Riser 2015 (60)

Leren overlandvliegen met Oliver Rössel Alles over enkeldoeks paragliders

Vliegreizen

Manilla, Australië Sauerland, Duitsland

Nieuws:

ParaWorks

Paraglidingtestival Kössen

Juli 2015

X-Alps 2015: de laatste voorbereidingen van Ferdinand van Schelven

60 1

riser To rise, rose, risen (Eng): Move upward!

Riser is het officiële orgaan van de Afdeling Schermvliegen van de KNVvL. Riser is gratis voor KNVvL-leden die zijn aangesloten bij de Afdeling Schermvliegen.

Hoofdredacteur Bastienne Wentzel Redactie-adres Eikenlaan 11, 3749 AE Lage Vuursche riser.schermvliegen@knvvl.nl.

Redactie Peter Blokker, Karlien Engelen, Bastienne Wentzel, Maaike Zijderveld, Wouter Stigter.

Vormgeving & DTP Leonard Bik en Jos Claassen.

Medewerkers Tamara Blokker-Hondsmerk.

Druk Drukkerij Hub Tonnaer bv.

Advertenties Alle informatie, opgave en aflevering mail naar communicatie.schermvliegen@knvvl.nl Digitale foto’s en tekst Kunnen worden aangeleverd via: riser.schermvliegen@knvvl.nl of per cd-rom.

De redactie is niet aansprakelijk voor schade, ontstaan door eventuele fouten in de berichtgeving. De redactie, noch het bestuur van de Afdeling Schermvliegen is verantwoordelijk voor de inhoud van door derden ingezonden stukken.

He hallo!

OK, ik zal het maar meteen bekennen. Met het risico dat je me een softy vindt, het luchtruim onwaardig. Maar hè, ik ben nou eenmaal een konijntje, al is het dan metaforisch. En die houden van groene stekjes, bloeiende plantjes en niet te vergeten de warmte van de zon. Daarom biecht ik zonder schaamte op dat mijn favoriete seizoen is aangebroken: de lente! Overal bloesem, lammetjes en ander klein grut. En jonge vogeltjes die onwennig hun eerste vluchtjes maken. Net zoals de eerste vluchten met de paraglider na het winterseizoen weer even wennen kunnen zijn. Gelukkig zijn er volop festivals, of moet ik zeggen testivals, die het nieuwe vliegseizoen inluiden. Zodat je weer even met iedereen bij kunt praten en intussen verschillende schermen kunt uitproberen. Mocht het vliegen toch even wat minder soepel verlopen dan voor de winterstop, kun je altijd het jou nog onbekende scherm de schuld geven. “Tsja, dit scherm reageert toch heel anders dan die van mezelf. Anders had ik die doellanding natuurlijk met gemak gehaald!” Het woord testival gebruik ik op mijn werk overigens niet, om rare blikken te voorkomen. Mijn collega’s hebben nogal een levendige fantasie namelijk. Ik was zelf aangenaam verrast dat dit soort evenementen bestaat. Bij een festival denk ik toch eerder aan een Pinkpop, een Mystery Land of zelfs een Dutch Valley.

Groots opgezette publiekstrekkers die hun sporen dik hebben verdiend. Of kleinere, lokale evenementen zoals Dijkpop of Indian Summer. Maar ik kwam er al snel achter dat ook de paragliding festivals in alle soorten en maten bestaan. Allemaal met hun eigen specifieke sfeer en publiek. Mijn eerste ervaring was meteen bij een van de grootste: de Coupe Icare. Groots opgezette terreinen, een compleet programma met voor ieder wat wils en zelfs een eigen merchandise-lijn. Ik keek mijn ogen uit. Wat een veelzijdigheid: alle luchtsporten kwamen aan bod. Ik zag paragliders en luchtballonnen zij aan zij vliegen. Spectaculaire acro-demonstraties afgewisseld met op afstand bestuurbare vliegtuigjes. Met tranen in mijn ogen van het lachen, maar regelmatig ook vol respect naar het carnaval gekeken. En met open mond een wingsuiter over zien vliegen. De Coupe Icare is een beetje het Mystery Land van de testivals: voor iedereen is er wat leuks te vinden. Maar ook voor de die-hard dance-liefhebber, ehhh sorry materiaalpurist zijn er voldoende evenementen. De Stubai Cup is alweer even achter de rug. Maar je kunt nog terecht bij o.a. Supertestival Kossen, El Yelmo en Airgames Oludeniz. Ik verklaar het festivalseizoen voor geopend! Waar kom ik jou tegen?

Vouwkonijn

Foto: Geert Claassen

2

inditnummer

Coverfoto: AirDesign

1

XC-cursus met Oliver Rรถssel

4

Singleskins en hybrides

8

Vlaklandvliegen in de heuvels van Manilla

12

Kรถssen, Super Paragliding Testival 2015

16

KNVvL Nieuws

20

Fotowedstrijd

22

Nieuw paraglidingbedrijf: ParaWorks

24

Vliegen in Sauerland, Duitsland

28

X-Alps 2015: de laatste voorbereidingen

32

De nieuwe Hondsbossche Zeewering

36

Bergstekken deel 6: Annecy en Wildschรถnau

40

3

Reizen

Nieuwe technieken voor doorgewinterde XC-cursus met Oliver Rössel

Een week cursus met Oliver Rössel is een belevenis. Wat heb ik een boel geleerd!

Door de manier waarop hij vliegt, de manier waarop hij redeneert, de manier waarop hij in het leven staat.....

Maandagmorgen tien uur: twaalf deelnemers verzamelen zich in de gezellige stube van haus Renswouw (ja, Nederlandse eigenaren) in Hollersbach, Pinzgau, Oostenrijk. We hebben twee dagen geleden gehoord van Oliver dat de gevorderde xc-cursus doorgaat. Het weer zag er maar matig uit, en als het

Tekst en foto’s: Jan Jacob Stam

4

te slecht is annuleert Oliver de week en krijg je je geld terug!

Ook vandaag ziet het er nog niet goed uit, dus we nemen ruim de tijd voor theorie. Met beamer en google earth legt Oliver het Pinzgau uit. Het Pinzgau is een

lang en breed oost-west dal dat ideaal is voor xc-vluchten.

Oliver leert ons over de dalwindsystemen, de voetangels en klemmen, hoe je moeilijke passages kunt vliegen, hoe je de volgende graat aan moet vliegen en waarom. Spelenderwijs leer je het spel van thermiek en dalwindsystemen te doorgronden.

Ik vlieg al twintig jaar, maar toch leerde ik weer een boel nieuwe concepten en kreeg alleen maar veel zin om ze snel uit te proberen.

overlandpiloten Neem het ‘Kehrwassereffect’. Net als in de IJssel of de Rijn steken vele zijribben als kribben uit in het hoofddal. De dalwind maakt een enorme neer tussen twee van die uitstekende bergruggen (zie tekening). Je kunt daar handig gebruik van maken als je tegen de dalwind in vliegt. En ja, het werkt echt, merkte ik de volgende dag proefondervindelijk! Wat je nog wel moet weten, is of en zo ja, wanneer de toppen van bergen overspoeld worden door de dalwind. Dan verandert de situatie nogal en kan het kehrwassereffect gevaarlijk worden.

Routine Op dag twee wijken we uit naar Greifenburg. Ook daar is het zwaar bewolkt. Het verrast me hoe lang Olli (zo noemt iedereen

hem) blijft doorvliegen onder zich flink ontwikkelende wolken.

Hij kijkt heel erg goed naar welke wolken actief zijn en welke hun meeste energie al hebben afgegeven. Zo hebben we nog een prachtige vlucht voordat het werkelijk begint te regenen. De routine wordt ook al snel duidelijk: Olli start als eerste. Daarna starten de deelnemers, geholpen door Stephan en Roland, Olli’s assistenten. Stephan heeft de gave om mensen zelfvertrouwen te geven op de start. Alle deelnemers vliegen met een twee meter lange strook rood-wit lint, zodat we goed herkenbaar zijn.

Olli ziet alles, en vanuit de lucht geeft hij individuele aanwijzingen aan deelnemers hoe ze bijvoorbeeld weer kunnen aansluiten bij de rest van de groep op cloud-base.

Op dag drie starten we vanaf de Wildkogel. We leren hoe we boven de wolkenbasis uit kunnen komen naast de wolk. Olli wijst erop dat vrij dicht bij elkaar wolken met verschillende bases zijn, omdat de luchtmassa’s die uit verschillende dalen komen meer of minder droog zijn. Het is echt heel gaaf om aan de wolkenrand te spelen en een paar honderd meter hoger te kunnen zijn dan de basis van de wolk waar je naast vliegt. We gebruiken die techniek om te proberen de beruchte Pass Thurn over te vliegen. In het Pinzgau, een enorm oost-west dal, komt op een paar plaatsen een noordenwind, de Bayerische wind vanuit Duitsland in de loop van de dag de dalen overspoelen. Als die wind te sterk is, moet je al heel hoog vliegen om bij Pass Thurn de

5

oversteek te maken.

We vliegen terug, steken het dal over naar de zuidkant bij de Gerlosspass en weten thermiek te vinden bij de kale rotspunten boven de watervallen van Krimml.

Spannend: die kale rotsen blijven me afschrikken, maar Olli leert ons: ‘als die rotsen maar lang genoeg in de zon gelegen hebben, kan je weinig overkomen’. Hij observeert, observeert en observeert. Wonderbaarlijk hoe veel kleine aanwijzingen hij ook betrekt bij de keuze van zijn routes.

Voor hem zijn wolken allereerst belangrijk, en hij kan ze lezen! En dan de zon op de hellingen en in de dalen. Daarna de windsterkte, de rimpelingen op een meertje ver weg, vogels, bewegingen van bomen enzovoorts.

Hoewel we er zijn om te leren, deze week, en niet per se om

Vlieginfo Het Pinzgau is een oost-westdal tussen Zell am See en de Gerlospas in Oostenrijk.

Startplaatsen: Schmittenhöhe, kabelbaan vanuit Zell am See. 1100 m hoogteverschil. NW, ZO,Z. Wildkogel, kabelbaan vanuit Neukirchen. 1250 m hoogteverschil. Z. Startbaar tot een uur of 12, daarna vaak overspoeld door de Bayerische (noord-)wind.

Hollersbach. Met auto naar de start. Wel startkaart kopen in restaurant. Hoogteverschil 350 m. N. Middagstek. Omhoog soaren en langs zuidkant dal kilometers maken.

Campings onder andere in Hollersbach en Mittersil.

Transport: trein, bus en liften.

En dan wint het magische landschap het grote afstanden te vliegen, vliegen we toch 90 km vandaag.

Kostbare wijn Op dag vier speelt het weer met ons inplaats van wij met het weer. Zware bewolking en welke startplaats we ook proberen: de condities maken het niet startbaar. Het geheime wapen Hollersbach begint pas om zes uur ‘savonds te werken. In Hollersbach is een lage startplek aan de zuidkant van Pinzgau, waar tegen het eind van de dag de Bayerische wind die over Pass Thurn komt gespoeld tegenaan klotst. Opeens kun je daar dan prachtig de berg opsoaren en nog een mooie avondvlucht maken. Het wordt vooral een oefenvlucht om onder een volledig bewolkte lucht toch nog thermiek te vinden. Weinig dingen zijn voor mij meer bevredigend dan vlak boven de grond nog een klein beetje lift te vinden

en dan heel voorzichtig, alsof je een glas kostbare wijn in handen hebt, omhoog te klimmen tot aan de wolk!

Dag 5: we starten al om 11 uur op Schmittenhöhe boven Zell am See. Van Olli leren we ook hoe je vroeg kunt starten zonder uit te zakken. De wolkjes beginnen zich al rap te vormen dus het wordt opletten of ze niet te veel schaduw werpen op onze thermiekbronnen. De basis is hoog. We hoppen van wolk naar wolk de 25 km naar Pass Thurn en via een tussenwolkje steken we boven de 3000 m over, en nog 20 km verder naar de Gerloss pas. Dan komt Olli op het idee om te kijken of we naar de Alpenhoofdkam kunnen vliegen, richting zuiden, het dal van de Krimml watervallen in.

Spannende kale hoge bergen!

Olli leert ons om vooral recht boven de graat te vliegen. Wind

6

van de ene kant, zon van de andere kant: hier is de kans het grootst dat je in de liftband blijft.

Als de wolken te veel zuigen ga je uiteraard aan de rand van de wolk vliegen. En dan wint het magische landschap het van onze angst! Links van ons ligt de Grossvenediger. We vliegen tot boven een gletscher, totdat het duidelijk wordt dat het verstandiger is om terug te keren, voordat

het dalwindsysteem van dit zijdal het ons moeilijk maakt om terug te komen. Later, bij Mittersil, vliegen we opnieuw tot aan de Alpenhoofdkam en zouden zo door kunnen steken naar de zuidkant richting Greiffenburg.

We vliegen nog door tot aan het zomerskigebied van Kaprun en dan naar huis, Hollersbach. De meesten van ons hebben zeven uur of meer gevlogen en ik heb

Voor wie?

Olli biedt cursussen aan voor verschillende niveau’s en in verschillende gebieden. Natuurlijk moet je redelijk Duits kunnen spreken, en zo nodig praat Olli Engels tegen je. Een cursus bij hem is echt een aanrader. Maar let op, sommige van zijn weken zijn snel volgeboekt.

Het hele concept wat hij aanbiedt spreekt me erg aan: is het weer te slecht dan annuleren we. Wees flexibel om zo nodig uit te wijken naar andere vlieggebieden. Hij is meer iemand van het delen van ervaring en ontwikkelen van onderbuikgevoel dan helemaal vliegen op theorie en techniek. Olli is relaxed, hij weet het ook niet allemaal, ook al was hij indertijd meerdere malen kampioen.

Porto’s en meer

Bescherm je porto waterdicht met de: Aquapack AQ228. Perfect voor SIV boven water, met 5 jaar garantie, voor € 35,-. Gin portotasje in diverse uitvoeringen vanaf € 32,00. De Baofeng porto, geschikt voor alle PMR kanalen en duo kanaal met de 2 meter band kost € 55,- met 5 watt zendvermogen.

van onze angst!

140 km op de teller. ‘s Avonds een gezellige avond met pizza’s bakken in de pizzaoven in de tuin van de familie Renswouw. Hoewel Olli goed engels spreekt gaat de meeste conversatie in het Duits. Intussen ben ik redelijk omgeschakeld naar het Duits en kan meedoen met de grappen en grollen.

Noordföhn De laatste dag, dag zes, starten we van de Wildkogel in de buurt.

Omdat er een stevige inversie is komt de dag langzaam op gang.

Bovendien hangt er noordföhn in de lucht. Maar oh jee! De basis blijkt hoog! De lucht verleidelijk.

En we laten ons verleiden. Voorbij de Gerlosspas vliegen we over onherbergzaam terrein, van piekje naar piekje, richting Zillertal. Daar begint de noordenwind ons parten te spelen. Het is hard werken om hier weer weg te komen en

Vario’s en meer

enkele piloten moeten helaas landen in het Zillertal. En dan opeens zit ik op 4200 meter hoogte. Wow! De lucht is hier crispy en glashelder! Uitzicht over de hoge toppen en verre dalen! Ver ónder mij beginnen wolkjes zich te vormen, en met meer dan 65km per uur, zonder speedsysteem, haast ik me terug richting het veilige en vertrouwde Pinzgau. Op terugweg naar Zell am See leert Olli ons nog dolfijnen, eenvoudig door ons te verbieden om in de 30 km van Pass Thurn naar Zell am See ook maar één keer te draaien.

We moeten van wolk naar wolk vliegen, de goede lijn kiezen om net niet in de wolk gezogen te worden en snel te vliegen in de sink-gebieden tussen de wolken in. Uiteindelijk wordt dit opnieuw een fabelachtige dag waarbij de meesten van ons zes uur vliegen en er weer rond de 120 km op de teller staat.

Nieuws van Flymaster, Syride en Skytraxx

Flymaster komt uit in het Nederlands.

Syride levert nu het nieuwe type V3 met SD kaart.

De prijs van de Syride sys’nav V3 blijft € 399,-.

De Skytraxx 2.0 Plus leveren wij met beschermfolie voor € 399,-.

Winkel en Webshop Winkel open op : Vrijdagavond en verder op afspraak Adres: Weesperstraat 118 U 1112 AC Diemen - Amsterdam Email: info@panchoamelia.nl

7

www.panchoamelia.nl

Techniek

Singleskins Ik heb hem toch wel meegenomen? Na een paar uur klimmen sta ik met prachtige vliegomstandigheden mijn omkeerbaar harnas/rugzak binnenstebuiten te keren. Water, lunch, camera, handschoenen, touw, klimgordel… aha, daar ligt ie dan, helemaal onderin, mijn singleskin!

