ASM 2010 27(3)

Tijdschrift van de ­ Koninklijke ­Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart

Jaargang 27 l Juli 2010

speedriden

Ski’s, schermen, sneeuw en snelheid Transponderleed l Top Gun para’s boven Texel

NK Vulkaanas zweven l Belgian Balloon Trophy Blériot XI over het Ketelmeer l Feest der beginner | Juli 2010

1

inhoud

Het laatste nieuws via

www.knvvl.nl

Juli 2010

3 4 7

Voorwoord Frits Brink, Voorzitter KNVvL Ski’s, schermen, sneeuw & snelheid: speedriden

Top Gun para’s boven Texel Belgian Balloon Trophy 2010

8 Zeeuwse meisjes ‘ons ben zuunig’ EK Schermvliegen de mist in 9 Column 10 Transponderleed 12 Blériot XI over het Ketelmeer 14 NK Vulkaanas zweven, Vaarwel Valkenburg, Sparsamer 15 Agenda en verder Feest der beginner

is een driemaandelijkse ­uitgave van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL).

KvK 40409050 ‘s-Gravenhage. NE ISSM 0040/6023 Adres: KNVvL, Houttuinlaan 16A, 3447 GM Woerden, T: (0348) 437 060, F: (0348) 437 069, E: info@knvvl.nl Redactie en acquisitie: Veva Ekkelenkamp, Marijke van Geem, Bart Pelt Aan dit nummer werkten mee: Tekst: Heleen van den Bos, Frits Brink, Bureau Parachutespringen, Marijke van Geem, Harm Hazewinkel, Chantal van Liefland, Erik Louwes, Ben Mosbach, Frits Paymans, Frits Snijder, Bert Stuiver Foto’s: Veva Ekkelen­ kamp, Arnoud Ens, Frans Guise, Harm Hazewinkel, Jeroen Kroon, Sander Lelie, Chantal van Liefland, Hans van Marrewijk, Erik Louwes, Otto Rodenburg, Frits Snijder, Bert Stuiver, Arthur Werner Ontwerp en vormgeving: VerheulCommunicatie.com ­Alphen aan den Rijn. Druk en verzending: Thieme ­MediaCenter Rotterdam.

Kopij: aanleveren in Word (*.doc) als ‘platte tekst’ (= zonder enige opmaak). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden kopij te corrigeren, in te korten of niet te plaatsen. Geplaatste artikelen geven niet noodzakelijk de mening weer van redactie en uitgever (KNVvL), tenzij zij expliciet in functie zijn onderschreven. Anonieme bijdragen worden niet geplaatst, evenals bijdragen met lasterlijke uitlatingen jegens personen of instanties. Beeldmateriaal: van digitale foto’s het onbewerkte bronbestand uit de camera aanleveren. Bestandgrootte 1 MB, liefst groter, vanwege de voor druk vereiste resolutie (300 dpi). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden beeldmateriaal op kwaliteit te beoordelen, te selecteren of niet te plaatsen.

Publicatierechten: tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en beeldmateriaal vrij van rechten in ‘Air Sports Mail’ gepubliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor gehele of gedeeltelijke publicatie op officiële websites van de ‘KNVvL’. Voor het overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze worden ­gereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ©All rights reserved. No part of this magazine may be reproduced in any form or by any means without prior permission from the publisher. Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties zijn opvraag­ baar op het redactieadres, zie boven.

2

| Juli 2010

As erover!

Foto Frits Snijder

De sportorganisatie KNVvL en de belangenbehartigingsorganisatie KNVvL zijn één en ondeelbaar, maar hadden in de afgelopen periode ieder hun eigen accenten, wellicht zelfs hoogtepunten.

Binnen onze sportkoepel NOC*NSF beleefden we roerige momenten.

Vooral door de invloed van enkele grote bonden leek het er even op dat het vertrouwen in het bestuur en management van de koepel breuken vertoonde. Een beweging in de richting van een grotere ­invloed van deze bonden op de georganiseerde sport ten koste van het grote aantal middelgrote en kleinere bonden dreigde. Dankzij goed overleg zal er in de komende maanden eerst worden nagedacht over ons zorgvuldig opgebouwd gedachtegoed, voordat er wijzigingen in onze koepel worden doorgevoerd die naar mijns inziens aan de ­solidariteit tussen de vele sportorganisaties in ons land - van groot tot klein - afbreuk doen.

Wij mochten in deze organisatie ook afscheid nemen van twee voortreffelijke mensen: directeur Theo Fledderus en voorzitter Erica Terpstra.

Theo Fledderus deed dit terecht op feestelijke wijze; hij heeft immers in de afgelopen 10 jaar de nationale sportorganisatie - soms tegen de verdrukking in - echt op de kaart gezet. En dan Erica Terpstra.

Bij haar aantreden acht jaar geleden mocht ik met enkele anderen mijn invloed gebruiken om haar te kandideren. Geen groter gelijk heb ik ooit gekregen door haar functioneren als DÉ sportvrouw van Nederland. Een grandioos mens dat zoveel goeds voor de sport in ons land heeft gebracht, dat nog vele jaren daarvan de vruchten zullen worden geplukt.

Als belangenbehartiger voor de recreatieve en sportluchtvaart is in de voorbije maanden erg veel werk verzet. Laat ik met name onze ­vice-voorzitter Frits Paymans en onze medewerkster operations ­ Veva Ekkelenkamp noemen die met niet aflatende inzet de belangen van onze leden verdedigden. Ik constateer dat in het overleg met het departement van Verkeer en Waterstaat onze inbreng weliswaar in toenemende mate op waarde wordt geschat, maar steeds weer

blijkt dat de wijze waarop wijzelf de veiligheid van onze sport in ­protocollen waarborgen niet altijd wordt herkend. Ik denk aan de RVGLT, de regeling voor het veilig gebruik van luchthavens en ­andere terreinen. Het kostte erg veel moeite om een voor ons redelijke regeling overeen te komen en dan dreigt nog voor de snorvliegers een onacceptabele beperking van hun sportieve mogelijkheden.

