Kurier Kamieniarski nr 2/2016 (81)

Kamien ´ w naszym ˙ zyciu

®

Foto: Barry X Ball

Kwiecie´ n 2016 · nr 2/2016 (81)

„Arcydzieła”

str. 44

Nowy prezes, nowe możliwości Ogólnopolskie Mistrzostwa Branży Kamieniarskiej Targi KAMIEŃ

str.

20 72 42

NAGROBKI Kolekcja Marrone nagrobki G-664 (Brąz Królewski) pojedyncze od 620 zł/szt. brutto podwójne od 1050 zł/szt. brutto

PROMOCJA MAJOWA! slaby G-664 (Brąz Królewski) w wymiarach 250 x 120 cm grub. 5 cm – 159 zł/m2 brutto grub. 6 cm – 189 zł/m2 brutto tel. 58 662 03 30 mobile 606 64 42 67 Preferencyjne stawki transportowe !

Gdynia, ul. Legionów 87, gdynia@hermes-trade.pl www.hermes-trade.pl

SPIS REKLAMODAWCÓW str./page

ALINA ALKAM AM GRAWER ANKORA ANAMAR STONE AN WANG BETIMO BS KAMIENIARSTWO DIAM-BOŻ DIPLOMAT EGA ELIPSA PORCELANA ELMAR SERWIS EUROTECH PLUS FELZYT FOTOCERAMIKA FOTOPORCELANA.NET FUNDACJA BAZALT GESTRA GLOBGRANIT GM GRANIX GOLDEN LEAF GRANEX GRANHURT GRANIRO GRANIT DULNIAK GRANITON HERMES HM TARNGRANIT D F I K

Maszyny i urządzenia Fotografia nagrobkowa Inne Kamień i półprodukty

F K U N K K F D N N K F N D K F F I D K K K K K N K K K K Machines Memorial portraiture Others Raw stone, semi products

str./page

76 26 74 63 5 13 71 50 68 65 35 69 51 19 49 24 75 8 19 55 46 31 27 30 38,39 34 41 3 4

INBRA K&K Automatic Machines KALINOWSKI BURNER’S PRODUCER KAMIEŃ KAMSKAL KAMIENIARSTWO BANASIAK KEMPIŃSKI ANDRZEJ KOLOR GRANIT KRZEMEX MAGMA MEJA MC DIAM OPAL OVALE PETRA PRO SEGMENT PROMASZ RODLEW QMD RR GRANITY SIGNIA SILKAM SKALEŃ STANCHEM TGR TOPAZ TOROIDY W. K. KAMIENIARSTWO WITZIGMANN ZET-GRANIT N M T W

Porządkujemy bazę adresową Szanowni Państwo!

Chcemy skutecznie i dokładnie dostarczać Wam naszą gazetę. Mamy świadomość, że do naszej bazy mogły wkraść się jakieś błędy. Dlatego PROSIMY O POMOC! Jeśli Wasz adres jest niepoprawny, zawiera błąd lub uległ zmianie, jeśli nie chcecie już dostawać Kuriera Kamieniarskiego albo dostajecie niepotrzebnie więcej niż jeden egzemplarz powiadomcie nas o tym.

Można to zrobić na kilka sposobów: – telefonicznie – pod numerem 501 577 687 lub 77 546 20 14; – mejlowo – pod adresem biuro@kurierkamieniarski.pl; – on-line – formularz z zakładkami znajduje się na ww.kurierkamieniarski.pl/prenumerata; – faksem – na numer 77 546 63 93.

Narzędzia, akcesoria i materiały Maszyny, urządzenia i programy Targi kamieniarskie Związki, ośrodki naukowe

K D M T K K K K N K K N F F K N D N K K N K N D F N K K K

66 40 60 42, 43 9 51 56 71 60 59 18 50, 54 67 74 57 68 2 74 15 69, 70 61 25, 71 57 61 65 17 68 56 47

Tools, accessories and materials Machines, hardware and software Stone industry fair Unions, ucientific institutions

INFORMACJA DLA PRENUMERATORÓW Informujemy, że w dniu 21 marca 2016 roku nastąpiło zbycie praw wydawniczych do czasopisma Kurier Kamieniarski przez dotychczasowego wydawcę, firmę Geoservice-Christi sp. z o.o. na rzecz firmy DIP Point Paweł Szambelan.

Obecnie administratorem danych adresowych prenumeratorów jest DIP Point Paweł Szambelan z siedzibą przy ulicy Tęczowej 26/210 w Opolu, a dane przetwarzane są w celu i w zakresie właściwym dla działania czasopisma Kurier Kamieniarski.

Przypominamy, że każdy prenumerator czasopisma ma dostęp do swoich danych oraz do ich poprawiania w każdym czasie, jak również żądania zaprzestania przetwarzania danych, co jednak spowoduje wstrzymanie wysyłki kolejnych wydań Kuriera Kamieniarskiego.

Dziękujemy!

6

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

ISSN 1642-7033 kwiecie´ n 2016 nr 2/2016 (81) rok XX wydawany od 1997 roku

Bezpłatna gazeta bran˙ zy kamienia naturalnego

® Po pierwsze: niezależny

www.kurierkamieniarski.pl KONTAKT Z REDAKCJĄ: tel. +48 77 546 20 14 fax +48 77 546 63 93 e-mail: biuro@kurierkamieniarski.pl ADRES KORESPONDENCYJNY skr. poczt. 26 45-760 Opole 4 tel. +48 501 577 687 WYDAWCA DIP Point Paweł Szambelan ul. Tęczowa 26/210 45-760 Opole SKŁAD I KOLPORTAŻ: DIP Point DRUK: Zakład Poligraficzny SINDRUK www.sindruk.pl Nakład: 7000 egz. +100 (dystrybucja w Czechach) Redakcja nie odpowiada za treść artykułów płatnych, ogłoszeń drobnych i reklam.

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i adiustacji, zmiany tytułu, a także zwrotu materiałów zamówionych, a nieopublikowanych.

Przedruki tekstów wyłącznie za zgodą ich autorów.

Kurier Kamieniarski jest prawnie chronionym znakiem towarowym.

Z przyjemnością informuję, że Kurier Kamieniarski ma nowego wydawcę – jest nim firma DIP Point.

Co to oznacza? Nic. I wszystko.

Nic, bo nic się nie zmienia. Kurier nadal będzie bezpłatnie docierał do osób i firm związanych z naszą branżą, nadal będzie się rozwijał w obecnie obranym kierunku. Nie zmieniają się terminy i częstotliwość wydań. Trzonem redakcji nadal są: Paweł Szambelan i Dariusz Wawrzynkiewicz.

Wszystko, bo Kurier Kamieniarski staje się gazetą niezależną, nie związaną z żadną firmą działającą na rynku kamieniarskim.

Będzie dostarczał Państwu rzetelnych i bezstronnych informacji bez podejrzeń o faworyzowanie firm, producentów lub wydarzeń.

To samo dotyczy publikowanych reklam.

A co zauważyliśmy w branży?

Kilka rzeczy, które jeszcze nie są oczywiste, ale już decydują o kolejnych miesiącach. Sezon powoli nabiera rozpędu. Powoli, bo i dolar się umocnił i inwestorzy jacyś niemrawi. Jest nadzieja, że przez powolny start może nie będzie wakacyjnego spowolnienia – oby tylko dolar nie szalał.

Jesienią tego roku ponownie będziemy mieli dwie imprezy targowe. Wiemy, że MTP potrafią słuchać podpowiedzi z branży i zorganizować targi, w jakich kamieniarze chcą uczestniczyć. Oby ten kierunek się utrzymał. Ale i Wrocław w tym roku ma szanse błysnąć nowością. Targi KAMIEŃ w nowej odsłonie zaproponuje nowy organizator – wrocławska Hala Stulecia (str. 42).

Tymczasem zapraszam do lektury i nieustająco oczekuję na Państwa komentarze.

Paweł Szambelan szambelan@kurierkamieniarski.pl

SPIS TREŚCI: 10

Ocena ryzyka zawodowego, cz. 2

52

Narzędzia w maszynach numerycznych CNC

20

Nowy prezes, nowe możliwości

58

Dlaczego tak?

22

Zjazd ZPBK

62

28

Rzeźbić całym sobą

Zrozumieć maszynę i dogadać się z kamieniem

36

Jak się bada kamień? – odporność na ścieranie

64

Słoń a sprawa kamieniarska

69

Ogłoszenia drobne

44

„Arcydzieła” według Barry’ego X Ball’a

72

48

Felzyt – nowy kamień na rynku

Biegamy: Ogólnopolskie Mistrzostwa Branży Kamieniarskiej

7

BHP W ZAKŁADZIE KAMIENIARSKIM Ryzyko zawodowe to, mówiąc w sposób bardzo uproszczony, możliwość zaistnienia wypadku lub choroby zawodowej u pracownika. Prowadząc zakład kamieniarski należy się liczyć niestety z możliwością wystąpienia takiego zdarzenia. Zależy nam jednak na tym – jeżeli już nastąpi – by zminimalizować skutki.

Kontynuując temat rozpoczęty w poprzednim numerze Kuriera Kamieniarskiego przedstawiam ocenę ryzyka zawodowego dla przykładowego stanowiska kamieniarz-polernik obróbki ręcznej.

O Ocena ryzyka zawodowego

Bożena Szewrańska

cz.2

Po wykonaniu charakterystyki zawodu – czyli opisu stanowiska pracy – oraz określeniu wskaźnika ryzyka stanowiska przystępujemy do charakterystyki zagrożeń i ich identyfikacji. Pomoże nam w tym tabela:

10

lp. Zagrożenie

Środki ochrony przed Źródło zagrożenia, Możliwe przyczyna zagrożenia, skutki zagrożeniami

1. • przeciążenie układu ruchu, • praca w pozycji wymuszonej stojącej lub na ugiętych kolanach, • konieczność pracy dwoma rękami z ciężkim elektronarzędziem (flex, boczkarka itp.)

• praca w pozycji wymuszonej stojącej lub na ugiętych kolanach, • konieczność pracy dwoma rękami z ciężkim elektronarzędziem (flex, boczkarka itp.), • układanie ciężkiego materiału do obróbki na stole polerskim, • transport materiału na stanowisko pracy.

• choroby układu ruchu, • naderwanie, nadwyrężenie ścięgien, • urazy kręgosłupa, • łokieć tenisisty.

• Właściwa dostosowana do wysokości pracownika wysokość stołu polerskiego.

• Przerwy w pracy.

• Szkolenie stanowiskowe BHP pokazujące właściwą technikę pracy (unikanie raptownego szarpania przy wyprostowanych plecach i prostych nogach).

• Korzystanie z urządzeń mechanicznych służących do transportu towaru(suwnica, żurawiki itp.).

• Praca zespołowa przy transporcie materiałów.

• Systematyczne badania lekarskie.

2. Upadek na tym samym poziomie (potknięcie się, poślizgnięcie)

• nierówne podłoże, bałagan (porozrzucane kable, narzędzia), • zastawione drogi komunikacyjne odpadami poprodukcyjnymi i materiałami, śliskie powierzchnie.

• złamanie, zwichnięcie, potłuczenie, • uderzenie o ostrą krawędź granitu, • skręcenie stawów.

• Odpowiednie obuwie robocze.

• Zachowanie uwagi.

• Podwieszanie przewodów elektrycznych.

• Utrzymanie porządku.

• Szkolenie stanowiskowe.

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

BHP W ZAKŁADZIE KAMIENIARSKIM lp. Zagrożenie

Żródło zagrożenia, przyczyna

Możliwe zagrożenia, Środki ochory przed zagrożeniami skutki

3. Uderzenie o nieruchome przedmioty

• składowane • siniaki, materiały, potłuczenia, urazy • ograniczona przestrzeń w zakładzie.

• Właściwe składowanie materiałów.

• Utrzymywanie porządku na terenie zakładu, niezastawianie dróg komunikacyjnych.

• Właściwa organizacja pracy, zachowanie ostrożności i uwagi.

• Szkolenie stanowiskowe.

4. Uderzenie przez spadające i poruszające się przedmioty.

• elementy granitowe transportowane przy pomocy żurawików, suwnicy, dźwigu , wózka widłowego itp.

• uderzenie przez płytę granitową w trakcie rozbiórki pociętego bloku.

