Hemel en aarde nummer 5 Schip

Nr 5 Jaargang 18, zomer 2019

VAN K A N T IE MEIVA OMERTOT Z N T IE VAKA

godsdienst / levensbeschouwing voor het basisonderwijs

Ark van Noach

Boek Hemel en aarde Zomer 2019.indb 1

●

Bootvluchtelingen

●

Loi Krathong

●

Odyssee

28-02-19 09:32

inhoud

COLOFON

Hemel en Aarde voor godsdienst/levensbeschouwing in het basisonderwijs.

Schip

Redactie Ron Benjamins, hoofdredacteur Marieke de Geus, Marijke van Ooijen, Liesbeth Vroemen Eindredactie M+ Redactie & Communicatie, Utrecht Illustraties Pauline Oud (onderbouw) Saskia van Gerven (middenbouw) Helen van Vliet (bovenbouw en Gedichten en gedachten) Foto’s en beelden Omslag, © Jenny Lindhout, pagina 2 omslag, Edukans, pagina 2 en 3, Jenny Lindhout en Free Wikipedia, pagina 4 en 37 Wikimedia Commons, pagina 5, Public Domain Pictures, pagina 8 en 9, Dreamstime, pagina 3 omslag, © Jenny Lindhout

2

door Ron Benjamins 4

Vormgeving Twin Media bv, Donna van Kessel, Culemborg Druk VellendrukkerijBDU Barneveld Uitgever Kwintessens Berkenweg 11, Amersfoort Postbus 1492, 3800 BL Amersfoort T 033 460 60 11 E hemelenaarde@kwintessens.nl Uitgever: Erik Idema I www.hemelenaarde.nl NL39INGB0000192930 Abonnementen Hemel en Aarde verschijnt vijf keer per schooljaar. Een abonnement op Hemel en Aarde kan uitsluitend schoolbreed (voor alle groepen) worden afgesloten en bestaat uit één basislicentie plus een vast bedrag per groep.

Abonnees van Hemel en Aarde hebben ook toegang (via Basispoort) tot het aanvullende digitale lesmateriaal op de website www.hemelenaarde.nl.

Het is niet toegestaan de magazines en het aanvullende digitale lesmateriaal van Hemel en Aarde te delen met scholen die geen eigen basisabonnement op Hemel en Aarde hebben afgesloten. Het is evenmin toegestaan het materiaal van Hemel en Aarde te kopiëren met uitzondering van de werkbladen.

De abonnementsprijs voor het schooljaar 2018-2019 bedraagt € 362,15 voor een basislicentie en € 37,10 per groep. Abonnementen kunnen bij ieder nummer ingaan en worden jaarlijks automatisch verlengd. Het abonnementsjaar loopt parallel aan het schooljaar.

Opzeggingen moeten schriftelijk vóór 1 juni worden ingediend.

Op een abonnement op Hemel en Aarde zijn onze algemene verkoopvoorwaarden van toepassing. Zie www.kwintessens.nl/verkoopvoorwaarden.

Proefabonnement Een proefabonnement op Hemel en Aarde omvat één editie en kost € 50,-. Het aantal magazines dat wordt geleverd in het proefabonnement komt overeen met het aantal groepen van de school. Toegang tot het aanvullende digitale lesmateriaal op de website www.hemelenaarde.nl is onderdeel van het proefabonnement.

Introductie Scheep gaan tussen hoop en vrees

Achtergrond Werken als koopvaardijpredikant door Ron Benjamins, samensteller

6

Meer over… door Geerteke Boesten en uitgeverij Kwintessens

8

Weer wat geleerd Als ik over het water loop door Liesbeth Vroemen

10

Gedichten en gedachten door Bette Westera

12

Onderbouw Een schip met een naam door Monique van der Zanden

24

Middenbouw Schip op de grote zee door Ingeborg Hendriks

36

Bovenbouw Een schip vol belofte door Mirjam Wolters

Contact met de abonnementenservice T 033 460 19 43 E abonnementen@kwintessens.nl

48

Meer uit de Bijbel

Contact met de redactie T 033 460 19 43 E hemelenaarde@kwintessens.nl

49

In de volgende jaargang Ontmoeting, Geschenk, Ritme, Steen, Kleur

Privacy Lees onze privacyverklaring op www.kwintessens.nl/ privacy.

