Werk-in-uitvoering (0693)

Werkin-uitvoering Samen nadenken over de identiteit van de school Ina ter Avest, Cok Bakker

Inhoudsopgave Voor-werk Inleiding

1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5

Identiteit in de school Smalle identiteit Brede identiteit Geschiedenis van identiteitsgebonden onderwijs Narratieve identiteit Conflict en identiteit

9 11 11 12 12 13 14

2 2.1 2.2 2.3 2.4

Biografisch perspectief op identiteit: de persoon van de leerkracht Reflectie Subjectieve onderwijstheorie De persoon van de leerkracht: een reflective professional Onderwijs in idealen

15 17 18 18 19

3 3.1 3.2 3.3 3.4

Identiteit als proces: werk-in-uitvoering In gesprek Collegiale vriendschap of vriendschappelijke collega’s We kennen elkaar, toch?

Van een groep leerkrachten naar een team van bekenden

21 22 23 24 24

Bouwstenen Opbouw van de elf bouwstenen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Mijn verhaal Identiteit: ik, jij, wij samen Beelden van identiteit Op weg met identiteit Collega’s: bron van inspiratie Dit zijn wij!

Slogan voor de school Een nieuwe dag, een nieuw begin Samen vieren, ja gezellig?!

Bouwstenen van identiteit Elfjes

Tot slot Personalia Literatuur

identiteit_v6_drukker.indd 5

28 31 34 37 40 43 45 48 51 54 57 60 62 62 63

24-02-2009 18:39:31

voor-werk 9

Inleiding Werken aan de identiteit van de school is een gezamenlijk proces.

Wie daarbij betrokken is, bepaalt elke school zelf. Alleen de leerkrachten of ook andere teamleden? Alleen de teamleden of ook bestuursleden en ouders? Alleen teamleden en ouders, of ook participanten van het ‘brede-school’-netwerk waar de school deel van uitmaakt? Wie er meedoen aan het gesprek over de identiteit van de school, wordt bepaald door het antwoord op de vraag: ‘Wie máákt de identiteit(sontwikkeling) van de school?’

Identiteit kan niet anders ontstaan dan in een gezamenlijk en inductief (van-onderafaan) proces. Dat is anders dan enkele decennia geleden, toen identiteit door enkele uitverkoren ‘wijze mannen’ bepaald en in formele documenten vastgelegd werd.

Deductief (van-bovenaf-opgelegd) volgde daaruit vervolgens de praktijk.

Niet alleen beschouwt de Utrechtse Adviesgroep identiteitsontwikkeling als een samenwerkingsproces, sterker nog: de samenspraak vindt plaats op ‘de werkvloer’.

Daar immers, in de praktijk van alledag, maken teamleden identiteit zichtbaar. Inductief leiden teamleden de identiteit van de school af uit hun eigen klassenpraktijk. Wat in de praktijk al gedaan wordt, krijgt woorden in visie- en missiedocumenten: Preach what you practice!

Als we ervan uitgaan dat de identiteit van de school ontstaat in de dagelijkse praktijk van elk teamlid, betekent dit dat identiteit zich niet beperkt tot een bepaald deel van de dag, bijvoorbeeld de dagopening. Niet alleen de manier waarop een leerkracht de dag begint met haar leerlingen, maar haar hele doen en laten geeft blijk van een bepaalde kijk op onderwijs en opvoeding. Niet alleen bidden, bijbel lezen en zingen zeggen iets over de identiteit van de school, zoals men dat volgens de smalle identiteitsopvatting ziet. Ook de manier waarop teamleden met straffen en belonen omgaan, de keuzes die het team maakt voor schoolreisjes en de overwegingen bij het aanschaffen van nieuwe methodes, geven een beeld van de identiteit van de school. Dat is wat de brede identiteitsopvatting betekent: de verschillende perspectieven op het schoolleven zijn met elkaar verstrengeld, zoals het pedagogisch, didactisch, organisatorisch en levensbeschouwelijk perspectief. Ze zijn wel van elkaar te onderscheiden, maar niet strikt te scheiden. Kortom: in dit boek hanteren we een brede identiteitsopvatting en bevorderen we identiteitsontwikkeling langs inductieve weg.

Ruimte voor identiteit In de ruimte van de eigen klas geeft elke leerkracht dagelijks vorm aan de identiteit van de school. In haar1 dagelijkse bezigheden krijgt de school een gezicht, in de omgang met de leerlingen en in de manier waarop de leerkracht het contact met de ouders

1 Omdat de leerkracht in verreweg de meeste gevallen een vrouw is, verwijzen wij in de vrouwelijke vorm naar de leerkracht.

identiteit_v6_drukker.indd 9

24-02-2009 18:39:31

‘Werk-in-uitvoering’ is een boek voor elke leerkracht (in opleiding) die zich verantwoordelijk weet voor de identiteitsontwikkeling van de school, bijzonder of openbaar.

Het boek bestaat uit twee delen. Het eerste deel ‘Voor-werk’ is een theoretische inleiding over het samen nadenken over de identiteit van de school en het opzetten van een Structureel Identiteits Beraad (SIB).

Het tweede deel ‘Bouwstenen’ bevat elf werkvormen om met het schoolteam concreet te werken aan het vormgeven van de identiteit van de school.

‘Werk-in-uitvoering’ is het resultaat van jarenlang onderzoek naar en begeleiding bij structureel identiteits beraad (SIB) op scholen.

Ina ter Avest is cultuur- en godsdienstpsycholoog. Zij is werkzaam als docent/onderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Utrecht.

Cok Bakker is theoloog en onderwijskundige. Hij is als universitair hoofddocent godsdienstpedagogiek en bijzonder hoogleraar Levensbeschouwelijke Vorming verbonden aan de Universiteit Utrecht.

Bestelnummer 0693 ISBN 978 90 6986 311 5