• Zachowanie należytej ostrożności w trakcie transportu – zajmowanie pozycji roboczej poza obrysem transportowanego materiału (nie stajemy pod transportowaną płytą lub blokiem kamiennym, nie stajemy w trakcie pracy wózka widłowego pod przenoszonym towarem).

• Stosowanie elementów zabezpieczających przed przygnieceniem pracownika w trakcie rozbiórki bloku (koziołki itp.).

• Chełm ochronny.

• Instruktaż stanowiskowy.

5. Ostre niebezpieczne narzędzia

• tarcze do • rany palców i dłoni. elektronarzędzi, • narzędzia ręczne typu: przecinak, dłuto, wiertło.

• Niezdejmowanie fabrycznych osłon elektronarzędzi.

• Zachowanie szczególnej ostrożności.

• Szkolenie stanowiskowe BHP.

6. Prąd elektryczny

• urządzenia zasilane prądem elektrycznym, w szczególności prądem o napięciu 230 V.

• porażenie prądem elektrycznym, • śmierć.

• Okresowe badanie rezystancji w gniazdach wtykowych.

• Sprawdzanie stanu przewodów elektrycznych (np. przetarcia, załamania, uszkodzenia izolacji).

• Szkolenie stanowiskowe.

7. Mikroklimat – zmienne warunki atmosferyczne

• praca wykonywana w zmiennych warunkach (hala, plac zakładu)

• przeziębienie, • Odpowiednia odzież robocza.

• przegrzanie • Ciepłe posiłki, napoje, zimne (udar słoneczny). napoje.

• Przerwy.

• Szkolenie stanowiskowe BHP.

• stłuczenia, złamania, • urazy ciała, • śmierć.

11

BHP W ZAKŁADZIE KAMIENIARSKIM lp. Zagrożenie

Żródło zagrożenia, przyczyna

Możliwe zagrożenia, skutki

Środki ochory przed zagrożeniami

8. Przeciążenie układu nerwowego

• pośpiech, • presja kierownictwa, • mobbing, • zła organizacja pracy.

• depresja, • nerwice, • choroby ogólnoustrojowe.

• Jasno sprecyzowane zadania, zadania dostosowane do możliwości psychofizycznych pracownika.

• Właściwe relacje przełożony – pracownik.

• Dobra organizacja pracy.

• Partycypacja pracownicza w systemie zarządzania przedsiębiorstwem (otwarta lista pomysłów na poprawę organizacji, narady, spotkania, dyskusje).

• Szkolenie BHP.

9. Przejechanie przez pojazd (wózek widłowy, samochód)

• środek transportu, • źle wyznaczone drogi komunikacyjne.

• złamania, • urazy ciała, • przygniecenia, • śmierć.

• Przestrzeganie zasad ruchu i zwiększona uwaga.

• Niezostawianie środka transportu na biegu przy pracach dotyczących tego środka (układanie materiału na palecie przy włączonym silniku).

• Stosowanie środków ochrony osobistej (kask w trakcie pracy na wózku widłowym).

• Szkolenie BHP.

10. Hałas

• pracujące maszyny, • cięcie, polerowanie, • składowanie, • obróbka ręczna, • wózek, suwnica.

• uszkodzenie słuchu, • choroby neurologiczne, • choroby ogólnoustrojowe (obniżenie odporności).

• O ile jest to możliwe stosowanie kurtyn pochłaniających hałas.

• Stosowanie narzędzi o lepszych parametrach (ciche piły, ciche łożyska).

• Właściwa konserwacja maszyn (np. usuwanie luzów itp.)

• Stosowanie środków ochrony osobistej (nauszniki) o wysokich parametrach pochłaniania hałasu.

• Stosowanie przerw w pracy, poprawa organizacji pracy.

• Systematyczne badania lekarskie.

11. Pył, drobiny granitu

• lotny pył powstający w trakcie cięcia na sucho, • możliwość oderwania materiału i uderzenia pracownika.

• poważna choroba zawodowa, choroby obturacyjne płuc, • zaprószenie oka, utrata oka, • skaleczenie odłamkiem granitu lub oderwanym elementem narzędzia, • kalectwo.

• Niezdejmowanie fabrycznych osłon maszyn.

• Właściwa konserwacja maszyn i narzędzi.

• Stosowanie środków ochrony na stanowisku pracy (wyciągi).

• Stosowanie środków ochrony osobistej (okulary ochronne, rękawice).

• Szkolenie BHP. • Regularne badania lekarskie.

Po scharakteryzowaniu zagrożeń i przeanalizowaniu przystępujemy do właściwej oceny ryzyka zawodowego dla stanowiska kamieniarz-polernik.

12

Kwiecien ´ 2 01 6

nr 2/2016 (81)

23

BHP W ZAKŁADZIE KAMIENIARSKIM Ocena ryzyka zawodowego dla stanowiska kamieniarz-polernik Korzystając z właściwych tabel oraz wzorów (patrz: Kurier Kamieniarski nr 1/2016) określmy ryzyko: Typ zagrożenia Możliwe skutki

S

Ekspozycja na zagrożenie

Prawdopodobieństwo

Ryzyko

E

P

R=SxExP

I. Cięcie na sucho (elektronarzędzia 230 V) skaleczenie, obcięcie palców (3)

częsta codzienna (6)

możliwe do pomyślenia (0,2)

R=3,6

Ryzyko akceptowalne obturacyjna choroba płuc, zapalenie częsta codzienna oskrzeli, zapalenie płuc, pylica płuc (7) (6)

możliwe do pomyślenia (0,2)

R=3,6

Ryzyko akceptowalne ciało obce w oku (3)

częsta codzienna (6)

tylko sporadycznie możliwe (0,5)

porażenie prądem (15)

częsta codzienna (6)

możliwe do pomyślenia (0,2)

R=9,0

Ryzyko akceptowalne R=18,0

Ryzyko akceptowalne II. Obróbka granitu na mokro, frezowanie (niskie napięcie urządzeń) skaleczenie (3)

częsta codzienna (6)

możliwe do pomyślenia (0,2)

R=3,6

Ryzyko akceptowalne porażenie prądem (1)

częsta codzienna (6)

możliwe do pomyślenia (0,2)

R=1,2

Ryzyko akceptowalne III. Transport elementów granitowych mechaniczny, ręczny (wózek ręczny i spalinowy, suwnica, przenoszenie ciężaru ręcznie itp.) przygniecenie (15)

częsta codzienna (6)

tylko sporadycznie możliwe (0,5)

R=45,0

Ryzyko małe skaleczenie (3)

częsta codzienna (6)

tylko sporadycznie możliwe (0,5)

R=9,0

Ryzyko akceptowalne potrącenie przez wózek (15)

częsta codzienna (6)

możliwe do pomyślenia (0,2)

R=18,0

Ryzyko akceptowalne IV. Upadek na tym samym poziomie złamanie, uderzenie, skaleczenie o ostre krawędzie (3)

częsta codzienna (6)

tylko sporadycznie możliwe (0,5)

R=15,0

Ryzyko akceptowalne

14

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

WIOSENNA

WYPRZEDAŻ PŁYT 2 I 3CM ZAPRASZAMY!

HURTOWNIA KAMIENIA NATURALNEGO

GRANIT MARMUR TRAWERTYN KONGLOMERAT ONYX

ul. Ceglana 15 58-150 Strzegom tel./fax: +48 74 855 59 09 tel.: +48 665 776 500 rrgranity@rrgranity.pl

KASHMIR GOLD 3cm od 249zł netto/m2

ul. Elektronowa 6 94-103 Łódź tel.: +48 42 686 50 01 fax: +48 42 686 50 01 lodz@rrgranity.pl Al. W. Korfantego 191 40-153 Katowice tel./fax: +48 32 204 55 61 tel.: +48 516 500 310 katowice@rrgranity.pl

GOLDEN GABANA 2cm 199zł netto/m2

Sufczyn 43 32-852 Dębno k. Brzeska, trasa A-4 fax: +48 14 665 89 68 tel.: +48 604 178 957 rrgranity@rrgranity.pl

www.rrgranity.pl

RUSTIC WHITE 3cm 229 zł netto/m2 W punktach sprzedaży można obejrzeć więcej płyt wyprzedażowych w bogatej gamie kolorystycznej.

BHP W ZAKŁADZIE KAMIENIARSKIM V. Uderzenie o przedmioty stłuczenie (3)

stała (10)

tylko sporadycznie możliwe (0,5)

R=15,0

Ryzyko akceptowalne VI. Przeciążenie układu ruchu bóle kostno-stawowe, naderwanie, uszkodzenie, choroba zawodowa układu ruchu (3)

stała (10)

mało prawdopodobne możliwe (1,0)

R=30,0

Ryzyko małe VII. Zmienne warunki atmosferyczne praca na zakładzie i wolnym powietrzu grypa, udar cieplny (3)

sporadycznie (3)

praktycznie możliwe (3)

R=27,0

Ryzyko małe VII. Narażenie na hałas bóle głowy, zły stan psychofizyczny, przytępienie słuchu, urazy neurologiczne (3)

częsta, codzienna (6) praktycznie możliwe (3)

R=54,0

Ryzyko małe

Analiza wyników Dla Ryzyka R < 20 ryzyko jest akceptowalne i należy dołożyć starań, aby pozostało na tym samym poziomie.

Dla Ryzyka R mieszczącego się w przedziale 20 < R < 70 ryzyko jest małe, ale potrzebna jest stała kontrola, aby pozostało na tym samym poziomie.

Jak widać z przeprowadzonej OCENY RYZYKA na stanowisku kamieniarz-polernik w tym przykładowym zakładzie istnieją czynności, w których ryzyko jest na wyższym poziomie od pozostałych prac.

Należy tutaj zwrócić szczególną uwagę na czynności związane z transportem elementów granitowych ponieważ wypadek może grozić nawet śmiercią.

W związku z powyższym zaleca się : – szkolenie pracowników w zakresie BHP, – opracowanie instrukcji bezpiecznej obsługi urządzeń, – stosowanie środków ochrony zbiorowej, które mają pierwszeństwo przed środkami ochrony

16

–

– –

– – – – –

– – – –

indywidualnej biorąc pod uwagę możliwości przedsiębiorcy (np. wyciąg powietrza przy stanowisku pracy, wentylacja itp.), stosowanie środków ochrony osobistej (okulary, nauszniki, rękawice, maseczki, właściwe obuwie, odzież, kaski itp.), przeprowadzanie badań lekarskich, przeprowadzanie badań czynników szkodliwych (hałas, zapylenie, mikroklimat, oświetlenie, rezystancja), stałą konserwację maszyn i urządzeń oraz ich przegląd, dbałość o porządek, właściwe zarządzanie zasobami ludzkimi, właściwą organizację pracy, aktualizowanie listy zagrożeń w środowisku pracy oraz współpraca z kierownictwem i pracownikami w celu ich zminimalizowania, prowadzenie ewidencji wypadków, prowadzenie ewidencji zdarzeń potencjalnie niebezpiecznych, prowadzenie ewidencji incydentów, dokonywanie oceny ryzyka zawodowego dla Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

BHP W ZAKŁADZIE KAMIENIARSKIM R – ryzyko Ocena ryzyka w zależności od otrzymanej wartości wg formuły R=S x E x P Wartość R

Kategoria ryzyka

Działania zapobiegawcze

akceptowalne

wskazana kontrola

20<R<70

małe

potrzebna kontrola

70<R<200

istotne

potrzebna poprawa

200<R<400

duże

R<20

R>400

bardzo duże

potrzebna natychmiastowa poprawa wskazane wstrzymanie pracy

poszczególnych stanowisk w przypadku zmian w środowisku pracy, – o ile pozwalają na to finanse, wprowadzanie lepszych rozwiązań technicznych i technologicznych.

Przyjęta wskaźnikowa metoda oceny ryzyka RISK SCORE ma jeszcze jeden ważny element, a mianowicie przybliżony poziom kosztów, jakie poniesie przedsiębiorca w momencie zaistnienia wypadku. Dlatego dbałość o pracowników powinna wynikać nie tylko z przepisów prawa oraz odpowiedzialności moralnej, ale też z dbania o nasze własne interesy.

Sporządził starszy inspektor BHP mgr Bożena Szewrańska

Bożena Szewrańska, autorka artykułu, jest magistrem ekonomii oraz starszym inspektorem ds. BHP. Jest członkiem Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Pracowników Służby BHP we Wrocławiu. Była właścicielem firmy kamieniarskiej "Granika" od 1996 do 2013 roku, obecnie zajmuje się szkoleniami oraz doradztwem w zakresie BHP.

