Airsportsmail 2014-04 (32)

Tijdschrift van de 足 Koninklijke 足Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart

Jaargang 31 l December 2014

DELTAVLIEGEN

geeft je vleugels

5 spectaculaire nieuwe wereld足records 足parachutespringen

AFSCHEID VAN AIRSPORTSMAIL

INHOUD

Het laatste nieuws via

www.knvvl.nl

December 2014

3 VOORWOORD Frits Brink, Voorzitter KNVvL 4 BALLONVAREN Luchtschipdrenkelingen WOI 6 DELTAVLIEGEN Geeft je vleugels 9 PARACHUTESPRINGEN 5 nieuwe wereldrecords 10 SCHERMVLIEGEN Geslaagd NK Precisie 11 MODELVLIEGSPORT WK F3B 2015 12 HISTORISCHE LUCHTVAART Fiets van Messel Award 13 SCHERMVLIEGEN Uit het plakboek van 14 LUCHTVAARTKENNIS Afscheid Airsportsmail 15 KORT NIEUWS Agenda en verder

Verschijnt 4x per jaar en is een uitgave van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL).

KvK 40409050 ‘s-Gravenhage. NE ISSM 0040/6023 Adres: KNVvL, Houttuinlaan 16A, 3447 GM Woerden, T: (0348) 437 060, F: (0348) 437 069, E: communicatie@knvvl.nl Redactie en acquisitie: Brenda Knibbe, José Snoek-Charmant, Ronald Overdijk. Aan dit nummer werkten mee: Tekst: Frits Brink, Frits van Dijk, Gijs Wanders, Han Nabben, Harm J. Hazewinkel, Irene Damminga, ­Jeroen Buis, Jeroen Roos, NFHL, Ronald Overdijk, Sander van Schaik, Oostwold Airport, Wout Heijne.

Foto’s: Frits van Dijk, George Katzoulis, Gijs Wanders, Han Nabben, Harm J. Hazewinkel, Irene Damminga,­ Jeroen Buis, Jeroen Roos, NFHL, Reismedia, Sander van Schaik, Oostwold Airport, Wout Heijne Ontwerp en vormgeving: Verheul Communicatie, ­Alphen aan den Rijn. Druk en verzending: Okay Color Graphics, Alphen aan den Rijn.

KNVvL voor leden Ledenadministratie: leden@knvvl.nl Financiële zaken: charlotte.zinnekeveld@knvvl.nl Operationele zaken: maya.de.best@knvvl.nl Communicatie: brenda.knibbe@knvvl.nl KNVvL Examinering ­Instituut (KEI): kei@knvvl.nl Directie en bestuur via: diana.schmidtke@knvvl.nl Kijk voor contact met onze ­afdelingen op www.knvvl.nl/contact voor de betreffende e-mailadressen. Meer informatie over brevetten van het KEI: www.brevet.aero Adres- of contactgegevens gewijzigd? Wijzig zelf je gegevens via mijn.knvvl.nl Opzeggen lidmaatschap Het opzeggen van uw lidmaatschap dient altijd schriftelijk te geschieden en kan ­uitsluitend door het lid persoonlijk ­worden verricht. De opzegging dient uiterlijk 30 november van het lopende kalenderjaar te zijn ontvangen door de ledenadministratie van de KNVvL of, als uw pas “CLB” vermeldt, door uw clubsecretaris. U ontvangt altijd een schriftelijke b ­ evestiging van uw opzegging. Heeft u deze niet ontvangen, dan mag u er niet van uitgaan dat uw lidmaatschap is opgezegd. Aspirant-leden (code op pas ASP) hoeven niet op te zeggen, het lidmaatschap verloopt automatisch.

Publicatierechten: tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en beeld­ materiaal vrij van rechten in ‘Airsportsmail’ gepubliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor gehele of gedeeltelijke publicatie op officiële websites van de ‘KNVvL’. Voor het overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze worden g ­ ereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ©All rights reserved. No part of this magazine may be reproduced in any form or by any means without prior permission from the publisher. Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties zijn opvraag­ baar op het redactieadres, zie boven, of via communicatie@knvvl.nl.

2

| December 2014

Vereenvoudiging Foto Reismedia

Voor u ligt een mooi overzicht van de vele activiteiten waarvoor de KNVvL tekent. Het is een keuze uit de vele wetenswaardigheden die door de leden van onze vereniging met groot enthousiasme aan een zo groot mogelijk publiek wordt verteld. Dit zal de laatste geprinte versie van Airsportsmail zijn. Naast dit magazine ontvangen leden ook ­bladen op afdelingsniveau en hebben we de beschikking over KNVvL (afdelings)websites, nieuwsbrieven en sociale media. Kortom, de ­vereniging laat op vele andere manieren van zich horen. Hiermee ­hopen we de aandacht voor de kleine luchtvaart in al haar geledingen onder een breed publiek te brengen.