Ik verwacht dat met verder overleg in de komende maanden ook voor deze leden een goede oplossing wordt gevonden.

Heel bijzonder was de dreigende verhoging van de kosten van brevetten voor de motorvliegers. Nota bene door de uitbesteding van deze ­rijkstaak aan een particuliere organisatie, zouden de kosten voor de brevethouders verhoogd moeten worden met het BTW tarief.

Los van mijn opvatting dat deze rijkstaak aan de KNVvL zou dienen te worden gemandateerd, was de voorliggende gedachte wel erg krom. Jammer dat dit inzicht slechts na langdurig beraad ook bij het departement ingang vond.

Van de affaire rondom de aswolk kunnen we ook nog veel leren. ­Zeker dat bij dergelijke calamiteiten de deskundigheid die bij belanghebbende organisaties (waaronder de KNVvL) aanwezig is vanaf het eerste moment serieus in het besluitvormingsproces van het ­departement betrokken wordt. Mijn gevoel zegt dat de procedure die recentelijk werd gevolgd er één is die in de categorie valt van ‘eens en nooit weer’. Daarom, met het inzicht van nu: as erover!

Frits Brink, Voorzitter KNVvL

| Juli 2010

3

Een weekje speedriden in Tignes

Ski’s, schermen, s zaterdag, aankomst

Die avond kwam de hele groep bij elkaar en maakten we kennis

Op zaterdag 9 januari 2010 kwamen we aan in Tignes Val Claret.

met de instructeur Patrick en met zijn hulpinstructeur Stephan.

Via een vriend hadden wij ons opgegeven voor een cursus speed­

De groep bestond uit parachutisten en paragliders. Er werden

riden. Enthousiast door spannende verhalen en nieuwsgierig naar

­gelijk stoere verhalen uitgewisseld en de belangstelling voor elkaars

wat ons te wachten stond gingen we Tignes verkennen. Op 50m

sporten was groot. We kregen eerst theorieles over het speedriden.

afstand van de pistes en skiliften, mag hier speedriden overal

Nadat al het papierwerk was geregeld kregen we ook onze uitrusting.

­beoefend worden en het is behoorlijk in opkomst. De cursus waar

Die bestond uit de speedrider met harnas, een portofoon met

wij ons voor hadden opgegeven werd gedaan onder begeleiding

oortje, een rugprotector en lawinepieper. Tenslotte oefenden we

van de zeer ervaren instructeur Patrick. Hij is zowel ski- als

alvast met het uitleggen, aanhaken en weer opvouwen van het

schermvlieginstructeur en tevens door la Fédération Française de

scherm, want dit moesten we de volgende dag doen met ski’s aan.

Vol Libre bevoegd om speedridingcursussen te geven.

En dat is best lastig!

zondag, verkennen De zondag na aankomst zijn we eerst lekker gaan skiën om het gebied te verkennen. Tignes ligt op 2100 m hoogte in de

maandag, start en stop

Om 9 uur ’s ochtends verzamel­ den we bij de Tufs, de skilift van

­Franse Savoie. Het prachtige en omvangrijke skigebied Espace Killy

Tignes Val Claret. Geen stokken om mee te skiën en flink ingepakt

omvat naast Tignes ook Val d’Isere. Helaas was het koud,

met de uitrusting. In een kleine fastpack-zak zat de speedrider die

­behoorlijk mistig en sneeuwde het, dus we deden het rustig aan.

je tijdens het skiën tegen je buik geklemd vast moet houden,

Het voordeel van de omstandigheden was dat we de volgende dag

­anders vangt hij teveel wind. De pistes waren perfect en de lucht

zouden k ­ unnen starten in de verse poedersneeuw!

strak blauw. Na drie afdalingen bereikten we het stuk off-piste

4

| Juli 2010

Chantal van Liefland deed samen met haar vriend in januari een cursus ­speedriden in het Franse Tignes.

Speciaal voor Air Sports Mail hield zij een dagboek bij over haar kennismaking met deze spectaculaire nieuwe sport.

Tekst en foto’s Chantal van Liefland

neeuw & snelheid waar Patrick met ons wilde beginnen. Omdat het op zondag zo

sneeuw van een meter! We waren kapot de eerste dag! Het deed

gesneeuwd had liet hij ons eerst off-piste skiënd naar beneden

me erg sterk denken aan mijn 1e dag schermvliegen. Telkens weer

gaan om het stuk te verkennen en de sneeuw wat platter te

het scherm proberen op te zetten, wennen aan het gevoel, zere

­maken. Dat was al een hele uitdaging: achteroverleunend op je

armen. Speedriden is geen sport die je ‘wel even kan leren’!

ski’s, je scherm voor je vasthoudend, door een dik pak verse sneeuw skiën. Bijna iedereen viel wel een keer en kom dan maar weer overeind! We hadden al aardig afgezien en toen moest het speedriden eigenlijk nog gaan beginnen.

Deze eerste dag stond het starten en stoppen centraal. Op elk

dinsdag, bochten onder de knie?

Op dezelfde plek waar we gisteren het starten en stoppen hadden ge­ oefend was de sneeuw nu wat aangevroren. Leuk, want dan kon­

heuveltje moesten we bovenaan even stilstaan, om vervolgens weer

den we ook wat meer snelheid maken. Ditmaal stond het l­eren

te starten. Zo oefenden we met de starttechniek die toch wel anders

van bochten op het programma. Best lastig, want in tegenstelling

is dan het starten met een paraglider. Je scherm hoeft lang niet

tot paragliden waar je met je gewicht en stuurlijnen een bocht in­

zo netje te liggen, als de tips maar vrij zijn en je geen line-over

zet, ben je hier ook nog eens aan het skiën. Het bleek voor veel

hebt. Je start met je armen wijd en als het scherm omhoog komt

cursisten een hele opgave om niet skiënd, maar vliegend een

door de snelheid van het skiën maak je contact met het scherm,

bocht in te gaan en dan het scherm met je ski’s te volgen. Toch

door je armen in een W-vorm te houdens. Bij het stoppen schiet

ging het vandaag al snel een stuk beter.

je scherm eigenlijk per definitie over en omdat we veel vielen lag

Zelf had ik grote pech in de laatste run. Het ging heel erg lekker

je soms helemaal verstrengeld in de lijnen. Je moest dan heel

en ik maakte dus veel snelheid. Op een relatief vlak deel bleef ik

voorzichtig proberen op te staan om niet met je ski’s een lijn

te weinig achterover hangen, waardoor mijn ski’s zich in de

door te snijden. En let wel, de ondergrond was een laag poeder­

sneeuw boorden, ik mijn evenwicht verloor en over de kop sloeg.

| Juli 2010

5

Speedgliding Speedgliding is de verzamelnaam voor speedriding en ­speed­flying. Speedriding is een nieuwe wintersport waarbij het skiën wordt g ­ ecombineerd met (scherm)vliegen.

