Revista eskoletan 10 (Euskera)

Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan

2014-2015 IKASTURTEA

2-3

10.

ZENBAKIA

GenMobile

TELEFONO MUGIKORRAREKIN “BIZI” DEN BELAUNALDIA 4-5

SAN ANTONIOSANTA RITA ikastetxearen esperientzia

6-7

Elikagaien etiketa

ELIKAGAIEN NAN BERRITUA 8-9

Haurrak

PUBLIZITATEAREN HELBURU 10-11 Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan.

2014-2015 ikasturteko DATUAK 12

Eman izena

D. L.: BI-1981-05

KONTSUMORAKO PRESTAKUNTZAN

Erakunde autonomiaduna Organismo Autónomo del

GenMobile. Telefono mugikorrarekin “bizi” den belaunaldia

GenMobile

Telefono mugikorrarekin “bizi” den belaunaldia Estatistika Institutu Nazionalaren datuen arabera 2013. urtean 10-15 urteko adingabeen % 63k zuen telefono mugikorra. Ehuneko hori urtero pixka bat handitzen da.

ADINGABEEN INFORMAZIO TEKNOLOGIEN ERABILERA 2013 URTEA Ordenagailu erabiltzaileak

Internet erabiltzaileak

Sakelekoa dute

ADINA 10

% 92,7

% 86,6

11

% 92,4

% 88,8

12

% 95,2

% 92,1

13

% 95,7

% 93,2

14

% 98

% 95,6

15

% 96,9

% 94

% 26,1 % 41,6 % 58,8 % 75,8 % 84,4 % 90,2 Iturria: INE

2

Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan 2014-2015

GenMobile. Telefono mugikorrarekin “bizi” den belaunaldia

Gaur egun adingabeentzat erosten diren telefono gehienak telefono adimendunak dira (smartphoneak). Gailu hauek telefonoak baino gehiago miniordenagailuak dirudite. Hainbat funtzio dituzte, hala nola multimedia funtzioa (kamera eta bideo-erreproduzitzailea/mp3), agenda-programak, kontaktuen administratzailea, GPSa, nabigazio-programak, Interneterako sarbidea (WIFI bidez edo datu-sare bidez) baita deskargatu daitezkeen milaka aplikazio ere.

Esparru horretan aurkitzen dugu “GenMobile” (Aruba Networks-ek sortutako terminoa, hasieran, lan-esparruan erabilia), telefono mugikorraren bidez komunikatzen den, harremanetan jartzen den eta informatzen den belaunaldia definitzen duena.

Telefono mugikor bat izateak abantaila handiak eskaintzen dizkie adingabeei: haien gaitasun sozialak garatzen ditu, autonomia handiagoa ematen die eta larrialdietan baliagarria egiten zaie. Alabaina, adingabeek ekiditen ikasi beharreko zenbait arrisku ere ekar litzake telefono mugikorrak.

Esaterako, adikzioa eta gehiegizko erabilera.

Pertsona batzuentzat mugikorra ezinbestekoa

da; nobedadeak oso maiz begiratzeko premia sentitzen dute eta oso zaila egiten zaie gailu hau erabili gabe ordu batzuk egotea ere.

Menpekotasun horrek, askotan, oztopatu egiten ditu harreman pertsonalak, familia-harremanak, ikasketak eta abar.

Beste arrisku larri bat pribatutasunarekiko mehatxuarekin dago lotuta. Azterlan askotan egiaztatu da gaur egungo adingabeek ez dituztela barneratu pribatutasunaren eta datu-babesaren kontzeptuak eta intimitate-kontzeptua aurreko belaunaldiek baino askoz modu irekiagoan ulertzen dutela. Adingabeek datu pertsonal ugari gorde litzakete beren telefono mugikorretan.

Datu horiek ez ohi dituzte behar bezala babesten eta, gainera, batzuetan, “lotsarik gabe” erakusten dituzte. Jardun horiek direla-eta, haien pribatutasuna mehatxu mota askoren eraginpean hartzeko aukerak handitzen dira: identitatea lapurtzea, ciberbullinga, groominga eta abar.