Kontakt: szkoleniabhpgranika@gmail.com

17

HURTOWA SPRZEDAŻ NAGROBKÓW Z CHIN ORAZ NAGROBKÓW WŁASNEJ PRODUKCJI PŁYT GRANITOWYCH POLEROWANYCH Nagrobki granitowe Chiny: 190 x 90 cm 250 x 120 cm Brąz Królewski Mountain Pink (srebrzysty)

Ponadto w ofercie płyty: Szwed Gneys Aurora Balmoral Baltic Green Kuru Grey Szwed Zielony Lablador Blue Lablador Emerald Lablador Angola Lablador Ocean Orion Tarn Bohus Red Bohus Grey

Kuppam Green Nero Assoluto Verde san Francisco Oliv Green Verde Bahia Brazylia Gold Azul Noche Multicolor Red Angola Blue (Blues in the Night) Vanga Impala KGS Bonacord Tołkowski Brąz Królewski

Crema Julia Maricana Strzelin Indian Black Star Galaxy Verde Green Wiscont White Tarn Royal Eagle Red Star Rubi Night Rose Eagle Blue Blue Mon Paradiso Giallo Vitoria

Zapewniamy transport MEJA BUGANIUK FIRMA KAMIENIARSKA 57-200 Ząbkowice Śląskie, ul. Cukrownicza 1r tel. 74 8157 857, 601 463 075, 609 787 847 tel. 609 787 846, fax: 74 8100 354 e-mail: meja.buganiuk@neostrada.pl, www.mejabuganiuk.pl

W NASZEJ BRANŻY

Walny Zjazd Związku Pracodawców Branży Kamieniarskiej odbył się 15 kwietnia 2016 r. w zamku Książ w Wałbrzychu. Głównym celem Zjazdu było omówienie zagadnień związanych z działalnością i funkcjonowaniem Związku oraz dokonanie wyboru nowych władz.

prezes, NNowy nowe możliwości

Grażyna Kuczer www.strzegom.pl

Zwiedzenie zamku Książ, opactwa Cystersów w Krzeszowie oraz pobyt w Adrszpaskim Skalnym Mieście w Czechach znalazły się w programie XIX Walnego Zjazdu Związku Pracodawców Branży Kamieniarskiej.

Krzysztof Skolak – nowy prezes ZPBK

20

W wyniku wyborów nowym prezesem ZPBK został Krzysztof Skolak, a wiceprezesami Alfred Marian Sroka i Jan Ziętek. Wolą wyborców członkami nowego Zarządu Związku zostali Michał Firlej i Jan Łobodziec.

– Wybór do władz ZPBK to duże wyróżnienie – komentuje Krzysztof Skolak, nowy prezes ZPBK. – Dziękuję za okazane poparcie i zaufanie. Wierzę, że nowy Zarząd będzie w stanie skutecznie realizować zadania, które stoją przed tą ogólnopolską organizacją. Mam nadzieję, że będzie animatorem szerokiego udziału w pracach wszystkich członków, którzy tylko wyrażą taką chęć. Sprawdzone działania i doświadczenia z Fundacji „Bazalt” i Klastra Kamieniarskiego będę przedstawiał kolegom do zastosowania w ZPBK. Należy zauważyć, że w nowym Zarządzie znalazło się aż 3 członków Klastra Kamieniarskiego. Branża zmaga się z wieloma zjawiskami, które wymagają wspólnych działań. Chodzi tu zarówno o problemy jak i szanse.

Ponieważ pierwsze posiedzenie Zarządu dopiero przed nami, nie wymieniam tutaj żadnych konkretów. Tematów do podjęcia jest bardzo dużo, nowy Zarząd musi je sprecyzować, a następnie określić priorytety i sposoby działań.

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

W NASZEJ BRANŻY

Nowo wybrany prezes zaproponował nadanie Stanisławowi Sitarzowi, wieloletniemu prezesowi ZPBK tytułu „Prezesa honorowego”, co jednogłośnie zaakceptowano, wyrażając uznanie gromkimi brawami.

– Uznałem – mówi Prezes honorowy ZPBK komentując swoją decyzję o niestartowaniu w wyborach na kolejną kadencję – że nadszedł czas przekazać ster młodemu pokoleniu, by właśnie oni wnieśli ducha młodości i kreatywności, żeby o tę spuściznę zadbali, pielęgnowali ją i rozwijali, by to światło ponieśli dalej. Zawsze udzielę pomocy i porad w każdej kwestii. Jeszcze wiele zadań przed nami.

Stanisław Sitarz był członkiem Zarządu od 2000 r., pełniąc w okresie 16 lat różne funkcje, w tym 8 lat funkcję prezesa Związku, skupiającego w chwili obecnej 90 członków.

– Do 2000 r. nie było w kraju organizacji skupiającej kamieniarzy i osoby z branży kamieniarskiej – mówi Stanisław Sitarz. – Stworzenie Związku Pracodawców Branży Kamieniarskiej było szczególną misją.

Osiągnięcia Związku dziś są zauważalne. Zaczynając od konsolidacji środowiska, organizację targów krajowych, wyjazdy na targi zagraniczne, gdzie dokonywała się promocja kraju, branży i kamienia, po kontakty zagraniczne i współpracę z Czechami, Niemcami, Włochami, Hiszpanami. Ważnym przedsięwzięciem było stworzenie w Strzegomiu szkolnictwa zawodowego, kształcącego kadry na potrzeby lokalnej branży kamieniarskiej.

Efekty wyborów wskazują na to, że Związek Pracodawców Branży Kamieniarskiej – bazując na doświadczeniu dotychczasowych działaczy – postawił na młodość, przedsiębiorczość i kreatywność, co oznacza, że otwierają się przed nim nowe możliwości i nowe płaszczyzny działania.

Bo młodość w połączeniu z doświadczeniem i praktyką starszego pokolenia gwarantuje sukces w przyszłości.

Nowemu prezesowi serdecznie gratulujemy i życzymy wielu sukcesów w promocji kamienia lokalnego, możliwości branży kamieniarskiej oraz marki Strzegomia – Granitowego Serca Polski.

fot. Kurier Kamieniarski Więcej zdjęć: www.facebook.com/KurierKamieniarski

21

W NASZEJ BRANŻY

ZZjazd ZPBK 15-17.04.2016 r.

Zamek Książ Nawiązując do wcześniejszego artykułu warto zauważyć, że zjazdy Związku Pracodawców Branży Kamieniarskiej to również zwiedzanie ciekawych miejsc znajdujących się w okolicy. Często są to miejsca związane z kamieniem lub kamieniarstwem, ale zwykle ukazujące kamień z innej perspektywy.

Tym razem uczestnicy mieli okazję poznać zamek Książ w Wałbrzychu, w którego salach odbyła się uroczysta kolacja zjazdowa.

Natomiast drugiego dnia odbyła się wycieczka do Adrszpaskiego Skalnego Miasta w Czechach oraz przepięknego, barokowego opactwa Cystersów w Krzeszowie.

Oto krótki fotoreportaż z tej wycieczki.

A do Skalnego Miasta zaprosimy jeszcze naszych czytelników.

Więcej zdjęć: www.facebook.com/KurierKamieniarski

22

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

W NASZEJ BRANŻY

23

59

Oferta wiosenna

Hurtowa sprzedaż nagrobków

nagrobek 90 x 190 cm, rama 15 cm

Impala Balmoral Baltic Green Mahogen Bianco Pearle Wanga Labrador Blue Moon Orion Transport

cena za sztukę

2120 zł 1970 zł 2430 zł 1860 zł 1470 zł 2630 zł 2750 zł 2650 zł 2380 zł

przy zamówieniu od 25 szt.

ceny brutto

GRATIS.

Dostępna wysokosć ram: 15 cm, 20 cm, 25 cm. Ćwierćwałek na płycie GRATIS.

Wykonujemy pomniki standardowe oraz na indywidualne zamówienie.

Ponadto prowadzimy sprzedaż internetową – wzory dostępne na naszej stronie internetowej:

www.skalen.pl

SKALEŃ s.c. ul. Legnicka 45 59-500 Złotoryja www.skalen.pl e-mail: skalen@skalen.pl

76 878 20 07 tel. biuro 76 878 23 97 fax tel. komórkowy 602 51 71 21 ZLOTORYJA

32

Kwiecien ´ 20 1 6

nr 2/2016 (81)

CZŁOWIEK I KAMIEŃ Z Grzegorzem Niemyskim i jego pracami mieliśmy okazję zapoznać się podczas spotkań rzeźbiarzy w Strzegomiu.

To były tylko zdawkowe rozmowy, ale na tyle interesujące, że postanowiliśmy umówić się na dłuższą rozmowę, aby poznać jego rozumienie sztuki i pracy w trudnym materiale jakim jest granit. Grzegorza Niemyjskiego odwiedziliśmy w pracowni rzeźby na Akademii Sztuk Pięknych im.

Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu.

RRzeźbić całym sobą Z Grzegorzem Niemyjskim rozmawia Dariusz Wawrzynkiewicz

Matka – fot. GN

28

Dariusz Wawrzynkiewicz: Kiedy i jak zaczęło się zamiłowanie do sztuki?

Grzegorz Niemyjski: Już jako małe dziecko, jak wspominali moi rodzice, chętnie spędzałem czas rysując. Kiedy więc nadszedł czas wyboru średniej szkoły, w zasadzie nie widziałem innego sensownego dla mnie wyboru, jak liceum plastyczne we Wrocławiu. Studia na wrocławskiej ASP okazały się naturalną kontynuacją. Chciałem dostać się na malarstwo – próbowałem dwa razy, ale bezskutecznie. Wtedy kolega namówił mnie do zdawania „na rzeźbę”, bo według niego było mniej chętnych i większe szanse. Spróbowałem i okazało się, że zaliczyłem ten egzamin, jako najlepszy kandydat.

Oczywiście plan był taki, że przeniosę się na malarstwo. Jednak po kilku miesiącach już wiedziałem, że zostaję. Odnalazłem się w rzeźbie i nawet nie myślałem o zmianie. Na dodatek można było brać udział w zajęciach fakultatywnych – oczywiście wybrałem malarstwo. To była dobra decyzja.

DW: Ukończone studia i co dalej?

GN: Jak większość absolwentów studiów artystycznych miałem wrażenie, że znalazłem się w czarnej dziurze. W głowie sztuka, ale coś trzeba robić, aby móc normalnie żyć. Po kilku miesiącach, wobec przyziemnych problemów natury finansowej, założyłem własną małą firmę korzystając z dotacji Urzędu Pracy. To była działalność o charakterze artystycznym – wykonywanie statuetek, tablic pamiątkowych, małych form rzeźbiarskich, medali itp. Jakoś funkcjonowałem. Ciągle byłem w kontakcie z uczelnią.

Zawsze miałem dobre relacje z młodymi ludźmi, więc zarazem wielką chęć do pracy na uczelni. Kiedy pojawiła się możliwość pracy na Akademii, nie wahałem się ani chwili. I tak jestem tu i z radością współpracuje z młodymi ludźmi w Pracowni Podstaw Rzeźby.

DW: A kiedy miał pan pierwszy kontakt z kamieniem? Czy na uczelni były już takie możliwości?

GN: Na uczelni mamy zajęcia z technik rzeźbiarskich w kamieniu. Jednak nie jest na nie przewidziane za dużo godzin zajęciowych, więc granit odpada.

Ale w piaskowcu można popracować. A to pozwala na wstępne zrozumienie, czym jest kamień jako materiał rzeźbiarski.

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

CZŁOWIEK I KAMIEŃ DW: Kiedy zatem miał Pan pierwszy kontakt z granitem?

GN: W Strzegomiu na plenerze w 2012 roku – to była rzeźba „Matka”.

U rzeźbiarza jest coś takiego: rozumie formę, czuje kształt, ale musi poznać specyfikę materiału, w jakim pracuje. Jak się go pozna technologicznie, na czym polega „gryzienie” tego materiału, wtedy możliwe jest tworzenie pracy zgodnej z zamierzeniami.

DW: Zrozumienie obróbki danego materiału jest trudne – szczególnie kiedy, tak jak Pan, pracuje się w różnych materiałach. Przecież ludzie pracujący z kamieniem na co dzień dopiero po wielu latach zaczynają rozumieć niuanse obróbki tego materiału. Pewnie podobnie jest z innymi materiałami, np. metalem.