Je moet goed off-piste kunnen skiën en wordt als het ware

Het is een geweldige manier om afdalingen te maken die alleen met ski’s aan onmogelijk zijn

geholpen door je scherm om met snelheden van tussen de 45 en 60 km/u af te dalen. Bij speedriden heb je nog veel

Elke avond kreeg ik de filmbeelden te zien van trotse mede­

contact met je ski’s met de sneeuw. Dit is anders bij speed-

cursisten en was ik stiekem wel jaloers. Wat had ik die combinatie

flying, hierbij vlieg je namelijk g ­ ewoon zo hard mogelijk naar

met stukken vliegen graag zelf meegemaakt!

beneden. Bij het speedflyen heb je vaak pas bij de landing want sneeuw is niet noodzakelijk. Wil je ­weten of deze

vrijdag, speedriden all the way!

sport wat voor jou is? Op YouTube.com staan ­diverse

Uiteindelijk heeft de helft van de groep op deze laatste dag een

­spectaculaire filmpjes van het speed­riden in Tignes.

tocht gemaakt. Niet iedereen had voldoende vertrouwen in het

Ga naar www.youtube.com en zoek op ‘speedriden’.

­eigen kunnen en een aantal wilde graag ook nog een dagje zelf

weer contact met de grond. Dit kan dus ook in de zomer,

skiën, want door de intensieve cursus waren ze daar na zondag helemaal niet meer aan toe gekomen. Degenen die wel de tocht hebben gedaan kwamen aan het eind van de middag helemaal Mijn ski’s hakten zich in de sneeuw en schoten helaas deze keer

euforisch terug in het dorp. Zij hebben er duidelijk een nieuwe

niet los, waardoor ik de klap met mijn lichaam opving. Ik voelde

passie bij!

gelijk een stekende pijn in mijn knie en ik kon niet zelf uit de

Speedriden is een risicovolle en lastige sport. Je moet niet bang

sneeuw loskomen. Gelukkig kwam Stephan me helpen, maar deze

zijn om te vallen of om snelle, off-piste afdalingen te maken.

val betekende voor mij helaas wel einde oefening.

Wij hebben kunnen ervaren hoe je onder goede begeleiding deze

woensdag en donderdag, vliegen maar

sport kan leren. Het is een geweldige manier om afdalingen te

Dankzij mijn knieblessure kon ik niet mee naar de nieuwe oefen­

Ondanks mijn knieblessure kan ik iedereen die dit aanspreekt

plek, waar de cursisten konden ervaren hoe het is om echt los te

aanraden zelf eens een speedride cursus te volgen. Mijn zelf­

komen van de sneeuw en stukjes te vliegen. Ze oefenden eerst

vertrouwen heeft een beetje een klap gekregen, dus ik houd het

weer op een stuk rechtuit en later ook in combinatie met het

voorlopig bij paragliden. Maar ik blijf genieten van alle de mooie

­maken van bochten. Je leert steeds beter inschatten dat wanneer

filmpjes, foto’s, ervaringen van mijn vrienden en van mijn eigen

je remt, je lift krijgt, wat je helpt over obstakels te komen.

kennismaking met speedriden!

6

| Juli 2010

maken die alleen met ski’s aan onmogelijk zijn. Wie wil nou niet die eerste sporen achterlaten in de verse poedersneeuw?

Top Gun para’s boven Texel Op dinsdag 27 april speelde zich een ­fantastisch schouwspel af in het luchtruim boven Texel. De PH-JAS, de kist die dagelijks ­para’s dropt boven het waddeneiland, werd ­geflankeerd door twee F-16’s.

Tekst HBP, naar het artikel van Joost Luijsterburg Foto’s Hans van Marrewijk

Één van de F-16 piloten was Joost Luijsterburg, zelf ­actief parachutist en op dat moment actief op de Quick Reaction Alert (QRA). Dit bestaat uit twee volledig ­bewapende F-16’s die 24/7 paraat staan. Trainings­ missies maken deel uit van deze 24-uurs dienst, en het flankeren van de parakist was dan ook geen toeval.

De F-16’s gebruikten het vliegtuig van Paracentrum Texel namelijk om te oefenen hoe ze zogenaamde ‘slow-movers’, vliegtuigen of helikopters die een stuk langzamer dan F-16’s vliegen, konden onderscheppen.

Waar een F-16 het liefst 300 kts en sneller vliegt haalt de PH-JAS, een Cessna 208 Caravan, op een drafje 120 kts. Toch lukte het de piloten om hun gevechts­ vliegtuigen goed controleerbaar te houden rond deze

Belgian Balloon Trophy 2010 Tekst en Foto’s Bert Stuiver

­relatief lage snelheden en konden ze tot op enkele ­meters van de open deur in formatie vliegen.

­Het Hemelvaartsweekend betekent voor de ballonvaarders ­traditioneel dat de strijd om de nationale titels weer losbarst.