Argi dago premiazkoa dela gazteak informatzea eta heztea teknologia hori modu seguru eta arduratsuan erabiltzeko; zeregin horretan denok lagundu behar dugu, hau da, erakundeok, familiek eta ikastetxeek.

KontsumoBIDEk telefonia mugikorra modu arduratsu eta seguruan erabiltzeko prestakuntza eskaintzen du: Ikastetxeetan bertan: n “Teknologia berriak” tailer didaktikoa (Lehen Hezkuntzako 3. zikloa). n “Telefono mugikorra” tailer didaktikoa (Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 1. zikloa). n “Adingabeak eta telefono mugikorrak” prestakuntza-saioa (Gurasoak).

KontsumoBIDEren prestakuntza-zentroetan (Bilbo, Donostia, Gasteiz): n “Telefono mugikorra, ba al dakizu zer kontratatzen duzun?” tailer didaktikoa (Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 2. zikloa, Batxilergoa eta helduak).

Era berean, webgunean aurkituko dituzue telefono mugikorra modu seguruan eta arduratsuan erabiltzeko gomendioak.

segurtasuna telefono mugikorrean

www.kontsumobide.eus

Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan 2014-2015

3

San Antonio-Santa Rita ikastetxearen esperientzia

San Antonio-Santa Rita ikastetxearen esperientzia KONTSUMO PRESTAKUNTZA PROGRAMAn parte hartu du Durangoko ikastetxe honek. Ana Uncillak, Bigarren Hezkuntzako ikasketaburuak beren esperientzia kontatzen digu.

“

Kontsumo gizarte honetan gure helburua, ikasleak kontsumitzaile arduratsuak bihurtzea da. Hori dela eta, KONTSUMOBIDEko PRESTAKUNTZA IKASTETXEETAN programaren laguntzarekin, hainbat urtetan bezala, arlo honekin erlazionatutako hainbat tailer egin ditugu. Lehen Hezkuntzako talde guztiek eta Bigarren Hezkuntzako 1. eta 2. mailakoek hartu dute parte.

Horretaz gain, kontutan hartuta gurasoak kezkatuta daudela, adingabeek mugikorrarekin duten erlazioarekin, gurasoentzat ADINGABEAK ETA TELEFONO MUGIKORRAK formakuntza saioa antolatu dugu.

LEHEN HEZKUNTZAko ikasle guztiek KONTSUMITZEN IKASIKO DUT tailer didaktikoan parte

4

Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan 2014-2015

hartu dute, kontsumoko oinarrizko edukiak lantzen dira eta. Ekintza horren bidez jakinarazi nahi da zer eskubide eta betebehar ditugun kontsumitzaile eta erabiltzaile gisa. Gainera, ikasleek ikasten dute zer baliabide dauden eskubideok modu eraginkorrean babesteko.

Horretaz gain, ziklo bakoitzak beste tailer bat egin du: 1. ziklokoek LITXARRERIAK tailerra, 2. ziklokoek, BIDEOJOKOAK eta 3. ziklokoek TEKNOLOGIA BERRIAK tailerra.

BIGARREN HEZKUNTZAko 1. mailako ikasleek INTERNET, TELEFONOA eta BIDEOJOKOAK tailerretan hartu dute parte; 2. mailakoek, berriz, KONTSUMITZEN IKASIKO DUT, TELEFONOA eta ESTETIKA ETA ELIKADURA tailerrak egin dituzte.

San Antonio-Santa Rita ikastetxearen esperientzia

Hauek dira ikasleen iritzi batzuk: “Telefono tarifa desberdinak daudela ikusi dugu”

“Teknologia berrien kasuan, ezagut zen ez nit uen gauza bat zuk orain badakizkit eta nire bizit zarako baliagarriak direla us te dut. Adibidez, ez nekien nire kont uetako profila nire lagunek bakarrik ikus teko aukera zegoela”

“Bes te kult ura bat zuetako ezaugarri es tet ikoak

ezagut u dit ugu”

Gurasoek “ADINGABEAK ETA TELEFONO MUGIKORRAK” saioan parte hartu dute, eta Susanak, ama batek, bere iritzia ematen digu:

“Hit zaldi hurbila eta ulergarria izan zen, eta et xean izaten dit ugun arazoei buruz hit z egiteko aukera eman ziguten.