Copyright Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk/ fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

1

Boek Hemel en aarde Zomer 2019.indb 1

28-02-19 10:15

introductie

h e m e l e n aard e zom er 2019

Scheep gaan tussen hoop en vrees Veel symboliek in christelijke verhalen heeft te maken met het vissersleven en schippersbestaan. Dat is niet zo raar, want de eerste volgelingen van Jezus waren vissers.

In ons land, met ons rijke zeevaartverleden en grote vissersvloot, vindt dat gemakkelijk weerklank. Maar vergis je niet, het is niet alleen iets christelijks en Nederlands. We vonden religieuze verhalen en gebruiken over schepen in de hele wereld.

Overal is zee en overal zijn schepen. Overal zijn mensen die hun leven wagen en hun lot in handen leggen van het schip.

Nergens is een mens zo kwetsbaar als in een schip op de uitgestrekte zee. Geen wonder dat scheepslieden hun schip behandelen alsof het een persoon is die hen moet beschermen. Een schip krijgt een naam en daarmee een persoonlijkheid en geschiedenis. Het wordt gedoopt, om zo geluk en voorspoed te vragen over haar bestaan. En het krijgt een boegbeeld, een teken en visitekaartje, dat haar persoonlijkheid uitdrukt. Daar kan de gemiddelde auto niet aan tippen…

Verhalen Er bestaan veel verhalen waar schepen steeds een wankel houvast zijn in een woelig en gevaarlijk bestaan. In de bovenbouw vertellen we het verhaal van de Mayflower, het schip waarmee in 1620 Engelse pilgrimfathers een nieuw bestaan zochten in Amerika. En ze maken kennis met de Vliegende Hollander, het spookschip dat eeuwig moet blijven rondvaren.

Verhalen lopen niet altijd goed af. De kinderen in de middenbouw maken kennis met een deel van de Odyssee, de Griekse mythische tocht met veel avonturen. In de onderbouw vertellen we een piratenverhaal, dat de sfeer van gevaarlijk avontuur en losbandigheid goed weergeeft. In al die verhalen zijn schepen

Christus in de storm op het meer van Galilea door Ludolf Bakhuizen (1630-1708)

een baken van hoop en zekerheid.

Bijbelverhalen Ook in Bijbelverhalen is zo’n rol vaak voor schepen weggelegd.

De kinderen in de onderbouw horen het verhaal van Noah, die een boot bouwt tegen de grote watervloed. We vertellen het als een verhaal van hoop, waarin het schip de wereld redt. In de bovenbouw wordt het verhaal verteld over de apostel Paulus, een van de eerste volgelingen van Jezus, die hem zelf gekend heeft. Hij reist zo ver als zijn wereld groot is om het verhaal van Jezus door te vertellen. Op een reis naar Italië lijdt hij schipbreuk bij een Grieks eiland. Het verhaal vertelt hoe Paulus omging met de risico’s van het reizen en de tegenslag van de 2

Odysseus en de Sirenen door John William Waterhouse (1849-1916)

Boek Hemel en aarde Zomer 2019.indb 2

schipbreuk.

28-02-19 10:15

introductie

hemel e n a a rd e zo me r 2 0 1 9

In de lessen is ook ruimte voor twee wonderverhalen over

onderbouw maken kennis met het Thaise feest Loi Krathong,

Jezus. In een verhaal komen de volgelingen van Jezus op zee in

waar kleine bootjes, van papier gevouwen, met een lichtje erin,

noodweer en is de storm zo hevig dat ze in paniek raken en

al het verdriet laten wegdrijven.

bang zijn dat ze het niet overleven. Jezus ligt ondertussen te slapen in het ruim. Als hij wakker wordt, brengt hij op onnavolg-