GN: Tak, to zawsze wymaga wiedzy czysto technologicznej, czasem dość trudnej. Mam wiele pokory dla tej wiedzy. Ciągle się uczę i cały czas z wdzięcznością korzystam z wiedzy i doświadczeń ludzi ze Strzegomia, którzy pracują w granicie.

Studnia – fot. GN

Runo Gedeona – fot. GN

To nie są wykształceni rzeźbiarze akademiccy, ale na co dzień mają kontakt z kamieniem, więc ich wiedza o tym materiale jest ogromna.

DW: Jak zatem prezentuje się Pana dorobek w rzeźbie granitowej?

GN: „Matka” to była pierwsza rzeźba granitowa wykonana całkowicie własnoręcznie, a właściwie z pewną pomocą pracowników firmy Pana Gromca, za co jestem bardzo wdzięczny. Wcześniej pracowałem przy ciekawym obiekcie w Legnicy.

Zrobiłem projekt i model oraz miałem nadzór nad realizacją. To była średniowieczna studnia odnaleziona na legnickim rynku, podczas prac remontowych, którą władze miasta postanowiły zrekonstruować. Poproszono mnie wtedy o zaprojektowanie jej obramowania. Zaprojektowałem dość nowoczesną formę, ale taką, która dobrze wkomponowuje się w płytę rynku. Roboty kamieniarskie zrealizował Jan Krzeszowiec ze swoimi ludźmi, na terenie firmy Kiszkiel. Sam bym tego nie był w stanie wykonać, ze względu na narzucony krótki termin realizacji i moje małe doświadczenie.

Potem był „Ring” w Legnicy – czyli uprzestrzennione logo legnickiego Festiwalu Srebra. Ta praca wykonywana była na terenie Zakładu Piramida w Strzegomiu i też, poza projektem i modelem, nadzorowałem wykonanie. Na kolejnym plenerze w Strzegomiu w 2014 roku wykonałem rzeźbę „Trzeci miesiąc”, siedzącą postać kobiecą z dłonią spoczywającą na brzuchu .

Ostatnią pracą z zeszłego roku był Pomnik Sybiraków, który powstał na placu Sybiraków w Legnicy. To duża wieloelementowa praca, kształtem odnosząca się do unoszących się ku górze torów kolejowych, jakby schodów ku niebu,

29

6

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

CZŁOWIEK I KAMIEŃ

Ring – fot. GN

zamknięta bryłą z wyłaniającym się z draperii orłem. Orzeł jest odlewem z brązu.

Szczęśliwie możliwości do pracy w kamieniu mam więcej. Przykładowo: podczas pleneru dla studentów, w zakładzie pana Krzysztofa Skolaka w Strzegomiu. Kiedy uczestnicy pleneru pracowali w wapieniu, ja mogłem w międzyczasie wykonać mniejszą w skali formę, w granicie Impala – tak powstała rzeźba „Runo Gedeona”, którą obecnie można zobaczyć w plenerowej galerii rzeźby w Przesiece pod Jelenią Górą.

DW: Rzeźbienie w kamieniu to ciężka fizyczna praca, przy której jeszcze należy pamiętać o idei powstania rzeźby. To chyba trudne do pogodzenia?

GN: Niech odpowiedzią na to pytanie będzie stwierdzenie mojej pani profesor świętej pamięci Alfredy Poznańskiej, która uczyła mnie rzeźby. Zauważyła, że rzeźbię rzeczy delikatne, mniejsze i powiedziała: „Jesteś silnym, młodym mężczyzną – rzeźb prace całym sobą, aby to, co tworzysz, wynikało zarówno z Twojego intelektu jak i Twojej fizyczności". Rzeźbienie to nie tylko praca intelektualna, to też wchodzenie w relacje fizyczne z materiałem, który stawia opór, z którym trzeba się dogadać. Dopiero z tego dialogu powstaje jakaś wartość.

Takie rozumienie tworzenia jest mi bliskie.

Koncepcja i model to ledwie wstęp – dopiero to fizyczne zmaganie się z materią może doprowadzić do powstania dzieła sztuki. Granit, z racji swojej specyfiki, narzuca swoje zdanie, jego twardość i kruchość sugerują, że tutaj można iść w głąb, a tam z kolei nie. Trzeba przy tym pamiętać o przyjętej koncepcji – dlatego dla mnie to zawsze dialog z kamieniem. Ten materiał jest bardzo wymagający, ale w rezultacie daje wielką satysfakcję.

W trakcie pracy nad rzeźbą „Trzeci miesiąc” – na zdjęciu Tomasz Gromiec i Grzegorz Niemyjski (archiwum KK – fot. PS)

32

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

CZŁOWIEK I KAMIEŃ DW: Jakie plany na przyszłość? Kolejna wizyta w Strzegomiu?

GN: W tym roku w plenerze strzegomskim nie biorę udziału, ale mam nadzieję, że jeszcze w przyszłości zawitam do Strzegomia. Szczególnie dlatego, że nabrałem już trochę doświadczenia w pracy z kamieniem, a strzegomski szary granit przypadł mi do gustu. W nim jest jakieś specjalne ciepło i specyficzna cielesność. Uświadomiłem sobie to po czasie – głównie po doświadczeniu pracy nad „Matką”.

DW: Chciałbym zapytać o jeszcze jedną rzecz, która nurtuje mnie od jakiegoś czasu. W historycznej architekturze rzeźba była jej nieodłącznym składnikiem. Współcześnie, chociaż czasem realizuje się bardzo kosztowne inwestycje budowlane, tych elementów rzeźbionych brak. I nie mówimy tu o jakiś secesyjnych elementach na nowoczesnych obiektach. Przecież współczesna rzeźba jest równie nowoczesna jak te budynki.

Dlaczego, według Pana, takie budynki z elementami rzeźby współczesnej nie powstają?

GN: To pytanie jest bardzo aktualne – sam sobie je zadaję. Faktycznie, nic nie stoi na przeszkodzie, aby rzeźbiarskie elementy kamienne stanowiły dopełnienie współczesnych brył architektonicznych. Przy obecnych możliwościach obróbki granitu, pojawia się bardzo szeroki zakres możliwość uszlachetnienia przestrzeni urbanistycznej. Ciekawie poprowadzone kształty granitowe mogą nadać swoistej energii bryle architektonicznej. Wydaje się, że poza kostka brukową, płytami chodnikowymi i krawężnikami ten materiał jako tworzywo jest niedoceniany. To nie są chyba aż tak duże koszty.

Trzeci miesiąc – fot. DW

DW: Może brak współpracy architektów z rzeźbiarzami? Oni mają czasem bardzo interesujące rozwiązania w zakresie bryły obiektów, ale nie są rzeźbiarzami i nie dostrzegają możliwości, jakie niesie rzeźba.

GN: Może jest nadzieja na zmiany. Mam zajęcia na pierwszym roku i pojawiają się studenci, którzy studiują równocześnie lub już ukończyli architekturę. Może to pokolenie będzie bardziej otwarte na powrót rzeźby do architektury.

Tak teraz myślę, że można pokusić się o przygotowanie dużej konferencji dla kamieniarzy, architektów i rzeźbiarzy, poświęconej tej problematyce. Może to uświadomiłoby tym środowiskom, że mogą z pożytkiem dla każdej ze stron ze sobą współpracować, mieć wiele wspólnych pomysłów i wspólnie realizować dobre projekty.

Myślę, że idealnym miejscem takiego spotkania mógłby być Strzegom.

DW: Dziękuję za rozmowę i z zainteresowaniem będę wyczekiwał na kolejne granitowe realizacje.

Pomnik Sybiraków – fot. Małgorzata Banaszkiewicz

33

WIEDZA KAMIENIARSKA Ścieranie wyrobów z kamienia występuje wszędzie, gdzie po kamieniu ktoś lub coś się przemieszcza – ludzie chodzą po posadzkach, samochody jeżdżą po nawierzchniach brukowych. W tym badaniu określa się możliwość starcia elementu kamiennego w trakcie eksploatacji.

JJak się bada kamień?

Michał Firlej Laboratorium Badania Kamienia i Kruszyw

część 9 – odporność na ścieranie

Obecnie w badaniach tej właściwości posługujemy się normą PNEN 14157:2005-12P „Kamień naturalny – Oznaczanie odporności na ścieranie”. W normie tej zostały opisane trzy metody badań: • szerokiego koła (Capona), • tarczy Boehmego, • Amslera.

W naszym regionie najpopularniejszą metodą jest badanie na tarczy Boehmego (metoda B).

Tarcza Boehmego

36

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

WIEDZA KAMIENIARSKA

Schemat tarczy Boehmego 1 – przeciwwaga 2 – tor badawczy 3 – obciążnik 4 – mocowanie próbki 5 – próbka do badania 6 – obrotowa tarcza

Zdjęcia i opracowanie: Laboratorium Badania Kamienia i Kruszyw ul. Dworcowa 53/3, 58-150 Strzegom tel. 74 660 46 43 biuro@lbkik.pl www.lbkik.pl LABORATORIUM BADANIA KAMIENIA I KRUSZYW

Badanie polega na dociśnięciu próbki badawczej do tarczy ściernej, na której zostało nasypane ścierniwo (korund). Tarcza wykonuje określoną liczbę obrotów i sprawdzany jest ubytek objętości próbki.

Do badania potrzebujemy przynajmniej sześciu próbek prostopadłościennych o kwadratowej podstawie 71 x 71 mm (±1,5 mm). Po wysuszeniu próbek do stałej masy (lub w przypadku konieczności wykonania badania na mokro – po nasączeniu wodą), waży się je i mierzy. Na tor badawczy wysypuje się 20-gramową porcję korundu. Następnie próbka umieszcza się w uchwycie i dociska osiowo siłą około 294 N. Badanie polega na poddaniu próbki 16 cyklom ścierania – każdy po 22 obroty. Po każdym cyklu należy uprzątnąć tarcze i nasypać ponownie korund oraz obrócić próbkę o 90o.

Po ścieraniu sprawdzana zostaje zmiana wysokości próbki (wynik w mm) i zmiana jej objętości (wynik w mm3).

W przypadku wyrobów drogowych w Polsce wymagane jest, aby ubytek wysokości próbki nie przekraczał 1,2 mm, czyli ubytek objętości nie powinien przekraczać około 6050 mm³.

37

K&K Automatic Machines Kosiorowscy Sp. J. 36-105 Cmolas, Cmolas 398b woj. podkarpackie, Polska tel./fax 17 283 74 66 tel. kontaktowy +48 607 656 791 WWW: www.machines.pl e-mail: biuro@machines.pl

Nasza oferta: boczkarki profilowe piły jednosuportowe piły linowe kruszarki łupiarki automaty polerskie szlifierki kolanowe frezarki do kamienia ploter grawerujący w kamieniu

NAJSTARSZE TARGI BRANŻOWE NAJNOWSZE TRENDY W KAMIENIARSTWIE SZANOWNI PAŃSTWO! Miło mi poinformować, że od 2016 roku organizatorem Targów Kamień jest Wrocławskie Przedsiębiorstwo Hala Ludowa Sp. z o.o., organizator wielu imprez targowych w obiekcie Hali Stulecia.

Korzystając z wieloletniego doświadczenia firmy Geoservice-Christi Sp. z o.o. oraz doceniając jej wkład w budowę forum branży kamieniarskiej, chcemy kontynuować tradycję spotkań, rozszerzając tematykę targów i wzbogacając je o nowe wydarzenia towarzyszące.

Wierzymy, że potencjał Hali Stulecia oraz otwarcie na najnowsze trendy we wzornictwie przemysłowym, w którym kamień staje się cenionym surowcem, pozwoli na rozwój Targów Kamień i wzmocni ich znaczenie w branży.

Serdecznie zapraszam na Dolny Śląsk, słynący z wielowiekowej tradycji wydobycia i obróbki kamienia, a szczególnie na listopadowe Targi Kamień do Hali Stulecia we Wrocławiu.

Andrzej Baworowski Prezes Zarządu WP Hala Ludowa Sp. z o.o.