Gaur egun gurasook gure seme-alabek baino gut xiago dakigu gai horietaz eta zaila egiten zaigu egunerat uta egotea.

Pribat utasuna zaint zeko irizpideak eman zizkiguten eta baita “t rikimailu” bat zuk ere, seme-alabek telefono mugikorrarekin ikus ten eta egiten dutena kont rolat zeko”

Oierrek —argazkian agertzen Hezkuntzako irakaslea— dioenez:

den

Lehen

“Ur tero legez, oso esperient zia posit iboa izan da; datorren ikas t ur tean ere badugu asmoa kezkak erant zuteko aukera ematen digulako”

Horrengatik guztiarengatik, etorkizunean programarekin jarraitzeko asmoa dugu.

Eskerrik asko, zuen esperientzia kontatzeagatik!

“

programarekin jarrait zeko, ikasleen eta familien

Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan 2014-2015

5

Elikagaien etiketa. Elikagaien nan berritua

Elikagaien etiketa

Elikagaien NAN berritua 2014ko abenduaren 13an hasi zen aplikatzen elikagaien etiketari buruzko Europako Erreglamendu berria; Erreglamendu horrekin lortu nahi da kontsumitzaileek informazio gehiago izatea elikagaiak erostean.

Erreglamendu berriaren berrikuntza ugariek erraztu egingo diote kontsumitzaileari elikagaiak modu kritiko eta arduratsuan aukeratzen. Honako hauek dira nabarmenenak: • Letra txikia ez da hain txikia izango; izan ere, gutxienez, 1,2 mm-ko neurria izan beharko du ontzi normaletan eta 0,9 mm-koa ontzi

6

Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan 2014-2015

txikietan. Hobekuntza dakar baina hala ere, kontsumitzaile-kolektibo askok eskatzen duten 3 mm-ko neurritik urrun dago.

Elikagaien etiketa. Elikagaien NAN berritua

• Koipeak zehaztuta.

Ez da nahikoa izango landare-koipea edo animalia-koipea dela adieraztea; argi agertu beharko da jatorria (oliba, ekilorea, palmondoa…).

• Elikagaiaren jatorrizko herrialdea. Orain arte jatorrizko herrialdea soilik elikagai hauetan adierazi behar zen: behiaren haragi freskoa, frutak, barazkiak, eztia eta oliba-olioa. Hemendik aurrera, nahitaezkoa izango da txerriaren, ardiaren, ahuntzaren eta kortako hegaztien haragiaren kasuan ere. Gainerako elikagaietan jatorria adieraztea hautazkoa izango da, ez adierazteak nahasketa sor lezakeen kasuetan izan ezik.

• Izozte-data edo lehen izozte-data. Elikagaiak aurretik desizoztu badira, etiketan adierazi beharko da. Hori garrantzitsua da, ez baitira berriz izoztu behar etxean.

• Alergenoak. Hemendik aurrera, alergenoen inguruko informazioa ondo ikusi beharko da, eta gainerako osagaietatik nabarmendu beharko da, tipografia desberdina erabiliz (kolorea, letra mota edo letra lodia).

• 2016ko abenduaren 13tik aurrera nutrizio-informazioa nahitaezkoa izango da elikagai guztietan, edari alkoholdunetan izan ezik.

100 g edo 100 ml hartuko dira beti erreferentziatzat, horrela elikagaien arteko alderaketa errazteko.

Beste berrikuntza batzuk honako hauek dira: “sodio” hitza kentzea eta “gatza” hitzaz ordeztea (hori denok ulertzen dugu); datu guztiak batera egotea, ikus-eremu berean (horrela behin begiratuta kontsumitzaileak informazio guztia ikus lezake, ontzi osoaren azaleran begiratu beharrik gabe); azkenik, arrantza-produktuen kasuan, etiketan aleak harrapatzeko metodoa adierazi beharko da.