Vier parachutisten hadden het geluk om als laatsten

Dit jaar was het decor de Belgische Ardennen bij Izier, een

over te blijven en op 13,000 ft een clear and pull te

­prachtige omgeving. Naast de Belgische en Nederlandse deel­

­maken, waardoor ze direct onder hun koepels kwamen

nemers stond de wedstrijd ook open voor buitenlandse deelnemers

te hangen. Terwijl de vier Velocity parachutes bij elkaar

en een aantal internationale toppers maakten hier dan ook gebruik

in de buurt vlogen, een manoeuvre die ook wel canopy

van. Het hoge wedstrijdniveau werd helaas een beetje verpest

flocking genoemd wordt, maakten de F-16’s nog een

door het slechte weer. Regen en laaghangende bewolking zorg­

paar passes om wat unieke plaatjes te schieten. Op

den ervoor dat de Belgische wedstrijdleiding met moeite de

10,000 ft was de pret voorbij en keerden de straaljagers

­verplichte zeven opdrachten in drie van de zeven geplande

terug naar Volkel terwijl de para’s een wat langer ritje

­vaarten kon realiseren. Dit leverde wel een strijdvol kampioen­

naar beneden hadden dan ze doorgaans gewend zijn.

schap op, want iedere ­opdracht telde mee.

In het Nederlandse kampioenschap waren er geen verrassingen: voor de twaalfde keer ging Henk Broeders er met de titel vandoor, gevolgd door Johannes Kooistra (zilver) en Mathijs de Bruijn (brons). Bij de Belgen prolongeerde Steven Vlegels zijn titel, was het zilver voor Yves Berben en het brons voor Michel Standaert.

Het overall klassement werd gewonnen door de Luxemburger Nico Betzen; Henk Broeders eindigde hier op de tweede plaats en de Duitse Uwe Schneider werd derde. Het kampioenschap ­ telt mee voor plaatsing voor het EK van 2011 in Llieda (Spanje), waarbij de ­Nederlands Kampioen zich automatisch plaatst.

Andere ballon­vaarders kunnen middels een aantal kwalificatie­ wedstrijden ­proberen zich te handhaven of te verbeteren in de selectie die ­uitgezonden wordt naar het EK.

| Juli 2010

7

EK Schermvliegen de mist in Tijdens het EK Schermvliegen in het ­Oostenrijkse ­Abtenau is het Nederlands team als 27ste van de 32 ­deelnemende landen geëindigd. Twee weken lang werd ­Abtenau geteisterd door regen en mist, waardoor er slechts drie geldige ­taken konden worden gevlogen.

Tekst en foto Erik Louwes Het Nederlands team, bestaand uit Ruud van der Heijden, Robert Smits, Jolanda de Zeeuw, Sander de Lepper en Hijlko Soepboer, was niet echt tevreden. Jolanda de Zeeuw, één van de vijftien vrouwen van de 150 deelnemers vertelt: “We waren niet met het allerbeste team. Ik had al anderhalf jaar niet gevlogen. Maar Robert heeft weer

missen zij bergen.” De meest verrassende taak was op de laatste

veel beter gevlogen dan twee jaar geleden in Servië. We zijn vlakland

wedstrijddag: 144 kilometer over en langs Dachstein, voornamelijk

vliegers. De Oostenrijkers en Zwitsers hebben bergen in de achter­

gletsjers en rotsen. “Zo indrukwekkend. We moesten veelal aan de

tuin. Maar zet je hen in Australië neer, zoals met het laatste WK, dan

lijzijde en dat betekende dus dichtbij de berg vliegen. Verder van de berg is geen optie, want dan zit je in de rotor. Het blijft zo fantastisch, een bergtop op 3000 meter. Je beseft dan wel hoe fragiel je bent!’’

Zeeuwse meisjes

‘Ons ben zuunig’

Nog niet zo lang geleden was Zeeuws meisje vooral bekend als een margarinemerk, dat dan ook nog werd aanbevolen met de mede­deling ‘ons ben zuunig’. Er waren – en zijn – ook andere Zeeuwse meisjes. Twee van die meisjes voorzien hier de Pander ­PH-AFM ‘Vlinder’ van brandstof. Of althans, ze doen alsof, want of de Zeeuwse klederdracht nu echt geschikt is om met benzine in de weer te zijn, mag worden betwijfeld. Maar het blik wordt keurig Dit la commy nibh et, sum nulputatem velenit venim dolummy nulla augiam venit nullamet, vel

zo gehouden, dat de naam van de leverancier Stanavo, een voor­ loper van Esso, goed leesbaar is. Ook toen werkten de Zeeuwse meisjes dus al mee aan reclame! Tekst en Foto Harm J. Hazewinkel

De foto is op 26 augustus 1933 genomen

nog niet. Zij kwamen wel uit ‘de betere

de bevolking in groten getale naar het

op het vliegveld van Vlissingen, ter gelegen­

kringen’ en dat maakte dat de deelnemers

vliegveld was gekomen om al die vliegtuigen

heid van de Tweede Nederlandse Rond­

overal waar zij neerstreken met alle egards

– er waren dertig deelnemers – van nabij

vlucht voor sportvliegtuigen. Het jaar

werden behandeld. Burgemeesters en

in actie te zien. Vliegen was in die tijd

­tevoren had de Commissie voor Lucht­

­andere notabelen kwamen naar het vlieg­

­tenslotte nog iets bijzonders. De weinige

toerisme van de KNVvL voor het eerst een

veld om hen te begroeten – en zo ook de

sportvliegtuigen in Nederland waren nog

rondvlucht ­georganiseerd om ‘toeristisch

in klederdracht gestoken meisjes, die voor

niet zo vaak te zien. Er werd ook niet geklaagd

aangelegde sportvliegers binnen twee dagen

de ­‘couleur locale’ mochten zorgen. Op

over geluidshinder en luchtvervuiling. Zo

over de meest bezienswaardige plaatsen en

andere vliegvelden werden de deelnemers

waren de Nederlandse Rondvluchten een

streken van ons land te voeren.’ Bovendien

dan weer onthaald op volksdansen en

geslaagde propaganda voor de luchtvaart en

kon op die manier brede propaganda voor

vendelzwaaien. Bij het diner was avond­

voor de KNVvL, die toen nog het ‘luchtvaart­

de luchtvaart worden gemaakt.

kleding verplicht.

gezind maken van Nederland’ als een van

Veel sportvliegers kende Nederland toen

Maar op de achtergrond zien we dat ook

de voornaamste doelstellingen kende.