HALA STULECIA WROCŁAW

24 – 26 listopada 2016 Od 2016 roku organizatorem TARGÓW KAMIEŃ jest HALA STULECIA połączenie długoletniej tradycji z doświadczeniem w organizacji imprez targowych

TEMATYKA: ♦♦ kamień w budownictwie ♦♦ kamień w aranżacji wnętrz ♦♦ kamień w meblarstwie ♦♦ kamień jako surowiec ♦♦ kamień naturalny i konglomeraty

♦♦ obróbka kamienia – park maszynowy ♦♦ dolnośląskie tradycje kamieniarskie

W W W . TA R G IK AMIEN .PL WP HALA LUDOWA sp. z o.o. ul. Wystawowa 1, Wrocław www.halastulecia.pl Biuro targów: tel. 71 347 50 44

A„Arcydzieła”

według Barry’ego X Ball’a Czy kopia musi być wierna oryginałowi?

Czy kopiowanie to sztuka?

Śpiąca Hermafrodyta - Muzeum w Luwrze

44

Tym razem naszą uwagę przykuło zdjęcie rzeźby „Śpiąca Hermafrodyta” (Sleeping Hermaphrodite) wykonanej przez Barry’ego X Ball’a.

Poszukując informacji o tej rzeźbie i jej autorze znaleźliśmy zdjęcie prawie identycznej rzeźby, pod tym samym tytułem, znajdującej się w Luwrze.

Jak się okazało rzeźba w Luwrze ma długą historię. Uznaje się, że pierwowzór rzeźby został wykonany w II wieku p.n.e. przez nieznanego autora. Rzeźba w Luwrze to kopia pierwowzoru wykonana przez nieznanego rzeźbiarza w II wieku n.e. – został odkryta w pobliżu term Dioklecjana w 1608 roku i poddana restauracji w 1619 roku przez Davida Larique. Wtedy też dodano rzeźbie będący podstawą, który wykonał Gianlorenzo Bernini. Na przestrzeni wieków rzeźba doczekała się wielu kopii. Niektóre z nich wystawiane są do dziś w wielkich muzeach światowych.

Ale wróćmy do rzeźby, której zdjęcie nas zainteresowało.

Barry X Ball urodził się w Pasadenie (USA) w 1955 roku. Obecnie mieszka i pracuje w Nowym Jorku. Jest bardzo cenionym amerykańskim rzeźbiarzem, a „Sleeping Hermaphrodite” pochodzi z cyklu rzeźb pod nazwą „Arcydzieła”.

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

ZNALEZIONE W SIECI „Arcydzieła” są jednocześnie współczesne i klasyczne. Styl pracy nad nimi był bardzo nowatorski – Ball w swojej pracy nie tylko pracował w tradycyjny sposób, ale wykorzystywał też najnowsze technologie. Korzystał ze skanowania 3D – zarówno żywych obiektów jak i historycznych, obróbki komputerowej oraz robotów rzeźbiących CNC. Jednak finalny poler zawsze wykonywany był ręcznie.

Wykonanie „Śpiącej Herafrodyty” zajęło 5 000 godzin pracy. Oczywiście pracował nie tylko sam autor, ale wielu młodych rzeźbiarzyasystentów. W tym względzie Ball zbliża się do koncepcji dziewiętnastowiecznych pracowni rzeźbiarskich, w których artyści zatrudniali młodych adeptów rzeźbiarstwa wspomagających mistrza zarazem poznając tajniki pracy.

Wielu asystentów Barry’ego X Ball’a to rzeźbiarze pracujący już samodzielnie, ale nadal doceniający pracę pod okiem mistrza.

Popularne jest twierdzenie, że kopiowanie to nie sztuka. Ale pozostaje pytanie: czy, wykonując rzeźbę człowieka, nie kopiujemy? Według Ball’a sztuka to dążenie do pracy na najwyższym poziomie, do doskonałości.

Autor reinterpretuje rzeźby dodając im nowego wyrazu przez perfekcję wykonania jakiej nie miały oryginały.

Istotnym elementem pracy dla autora jest dobór materiałów. Niekonwencjonalny wybór materiałów z kamieniołomów na całym świecie pozwala na – jak stwierdza Ball – „najlepsze połączenie z naturą”. To element innowacji w jego pracy. W przypadku „Śpiącej Hermafrodyty” autor zdecydował się na czarny marmur z Belgii i podstawę wykonaną z Bianco Carrara.

W oryginale rzeźby cała dolna część twarzy była niedokończona. Ball w swojej interpretacji uzupełnił ten brak. Warto zauważyć, że zwykle kopie rzeźb są mniej precyzyjne od swoich pierwowzorów. W przypadku pracy Ball’a jest odwrotnie. Aby osiągnąć taki rezultat Ball opiera się na rozbudowanym systemie wsparcia. Większość prac prowadzą wyszkoleni asystenci, specjalizujący się w różnych aspektach procesu. Są specjaliści od skanowania, Foto: Barry X Ball

programiści poprawiający wady oryginału na modelu cyfrowym (ubytki, zadrapania itp.), wreszcie obsługa urządzeń rzeźbiących CNC. Na koniec pracę wykonują specjaliści od ręcznego polerowania.

Prace artysty wystawiane są w dziesiątkach galerii sztuki na całym świecie.

Opisywana „Śpiąca Hermafrodyta” znajduje się w prywatnej kolekcji w Nowym Jorku. Dzieła pracowni Barry’ego X Ball’a osiągają wysokie ceny – od 135 tysięcy do pół miliona dolarów.

Więcej zdjęć na: facebook.com/KurierKamieniarski.

Dziękujemy twórcy za pomoc w przygotowaniu artykułu i udostępnienie zdjęć.

(We thank creator Barry X Ball for his help in preparing this article and sharing photos.)

Barry X Ball „Puritas” Antonio Corradini „Puritas” (o twórczości Corradiniego pisaliśmy w Kurierze Kamieniarskim nr 1/2015)

45

WIOSENNA PROMOCJA GOTOWE NAGROBKI PŁYTY 120 x 250 cm 90 x 190 cm 5 cm 6 cm Tokowski

3.400,-

2.150,-

495,-

533,-

Elita

2.800,-

1.800,-

350,-

370,-

Nowodanielówka

3.350,-

2.100,-

431,-

472,-

Graniczna

2.200,-

1.300,-

200,-

220,-

Strzegom Żbik

1.800,-

1.100,-

180,-

200,-

Kośmin

2.600,-

1.600,-

240,-

290,-

Brąz Królewski

1.000,-

700,-

Ponad 200 nagrobków na placu!

Oferujemy również: – ramy betonowe, – płyty stropowe, – katakumby, a także usługowe cięcie kamienia.

GM Granix ul. Spacerowa 28 Lipsko (woj. mazowieckie)

tel. 509 075 418 tel. 501 897 948 www.gm-granix.pl

Warszawa

Radom Lipsko

Lublin

Skarżysko-Kamienna

Sandomierz

KAMIENIE

FFelzyt – nowy kamień na rynku Felzyt to skała hydrowulkaniczna klasyfikowana jako tuf. Rodowód tufów felzytowych nie jest do końca pewny. Większość geologów uważa, że kopalina ta powstała w wyniku podwodnych procesów wulkanicznych. Są jednak teorie dopatrujące się jej genezy w procesach takich, jakie stworzyły tufy piroklastyczne, ale przy udziale zjawisk hydrotermalnych.

Podczas badań mikroskopowych w skale odnaleziono mikrofaunę pochodzenia morskiego oraz ziarna minerałów noszące ślady obtoczeń, co świadczy o tym, że skała ukształtowała się w morzu.

Felzyt wydobywany jest między innymi na terenie Azji, w rejonie Kaukazu. Są to złoża sprzed czwartorzędu i cechują się bardzo dobrymi własnościami fizyko-mechanicznymi.

W złożu dokonywano szeregu odwiertów, które pozwoliły ustalić kolorystykę kamienia – rozróżniono 3 podstawowe rodzaje występujące na różnych głębokościach – kolejno: żółto-plamistą, jasnożółtą i białą. Co ciekawe, badania fizykomechaniczne pokazały, że niezależnie od koloru skała ma praktycznie takie same własności.

Cechy felzytu są interesujące dla budownictwa. Niska gęstość ułatwia prace montażowe przy realizacji prac elewacyjnych, a pozostałe własności sprawiają, że materiał jest w pełni mrozoodporny i posiada wystarczające parametry wytrzymałościowe. Dodatkowo felzyt dość łatwo poddaje się obróbce.

Aktualnie felzyt jest dostępny w Polsce w dwóch odmianach kolorystycznych: Persian Gold i Persian Green.

Parametry fizyko-mechaniczne: – gęstość – 1970 kg/m3 – nasiąkliwość – 10,65 % – wytrzymałość na zginanie – 9,8 MPa – wytrzymałość na ściskanie – 58 MPa – porowatość otwarta – 19,9 % – spadek wytrzymałości na zginanie po 25 cyklach zamrażania/rozmrażania – 16,8% – obciążenie niszczące przy otworze na kołek montażowy – 1400N Badania wykonano w Laboratorium Badania Kamieni i Kruszyw w Strzegomiu

48

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

wulkaniczna nowość wśród elewacji NIEZWYKLE LEKKI, WYJĄTKOWO TRWAŁY, ESTETYCZNIE DOSKONAŁY

FELZYT POLSKA 42-609 Tarnowskie Góry Ul. Świerkowa 5F Tel 604 813 807 E-mail. janusz.figula@felzyt.com www.felzyt.com

Pojawienie się nowego kamienia na rynku, szczególnie w Polsce, jest sporym wydarzeniem.

Nowy materiał pojawił się w nietypowym momencie: jesienią tego roku na targach w Poznaniu.

Nowy kamień to dolomit ze złoża Żelatowa.

Złoże znajduje się w południowo-wschodniej części Chrzanowa w województwie małopolskim, około 6 km od zjazdu z autostrady A-4 KatowiceKraków. Dolomit tam wydobywany ma bardzo atrakcyjną barwę.

Nie jest to nowe złoże – znane jednak było

50

dotychczas z wydobycia kruszyw. Nowością jest próba wydobycia i zaoferowania na rynku materiałów ozdobnych.

Historia złoża jest długa i sięga roku 1918, kiedy na terenach kopalni rud Paulina i Mortimer, które zakończyły działalność w roku 1913, powstał Kamieniołom w Pogorzycach. W roku 1923 Stanisław Burtan z Krakowa, aktywny inwestor w branży ceramicznej i materiałów ogniotrwałych, powołał do życia zakład przeróbczy Dolomit sp. z

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

51

TECHNOLOGIA Nowoczesne maszyny CNC charakteryzują się bardzo dużymi możliwościami obróbki i kształtowania materiałów. Oczywiście niezbędny jest odpowiednio przeszkolony operator o kwalifikacjach znacznie wyższych niż operator prostszych maszyn kamieniarskich.

Jednakże aby w pełni wykorzystać możliwości maszyn CNC niezbędne są właściwe narzędzia i odpowiednie oprzyrządowanie maszyny w stożki i chwyty. Bez nich nawet najlepsza maszyna i najzdolniejszy operator nie jest w stanie wykonać zamierzonej pracy.

N Narzędzia w maszynach numerycznych CNC

Grzegorz Gryzło MC DIAM sp. z o.o. www.mcdiam.com.pl

Dobrze dobrane narzędzia decydują o komforcie pracy i jakości produktu, a także o faktycznych kosztach wykonanej usługi.

Wiertło segmentowe i wiertło ciągłe cienkościenne

Frezy do cięcia „na raz”

52

Z moich obserwacji wynika, że często firmy posiadają bardzo duże i skomplikowane maszyny, zaś ograniczeniem ich możliwości jest nikły zasób posiadanych narzędzi. Innym ograniczeniem jest także ilość i jakość posiadanych stożków i chwytów. Idealnym rozwiązaniem jest, gdy każde narzędzie posiada swój uchwyt i stożek ISO tak, aby nie trzeba było przekładać narzędzi w trakcie pracy. Powoduje to wydłużenie czasu pracy i szybsze niszczenie uchwytów i narzędzi.

Osobnym tematem jest jakże częste używanie uchwytów czy stożków o bardzo niskiej jakości, wykonanych z niewłaściwego materiału. Takie elementy szybko rdzewieją, wyginają się, są niewyważone („biją”) i nie zapewniają odpowiedniej jakości obróbki. Czasami wręcz mogą powodować uszkodzenia zamontowanych w nich narzędzi, a nawet wrzeciona maszyny. Przedstawiajac to obrazowo to tak, jakby w samochodzie Ferrari zamontować najtańsze opony – niestety dobrych wyników wtedy nie będzie.

W tym artykule zaprezentuję podstawowe grupy narzędzi do maszyn CNC z opisem ich zastosowań.

