p. 7), CASEL (p. 8-9), Dreamstime (p. 14-15), IMD Lausanne (CH) onder CC BY 3.0 (p. 17).

geven Marijne Sammels en Wouter Siebers uitleg waarom SEL

Vormgeving Richard Feld, Angela Damen, Michelangela

Kwink-coach trainingen 2021

Uitgever Kwintessens Berkenweg 11 Amersfoort

bij je rol als Kwink-coach. Met praktische voorbeelden en

ook in de onderbouw belangrijk is. Met praktische adviezen, en sterke voorbeelden vanuit de praktijk. Datum: 5 februari 2021.

Meld je aan via www.kwinkopschool.nl/kleuters.

Ben jij Kwink-coach op jouw school? Volg dan een Kwink-coach training! Voor meer kennis over Kwink en SEL en ondersteuning oefeningen. We bieden drie soorten trainingen aan, zowel online als live. Bekijk de data op pagina 11 en meld je aan via www.kwinkopschool.nl/kwink-coach.

Postbus 1492 3800 BL Amersfoort T: 033 460 19 40 E: info@kwinkopschool.nl www.kwinkopschool.nl www.kwintessens.nl 2020 - 2021 nr. 2 issn: 2405 - 5956 Alle rechten voorbehouden Overname uit Kwink magazine is zonder voorafgaande toestemming van de uitgever niet toegestaan.

Kwink en update SCOL De resultaten van Kwink zijn nu nóg beter meetbaar in de SCOL. De SCOL maakt de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen zichtbaar en laat zien welke kinderen extra aandacht nodig hebben. Download de nieuwe brochure, samengesteld door de CED-groep, op www.kwinkopschool.nl/scol.

Kijk voor het allerlaatste nieuws op www.kwinkopschool.nl of op het prikbord achter de inlog.

Kwink is geïnspireerd op het boek Groepsplan Gedrag van dr. Kees van Overveld. Dit is een uitgave van Uitgeverij Pica.

Inhoud

4-5

Hoe doe je dat?

Een nieuwe serie prentenboeken

8-9

De nieuwste SEL-inzichten

10

Vraag aan de redactie

12-13 15 16-17

Kinderen met messen

Mag een kind je uitschelden?

Boekbespreking Laat je niet gijzelen

En verder...

6 7 11 14

18 19

Nieuw: Kwink-handpoppen De Kwink-hoek Webinar en Kwink-coach trainingen Selectiestress Kwink &… de Week van de Lentekriebels SEL-inspiratie

Vastberaden Vastberaden. Laat dat woord even op je inwerken…

Jullie maken in de scholen het onmogelijke mogelijk. Er staat veel druk op de ketel en toch vindt er in alle rust gedegen en wonderschoon onderwijs plaats.

Veel mensen wachten thuis op een testuitslag. Intussen vangen collega’s delen van hun werk op.

Hoe kan dat toch?

Volgens mij heeft het alles te maken met jullie vastberadenheid.

Vastberaden om leerlingen verder te helpen in hun ontwikkeling.

Vastberaden om leerlingen een veilige schoolomgeving te bieden.

Vastberaden om zoveel mogelijk structuur te behouden.

Voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind is het cruciaal om op school te zijn.

Dat is de plek waar íeder kind de mogelijkheid krijgt om samen te spelen en samen te werken. Ook als dat thuis minder vanzelfsprekend is. Het land heeft de mond vol van kansenongelijkheid, en terecht.

Daarom is het maar goed dat jullie zo vastberaden zijn om door te gaan.

Vastberadenheid kost ook energie.

Daarom hoop ik dat je een moment vindt om met een kop koffie en dit magazine even rustig te gaan zitten. Hopelijk inspireert het je en kun je weer vooruit met de laatste SEL-inzichten. Wij zijn in ieder geval vastberaden om ook de tweede helft van het jaar prachtige Kwink-lessen te maken.

Veel plezier!

Wouter Siebers projectleider Kwink

Hoe doe je dat?

Een nieuwe serie prentenboeken In februari verschijnen de eerste drie prentenboeken in de serie Hoe doe je dat?

Kinderen in de onderbouw verkennen hierin, samen met de leerkracht, concrete (gedrags)situaties. Marijne Sammels, onder andere Kwink-coach-trainer en gedragswetenschapper werkte eraan mee en is enthousiast over de serie.

Meer dan praten

reikt, naast natuurlijk gespreksvra-

‘De prentenboeken zijn ontstaan

gen, ook liedjes, versjes, spelletjes

vanuit de vraag van scholen naar

en activiteiten aan. Op die manier

materiaal voor hun jongste kinde-

kun je het onderwerp van het ver-

ren. In veel onderbouwgroepen zijn

haal op allerlei momenten van

leerkrachten bezig met het aan-

de schooldag laten terugkomen:

Het prentenboek Zo gaat dat niet!

leren van gewenst gedrag en de

tijdens het buitenspelen, gym of in

kan dan een mooie aanleiding zijn

regels in de groep. We kregen het

de huishoek. Het uitgangspunt is

om kinderen bewust te maken van

signaal dat zij daarbij meer hand-

dat je er met een groep van 25 tot

hoe je met elkaar omgaat en wel-

vatten zouden willen hebben.’

30 leerlingen snel en eenvoudig

ke afspraken daarbij horen.

mee aan de slag kunt.

Er zijn heel veel prentenboeken. Die

In dit prentenboek komt het neefje

gaan vaak over emoties. Een mooi

Ongeschreven regels

van Hassel op bezoek. Hij kent de

onderwerp. Maar na het lezen van

De prentenboeken en activiteiten

ongeschreven regels niet en doet

zo’n prentenboek volgt er meestal

zijn ook te gebruiken in de kleine

dingen waarvan je denkt: ‘Dat dat

niet veel meer dan een gesprek.

kring. Bijvoorbeeld in een groep 0/1.

doe je toch niet?!’ Het voordeel

Deze nieuwe serie prentenboeken

Doordat er steeds kinderen instro-

van een verhaal met dieren is dat

men, kan zo’n groep elke keer op-

je gedrag lekker kunt uitvergroten.

nieuw in de storming-fase komen.