8

| Juli 2010

column Ratelband

E

ven dacht ik dat onze overheid in al haar goedheid en

modelvliegsport tot betere regulering en veiligheid. Sterker nog,

vanwege veiligheidsgronden een nieuwe groep frequenties

door g­ ebrek aan het faciliteren van terreinen dwingt de overheid

aan de modelvliegsport had toegewezen en deze populistisch

het i­llegaal gebruik van modelvliegtuigen af. Het Openbaar

de ‘Ratelband’ had genoemd. De kwetsbaarheid van radiosignalen

­Ministerie zal ongetwijfeld handhavend optreden en Ratelband

in een smalle bandbreedte en het risico van interferentie zouden

adequaat beboeten, hiermee bijdragend aan extra promotie voor

daar een goede aanleiding toe zijn. Tot op heden schipperen de

het nieuwe boek.

modelvliegers met een aantal kanalen in een beperkte bandbreedte,

Het is triest, maar er wordt in Nederland massaal illegaal gevlogen

hetgeen vooral bij wedstrijden een hoge discipline vereist.

door niet-opgeleide modelvliegers, die niet op de hoogte zijn van

Meer ruimte en een betere frequentiebeveiliging zouden het vliegen

de regelgeving voor deze luchtsport. Handhaving vindt nauwelijks

veiliger maken, ook met modellen boven de 25 kilo.

plaats, omdat lokale wetshandhavers meestal ook niet bekend hiermee zijn. Evenmin wordt de consument gewaarschuwd of

Niets van dit alles! Onze vaderlandse nar Ratelband heeft het

­gewezen op de regelgeving en de bestaande beperkingen op het

nieuws weer eens gehaald. Ter promotie van zijn nieuwe boek

gebruik. Voor relatief lage prijzen worden op de markt model­

vloog hij met een modelvliegtuig met reclamesleep boven het

vliegtuigen aangeboden, maar een instructie met wettelijke

­Binnenhof en landde uiterst onverzorgd, de modelvliegsport

­bepalingen en veiligheidseisen ontbreekt. Een bijsluiter voor een

­onwaardig. Daarbij heeft hij zich schuldig gemaakt aan een reeks

eenvoudig aspirientje is een boekwerk met waarschuwingen, maar

van overtredingen. Naast het vliegen in verboden gebied, het

bij een modelvliegtuig staat alleen uitgebreid aangegeven waar de

­uitvoeren van luchtwerk (reclameslepen), het ontbreken van

batterij moet worden weggegooid.

­toestemming van de terreineigenaar en van een verklaring van geen bezwaar, vliegen over aaneengesloten bebouwing en mensen­

De overheid is door haar eigen restrictief beleid medeverant­

verzamelingen, enzovoort. Blijkbaar reikte zijn budget niet verder

woordelijk voor de illegale beoefening van de modelvliegsport.

dan het huren van een modelvliegtuig en reikte zijn kennis niet

Een verplichting tot aansluiting bij de KNVvL zou veel illegaal

verder dan het goed spellen van de reclamesleep.

vliegen voorkomen. Daar mogen ze op het Binnenhof wel eens hun gedachten over laten gaan. Tjakka!

Mag de KNVvL en haar leden daar iets van vinden? Natuurlijk, maar veel zin heeft dat niet. De overheid is chronisch ziende blind en horende doof voor de gerechtvaardigde wensen van de

tot 27 augustus

voor slechts € 110,-

Up-to-date met het ‘Mosbach boek’ De KNVVL biedt haar leden de unieke ­

Gedurende deze tijdelijke actie bedraagt

kans om voor een aantrekkelijke prijs in

de prijs slechts € 110, inclusief verzend­

het bezit te komen van het succesvolle

kosten. Bestellen kan tot 27 augustus 2010

boek van Ben Mosbach: Theorie voor

op de volgende manier:

­privévliegers. Het betreft zijn laatste

U maakt € 110 over op ­rekening 179618 van

uitgave en een ­supplement ‘voorschriften

de KNVVL onder vermelding van uw naam

en operationele procedures’. Dit is de

en ‘actie studieboek’. Vervolgens stuurt

­ideale gelegenheid voor hen die toe zijn aan

u een mail aan info@knvvl.nl met uw adres­

een update of voor hen die het verouderde

gegevens en uw lidnummer. Wij zullen u de

exemplaar willen omruilen!

uitgave zo snel mogelijk toesturen.

| Juli 2010

9

Big Brother is watching you!

Transponderleed

Tekst Frits Paymans Foto’s Arnoud Ens

De Werkgroep Implementatie Transponderverplichting (WIT) had het in ­diverse rapportages al voorspeld: de introductie van de transponder­ verplichting kan niet vlekkeloos verlopen. Maar toch ging de overheid ­dapper en vol zelfovertuiging verder met de introductie van high tech ­apparatuur in basale luchtvaartuigen. Met alle gevolgen van dien.

N

a acht jaren argumenteren voor een goede zaak, blijft de

­Inmiddels is de techniek zodanig aangepast dat dit probleem is

KNVvL de transponder als beoogd veiligheidsverhogend

verholpen door een mindere zichtbaarheid van het verkeer onder

element nauwlettend volgen. De primaire veiligheid

de TMA. Natuurlijk is het systeem niet zo feilloos als voorgesteld.

door de ACAS-functie en de secundaire veiligheid in het enkele

Helaas komen nu door het ontbreken van een gedegen vlieg­

voorkomende geval dat surveillance daar een taak zou kunnen

veiligheidsonderzoek de gebreken vanzelf boven. De eerste waar­

hebben. We hebben niet lang hoeven wachten, of de eerste

schuwingen van niet goedwerkende transponders zijn al door de

­problemen deden zich voor. Op de eerste mooie vliegdag in

Inspectie ­uitgedeeld. Wanneer u dus vliegt in een ongecontroleerd

2009 waren er circa negen zichtbare labels op de radarscope

luchtruim wordt u dankzij de transponder in de gaten gehouden.