Araudi berri honekin urrats handi bat egin da kontsumitzaileek eta erabiltzaileek jasotzen duten informazioa hobetzeko bidean.

Informazio gehiago lortzeko www.kontsumobide.eus (Kontsumoko Euskal Institutua) www.elika.net (Elika Nekazaritzako Elikagaien Segurtasunerako Euskal Fundazioa) www.aecosan.msssi.gob.es (Kontsumoaren, Elikagaien Segurtasunaren eta Nutrizioaren Espainiako Agentzia)

Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan 2014-2015

7

Haurrak, publizitatearen helburu

Haurrak

publizitatearen helburu Haurrek merkatu erakargarria osatzen dute publizitate-agentzientzat; erosteko ahalmen txikia izan arren, kolektibo horrek eragin handia du familiaren erosketaerabakietan.

Oso erraza da adingabeengan eragina izatea.

10-12 urte bete arte ez dira gai informazioa zer den eta pertsuasioa zer den ondo bereizteko.

Publizitatea hainbat bidetatik iristen zaie adingabeei: telebista, publizitate-liburuxkak, kirol-ekitaldiak, Internet eta abar. Telebista ikusentzuleei oso azkar iristen zaienez, oraindik ere arrakasta handiko komunikabidea da, baina Interneteko pu-

8

Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan 2014-2015

blizitatea ere asko areagotzen ari da, adingabeek asko erabiltzen dutelako.

Kontsumitzaileak, gazteenak barne, publizitatemezua aztertzeko gero eta hobeto informatuak eta gero eta prestatuagoak daude; baina, halaber, publizistek ere gero eta pertsuasio-teknika espezializatuagoak erabiltzen dituzte.

Haurrak, publizitatearen helburu

ZER DIO LEGEAK? Azaroaren 11ko 34/1988 Publizitate Lege Orokorra da publizitate-arloko ordenamendu juridikoaren funtsezko ardatza. Lege horretan adingabeei zuzendutako publizitatea bidegabeko publizitatetzat hartzen da, honako ezaugarri hauek biltzen dituenean: • Adingabeak ondasun edo zerbitzu bat erostera bultzatzea, haien esperientziarik eza edo sineskortasuna baliatuz, edo adingabeak agertzea euren gurasoak edo tutoreak erosteko beharraz konbentzitzen.

•A dingabeak egoera arriskutsuetan azaltzea.

•P roduktuen ezaugarriei eta segurtasunari dagokienez nahasmendua sortzea.

22/1999 Legeak Espainiako ordenamendu juridikoan txertatzen du 89/552/EEE Zuzentaraua —Mugarik gabeko Telebista izenezezaguna—, eta atal batean adingabeak publizitatetik babesteari buruzko arauak ematen ditu. Arauak hainbat printzipio ezartzen ditu irudien edo mezuen bidez adingabeei kalte moral edo fisikoa egitea saihestearren.

Bestalde, publizitate-enpresek euren buruari autoerregulazio-kodeak ezartzen dizkiote, helburu argi batekin: publizitate-etika eta publizitate-jasotzaileen eskubideak zaintzea.

Merkataritza Komunikazioaren Autoerregulaziorako Elkartearen eginkizunetako bat Publizitate Jokabiderako Kodeak egitea da.

(www.autocontrol.es),

Haurrei zuzendutako publizitatearekin zerikusia duten kode batzuk nabarmenduko ditugu: • Haurren jostailuen publizitaterako autoerregulazio-kodea; Espainiako Elkarteak jarraitzen du eta 2011tik dago indarrean.

Jostailu

Fabrikatzaileen

• Adingabeei zuzendutako elikagaien eta edarien publizitatea arautzeko PAOS kodea.