Narzędzia do wiercenia – wiertła Stosowane są wiertła o różnych długościach i średnicach, z koronką ciągłą lub segmentowe. Do materiałów kruchych, aby ograniczyć wyrywanie od spodu, używa się wierteł cienko-ściennych. Są one także używane do szybkiego wiercenia. Przy mniejszych średnicach – wiertła są pełne (zazwyczaj do 12 mm). Przy większych średnicach wiertła są rurowe – po wywierceniu zostaje rdzeń.

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

TECHNOLOGIA Narzędzia do wycinania kształtów Możemy tu rozróżnić kilka typów narzędzi.

Frezy palcowe są używane do cięcia w jednym przejściu, zazwyczaj niezbyt grubego materiału – do 4-5 cm. Frezów z wymienną koronką używamy do cięcia w przejściach – zwykle w jednym przebiegu wybierane jest 1-3 mm materiału, ale z dużym posuwem. Można nimi wycinać nawet w grubych elementach (kwestia długości uchwytu) pamiętając jednak, że im większa długość uchwytu tym większe tendencje do jego wyginania, zatem posuw należy wtedy zmniejszyć. Użycie koronki do wycinania w przejściach jest korzystne ze względu na mniejsze obciążenie wrzeciona.

W maszynach CNC 4- i 5-osiowych, wyposażonych w przekładnię do cięcia prostoliniowego lub niewielkich łuków, można używać tarcz. Zaletą jest szybkość cięcia, wadą konieczność zakupu specjalnej przekładni.

Narzędzia do obróbki profilowej krawędzi Frezy profilowe są popularnymi narzędziami.

Zazwyczaj używa się całego kompletu narzędzi (od 6 do 9 sztuk) w celu uzyskania pełnego poleru na obrabianej krawędzi. Zazwyczaj frez zgrubny jest segmentowy lub ma kształt pakietu tarcz.

Kolejne frezy są diamentowe – ciągłe i na końcu używa się 3 lub 4 frezów polerujących. Standardowym otworem w tego typu frezach jest 35 lub 22 mm – frezy o średnicy 20 mm mają natomiast mocowanie ½’’.

Produkowane są różne kształty frezów dla uzyskiwanego oczekiwanych kształtów profilu, a także różne grubości i różne średnice frezów (w zależności od tego można obrabiać różne promienie wewnętrzne).

Do polerowania prostych boków o dużej grubości (powyżej 60 mm) używa się także zestawu bębnów polerujących.

Frezy profilowe – półwałek

Bębny polerujące do grubych prostych boków

Narzędzia do obróbki ociekacza Zestaw narzędzi do ociekacza służy do wybrania powierzchni ociekacza w głąb materiału, następnie wyszlifowania powierzchni oraz skosu na obwodzie (kąt 45° lub 60°), a na koniec wypolerowania skosu i powierzchni. Komplet taki zawiera zazwyczaj 9 – 12 różnych narzędzi w zależności od producenta i materiału, do obróbki którego ma być stosowany.

Narzędzia do rowkowania Bardzo często po wykonaniu ociekacza nacinane są na nim rowki ociekowe dla wody.

Operacja ta wykonywana jest za pomocą specjalnych frezów. Najpopularniejsze są do tego frezy palcowe o różnych promieniach. W zestawie znajduje się od 3 do 6 narzędzi z mocowaniem ½’’.

Maszyny 4- i 5-osiowe posiadające przekładnie 90° mogą wykonywać nacięcia specjalnymi tarczami rowkującymi.

Przykładowe narzędzia do wykonania ociekacza

53

TECHNOLOGIA Narzędzia do grawerowania Służą do wykonywania napisów na płytach, ewentualnie do wykonywania ozdobnych wzorów. Mają delikatną konstrukcję, dlatego mogą zagłębiać się w kamień na małą głębokość. Posiadają chwyt walcowy, zatem do ich zamocowania niezbędny jest stożek ISO z uchwytem zaciskowym.

Frezy szpiczaste

Frezy diamentowe do frezowania powierzchni, pogłębień itp.

54

Narzędzia do rzeźbienia Służą do wykonywania rzeźb, portali, zdobienia kominków i innych elementów dekoracyjnych. Zazwyczaj pracę rozpoczyna się od frezów o większych wymiarach do zgrubnego kształtowania, a następnie pracuje się coraz mniejszymi, aby wykonywać coraz mniejsze detale.

Mogą posiadać różne kształty – szpiczaste, walcowe, kuliste i inne.

Posiadają zazwyczaj uchwyt ½’’.

Narzędzia do obróbki elementów masywnych Służą do wykonywania dużych elementów budowlanych jak brodziki, umywalki itp. Zazwyczaj posiadają masywną i ciężką budowę umożliwiającą pracę głęboko w kamieniu i wybieranie dużej ilości naddatku. Jako, że są to narzędzia duże i ciężkie, do ich zamocowania konieczne są solidne uchwyty o dużej średnicy. Precyzja wykonania uchwytów jest w ich przypadku bardzo istotna ze względu na sporą masę narzędzia, która przy niewyważeniu może powodować duże wibracje.

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

KAMIENIARSTWO A.KEMPIŃSKI RÓŻNORODNOŚĆ KOLORÓW

SZEROKI ASORTYMENT

ROZSĄDNE CENY

KAMIENIARSTWO A.Kempiński oferuje HURTOWĄ sprzedaż płyt granitowych w szerokim asortymencie i kolorach oraz krawężniki i płyty chodnikowe inne budowlane BIURO: ul. Ceglana 8, Strzegom www.dd-kam.pl tel. 74 8 555 600 e-mail: biuro@ddkam.pl kom. 601 769 788 e-mail: phup.kempinski@gmail.com Adrian 663 735 604

FILIA: ul. Julianowska 24 Piaseczno tel. 74 8 555 600 kom. 501 137 673

WITZIGMANN

Natursteinhandel GmbH, 68071 Mannheim R 7, 25 WITZIGMANN / NIEMCY tel. +49 621-12630-0 fax +49 621-12630-50

DOSTAWCA BLOKÓW GRANITOWYCH Przedstawiciel w Polsce: KRZYSZTOF RUDNICKI Kontakt: 58-214 Oleszna, ul. Lipowa 11, woj. dolnośląskie tel.\fax 74 89 37 139, tel. kom. 504 124 850 e-mail: krzja@poczta.onet.pl www.witzigmann.biz

BRAZYLIA

INDIE

VERDE CANDEIAS VERDE SAVANA BLACK ZULU

MOUNTAIN BLUE MOUNTAIN BLUE GK MULTICOLOR ROT PARADISO STAR RUBY HIMALAJA BLUE

AFRYKA IMPALA RED. OLIVE GREEN

ORION PG ORION MEDIUM INDIAN BLACK INK BLACK TALANGANA VISCONT WHITE

SKŁADY BLOKÓW: ANTWERPIA / BELGIA, SZCZECIN WOLNY OBSZAR CELNY / POLSKA Spedycja: MAGEMAR POLSKA Sp. z o.o. Szczecin, ul. Bytomska 7 (nabrzeże greckie) tel. 91 430 88 91..2, fax 91 430 88 93 56

Kwiecien ´ 2 01 6

nr 2/2016 (81)

57

KAMIENIE W NASZYM ŻYCIU Tym razem o pękających płytach kamiennych.

Celowo nie używam określenia granitowych, choć to one są bohaterami tego artykułu. Spostrzeżenia tu zawarte dotyczą każdego rodzaju kamienia zastosowanego jako płyta na dowolnym ciągu komunikacyjnym.

Oglądając plac uwieczniony na pierwszym zdjęciu miałem ochotę zapytać przekornie: „komu się chciało z odpadów układać ten chodnik – i to z taką starannością?”. A przecież każdy z nas spotyka niemal codziennie takie przykłady elementarnego braku przewidywania konsekwencji pewnych doborów.

DDlaczego tak?

Bogusław Skolak

Przecież na każdy plac publiczny – niezależnie od jego przeznaczenia – musi od czasu do czasu wjechać samochód służb utrzymania, karetka czy straż pożarna. Już nawet nie wspominam o innym ciężkim sprzęcie, który – w wyniku bezmyślności operatora (przepraszam, innego określenia nie da się tu użyć) – z różnych, bardziej lub mniej uzasadnionych powodów jeździ po placu. Jeżeli przy produkcji płyt chodnikowych nie dostosuje się grubości płyt do rodzaju surowca i wielkości elementów, a przede wszystkim przeznaczenia produktu z uwzględnieniem możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych, to efekt zawsze będzie taki jak na opisywanym placu.

W innym miejscu, na ciągu spacerowym, płyty pękają w dość dziwny sposób – regularnie, prawie prostopadle do dłuższych krawędzi elementu. Czy dałoby się tego uniknąć? Oczywiście! Prawdopodobnie wystarczyłoby, aby „majster” zwrócił uwagę na kierunki łupliwości w kamieniu.

Drobiazg, ale irytuje i męczy.

W pierwszym przypadku ewidentnie zastosowano płyty za cienkie. W drugim nie grubość elementu miała decydujące znaczenie, ale niewłaściwy kierunek przecierania bloku. I znów elementy betonowe wyglądają efektowniej, lepiej... Czy, widząc takie efekty, jakikolwiek inwestor podejmie w przyszłości decyzję o zastosowaniu kamienia?

Mam wątpliwości.

Z tego powodu ponownie pytam: dlaczego tak?

58

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

60

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

61

FELIETON W życiu mojego pokolenia – mniej więcej w okresie studiów – pojawiła się nowa dziedzina: informatyka. Komputery to było coś, co rozpalało umysł – takie przeniesienie do rzeczywistości popularnych wtedy książek sciencefiction. Z rozrzewnieniem wspominam pierwszy mój osobisty kontakt z komputerem. To była słynna ODRA, która zajmowała cały budynek, a moc obliczeniową miała mniejszą niż dzisiejszy najprostszy smartfon. Na dodatek, żeby cokolwiek policzyła trzeba było napisać program w języku Fortran, a następnie wydziurkować go na specjalnej taśmie.

maszynę ZZrozumieć i dogadać się z kamieniem

Dariusz Wawrzynkiewicz

Potem poszło już szybko. Pierwsze komputery osobiste: ZX Spectrum, Commodore i ATARI. Ten ostatni był pierwszym, jaki miałem w domu.

Rewelacja – tym bardziej, że pojawił się język programowania Basic, którego dało się już używać.

W tamtych czasach jedno było oczywiste: ci, którzy zainteresowali się komputerami nie mieli wyjścia i musieli zainteresować się zagadnieniem jak to działa i poznać język programowania. Efekty widzę do dzisiaj. Tacy użytkownicy komputerów do dziś potrafią więcej. I nie myślą, że, naciskając klawisze, uruchamiają krasnoludki, które coś z tym robią. Zwykle też wiedzą jaki efekt lub skutek chcą swoim działaniem uzyskać.

O komputerach piszę ponieważ od paru lat funkcjonują one także w maszynach kamieniarskich.

I to nie tylko w formie tak oczywistej, jak komputer PC podłączony do maszyny – czasem jest to tylko panel sterowniczy, ale i tak procesami realizowanymi przez maszynę zarządza ukryty w panelu komputer.

I tu, niestety, zdarzają się problemy. Często maszynę sterowaną numerycznie obsługuje młody człowiek, o którym szef wie, że spędza dużo czasu przy komputerze. Niestety, to już pokolenie, które w ramach nauki własnej lub szkolnej nauczyło się tylko obsługi kilku lub kilkunastu programów. A brak podstawowej wiedzy z cyklu „jak to działa” powoduje błędy, czasem dość kosztowne. Bo maszyny same nie zrobią nic – wykonają to, co zaplanuje obsługa. Pod warunkiem, że obsługa wykaże się zrozumieniem oprogramowania sterującego.

62

Widziałem kiedyś blat, w którym otwór do montażu baterii był średnicy spływu – taki mały błąd obsługi, a krasnoludki w maszynie nie wiedziały, że powinien być mniejszy.

Na dodatek pracownik – często informatycznie bardzo biegły – nie ma doświadczenia z kamieniem.

Gdyby wcześniej obrabiał go ręcznie – jak starzy fachowcy – po strukturze kamienia rozpoznawałby miejsca, w których próba wycięcia otworu prawdopodobnie skończy się paskudnymi wyszczerbieniami. Mało tego – czerwona lampka ostrzegawcza w głowie zapaliłaby się szybko, bo nie ma lepszej nauki, jak perspektywa ponownej ciężkiej pracy zaczynanej od początku. Przy użyciu maszyny ciężkiej pracy nie ma, a straty, które ponosi szef, operatora maszyny zwykle nie bolą.