Onder dat brede publiek reken ik zeker ook de beleidsmakers die de ­regelgeving voor de kleine luchtvaart ontwerpen dan wel aanpassen.

De kleine luchtvaart kent immers een woud van regels, zeker in vergelijking met het verkeer op de grond of te water. Niet alleen worden die regels vaak als een dwangbuis ervaren; ook loopt de regelgeving vaak achter op de technische ontwikkelingen. Hierover werd kort ­geleden in samenwerking met AOPA en het NIN een workshop voor de GA gehouden. Wat mij het meest is opgevallen was de veranderende regelgeving op basis van Europese wetgeving. De hoofdgedachte: regels voor de kleine luchtvaart dienen soepeler te zijn dan die voor de commerciële luchtvaart.

Dit was ook het uitgangspunt in gesprekken met ILT en de MLA over de sterk vereenvoudigde regeling waarmee in het buitenland ­geregistreerde toestellen, zoals Vintage Gliders, makkelijker ons land binnen kunnen komen. Een belangrijke vooruitgang en waardering voor de wijze waarop de verschillende partners, overheid en belangenorganisaties met elkaar omgaan.

Intern heeft de KNVvL een niet eenvoudige, maar belangrijke stap ­gezet naar een doelmatigere organisatie. Nog beter afgestemd op ­hetgeen de leden qua dienstverlening en ondersteuning van het bondsbureau verwachten. Ik vertrouw erop dat de moeite die deze ­reorganisatie heeft gekost, aan de medewerkers en aan het bestuur, het resultaat brengt dat we ervan verwachten.

Internationaal geniet onze vereniging een zeer behoorlijk aanzien.

De wijze waarop de luchtsporten in ons land zich hebben verenigd is een voorbeeld voor vele landen. Belangenbehartiging voor leden kan

immers in gezamenlijkheid altijd beter, mits de specifieke deskundigheid van de afdelingen optimaal wordt benut. Binnen de FAI mocht ik op de General Conference in Thailand mijn herverkiezing beleven, dus ook de door ons te organiseren conferentie volgend jaar in Rotterdam zal ik als FAI-bestuurder meemaken. In Thailand bleek grote belangstelling te bestaan om deze happening, voor het eerst in 60(!) jaar in Nederland, bij te wonen.

Nog belangrijker dan mijn herverkiezing was de benoeming van onze bestuurder Michiel Kasteleijn tot Companion of Honour van de FAI. Een eerbetoon dat voor het laatst in de negentiger jaren te beurt viel aan ons erelid René de Monchy. Een mooi moment tijdens de conferentie was ook de indrukwekkende toespraak die onze vicevoorzitter Bert Wijnands hield. Als scheidend gedelegeerde schetste hij de mogelijk­ heden voor de FAI om de opzet van het wedstrijdprogramma zodanig aan te passen, c.q. te transformeren, dat de aantrekkelijkheid en ­zichtbaarheid sterk wordt vergroot. Met name de media-aandacht voor de evenementen is een punt van zorg, Wijnands gaf nuttige­adviezen om hier mee aan de slag te gaan.

Inmiddels zien we dat op verscheidene plekken in de wereld lucht­ sporten in nieuwe vormen op het podium verschijnen. Als voorbeeld noem ik de Asian Beach Games en de volgend jaar te houden World Air Games in Dubai. Prima mogelijkheden om de soms spectaculaire kanten van onze luchtsport te tonen.

Er is gelukkig nog veel werk aan de winkel!

Frits Brink, Voorzitter KNVvL

| December 2014

3

Luchtschipcommandant Odo Loewe

Impressie van de Zeppelin L-19 na de crash bij de Doggersbank (Le Petit Journal 1916).

LUCHTSCHIPDRENKELINGEN BIJ DE

Doggersbank NA HET UITBREKEN VAN DE EERSTE WERELDOORLOG IN 1914, WAARIN NEDERLAND ­NEUTRAAL BLEEF, GAF DE OPPERBEVELHEBBER VAN DE LAND- EN ZEEMACHT SNIJDERS, TEVENS DE EERSTE VOORZITTER VAN DE KNVvL, HET LEGER DE OPDRACHT OM TE VUREN OP IEDER LUCHTVAARTUIG – VLIEGTUIG OF LUCHTSCHIP – DAT ZONDER TOESTEMMING BOVEN NEDERLAND VERSCHEEN. HET WERD EEN DUITSE ZEPPELIN FATAAL.