Tekst: Peter Blokker Foto’s: Peter Blokker, AirDesign, Niviuk

Tot voor kort was het voldoende voor schermfabrikanten om een lichtgewicht scherm op te markt te brengen, om de groeiende maar nog niet al te grote groep hike & fly piloten te bedienen. In veel gevallen is dit een lichte versie van het best verkopende model, geproduceerd met lichtgewicht doek en schoenveterrisers. Deze modificaties leveren een kilo of twee reductie op, maar doen maar weinig aan het pakvolume. Voor hike & fly disciplines waarbij balans een rol speelt, zoals alpinisme en klettersteigen, is het prettig om het zwaartepunt van je ballast zo dicht mogelijk tegen je rug te dragen. Voor een ‘platte’ rugzak moeten niet alleen kilo’s verdwijnen, maar als het kan ook de helft van het doek, het onderdoek om precies te zijn.

Opkomst van de singleskins Ruim drie jaar geleden reageerde de paragliding wereld verrast, eigenlijk zelfs geschokt, toen een YouTube filmpje verscheen van een enkeldoeks paraglider ofwel singleskin, een prototype uit de Ozone fabriek. Of dit fimpje werkelijk ‘gelekt’ is zoals Ozone beweert of dat sprake was van een mediastunt is nooit helemaal duidelijk geworden, maar Ozone gaf op haar website aan dat er sprake was van een prototype en er voorlopig geen seriematige productie zou plaatsvinden. Hierin kwam verandering toen Adrenaline de Batlite 1.8 op de markt bracht. Ozone voegde bijna gelijktijdig de XXLite toe aan haar assortiment.

Vanaf 2012 tot het voorjaar van 2015 waren dit de enige singleskins op de markt. Op

8

het eerste gezicht lijken de Batlite 1.8 en de XXLite nogal op elkaar. Beide schermen hebben geen onderdoek en dus ook geen cellen.

Exacte kopieën zijn deze schermen zeker niet. De Batlite 1.8 (19,5 en 22,5 m2 uitgelegd oppervlak) is een maatje groter dan de XXLite (16 en 19 m2 uitgelegd oppervlak). De aspect ratio van de Batlite 1.8 is met 4,7 kleiner dan de XXLite met 5.4. De Batlite 1.8 weegt, zoals de naam doet vermoeden, 1,8 kg en de kleinste XXLite 1,2 kg. Glijgetal van beide schermen komt uit op ongeveer 7. Beide schermen hebben dus niet alleen ongeveer het gewicht van een PET fles cola, maar passen daar – mits strak gerold - ook nog eens in.

De celdrukfabel “Celdruk voorkomt dat een vleugel inklapt, en een eenmaal ingeklapte vleugel kan je weer openpompen door met reminput de celdruk te verhogen.” Hoewel dit vaak wordt gedacht en ook onderwezen, is dit niet waar.

Een enkeldoeks scherm zou dan namelijk vrij eenvoudig kunnen inklappen en in ingeklapte toestand blijven. Inklappers ontstaan wanneer het scherm geen lift meer produceert, en dat komt voor als de invalshoek te groot wordt voor een bepaald deel van de vleugel. Er is weliswaar sprake van iets hogere druk in de cellen ten opzichte van de lucht om het scherm heen bij een conventionele paraglider, maar dat drukverschil speelt een verwaarloosbare rol ten opzichte van de krachten die spelen bij turbulente lucht.

Weerstand tegen inklappers wordt dus vooral bepaald door de hoek tussen ‘geen lift’ en

Lichtgewicht op een hoger niveau

en hybrides ‘glijhoek’ (bepaald door de instelhoek en vorm van het scherm) en de snelheid waarmee je vliegt (bepaald door de wingload).

Hoe groter de genoemde hoek en hoe groter de luchtsnelheid, des te minder gevoelig het scherm is voor inklappers.

Dat enkeldoeks schermen geen cellen hebben is tijdens het vliegen wel goed te merken aan de vliegeigenschappen. Ten eerste is er geen ‘luchtkussen’ dat de bewegingen en reacties van het scherm dempt. Het doek ritselt er vrolijk op los en geeft via risers en stuurlijnen ongefilterd en heel direct aan wat er gebeurt, iets wat in thermische en turbulente lucht even wennen is maar wat ervaren piloten zeker kunnen waarderen. Daarnaast is de penetratie door de lucht van een scherm zonder de massa van cellen lager, wat zich uit in lagere snelheid en dus minder tendens tot voorschieten en aanduiken.

Need for speed De topsnelheid van beide schermen is 35 km/h. Bij de Batlite 1.8 wordt deze snelheid bereikt door het speedsysteem volledig in te trappen, hierbij lever je behoorlijk in op het glijgetal (volgens mijn vario van 7 naar 5). De XXLite van Ozone heeft geen speedsysteem en geen trimmers. Opvallend voor deze schermen is dat de topsnelheid vrij laag ligt, ondanks de kleinere oppervlakte en daarmee hogere wingload. Een conventioneel scherm heeft ongeveer 4,5 kilogram lucht in het scherm en het scherm zelf heeft ook meer gewicht, waardoor het nou eenmaal wat sneller vliegt. Voor de hike & fly piloten die verwachtingsvol naar deze schermen uitkeken was de lage vliegsnelheid een tegenvaller. De schermen zijn speciaal ontwikkeld om beklimmingen van hoge bergen mogelijk te maken met minimale bepakking en zeer eenvoudige starteigenschappen, maar hoge bergen vangen nou eenmaal veel wind. Ondanks alle goede bedoelingen heb je dus de kans dat je

niet kan vliegen omdat je de bergkam over geblazen wordt of het veldje in het dal niet haalt. Tegenwind, lage vliegsnelheid en een performance die toch al niet overhoudt zijn geen goede combinatie. Aan de andere kant vloog Ozone teamlid Martin Bonis de XXLite naar 5.000 meter hoogte voordat hij een toplanding op de Mont Blanc maakte, en later weer wegstartte.

De moderne Hybrides Sinds het voorjaar van 2015 zijn er twee nieuwe spelers op de enkeldoeksmarkt: Niviuk introduceert de Skin en AirDesign de UFO. Deze nieuwe generatie enkeldoeks schermen worden ook wel hybrides genoemd, omdat ze niet helemaal enkeldoeks zijn maar een aantal slanke cellen hebben. De UFO heeft zes van deze V-vormige cellen met een sharknose achtige celopening, de Skin heeft er vijf. De gedachte achter het terugbrengen van een aantal cellen is het verhogen van de stabiliteit en snelheid van het scherm. Door de hogere snelheid zijn hybrides een goed vervolg op de volledige enkeldoeks schermen. De performance blijft met een glijgetal van 7 vergelijkbaar met de Ozone XXLite en de Adrenaline Batlite.

Niviuk Skin Niviuk beweert dat de Skin zo eenvoudig vliegt als een schoolscherm maar ontwikkeld is voor piloten die het ultieme avontuur opzoeken. Overal startbaar en gemakkelijk te landen. De vijf cellen zorgen voor stabiliteit en een heel progressief startgedrag. Het eenvoudige lijnenplan zorgt ervoor dat het scherm overzichtelijk is en snel klaar ligt voor gebruik. De materiaalkeuze (onder andere het fraaie Nitinol, een sterke en lichte nikkeltitaniumverbinding die gebruikt wordt om de vleugel structuur te geven) is zo gekozen dat het eigenlijk niet uitmaakt hoe netjes je het scherm inpakt. Proppen mag ook, maar om

9

het maximale uit het minimale pakvolume te halen wordt netjes vouwen (cel-op-celachtig) aangeraden.

AirDesign’s Ultralight Flying Object De UFO is een ontwerp van Stephan Stieglair en Joe Keppler. Twee jaar lang hebben zij gewerkt aan een scherm dat zowel snelheid als performance moet hebben, licht van gewicht moet zijn zonder in te leveren op duurzaamheid en bovendien eenvoudig vliegbaar moet zijn. Het scherm ziet er opvallend en onconventioneel uit, maar komt qua vliegeigenschappen dicht in de buurt van

een conventioneel scherm. Het ontwerpteam heeft zich ten doel gesteld om een scherm te produceren dat ook echt bruikbaar is in een alpiene omgeving. In vergelijking tot de eerdere generatie enkeldoeks schermen, heeft de UFO weer snelheid (37 km/h tot 43 km/h vol in de speedbar, voor een piloot van 85 kg). Bovendien is ervoor gekozen niet te overdrijven met toepassing van lichtgewicht materiaal om een duurzaam scherm te realiseren. Het gewicht van het scherm is 1,7 kg en het pakvolume extreem klein.

Vliegen met een singleskin Na een paar tientallen vluchten op de UFO is dit mijn favoriete hike & fly vleugel, vooral als ik geen plannen heb om na mijn beklimming een thermiekvlucht te maken.

Het kan wel, maar dan moet het allemaal meezitten in de lucht. Vrij vaak vlieg ik met de speedbar een stukje ingetrapt om het geritsel van het doek te verminderen en wat minder door te lucht geschud te worden. Als de lucht in beweging is lijkt het op rijden op een kasseienweg. Ook andere piloten met hybride vleugels schijnen dit te doen. Mijn voorkeur zou het hebben om deze schermen te voorzien van trimmers in plaats van een speedbar. Nieuwe edities van hybrides zullen volgen en wat mij betreft is dit het begin van een veelbelovende generatie lichte en breed inzetbare vleugels.

10

Singleskins hebben dus niet alleen het gewicht van een PET fles cola, maar passen daar – mits strak gerold – ook nog eens in.

Een uitje met de UFO Het pakketje waarin de UFO geleverd wordt kan bijna door mijn brievenbus. Tijd om het scherm op mijn gemak thuis te bekijken heb ik niet, want ik sta op het punt te vertrekken voor een Ferrata & Fly tocht in het Zwitserse Kandersteg. De Allmenalp klettersteig staat op het programma, zo’n 400 meter loodrecht omhoog langs een waterval over de rotswand gezekerd aan een staalkabel. Mijn omkeerbare lichtgewicht harnas, een Ozone Ozo, wordt door de UFO en mijn frontcontainer met reserve slechts half gevuld. Ruimte zat voor een jasje, wat eten, dertig meter touw en wat klimgereedschap. Het woord pakzak is overdreven voor mijn dagrugzakje, zo compact en licht dat ik er tijdens de tocht geen erg in heb.

Starten Op de startplaats aangekomen neemt de spanning wat toe, vooral als ik constateer dat er wat glibberige restsneeuw ligt en er eerder sprake is van een lichte rugwind dan een opzetwindje. Het klaarleggen van het scherm is heerlijk eenvoudig, door het eenvoudige lijnenpatroon valt alles snel op zijn plaats. Ik bereid me voor op een flinke startloop, vergelijkbaar met wat ik verwacht van speedwings met een grootte van 16 m2. Zo ver komt het echter niet. Met één pas staat het scherm boven me hoofd zonder neiging om voor te schieten en twee passen later ben ik los. AirDesign heeft niet overdreven, starten kan niet eenvoudiger en op rottige alpiene startplaatsen zal dit een verademing zijn!

Vliegen Voor het eerst in de lucht met de UFO is een bijzondere ervaring. Vooral tussen de oren… Kijk maar eens omhoog! Het doek ritselt wat en elke vorm van thermiek of turbulentie krijg je ongefilterd op je tokkels en harnas. Dat is even wennen maar eerder bruikbaar dan vervelend.

Door het speedsysteem in te trappen voelt het scherm wat stabieler aan. Afdaaltechnieken zoals spiralen, oren en B-stalls functioneren gewoon als bij conventionele schermen. Oortjes, zelfs kleintjes, blijven

vaak ‘plakken’ maar zijn met reminput eenvoudig te openen. Een zelf getrokken flinke inklapper zette me 45 graden uit mijn vliegrichting.

Wingovers zijn vergelijkbaar met wingovers aan miniwings vanwege het kleinere schermoppervlak. Interessant is het laten aanduiken van het scherm vanuit een stall. Ik vroeg me af wat me te wachten stond zodra ik stil in de lucht hing onder dat dunne scherm. Niets bijzonders dus, de UFO gaat gewoon vliegen en duikt nauwelijks aan. Vanuit een full-stall maximaal 45 tot 60 graden. In thermiek moet je flink werken, omdat de minimale zink nogal hoog ligt, met mijn wingload dichter bij 2 m/s dan één. Je hebt dus wel een serieuze bel nodig om te klimmen, waarbij centreren weer heel eenvoudig gaat vanwege de kleine draaicirkel. Onderweg van bel naar bel of bij een daloversteek merk je dat je met een glijgetal van 7 wel wat lager aankomt.

Landen en inpakken Landen is anders dan met conventionele schermen, vooral als er geen wind staat (of als je niet tegen de wind in landt). Flaren doe je laat en vrij agressief, en na een paar landingen gaat dit automatisch. Doellandingen lijken wat eenvoudiger, waarschijnlijk door het lagere glijgetal waardoor je minder makkelijk je doel voorbij vliegt. Na de landing maak ik kennis met één van de grootste voordelen van de UFO, het inpakken van het scherm. Gewoon de verstevigingen van de leading edge op elkaar leggen en inrollen maar.

Van neus naar staart of andersom, het maakt niets uit aangezien er geen lucht opgesloten zit in de cellen.

11

Reizen

Vlaklandvliegen in de heuvels van Manilla Tekst: Maaike Zijderveld Foto’s: Martin Scheel (azoom.ch) en Maaike Zijderveld

Na alle goede verhalen op internet en mooie vluchten op XContest besluiten we ook eens in Manilla (Australië) te gaan vliegen. Eind januari nemen we het vliegtuig en 24 uur later staan we op het vliegveld in Sydney. Het vliegen daar is geweldig! Eigenlijk een soort vlakland vliegen, maar je start wel van een berg. Dus je kunt je eigen tijdstip bepalen. De mensen zijn superaardig en liften is meestal geen enkel probleem. Daarnaast is er veel ruimte, zijn de natuur en vooral de dieren heel anders dan in Nederland en is het er zomer als het bij ons winter is. Wil je daar ook eens naar toe? Hierbij wat meer informatie over vliegen in Manilla.

Manilla ligt zo’n 450 km rijden ten noorden van Sydney, dus aan de oostkant van Australië, zo’n 250 km het binnenland in. Een klein stadje met zo’n 2000 inwoners. De vliegstek ligt daar bijna vijftien kilometer vandaan, gedeeltelijk via een niet-geasfalteerde weg. Behalve vliegen is er eigenlijk niets te beleven.

Vliegstek Het vliegen in Manilla is prachtig: mooie wolkenluchten, mooi uitzicht en vaak goede thermiek: niet te heftig, grote bellen en je kunt bijna overal landen. De logistiek is prima geregeld. De startberg heeft ruime starts met kunstgrasmatten in alle richtingen. Er rijdt een 4x4 (basher geheten) elke dag omhoog, kosten ongeveer zeven dollar per persoon. De grootste landing is naast de camping, dus je kunt naast je tent landen. De landing is ook meteen hét vliegveld Manilla: er staat een

hangar met wat kleine vliegtuigjes. Af en toe komt er eentje landen of gaat er eentje weg, maar daar heb je als paraglider nooit last van.

Toen wij er waren was de wind regelmatig aan de harde kant. Gelukkig heb je daar als je eenmaal gestart bent bijna geen last meer van, aangezien de startberg ongeveer de hoogste berg in de omgeving is. De rest is een soort van vlakland met heuvels, dus in de lucht maakt de windrichting en -sterkte weinig uit behalve dat de thermiek wellicht wat verwaaider is. Let wel goed op de dust devils (zie Riser 56, juli 2014). Je vliegt eigenlijk in de woestijn en als het er langere tijd droog is kun je dust devils verwachten. We hebben er zeer veel gezien, ook hele hoge (tot 600 meter hoog). Pas dus goed op waar je vliegt, kies de grote velden en zorg dat je altijd uit kunt wijken. Blijf altijd kijken of je draaiende bewegingen ziet in gras of zand onder je.

12 12

Manilla staat bekend om de mooie overlandvluchten die je er kunt maken. Het record werd verbroken toen wij er waren: 365 km.

De beste tijd om er te vliegen is november tot april, voor overlandvluchten kun je beter in januari of februari gaan. In die tijd vindt er ook elk jaar het XCCamp plaats: lekker vliegen met een grote groep mensen (dit jaar 125) met elke ochtend een briefing over het weer en waar je op moet letten. Je kunt wat kleine prijzen winnen (een fles wijn bij de grootste afstand), maar het gaat voornamelijk om het vliegplezier. Leuk als je de stek wilt leren kennen en samen met anderen wilt vliegen.

Als je van plan bent om afstanden van meer dan vijftig kilometer te gaan vliegen is retrieve onmisbaar. Je kunt er prima liften, maar als je verder gaat komen er, afhankelijk van de richting, gewoon niet zoveel auto’s. Daarnaast is het heel verstandig om de wegen te volgen

die er lopen. Toen we er waren hoorden we wel verhalen van mensen die zes uur moesten lopen om bij een weg te komen. Het is warm in Australië: zorg er altijd voor dat je meer dan voldoende water bij je hebt!

De bekendste route is waarschijnlijk die naar het noorden: via Barraba (zo’n 40 km) naar Bingara (het bijna100-km-punt) en daarna via Warialda (125 km) nog verder naar het noorden bijvoorbeeld naar Yetman, of de wat meer westelijke route. Na Bingara wordt liften lastig, daarvoor kan het nog wel lukken. Vanaf Barraba terug naar Manilla is meestal geen probleem. De route richting het westen (Narrabri – Wee Waa – Burren Junction – Walgett) wordt ook vaak gevlogen, hier is terug liften wat lastiger. Er wordt bijna nooit richting zuiden en oosten gevlogen.