­voldoende om de verkeersleiding te verstoren. Het gevolg was

­Veiligheid? Of het controleren van al uw bewegingen in het lucht­

­initieel de ­sluiting van het luchtruim onder de TMA Schiphol.

ruim? Big Brother is watching you!

10

| Juli 2010

Operationele tekortkomingen

De gezagvoerder heeft geen controle op de goede werking van de transponder, die beperkt zich tot de goedgekeurde installatie van het apparaat, het instellen van de juiste code (7000) en het inschakelen op de juiste stand. De wetgever heeft geen eisen ­gesteld aan het confirmeren van de juiste werking. Pogingen dat afdoende te regelen voor zweefvliegtuigen zijn gestrand op een te hoge RT-workload voor de verkeersleiding. Willens en wetens is het risico gelopen dat de werking van een transponder wel eens niet geheel correct zou kunnen zijn!

Verbazingwekkend is dat gemeld wordt dat de transponder wel goed heeft gewerkt. Alleen op twee data is blijkbaar gevlogen met een niet (goed) werkende transponder. Een niet (goed) werkende transponder behoeft niet ingeschakeld te staan. Het is echter ­nergens verboden een niet-werkende transponder in te schakelen.

Valse beschuldigingen

In de uren dat de TMZ actief was heeft de gezagvoerder naar behoren

Gezagvoerders kunnen rekenen op een minder vriendelijk schrijven

gehandeld door de transponder op juiste wijze in te schakelen.

van de Inspectie als de ontvangstapparatuur van de verkeersleiding

Het is triest voor de verkeersleiders dat zij geen, of foutieve infor­

vreemde hoogtewaardes van een transponder aantreft. Het beves­

matie op de radarscope kregen. Het is niet vastgesteld dat de

tigt het standpunt van de WIT, dat het ‘Concept of Operations’

ACAS-functie van het overige vliegverkeer hierdoor is beïnvloed.

niet uitputtend is. Hoe kan je verantwoordelijk gesteld worden

In het verleden is aangetoond dat deze in soortgelijke gevallen

voor het verplicht voeren van een zelf aangeschafte zendinstallatie

normaal werkte. Overigens komen uitlezingen van verkeerde

waarover leges verschuldigd zijn, waarbij elke mogelijkheid tot

hoogtes regelmatig voor, ook in de burgerluchtvaart.

zelfcontrole ontbreekt? Het valt dan ook ernstig te betwijfelen of

Nog een operationele tekortkoming: het invliegen van een niet

de gezagvoerder enig verwijtbaar feit is aan te rekenen.

actieve CTR. Sinds mensenheugenis vliegen terugkerende zweef­

De standaardbrief van de Inspectie stelt de gezagvoerder in staat

vliegtuigen de CTR van de thuisbasis binnen zonder klaring van

van beschuldiging door overtreding van artikel 8g van de Regeling

de onbezette toren of van Dutch Mil. Sinds de invoering van de

navigatie- en telecommunicatie-installaties: “In luchtvaartuigen

transponder ziet en verlangt Dutch Mil een verzoek om een klaring.

die zijn uitgerust met een SSR-transponder met mode S met de

Hoe moet dat met vliegtuigen zonder radio, of gezagvoerders zonder

mogelijkheid om het luchtvaartuig te identificeren, stelt de gezag­

RT-licence? Krijgen wij deze zomer honderden buitenlandingen

voerder die identificatie zodanig in dat deze correspondeert met

omdat er geen entry-clearance is of kan worden verkregen? In een

de identificatie die is gespecificeerd onder punt 7 van het vlieg­

goed operationeel concept was een dergelijke situatie voorzien.

plan of, als geen vliegplan wordt ingediend, het nationaliteitsen inschrijvingskenmerk van het luchtvaartuig.” Je mag er toch

Consequenties

zeker wel vanuit gaan dat de gezagvoerder het nationaliteits- en

De consequentie van het massaal verplichten van transponders

inschrijvingskenmerk van het luchtvaartuig bij installatie van de

in eenvoudige luchtvaartuigen, is naast een hoeveelheid onnodige

transponder correct heeft ingesteld.

informatie op de radarschermen, een verhoging van de kans op

Met het refereren aan dit artikel suggereert de Inspectie dat de

onbetrouwbare informatie. In de verkeersluchtvaart en bij IFR of

­gezagvoerder dit artikel overtreedt, terwijl dat overduidelijk niet het

gecontroleerd VFR is die onbetrouwbaarheid trouwens niet anders.

geval is! Want in de beschuldiging is het duidelijk dat de verkeers­

Het probleem is slechts hoe de gezagvoerder op de hoogte te stellen.

leiding de vereiste kenmerken juist uitstekend heeft ­kunnen

In mijn carrière heb ik het veelvuldig meegemaakt dat er getwijfeld

waarnemen. Goed zoekend in de regeling die overduidelijk is

werd aan de betrouwbaarheid van de transponder, waarbij in

­geschreven voor gecontroleerd luchtverkeer, zou hooguit met enige

overleg met de verkeersleiding corrigerende maatregelen werden

fantasie de gezagvoerder verweten kunnen worden Artikel 8i te

genomen. Bij gebrek aan communicatiemogelijkheden en het

overtreden: “Bij verlies van tweezijdige radioverbinding met de

toch verplichten van het voeren van een transponder, is er

betrokken verlener van luchtverkeersdiensten tijdens een

sprake van onbehoorlijk bestuur. De verantwoordelijkheid voor

gecontro­leerde vlucht stelt de gezagvoerder de transponder in op

het niet goed functioneren van de apparatuur of niet uitvoerbare

mode A code 7600.” Er was immers geen radioverbinding, waarmee

voorschriften, ligt niet bij de gezagvoerder, maar bij de verplich­

de situatie gelijk is aan het verlies van de tweezijdige ­radioverbinding.

tende overheid die verzuimd heeft tijdig de juiste operationele

Andere instructies verplichten echter tot mode A code 7000.

consequenties te ondervangen!

| Juli 2010

11

Blériot XI over het Ketelmeer Het was de bedoeling om op 25 juli 2009 de vlucht te maken van Calais naar Dover. Het werd op 13 mei 2010 een vlucht van Emmeloord naar Lelystad. Dat lijkt minder spectaculair, maar niets is minder waar. Gepassioneerd modelvlieger Henk van Hoorn en zijn Blériot-team maakten een overlandvlucht met hun bijzonder half-size model van de R.C. Blériot XI. Henk bestuurde het model over het Ketelmeer vanuit een helikopter!