O

p 1 februari 1916 werd rond

operationeel en was een gemakkelijke

voorkomen. Om drijfvermogen te behouden

half 3 ‘s middags op Ameland aan

prooi voor het Amelander afweergeschut.

werd direct de gondel los gekapt van de langzaam zinkende Zeppelin, en de Duitse

de Noorzeekant geschoten op een

Duits luchtschip met registratie L-19, de

LANDING OP ZEE

bemanning kroop bovenop de drijvende

Zeppelin LZ54. Het ruim 160 meter lange

Het vrijwel stuurloze luchtschip verloor

Zeppelinballon.

luchtschip was op de terugreis van een

door diverse voltreffers langzaam hoogte

bombardementsvaart boven Engeland maar

en dreef af in noordwestelijke richting,

ENGELSE VISSERSBOOT

kampte met motorstoring, waarschijnlijk

­terug naar open zee. Om hoogte te winnen

Op 2 februari 1916 werd het luchtschip

veroorzaakt door hevige sneeuwval en/of

werd boven de Noordzee een benzinetank

’s ochtends vroeg in de wateren bij de

Brits granaatvuur. De Zeppelin had nog

afgeworpen, maar uiteindelijk kon een

Doggersbank gespot door de Engelse

maar één van de vier Maybach-motoren

­gedwongen landing op zee niet worden

­vissersboot King Stephen GY174 van de

4

| December 2014

BALLONVAREN Tekst en afbeeldingen Han Nabben

DE FLES-MET-POST WERD EEN HALF JAAR LATER TERUGGEVONDEN AAN DE ZWEEDSE KUST Consolidated Steam Fishing Company uit Grimsby. De kapitein van de vissersboot, William Martin, besloot de ­luchtschipdrenkelingen niet te helpen: hij maakte rechtsomkeer uit angst dat de 16 bemannings­leden van de Zeppelin de 9 vissers zouden overmeesteren. Het besluit van kapitein Martin zou de bemanning van de L-19 fataal worden.

FLESSENPOST

Met het vertrek van de vissersboot realiseerde luchtschipcommandant Odo Loewe zich

Odo Loewe schreef twee boodschappen die in de fles-met-post in Zweden werden ­teruggevonden.

Aan zijn superieuren:

Mit funfzehn Mann auf der ­Plattform des in etwa 3°Ost ­schwimmenden Körpers des L19 versuche ich eine letzte Berichterstattung. Dreifache Motorhavarie, leichter Gegenwind auf der ­Ruckfahrt verspäteten die Ruckkehr und brachten mich in Nebel, dieser nach Holland, wo ich erhebliches Gewehrfeuer erhielt, es wurde schwer, gleichzeitig drei Motorpannen.

Am 2. Februar 1916 nachmittags, etwa ein Uhr - ist wohl die letzte Stunde. Loewe.’

dat de kans op redding zo goed als verkeken was. De door het Britse granaatvuur en Amelandse afweergeschut geperforeerde

zo ook de Duitse marine op de hoogte van

zeppelinballon liep steeds verder leeg en

het voorval. In Engeland werd wisselend

door het ijskoude water van de Noordzee

gereageerd op het onthouden van hulp

zouden ze binnen korte tijd onderkoeld

aan de vijand-in-nood. Kapitein Martin

­raken. De onfortuinlijke Duitsers, waarvan

kreeg gewetenswroeging toen hij hoorde

enkelen schrijfgerei hadden meegenomen

dat zijn daad had geleid tot de dood van de

toen men vanuit de gondel op het ballon­

16 luchtschipdrenkelingen. Hij stierf zelf

omhulsel klom, besloten daarop afscheids-

een jaar later, in maart 1917.

Aan zijn geliefde:

‘2.2.16, mittags 12 Uhr. Letzte Stunde auf Plattform im Verein mit meinen Leuten in etwa 3° östlicher Länge gedenke ich Dein! Verzeih mir alles, erziehe unsere Kinder. Dein Odo’.

Stuurman Hans Dreyer schreef een laatste boodschap:

‘Meine l. Ada und Mutter!

Es ist 11 Uhr morgens, den 2.2.

Wir leben alle noch, aber nichts zu essen.

Heute morgen war ein Fischdampfer, ein englischer, da, dieser wollte uns nicht retten. Er hieß King Steffen aus Grimsby. Der Mut sinkt, der 1 Sturm nimmt zu. Um / 12 Uhr 2 haben wir gemeinschaftlich gebetet und von einander Abschied genommen.

Euer auch noch im Himmel an Euch denkender Hans.’

brieven te schrijven en deze boodschappen via flessenpost aan de Noordzee toe te

LOKBOOT

­vertrouwen. De fles-met-post werd een

De King Stephen werd na het incident

half jaar later teruggevonden aan de Zweedse

door de Engelse marine ingezet als zwaar

NIET SCHIETEN

kust in de omgeving van Göteborg.

bewapende ‘lokboot’ voor de Duitsers.