Ethische vragen

bare manier de zee tot bedaren. In een ander verhaal wordt

Godsdienst en levensbeschouwing gaat niet alleen over symbo-

beeldend verteld hoe Jezus over het water loopt, terwijl Petrus,

lische uitingen die je in een gevoelige en bedachtzame stem-

die dat ook probeert, dat niet lukt. Deze verhalen zijn wonder-

ming brengen. Het gaat ook over ethische dilemma’s. In de

lijk. Voor volwassenen en sommige kinderen zullen ze zeker

lessen voor de oudere kinderen komen die aan de orde. Ze

vragen oproepen. In Hemel en Aarde vertellen we dergelijke

maken kennis met het project van Tres Hombres, die een plei-

verhalen vaak op een open manier: in veel verhalen gebeuren

dooi houden tegen de vervuilende scheepvaart op diesel en

dingen die je niet zo goed kunt verklaren, net als in het leven.

voor duurzame scheepvaart op wind en zeilen.

De lessen zijn zo gemaakt, dat ze niet per se gaan om de vraag

De laatste jaren zijn elke zomer de beelden van bootvluchteling-

of deze verhalen echt gebeurd zijn, maar meer uitnodigen om

en op een indringende manier in het nieuws. De kunstenaar

in te leven in de verhalen en de mogelijke betekenis ervan te

Ai Wei Wei maakte een onwaarschijnlijk grote rubberboot, met

verkennen. We nodigen kinderen uit om met de verhalen te

tientallen mensfiguren erin. Hij riep daarmee het idee op dat de

spelen, letterlijk. Hoe u dat kunt begeleiden, leest u in de

bootvluchtelingen de mensheid zijn en de bootjes de wereld:

rubriek Weer wat geleerd.

door vluchtelingen te redden, redden we de menselijkheid‌ Zo belicht deze aflevering over schip een rijk onderwerp met

Symbolen

veel facetten. Zoals altijd gaat het er niet om dat dat kinderen

Het schip is in veel religies en levensbeschouwingen een krach-

na afloop van de lessen een duidelijke boodschap kunnen

tig symbool dat vaak te maken heeft met de kwetsbaarheid van

herhalen, of de complexiteit en rijkdom van alle betekenislagen

het leven. In de lessen van de bovenbouw gaat het bijvoorbeeld

kunnen doorzien en verwoorden. Door de verhalen, betekenis-

over de Keltische mythe van Manannan, van wie verteld wordt

sen en symbolen te verkennen, ontwikkelen ze hun vermogen

dat hij de zielen naar de andere wereld vaart. In de midden-

om bijvoorbeeld te verwonderen, verbeelden en vertrouwen.

bouw maken kinderen kennis met het Japanse zomerfeest

Daar gaat het om. Dat is de basis voor godsdienstige en levens-

Obon, wanneer brandende lantarens op het water worden gela-

beschouwelijke ontwikkeling.

ten, als groet aan de zielen die overleden zijn. De kleuters in de

Boek Hemel en aarde Zomer 2019.indb 3

3

28-02-19 10:15

achtergrond

h e m e l e n aard e zom er 2019

Werken als koopvaardijpredikant Vroeger was elk koopvaardijschip voorzien van predikanten en ‘ziekentroosters’.

Tegenwoordig zijn onder andere in de haven van Rotterdam koopvaardijpredikanten werkzaam. Helene Perfors is een van hen. Wat voor werk doet ze en hoe is het om met zeevarenden te werken? natuurlijk ook bepaalde dingen doen. Zo vinden bijvoorbeeld mensen van de Filippijnen het heel naar als iemand van de bemanning dood is gegaan in een hut en zij daarna weer in die hut moeten slapen. Ze vragen dan of ik een ritueel kan doen om die hut weer te zuiveren.

Het komt helaas ook voor dat er een ongeluk gebeurt en iemand bijvoorbeeld in het ruim valt. Als diegene dan van boord gehaald wordt, probeer ik ervoor te zorgen dat iedereen even bij elkaar komt om afscheid te nemen.

Wij zijn er dus voor alle mensen en niet alleen voor de protestanten. En in tegenstelling tot al die mensen die in de haven aan boord komen, kom ik niks verkopen, zelfs niet het woord van Bemanningsleden op een Nederlands koopvaardijschip.