Retrieve kun je regelen via Godfrey Wennes, de eigenaar van de vliegstek (www.flymanilla.com). Hij kent wat telefoonnummers van mensen die de retrieve willen doen.

Een SPOT of ander tracking-device is daarbij zeker nodig.

Als je zo ver vliegt en je wilt nog terug rijden heb je te maken met nog een ander probleem: kangoeroes. Je vliegt tot ongeveer

zonsondergang en iemand komt je halen, met je eigen gehuurde auto. Fijn! Nu alleen nog terug rijden! Kangoeroes zijn niet te vertrouwen en komen vooral in de schemering en ‘s nachts tevoorschijn. Ze kijken je aan en steken op het laatste moment alsnog de weg over. De eerste vijftien die wij zagen waren aangereden. Als je met je eigen auto retrieve wilt doen, kijk dan even goed naar je huurvoorwaarden en huur een auto met een bull-bar (en rij alsnog voorzichtig ‘s avonds!).

Andere vliegstekken In Australië zijn diverse vliegstekken aan de kust. Een hele mooie is Stanwell Park, vlakbij Sydney, waar je zuidoostenwind moet hebben. Een ander heel bekend vlieggebied ligt bij Bright, zoals Mount Mystic, ongeveer 1000 km van Manilla. Mensen die er geweest zijn zeggen dat het meer op vliegen in de Alpen lijkt. Aan de zuidkust bij Melbourne zijn ook een aantal hele mooie soarstekken.

Daarnaast wordt er op een aantal plekken gelierd, zoals bij Conargo en in de buurt van Dubbo. We hebben niet gekeken naar mogelijkheden in het westen van Australië.

De kangoeroes, die iedereen natuurlijk kent, zijn al eerder genoemd. De kans dat

je er geen ziet is bijna nihil. Er zijn zeer veel verschillende prachtig gekleurde vogels, die je in Nederland alleen in de dierentuin kunt vinden. Een hoop spinnen zijn een stuk groter dan de Nederlandse versies. Verder emoes, hele grote hagedissen of varanen, schildpadden, wombats, possums en allerlei andere soorten dieren. Slangen heb je daar natuurlijk ook. Eerlijk gezegd was ik daar een beetje bang voor voordat ik er heen ging. Ik heb welgeteld één slang gezien toen we in de auto zaten, die zich lekker aan het verwarmen was aan de weg. Over het algemeen zijn slangen bang voor mensen en zul je die dus niet zien: ze zorgen er wel voor dat ze zich verborgen houden en zijn in principe richting mensen niet agressief. Alleen als ze zich bedreigd voelen kunnen ze aanvallen. Bruine slangen zijn het meest gevaarlijk. Kijk vooral uit bij het lopen door hoog gras, maar de kans dat ze al weg zijn omdat je zoveel lawaai maakt is erg groot.

Verder is februari wel een beetje de maand waarin grote cyclonen Australië kunnen passeren. Of die ook zo ver het binnenland in komen vraag ik me af, maar je kunt er wel last van hebben door harde wind of regen. In Manilla is het over het algemeen droog. Als het eens een keer regent is het meestal met-

Meteo - RASP: http://glidingforecast.on.net/ RASP/RASPtable.html (Manilla ligt ongeveer bij Lake Keepit in NSW, overigens is onze ervaring dat de voorspellingen veel slechter zijn dan in Nederland) - Radar, windcondities van een aantal grote plaatsen: http://www.weatherzone.com.au/ - KNMI van Australië, vooral Meteye is interessant (vul bovenin ‘Manilla’ in): http://www.bom.gov.au/australia/meteye/

13

een heftig, met windstoten van 100 km/u en flinke regen. Manilla is ook de plek waar Ewa Wisnierska de onweerswolk in werd gezogen.

Het kan er echt spoken.

En als je niet vliegt?

Vanuit Manilla zijn er wel wat mooie uitstapjes te maken. De afstanden in Australië zijn groot, dus trek er voldoende tijd voor uit.

De dichtstbijzijnde natuurreservaten liggen al snel meer dan honderd kilometer rijden van Manilla vandaan. Je kunt er ook fietsen, maar het is er wel erg heet als je in januari of februari gaat. Ga dus niet met niet-vliegende medevakantiegangers, want de kans is groot dat die na een paar dagen wel uitgekeken zijn.

In Mount Kaputar National Park zijn er verschillende mooie wandelingen en ‘lookouts’, de Sawn Rocks zijn echt een aanrader om te

bekijken. Mocht je onderweg zijn van een mooie vlucht en langs Warialda komen, dan is het wellicht leuk om een kijkje te nemen bij de Cranky Rocks. Bij Moree heb je de Moree Hot Mineral Baths. Bij Gunnedah kun je naar het Waterways Wildlife Park, waar je Australische dieren in hun natuurlijke omgeving kunt bekijken.

Een wat grotere trip die we hebben gedaan (3 dagen) voerde ons via Walcha naar Port Macquarie, via de rotsige kust omhoog naar Coffs Harbour en via de Waterfall Way terug naar Manilla. Als je over de Waterfall Way gaat kom je langs Dorrigo, waar een zeer oud regenwoud is. Echt een aanrader om die te bezoeken en doorheen te wandelen!

Overigens zijn er overal Information Centers te vinden, waar je fijne kaartjes kunt krijgen en uitleg over wat mooi is om te bezoeken.

14

Links - Manilla paragliding van Godfrey Wennes: http://www.flymanilla.com - HGFA: http://www.hgfa.asn.au/HGFA/ overseas_pilots.htm - Where are the pilots: om alle piloten te volgen die vliegen met behulp van hun Spot of Delorme Inreach in één map: http://www.wherearethepilots.com

Praktische informatie Hang Gliding Federation of Australia Als je in Australië wilt vliegen, moet je je aanmelden bij de HGFA. Dat kost 95 dollar (ongeveer 65 euro) voor 2 maanden. Op de meeste stekken moet je ook de vliegclub betalen, zo ook bij Manilla. Dit is meestal een paar tientjes. Via de HGFA ben je ook verzekerd.

Er zijn wel wat ‘lastige’ vliegregels in Australië. Je hebt bijvoorbeeld een oxygen license nodig om boven de 3000 meter (10000 ft) te mogen vliegen. Daarnaast moet je een radio license hebben om boven bepaalde airspace, van kleine vliegveldjes, te mogen vliegen. Je kunt die halen bij Godfrey, mail hem ook voor de study guide. Je hebt dan een airband radio nodig om ook daadwerkelijk te communiceren met andere luchtvaartuigen en luchtverkeersleiding.

Radio’s In Australië wordt gebruik gemaakt van UHF-radio’s, met een frequentie tussen de 476-477 MHz. Kijk goed van tevoren of je radio hierop kan zenden. Onze radio’s konden wel ontvangen op deze frequentie,

maar niet zenden. Als je met andere piloten of de retrieve wilt communiceren heb je wel een radio nodig die op de UHF band kan zenden. Ook een radio is eventueel te huren bij Godfrey.

Telefoon Het beste bereik heb je in Australië met het NextG netwerk van Telstra. Helaas roamen Nederlandse providers niet op dat 850 MHz netwerk. Het beste is dus om een lokale SIM kaart te kopen. Je hebt dan lang niet overal bereik (hou daar rekening mee!), maar wel op veel meer plekken dan met een Nederlandse SIM. Kijk even goed of je telefoon de frequenties in Australië ondersteunt. Wij waren regelmatig op plekken waar geen telefonisch bereik was, ook niet met Telstra. Ook daarom is een SPOT of ander (tracking) device die via de satelliet communiceert onmisbaar. Het noodnummer is bereikbaar via 000!

Eten en slapen Naast overnachtingsmogelijkheden in Manilla kun je ook op de camping naast de landing overnachten. Er zijn een aantal

15

cabins die je kunt huren, of je kunt met je eigen tent of camper komen. Op de camping kun je koken, er zijn twee gezamenlijke keukens en er is een gasbarbecue. Daarnaast zijn er een aantal douches en toiletten.

Werkt allemaal prima, maar is wel wat oud.

Godfrey is de eigenaar van de vliegstek en zijn moeder zorgt voor de camping. Op de camping is een groot ‘clubgebouw’ waar je met een beetje geluk ‘s ochtends heerlijke verse koffie kunt kopen en verder is er koel bier te koop. Daarnaast is er een zwembad, wat soms echt broodnodig is.

Drinkwater kun je kopen in de supermarkt.

Ook staan er op de camping grote watervaten, waar regenwater in wordt opgevangen.

Dat kun je ook als drinkwater gebruiken.

Kraanwater is op de camping niet verstandig om te drinken, op veel andere plekken in Australië zit er een hele zooi chloor in het water en is het dus wel drinkbaar.

Wij hebben ervoor gekozen om een camper te huren. Voor zo’n 1000 euro huurden we een oud busje voor iets meer dan drie weken dat prima voldeed. Op die manier waren we flexibel en konden we gaan waar we wilden.

Nieuws Wekenlang wilde het maar niet echt lukken met de intrede van de

Super Paragliding Testival 2015

zomer in KĂśssen. Tijdens het zevende Super Paragliding Testival van 4 tot en met 7 juni kwam dan toch alles bij elkaar: een zomerse hittegolf, bijna alle schermfabrikanten en honderden piloten.

Boven de Unterberg ging het met plus 6 omhoog, beneden bij de landing wees de thermometer 34 graden Celsius aan. Zweten was het dus, voor de piloten die zich met een kersvers scherm onder hun arm telkens naar de kabelbaan spoedden en gezamenlijk vijfduizend starts maakten.

Tekst en foto’s: Peter Blokker

Isabelle presenteert trots de nieuwe Icaro kledinglijn

16

Wil je de nieuwste creaties in de paragliding scene zelf vliegen en de ontwerpers, fabrikanten en levende legendes de hand schudden? Dan is het jaarlijkse testival in Kössen een evenement dat je niet mag missen. De infrastructuur leent zich ervoor: Landen naast de kabelbaan of tweehonderd meter verder op het beursterrein, starten naast de kabelbaan of – als je wat meer rust wilt – ergens op de tweehonderd meter hoge grashelling tussen het topstation en de bergtop. Mocht je de thermiek missen dan brengt de gondel je zo weer naar boven. De noord georiënteerde helling van de Unterberg levert milde thermiek en convergentie vanuit het vlakke achterland.

Kössen is misschien wel de vliegstek met de meest vliegbare dagen in de noordelijke Alpen en de Unterberg één van de meest bevlogen bergen ter wereld.

Efficiënt testen Niet alleen de piloten lopen met een brede glimlach van stand naar stand, zich bedenkend welk scherm ze nu weer kiezen voor een testvlucht. Ook voor de fabrikanten is dit de ideale mogelijkheid om hun materiaal te presenteren. “Dit is de belangrijkste tijd van het jaar.

Meer dan tweehonderd schermen heb ik al uitgeleend”, vertelt Konny

Konrad, importeur van Ozone. “Dat is zo efficiënt als vier jaar lang schermen heen en weer sturen.” Een win-win situatie voor piloot en fabrikant dus, en vier dagen is lang genoeg om je verlanglijstje af te werken. De beroemde Fliegerbar, de kabelbaan, de demonstraties, alles werd in het werk gesteld om de grote horde van piloten gelukkig te maken. Ook Riser was vertegenwoordigd om midden in het turbulente testivalterrein met nieuwe schermen en harnassen te vliegen, te fotograferen, fabrikanten en vrienden te ontmoeten en samen te genieten. De meest opvallende nieuwtjes willen we graag met je delen!

Next generation Singleskins Sommige piloten wilden er niets van weten, anderen grepen de kans om er één te mogen vliegen. De nieuwe generatie enkeldoeks schermen waren doorlopend uitgeleend. Zowel de UFO van AirDesign als de Skin van Niviuk waren continu wel ergens in de lucht te spotten. Voor de echte hike&fly fan organiseerde AirDesign elke ochtend een hike naar de startplaats Scheibenwald, een mooie grashelling halverwege de Unterberg. De vijfhonderd hoogtemeters werden in een uurtje afgelegd, om voordat de kabelbaan opende het luchtruim te vullen met UFO’s. Joe Keppler, de ontwerper van de UFO, was ook

17

aanwezig om uitleg te geven over de ontwikkeling en het design van deze opvallende en spraakmakende schermen.

Ozone, F*Lite Wie een Singleskin er nogal “scary” uit vindt zien, stapt zeker niet in de F*Lite van Ozone. Met 99 gram is dit het lichtste paragliding harnas ooit gemaakt met een EN loadtest. Op het eerste gezicht heeft deze gadget meer weg van oma’s onderbroek dan van een harnas. Met het ultra-lichte harnas mikt Ozone uiteraard op hike&fly piloten en paraalpinisten. Fred Pieri en het Ozone ontwerpteam gingen voor het ontwerp van dit harnas terug naar de basis, in plaats van een bestaand harnas aan te passen. Wat voor doel heeft een harnas? Het draagsysteem is samengesteld uit Dynema stiksels. Op het eerste gezicht lijken deze willekeurig door het spinakerdoek te lopen, maar ze zijn wel degelijk geplaatst op die plekken waar de belasting het hoogst is, bepaald met een algoritme in een computermodel. Carbonstaafjes onder het zitvlak moeten voorkomen dat de bloedsomloop wordt belemmerd. Vanaf mei is het harnas verkrijgbaar, voor wie durft.

Icaro, opvallend gerestyled Schermfabrikant Icaro heeft voor haar vijftienjarig jubileum een volledige restyling ondergaan en valt met haar bontgekleurde schermen met bijzondere patronen goed op in het gevulde luchtruim. Icaro heeft een nieuw Edelweis-logo en geeft al haar schermen – die ook een update hebben ondergaan – een baan uit het logo als vingerafdruk mee. Ieder scherm is dus eigenlijk uniek qua kleurpatroon. Het paradepaartje van Icaro is de Aquila, een allround freestylescherm in de maten 18, 20 en 22. Isabelle vertelt me dat het scherm goed stijgt in thermiek en toch dynamisch en enorm leuk is om mee te spelen. Tijd voor een testvlucht! Na een uur thermieken, afgewisseld met hoge wingovers en spiralen, ben ik overtuigd. Het scherm heeft een D-certificering vanwege het spiraalgedrag, maar is voor alle overige testcriteria een A/B scherm. Helemaal vers is de Sitta, een lichtgewicht versie van de Aquila, voor hike&fly doeleinden. Samen met het Apus harnas, waarvan ik een prototype kon proberen, wordt dit een mooie lichtgewicht combinatie. Het Apus harnas is een reversible harnas/pakzak met dunne (verwijderbare) schuimprotectie, waar ook nog een airbag omheen gegespt kan worden. Hierdoor is het harnas net zo veelzijdig inzetbaar als de Sitta, van soaren tot hike&fly en crosscountry.

Team Freestyle maakt er weer een mooie show van

Ozone F*Lite, 99 gram voor alles wat noodzakelijk is.

De brede groene pistes lenen zich ideaal voor een testvlucht aan de speedflyer

Advance, Chrigel’s gear Het ontwerpteam van Advance is de afgelopen tijd druk bezig geweest om X-Alps atleet Chrigel Maurer van een topuitrusting te voorzien voor de race die over enkele weken van start gaat. Het scherm waar Chrigel mee zal vliegen wordt binnenkort ook in een kleine oplage op de markt gebracht als de Omega 9, in de maten 22&24. Deze hike&XC vleugel krijgt de certificering EN-D. Swing, full-speed Met enige regelmaat werd het publiek op het testivalterrein afgeleid door het straaljagergeluid van een speedflyer, en in de meeste gevallen was dat er één uit de Swingfabriek. Wie een Swing Spitfire of Mirage wilde testen, kreeg persoonlijke begeleiding en coaching van één van de Swing-testpiloten, van start tot landing. Erg netjes en niet voor overdreven.

Dudek, 20 jaar Dudek bestaat twintig jaar en komt dit jaar met nieuwe schermen, allen met de toepasselijke toevoeging XX in de naam. Opvallendst zijn de NEMO XX, een beginnersvleugel met een “echte” sharknose. Ideaal voor lichte piloten, omdat het scherm al een goedkeuring heeft vanaf 49 kg! In ontwikkeling is een tandemscherm met certificering EN-B, eveneens met sharknose en een schermgewicht van 7,4 kg.

18

15 19

Nieuws

Wijzigingen in Reglement Het reglement is op 10 april 2015 tijdens de afdelingsvergadering op enkele belangrijke punten aangepast, namelijk materiaaleisen, soaren en de opleidingsbevoegde lierman. We leggen de kern van de wijzigingen hier uit en raden iedereen aan om voor de details het reglement een keer door te lezen. Je vindt het op www.knvvl. nl/afdelingen/schermvliegen/ regelgeving.

Materiaaleisen Op 10 april heeft de afdelingsvergadering de eigen verantwoordelijkheid van schermvliegers nog duidelijker in het reglement verankerd door het aanpassen van de materiaaleisen. Er wordt nu onderscheid gemaakt in opleidingssituaties en tandem enerzijds en zelfstandig vliegende piloten (‘vrije vliegers’) anderzijds.