NAOS estrategiaren esparruan biltzen da (Nutrizioaren, Ariketa Fisikoaren eta Obesitatearen Prebentzioaren aldeko Estrategia). 2012an berritu zen.

PUBLIZITATEA AZTERTZEN IKASTEKO HEZTEA Zalantzarik gabe, legediak eta erregulazio-kodeek eskaintzen diguten babesaz gain, gure gazte eta haurrek oinarrizko prestakuntza jaso behar dute publizitatearen arloan, informazioa

eta limurtzea bereizten jakiteko eta kontsumitzaile kritiko, arduratsuak eta hausnarketa-jarreradunak izateko.

KontsumoBIDEren PUBLIZITATEAREN arloko prestakuntza-eskaintza: Ikastetxeetan bertan: n “Publizitatearen analisia” tailer didaktikoa (Lehen Hezkuntza) n “Publizitatea eta markak” tailer didaktikoa (Bigarren Hezkuntzako 1. zikloa) n “Publizitatea: babesik onena, heztea” tailer praktikoa (Gurasoak).

Kontsumobideren prestakuntza-ikastetxeetan (Bilbo, Donostia/San Sebastian, Vitoria-Gasteiz): n P ublizitate-arloko 5 tailer didaktiko (Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 2. zikloa, Batxilergoa eta helduak).

Baliabide didaktikoak eta informazio-baliabideak webgunean n Ikasgela birtuala - Publizitateari buruzko webquest-a (Lehen Hezkuntza) n K ontsumo-gaiei buruzko multimedia-materiala, informazioarekin eta publizitatearekin zerikusia duten jokoekin.

www.kontsumobide.eus Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan 2014-2015

9

Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan. 2014-2015 ikasturteko datuak

KONTSUMORAKO PRESTAKUNTZA IKASTETXEETAN 2014/2015eko datuak (25. EDIZIOA)

Ikastetxeetan kontsumoko prestakuntza Euskal Autonomia Erkidegoko herri hauetan izan da 2014/2015 ikasturtean.

Bisitatu ditugun herriak

Mundaka Gautegiz de Arteaga

Laukiz Getxo Erandio

Portugalete

Hondarribia Ondarroa

Donostia / Deba Errenteria S.Sebastian Berriatua Ortuella Etxebarria Abanto Trapagaran Getaria Oiartzun Mutriku Munitibar Gernika Barakaldo Albiztur Galdakao Aizarnazabal Eibar Ermua Sopuerta Basauri Elgoibar Urnieta Zalla Gueñes BIZKAIA Iurreta Villabona Asteasu Laudio Durango Berastegi Bergara Azkoitia Alegia Aiara Ordizia Igorre Elorrio Lizartza Legazpi Zaldibia Oñati Beasain Amurrio Orduña Muskiz

Mungia

Arratzu

Loiu Bilbo

Carranza

GIPUZKOA

Otxandio

Zuia Urkabustaiz

Valdegobia

Vitoria-Gasteiz

ARABA

Alegría-Dulantzi

Ribera baja

Lantziego Elciego

135 IKASTETXEK PARTE HARTU DUTE Araba Araba 22 22 23 Gipuzko Gipuzkoa p Gipuzkoa 36 36 36

Bizka Bizkaia Bizkaia 7 6776 88

10

Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan 2014-2015

Oión

Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan. 2014-2015 ikasturteko datuak

53.560 PARTE-HARTZE EGON DIRA LURRALDE HISTORIKOAREN ARABERA

2.604 KONTSUMOKO TAILER EGIN DITUGU LURRALDE HISTORIKOAREN ARABERA

Lehen Hezkuntza

Lehen Hezkuntza

2.207

Gipuzkoa

45.098

Araba

722

Araba

9.013

423 O

O

Gipuzkoa

Bizkaia

14.719

1.459

Bigarren Hezkuntza

397

O

Bizkaia

29.828 Bigarren Hezkuntza

8.462

HEZKUNTZA MAILAREN ARABERA

O

HEZKUNTZA MAILAREN ARABERA

Ikasleek landutako KONTSUMO GAIAK Litxarreriak Supermerkatua eta erosketak Elikagaien elaborazioa Teknologia berriak Jolasa eta jostailuak Frutak eta barazkiak Publizitatearen analisia Paperaren birziklapena Ontziak eta euren berrerabilera Ura, kontsumoa eta aurreztea Bideojokoak Elikagaiak: etiketak eta osaera Energia Kontsumitzen ikasiko dut Lehengaien eraldaketa Garraiobideak Produktu seguruak Arropa eta ehunak