Dus dringt het neefje voor in de

Dat gebeurt omdat de regels soms

supermarkt en wil hij direct afreke-

onduidelijk zijn voor de nieuwe-

nen. Zo gaat dat niet… hij moet

lingen. De geschreven regels her-

op zijn beurt wachten.

kennen ze misschien nog wel,

Voor kinderen die net op school

maar de ongeschreven regels niet.

komen, is dat soms ook moeilijk.

De prentenboekenserie Hoe doe je dat? is een serie losse prentenboeken met activiteiten, spelletjes, liedjes en versjes.

Elk deel is inzetbaar op het moment dat het nodig is.

De competenties en sociale vaardigheden die in Kwink ingeoefend worden, krijgen ook aandacht in de prentenboeken.

Met name het benoemen van emoties en de competenties Besef van jezelf en Zelfmanagement zullen gebruikers van Kwink terugzien in deze serie. Zeker in combinatie met het gebruik van het gratis katern: De Kwink-hoek.

4

Door het prentenboek samen te

ment zijn armen omhoog doen.

jonge kinderen. Welke sociaal-emo-

lezen, verkennen ze zo’n situatie.

Of maak een restaurant in de

tionele ontwikkeling maken zij door?

De gedragsverwachting wordt

huishoek. Daar moet je soms ook

Welke sociaal-emotionele vaardig-

helder gemaakt.

wachten tot de ober komt vragen

heden passen er bij hun leeftijd?

wat je wilt eten en drinken.

Welke activiteiten die eenvoudig

Ondersteunend voor leerkracht

‘Ik denk dat ik het “pedagogisch

en snel toepasbaar zijn in de klas,

Vervolgens wordt er geoefend met

geweten” ben van de serie. Ik kijk

sluiten daarbij aan? Het moeten

op je beurt wachten. De activitei-

mee op meta-cognitief niveau.

boeken zijn waardoor de leerkracht

ten daarbij zijn creatief bedacht,

Leidend is de ontwikkelingslijn van

zich echt ondersteund voelt.’ l

bijvoorbeeld: leer de groep de wave. Om dat goed te laten gaan, moet iedereen op het juiste mo-

Marijne Sammels ‘Mijn motivatie om doeltreffend materiaal te maken?

Ik vind het belangrijk dat een kind zo snel mogelijk goed kan functioneren in een groep. Een kind wordt maar “in een groep gegooid”. Functioneren in een groep leeftijdsgenoten vergt iets heel anders van een kind dan onderdeel zijn van z’n gezin.

Het is een verrijking als een kind goed meedraait in een groep, maar dat gaat niet altijd vanzelf. Hoe beter een kind op school in evenwicht is, hoe beter het leert.

Het geeft houvast als een kind weet: zó doe ik dat hier.’

Nieuwk-!

De Kwin en handpopp

NĂş leverbaar: de Kwink-handpoppen. Na een zorgvuldig ontwerpproces zijn we trots om Odette, Zwinzent, Ep en Hassel ook in deze vorm aan je voor te stellen. De handpoppen zijn ideaal te gebruiken tijdens:

een roll ensp el

het oefenen van de emotiewoordenschat he t na sp el en va n an im at ies uit Kw ink vr ij sp el va n kin de re n

Bij de handpoppen hoort een digitaal katern met spelsuggesties voor zowel de leerkracht als de

inte rven ties in de klas

kinderen. Ook vind je achtergrondinformatie, tips en als bonus een uitgewerkte poppenkastvoorstelling waarmee je de kinderen kunt verrassen.

6

Kwink-handpoppenset Set van vier handpoppen, stevige kwaliteit. Bestel via www.kwintessens.nl/kwink-handpoppen en maak gebruik van onze tijdelijke introductiekorting: van â‚Ź 90,- voor â‚Ź 75,-. De introductiekorting geldt tot en met 31 januari 2021.

Praktisch materiaal

De Kwink-hoek Gratis katern, speciaal voor de onderbouw We kennen de bouwhoek, de huishoek, de letterhoek, de muziekhoek...

Nieuw is de Kwink-hoek, die specifieker dan de andere hoeken gericht is op het sociaal-emotioneel leren van kinderen. En die spelenderwijs

De Kwink-hoek Sociaal-emotioneel leren in de onderbouw

aansluit op de online lessen van Kwink. In de Kwink-hoek oefenen kinderen op een speelse manier de SEL-competenties. Omdat dit niet in een strikte lessituatie gebeurt, leren ze toepassen (transitie) wat ze in de gewone Kwink-les hebben geleerd.

In de Kwink-hoek gaan kinderen op

Concrete suggesties

een meer thematische manier aan

We geven je vijf concrete sugges-

de slag met diverse SEL-onderwer-

ties, rond deze vier werkvormen:

pen. Ze brengen met beeld en spel

Zo zijn onze manieren!

gebeurtenissen en eigen ervaringen

1. spel (2x);

Vriendschap

onder woorden waardoor ze meer

2. maken;

grip krijgen op de wereld om hen

3. uitspelen;

heen. In het katern geven we sug-

4. kijken/luisteren/lezen.

Kiezen Ontspannen Hoe voel ik mij vandaag?

KWINT KWINK HOEK V3.indd

gesties voor deze vijf thema’s:

1 07-07-2020 09:49

1. Zo zijn onze manieren!

Het zijn basisideeën waar je zelf

wat een kind al kan en wat het kind

(Besef van jezelf / Besef van de

makkelijk en snel op kunt variëren.

nodig heeft om zich verder te ont-

ander)

Het is uiteraard belangrijk dat de

wikkelen.

suggesties aansluiten bij wat je

Na elke Kwink-les is er daarom ruim-

leerlingen nodig hebben.

te voor transitie: het geleerde ver-

2. Vriendschap

(Relaties hanteren)

talen naar de dagelijkse onderwijs-

3. Kiezen Transitie en observeren

praktijk. Zonder krachtige transitie

4. Ontspannen

Kinderen ontwikkelen zich altijd, op

verliezen SEL-lessen aan waarde.