God. Ik probeer mensen zich een beetje meer thuis te laten voelen in hun leven. Daarbij ga uit van de betekenis van de

Helene Perfors is koopvaardijpredikant in de haven van

Godsnaam. Die is: Ik zal er zijn, ik ben er. Als werkers voor de

Rotterdam. Dat betekent dat zij (en haar collega’s) er zijn vanuit

kerk laat je dat zien door er (ook) te zijn voor mensen vanuit je

de kerk voor alle zeevarenden die aanleggen in de haven van

geloof.

Rotterdam.

‘Ik doe kerkdiensten voor zeevarenden, ga op ziekenbezoek en doe ook scheepsbezoek. Op mijn computer kijk ik welke schepen in de haven zijn. Als ik zie dat een schip daarvoor drie weken op zee is geweest, probeer ik bij dat schip aan boord te komen. Aan boord ga ik altijd eerst naar de kok, want die weet meestal het beste wat er aan de hand is. Als hij bijvoorbeeld zegt dat iemand het moeilijk heeft, ga ik kijken of ik in contact met die persoon kan komen.

Dan ga ik naar de mess en drink een kopje koffie met de mensen die daar zijn. Ik praat met hen over hun familie en bekijk vaak stapels foto’s van hun kinderen die ze natuurlijk missen. Let wel: de mensen zijn niet zielig, maar ze zitten wel in een bepaalde situatie. Vaak zijn ze wel negen maanden van huis.

Ook nodig ik ze uit voor de zeemansclub op de vaste wal. Daar kunnen ze naar huis bellen, computeren, een biertje drinken en op zondag een kerkdienst bijwonen. Ze kunnen daar natuurlijk alleen heen als het schip wat langer in de haven blijft.’

Ik zal er zijn, ik ben er Helene ervaart haar werk als heel zinvol. ‘Ik heb wel het idee dat 4

ik wat voor de mensen kan betekenen. En als dominee kan ik

Boek Hemel en aarde Zomer 2019.indb 4

Kok op een koopvaardijschip.

28-02-19 10:15

achtergrond

hemel e n a a rd e zo me r 2 0 1 9

‘Op een gegeven moment kwam er een verzoek van de kapitein van

Na de mis moest ik door het schip, want het schip moest schoon.

een schip in de haven. De Cape Maria, een prachtige naam, met een

Ik vond het wel een beetje een poppenkast, maar om een zegen

Filipijnse bemanning. Wat was er aan de hand? Ze zagen geesten

kun je altijd vragen. Een grote kom met gezegend water had ik bij

aan boord. Verscheidene mannen van de bemanning hadden

me. Dit is het levend water, het water dat ons gegeven is, dat reinigt.

‘s nachts, op wacht op de brug, of in de machinekamer, ‘white men’

Van een collega had ik een crucifix geleend en ik vroeg of iemand

gezien. Dat vonden ze vreemd, dat kon niet. Bij zo’n bemanning gaat

met dat kruisbeeld voorop wilde gaan, een ander met een kaars,

dat een rol spelen, bijvoorbeeld als er een ongelukje gebeurt, dat

en ik had ook wierook gekocht.

gebeurt vaak aan boord, want het is een gevaarlijk beroep. Die onge-

Zo gingen we van de brug tot de machinekamer. Op strategische

lukjes worden toegeschreven aan de geesten. Mensen worden

plekken hebben we gebeden, om een zegen gevraagd: laat de

onrustig, er gebeuren meer ongelukjes. De sfeer aan boord gaat hard

engelen hier een goede plek maken, de mensen bewaren die hier

achteruit. Dan moet er wat gebeuren.

moeten wonen en werken, laat deze plaats schoon zijn van kwaad.

Als pastor in de haven moet je er wat mee. Ik kan me er best iets bij

Sprenkelend met water.

voorstellen. Het werkt niet als ik zou zeggen: “Geesten bestaan niet,

Op een gegeven moment liep de tweede officier naast me en hij

stel je niet aan.” Dus ik vroeg was ze zouden willen. Ze wilden graag

gooide zijn hut open om ook daar het water te sprenkelen. Dat was

dat iemand van de kerk een ‘blessing of the ship’ zou doen. En de

het sein voor iedereen om de hutten open te zetten en te laten

geesten moesten verdwijnen. Ik ben een vrouwelijke dominee, van

zegenen. Toen in de messroom, waar gegeten wordt. De kok is de

huis uit niet katholiek, en ik heb gevraagd of ze dat goed vonden.