Voor opleidingen en tandemvliegen is het niet langer een verplichting om schoenen te dragen die enkelbescherming bieden en een grof zoolprofiel hebben. Gebleken is namelijk dat dit niet voor iedereen de beste optie is om veilig te starten en te landen. Verder is het voortaan toegestaan om in een opleidingssituatie voor brevet 3 gebruik te maken van een scherm met typegoedkeuring EN-C. Denk daarbij aan trainingen voor thermiek- of overlandvliegen.

Voor de opleiding soaren is het verplicht om gebruik te maken van een scherm dat is beschreven in het opleidingsplan van de opleidingsinstantie. Er is hier geen EN norm genoemd, omdat er bij soaren relatief vaak met ongeclassificeerde schermen wordt gevlogen. De reden daarvan is dat classificatie van

schermen een kostbare zaak is voor fabrikanten en daarom niet rendabel vanwege de betrekkelijk kleine oplagen die worden gefabriceerd. We verwachten dat hier op den duur veranderig in zal komen.

Voor piloten met brevet-2 of 3 gelden voortaan alleen aanbevelingen voor het materiaal dat je gebruikt. Piloten die dat willen kunnen voortaan bijvoorbeeld vliegen met schermen zonder typegoedkeuring, zoals bij het soaren regelmatig gebeurt. Het is de verantwoordelijkheid van een piloot om zelf een verstandige keuze te maken. Bedenk overigens dat je altijd moet voldoen aan wettelijke verplichtingen en local rules, zowel in Nederland als daarbuiten. Zo is in Nederland bijvoorbeeld een hoogtemeter verplicht en bij Dune de Pyla een helm.

Onderstaand vind je per situatie de verplichtingen en aanbevelingen. Waar gesproken wordt over een EN-norm, mag je daar achter telkens lezen “of gelijkwaardige andere norm”, zoals LTF of AFNOR. De gelijkwaardigheid moet door de opleidingsinstantie of de piloot kunnen worden aangetoond. Niet opgenomen zijn de wettelijke verplichtingen, zoals het gebruik van een hoogtemeter. Dat zou dubbelop zijn.

Opleidingssituatie Als je in opleiding bent, dan gelden de volgende verplichtingen waaraan het materiaal moet voldoen: a. Het gebruik van een schermzweeftoestel dat is typegekeurd conform EN 926-2 A of B voor de opleidingen Berg- en Lierstart bij opleiding tot brevet-2; b. Het gebruik van een schermzweeftoestel dat is typegekeurd conform EN 926-2 A, B of C voor de opleidingen Berg- en Lierstart bij opleiding tot brevet-3;

20

c. Het gebruik van een schermzweeftoestel voor de opleiding Soaren dat voldoet aan de eisen die de betreffende opleidingsinstantie in haar opleidingsplan heeft vastgelegd. d. Het gebruik van een pilootharnas en passagiersharnas dat is typegekeurd conform EN 12491 e. Het gebruik van een helm die is typegekeurd conform EN966 f. Het gebruik van een reddingsscherm dat is typegekeurd conform EN 1651 bij vluchten waarbij de hoogte boven de grond, in verticale richting gemeten, groter dan 100 meter is.

Daarnaast geldt ern een aanbeveling voor het type schoeisel: a. Het dragen van schoeisel dat tenminste enkelbescherming en een grof zoolprofiel heeft door (tandem) piloot (en passagier).

Tandem Bij tandemvliegen gelden de volgende verplichtingen: Het gebruik van een schermzweeftoestel dat is typegekeurd conform EN 926-2 a. Het gebruik van een pilootharnas en passagiersharnas dat is typegekeurd conform EN 12491 b. Het gebruik van een helm die is typegekeurd conform is EN966 c. Het gebruik van een reddingsscherm dat is typegekeurd conform EN 1651 bij vluchten waarbij de hoogte boven de grond, in verticale richting gemeten, groter dan 100 meter is.

Daarnaast geldt er een aanbeveling voor het type schoeisel: a. Het dragen van schoeisel dat tenminste enkelbescherming en een grof zoolprofiel heeft door zowel piloot als passagier.

Piloten met tenminste brevet 2 (berg-, lier- of soarstart) Als je in bezit bent van tenminste brevet 2 (vaak noemen we dat een zelfstandig piloot of vrije vlieger), dan gelden de volgende aanbevelingen:

a. Het gebruik van een schermzweeftoestel dat is typegekeurd conform EN 926-2 b. Het gebruik van een pilootharnas dat is typegekeurd conform EN 12491 c. Het gebruik van een helm die is typegekeurd conform is EN966 d. Het gebruik van een reddingsscherm dat is typegekeurd conform EN 1651 bij vluchten waarbij de hoogte boven de grond, in verticale richting gemeten, groter dan 100 meter is. e. Het dragen van schoeisel dat tenminste enkelbescherming en een grof zoolprofiel heeft Soarbrevet Tijdens de afdelingsvergadering in november 2014 is besloten om een aantekening Soarstart in te voeren, naast de aantekeningen bergstart en lierstart.

Dat heeft tot de nodige onrust geleid, waarna er onder andere een informatiebijeenkomst is gehouden en instructeurs zijn geraadpleegd.

Dat heeft geleid tot het aanpassen van het reglement tijdens de afdelingsvergadering van 10 april. Het is nu als volgt geregeld.

Praktijkeisen voor aantekening soarstart Er bestaat voor de hoofdaantekening soarstart alleen het brevet-2. De praktijkeisen, zoals minimum aantal vluchten en bijzondere verrichtingen, zijn dezelfde als voor de startmethoden berg en lier. Voor de aantekening soarstart zijn de volgende verrichtingen echter niet verplicht: twee correct gevlogen bochten van 360° binnen 35 seconden, vliegen met grote oren en 50% speed, inklappers links en rechts 30%, rollen en knikken. Alle praktijkeisen staan beschreven in artikel 28 van

www.knvvl.nl/afdelingen/schermvliegen

Schermvliegen het Reglement Schermvliegen.

Praktijkeisen bijzondere eerste aanvraag brevet-2 soarstart Iedereen die nu al wel soarervaring heeft (maar geen brevet) en daarom een volledige opleiding teveel van het goede vindt, kan tot en met 31 december 2016 brevet-2 met hoofdaantekening soarstart halen door middel van een proficiency-check. Daarvoor moet je in het bezit zijn van het theoriecertificaat voor brevet-2.

De proficiency-check wordt afgenomen door een instructeur met

aantekening Soaren. Tijdens de proficiency-check moet je aantonen de volgende vaardigheden op het niveau van brevet-2 te bezitten: groundhandling, starttechniek, vliegtechniek en landingstechniek. De eerste mogelijkheid om het theoriecertificaat te halen is in oktober of november 2015. De bijzondere aanvraag is beschreven in artikel 28a van het Reglement Schermvliegen.

Bijschrijving aantekening soarstart voor houders van een brevet Bergstart Heb je een brevet met hoofdaantekening bergstart dan mag je daarmee blijven duinsoaren.

Als je wilt kun je te allen tijde vragen om een bijschrijving van de hoofdaantekening soarstart op je brevet. Als je dat doet tegelijk met de verlenging van je huidige

brevet, dan zijn daar geen extra kosten aan verbonden. Wil je dat eerder doen, dan kun je kiezen voor alleen bijschrijving in de ledenadministratie (gratis) of bijschrijving in de ledenadministratie plus uitreiking van een aangevuld brevet (€ 17,50). Kijk op www.brevet.aero/schermvliegen hoe je dit precies kunt doen.

Overgangsregeling voor bijschrijving soarstart voor houders van een brevet Lierstar Heb je een brevet met hoofdaantekening lierstart, dan kun je tot en met 31 december 2016 de hoofdaantekening soarstart zonder voorwaarden laten bijschrijven op je brevet om te kunnen aantonen dat je bevoegd bent om te duinsoaren in Nederland.

Als je dat doet tegelijk met de verlenging van je huidige brevet, dan zijn daar geen extra kosten

aan verbonden. Wil je dat eerder doen, dan kun je kiezen voor alleen bijschrijving in de ledenadministratie (gratis) of bijschrijving in de ledenadministratie plus uitreiking van een aangevuld brevet (€ 17,50). Kijk op www. brevet.aero/schermvliegen hoe je dit precies kunt doen.

Opleidingsbevoegde lierman De afdelingsvergadering heeft de eisen aangepast om opleidingsbevoegde lierman te kunenn worden. Voortaan is drie jaar ervaring als lierman nodig (was vijf jaar), moeten 500 liertreks worden gedaan als opleidingsbevoegde-lierman-in-opleiding (was 1000), moet tenminste twee dagen lesgegeven worden onder toezicht en begeleiding van een instructeur (was vijf dagen) en er moet een proeve van bekwaamheid worden afgelegd.

Melden voorvallen verbetert veiligheid ‘Van fouten kun je leren’ is geen loze kreet. Door na te gaan wat de oorzaak van een voorval of ongeluk is, kun je achterhalen wat je de volgende keer anders kunt doen om herhaling te vermijden. Het is natuurlijk mooi als ieder van ons dat voor zichzelf doet, maar het wordt nog mooier als we dat met elkaar delen. Je hoeft geen wetenschapper te zijn om te beseffen dat de meeste voorvallen bij de start of de landing gebeuren. Maar wat zijn de oorzaken? Maakte de piloot een fout, was het materiaal niet in orde, heeft hij de omstandigheden onderschat? Hoe meer we daarover weten, hoe beter we in staat zijn om te bedenken hoe we herhaling kunnen voorkomen. Bijvoorbeeld verbeteringen aan het materiaal, aan de starttechniek of aan de opleiding. Hoe meer we weten, hoe veiliger we kunnen (leren) vliegen.

Daarom hebben we in de reglementen opgenomen dat piloten, instructeurs, liermannen en (wedstrijd)organisaties voorvallen moeten melden; binnen 7 dagen of zo snel als redelijkerwijs mogelijk is.

Een voorval is elke gebeurtenis die tijdens start, vliegen of landing leidt tot letsel van enige omvang of schade aan een goed én elke gebeurtenis die afwijkt van de normale gang van zaken. Melden doe je heel eenvoudig door naar http://veiligheid.knvvl-schermvliegen.nl te gaan en te klikken op Ga naar het formulier. Twijfel je

of je een voorval moet melden, dan kun je altijd even contact opnemen met de veiligheidscommissie via vt.schermvliegen@knvvl. nl . Op de genoemde pagina kun je ook lezen hoe de veiligheidscommissie te werk gaat, welke voorvallen er zijn gemeld en welke onderzoeken er zijn gedaan.

De meldingen worden opgenomen in een database die door het Europese verband van paragliding en hanggliding organisaties (EHPU) is gemaakt. Alle landen plaatsen hun meldingen in die database. Dat maakt het mogelijk om op basis van veel meer meldingen dan alleen de Nederlandse, analyses te maken van oorzaken en daarna maatregelen voor te stellen om herhaling te vermijden. De veiligheidscommissie maakt analyses van voorvallen en doet aanbevelingen voor verbeteringen. Bij zeer ernstige voorvallen doet de veiligheidscommissie onderzoek en publiceert zij daarover een rapport. De leden van onze eigen veiligheidscommissie zijn de enigen die de persoonsgegevens van de melders kunnen zien. Dat is nodig om nadere informatie aan de melders te kunnen vragen. In de Europese database worden de meldingen anoniem opgenomen en ook in de analyses en onderzoeksrapporten worden geen persoonsgegevens opgenomen.

21

Een panorama van de beroemde Tre Cime (Drei Zinnen) in de Dolomieten, gemaakt tijdens een vliegweek met een geleend probeerscherm van Blue Sky Fotograaf: Maarten Swart

En de winnaar is...

‘Vrij vliegen - een handboek voor paragliding’ van Bastienne Wentzel opgestuurd.

De tweede plaats is voor Alex Wisselink. De inzending van Dick ter Maat komt op de derde plaats. Namens de redactie onze felicitaties voor de winnaars, alle overige deelnemers worden bedankt voor hun inzendingen.

Dat schermvliegers ook creatieve foto’s kunnen maken bleek uit de bijzondere foto’s die de redactie heeft ontvangen. Als winnende foto is de fraaie panoramafoto van Maarten Swart gekozen. De Drei Zinnen in de Dolomieten is op zich al een fotogeniek natuurwonder, en de toevoeging van een paraglider aan het panorama maakt het plaatje af. Maarten krijgt het boek

A lonesome cowboy a long way from home in beautiful Andalusia, Spain. Piloot: Hans van ‘t Spijker Fotograaf: Alex Wisselink

22

y Sillian.

Het boek ‘Vrij vliegen’ werd ter beschikking gesteld door Bastienne Wentzel van BMedia - www.theorie. bmedia.nl

Verras ons met je foto’s!

Ook in de volgende editie van Riser willen we graag weer een fotowedstrijd organiseren. Verras ons met je fraaie foto’s en mail ze naar riser. schermvliegen@knvvl.nl.

In het kort nog even de belangrijkste voorwaarden: Maximaal twee foto’s per deelnemers, een originele resolutie van minimaal 2000x3000 pixels (6 MP), en een korte beschrijving in één of twee zinnen.

Good luck, be creative and have fun!

Op de foto staat Edwin Grootoonk op 1400 meter boven Borne tijdens een leuke overlandvlucht boven het vlakke oosten. Fotograaf: Dick ter Maat

23

PARAW

Nieuw paraglidingbedrijf Tekst: Bastienne Wentzel Foto’s: Nikki Drijfhout

Eind vorig jaar verscheen een nieuw Nederlands paraglidingbedrijf ten tonele: ParaWorks. Niet zomaar een nieuwe school, daar hebben we er wel genoeg van in

Nederland. Oprichter Martijn Geurts wil het anders aanpakken. ParaWorks verzorgt ‘roadtrips en adventure reizen’.

Wat zijn dat, vroegen we ons af? En wat kun je als ervaren piloot nog leren van Paraworks’ groundhandling-training?

Een verfrissende nieuwe kijk op soaren

Op een mistige ochtend in april staan er twee kleine miniwings te dansen op het strand bij Wijk aan Zee. Het waait stevig en de windvlagen zijn venijnig. Het blauwe scherm staat regelmatig op z’n punt en dan weer recht boven de piloot die hem bedient. De rode hangt een tijdje zo’n halve meter boven de grond, soms met de cellen naar boven, dan weer naar onderen. Zonder de grond te raken staat het scherm even later weer boven de tweede piloot. De twee hebben de schermpjes duidelijk prima onder controle bij deze wind.

De piloten hebben net hun bergbrevet 2 behaald, maar willen heel graag meer zekerheid bij het starten. Bovendien vinden ze het duinsoaren leuk: vlak bij huis zodat je niet altijd naar de bergen hoeft om te vliegen. De trucs waarop ze oefenen hebben ze net in een paar uurtjes instructie van Martijn Geurts geleerd. Hij liet het kantoorleven achter zich

om zich voorlopig fulltime op het vliegen te richten. Eind 2014 richtte hij daarvoor ParaWorks op. “Ik vind het echt een verademing om niet meer de hele dag op kantoor te zitten maar heerlijk buiten bezig te zijn,” zegt hij.

Andere tak van sport Martijn leerde in 2010 bergvliegen en kwam in 2012 in contact met Max Morriën (zie Riser 46, december 2011) die groundhandlinglessen geeft. Sindsdien is hij ruim 200 uur per jaar aan (of eigenlijk boven) de Nederlandse duinen te vinden en heeft daarmee in korte tijd een gedegen ervaring opgebouwd. Nog steeds werkt hij veel samen met Max van Total Control Parakiting, onder andere op het gebied van instructie en materiaal.

Martijn is zeer gedreven om die ervaring aan andere piloten over te brengen, want, zo zegt hij, berg- en lierpiloten onderschatten het

24 8

duinsoaren nog vaak. “Duinsoaren is echt een andere tak van paragliden. Tegen iedereen die dat niet gelooft zeg ik: kom het maar proberen! Op een startplek zoals Langevelderslag of Zoutelande zul je onder ideale omstandigheden nog wel wegkomen. Maar als de condities minder ideaal worden bijvoorbeeld met harde wind, of je moet onder aan het duin starten zoals in Wijk aan Zee waar het verboden is om op het duin te lopen, dan valt dat voor de meesten vies tegen.” De twee grootste risico’s zijn achter het duin worden gezet en negatief gaan op lage hoogte. Daarmee gebeuren de meeste ongelukken. “Met goede instructie kun je deze risico’s tot een minimum beperken.”

Het scherm centraal Maar moeilijk is het niet om het duinsoaren te leren, zegt Martijn. ParaWorks geeft ground-

WORKS handling-trainingen waarin je in een aantal uur de technieken leert die nodig zijn om veilig in de duinen te kunnen starten onder allerlei omstandigheden. Zoals de twee piloten met de miniwings, krijgt iedereen die een training boekt drie uur één op één instructie.

Een aantal aspecten komen altijd aan bod.

“Veel piloten stellen zichzelf centraal in plaats van het scherm. Dat resulteert in heel veel correcties en onnodig gesjor aan het scherm.