(Besef van jezelf / Zelfmanage-

ieder moment van de dag. Soms is

De introductie van de Kwink-hoek

ment)

het goed het leren wat explicieter

geeft je de mogelijkheid de transitie

te maken zodat je gericht kunt ob-

te versterken en te verankeren bin-

serveren. Het geeft informatie over

nen het onderwijs.

(Keuzes maken)

5. Hoe voel ik mij vandaag?

(Besef van jezelf)

In de Kwink-hoek kun je goed kijken op welke manier kinderen reageren, welke vaardigheden ze goed beheersen en wat ze nog lastig vinden. Jouw school werkt waarschijnlijk met een observatie-instrument om de ontwikkeling van het (jonge) kind in te volgen. We adviseren dit instrument juist ook te gebruiken op momenten dat kinderen in de Kwink-hoek aan het werk zijn. l Download het gratis katern op: www.kwinkopschool.nl/kwink-hoek.

7

De nieuwste SEL-inzichten Verslag van het internationale CASEL-congres

Na een sterke eerste editie vorig jaar in Chicago, organiseerde CASEL (Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning) de tweede International SEL Exchange dit jaar digitaal. Wouter Siebers volgde deze ‘summit’ en doet verslag.

Stem van de jeugd

door een leeftijdgenoot, gingen in

het algemeen – sterker aanwezig in

Deze ‘virtuele top’ stond onder ande-

gesprek over diversiteit, sociale kansen

de Amerikaanse cultuur dan in de

re in het teken van de stem van de

en mogelijkheden en problemen die

Nederlandse. Tijdens het congres

jeugd. Dat CASEL dit thema serieus

ze tegenkomen in hun dagelijks leven.

werd onder andere de beweging

neemt, bleek al in de eerste plenaire

De samenvattende boodschap: ze

Black Lives Matter regelmatig be-

sessie. Vier jongeren, geïnterviewd

hebben goede leraren nodig die hen

sproken en de druk hierop gezien

ondersteunen. Daarbij zijn veilige en

als bedreiging voor de sociaal-emo-

sterke scholen cruciaal.

tionele ontwikkeling. Bij Communities moet je ook denken aan buurtwer-

Een nieuwe SEL-cirkel

kers, buurtcoaches, sportactiviteiten

De summit had ook een ander

buiten school en bijvoorbeeld het

doel, namelijk: het herontdekken

(Nederlandse) wijkteam.

van de kracht van sociaal-emotio-

Ook zijn er enkele sub-competen-

neel leren. Het is alweer enige tijd

ties aan de vijf basiscompetenties

geleden dat CASEL de bekende

toegevoegd. Daarover meer in een

SEL-cirkel publiceerde. Dit model is

volgend Kwink magazine. Wil je

vernieuwd. Er is een extra schil aan

hier nu al meer over lezen? Ga dan

toegevoegd. Die heet Communities.

naar www.casel.org/what-is-SEL.

De nieuwe cirkel laat zien dat ook

8

de gemeenschappen om leerlin-

Denken en voelen in balans

gen heen een belangrijk element

In het vervolg van de plenaire ses-

zijn voor sociaal-emotionele ontwik-

sie was er veel aandacht voor het

keling. Dit element is wellicht – over

terugbrengen van rust in het lijf.

Achtergrondinformatie

‘Educators are helping a globe in pain’ Timothy P. Shriver

De competenties Besef van jezelf en Zelfmanagement zijn daarbij belangrijk. Robert Alexander sprak over het terugbrengen van de balans tussen lichaam en geest.

Ademhaling ziet hij als het centrum van het lichaam. Die kan je helpen om weg te gaan uit de fight-flight modus waar kinderen en volwassenen in deze tijd vaak in verkeren.

Het geeft vertrouwen als je altijd een mogelijkheid hebt om te ontspannen en terug te gaan naar je eigen basis. Hieraan besteed je in je klas aandacht met de Kwink-slag ‘De zelfontspanner’.

De hele school doet mee Tijdens de summit kon je ook verschillende break-out sessies volgen.

Onderzoekers deelden daar hun laatste ervaringen en inzichten. Een belangrijk inzicht was wederom dat de hele school moet meedoen om een sociaal veilig klimaat op te bouwen. Denk hierbij ook aan de preventiepiramide (zie het vorige Kwink magazine). Uit de nieuwe onderzoeken blijkt het goed neerzetten van verschillende interventies – op elke laag in de school – van groot belang.

CASEL blijft inspireren Ook de komende tijd heeft CASEL verschillende webinars en nieuwsbrieven met de laatste informatie over sociaal-emotioneel leren. l Abonneer je eenvoudig via www.casel.org.

Ook de deelnemende jongeren zitten tijdens de summit thuis.

9

vraag aan e de redapsccthiool.nl ko

info@kwin

Vraag aan de redactie Tijd voor alweer de tweede aflevering van deze nieuwe rubriek. Daarin beantwoorden we deze vraag aan de redactie:

Waarom geven jullie in een animatie niet altijd het goede voorbeeld? maken liggen vaak net buiten de

wordt pas interessant als leerlingen

dagelijkse situaties van een boven-

bij het zien van het verkeerde voor-

bouwer. Dat maak het interessant

beeld een duidelijke reactie geven

om naar te kijken.

waarna de leraar een koppeling kan maken met situaties in de klas.

Het verkeerde voorbeeld Het is belangrijk om een animatie

Transitie

niet te verwarren met een instruc-

Zoals de transitie een belangrijk

tiefilmpje. Instructiefilmpjes hebben

onderdeel is van elke Kwink-les, zo

Verhalend

het doel de kijker uit te leggen hoe

is een transitie na de animatie ook

Een belangrijk onderdeel van de

iets moet. De animaties van de

cruciaal. De vragen die jij na de

methode Kwink zijn de animaties.

methode Kwink hebben het doel

animatie stelt zijn belangrijk voor

De lessen worden zelfs om de

om, door middel van een verhaal,

het leereffect. De makers van Kwink

animaties heen ontwikkeld. In de

leerlingen uit te dagen na te den-

geven bij de les altijd enkele sug-

vorige aflevering van deze rubriek

ken over een situatie. Soms kan dat

gesties voor het nabespreken van

heb je kunnen lezen dat animaties

prima door het juiste voorbeeld te

de animatie. Het werkt goed om

al vroeg in het lesontwerp worden

geven. Vaker zorgt dat voor een

daarbij een kritische houding aan

bedacht. De animatie is belangrijk

brave animatie waarover leerlingen

te nemen als het gaat om de eigen

omdat het een verhalend ele-

geen scherpe mening hebben. Het

situatie van de leerlingen.

ment aan de les toevoegt. Door leerlingen een verhaal te vertellen kunnen ze daarop reageren en reflecteren zonder dat dit direct van toepassing is op hun eigen situatie.