allerbelangrijkste man op het schip, want het eten is heel belangrijk

Dat vonden ze goed. Zeelui zijn wel traditioneel, maar niet conserva-

voor de bemanning. Hij gooide alle kasten open en ik heb over alles

tief.

een zegen gevraagd, tot de bloemkolen aan toe. Toen het klaar was

Nu heb ik een goede vriend die pastor is in de gevangenis en daar

hebben we gegeten, het was een gezellige boel en iedereen was

gebeurt ook wel eens iets ellendigs in een cel, bijvoorbeeld als

opgelucht.

iemand zich daar heeft verhangen aan een verwarmingsbuis. Hij

Dan ben ik niet zomaar Helene die een kom water bij zich draagt,

gebruikt dan teksten waar ik nu wel iets mee kon. Je kunt vragen om

maar ik ben representant van een kerk. Ik sta voor iets groters en zo

een zegen, vragen of een ruimte geschoond kan worden, vragen of

zien die mensen mij echt. Het was goed om het zo te voelen, dat

er een engel kan zijn die daar op een goede manier doorheen gaat,

het waar werd. Dat we zo echt het kwaad kunnen verdrijven, door

vragen of er iets klaar en afgerond kan zijn.

het samen te doen. Een aantal weken daarna waren ze weer in

Daar ging ik dus aan boord, samen met een collega, als een soort

Rotterdam. Ze hebben geen geest meer gezien.

ghost busters. Ze wilden graag een mis van tevoren, de meeste Filipino’s zijn katholiek. Dus ik stond daar in vol ornaat, met mijn heel

Het eerste verhaal stond eerder in de serie Dossier, Geloof, uitgeverij Kwintessens

mooie toga met een prachtige stola, in de messroom, de hele

Het tweede verhaal vertelde Helene in de serie Petrus vertelt, verhalen van

bemanning was er.

geloof, hoop en liefde. Het is te beluisteren op Soundcloud.

5

Boek Hemel en aarde Zomer 2019.indb 5

28-02-19 10:15

meer over...

h e m e l e n aard e zom er 2019

Meer over...

BOEKEN De ark van Noach Het verhaal van Noach, op rijm verteld. Over Noach die samen met zijn zonen een schip moest bouwen, de ark

Kaat en Ko de zee op!

en de regen en de dieren die

Het stoere meisje Kaat woont

werden gered, want ooit werd

met vader en hondje Ko in de

het land onder water gezet.

duinen en fantaseert er graag

Een prentenboek om voor te

over dat ze piraat is. Vanaf de

lezen en te bekijken in de

vuurtoren zien zij en haar

onderbouw.

vriendje Bink een verstrikte

Bernadette Watts

zeehond op een zandbank.

Christofoor (2015)

Met een rubberboot gaan ze

ISBN 9789060387566

eropaf, maar ze krijgen al gauw last van de stroming.

Wie? Wat? Waarom? - Het schip

Gelukkig komt de moeder van

Hoe wordt een schip

Bink aanrennen om ze aan

gebouwd? Hoe wordt een

land te krijgen. Spannend

schip bestuurd? Wie helpt er

verhaal om zelf te lezen in de middenbouw.

in nood?

Vivian den Hollander en Saskia Halfmouw (ill.)

Via vragen maken de kinderen

Van Holkema & Warendorf (2017)

kennis met het schip, de

ISBN 9789000354047

haven, de besturing, de bouw, de indeling en de belading

De grote kleine kapitein

van een schip. Ook is er een

De kleine kapitein gaat met

hoofdstuk over schepen in

zijn vrienden op een wonder-

nood en reddingsacties. Een

lijk schip (gebouwd van een

informatief boek om voor te lezen in de onderbouw en zelf te

potkachel, een badkuip en

lezen in de middenbouw.

nog veel meer) op reis en

Andrea Erne

beleeft bijzondere avonturen.