Ik leer ze om te kijken wat het scherm nodig heeft aan input, en om die input subtiel

maar wel met kracht te leveren. Oefeningen zijn bijvoorbeeld het scherm vlak boven de grond laten zweven, met veel en met weinig wind. Daarnaast is het gebruik van je gewicht belangrijk. Met je gewicht regel je de lijndruk en daarmee het profiel van het scherm. Daardoor vliegt het.”

Ook leert Martijn zijn cursisten verschillende methoden om het scherm op te zetten, niet alleen symmetrisch maar ook asymmetrisch waarbij je één kant eerder laat opkomen.

“Ik ben een groot voorstander van asymme-

25

trisch opzetten, omdat de kracht die op het scherm komt veel beter controleerbaar is. Bij harde wind word je veel minder snel gelift of meegetrokken.” Met een paar uur les ben je er overigens niet. “Zelf echt oefenen is essentiëel. Het is niet genoeg om een paar uur in een weiland het scherm recht boven je hoofd te houden. Daar leer je niks van.”

Korte vliegtrips Groundhandling is hartstikke leuk om te doen, maar het is natuurlijk vooral een mid-

“Duinsoaren is echt een andere tak van paragliden.

Berg- en lierpiloten onderschatten dat nog vaak.”

del om beter te leren vliegen. Het gaat om het vliegen zelf. En daar wil ParaWorks uniek in zijn, zegt Martijn. Al pratende met verschillende piloten ontdekte hij dat er behoefte is aan een ander soort vliegreizen dan bestaande scholen aanbieden. Naast de instructie in het groundhandling ontstond het idee om korte vliegtrips aan te bieden.

“Heel veel beginnende piloten die net hun brevet hebben willen gewoon graag met een groepje vrienden gaan vliegen. Veel daarvan lopen tegen dezelfde problemen aan: een gebrek aan vakantiedagen en familie die andere vakantiewensen heeft dan vliegen.

Niet iedereen wil of kan een hele vliegweek mee met een school of club.”

Wie gaat er mee?

Samen met Menno Verbaas ontwikkelde Martijn het concept van roadtrips en adventure reizen. Dat zijn korte dagtrips of vliegreizen met de nadruk op soaren, legt hij uit. “Je kunt dichtbij huis, op vaak maar een paar uur rijden, geweldig soaren in Nederland, België of Frankrijk. Het is leuk om andere plekken

te bezoeken, immers elke plek heeft zijn eigen dynamiek. Het is echt leuk om met een groepje op stap te gaan - ‘s avonds heb je het idee dat je op vakantie bent geweest.”

De adventure reizen zijn korte trips van een aantal dagen naar het buitenland. “Zo zitten we deze zomer in Dune de Pyla. We proberen locaties te kiezen die makkelijk zijn voor transport en verblijf. Niet lang rijden met een jeep een berg op, maar kamperen aan het duin en vliegen.”

Tips en tricks De roadtrips en adventure reizen zijn bedoeld voor gebrevetteerde piloten. “Mensen die met ons mee gaan hebben een berg- of lierbrevet. Ze willen gaan soaren maar hebben daar nog geen ervaring mee en hebben vaak ook het juiste materiaal niet.” ParaWorks gaat met kleine groepjes op stap, vier tot acht man, vertelt Martijn. “Wij verzorgen het materiaal, en gedurende de dag geven we tips en tricks voor het groundhandling.” Wie er nog mee wil: de reizen naar Dune de Pyla zijn populair. In het najaar staat Lissabon op

de lijst en Mastalacañas in Spanje.

Bij de trainingen en trips kun je gebruik maken van de materialen van ParaWorks: schermen in alle soorten en maten van miniwings tot grote paragliders waarmee je ook in de bergen kunt vliegen. ParaWorks werkt ook hierin nauw samen met Max Morriën. Die levert veel van het materiaal waar ParaWorks mee werkt. “We gebruiken gecertificeerde schermen en harnassen. Veel schermen die wij gebruiken zijn EN-A, EN-B of EN-C geklassificeerd zodat we in de toekomst er niet alleen groundhandling maar ook vlieginstructie mee kunnen geven.” Martijn heeft voor ParaWorks namelijk een schoolerkenning aangevraagd bij de KNVvL. Hij is zelf met de opleiding tot KNVvL-instructeur bezig en zoekt daarnaast samenwerking met andere instructeurs. “Instructeurs die zich kunnen vinden in het concept van ParaWorks, flexibel zijn en af en toe in Nederland of daarbuiten enkele dagen instructie willen geven roep ik op contact met mij op te nemen. Ik zou graag een netwerk opbouwen van enthousiaste mensen om mee samen te werken.”

Meer informatie: www.paraworks.nl Het Gredosgebergte op de achtergrond.

26 10

Platte reserves openen sneller

De laagste prijs voor een reserve. Direct vanaf de fabriek, geen winkel ligtijd. U ontvangt de reserve op afroep en wij bouwen hem gratis in. Keuze uit Duitse merken.

Ultra Cross 100-125-150 kg

Evo Cross 100-120-160 kg scherm gewicht

Voorbeelden van reserves Type voor 100 kg maximaal

Ultra Cross Evo Cross Gamma M

VK prijs

1200 gr € 960 1500 gr € 750 2160 gr € 560

Gamma M 100 kg Onze aanbieding

€ 770 € 600 € 420

www.panchoamelia.nl

n rijk ep ge nk 11 s lie Fra jv - t/m ri n i V ço n - on ju s P u rre 7 rs Se an Cu de s v

ijk

el

c

La

ek

w t

www.paraglidingschool.nl 27 11

... Learn to fly

Vliegstekken

Vliegen in het outdoorado van Duitsland Op een paar uur rijden vanaf ons vlakke land vinden we de dichtstbijzijnde bergstekken in Sauerland. Dat we kunnen skiën, mountainbiken en wandelen in dit heuvelachtige outdoorado van Duitsland weten de meeste Nederlanders wel. De vliegstekken in dit artikel laten zien dat er ook veel mogelijkheden zijn voor paragliders. De beschreven stekken liggen niet ver van elkaar, dus als de omstandigheden ergens tegenvallen sta je een half uurtje later op een volgende stek!

Vliegstekken in Sauerland

Willingen is meer dan skiën Willingen is het kleine broertje van Winterberg, het bekende wintersportoord in het Sauerland. Het uitgestrekte dorp ligt in een brede vallei met tegen de hellingen de skipistes die in de zomer dienst doen als startplek.

Vliegen is in Willingen enkel toegestaan na het skiseizoen, dus wanneer de pistes gesloten zijn. Geen probleem, want met de relatief lage hoogte ben je net als elders in het Sauerland aangewezen op thermiek. En die is hier vanaf het voorjaar in alle soorten en maten te vinden!

Startplaats: Sonnenhang Oriëntatie: Oost Hoogteverschil: 170 meter Coördinaten start: 51°17’31.3”N 8°34’55”, 760 meter Coördinaten landing: 51°17’29.9”N 8°35’29”E, 590 meter Beheerder: SauerlandAir, www. sauerlandair.de. Inschrijven en vergunning om met de auto naar

28

Tekst en foto’s: Bastienne Wentzel, Peter Blokker en Erwin Voogt

de start te rijden bij de Vis-à-Vis hütte naast de landing.

De Sonnenhang is een oosthelling, dus vooral geschikt voor vroege vogels zou je denken. De zon staat inderdaad al vroeg op de start en de thermiek werkt soms al om 10 of 11 uur. Maar bereid je dan voor op scherpe, kleine bellen. Het is schrapen boven de bomen of de huizen onderaan de helling. De mooiste vluchten maakte ik hier toch tegen het einde van de mid-

dag. De bomen geven dan hun warmte vrij die ze in de loop van de dag hebben verzameld en de thermiek is groter en minder heftig. Dan kom je eenvoudig boven de start uit en heb je een mooi uitzicht, bijvoorbeeld naar het westen waar de Bruchhauser Steine liggen.

Het eenvoudigste is om naar boven te lopen, gewoon over de skihelling vanaf de Vis-à-Vis hütte, waar je na gedane arbeid heerlijk kunt eten. Je kunt ook

Willingen Sonnenhang: een start tussen de bomen waarna de hele vallei voor je open ligt.

Bruchhauser Steine met de auto naar boven als je een vergunning haalt. De start is een mooie grashelling, je kunt starten waar je wilt. Pas op voor de skilift rechts en wees voorbereid op turbulentie bij crosswind zodra je boven de bomen uit komt. De bellen komen meestal links boven de bomen los of boven de huizen. Anders kun je rechts nog zoeken, maar vlieg niet te ver het valleitje in, daar kom je niet meer uit. De landing is soms turbulent, loopt stevig naar beneden af en staat vol obstakels zoals het kinderliftje en de vlaggenmasten. Van te voren een goed landingsplan maken is geen overbodige luxe.

Bruchhauser Steine, bijna alpien Startplaats: Bruchhausen Oriëntatie: Zuidwest tot west Hoogteverschil: 220 meter Coördinaten zuidstart: 51°19’05.5”N 8°32’42.0”O, 635 meter Coördinaten zuidweststart: 51°18’85.0”N 8°32’53.2”O, 715 meter

Startplaats: Bruchhausen Coördinaten landing: 51°18’36.4”N 8°32’21.8”O, 495 meter Beheerder en bijzonderheden: www.sauerlandair.de Voor nieuwe piloten is het verplicht om van de beheerder een uitleg te krijgen over het gebied.

De Bruchhauser Steine is een bijzonder stukje Sauerland. Wie de moeite neemt om langs de markante rotsen naar de startplek te lopen en de Feldstein beklimt, waant zich in alpien terrein. De auto kan echter ook dichter bij de startplaats geparkeerd worden. De twee startplaatsen liggen vlak bij elkaar en het is hier verstandig om ze beide te bekijken en dan de beste uit te zoeken. De startplaatsen zijn lang genoeg om ook bij weinig

tot geen wind te kunnen starten met een vlotte aanloop. Er zijn goede mogelijkheden voor thermiekvluchten, maar het Naturschutzgebiet mag niet overvlogen worden. De landing is op de campingplaats en doorgaans gemarkeerd met een grote windvaan.

De Ettelsberg Startplaats: Ettelsberg Oriëntatie: Noord Hoogteverschil: 145 meter Coördinaten start: 51°16’57”N 8°36’00”E, 795 meter Coördinaten landing 1: 51°17’19”N 8°35’59”E, 650 meter Coördinaten landing 2: 51°17’23”N 8°36’29”E Beheerder: SauerlandAir, www. sauerlandair.de, inschrijven bij

29

de Seilbar naast de lift.

Belangrijke noot: Op dit moment is de Ettelsberg gesloten voor gastpiloten vanwege veelvuldige overtredingen van het vliegverbod boven het wildpark rechts van de start. Word dus lid van SauerlandAir en houd je aan de regels! Bij meer overtredingen gaat deze start dicht.

De Ettelsberg is populairder dan de Sonnenhang. Met een stevige noordenwind kun je hier een beetje soaren. Waait het niet te hard dan wint de thermiek het al snel en klim je zo naar grote hoogte. De beste tijd is het begin van de middag. Cirkel relaxt rond boven de Hochheideturm met uitzicht op Winterberg in het zuiden of vlieg de vallei in voor een klein driehoekje. Langere afstanden zijn ook mogelijk; vanaf de Ettelsberg is zelfs vorig jaar een vlucht van bijna 160 km gemaakt. Maar 20 km is al een hele prestatie.

Zijn populariteit dankt de Ettelsberg misschien aan de mogelijkheid om de cabinelift naar boven te nemen, in plaats van te lopen.

Willingen Ettelsberg.

Urenlang thermieken met weids uitzicht.

Goedkoop is die niet (je kunt wel een dagkaart kopen voor als je de bel mist en na twee minuten weer beneden staat) en lopen gaat over het slingerpaadje links van de starthelling prima.

Parkeer de auto beneden bij de lift of wat hogerop vlak bij het Berggasthof Zum Wilddieb.

De start is niet helemaal bovenaan de lift (daar is het niet steil genoeg) maar bij de windvaan.

De thermiek zit vaak links boven de bomen of gewoon recht voor de start. Vlieg niet laag over de liftbaan rechts van de start maar houd minimaal 50 meter afstand in hoogte. Je kunt kiezen uit twee landingsplaatsen: het grote veld rechts van de lift wat verder naar onderen is mooi vlak maar heeft als nadeel dat je over de lift moet vliegen en dus voldoende hoogte nodig hebt.

Let ook op dat je niet over het wildpark vliegt. Recht onder de start ligt het meest praktische landingsveld, maar deze loopt schuin naar beneden en heeft als nadeel (of voordeel) dat het er soms zo thermisch is dat je weer naar boven kunt klimmen terwijl

je al aan de landingsaanvlucht was begonnen.

Soaren in Wirmighausen Startplaats: Wirmighausen Oriëntatie: Noordwest Hoogteverschil: 80 meter Coördinaten start: 51°21’03”N 8°49’51”E, 480 meter Coördinaten landing: 51°21’06”N 8°49’42”E, 400 meter Beheerder en bijzonderheden: Papillon. Je hebt een Sauerland FlyCard nodig om hier te vliegen.

Zie www.flugschule-sauerland. de.

De ‘Dune du Sauerland’ noemt vliegschool Papillon het zelf, de stekbeheerders van deze heerlijke speeltuin. Wirmighausen is eigenlijk een oefenhelling maar met de juiste wind kun je er uren lol hebben. Je parkeert je auto langs het landbouwweggetje en loopt aan de zijkant van de helling omhoog. Bij stevige wind kun je natuurlijk ook je scherm onderaan uitpakken en naar boven kiten. Als de wind

Wirmighausen. Plezier gegarandeerd bij harde wind. Soms word je zelfs beloond met thermiek.

recht op de helling staat kan het vanaf zo’n 15 km/u al werken. In de loop van de middag komt de thermiek erbij. Met een beetje geluk pak je een bel en kun je honderden meters stijgen en zelfs het vlakke land voor de helling gebruiken om te thermieken. Bij goede condities kan het hier druk zijn op het kleine stukje van zo’n 150 meter breed. Geef beginners de ruimte of wacht gewoon op hardere wind waarbij er meestal minder mensen vliegen en de liftband breder is.

Heb je een stevig oosten- of zuidoostenwindje en wil je toch soaren? Ga dan naar Stormbruch, zo’n 10 km naar het westen (51°21’5” N, E8°42’45”O).

Deze helling is lager dan die in Wirmighausen maar ook hier kun je bij stevige wind een paar uur leuk spelen.

De Steinmarkskopf in Elpe is minder bekend maar heeft zelfs vroeg in het jaar al potentiëel voor verre vluchten.

Elpe, startpunt voor afstanden Startplaats: Steinmarkskopf Oriëntatie: Oost (noordoost tot zuidoost) Hoogteverschil: 160 meter Coördinaten start: 51°16’09”N 8°25’55”O, 660 meter Coördinaten landing: 51°16’15”N 8°26’22”O, 500 meter Beheerder en bijzonderheden: Papillon. Je hebt een Sauerland FlyCard nodig om hier te vliegen.

Zie www.flugschule-sauerland. de.

Minder bekend dan Stüppel, maar met flink wat potentiëel voor afstandvliegen is de huisberg van vliegschool Papillon in Elpe. Naast de landing is de winkel en vliegschool gevestigd. Er worden hier regelmatig barbecues gehouden en als je je van te voren meldt kun je voor een minimale bijdrage met je camper op de parkeerplaats van de vliegschool overnachten.

De start bereik je door omhoog te lopen of mee te rijden (voor een kleine bijdrage) met een van de schoolbusjes. De startplek bevindt zich tussen de bomen, dus bij zijwind kun je rekenen op een turbulent momentje zodra je boven de bomen uitkomt.

Thermiek vind je links of soms rechts boven de bomen. Zodra

30 30

je hoger komt kun je links boven de velden of langs de kam verder hoogte winnen.

De landing is groot genoeg maar loopt iets af dus snoep je bij het hoogte afbouwen te veel van het veld op, dan eindig je in de bomen. Het veld met het eerste stuk helling wordt ook voor scholing gebruikt. Het spreekt vanzelf dat je de cursisten niet in de weg loopt of vliegt.

Fort Fun, avonturenpark voor paragliders Startplaats: Stüppel, Fort Fun Oriëntatie: Noordwest Hoogteverschil: 280 meter Coördinaten start: 51°18’51.7”N 8°25’46.9”O, 730 meter Coördinaten landing: 51°19’21.9”N 8°25’16.7”O, 450 meter Beheerder en bijzonderheden: SauerlandAir, www.sauerlandair. de. Inschrijven en vergunning om met de auto naar de start te rijden, bij Gasthof Zur Sonne in Andreasberg.

Vanaf Stüppel worden, als we op XContest af mogen gaan, de meeste lange xc-vluchten gemaakt in het Sauerland.

Bovendien heb je hier een groter hoogteverschil om mee te spelen dan op de meeste andere plekken in de omgeving.

Bij noordwestenwind, die er vaak heerst, ontwikkelt de thermiek zich wonderbaarlijk goed. Vluchten van meer dan 50 km tot bijna 150 km zijn gemaakt met een vroege start vanaf de berg waar ook het avonturenpark Fort Fun op ligt.