De animatie schept zo een veilige omgeving.

Dierenwereld en jongeren De dierenwereld (voor onder- en middenbouw) geeft de makers van Kwink veel mogelijkheden om herkenbare situaties de revue te laten passeren. In de bovenbouw maken we bewust gebruik van acteurs die wat ouder zijn dan de leerlingen die de video’s bekijken. De situaties die de jongeren in de video’s mee-

10

‘Door na de animatie ook te kijken naar de eigen situatie vergroot je de leeropbrengst’

Speciaal webinar

Voor alle leer­krachten in de onderbouw

Sociaal-emotioneel leren voor kleuters De makers van Kwink bieden opnieuw een gratis webinar aan. Dit keer speciaal voor leerkrachten onderbouw. Op vrijdagmiddag 5 februari om 15.30 uur zitten Marijne Sammels en Wouter Siebers voor je klaar. Zij geven dan extra achtergrondinformatie over de waarde van sociaal-emotioneel leren (SEL) voor jonge kinderen. Natuurlijk combineren ze die kennis met aansprekende praktijkvoorbeelden waarmee je direct in je groep aan de slag kunt.

Tijdens het halfuur durende webinar presenteren Marijne en Wouter ook – in samenhang – de nieuwste SEL-materialen die perfect aansluiten bij de werkwijze van Kwink: • de vier handpoppen van populaire Kwink-dieren; • het (gratis) katern De Kwink-hoek; • de nieuwe serie prentenboeken Hoe doe je dat?

Laat je in een half uurtje ontspannen bijpraten en inspireren.

Meld je nú aan voor het webinar op www.kwinkopschool.nl/kleuters.

Kwink-coach trainingen Ben jij Kwink-coach of wil jij Kwink-coach worden?

Bekijk hieronder de data voor de Kwink-coach trainingen.

Meer informatie en

We zien je graag bij een van de trainingen!

aanmelden via www.kwinkopschool.nl/ kwink-coach.

Kwink-coach trainingen 2021 Online

Basistraining

Verdiepingstraining

20 januari

3 maart

28 oktober

24 maart

7 april

19 mei

26 mei

9 juni

23 juni

7 juli

Amersfoort

Praktijktraining

17 maart 16 juni

Drachten

Zeeland

20 januari

3 maart

7 april

19 mei

23 juni

7 juli

13 januari

10 februari

16 juni

10 maart

Bij het organiseren van de live-trainingen (op locatie) houden wij ons aan de corona-richtlijnen van het RIVM die op dat moment van kracht zijn. De vermelde data voor de live-trainingen zijn dus onder voorbehoud.

11

Kinderen met messen Kees van Overveld

Jongeren zijn regelmatig in het nieuws vanwege hun betrokkenheid bij steekincidenten. Het is zorgelijk dat ook kinderen in de basisschoolleeftijd messen bij zich dragen. En dat ze niet aarzelen om deze te gebruiken...

H

et is 1974, ik ben elf jaar oud.

Het messenprobleem

De beledigingen in de video’s roepen

Ik speel met mijn vrienden ‘land-

Sinds het najaar van 2019 zien we een

wraakgevoelens op en leiden tot con-

jepik’. We werpen ons zakmes

toename van steekincidenten onder

frontaties met rivaliserende jeugdgroe-

behendig tussen de in het zand getrok-

jongeren tussen de 11 en 17 jaar. Pu-

pen in andere postcodegebieden.

ken lijnen. Wie het goed doet, pikt een

blicaties leggen vaak een relatie met

Sommigen denken dat het messen-

stuk land van de tegenstander in.

zogenaamde drill-raps. Deze muziek-

probleem een Randstedelijk ver-

Het is 2021. Er lopen elf- en twaalfja-

soort is via Chicago en Londen naar

schijnsel is. Maar dat is niet zo. Naast

rigen door de wijk. De Rambo knives,

Nederland overgewaaid. Op YouTube

incidenten in Rotterdam IJsselmonde

nekmessen en machetes zijn diep

zien we rappers die het rauwe verhaal

en Amsterdam Zuidoost, zien we ook

weggestoken in de zwarte trainings-

van de straat vertellen. In de video’s

confrontaties tussen jongeren in Hoorn,

broeken. Wie die groep ziet, loopt

zwaaien gemaskerde jongemannen

Sneek, Hoogezand en Vlissingen.

een blokje om.

met grote messen terwijl ze tegenstan-

We kunnen drie groepen jongeren

Het beeld uit 2021 is verontrustend en

ders uitdagen of beschimpen.

onderscheiden:

niet langer een ver-van-mijn-bed-show.

Wie nieuwsberichten uit 2019 en 2020 doorzoekt op steekincidenten, stuit op een serie gebeurtenissen waarbij ook leerlingen van de basisschool zijn betrokken; als dader of als slachtoffer.

In dit artikel krijg je meer inzicht in de messenproblematiek onder de jeugd.

Daarnaast geef ik suggesties voor een aanpak binnen het primair onderwijs.

12

1. Influencers: de rolmodellen (rappers bijvoorbeeld) die anderen, bedoeld of onbedoeld, inspireren om messen aan te schaffen dan wel te gebruiken; 2. Bewonderaars: kinderen en jongeren die zich laten inspireren door video’s en de vriendengroep. In deze groep is het stoer om een mes te bezitten (en daarmee ‘te prikken’); 3. Verdedigers: zij kopen een mes om zich te kunnen verdedigen tegen anderen. Angst om slachtoffer van geweld te worden speelt vaak een rol.