Brak wiedzy o obrabianym materiale to duży problem. Ci, którzy go znają – zwykle starzy, doświadczeni pracownicy – niezbyt garną się do komputerów. Z kolei młodzi, kochający ten sprzęt, nie bardzo chcą poznawać kamień.

Spotkałem kiedyś szefa firmy, który wymyślił genialny system. Jeśli operator CNC zepsuje płytę przy wycinaniu blatu, musi ten blat wykonać ręcznie.

Od momentu pierwszego wyegzekwowania tej zasady operator trzy razy sprawdza, czy wszystko jest OK, a płytę ogląda prawie z lupą.

Nowoczesne maszyny to fantastyczna zmiana w kamieniarstwie i podpisuję się pod nią obiema rękami, ale trzeba zrozumieć maszynę i „dogadać się” z kamieniem.

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

FELIETON

Zapewne wszyscy skojarzą tytuł tego felietonu z popularnym w czasach porozbiorowych zwrotem, który rozpowszechniali między innymi Stefan Żeromski czy Maria Skłodowska Curie: „słoń a sprawa polska”.

SSłoń a sprawa kamieniarska Jarek Mirowski

Mimo tytułu – nie o słoniu będzie. Dziś kilka zdań nie o sprawie polskiej, ale teoretycznie mniejszej naszej sprawie – kamieniarskiej. Wiem, że to wielkie uproszczenie, a sprawa jest bardziej polska niż się to wydaje i łatwo da się przenieść o skalę wyżej i wtedy zacznie dotyczyć wszystkich.

Temat jest od dłuższego czasu żywy. Gości na co dzień w mediach wszelkiej maści – od „mainstreamowych” telewizji całego świata po filmiki z telefonów komórkowych zamieszczone na Youtube.

Na razie sprawa nie do końca bezpośrednio nas dotyczy. Bo mimo zobowiązań poprzedników, obecnie rządzące ugrupowanie rękami i nogami broni się przed przyjęciem uchodźców do Polski.

Wykorzystuje ku temu nadarzające się okazje polityczne i społeczne, których życie dostarcza o wiele więcej niż „pod dostatkiem”. Zapewniam jednak, że w tym felietonie nie zamierzam wchodzić w żadne narodowe ani religijne klimaty.

nie powinno budzić negatywnych emocji, ponieważ zwyczajnie, po ludzku, powinniśmy tym ludziom pomóc. Teoretycznie – chłodno i ekonomicznie na sprawę patrząc – mogłyby to być kolejne ręce do pracy w sezonie budowlanym. Do pracy prostej, niewymagającej specjalistycznych umiejętności, typu „podaj cegłę”. Niestety, nie oszukujmy się i uczmy na błędach innych – rąk do pracy nam z powodu przybycia tych ludzi nie przybędzie...

Strefa Schengen Tak więc na razie – delikatnie i kolokwialnie mówiąc – klops. Drugi klops, o wiele większy, to problem z poruszaniem się w obecnych granicach tak zwanej Strefy Schengen. Wygląda na to, że w obrębie Strefy grożą nam coraz częstsze kontrole, bądź też – czym straszą niektórzy politycy – przywrócenie kontroli na granicach. Ilu z nas strefa ułatwia życie?

Wspominając ostatnie kilkanaście lat: o ile łatwiej teraz sprowadzić kamień z Włoch?

In medio stat veritas Trzeci klops Prawda, jak zawsze, leży gdzieś po środku. Nie wszyscy ludzie są z natury źli, a obrazy przedstawiane nam przez telewizję są przejaskrawiane w zależności od tezy, jaką reportaż ma udowodnić.

Takie czasy i trzeba się z tym pogodzić. Z jednej i drugiej strony granicznej siatki zawsze stać będą dramaty całych rodzin i pojedynczych ludzi.

Zwrot imigranci ekonomiczni mógłby budzić w nas jednak nie tylko negatywne uczucia. Nie ma co ukrywać, że uchodźcy wojenni z Syrii i Iraku to jedynie część tej grupy, a słowo uchodźca nawet

64

Ten największy – straty finansowe.

W temat bezpieczeństwa nie ma się co zagłębiać. To temat-rzeka. Chciałbym, aby nie dotyczył naszego kraju i wolę „nie wywoływać wilka z lasu” – jak w nim jest, niech sobie tam siedzi i z niego nie wychodzi.

Wszelkiego rodzaju niepokoje społeczne, jak dobrze wszyscy wiemy, zwracają naszą uwagę tylko na problemy podstawowe: jedzenie, spanie i odpowiednie warunki sanitarne. Nikt nie będzie się Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

FELIETON zastanawiał, czy warto w tym roku wymienić schody z gresu na kamienne, kiedy co kilka dni słychać o zamachach w dużych europejskich miastach.

Destabilizacja odbije się na nas wszystkich – nie tylko kamieniarzach. W zeszłym roku pewnie wielu z nas po raz pierwszy nie zazdrościło tym z południa: że klimat lepszy, że budowlanka może działać przez cały rok, że szerokie możliwości dorobienia na wynajmie pokoi turystom takim jak my – „z zimnej północy”. Ilu turystów z północy w tym roku nie wyruszy na poszukiwanie słońca na południu? I lepiej nawet nie teoretyzować, co działoby się w naszym kraju, gdyby doszło do sytuacji takiej, jak na przykład w Grecji.

PÓŁMASKA Z DANII

Zalety: niespotykana swoboda oddychania wymienne trwałe filtry P2(R) i P3(R) osłona twarzy Visor

Zastosowanie: zapylenie zapachy alergeny malowanie

Jakby nie patrzeć...

Plusów dla nas nie widać – ani dla osób z kamienia żyjących, ani dla mieszkańców dzisiejszej Europy. Jak mówi przywoływane przeze mnie już kiedyś przysłowie i przekleństwo w jednym: obyś żył w ciekawych czasach. Ani sobie, ani innym tego nie życzę. Tak dla odmiany pożyjmy i popracujmy w czasach nudnych. Ciekawie już było.

Wyłączny importer: Diplomat-Poland sp. z o.o.

61-655 Poznań ul.Gronowa 85

tel. 602 610 618 WWW.DIPLOMAT.COM.PL

65 19

BLOKI GRANITOWE

Bengal Gold Castania New / Indian Aurora Hassan Green Himalaya / Mountain Blue Sre, Gr Indian Black Std Keramanga Kuppam Green / Verde Marina Marina Blue Indian Black / Mysore Black Dx, Jm, Jdp, Ko, Ndp Multicolor Red Orion Bg Orion Pg, Rng Orion Nja, Bg Medium Orion Pj Paradiso Skg, Chendarapalli, Jkg Rosavel Royal Brown Romantica Star Galaxy 200 / 100 Star Ruby Tropical Green Viscount White Vivanta Wonder Green, Grey, Black Sungold–Wonderwood Sunrose Brown Pearl Giallo California / Brazil Gold Kinawa Clasico Matrix Rosa Tupim Stardust Tiffany Verde Bahia Classico Verde Candeias Verde San Francisco Rustenburg Top Med./Dark Impala Bengal Gold Castania New / Indian Aurora Hassan Green Himalaya / Mountain Blue Sre, Gr Indian Black Std Keramanga Kuppam Green / Verde Marina Marina Blue Indian Black / Mysore Black Dx, Jm, Jdp, Ko, Ndp Multicolor Red Orion Bg Orion Pg, Rng Orion Nja, Bg Medium Orion Pj Paradiso Skg, Chendarapalli, Jkg Rosavel Royal Brown Romantica Star Galaxy 200 / 100 Star Ruby Tropical Green Viscount White Vivanta Wonder Green, Grey, Black Sungold–Wonderwood Sunrose Brown Pearl Giallo California / Brazil Gold Kinawa Clasico Matrix Rosa Tupim Stardust Tiffany Verde Bahia Classico Verde Candeias Verde San Francisco Rustenburg Top Med./Dark Impala Bengal Gold Castania New / Indian Aurora Hassan Green Himaaya / Mountain Blue Sre, Gr Indian Black Std Keramanga Kuppam Green / Verde Marina Marina Blue Indian Black / Mysore Black Dx, Jm, Jdp, Ko, Ndp Multicolor Red Orion Bg Orion Pg, Rng Orion Nja, Bg Medium Orion Pj Paradiso Skg, Chendarapalli, Jkg Rosavel Royal Brown Romantica Star Galaxy 200 / 100 Star Ruby Tropical Green Viscount White Vivanta Wonder Green, Grey, Black Sungold–Wonderwood Sunrose Brown Pearl Giallo California / Brazil Gold Kinawa Clasico Matrix Rosa Tupim Stardust Tiffany Verde Bahia Classico Verde Candeias Verde San Francisco Rustenburg Top Med./Dark Impala Bengal Gold Castania New / Indian Aurora Hassan Green Himalaya / Mountain Blue Sre, Gr Indian Black Std Keramanga Kuppam Green / Verde Marina Marina Blue Indian Black / Mysore Black Dx, Jm, Jdp, Ko, Ndp Multicolor Red Orion Bg Orion Pg, Rng Orion Nja, Bg Medium Orion Pj Paradiso Skg, Chendarapalli, Jkg Rosavel Royal Brown Romantica Star Galaxy 200 / 100 Star Ruby Tropical Green Viscount White Vivanta Wonder Green, Grey, Black Sungold–Wonderwood Sunrose Brown Pearl Giallo California / Brazil Gold Kinawa Clasico Matrix Rosa Tupim Stardust Tiffany Verde Bahia Classico Verde Candeias Verde San Francisco Rustenburg Top Med./Dark Impala Bengal Gold Castania New / Indian Aurora Hassan Green Himalaya / Mountain Blue Sre, Gr Indian Black Std Keramanga

INDIE

BRAZYLIA

RPA

USA

Biuro Handlowe: Radom, ul.Limanowskiego 52, tel. 601 244 130, 607 620 310, 48 385 3966 fax 48 385 3967 ; e-mail: info@inbra.pl www.inbra.pl Magazyn bloków: WOC Szczecin, ul. Bytomska 7, Spedytor: Magemar Polska tel. 91 430 8892

DIAMBOŻ

sklepkamieniarski

Sklep kamieniarski “DIAM-BOŻ” Strzegom, ul. św. Anny 13, tel. 691 379 901, (74) 855 03 58

Złoto (książeczka) 8*8,12*12 cm * 25 płatków – podwójne (extra mocne) 23,75 K, 24K Luz – Transfer , Ceny konkurencyjne.

Białe /Księżycowe, złoto puder, srebro płatki, szlagmetal 16 cm x 100 pł/kwiatki

CENY HURTOWE od 100 zł / książeczkę Mixtion: 1h, 3h, 12h, kolner, agaty, noże, pędzelki, poduszki, szelaki, pigmenty, folie do liter.

Farby – złoto i srebro w proszku, Jo sonja, Durol, Levis, kremy i lakiery pozł. Liberon, Goldfinger.

Tanie rzepy na mokre płaszczyzny O 100 kpl. 8 szt = 100 zł oraz na wałek O 75/100 mm i inne.