Je rijdt met de auto (met vergunning van de boswachter) omhoog, parkeert achter de start en start tussen de bomen door. Wel eerst even bij de landing kijken voor je naar boven rijdt, want die kun je niet zien vanaf de start.

Het veld is niet heel vanzelfsprekend te vinden vanuit de lucht.

Bovendien verandert de locatie van de landing nog wel eens en loopt er een hoogspanningsleiding door het gebied.

Rechts van de start, wanneer je over de bomen bent gekomen, ligt een kale helling die meestal goede thermiek geeft. Werkt het, dan kun je alle kanten op!

Werkt het niet, besluit dan tijdig naar de landing te vliegen (die je vanaf daar wel kunt zien) want het is nog een eind weg.

Obermarsberg, soarstek voor gevorderden Startplaats: Obermarsberg Oriëntatie: Zuidwest tot noord Hoogteverschil: 95 tot 150 meter Coördinaten start: 51°26’30.10”N 8°51’05.26”O, 354 meter Coördinaten landing: 51°26’32”N 8°51’07”O, 259 meter

Beheerder en bijzonderheden: Airwalker, www.airwalker-ev.d Obermarsberg heeft voor specialisten mooie vluchten te bieden, beginners hebben er niet veel te zoeken. Het historische plaatsje Obermarsberg compleet met burcht en originele schandpaal, is echter voor iedereen een bezoek waard. Vanaf de parkeerplaats vlak naast de kapel is het nog maar een klein stukje lopen naar de draaibare deltaschans.

Ook voor paragliders is dit de startplaats, hoewel ook op grashelling onder de schans gestart kan worden. Zonder wind is starten op het kleine plateau bij de deltaschans zo goed als onmogelijk, maar onder die omstandigheden is het hier ook niet vliegbaar. Vanaf 18 km/h wind uit westelijke richting kan er langs de kilometerlange beboste helling gesoard worden, later in de middag en in de vroege avond laat dit bos ook warmte vrij en kan de thermiek nog even op gang komen. Als het harder dan 20 km/h waait op de startplaats heb je met een langzaam scherm kans om achter de graat gezet te worden, de hoogtewinden worden hier wel eens onderschat. Een fraaie vliegplek voor gevorderde piloten om te soaren of op XC te gaan.

Rössberg, de vergeten berg

Rössberg, de vergeten berg Startplaats: Elkeringhausen Oriëntatie: West tot noordwest Hoogteverschil: 300 meter Coördinaten start: 51°12’20.2”N 8°35’47.0”O, 777 meter Coördinaten landing: 51°12’24.4”N 8°34’50.1”O, 477 meter Beheerder en bijzonderheden: www.flugschule-winterberg.de Het Orketal is een fabelachtig mooi dal, waar je – zoals de

Vlieggebieden in het Sauerland Een superhandige pagina om te bepalen waar in het Sauerland je gaat vliegen bij welke wind, vind je hier: http://www.inextec.org/apps/flightmap/flightmap.php?region=sa uerland&highlight=AirwalkereV&theme=airwalker

Toegang Alle vliegplekken in het Sauerland worden beheerd door een van de vier hieronder genoemde vliegscholen. Je mag nergens vliegen zonder lid te worden of daggeld te betalen. Daarvoor worden de stekken dan ook zeer goed onderhouden en is er enorm veel informatie te vinden op de websites en borden ter plekke. De clubs werken samen, dus met het lidmaatschap van de een mag je vaak ook op de andere plekken vliegen. Ter plekke zijn de piloten zeer gastvrij en behulpzaam. Ze weten veel over de omgeving dus maak vooral een praatje met de locals!

Stekbeheerders en informatie • SauerlandAir - www.sauerlandair.de • Papillon Hochsauerland - www.flugschule-sauerland.de • Reinholds Flugschule - www.gleitschirm-flugschule-sauerland.de • AirWalker - www.airwalker-ev.de Obermarsberg

31

naam al doet vermoeden – het idee krijgt dat Orks en Hobbits elk moment tevoorschijn kunnen komen. Langs de rivier ligt het traditionele dorp Elkeringhausen. Dat elk huis hier met dezelfde kleur gevel en dak is uitgevoerd valt misschien niet direct op, maar dit feit is vanuit de lucht niet te missen. Om boven het dorp te kunnen vliegen, moeten wel eerst wat hoogtemeters geklommen worden, te voet ja... Driehonderd meter om precies te zijn. Misschien dat daarom de Rössberg eigenlijk al jarenlang niet meer bevlogen wordt. De wandelroute begint bij de brug over de Orke in het plaatsje Elkeringhausen. De laatste zeventig hoogtemeters naar de startplek zijn zo steil als een zwarte piste, maar eenmaal boven ligt een ruime maar niet onderhouden natuurstartplaats te wachten. Een beetje wind uit het westen is ideaal, om makkelijk over de bomenrij weg te komen.

In de tweede helft van de middag kan het hier goed thermisch zijn, en bij stevigere westenwind kan gesoard worden. Landen is een eitje op de enorme grasvelden ten noorden van het dorp.

Probeer dicht langs het smalle autoweggetje te landen om zo min mogelijk over het weiland te lopen, vooral als het gras aan een maaibeurt toe lijkt te zijn.

Tip: Een hike&fly met sneeuw in de winter is hier een sprookjesachtig mooie belevenis.

Wedstrijden

De laatste voorbereidingen voor de X-Alps 2015 Ferdinand is er klaar voor Iedere twee jaar vindt de grootste

en meest avontuurlijke

paraglidingrace plaats die

er bestaat. In de vorige Risers volgden wij de enige Nederlandse deelnemer Ferdinand van Schelven al tijdens zijn trainingen. Dit keer vertelt hij ons over de crowdfundingactie, de livetracking en natuurlijk over de laatste voorbereidingen voor het grote evenement van start gaat.

Vanaf 5 juli zitten we klaar op www.redbullxalps.com om hem te volgen!

Tekst: Karlien Engelen Beeld: Ferdinand van Schelven Hoe vul je de dagen in voorafgaand aan de race?

Een paar weken voor de XAlps ga ik nog een tijdje naar Garmisch-Partenkirchen en ik ben van plan om het stuk vanaf Salzburg naar de Zugspitz, het vierde keerpunt, te doen. Ik haal dan ook mijn scherm op bij de fabriek. Mijn supporter kan helaas nog niet mee, die komt later naar de Alpen toe.

De oproep voor crowdfunding zien we overal voorbij komen. Gaat het goed?

Het gaat boven verwachting goed! We hadden binnen drie dagen al de helft van het streefbedrag binnen, en een week later bereikten we het volledige bedrag. Red Bull Nederland had beloofd om het bedrag aan te vullen als we niet voldoende zouden ophalen, maar het ging

heel snel. Mijn supporter, die als zelfstandige werkt, kan nu ook vergoed worden zonder dat we eigen geld in de race hoeven te steken.

Als tegenprestatie mochten alle donateurs een sticker beschrijven en naar je opsturen. Zorgen al die stickers die je op je scherm gaat plakken niet voor een extra zwaar doek?

Het valt mee, dat materiaal is maar 30 gram per vierkante meter. Ik ben ook niet zo’n fanatiekeling als het gaat om zo weinig mogelijk grammetjes meenemen. De stickers bedekken hooguit anderhalve vierkante meter. Daarnaast zitten natuurlijk de officiële stickers van Red Bull op het scherm.

Iedereen ‘thuis’ zit straks gespannen naar de livetracking te kijken.

32

Waar moeten we in het bijzonder op letten tijdens de race?

Geen idee, ik kijk zelf nooit naar de livetracking haha! Wij hebben tijdens de race een soort light versie van de livetracking waarmee we kunnen zien of de andere piloten voor of ander ons liggen. Tijdens de wedstrijd bekijken we af en toe wel de routes van de piloten die voor mij liggen. Wel is het aan te raden om Google Earth te installeren zodat je de piloten in 3D kunt volgen. Je ziet dan niet alleen

de locatie maar ook hoe hoog iemand boven het terrein vliegt, en of iemand aan het thermieken of glijden is.

Welk gebied waar je doorheen zal komen vind je het leukst?

De Dolomieten vind ik erg mooi, we gaan er eigenlijk net langs.

Daarnaast is het stuk vanaf Zwitserland naar Monaco erg mooi omdat de bergen zo hoog zijn. Hopelijk hebben we daar net als vorig jaar een wolkenbasis op 4200 meter!

Volg Ferdinand via https://www.facebook.com/TeamNLXalps of geef je ze een extra steuntje in de rug via de crowfundingactie op ulule.com/ned-redbullxalps/

HARNASSHOP P NL PARAGLIDING EQUIPMENT 33

En waar kijk je het meeste tegenop?

In de week voorafgaand aan de X-Alps wordt er een proloog georganiseerd. Dit is ĂŠĂŠn wedstrijddag waarop we strijden voor een extra night pass. De dag is vooral goed voor de exposure van de race en van de sponsoren, maar ik denk dat ik mijn krachten ga sparen. Je weet nooit hoe zwaar de X-Alps worden, misschien moeten we wel 2 of 3 weken heel veel lopen. Daarnaast ben ik erg benieuwd naar het deelnemersveld. Er zijn veel deelnemers die nog niet eerder hebben meegedaan en waarvan ik nog niet weet hoe goed ze zijn. Dat maakt de race spannend.

Wat doe je na afloop van de X-Alps?

Net na de race ben ik wel even klaar met trainen, toe aan rust.

Het blijft dan bij een beetje mountainbiken. De herstelperiode ligt erg aan het verloop van de race. In 2013 hebben we veel

gevlogen, daardoor was ik twee dagen na afloop wel weer hersteld. In 2011 hebben we zoveel gelopen dat het mij wel twee

maanden kostte voordat ik weer kon gaan hardlopen! Ik weet gelukkig hoe ver ik kan gaan zonder mijn lichaam blijvend letsel aan

te doen, en over die grens ga ik niet heen.

Wij wensen je heel veel succes namens Riser!

V

-

i gne i ar ra jul af - La 11 gslau a lieMil z m

e

zo

n

u

D

5

t/

www.paraglidingschool.nl 34

... Learn to fly

Recencie

Door: Tamara Blokker

Enthousiasme voor de theorie Boek: Vrij vliegen Auteur: Bastienne Wentzel Aantal pagina’s: 142 Prijs: €29,50 Bestellen: www.theorie.bmedia.nl Paragliden is een mooie en interessante sport. Aan keus dus geen gebrek als je meer over dit onderwerp te weten wilt komen. Als tandempassagier heb ik al vaak het plezier van vliegen mogen beleven. Maar in de zogenaamde derde ronde heb ik als leek vaak moeite om de gesprekken te volgen.

Schermeigenschappen, termen als full stall en uitgebreide analyses van de vliegomstandigheden vliegen mij regelmatig om de oren. Tijd dus om wat basiskennis op te doen.

Het meest recente boek van Nederlandse bodem in dit genre is Vrij vliegen. Bastienne Wentzel is zelf enthousiast pilote en instructrice. Ze heeft dus de nodige ervaring met het uitleggen van de theorie en deelt haar passie graag met de wereld. Dat enthousiasme merk je al direct bij de introductie. Ze heet je welkom in de sport en waarschuwt je direct: vliegen is verslavend! De mooie foto’s wakkeren het vlammetje verder aan. Voordat je kan gaan vliegen, moet je natuurlijk eerst wat theorie tot je nemen.

Bastienne neemt je in elk hoofdstuk mee in een ander aspect van het paragliden. Ze zorgt er daarbij voor dat alle vereiste kennis voor het KNVvL theorie-examen voor brevet 1, 2 en 3 aan bod komt. Ze benadrukt dat het boek een aanvulling is op en naslagwerk voor de praktijklessen. Vliegen leer je niet alleen uit een boekje!

Erg praktisch is de leeswijzer. Hierin wordt uitgelegd welke kennis voor de brevettering vereist is en wat extra informatie is. Zo is het hoofdstuk over de geschiedenis van paragliden niet verplicht voor je brevet, maar is het natuurlijk erg leuk om hier wat meer over te weten. Aan het eind van elk hoofdstuk vind je verwijzingen naar websites en boeken voor meer informatie over het onderwerp. Het boek ziet er aantrekkelijk uit.

De opmaak is rustig en duidelijk. De kaders geven waar nodig extra uitleg of nieuwe informatie. En de diverse afbeeldingen en schema’s zijn een goede aanvulling op de tekst.

In de hoofdstukken Vliegpraktijk basis en Vliegpraktijk voor gevorderden vind je heel veel praktische tips. Om een goede piloot te worden, moet je je “voertuig” kennen. Het hoofdstuk over materiaal helpt je goed op weg. Hoe het mogelijk is dat een lapje stof ervoor zorgt dat je in de lucht blijft, leer je in het hoofdstuk aërodynamica. Pittige kost, maar enig begrip helpt je straks in de lucht om situaties beter te begrijpen en dus ook beter te kunnen handelen. Bastienne maakt het tastbaar via diverse experimenten die je zelf uit kunt voeren. Maar uiteindelijk komt het neer op een wiskundige vergelijking met diverse factoren. Formules zorgen in mijn brein acuut voor een blokkade, dus ik heb zeker praktijkuitleg nodig naast deze theorie. Veel vragen en doen dus! Het weer is een andere belangrijke factor voor het paragliden. Het helpt je onder andere om te bepalen of het veilig is om te starten, maar ook hoe thermiek werkt zodat je langer in de lucht kunt blijven. Met de diverse foto’s van de soorten bewolking voel je je binnen no-time Helga van Leur of Piet Paulusma. Nog wat uitleg over de verkeersregels en je bent klaar voor het theorie-examen! Ook voor ervaren piloten lijkt me dit boek een mooi naslagwerk met de meest actuele informatie.

35

Vliegstekken

Hondsboss Tekst en foto’s: Leonard Bik

Kom je regelmatig soaren bij Wijk aan Zee, dan heb je er vast over horen praten: ‘het retourtje Den Helder’. Voor de goede orde:

dat betekent met een paraglider starten in Wijk aan Zee (zuidelijker kan ook, maar dan moet je tijdens je trip met een auto om het Noordzeekanaal heen) en helemaal langs de kust naar Den Helder vliegen. En dan weer terug. Op één dag. Dat dat best een uitdaging is spreekt voor zich, zelfs wanneer klûnen toegestaan is. Leonard Bik en Eelko Hols maakten de enkele reis al een keer. Maar onlangs is de befaamde Hondsbossche Zeewering vernieuwd.

Leonard en Eelko gingen kijken welk effect dat op het retourtje Den Helder heeft.

Wanneer ik vroeger aan een retourtje Wijk aan Zee (WAZ)/ Den Helder (DH) dacht, dan dacht ik meteen met enige angst aan de Hondsbossche Zeewering (HBZ). Destijds had je te maken met een dijk waar je ontzag voor had: een flauw oplopende dijk met basaltblokken waar je met de juiste wind en het juiste scherm net boven kon blijven hangen.

Met een iets minder gunstige wind kwamen deze basaltzuilen soms wel heel erg dichtbij.

Uit eigen ervaring weet ik dat dat soms om enkele tientallen centimeters ging. Dan is het vooral je hoofd koel houden en geen gekke dingen doen. Een verkeerde beweging is dan voldoende om je te laten crashen met alle gevolgen van dien. Maar daar hoeven we niet bang meer voor te zijn want sinds kort ligt er een heel nieuw zandlichaam voor deze oude dijk! De vraag is nu alleen of we daar wel kunnen vliegen.

Mijn vliegmaatje Eelko en ik hadden al een enkeltje DH in de pocket maar een retourtje was nog niet gelukt. Aangezien de nieuwe HBZ vrijwel klaar was, grepen wij onze kans om een retourtje DH te pakken en de nieuwe HBZ te verkennen. Het was totaal onbekend terrein en we wisten niet wat we konden verwachten. Vanaf Camperduin hadden we al eerder gezien en ervaren dat een klein stuk goed te doen was, maar na een kilometer was het erg onduidelijk. Camperduin is trouwens ook veranderd. Een eind voor het hoge duin ligt nu een laag zandlichaam met daarachter water. Deze situatie zorgt er voor dat er redelijk wat turbulentie is te verwachten als je daar laag aanvliegt. Eenmaal hoog genoeg is er geen probleem.

tot het moment dat het strand glooiend gaat worden. Ze hebben daar reliëf in aangebracht, zodat er niet of nauwelijks laminaire wind is, waardoor je er niet aan ontkomt om af en toe een voet aan de grond te zetten.

Momenteel is dat funest voor de aanplant van het nieuwe helmgras!

Na ongeveer een 1,5 km vanaf Camperduin kom je bij het stuk waar een soort van kanaal, evenwijdig aan de zee, is aangelegd (zie figuur). Het duintje daarvoor is niet meer dan een meter hoog en er is niet met goed fatsoen op te soaren. Voor dit duintje bevindt zich een heel breed stuk strand waar je kitend of wandelend verder moet. Kitend gaat dat best snel en het is nog leuk ook. In de buurt van Petten wordt deze voorduin weer hoger en komt het moment dat je het soaren weer op kunt oppakken. Daarna wordt het steeds makkelijker en kom je uiteindelijk bij een enorm zandlichaam die daar is aangelegd als uitkijkpunt. Daar bouw je een lekkere hoogte op om door te kunnen vliegen richting het noorden. Een uurtje later bereikten we Den Helder!!

