Wstęp

Wieczność narodziła się na wsi.

Lucian Blaga

Wierzę w las, łąkę i noc, podczas której rośnie zboże.

Henry David Thoreau

Co myślimy o marchewce, kiedy – pokrojoną w kostkę i uduszoną z groszkiem – zjadamy ją na obiad? Czy w ogóle zastanawiamy się nad jedzeniem? Każdy odpowie „tak”. Ostatecznie jemy co najmniej trzy razy dziennie. Każdego dnia planujemy, co zjeść na obiad, co jest smaczne i czy jest zdrowe. Niektórzy wciąż liczą kalorie. Część lubi potrawy bardzo proste, inni przepadają za wyszukaną kuchnią. Ale czy zastanawiamy się nad tym, skąd pochodzi nasze jedzenie, kto je wyprodukował, i w jaki sposób? To pytanie pojawia się w nas o wiele rzadziej. Nieco zapomnieliśmy o tym, jak rośnie ta nasza marchewka, jak pachnie żyzna gleba, w której ona czuje się dobrze. Wielu z nas brakuje też wyobrażenia, na czym polega praca tych, którzy wytwarzają dla nas jedzenie. Jako konsumenci zostaliśmy oddzieleni od – tak naturalnej kiedyś – wiedzy o „korzeniach” jedzenia z naszego talerza. Zostaliśmy oddzieleni od rolników i rolniczek, którzy zamienili się w anonimowe – czy może nieistniejące – postacie w odległym i skomplikowanym procesie dostarczania ludziom jedzenia. Spójrzmy więc na nasz talerz jak na koniec długiej drogi. Wtedy dostrzeżemy wysiłek wielu konkretnych osób, który został włożony, by coś zdrowego się na nim znalazło.

Susze, pożary, wysoka temperatura i niski poziom wód stały się już nieodłącznym elementem rzeczywistości. Nigdy jeszcze nie było na świecie tak dużo jedzenia i tak wielu głodnych ludzi. Słowo „nierówności” ma inny wymiar, kiedy mówimy o dostępie do wody, żywności i powietrza, którym da się oddychać. Systemu, w którym żyjemy, nie mamy zapisanego w genach, ani nawet nic o nim nie ma w Księdze Powtórzonego Prawa. Jest częścią kultury, a ta podlega zmianom. Nie chcemy zatrważających scenariuszy na naszą starość i młodość innych. Coraz bardziej jesteśmy przekonani, że najwyższy czas na zmiany. A w nich rolnictwo i żywność są kluczowe. Bo rolnictwo to nasze ubezpieczenie – na dziś i na jutro. W szczególny sposób trzeba dbać o kierunek, w którym się będzie rozwijało.

Potrzebujemy zmiany narracji i zmiany praktyk. I mówimy tu nie tylko o praktykach rolniczych – odchodzeniu od wielkoobszarowych monokultur, przemysłowego chowu zwierząt, pestycydów i nawozów sztucznych, ale także o praktykach społecznych i politycznych. Potrzeba nam współpracy, odbudowy więzi społecznych i naturalnych ekosystemów, odważnych decyzji politycznych i zmian systemowych.

Z całym więc przekonaniem powtarzamy hasło, że w obecnej sytuacji – Jedzenie to akt polityczny.

Książka podzielona jest na cztery części inspirowane aspektami i wymiarami, które obejmuje Agroekologia: wiedza, polityka, praktyka i zmiana (w kontekście ruchu społecznego). Pierwszą zaczynamy od Słowniczka, w którym starałyśmy się zawrzeć wszystkie pojęcia kluczowe dla zrozumienia publikacji, a także szeroko omawiamy koncepcje Agroekologii i Suwerenności Żywnościowej. W drugiej (polityka) próbujemy przybliżyć skomplikowane polskie, europejskie i globalne uwarunkowania i ramy dla polityk rolno-żywnościowych. W „praktyce” przybliżamy konkretne agroekologiczne postulaty i rozwiązania. Prezentujemy bardzo merytoryczny i ważny raport dotyczący Agroekologii i innych innowacjnych podejść. Ostatni rozdział nazwałyśmy „zmiana”. Bo to, co najważniejsze, to zmiana naszej świadomości. Chodzi o radykalną zmianę naszych przyzwyczajeń i nawyków, ale także radykalną transformację całego systemu. Nie chcemy szukania sposobów na dostosowanie się do dominującego modelu przemysłowego systemu rolnego i żywnościowego. Chcemy całkowitej transformacji systemów żywnościowych.

Dziękujemy wszystkim osobom zaangażowanym w powstanie tej publikacji, autorom i autorkom artykułów oraz tłumaczom i tłumaczkom: Joannie Bojczewskiej, Denise Dostatny, Waldkowi Fortunie, Kasi Jagiełło, Magdzie Jarockiej, Maćkowi Łepkowskiemu, Marcie Łukowskiej, Dorocie Meterze, Davidowi Calleb Otieno, Jankowi Skoczylasowi, Monice Styczek-Kuryluk, Ewie Sufin-Jacquemart, Rucie Śpiewak, Justynie Zwolińskiej, Łukaszowi Nowakowi za infografiki, Wojtkowi Mejorowi za projekt publikacji. Dziękujemy Fundacji im. Heinricha Bölla i Fondation de France za wsparcie finansowe, dzięki któremu mogła powstać nasza publikacja oraz Ewie Jakubowskiej-Lorenz, koordynatorce programu Europejska Polityka Rolna Fundacji im. Heinricha Bölla.

Zespół redakcyjny

Agnieszka Makowska, Koalicja Żywa Ziemia

Joanna Perzyna, Nyeleni Polska