320 300

Lehen Hezkuntza

250 200 150 100 50 0

Estekika eta elikadura Elikadura eta nutrizioa Telefono mugikorra Internet Bideojokoak Publizitatea eta markak Bidezko merkataritza Kontsumoa eta ingurumena Uraren kontsumo arduratsua Kontsumitzen ikasiko dut Elikagaien manipulazio segurua Produktu baten bizi-zikloa Aisia eta kontsumoa Moda, arropa eta oinetakoak Elikagaiak: etiketak eta osaera Energiaren eraginkortasuna Osasuna eta segurtasuna Etxeko ekonomiaren jolasa

60 50

Bigarren Hezkuntza

40 30 20 10 0

GURASOEI ZUZENDUTAKO SAIOAK 68 saio eman ditugu eta 928 pertsona etorri dira.

BIZKAIA

Saioak Parte-hartzaileak

ARABA

GIPUZKOA

41

11

16

555

134

239

Saioak

Parte-hartzaileak

INFORMAZIO-HITZALDIA: Haien ikastetxean programaren esperientziari buruz

1

14

TAILER PRAKTIKOA 1: Elikadura ere bada hezkuntza

12

147

TAILER PRAKTIKOA 2: Publizitatea, babesik onena heztea

3

49

TAILER PRAKTIKOA 3: Bideojokoak, ba al dakigu zer dagoen jokoan?

3

22

TAILER PRAKTIKOA 4: Adingabeak eta Internet

20

245

TAILER PRAKTIKOA 5: Adingabeak eta telefono mugikorrak

25

369

TAILER PRAKTIKOA 6: Jostailu egokia aukeratzea

1

4

TAILER PRAKTIKOA 7: Etxeko ekonomia (familientzako tailerra)

3

78 Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan 2014-2015

11

Izena eman kontsumorako prestakuntzan!

KONTSUMORAKO PRESTAKUNTZA IKASTETXEETAN programaren bitartez, KontsumoBIDEtik honako hau eskaintzen dugu: 3 Tailer didaktikoak ikasleentzat.

3 Aholkularitza pedagogikoa zentroarentzat.

3 Dossier pedagogikoa irakasleentzat.

3 Prestakuntza-saioak familientzat.

Parte hartzeko betebeharrak • Irakasleen inplikazioa eta ikasleekin egingo diren tailerretan parte hartzea.

• Hiru gela eskuragarri edukitzea (gela berberak izango dira prestakuntza irauten duen bitartean), bai eta beharrezkoak diren baliabideak ere: Internet, proiektorea, ordenagailuak, arbela digitala, etab.

• Ikasle talde bakoitzeko tailerren eskaera egitea (gutxienez 2 tailer eta gehienez 3).

• Gutxienez tailer edo hitzaldi baten eskaera egitea gurasoentzat.

• Koordinazio lanak eta klaustroaren eta programa-arduradunaren artean bitartekaritza-lanak egingo dituen pertsona bat.

• Eskola Kontseiluaren edo gurasoen elkartearen konpromisoa haiek gurasoentzat aukeratutako tailerraren deialdia egiteko.

Informazio gehiago gure webgunean: www.kontsumobide.eus Kontsumobidek aldizkari hau urtero argitaratzen du.

“Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan” programan parte hartzera eta zuen esperientziak partekatzera animatzen zaituztegu, kontsumobide.formacion@kontsumobide.eus helbidera bidal ditzazkezue.

12

Jarrai iezaiguzue sareetan Kontsumorako prestakuntza ikastetxeetan 2014-2015