Niks te zoeken Vanaf Petten richting het zuiden lukt het niet om direct de nieuwe HBZ op te soaren. Je moet een stukje lopen en al kitend het hoge zandlichaam oplopen die aan het begin van de HBZ is opgespoten. Er loopt daar een pad naar boven dus je hoeft niet door het duin

Voet aan de grond is funest Vanaf WAZ naar Camperduin ging bijna vanzelf. Bij Camperduin pakten we zo veel mogelijk hoogte om aan de nieuwe HBZ te beginnen. Het eerste stuk van de nieuwe HBZ richting Petten is uitstekend te doen, maar na ongeveer een kilometer neemt de hoogte van het duin snel af tot ongeveer twee meter. Dan nog kun je blijven hangen

36

naar boven. Als je eenmaal voor het duin vliegt en genoeg hoogte hebt gewonnen, kun je de reis naar het zuiden vervolgen. Net als bij Camperduin is het eerste stuk goed te vliegen. Het duin is hoog en steil genoeg, maar na een kleine kilometer neemt die hoogte in snel tempo weer af en kom je op het punt waar het kanaal begint.

Op de terugweg wilden wij een ander stuk van de HBZ gaan proberen, omdat het op de heenweg onmogelijk was gebleken om de hele tocht soarend af te leggen. We wilden het duin pakken dat achter het kanaal was aangelegd (zie figuur). Deze ligt tegen de oude dijk aan en is een stuk hoger. Dat we daar turbulentie konden verwachten was voor ons duidelijk, maar geen bezwaar. Aan

sche Zeewering turbulentie hadden we dan ook geen gebrek! We hadden de ene inklapper na de andere, en moesten het vliegen en lopen steeds afwisselen. We waren er alleen niet blij mee dat we door het pas ingeplante duin moesten banjeren. Aangezien jeaar geen kant op kunt, moesten we wel verder.

Aan het einde van dit kanaal kwamen twee opzichters onze kant op. Dat was foute boel!

Dat ze niet blij met ons waren, dat begrepen we ook wel en we hebben uitgelegd dat we vroeger altijd langs de dijk vlogen en nu wilden proberen hoe het in de nieuwe situatie zou gaan. We deelden met hen de conclusie dat we er momenteel echt niets te zoeken hebben. Geen boete en we hebben een plezierig gesprek met ze gehad!

Wil je de HBZ toch overbruggen dan moet je voorlopig echt een deel van de tocht op het strand kitend of lopend afleggen. De beheerders houden de HBZ continu in de gaten en als ze je betrappen kun je een boete krijgen, maar los daarvan is het nieuw aangeplante duin echt te kwetsbaar om te betreden en bovendien nog veel te laag.

37

Nieuwtjes

Radiokanalen Ingenieuze windmeter zoeken Nieuw veld, nieuwe club, daar hoort vaak een nieuw radiokanaal bij.

Maar welke frequentie hoort nou precies bij het kanaal dat ze hier gebruiken? Van te voren inprogrammeren is een optie, of de tabellen meenemen naar het veld. Riser-redactielid Maaike Zijderveld maakte een simpel doch doeltreffend appje voor dit probleem. Geen onhandige tabellen meer meenemen dus, maar alleen een app installeren. Het heet Frequenties.

Eenvoudiger kan niet: kies je type (PMR, LPD of nog negen andere keuzes), type het kanaal en subkanaal in en het appje geeft je de frequentie. Of andersom: typ de frequentie in en je krijgt het bijbehorende kanaal en subkanaal. De gratis versie geeft bescheiden advertenties, maar wat is nou vijftig cent voor de betaalde versie? Ontworpen voor telefoons, verkrijgbaar voor Android bij Google Play en Apple in de App Store en zelfs bij Amazon voor Blackberry 10 en Kindle. Zoek op Frequencies PMR.

De Vaavud Sleipnir windmeter geeft naast de windsnelheid ook de windrichting aan.

Door plaatsing van de windmeter op een iPhone of Android apparaat wordt er gebruik gemaakt van de kompasfunctie van de telefoon. Met een gat in één van de twee rotorbladen wordt het verschil in de versnelling in combinatie met het andere rotorblad gemeten.

Door de stand van de telefoon hierin mee te berekenen wordt de windrichting precies weergegeven. Bij panchoamelia.nl en de portoshop.nl is deze windmeter verkrijgbaar.

Info: vaavud.com

Platte reserves Tijdens de laatste instructeursvergadering is er gesproken over reserve parachutes.

Eén conclusie was dat platte, vierkante reserves sneller en betrouwbaarder openen dan de meeste andere type reserves. Twee Duitse fabrikanten hebben nieuwe platte reserves ontworpen en uitvoerig getest en gecertificeerd voordat ze deze op de markt introduceerden. Deze reserves zijn de Evo Cross, de Ultra Cross en de Gamma M. De reserves worden getest op hun maximale gewichtsbelasting, waarbij de daalsnelheid niet boven de 6,8 m/s (meter per seconde) mag komen. De fabrikanten adviseren een marge van 20% aan te houden om tot een lagere daalsnelheid te komen. Het gewicht van het gebruikte doek bepaalt voor het grootste deel de prijs van de reserve. Ter vergelijking hebben we het gewicht en de prijzen van de vergelijkbare platte reserves op een rij gezet.

De Ultra Cross weegt 975 gram, adviesprijs € 960,00. De Evo Cross weegt 1.500 gram, adviesprijs € 750,00. De Gamma M weegt 2.160 gram, adviesprijs € 560,00 www.panchoamalia.nl

Gin Carrera plus De Carrera heeft men geoptimaliseerd door nieuwe lijnen- en risertechnologie toe te passen, het scherm is hierop afgetrimd. De schermprestaties zijn verbeterd ten aanzien van de groundhandling waar wat klachten over waren. Door de nieuwe technologie zijn vliegeigenschappen en de prestaties van het scherm nog meer verbeterd. Gin heeft het maximale uit het scherm gehaald en is hierdoor niet meer te evenaren door vergelijkbare schermen van andere merken. Bezitters van een Carrera kunnen hun scherm laten aanpassen via Pancho and Amelia die Gin materialen importeert. www.panchoamalia.nl

soaren & mini-wing vliegen roadtrips & adventure techniekverbetering & groundhandling instructie

www.paraworks.nl

38

Waarbenik?

Als je meerdere piloten kent met een SPOT ken je vast het probleem al: iedere SPOT heeft een eigen ‘shared page’, die het op mobiel slecht doet en traag update. Als je onderweg bent en meerdere piloten wilt volgen, dan moet je voor elke persoon een tabblad openen en één voor één refreshen. WhereAreThePilots. com heeft een oplossing voor dat probleem: op deze website kun je een account aanmaken, waarna je meerdere SPOTs of InReach Trackers kunt toevoegen. Vervolgens kun je op één kaart alle trackers tegelijk volgen.

Tot nu toe heb ik alleen ervaring met SPOT: daarbij kun je een OK bericht versturen of een ‘custom message’. Je kunt op de kaart van wherearethepilots.com zien wat de coördinaten zijn van het laatste bericht, op welke tijd die zijn verstuurd, of het een ‘tracking point’ is of een OK of custom message. Er is ook een app met functionaliteiten om de kaartdata offline te downloaden. Je hebt dan bijna geen dataverbruik, wat bij de retrieve natuurlijk ideaal is!

Gebruik is gratis, de dienst is gebouwd door twee enthousiaste Zwitserse paragliding piloten. De app is niet gratis, deze kost 2 euro (Android) of 3 euro (iOS). De app kan niet gebruikt worden zonder een account aan te maken op de website. http://wherearethepilots.com

Klasse A tijdens opleiding brevet 1 en 2 Vliegschool Air Time meldt ons dat zij vanaf de paraglidingopleiding tot brevet 2 gaat geven met enkel EN-A geklassificeerde schermen. Dit komt enerzijds voort uit dat in zowel Duitsland als Oostenrijk scholing aan een klasse A scherm verplicht is geworden, zegt Air Time, “Maar ook omdat de schermen steeds beter zijn geworden qua prestatie en veiligheid. Het vliegen aan een lage klasse B scherm blijft meer aan het einde van de opleiding wel mogelijk. Zo kun je toch begeleid aan deze klasse leren vliegen.” www.airtime.nl

Flymaster binnenkort in het Nederlands Bij Flymaster is men druk bezig Nederlands als taal toe te voegen, Pancho and Amelia heeft deze vertaling gemaakt. Met deze taaltoevoeging kunnen de Nederlandse gebruikers nog makkelijker hun eigen menu’s samenstellen. De Flymaster serie bevat drie modellen voor normaal gebruik waarbij ook de vluchten real time te volgen zijn.

De twee laatste modellen uit de

serie zijn voor officiële wedstrijden daar de vluchtgegevens versleuteld worden en manipulaties uitgesloten zijn. De twee modellen met tracktrace optie werken met een simkaart. Men beveelt een sim only kaart aan.

Met een klein tegoed kun je jaren voort daar er heel weinig data nodig zijn om de vluchtbewegingen aan de server door te geven. www.panchoamalia.nl

Hoogste inruilprijs op schermen

Wie wil er ‘n Cayenne 5?

Kom met je scherm naar onze winkel en laat de inruilprijs bepalen bij aanschaf van een nieuw scherm

De nieuwe Skywalk Cayenne 5 is nu leverbaar, het scherm is EN-C gecertificeerd. De importeur Pancho and Amelia ASET bv mag, ter promotie, vier Cayenne 5 schermen tegen een zeer gereduceerde prijs aanbieden.

Geïnteresseerden moeten er als de kippen bij zijn, want dit aanbod is maar een korte tijd geldig. www.panchoamalia.nl

Winkel en Webshop Winkel open op : Vrijdagavond en verder op afspraak Adres: Weesperstraat 118 U 1112 AC Diemen - Amsterdam Email: info@panchoamelia.nl

39

www.panchoamelia.nl

Bergvliegen

Bergstekken

We zijn vaak op zoek naar

verre, exotische vliegbestemmingen. Liefst zo bijzonder mogelijk zodat jij de eerste bent die je vliegvrienden erover kunt vertellen. De

Nederlandse paragliding-

scholen die bergopleidingen verzorgen hebben ieder hun eigen, favoriete plek om de cursussen te geven. Die vliegstekken hebben ze niet voor niets uitgekozen: het zijn

stuk voor stuk fantastische

vlieggebieden, geschikt voor beginnende piloten zowel

als ver gevorderde. Vaak met een gunstig klimaat en veel vliegbare dagen per jaar.

In deze reeks Bergstekken

bekijken we van dichtbij de

mooie, bijzondere en uitdagende bergvlieggebieden

waar de paraglidingscholen huishouden.

De twee plekken in deze

editie zijn Wildschönau waar

Maurik Paragliding zijn vaste bergstek heeft. De andere is het bekende Annecy, waar PNN regelmatig cursussen geeft.

De mooiste plekken in Europa, uitgezocht door paraglidingscholen, deel 6 Tekst en foto’s: Karlien Engelen

Annecy - wingover je weg door de drukte Net onder Genève vind je een van de bekendste vliegstekken in de Alpen: Annecy. Annecy ligt aan het Lac d’Annecy en is daardoor erg geschikt voor zekerheidstrainingen, overlandvliegen, acro en gewone glijvluchten. Op deze plek wordt rustig soaren en thermieken gecombineerd met uitdagende overlandmogelijkheden. Het enige nadeel is hier dat het op de start en in de lucht erg druk kan zijn!

De vaste landingsplek is aan de zuidkant van het meer in het dorp Doussard. Het is een enorm veld dat veel gebruikt wordt voor grondoefenen en het drogen van reserves. Het gebeurt regelmatig dat iemand een landing in het meer maakt. Dit ziet er imposant uit als je aan het afbouwen bent boven je landing.

Het uitzicht over het Lac d’Annecy beleef je het sterkst als je een van de twee bekende overlandroutes vliegt: le grand tour du lac en le petit tour du lac. Bij de eerste vlieg je rondom het hele meer en bij de tweede kun je halverwege afsnijden.

Van april tot september is de wind in de vallei erg consistent en is Annecy afgeschermd van invloeden zoals de Mistral, waar andere stekken in de buurt wel gevoelig voor zijn. Dit zorgt voor veel vliegbare dagen. Mocht je zin hebben in iets anders, dan kun je gaan klimmen, wandelen, het historische centrum van Annecy bezoeken of een dagje shoppen in Genève.

Plaats: Annecy, Frankrijk Start: Montmin N 45°48’50.95” W 6°14’48.75”, hoogte 1280 m.

Landing: Doussard N 45°46’51.00” W 6°13’19.00”, hoogte 470 m.

School: Parapente Noord Nederland Info: www.parapentenoord.nl

40

Annecy

Wildschönau - rustig trainen voor je brevet Tussen Mayrhofen en Zell am See in vind je de vliegstek Wildschönau in Oostenrijk. Het gebied is zeer compact waardoor je weinig tijd kwijt bent met het reizen van landing naar start en je verblijfplaats. De hoofdstartplaats Markbachjochhutte is gelegen naast de berglift. Vanuit daar pak je een zachte thermiekbel op of soar je op de noordelijke bergwand van Markbachjoch. Meestal zijn de condities echter zo rustig dat je de hele dag zonder problemen glijvluchten kunt maken en zo alle oefeningen voor je brevet kunt afvinken. Het landingsterrein is groot, waardoor je geen last hebt van de bomen en kabelbanen in de buurt. Al met al is het een geweldige stek voor beginners en mensen die houden van rustige vluchten.

Niet-vliegers vinden hier de typische Tiroler cultuur, een zwembad en mooie fietsroutes. Een speciale ‘Wildschönau leisure train’ brengt je naar bijzondere plekken in de vallei. De berglift is in werking van mei tot oktober.

Wildschönau

Plaats: Wildschönau, Oostenrijk Start: Markbachjochhutte N 47°25’54.90” W 12°5’37.79”, hoogte 1440 m.

Landing: Harfnerwirt N 47°26’53.41” W 12°5’21.94”, hoogte 830 m.

School: Maurik Paragliding Info: www.maurikparagliding.nl

De start ligt vlak naast de Markbachjoch Bahn in Wildschönau

Startplaats Montmin, Annecy.

41

Contact

Lidmaatschap KNVvL Opgeven als lid van de afdeling Schermvliegen van de KNVvL doe je online via www.knvvl.nl/knvvl/lidmaatschap/lid-worden/ De kosten bedragen in 2015 €86,50, bestaande uit afdelingsbijdrage: €27,00 en KNVvL-bijdrage: €59,50.

KNVvL Bestuur Afdeling Schermvliegen Voorzitter en belangenbehartiging: John Joosten a.i., voorzitter.schermvliegen@knvvl.nl; Secretaris en communicatie: Wouter Stigter, secretaris.schermvliegen@knvvl.nl, communicatie.schermvliegen@knvvl.nl; Penningmeester en wedstrijden: vacature, penningmeester.schermvliegen@knvvl.nl, wc.schermvliegen@knvvl.nl; Kwaliteitsmanagement en scholen: John Joosten, kwaliteitsmanagement.schermvliegen@knvvl.nl, scholen.schermvliegen@ knvvl.nl; Portefeuillehouder examens: Bas van Duijn, examens.schermvliegen@knvvl.nl, Portefeuillehouder brevettering en opleidingen: Sanne Both, opleiding.schermvliegen@knvvl.nl; Portefeuillehouder veiligheid en techniek: Henry Lemmen, vt.schermvliegen@knvvl.nl;

Ongevallen/Voorvallen Elk voorval bij het schermvliegen ten gevolge waarvan letsel van enig belang aan een persoon of schade aan enig goed is toegebracht, alsmede elk voorval dat afwijkt van de normale gang van zaken en waaruit lering kan worden getrokken, moet binnen 3 maal 24 uur door of namens de betrokkenen ter kennis van de Veiligheidscommissie van de Afdeling Schermvliegen van de KNVvL worden gebracht. In geval van een opleidingssituatie moet deze melding door de betrokken instructeur worden gedaan. Het voorval online melden via www.knvvl.nl/afdelingen/schermvliegen/veiligheid-envoorvalmeldingen/ Schademelding, verzekering en informatie Leden van de Afdeling Schermvliegen van de KNVvL zijn verzekerd voor wettelijke aansprakelijkheid in hun hoedanigheid van beoefenaar van de schermvliegsport. Voor meer informatie kijk op www.knvvl.nl/knvvl/lidmaatschap/verzekeringen/

Afgevaardigden individuele leden Bas Wassenaar, Bas@wassenaar.nu, Leontien Kragten, leontien@airtime.nl, Jan Sikking, jansikking@online.nl Paul Blok, paul.blok@xs4all.nl

Brevetten Schermvliegen De afdeling kent de brevetten 1 tot en met 3. Aan brevet 1 is tevens het aspirant-lidmaatschap van de afdeling gekoppeld. Aanvragen van brevet 1 gebeurt door het invullen van een formulier dat bij elke vliegschool verkrijgbaar is. De school moet het formulier van een stempel voorzien, als bewijs dat de aanvrager voldoet aan de voorwaarden voor het verkrijgen van brevet 1. De kosten zijn €30,-. Uitleg over de eisen voor het kunnen aanvragen van brevet 2 en 3 evenals voor het verkrijgen van een IPPI-kaart of sportlicentie vind je op www.knvvl.nl/afdelingen/schermvliegen/examens-brevetten-enippi-kaart/. De afgifte van brevet 2 en 3 gebeurt door het KNVvL Examineringsinstituut, kortweg KEI. Op www.brevet.aero/schermvliegen staat alle informatie voor het aanvragen of verlengen van een brevet. De kosten van aanvraag of verlenging zijn €17,50. Een IPPI-Card kost €12,50 en een FAI-sportlicentie €9,-. Logboekjes kosten €2,50 per stuk, te bestellen via de webshop van de KNVvL.