Celma (części) - 1100 W, 1950 obr./min - 230 - 110 V Celma - 1300 W, 2050 obr./min - 230 V (na wodę z bezpiecznikiem) Flex 110V - 230 V, LW 2402, 1202, 1703, 1503. WYPRZEDAŻ BOSCH-FLEX, 230V, 802VR, 603VR, LG1504VR, LD1709 FR,LWI 1503, DO PRACY NA MOKRO. RABAT DO 30% FREZARKA FLEX (wózki-frezy) – 2200 W, 1800-5850 obr./min –230V. FEIN-udar, 230V. GRAWERKI, głowice szlifierskie wahliwe 2, 3, 4, 6–segmentowe, paski antypoślizgowe gumowe, podnośnik 2,5 T, młotki pneumatyczne, narzędzia do rzeźbienia, filce, ławki przygrobne, znicze, cynasy, linki, segmenty i odpady diamentowe, wagony i ściernice diamentowe O100/130/150 uchwyty do wagonów, kotwy, dłuta, transformatory, krzyże, lampiony, wiertła, wazony, chemia, nakolanniki, fartuchy, rękawki, kredki, pastele, kleje, silikony, kątowniki ze stopką, frezy O 100-400 mm, dyski, tanie piły do: granitu, betonu, asfaltu, piaskowca. *rabaty nie sumują się

PROWADZIMY RÓWNIEŻ SPRZEDAŻ WYSYŁKOWĄ SKLEP INTERNETOWY WWW.DIAMBOZ.PL , DIAMBOZ@DIAMBOZ.PL

HURTOWA SPRZEDAŻ PŁYT I NAGROBKÓW tel. 602 485 199, tel. 606 441 196 w.k.kamieniarstwo@wp.pl

SŁUPSK ul.Baczyńskiego 3 (przy nowym cmentarzu)

68

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

biuro@kurierkamieniarski.pl

OGŁOSZENIA DROBNE

DAM PRACĘ Firma kamieniarska zlokalizowana w Manchaster UK poszukuje doświadczonego kamieniarza do obróbki ręcznej blatów kuchennych wykonanych z płyt granitowych / kwarcogranitow. Wymagana znajomość obsługi kolanówki do polerowania wycięć na zlewy. Firma zapewnia dobre warunki pracy oraz zakwaterowania. Zgłoszenia wraz z CV proszę wysyłać na adres: office@polishgranite.co.uk lub bezpośredni kontakt tel. +44 787 177 62 60

www.drobne.KurierKamieniarski.pl

PRODUKCJA I SPRZEDAŻ EKSKLUZYWNYCH NAGROBKÓW Wysoka jakość wykonania elementów i poleru

58-150 Strzegom ul. Rybna 63

tel. +48 74 642 12 15 biuro@signia.com.pl

Sprzedam boczkarkę do płaszczyzn bocznych i skośnych, nowa, dług. 280 cm. tel. 792 617 816

Wynajmę działki pod wystawę nagrobków w Chorzelach i Łomży. Podejmę współpracę w zakresie sprzedaży i montażu. Tel. 600-588-666

Usługi cięcia bloków trakami linowymi.

Do sprzedania zakład kamieniarski k/ Strzegomia (ok. 12 km) w toku produkcji, położony w województwie dolnośląskim, oddalony od autostrady A-4 – 5 km.

Kontakt: kampol@autograf.pl Sprzedam automat polerski głowica na dwa wagony. Cena 7.500 zł. Tel. 505 124 801 Szamba betonowe, oczyszczalnie przydomowe kompleksowo, cała Polska. Tel. 515-373-550

W sprzedaży płyty granitowe surowe, polerowane i płomieniowane.

Granit strzegomski, Żbik, Graniczna.

Grubość 2, 3, 5, 6 cm i inne – ATRAKCYJNE CENY! Zakład Strzegom, ul. Dworcowa 51, tel. 601 587 112, granimag@op.pl Kostka granitowa z płyt płomieniowanych, Płyty chodnikowe, schody i inne – ceny hurtowe.

Podejmę współpracę w zakresie sprzedaży nagrobków,przyjmę w komis tel. 600-588-666 SPRZEDAM: 1) PUZZLARKA Weha, matryce: kość lub 4 x 5/5 cena: 15.000 zł 2) FOTO TECHNOLOGIA zestaw cena: 2.000 zł Mało używane. Kontakt: 517-249-549 Syndyk Masy Upadłości spółki BUDO STONE sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej z/s w Ostrowcu Świętokrzyskim wpisanej do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000058388 (dawniej JP GRANIT sp. z o.o.), niniejszym zaprasza do rokowań w przedmiocie możliwości zakupu całości majątku upadłego bądź jego dzierżawy. Potencjalni oferenci zobligowani są do nadesłania na adres biura Syndyka zgłoszenia chęci przystąpienia do negocjacji: Kochanowski i wspólnicy sp.k. ul. Wojska Polskiego 7/5 25 – 364 Kielce Wszelkie dodatkowe informacje udzielane są pod nr telefonu: 507-284-908.

69

biuro@kurierkamieniarski.pl

OGŁOSZENIA DROBNE

Producent fartuchów i rękawów wodoodpornych dla kamieniarzy. Artykuły BHP. Sprzedaż wysyłkowa – błyskawiczna wysyłka pocztą lub kurierem. Strzegom, ul. Św.

Anny 1/6, www.fartuchywodoodporne.pl, tel.

60 34 26 223, tel./fax 74 8 551 472, Sprzedam: 1. Frezarka (boczkarko-polerka) do powierzchni kształtowych K&K 4KW, rok 2010 stan b. dobry. 2. Przenośna frezarko polerka do powierzchni bocznych Ghines Multispeed.

Info 509 520 859, 13 432 68 38 Sprzedaż płyt z granitu strzegomskiego.

Slaby: surowe, płomieniowane, polerowane.

Płyty formatowane, nietypowe zamówienia.

Usługi cięcia bloków, usługi CNC. SIGNIA sp. z o.o. , ul. Rybna 63, 58-150 Strzegom www.signia.com.pl , biuro@signia.com.pl tel. kom. 605 206 408, tel/fax. 74 642 12 15 TANIEJ BYĆ NIE MOŻE!!!! Wizerunki Świętych i portrety zmarłych metodą igiełkową na granicie Projektowanie i wiercenie otworów pod litery nakładane.Przy stałej współpracy t r a n s p o r t g r a t i s . Te l . 6 0 2 7 2 6 4 8 6 martynamielniczek@interia.pl Sprzedam trak ARBES 11TH140/12 przelotowy parametry cięcia: dł. 2750 wys. 1500 Stan bardzo dobry tel. 601 197 771

70

www.drobne.KurierKamieniarski.pl

Cennik ogłoszeń drobnych Ogłoszenia w Kurierze Kamieniarskim: ogłoszenie zwykłe 15 zł za linię ogłoszenie wyróżnione 16 zł za linię ogłoszenie w ramce 18 zł za linię ogłoszenie w kontrze 20 zł za linię zdjęcia w ogłoszeniu drobnym: małe 1/3 szerokości kolumny średnie 3/5 szerokości kolumny duże cała szerokość kolumny

+ 45 zł + 90 zł + 210 zł

www.drobne.kurierkamieniarski.pl e-mail: biuro@kurierkamieniarski.pl tel. 501 577 687 lub 77 546 20 14 fax 77 546 63 93.

Ceny netto. Płatność przed publikacją.

1 linia to każde rozpoczęte 60 znaków.

Cennik i kalkulator on-line: www.drobne.KurierKamieniarski.pl

%

Ogłoszenia: taniej o 15 dam pracę – szukam pracy

Sprzedam centrum CNC Bimatech Pratica STP , rok produkcji 2007 w pełni sprawna cena 19.000€ netto.

K o n t a k t : +48957519700, +48957519704, e-mail : purchasingdepartment@steinformpolska.pl Sprzedam używaną szlifierkę kolankową, 2 sztuki, cena 800 zł/szt. tel. 602 742 521

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

OGŁOSZENIA DROBNE

USŁUGA CIĘCIA Sprzedam Mercedes S/klasa 3.2 czarny 2008 lub zamienię na nagrobki. Tel. 600-588-666

(LINKA, DIAKERS) 50 zł./m2

Tablice nagrobkowe z plexi grawerowane nietłukące wysyłkowo tel 50 333 46 46 www.tablice-nagrobkowe.pl

SPRZEDAŻ PŁYT

Ta b l i c e n a g r o b k o w e G R A N I T O W E , ALUMINIOWE 3 mm, portrety, postacie w kamieniu, wysyłkowo.

Tel. 698 684 376; gcmielec@gmail.com; www.tablice-nagrobne.pl Wykonuję usługi cięcia bloków trakami linowymi 55 zł/m2.

Zapewniam wysoką jakość usług jak i konkurencyjne ceny.

Tel. +48 693 864 614 Piła PROMASZ jednosuportowa, rok prod.

2005, stan bardzo dobry, włoskie sterowanie, pneumatycznie podnoszony stół, cena 47.000 + vat od faktury. Tel. 501 174 426

STRZEGOM, GRANICZNA, KOŚMIN, BOHUS KAPUŚCIŃSKI SLABY 5 cm 299 zł brutto/m2 BLOKI 2700 zł brutto/m3 KOLOR GRANIT KAMIENIARSTWO ul. Armii Krajowej 53 58-150 Strzegom Leszek Trybuszek tel. 601 223 497 Krzysztof Trybuszek tel. 501 215 200 info@kolor-granit.com.pl www.kolor-granit.com.pl

Kostka granitowa – 5 x 5 cm, – dostępna od ręki, – sortowana kolorami, – pakowana w big bag, – cena 200 zł za worek. ...jasna, czerwona, zielona, czarna, fioletowa, Impala, Blue Moon...

76 878 20 07 tel. biuro 76 878 23 97 fax tel. komórkowy 602 51 71 21

www.skalen.pl

ZLOTORYJA

71

PO GODZINACH... BIEGAMY

Ogólnopolskie O Mistrzostwa

Branży Kamieniarskiej Biegacze-kamieniarze na start!

Przed nami kolejna edycja biegu ulicznego „Strzegomska 12-tka”. W południe 18 czerwca już piąty raz na starcie pod ratuszem w Strzegomiu staną biegacze, by sprawdzić swoje siły na bruku tego miasta. W ramach tego biegu rozegrane zostaną również II Ogólnopolskie Mistrzostwa Branży Kamieniar skiej pod nazwą „Z kamieniołomami w tle”.

Nowością w stosunku do lat ubiegłych jest zmiana trasy. Tegoroczna trasa Strzegomskiej 12tki przebiega w sąsiedztwie siedmiu spośród wielu w Strzegomiu kamieniołomów – będą to dwie 6kilometrowe pętle. Do wyboru są dwa dystanse: 6 kilometrów i 12 kilometrów oraz kilka różnych kategorii klasyfikacyjnych. Szczegóły znajdują się na stronie www.strzegomska12.eu.

Nowa trasa to nowe wyzwania. Wprawdzie na trasie nie ma imponujących podbiegów, ale organizatorzy zapewniają, że emocji nie zabraknie.

Każdy zawodnik otrzyma atrakcyjny pakiet startowy, a na mecie będzie czekał nietuzinkowy medal z granitu strzegomskiego oraz słodki poczęstunek. Oczywiście dla zwycięzców będą statuetki i nagrody rzeczowe.

Bieg jest częścią obchodów Święta Granitu Strzegomskiego, które będzie się odbywać w Strzegomiu – Granitowym Sercu Polski – w dniach 17-19 czerwca 2016 r. To czas, kiedy strzegomski Rynek obejmują we władanie kamieniarze prezentując swoje osiągnięcia, umiejętności i możliwości.

72

W II Ogólnopolskich Mistrzostwach Branży Kamieniarskiej mogą wziąć udział osoby związane z branżą kamieniarską (pracownicy, udziałowcy i właściciele: zakładów kamieniarskich, kamieniołomów, hurtowni kamienia, zaopatrzenia kamieniarstwa, wydawnictw branżowych kamieniarskich, studenci i kadra uczelni i szkół kształcących w zawodzie górnictwo odkrywkowe lub kamieniarstwo). Mistrzostwa odbędą się na dystansie 12 km, a klasyfikowani będą osobno mężczyźni i kobiety.

Podobnie jak w ubiegłym roku, Ogólnopolskie Mistrzostwa Branży Kamieniarskiej swoim patronatem objął Kurier Kamieniarski. Będą również nagrody w postaci reklamy prasowej.

Zapraszamy więc do udziału w tym wydarzeniu. Dla osób już biegających to okazja, by zmierzyć się z innymi pasjonatami truchtania w naszej branży. Dla osób planujących rozpoczęcie aktywności fizycznej, to doskonały pretekst, by wreszcie założyć buty sportowe i zacząć tę wspaniałą przygodę.

Ale to również okazja do wykorzystania talentów pracowników. Jeżeli Twój pracownik lubi biegać, to zmotywuj go do udziału – on zyska chwałę, Ty reklamę w Kurierze Kamieniarskim.

Nagrody ufundowane przez wydawcę Kuriera Kamieniarskiego: Miejsce I – całostronicowa reklama + całostronicowy artykuł sponsorowany na dowolny temat w Kurierze Kamieniarskim; Miejsce II – całostronicowa reklama w Kurierze; Miejsce III – ½ strony reklamy w Kurierze.

Zapisy i informacje na stronie www.strzegomska12.eu

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)

74

Kwiecien ´ 201 6

nr 2/2016 (81)