Achtergrondinformatie

‘Er lopen elf- en twaalfjarigen door de wijk met Rambo knives, nekmessen en machetes.’

Hoe zijn leerlingen van 11 en 12 jaar

tie Zelfmanagement. Laat leerlingen

Keuzes maken gaat altijd over waar-

betrokken?

nadenken over factoren die gedrag in

den en normen. Het is interessant om

Gelukkig is slechts een kleine groep

werking stellen. Stel de vraag: ‘Wat is

met leerlingen te bespreken voor welke

jonge kinderen bij de messenproble-

jouw trigger? Wat maakt jou zo boos,

oplossing je kiest als je in een (potenti-

matiek betrokken. Direct of indirect.

gefrustreerd, gestrest of bang?’ En als

eel) bedreigende situatie verkeert.

Kinderen die direct betrokken zijn, laten

je weet wat jouw trigger is: ‘Hoe word je

En als je iets kiest, weet je dan waarom

zich ophitsen door de (vaak oudere)

dan weer rustig? Wat zorgt ervoor dat

je voor die oplossing kiest? Is dat om-

vriendengroep. Deze beïnvloedbare

je met een “kalm hoofd” goede beslis-

dat de vriendengroep druk uitoefent?

groep kinderen behoren meestal tot

singen kunt nemen?’ Iemand die zich-

Of sta je zo sterk in je schoenen dat je

de bewonderaars. Ze dragen een

zelf kan kalmeren, zal in escalerende

een vrije keuze kunt maken?

mes bij zich omdat ze bijvoorbeeld uit

situaties hopelijk minder snel geneigd

zijn op de waardering van de groep.

zijn om te kiezen voor onverstandige

Tot slot

De grootste groep elf- en twaalfjarigen

oplossingen (zoals het trekken van een

In een eerder artikel 1) over deze

komt op indirecte wijze met de pro-

mes).

problematiek schreef ik dat een deel

blematiek in aanraking. Deze groep

Ik denk dat we ook veel aandacht

van de jeugd te maken heeft met een

ziet de criminele gedragingen van

moeten geven aan mediawijsheid.

ongewenste stapeling van risicofac-

jongeren in de wijk en/of hebben een

Die heeft alles te maken met de com-

toren in hun leven zoals armoede en

familielid (broer of zus) die pocht over

petentie Keuzes maken.

een ongunstige sociaaleconomische

messengebruik. Het is niet uitgesloten

Laat jij je beïnvloeden door de stoere

status.

dat deze groep op termijn ook naar

personen die je in drillvideo’s ziet? In

een mes zal grijpen. Of omdat ze ge-

gesprekken met de leerlingen kun je

De school moet geen probleemeige-

ïnspireerd zijn óf omdat ze zich willen

vragen stellen als:

naar worden van de messenproblematiek. Het gebruik van messen door

verdedigen.

Wat kunnen we doen?

Moeten we snel nieuwe lespakketten ontwikkelen? Nee. Ik denk dat scholen niet zitten te wachten op het zoveelste

• Is wat je ziet de werkelijkheid?

kinderen en jongeren is een maat-

• Waarom zouden die rappers hun

schappelijk probleem. De oplossing is een samenwerking tussen een groot

gezichten bedekken?

• Wat vind jij van dat zwaaien met

aantal partijen zoals onderwijs, politie, jeugdzorg, gemeenten en ouders.

messen?

project dat zorgt voor een nog verdere

• Gaat het om imago, om stoer-

fragmentatie van gedragsaanpakken

heid? Of is het iets anders?

Laat het de volwassenen zijn die hier het heft in handen nemen. l

binnen de school.

Ik vind dat we binnen het basisonderwijs sterk op een preventieve aanpak moeten inzetten en dat we binnen de lessen over sociaal-emotioneel leren ruimte moeten maken om het pro-

www.keesvanoverveld.nl

bleem te bespreken.

Het blijkt dat jongeren die betrokken zijn bij steekincidenten veelal impulsief gedrag vertonen en moeite

1

hebben om te reflecteren op het

‘Artikelen/agressie en geweld’ twee artikelen met

eigen gedrag. Dat pleit voor nog

meer informatie over de messenproblematiek:

meer aandacht voor de competen-

Jongeren en messencriminaliteit, deel 1 en 2.

) Op www.keesvanoverveld.nl vind je in de rubriek

13

SEL is overal

Selectiestress je evenveel je verjaardag vraag op l: ge re ste va n toch ons thuis ee rtig.) Helder, maar Het was vroeger bij arna werd het te go da e, nd tie je t (To ftijd. kinderen als je lee arna eld. ikk De twee of drie da ook knap ingew ijk, sowieso Pieter. url tu na r te Pie : en te os je wel, wie niet?

De eerste wist je me problemen: wie ko de en nn go be na l. Maar daar Aardige jongen lukten ook nog we en we met Remko? do t wa : ag vra je altijd uit bij de Uitnodigen? Of in En uiteindelijk kwam s het dan ook wel. wa t da ar ma n, wel vaak te voetballe zat maar bij wie je hoor, leuk om mee een andere school op die n s ge on urj bu n van beide optie zijn plaats toch die mogelijk de gevolge ed go zo e rd ee ? Je prob teruggevraagd over de vloer kwam deaus, de kans om ca en ht ac rw ve blij leuk zou zijn, de te stress, waarvan je te overzien: of het n tot heuse selectie de lei ar ma zo n ko , lastig. Het te worden… lastig de rug was. ardag weer achter rja ve je na t he t was da ruggeworpen in gelen allemaal te re at ma na ro co dertig. werden we door de menkomen, toen Afgelopen najaar er vijftig mensen sa n te ch mo rst Ee een dag bij je n vroeger. e: vier in totaal op de selectiestress va ne of n, me ko uis th nsen tegelijk bij je streng.