Tekst Marijke van Geem Foto’s Veva Ekkelenkamp, Sander Lelie en Otto Rodenburg

H

emelvaartsdag 2010 is vanaf nu

Nederlandse team, terug naar huis. Nu

ASM: Waar komt de grote belangstelling

voor de modelvliegsport een

bereidt Henk van Hoorn met zijn Blériot-

voor de Blériot vandaan? Henk: “Blériot

­historische dag. Nog niet eerder

team opnieuw een Kanaal­vlucht voor.

was een opmerkelijk pionier, hij begon

werd een half-size model van een his­

Maar voordat het Franse en Engelse

in 1905 zonder enige kennis met zijn team

torisch vliegtuig bestuurt vanuit een heli­

grondgebied wordt opgezocht, maakten

en heeft gaandeweg geleerd om te bouwen

kopter over land en water naar een ander

zij een testvlucht boven Nederland.

en te vliegen.”

Henk van Hoorn is wat dat betreft hard

Doldwaze modelvliegers

Wat verwacht je van deze vlucht? “Deze

op weg om in de voetsporen van de Frans­

Op het modelvliegveld van de LVC Emme­

vlucht is voornamelijk bedoeld om ervaring

man Louis Blériot te treden, die op 25 juli

loord was voordat de vlucht van Henk

op te doen voor de tocht over het Kanaal

1909 als eerste in een motorvliegtuig het

van Hoorn vertrok alles in rep en roer.

en om vertrouwen te krijgen in de hele

Kanaal overstak. Het was de bedoeling

De lucht was redelijk helder en er stond

­onderneming. Verder kunnen we met deze

om deze vlucht van Calais naar Dover

niet al te veel wind, dus de omstandigheden

vlucht ook onze limieten leren kennen.”

op 25 juli 2009 te herhalen, maar helaas

waren gunstig om in de middag te ver­

kon dit feest niet doorgaan. Uiteindelijk

trekken. De eindbestemming was het

Welke problemen kunnen er onderweg

kregen alleen de Franse teams toestem­

­modelvliegveld van de MVC Lenticularis

­ontstaan? En waar moet je vandaag rekening

ming om de overtocht te maken en dus

in Lelystad. Voorafgaand aan de vlucht

mee houden? “Niet verrassend, maar het

konden alle andere teams, waaronder het

sprak Air Sports Mail met Henk.

weer is natuurlijk een belangrijke factor.

modelvliegveld gevlogen. De pionier

12

| Juli 2010

In voorbereiding op de vlucht ­over­handigde Arthur Werner, voorzitter van de afdeling Modelvliegsport, namens de KNVvL een mooi aandenken aan Henk en zijn team.

De windmolens kunnen verder voor ­turbulentie zorgen als we moeten landen.

Tot aan de Ketelbrug verwacht ik geen ­problemen. Daarna proberen we voor de windmolens langs te landen, om zo min Welke plannen liggen er nog voor de fullsize

burg en Pim Ruijter, de ‘Blériot-roadies’

replica’s en de half-size modellen?“Behalve

voor logistiek en opbouw, de half-size

We hebben gehoord dat er plannen zijn om

de Kanaalvlucht, zullen we op diverse shows

in bedwang zodat deze door de wind niet

deze zomer samen met een team uit Luxemburg

nog op komen dagen.”

al het luchtruim zou kiezen. Henk van

mogelijk last hiervan te hebben.”

het Kanaal over te steken?“Jacques de

Hoorn stapte in de helikopter en het

­Lesseps is de tweede man in de geschiedenis

Blijft het Blériot-project nieuwe uitdagingen

­model kon na een vlotte start vertrekken.

die in een Blériot XI de oversteek van

zoeken of zit er nog een project aan te komen

De bijzondere vliegende formatie was een

­Calais naar Dover volbracht. Ter ere van

gebaseerd op een andere grote naam in de

prachtig gezicht en zelfs vanaf de snelweg

deze gelegenheid willen we samen met het

luchtvaart? “Nee, na het Blériot-project

A6 konden mensen de vlucht volgen.

Early Birds team naar Calais, om daar als­

gaan we met pensioen, op een paar model­

De landing op Lelystad ging nipt goed,

nog het Kanaal over te vliegen.”

vliegshows na dan.”

mede door de zwenkwieltjes die onder het

Wanneer verwacht je het Kanaal tussen

Op welke wijze zou je als Blériot-liefhebber

team gefeliciteerd had, had hij nog even

­Calais en Dover over te steken? “Op 21 mei

de boeken in willen gaan? “Als een stel

tijd voor Air Sports Mail.

2010 is het 100 jaar geleden dat Jacques

doldwaze modelvliegers!”

model zitten. Nadat iedereen Henk en zijn

Eerste reactie?“Geweldig! Het laatste stuk

de Lesseps zijn overtocht maakte. We ­hebben samen met het Early Birds team

Wat wil je nog kwijt voordat je straks aan

was echt vechten. Tot aan de Ketelbrug

een marge van vijf dagen genomen om de

de vlucht begint? “Het is fijn dat de

ging het prima, over het water werd het

oversteek te maken in verband met de

KNVvL zoveel belangstelling toont vanuit

heel stil. Bij de landing kwamen we scheef

weersomstandigheden.

de afdeling modelvliegsport en de koepel.

binnen en kreeg het model enorme klap­

Deze vlucht is ter ere van Louis Blériot en

pers, maar we moesten gewoon doorgaan.

alle andere luchtvaartpioniers!”