Uitgeverij Holland (2015)

Woeste zeeĂŤn worden beva-

ISBN 9789025113032

ren, eilanden ontdekt, vermiste zeelieden gezocht en de schat van de overleden heer van Schrik en Vreze wordt naar zijn zes zonen en een dochter gebracht. Een fantasievol boek om voor te lezen in de middenbouw.

Paul Biegel & Carl Hollander (ill.)

Uitgeverij Holland (2007)

6

Boek Hemel en aarde Zomer 2019.indb 6

ISBN 9789047750000

28-02-19 10:15

meer over...

hemel e n a a rd e zo mer 2 0 1 9

FILMS Ark van Noach Noach bouwt een gigantisch schip, zo groot als een wijngaard. Van alle dieren op aarde mogen er twee

De Scheepsjongens van Bontekoe

exemplaren inschepen, een manne-

Een verhaal over de avonturen

tje en een vrouwtje. Als iedereen

van drie jongens, Hajo, Rolf en

binnen is, gaan de luiken dicht en

Padde, die met schipper

begint het te regenen. Alleen de

Bontekoe in 1618 naar de Oost

opvarenden van de ark overleven. Na zeven maanden komt de

vertrekken. Na verschillende

ark tot stilstand op een berg. Zeven dagen later stuurt Noach

belevenissen lijden ze schip-

een duif weg, hij komt terug met een olijftak in zijn snavel. Dan

breuk. Het schip brandt af en

weet Noach dat het leven is teruggekeerd op aarde. Voor de

de bemanningsleden weten in

middenbouw.

een jol Sumatra te bereiken.

VS 1989, 30 minuten

Daar verliezen de drie jongens het contact met de anderen.

De Schippers van de Kameleon

Een spannende tocht over het

Sietske en Hielke zijn een tweeling. Hun

eiland begint. Een spannend

liefste wens is een eigen boot. Als de

avonturenverhaal om voor te lezen in de bovenbouw.

motor van een opduwboot vlakbij hun

Johan Fabricius

huis ontploft, kunnen ze wat er over is

Leopold (2016)

van het scheepje voor weinig geld

ISBN 9789025869526

kopen. De boot wordt opgeknapt en geschilderd in alle kleuren van de

Ilios & Odysseus

regenboog. Voortaan maken ze de Een boek met daarin drie

wateren daarmee onveilig. Ze zijn altijd

verhalen uit de Griekse

in voor een geintje, maar helpen ook graag. Voor de midden-

mythologie, waaronder het

bouw.

verhaal van Odysseus. Odys-

NL 2003, 105 minuten

seus was een Griekse koning van het eiland Ithaka. Hij liet

Imme Dros en Harrie Geelen (ill.)

S.O.S. kleine zeehond

zijn vrouw en zoontje achter

Midden in de nacht dropt een schip

om met de andere Griekse

vlak voor de kust iets in zee. Een jong

vorsten de stad Troje te bele-

zeehondje brengt het pakketje aan

geren. Het verhaal vertelt over

land. Daar vindt Nora het. Ze geeft het

de avonturen die hij beleefde

aan haar broertje dat alles spaart wat

tijdens de twintig jaar dat hij

uit zee aanspoelt. Maar langzamerhand

op reis was. Om voor te lezen

beseffen de kinderen dat er drugs in

in de bovenbouw.

het pakketje zitten. De pensiongasten van Nora’s moeder weten er meer van.

Singel Uitgeverijen (2011)

Een spannende achtervolging in razendsnelle speedboten

ISBN 9789045112442

volgt. Voor de bovenbouw.

Noorwegen 2008, 85 minuten

7

Boek Hemel en aarde Zomer 2019.indb 7

28-02-19 10:15

weer wat geleerd

h e m e l e n aard e zom er 2019

Als ik over het water loop Bibliod ra ma i n d e k la s Een rabbi die tot ieders verbijstering over het woelige water naar een boot toewandelt.

Een leerling die dat ook durft, maar vervolgens bijna verdrinkt. Het zijn dramatische gegevens, waar je je zo filmbeelden bij kunt voorstellen. Daar gaan we mee spelen in de middenbouwles ‘Jezus en de vissersboot’.