Er mochten vier me minister-president n meer,’ sprak de ge da ar rja ardag sve kje ht, écht op je verja thuis. ‘Geen blo ie wilde je nou ec W . op n er ge vra e nieuw en je schoonmoed Het riep allemaal r wel uit te nodigen de va on ho sc je t maken om hebben? Kon je he ls hè…’) er, het zijn de rege niet? (‘Sorry moed ardag eerstvolgende verja onthouden voor de s es str tie lec ed. se n go hu en vaak ook Ik hoop dat ouders is nodig, leerzaam n ke ma es uz ke natuurlijk: andere n kinderen onder van hun kind. Want . Met Kwink werke zijn tig las nd nooit tte tze on zien. Dat je daarin Maar het kan ook hun keuzes te over n va n lge vo ge n. id om de aal kunnen ervare aan de vaardighe coronacrisis allem de s en tijd we en bb uitgeleerd bent, he s ziek. Werd het de buurjongen wa nt wa d, dig no ge lijk toch maar uit En Remko? Uiteinde zorgd feestje! toch nog een onbe

r van Kwink.

Erik Idema is uitgeve

14

Sociaalemotioneel leren thuis

Mag een kind je uitschelden?

Ouderinformatie

Door Tea Adema, trainer bij De Opleiding tot kinder- en opvoedcoach

‘Zeikerd!’ ‘Aso!’ ‘Je bent een rotmoeder!’ Uitgemaakt worden voor rotte vis laat geen mens onberoerd, zeker niet als het je eigen kind betreft. Zo heb je het toch niet opgevoed? Jij en je kind schieten in de weerstand.

De situatie escaleert.

Kinderen hebben vaak nog te wei-

De eerste automatische reactie bij

nig kennis en ervaring om in woor-

grensoverschrijdend gedrag van

je nog even door mocht gamen.’

den uit te drukken wat er vanbin-

kinderen is meestal om ze tot de

• ‘Je vindt het gemeen van mij dat

nen bij ze gebeurt. Dan klinken er

orde te roepen. Maar als je de

je nu naar bed moet, omdat je

al snel scheldwoorden. Zeker als vol-

scheldwoorden negeert, je ver-

dacht dat we een afspraak had-

wassenen niet willen luisteren. Dan

plaatst in je kind en je afvraagt

den.’

wordt schelden een gewoonte.

wat er aan de hand is, kun je

• ‘Je had er zeker op gerekend dat

anders handelen.

Door jouw houding van accepta-

Verplaats je in je kind

Want stel je voor dat je een schel-

tie, luisteren en benoemen van

Na het schelden kun je als ouder

dend kind rustig en open-minded

de gevoelens, voelt je kind zich

kiezen: Laat je het binnenkomen of

aankijkt en vraagt: ‘Wat lukt er nu

begrepen. Zo komen jullie in ge-

niet? Reageer je met tegenkracht

niet?’ of ‘Wat is het dat jou nu zo

sprek. Dan is het een stuk gemak-

of negeer je het? Neem je het per-

boos maakt?’ Dan daag je het

kelijker om samen te onderzoeken

soonlijk of niet?

kind uit om met je in gesprek te

wat er speelt. Vrijwel ieder kind dat

Het is belangrijk om je af te vragen

gaan.

zich begrepen voelt, wil met je

wat jouw kind bezielt. Verplaats je

samenwerken om een oplossing

dus in je kind.

Geef erkenning

Dan kom je tot de ontdekking dat

Je kunt zelfs nog een stapje verder-

je kind zich machteloos voelt. Ge-

gaan. Voor veel kinderen is het

Je kind mag je niet uitschelden!

blokkeerd in wat het wil. En dat jij

moeilijk om een vraag te beant-

Is dit dan de toestemming om

daar de schuld van bent. Je kind

woorden als ze zich boos voelen.

maar los te gaan? Nee! Wat je

is in nood en heeft jou nodig!

Hun hersenen zijn niet aan denken

doet met een scheldend kind is

te vinden.

toe omdat de emoties nog voorop

het eerst kalmeren en de situatie

Je verplaatsen in de gevoelens en

staan.

normaliseren om dan samen tot

omstandigheden van je kind levert

Om een kind te kalmeren kun je

een oplossing te komen. Daarna

veel op. Het besef dat je krijgt als je

benoemen wat jij denkt dat het

ga je in alle rust in gesprek over

in de schoenen van je machteloze

kind zo moeilijk vindt:

het schelden. Geen kind wil jou

kind staat, zorgt voor een andere

• ‘Jij vindt het niet eerlijk hè, dat je

kwetsen en uitschelden. Daar kun

reactie.

nu deze toets krijgt.’

je op rekenen!

15

Boekbespreking In deze nieuwe rubriek bespreken we elke editie van het Kwink magazine een boek dat raakvlakken heeft met SEL. De besproken boeken zijn interessant voor leraren én voor intern begeleiders en schoolleiders. Het boek Laat je niet gijzelen gaat over persoonlijk leiderschap en is extra interessant voor de schoolleider.

Laat je niet gijzelen De internationale bestseller over leiderschap, verbinding, dialoog en werkelijke verandering

Mensen zijn niet bang voor verandering, ze zijn bang voor de pijn van verandering.

M

et dit citaat opent Laat je niet

Ben jij gegijzeld zonder dat je het

gijzelen van oud-gijzelings-

weet?

onderhandelaar en leider-

Om antwoord te kunnen geven op de

schapsexpert George Kohlrieser. In

vraag ‘Ben jij gegijzeld zonder dat je

het boek zet hij helder uiteen op welke

het weet?’ is het van groot belang je

manieren een mens zichzelf kan gijze-

brein te kunnen beheersen. Laat je in

len en hoe de leden van een team

heftige gebeurtenissen of een situatie

elkaar kunnen gijzelen. In beide situa-

met emoties je reptielenbrein spreken

ties staat het verandering of beweging

(vecht -of vluchtmechanisme), het

in de weg.

limbisch systeem (hersendelen betrokken bij emotie en motivatie) of de neocortex (deel van de hersenschors dat

We zijn voelende wezens die toevallig ook denken in plaats van denkende wezens die toevallig ook voelen.

betrokken is bij waarneming, bewuste beweging en taal)?