Door die turbulentie was het laatste stuk

Waarom is er voor gekozen om met een model te vliegen en niet met een fullsize replica?

veel heftiger dan gedacht!”

“Dit is niet te vergelijken en het is de

De lucht in

­ervaring die we nog missen met het

Het werd tijd om te vertrekken. Na de laatste

En nu helemaal tevreden? “Uitstekend

model in combinatie met de besturing

voorbereidingen kon de motor worden

­tevreden, we hebben iets gedaan dat in

vanuit een helikopter.”

aangezwengeld. Hierbij hielden Otto Roden­

Nederland nog nooit gedaan is.”

| Juli 2010

13

NK Vulkaanas zweven NK Zweefvliegen 2010 op Twente

Tekst Frits Snijder Foto’s Frans Guise en Jeroen Kroon Schiphol, Rotterdam en Groningen gingen op 17 mei dicht vanwege vulkaanas, maar de NK Zweefvliegen op Twente mocht gewoon doorgaan. Wel de pitotbuis checken! Winaars: René de Dreu (Clubklasse, tevens regerend Europees kampioen), Peter Batenburg (Open klasse) en Steven Raimond (Combiklasse, vice-wereldkampioen in 2001 en Europees kampioen in 2005).

Verbeterde weersomstandigheden maakten tenslotte opdrachten over de 500 km mogelijk.

Volg in juli de Nederlanders op de WK Zweefvliegen 2010 via www.zweefportaal.nl

René de Dreu torst zijn kampioenschap

Sparsamer Een Schleicher Ka-8 hing jarenlang in een Intertoys winkel in Amsterdam, maar moest daar weg.

Gratis ophalen, of verschroten. De kist bleek in puike conditie en gaat als PH-1450 weer vliegen. MercedesBenz sponsort de Duitse zweefvliegkernploeg, die zich voortaan zal verplaatsen in luxe Viano Marco Polo’s.

Neelco en Marja Osinga in zeldzame Kranich I op rally 25-jarige Vereniging Historische Zweefvliegtuigen, de grootste zweefvliegclub van Nederland, die vanwege de transponderverplichting nu liever in het buitenland vliegt.

Op de ­zijkant het logo van Team Germany en de s­logan “Nur Segelfliegen ist sparsamer”.

Vaarwel ­Valkenburg

Geen vulkaanas, maar in zijn effect definitiever: ­

de beslissing van Zuid-Holland om de vliegclub op Valken­burg geen alternatief te bieden. Ze moet het veld ruimen zodra daar de bouwactiviteiten beginnen. Langeveld blijft dan als enige zweefvlieglocatie over, met hoogtebeperking en onder Natura 2000 regime. Ooit was Zuid-Holland de bakermat van de zweefvliegerij, met pioniersvluchten in de duinen en actieve clubs op de voormalige vliegvelden Waalhaven, Maaldrift, Ypenburg en Valkenburg. De KNVvL blijft bezig om een tweede sportief veld voor de luchtsporten in Zuid-Holland te behouden of te creëren.

14

| Juli 2010

agenda en verder Evenementen 2010

WK Modelvliegsport

European Skydiving

Workshop:

­categorie F4C

­League Finale

Simulators en

World Balloon Trophy

Wanneer: 30-07-2010

Wanneer: 09-09-2010

andere synthetische

Wanneer: 21-07-2010

Rescue Vlissingen 2010

Dutch Light Aircraft

hulpmiddelen

WK Modelvliegsport

Wanneer: 04-08-2010

­fly-in 2010

Wanneer: 19-11-2010

­Categorie F2

NK Parachutespringen

Wanneer: 17-09-2010

NK modelvliegen

Wanneer: 23-07-2010

Wanneer: 20-08-2010

WK Ballonvaren

Wanneer: 20-12-2010

WK Modelvliegsport

EK Modelvliegsport

Wanneer: 02-10-2010

­categorie F3J sr. en jr.

­categorie F3A

Wanneer: 28-07-2010

Wanneer: 28-08-2010

Feest der beginner

iDe KNVvL op dei iLuchtmachtdagen 2010i Foto’s Arthur Werner iGilze-Rijeni

In het Delta Magazine van juli 2010 beschrijft Manon Molenaar haar eerste kennismaking met zeilvliegen. Erg herkenbaar voor iedereen die ooit begonnen is en leuk voor een ieder die kennis wil maken met deze sport. Tekst en foto’s Heleen van den Bos

“Hoe doe je dat, lopen met gevoel?

hoofd naar achter geslagen, ogen als

­Óntspannen terwijl je je heftig aan het

­stuiterballen en dan vooral gróóóte passen…

­ínspannen bent? Sturen terwijl er van alles

Het lijkt me fantastisch.

om je heen gebeurt? Gróóóte passen

Hoe wonderlijk bleken menselijke geest en

­terwijl je snelheid wilt maken? Die eerste

lichaam te reageren en te leren. Na twee

kleine stukjes lopen waren behoorlijk ver­

dagen lieren (en lopen!) waren we zowaar

warrend, maar wel goed voor je conditie.

in staat om geen uprights meer krom te vallen en was er al sprake van enige hoogte.

Snelheid kwam er de volgende dag in

Nadat ons ‘Wicky moment’ van de dag

met de eerste ervaring met de lier.

­ingezonken was (‘de Wind komt niet uit

­‘Aangedreven loopoefening’, dat is zoiets

de Lier’) konden we zelfs met het neusje

als aangeduwd worden, toch? Alleen was

in de wind op onze voeten landen. Ik werd

het nu een ­onverwachte ruk van voren

er helemaal blij van. Dít waren de mooie

die zorgde voor de eerste zweefmomenten.

momenten, dit was het gevoel waar het

Hoe zou het zijn als we iedereen die voor

om ging en het kon alleen nog maar

het eerst ‘aangedreven’ wordt, zouden

mooier worden. Iets zei me dat ik er nu al

­filmen? De plotselinge ruk naar voren,

aan verslingerd was geraakt!”

| Juli 2010

15