Agenda Zaterdag 4 juli NK Precisie Stand Up (uitwijkdatum) Donderdag 9 juli - zondag 12 juli Pre-EK Precisie Stand Up Vrijdag 21 augustus Deadline kopij Riser nr 61 Zaterdag 29 augustus – maandag 31 augustus Precisie Klassiek, EPAC-2, BHPA Zaterdag 19 september – zondag 20 september Precisie Klassiek, EPAC-3, Sky Rebels Zaterdag 3 oktober en zondag 4 oktober NK Precisie Klassiek Zaterdag 10 oktober – zondag 11 oktober Precisie Klassiek, EPAC (reservedatum) Zaterdag 7 november Instructeursdag Vrijdag 20 november Afdelingsvergadering

Theorie-examens 2015 In het najaar van 2015 wordt het eerstvolgende theorie-examen georganiseerd. De datum en locatie worden bekend gemaakt op www.knvvl.nl/ afdelingen/schermvliegen/examens-brevetten-en-ippi-kaart/ en via de nieuwsbrief van de KNVvL. Aanmelden doe je via de webshop van de KNVvL. De kosten zijn €35,50 in 2015.

Kijk voor actuele data en informatie op www.knvvl.nl/afdelingen/schermvliegen/agenda

42 42

KNVvL-erkende instructeurs

KNVvL-erkende Opleidingsinstanties

Lier Lier Berg Berg Tandem Tandem

Naam Naam

Absolute Airadventure Paragliding Holland, Vincent Verbon & Henk Alberts, Turfschipper 96, 2292 JB Wateringen, 0174-290458 en 06-51278458, info@paragliding.nl, www.paragliding.nl Action Air Sports, RonaldOpleidingsinstanties ten Berge, Anemoonhof 20, 6002 WN Weert, KNVvL-erkende Absolute Airadventure 0495-548595, info@actionairsports.nl, Paragliding Holland, www.actionairsports.nl Vincent Verbon & Henk Alberts, Air TimeTurfschipper Paragliding96, Sport, 2292Ayke JB Wateringen, Jager & Barry 0174-290458 Zeldenrust,en Lekbandijk 06-51278458, 43, info@paragliding.nl, 4119 RA Ravenswaaij,www.paragliding.nl 034-5558881, mail@airtime.nl, www.airtime.nl Actionto Cloud AirCloud, Sports, Hans Ronald ter Maat, ten Berge, Boerskottenhoek Anemoonhof 67,20, 7546 6002 DC WN Enschede, Weert, 0495-548595,of 053-4776830 info@actionairsports.nl, 06-38737021, hans@cloudtocloud.nl, www.actionairsports.nl www.cloudtocloud.nl Air TimeParagliding, Eurofly ParaglidingLucas Sport,ten Ayke Napel, Jager Moorblick & Barry Zeldenrust, 1, D-48599 Lekbandijk Gronau, 43, 4119 RA Ravenswaaij,en 0049(0)2562-710677 034-5558881, 06-54663893, mail@airtime.nl, eurofly-paragliding@t-online.de, www.airtime.nl Eurofly Paragliding, Lucas ten Napel, Moorblick 1, D-48599 Gronau, www.eurofly.nl 0049(0)2562-710677 Falcon Air, Huub Coumans, en 06-54663893, ‘t Schild 31,eurofly-paragliding@t-online.de, 5282 VJ Boxtel, 0411 - 673376, huub. www.eurofly.nl coumans@planet.nl, www.falcon-air-online.nl Falcon Air, Maurik Paragliding, Huub Coumans, István ‘tMolnár, Schild Stationsweg 31, 5282 VJ Boxtel, 416B 3925 0411CG - 673376, Scherpenhuub. coumans@planet.nl, zeel, 06-16810988, info@maurikparagliding.nl, www.falcon-air-online.nl www.maurikparagliding.nl Maurik Para Adventure, Paragliding, André István Wierenga, Molnár,Amsterdamsestraatweg Aalsloot 25, 3993 HA Houten, 400, 3551 CW 06-16810988, Utrecht, 030-2434264, info@maurikparagliding.nl, andre@parapente.nl, www.maurikparagliding.nl www.parapente.nl Para Adventure, André Paraglidingschool Inferno, Wierenga, RolandAmsterdamsestraatweg ter Harkel, Kogellaan 10, 400, 7602 3551 JL Almelo, CW Utrecht, 030-2434264, 0546-860662, info@paraglidingschool.nl, andre@parapente.nl, www.paraglidingschool.nl www.parapente.nl Paraglidingschool Parapente Noord-Nederland, Inferno, Roland Geertter Mesander, Harkel, Kogellaan Kromme 10, Elleboog 7602 JL 40,Almelo, 9751 0546-860662, RE Haren, 050-8501429 info@paraglidingschool.nl, en 06-13182565, www.parapentenoord.nl www.paraglidingschool.nl Parapente Noord-Nederland, Parasailingteam Nistelrode, Rob Geert vanMesander, de Akker, Kromme HeufkensElleboog 526, 540340, LV 9751 RE Uden, www.parasailingteam.nl, Haren, 050-5719934 en info@parasailingteam.nl 06-13182565, www.parapentenoord.nl Parasailingteam Pro Air Paragliding, Nistelrode, André Bizot, RobPrunusstraat van de Akker,49, Heufkens 7271 HP526, Borculo, 5403 LV Uden, www.parasailingteam.nl, 0545-273305, info@proair.nl, info@parasailingteam.nl www.proair.nl Pro Air Paragliding, Skygliders Paragliding, André Joost Bizot, Mineur, Prunusstraat Veursestraatweg 49, 7271 HP 98, Borculo, 2260 AG Leid0545-273305, schendam, 070-317 info@proair.nl, 82 16 / 06-245 www.proair.nl 320 26, info@skygliders.nl, Skygliders Paragliding, Joost Mineur, Veursestraatweg 98, 2260 AG www.skygliders.nl Leidschendam, 070-317 82 16 / 06-245 320 26, info@skygliders.nl, KNVvL-erkende Schermvliegverenigingen www.skygliders.nl

instructeurnr instructeurnr

Geldigheid aantekeningen per juni 2015

vervalverval datumdatum

Geldigheid aantekeningen per 2 november 2012 KNVvL-erkende instructeurs

A. J. Wierenga 9201 - IB TD 15-11-2014 E.J. Wierenga 9202 - IB TD 15-03-2015 A. J. Wierenga 9201 IL - IB IB TD 15-11-2014 x 15-11-17 H.M.J. Coumans 9222 Wierenga 9226 9202 IL - IB IB TD 23-04-2014 x 15-03-18 R. E.J. ter Harkel H.M.J.Jansen Coumans 9230 9222 - IL IB IB x 10-06-2014 15-11-17 F.G.M. R. ten ter Harkel 9226 IL IL IB IB TD 10-06-2014 x 23-04-17 L.H. Napel 9405 F.G.M.Beekman Jansen 9501 9230 IL - IB IB TD 16-12-2013 - 10-06-17 E.C.M. L.H. ten Napel 9518 9405 IL IL IB IB TD 10-08-2014 x 10-06-17 T.M.W. Kuper Beekman 9602 9501 - - IB IB TD 01-09-2012 - 16-12-16 A.E.C.M. Manuel A. Manuel 9602 IL - IB IB TD 15-11-2014 x 01-09-15 A.G.H.M. Bizot 9606 9606 IL IL IB IB TD 15-11-2014 x 15-11-17 J.P.A.G.H.M. Dekker Bizot 9701 J.P. Dekker 9701 - IL IB IB - x 11-11-2014 15-11-17 J.W.H. Omlo 9703 Omlo 9703 IL - IB IB TD 11-01-2015 - 11-11-17 G.J.W.H. Mesander 9801 Mesander 9801 - IL IB IB TD 31-08-2014 x 11-01-18 J. G. IJsselsteijn 9805 Montforts 9807 - - IB IB TD 15-11-2014 x 15-11-17 L. L.Montforts 9807 Blonk 9905 IL - IB IB TD 12-09-2012 x 03-10-15 C.CH. Snoey 9808 A. Blonk Jager 9907 - - IB IB TD 03-10-2015 x 07-01-18 CH. 9905 9912 - IL IB - TD 07-01-2015 x 13-07-17 A.M.F.J. Jager Schel 9907 M F Wout 0101 - - IB IB TD 14-08-2014 x 15-11-17 W.G.van Brink 9908 R.E. ten Berge 9912 0201 IL IL - IB TD 13-07-2014 x 03-05-18 M.F.J. Schel Mineur 0205 - IL IB IB TD 15-11-2014 x 25-09-16 MJ.M. F Wout 0101 H.J. 0210 IL IL IB IB TD 03-05-2015 x 21-09-17 R.E. tenAlberts Berge 0201 J.G.M. Sikking 0204 0214 - - IB IB TD 12-09-2013 x 09-07-17 A.E. Meindertsma L.A.N.W. de Wit 0205 0215 IL IL IB - TD 25-09-2013 x 07-04-17 J.M. Mineur P. Rehorst 0401 - IL IB IB - x 10-06-2014 26-06-15 R.J.M. Kortink 0209 P. JAlberts .A. Scheurink 0210 0502 - IL IB IB TD 21-09-2014 - 08-07-17 H.J. I. Molnar 0505 - IL IB IB TD 09-07-2014 x 10-06-17 J.G.M. Sikking 0214 H.J. terde Maat 0506 IL IL - IB TD 07-04-2014 x 06-12-17 L.A.N.W. Wit 0215 P. M. Beukers 0216 0507 IL IL IB IB TD 01-07-2014 x 12-06-17 T. R. Wolbert van Koutrik 0401 0509 IL - IB IB TD 26-06-2015 x 28-12-17 P. R.C. Rehorst L. Kragten 0601 IL - - IB TD 28-01-2014 x 06-03-18 G.J.J. van Helvoort 0501 0603 IL - IB IB TD 08-07-2014 x 22-05-15 P. S. J .A.Haas Scheurink 0502 Borra 0702 IL IL IB - TD 10-06-2014 x 17-02-17 I. C. Molnar 0505 G.A.N. van Rijn 0506 0703 IL IL IB IB TD 06-12-2014 x 06-02-17 H.J. ter Maat 0704 IL x 07-04-17 R. M.W.J.Arends P. M. Beukers 0507 IL IB IB TD 12-06-2014 R.E.Wolff 0705 IL x 19-06-17 R.C. van Koutrik 0509 - IB - TD 28-12-2014 0706 IL x 01-10-17 L. V.Verbon Kragten 0601 - IB IB TD 06-03-2015 0801 IL 0 11-11-17 S. R.Dijk Haas 0603 - IB - TD 22-05-2015

AA Paragliding Holland (7301), Vincent Verbon, Turfschipper 96, 2292 JB Wateringen, 0174-290458 Schermvliegverenigingen en 06-51278458, info@paragliding.nl, KNVvL-erkende www.paragliding.nl AA ParaglidingVliegers HollandXCC (7301), Vincent Verbon, Turfschipper 96, 2292 JB Achterhoekse (7201), J.M. van Steenderen, ZutphensestraatWateringen, 0174-290458 en 06-51278458, info@paragliding.nl, weg 49A, 6953 CJ Dieren, 0313-496940, secretariaat@achterhoeksevliegers.nl www.paragliding.nl Eerste Ned. Parapente Vereniging (Para Adventure) (7655), André Achterhoekse Vliegers XCC (7201),400, J.M.3551 van Steenderen, Wierenga, Amsterdamsestraatweg CW Utrecht, Zutphensestraatweg 030-2434264, 49A, 6953 CJ Dieren, 0313-496940, secretariaat@achterhoeksevliegers.nl andre@parapente.nl, www.parapente.nl Eerste Ned. Parapente (7655), 0411-673376, André Falcon Air (8503), HuubVereniging Coumans, ‘t (Para SchildAdventure) 31, 5282 VJ Boxtel, Wierenga, Amsterdamsestraatweg 400, 3551 CW Utrecht, 030-2434264, huub.coumans@planet.nl, www.falcon-air-online.nl andre@parapente.nl, www.parapente.nl Hoekse Vliegers (7302), Egbert Cijsouw, ecijsouw@gmail.com, Falcon Air (8503), Huub Coumans, Schild 31, 5282 VJ Boxtel, 0411-673376, www.dehoeksevliegers.nl (nog niet‘tonline) huub.coumans@planet.nl, www.falcon-air-online.nl Paraglidingclub Sky Rebels (7198), Aart de Harder, Bergse Linker Rottekade Paraglidingclub Sky Rebels (7198), Aartaart@raatsaam.nl, de Harder, Bergsewww.skyrebels.nl Linker Rottekade 221b, 3056 LG, Rotterdam, 06-54757845, 221b, 3056 LG, Rotterdam, 06-54757845, www.skyrebels.nl Parasailingteam Nistelrode (7289), Robaart@raatsaam.nl, van de Akker, Heufkens 526, 5403 Parasailingteam Nistelrode (7289), Rob van de Akker, Heufkens 526, 5403 LV LV Uden, www.parasailingteam.nl, info@parasailingteam.nl Uden,4 www.parasailingteam.nl, info@parasailingteam.nl Plus (715232), Platenkampsweg 7, 7495 RA Ambt Delden, www.plus-4.nl PlusAir 4 (715232), Dick(8502), ter Maat, Postbus 7500 AP Enschede, Pro Paragliding André Bizot,647, Prunusstraat 49, 7271 HP Borculo, dtermaat@t-online.de, www.plus-4.nl 0545-273305, info@proair.nl, www.proair.nl Pro Air Paragliding (8502), André Bizot,Meester Prunusstraat 49, 7271 HP7107 Borculo, Skyclub Holland (7297), Alex Schreurs, Meinenweg 9 te AN 0545-273305, info@proair.nl, www.proair.nl Winterswijk Kotten, 0543-563253, fwascheurs@telfort.nl Skyclub Holland Alex Schreurs, Meester Meinenweg 9 te 7107 AN Stichting Eurofly (7297), Paragliding (7292), Ton van Duuren, Moorblick 1, D-48599 Winterswijk Kotten, 0543-563253, fwa.schreurs@kpnmail.nl Gronau, 0049(0)2562-710677 en 06-54663893, vanduuren-t@versanet.de, Stichting Eurofly Paragliding (7292), Ton van Duuren, Moorblick 1, D-48599 www.eurofly.nl Gronau, 0049(0)2562-710677 en 06-54663893, vanduuren-t@versanet.de, Twentse Paragliding Club Skyline (7657), Maarten Swart, Middendorpswww.eurofly.nl traat 7, 7855 PR Meppen, 0591-377155, skyline.bruinehaar@gmail.com Twentse (7657), Maarten Swart, Cloud to Paragliding Cloud (7303),Club HansSkyline ter Maat, Boerskottenhoek 67,Middendorpstraat 7546 DC En7, 7855 PR Meppen, 0591-377155, skyline.bruinehaar@gmail.com schede, +31 (0)53-4776830 | +31 (0)6-38737021 www.cloudtocloud.nl

0802 - x 27-12-17 C.B.Zeldenrust Borra 0702 IL - IB TD 17-02-2014 A.A.H.N. G.A.N. van van Rijn den Akker 0703 IL IB TD 06-02-2014 Arends 0901 IL x 12-09-15 M.W.J. 0704 IL IB - TD 07-04-2014 S.R.Majoor 1001 IL x 19-05-18 R.E. Wolff 0705 IL - IB TD 19-06-2014 1201 IL x 04-01-18 V. P.J.Buis Verbon 0706 IL IB IB TD 01-10-2014 1301 IL x 03-12-17 R. A.Lormans Dijk 0801 IL - IB TD 11-11-2014 Bos 1302 - - IB IB TD 27-12-2014 x 14-06-16 B. Wycher Zeldenrust 0802 Nick tervan Harkel 1303 - IB x 28-06-16 A.A.H.N. den Akker

S.R. Majoor P.J. Buis

0901 IL - TD 12-09-2015 1001 IL IB TD 19-05-2015 1201 IL IB TD 04-01-2015

Vermelding rood, betekent verlopen Vermelding inin rood, betekent verlopen aantekening instructeur. aantekening instructeur.

43 43

Photo: Tristan Shu

Pancho and Amelia ASET bv

p/a Burg. Bickerstraat 22 1111 CB Diemen The Netherlands

44

Phone.: +31 6 1812 3766 www.panchoamelia.nl