We kunnen ons laten gijzelen door het vecht-of-vluchtmechanisme in ons reptielenbrein en door de emoties in ons limbische systeem (ook wel amygdala hijack genoemd). De neocortex kan de emoties van de andere twee breinen overschrijven en zo krijgen we uiteindelijk de keuze om ons wel of niet

16

‘Focus op het positieve om te bereiken wat je wilt’ te laten gijzelen door het automatisme van emotionele reacties.

Leiders: ken en gebruik je secure bases Kohlrieser noemt ook de kracht van

Sociale en emotionele patronen

verbinding en het kennen van je ‘secure

In Laat je niet gijzelen wordt met regel-

bases’ als cruciale elementen om sterk

maat verwezen naar sociale en emoti-

leiderschap te tonen. Secure bases zijn

onele patronen. Zo ook rondom de

mensen, doelen of dingen waarmee

woordenschat van mensen. Zo blijkt

we ons op een bijzondere manier ver-

In het tweede deel van het boek gaat

uit onderzoek dat we, ongeacht onze

binden. Een mens gaat veel verbindin-

Kohlrieser in op conflictmanagement,

cultuur of leeftijd, over veel meer woor-

gen aan, maar onze secure bases zijn

de effectieve dialoog, de kracht van

den voor negatieve emoties beschik-

bijzonder omdat ze ons bescherming,

onderhandelen en het beheersen van

ken dan voor positieve. Daarom is

kracht en energie geven.

emoties.

het zo belangrijk dat we leren onze

Ken en gebruik je secure bases om je te

Laat je niet gijzelen is een razend inte-

emoties op een positieve manier uit

helpen je mind’s eye te richten op suc-

ressant boek voor elke schoolleider en

te drukken en een genuanceerde

ces. Leiders moeten een secure base

voor iedereen die zich wil verdiepen in

emotiewoordenschat ontwikkelen.

zijn om vertrouwen op te kunnen bou-

(persoonlijk) leiderschap. Een absolute

wen binnen een team of organisatie.

aanrader! l

Waargebeurde gijzelingssituaties en mind’s eye Aan de hand van diverse waargebeurde gijzelingssituaties maakt Kohlrieser duidelijk welke lessen hij daaruit heeft geleerd en hoe je die kunt toepassen in je eigen leven en op de werkvloer.

Ons brein is geprogrammeerd om te overleven en gericht op gevaar en

Leiders die snappen hoe verbinding werkt en die verbinding aangaan, zijn in staat om een cultuur van vertrouwen te laten ontstaan.

pijn. We kunnen dit instinctieve aspect van de hersenen overschrijven door een positieve instelling aan te nemen en te zoeken naar manieren om invloed uit te oefenen.

Over de auteur

Maar hoe doen we dat dan? Kohlrieser geeft de ‘mind’s eye’ als antwoord.

George Kohlrieser is hoogleraar

Onze mind’s eye bepaalt onze positie-

leiderschap en organisatiegedrag

ve of negatieve focus op mogelijkhe-

aan het Institute for Management

den en grenzen. En onze gemoeds-

Development (IMD) in Zwitserland en

toestand bepaalt het resultaat dat

voormalig succesvol gijzelingsonder-

we zullen bereiken.

handelaar. Hij laat in dit boek zien,

Het vermogen om in een positieve

op basis van diepgaand wetenschappelijk onderzoek

gemoedstoestand te komen en te

en aan de hand van indringende verhalen, hoe inzichten

blijven is daarbij de sleutel. De mind’s

uit de praktijk van de gijzelingsonderhandelaar toepasbaar

eye is te trainen door te focussen op

zijn voor leiders in organisaties.

het positieve en te bereiken wat je wilt.

In het boek gaat de schrijver hier uitge-

Bij Circle Publishing verscheen ook Care to Dare – de praktijk

breid op in.

van secure base leiderschap.

17

Nieuw! Gratis lessen over racisme en de landelijke verkiezingen De redactie van Kwink heeft uitdagende, maatschappelijke onderwerpen toegankelijk gemaakt. Deze nieuwe lessen over racisme en de landelijke verkiezingen

KWINK VOOR BURGERSCHAP EN MENSENRECHTEN

in maart 2021 horen bij uitstek bij burgerschap. Je vindt de lessen voor onder-. midden- en bovenbouw op www.kwinkvoorburgerschap-en-mensenrechten.nl.

Deze website is vrij toegankelijk.

Waarom een les over racisme?

Racisme is helaas een actueel onderwerp.

Bewegingen als Black Lives Matter staan niet op zichzelf. Ze laten zien hoe diep racisme in een maatschappij geworteld kan zijn. Maar waar komen racistische denkbeelden en gedrag vandaan? En wat kun je doen om die te voorkomen?

Het is van groot belang om kinderen actief over die vragen te laten nadenken. Zij zijn immers degenen die de waarden (en normen!) van de toekomst nadrukkelijk mede gaan

Waarom een les over de landelijke verkiezingen?

vormgeven. Daarom deze les over racisme,

Nee, we gaan met kleuters niet de verkiezingen naspelen.

die we aanbieden in het kader van burger-

Ook geven we geen informatie over de partijprogramma’s.

schapsvorming.

Maar wat dan wel?

• Onderbouw: kinderen maken kennis

We gebruiken het actuele nieuws over de verkiezingen om met

kinderen stil te staan bij belangrijke aspecten van burgerschap

met verschillen

• Middenbouw: kinderen kijken waar zij in

zoals: het hebben en uiten van een eigen mening, ontdekken

op welke manier je het beste gehoord wordt, de verantwoor-

hun leven met racisme te maken hebben

• Bovenbouw: kinderen kijken naar voor-

delijkheid om mee te doen en mee te denken, de voorwaar-

den voor een gezonde, democratische samenleving, soms

oordelen van zichzelf en in de samenleving

De les over racisme (7) staat reeds online.

verder moeten en kunnen denken dan je eigen belang.

• Onderbouw: ik weet dat ik mag zeggen wat ik vind • Middenbouw: ik weet dat dat mijn mening telt • Bovenbouw: ik weet dat mijn stem meetelt Deze les (8) staat op 22 februari online.