Bij drama denk je al snel aan het naspelen van een verhaal voor

omdat je er iets in herkent. Je gaat er ook anderen beter door

publiek. Maar bibliodrama, de aanpak die we in Hemel en Aarde

begrijpen. En het levert heel veel spelplezier op.

soms gebruiken om creatief met Bijbelverhalen te werken, is niet gericht op het maken van een voorstelling. Het accent ligt

Warming-up

op onderzoeken. Al improviserend verdiep je je in rollen,

Bibliodrama begint met een warming-up. Door kleine spel- en

beelden en gebeurtenissen die jou iets te zeggen hebben. Zo

bewegingsoefeningen warm je het lijf op en gaat de fantasie

komt het verhaal tot leven. Tegelijk komt jouw eigen verhaal tot

stromen. De oefeningen zijn ook al een verkenning van

uitdrukking. De rol die je speelt is een veilige vorm om dingen

elementen uit het verhaal. Ze knopen aan bij personages (hoe

te zeggen die je normaal niet zegt, gevoelens te tonen die je

loopt of praat een soldaat), bij werkwoorden of acties uit het

meestal verbergt, en nieuwe kanten van jezelf te ontdekken.

verhaal (oogsten, zwaaien, vluchten) en bij plekken en sferen (storm, woestijn, stadspoort). Vaak doet iedereen tegelijk iets,

Op onderzoek

zodat de hele groep actief is en niemand zich bekeken voelt.

Bibliodrama vindt zijn oorsprong in psychodrama, een vorm

Dat maakt het verderop in de les makkelijker om iets te spelen

van therapie waarbij dramatechnieken worden gebruikt om

terwijl je klasgenoten wél naar jou kijken. Overigens kan het in

gedrag en gevoelens te onderzoeken. Niet alleen krijg je daar-

een groep met wat speelervaring goed werken wanneer u als

door inzicht in je eigen verhaal, je oefent ook met nieuwe

begeleider zo nu en dan het spel bevriest en bijvoorbeeld zegt:

mogelijkheden. ‘Surplus reality’ wordt dat genoemd: door te

‘Kijk allemaal eens naar Ismaël, zie je hoe zwaar zijn visnet is?’

spelen hoe iets zou kunnen gaan of hoe jij je zou kunnen gedragen, maak je je die dingen al een beetje eigen. Dat verlaagt de

Rollenspel

drempel om in het echte leven anders met dingen om te gaan.

Een tweede fase is het vertellen van het verhaal. Daarop mogen

Ook bij bibliodrama ga je op onderzoek uit. Je kruipt in de huid

kinderen reageren: wat viel hun op, raakte of stond hun tegen?

van een personage en komt zo jezelf tegen. Want je kiest die rol

Dan inventariseren we welke rollen er voorkomen in het verhaal. Ook dingen kunnen een rol zijn, zoals de vissersboot.

En dan gaan we spelen! De ruimte delen we globaal in: hier is de vissersboot, daar is de oever van het meer. Kinderen mogen nu een rol kiezen. Die keuze is vrij: als niemand Petrus wil zijn is dat prima, en als er drie Petrussen zijn kan dat ook. De kinderen kiezen een plek in de ruimte, en nemen een houding aan die bij hun rol past of beelden een handeling uit. Na die eerste positieen houdingkeuze kunt u vragen om dat wat ze willen uitdrukken nog duidelijker te laten zien. Hoe kijkt de visser, let eens op wat je handen doen?

Een veelgebruikte werkvorm is het interview. Als spelleider gaat u de verschillende personages langs en stelt u vragen. ‘Wie ben jij? Wat ben je aan het doen? Hoe voel je je?’ Met uw vragen knoopt u aan bij de lichaamstaal van de speler. ‘Ik zie dat je heel

8

Boek Hemel en aarde Zomer 2019.indb 8

verschrikt kijkt. Ben je ergens bang voor?’ U vraagt door op het

28-02-19 10:15

Meer weten?

Wilt u meer weten over een van onze methoden?

Neem gerust contact met ons op! Onze medewerkers geven u graag aanvullende informatie.

Wilt u een proefabonnement aanvragen? Vul dan het formulier in op de website www.kwintessens.nl/hena-proefabonnement/

T: 033 4601940 E: info@kwintessens.nl