Aansluiting bij voorstel herziening kerndoelen en eindtermen voor Burgerschap • Racisme, bouwsteen Vrijheid en gelijkheid: leerlingen leren van, door en over de waarden van de democratische rechtsstaat. Dit begint met regels/afspraken in de eigen leefomgeving en breidt uit naar de publieke ruimte en samenleving.

• Verkiezingen, bouwsteen Democratische cultuur: leerlingen leren dat hun stem gehoord wordt en dat hun inbreng ertoe doet bij besluitvormingsprocessen in de klas. Zij ervaren dat de ander ook een stem heeft en ontdekken daarbij overeenkomsten en verschillen tussen mensen.

18

Bekijk de kant-en-klare lessen op www.kwinkvoorburgerschap-en-mensenrechten.nl en laat burgerschap op een leuke manier leven in je groep.

SEL-inspiratie

SEL-producten en tips

De laatste ontwikkelingen van SEL, interessante producten en verwijzingen.

Om jou en het team te inspireren.

Voorkom lastig gedrag

De Gouden Weken 2.0

De eerste weken van het schooljaar zijn De Gouden Weken. Dan bouw je aan het groepsgevoel en een goede sfeer in de groep. Dit boek

reweg hoe je naar gedrag kunt kijken. Ook gaat

laat zien hoe het werkt en dát het werkt. Ook na

hij in op de vraag wat er áchter dat gedrag zit.

de kerstvakantie, tijdens de zilveren weken, is dit

Een praktisch boek met tips voor leerkrachten die

boek goed te gebruiken. Inclusief aandacht voor

graag bezig zijn met hun core business: lesgeven.

ouderbetrokkenheid.

www.kwinkopschool.nl/voorkom-lastig-gedrag

www.kwinkopschool.nl/de-gouden-weken

Dit is een verschrikkelijk boek, met een gouden boodschap

Teken je les Teken je les

Rachel Levi

te verhelderen. heel nuttig om je uitleg les? Tekeningen zijn Ons Teken jij weleens in je analyseren en onthouden. om de lesstof te begrijpen, als beelden Ze helpen leerlingen als er zowel woorden informatie opnemen brein kan immers beter worden gebruikt. is dit boek geschikt voor echt niet tekenen!’, dan kan ik … maar ‘Ja, kunt ge­ Denk je nu: je snel en simpel beeldtaal in dit boek zien hoe inmiddels jou! Rachel Levi laat Zo eenvoudig, dat ze Haar methode is eenvoudig. bruiken in je lessen. het tekenen heeft gekregen. visueel duizenden mensen aan erom dat je je woorden niet het doel. Het gaat cultuur waarin leer­ Mooi tekenen is daarbij een bovendien je te tekenen, creëer kracht bijzet. Door zelf kunnen tekenen. manier snelle een op lingen óók n en oefeningen die voorbeelde veel met cht boek, klas of op school­ Teken je les is een praktijkgeri visuele aanpak in je al te veel moeite een hand en ga direct je helpen om zonder en schetsboek bij de Lees het met een stift niveau toe te passen.

TEKEN JE LES

In deze handzame uitgave beschrijft Anton Ho-

les n je ingen Tekemet teken

Hoe je nt het leerproces ondersteu Rachel Levi

aan de slag.

Rachel vertelt te integreren in hun lessen. het lastig om tekenen bouwing van het ‘Veel leraren vinden Naast theoretische onder hoe je dit kunt doen. !’ op toegankelijke wijze handvatten. Ik ben enthousiast nt, geeft zij veel praktische nde in het mbo, tekenen als lesinstrume viseur en docent omgangsku Shauna Plompen, onderwijsad www.blijvenleren.net samen met een leer­ maken, kunnen nen supermooie stappenplan ‘Door dit boek heb ik toch tekenen!’ bruikbare tips. Ik kan ling. Een boek vol heldere, r in Den Haag groep 8, obs De Spoorzoeke Cherèlle Bouwen, leerkracht van theorie met een duidelijke opbouw; ijk en praktisch boek en.

‘Dit is een overzichtel die de uitleg verduidelijk voorzien van veel tekeningen naar praktijk. Uiteraard shop.bazalt.nl met behulp van dit boek!’

Iedereen kan tekenen euning en training, leeronderst voor Cindy Tas, praktijk www.cindytas.nl 9 789461 182845

Tekeningen zijn nuttig om je uitleg te verhelderen. Ook bij sociaal-emotioneel leren kan dit van In dit toegankelijke boek voor kinderen van onge-

meerwaarde zijn. Tekeningen helpen leerlingen

veer 10-12 jaar gaat het over dingen die voor kin-

om de lesstof te begrijpen, te analyseren en te

deren traumatisch kunnen zijn. Voorbeelden: het

onthouden. Ons brein kan immers beter informa-

overlijden van een dierbare, een vechtscheiding

tie opnemen als er zowel woorden als beelden

van ouders, gepest worden, ziekte. Maar ook:

worden gebruikt. Rachel Levi laat in dit boek zien

verwaarlozing, mishandeling en misbruik.

hoe je snel en simpel beeldtaal kunt gebruiken in

www.kwinkopschool.nl/dit-is-een-verschrikkelijk-

je lessen.

boek

www.kwinkopschool.nl/teken-je-les

19

Gratis

proefabo nnemen t vanaf jan uari 2021 tot aan d e

voorjaar

svakantie

Een sociaal veilige groep?

Wil jij dat ook? Doe mee met jouw school

altijd actueel. Gericht op preventie (van

met Kwink, dĂŠ online methode voor sociaal-

bijvoorbeeld pesten op school) en de kracht van

emotioneel leren (SEL). Inclusief burgerschap

een veilige groep. Sluit goed aan bij de principes

en mediawijsheid. Voor groep 1 t/m 8 van het

van PBS (Positive Behaviour Support). Begin het

primair onderwijs. Kwink biedt een doordacht

jaar goed! Vraag voor de hele school een gratis

SEL-programma, gebaseerd op de laatste

proefabonnement Kwink aan!

wetenschappelijke inzichten. Praktisch, leuk en

www.kwinkopschool.nl/proefabonnement

www.kwinkopschool.nl Kwink is een methode van

T: 033 – 460 19 40 E: info@kwintessens.nl