In het Aeronauticum Museum in Nordholz

Op 23 april 1916 werd de King Stephen

in Duitsland zijn een reddingsboei en de

IN DE MEDIA

inclusief schipper luitenant Tom Philips en

vlag van de King Stephen nog steeds te

Bij terugkomst in Grimsby bracht kapitein

zijn bemanning overmeesterd. De Duitsers

­bezichtigen. In Nederland werd naar aan-

Martin verslag uit van de gebeurtenissen

herkenden het schip en zagen Philips aan

leiding van het incident met de L-19 de

aan de plaatselijke autoriteiten. Men besloot

voor de gewraakte Martin. Gelukkig voor

instructie voor het vuren op vijandige lucht­

zo weinig mogelijk ruchtbaarheid aan het

Philips beschikte men in Duitsland nog

vaartuigen aangepast. Militairen waren niet

voorval te geven. Toch werd in de Engelse

over Engelse kranten met het bericht over

langer verplicht om te schieten op lucht-

pers al snel uitgebreid aandacht besteed aan

de L19, inclusief een foto van Martin, zodat

vaartuigen die duidelijk in nood verkeerden

het incident, nadat bootsmaat George Denny

het misverstand snel kon worden recht­

én die er bovendien blijk van gaven op

een journalist van de Grimsby Evening

gezet. Philips en zijn bemanning werden

­Nederlands grondgebied te willen landen.

Mail had gesproken. Andere Engelse kranten

gedurende de oorlog gevangen gehouden en

namen het verhaal over en al snel kwam

keerden in 1918 weer terug naar Engeland.

BRON: LICHTER DAN LUCHT, LOS VAN DE AARDE, BDU 2011

| December 2014

5

Deltavliegen

GEEFT JE VLEUGELS

DELTAVLIEGEN GEEFT JE HET GEVOEL DAT JE EEN VOGEL BENT. JE ZWEEFT VRIJ DOOR DE LUCHT EN ZIET DE WERELD VAN BOVEN. HET IS EEN HEEL BIJZONDER GEVOEL ALS JE MET EEN DELTAVLEUGEL BIJ DE START VAN EEN VLUCHT INEENS GEWICHTSLOOS LIJKT TE WORDEN. JE HEBT VLEUGELS GEKREGEN EN ONDANKS DAT JE GEEN MOTOR HEBT, STIJG JE TOT GROTE HOOGTE.

D

eltavliegen is een hobby voor

vereist. Je moet een paar sprintjes achter

voldoende bekwaam bent en moet je je

足iedereen, of je nu jong of oud

elkaar kunnen trekken. De fysieke uitdaging

speciaal verzekeren; dat vereist een brevet.

bent, man of vrouw, arm of rijk.

zit hem in het vele lopen en rennen met

Dat brevet is ook een belangrijke bijdrage aan

Bijna iedereen kan het doen. De belang-

de delta. Belangrijk is dat je het op je eigen

de veiligheid van de sport. Er zijn meerdere

rijkste voorwaarden zijn inzet en doorzet-

tempo doet.

deltavliegscholen met gecertificeerde 足instructeurs waar je een deltavliegcursus

tingsvermogen. Lessen volgen kan vanaf 14 jaar en je moet tenminste 50 kilo wegen.

BREVETTEN HALEN

kan doen en een brevet kan halen. Voor

De lesfase van het eerste brevet is fysiek

Om in Nederland te mogen deltavliegen

deltavliegen zijn drie brevetten: het eerste

het zwaarst, dus enige basisconditie is wel

moet je kunnen aantonen dat je daarvoor

brevet is een introductie, bij het tweede

6

| December 2014

DELTAVLIEGEN Tekst en foto’s Frits van Dijk, Jeroen Roos, Sander van Schaik, Gijs Wanders

HOE WERKT DE VLEUGEL?

Een vleugel vliegt dankzij zijn vorm en de luchtstroming over en onder de vleugel.

Als de vleugel door de lucht beweegt, dan moet de lucht die langs de bovenkant van de vleugel wordt geduwd een langere weg afleggen dan de lucht die langs de onderkant stroomt. Daardoor ontstaat er een verschil in luchtdruk. Doordat de lucht ­boven de bolgevormde vleugel over een langere afstand wordt verdeeld, ontstaat er onderdruk. Terwijl aan de platte onderkant van de vleugel juist bovendruk ontstaat.

Door deze onder- en bovendruk wordt de vleugel opgetild en gaat hij vliegen.

Vleugelprofiel Invalshoek

brevet word je piloot en bij het derde brevet

opstijgen: thermiek. Hier kun je als vlieger

mag je meedoen aan wedstrijden en buiten­

hoogte winnen en dus verder en langer

landingen maken. Reken op een periode

vliegen. De schaapjeswolken zijn een handig

van ongeveer 2 jaar om aan alle examen­

hulpmiddel: ze geven aan waar warme lucht­

eisen te voldoen.

stromen te vinden zijn. Bij regen of harde

GLIJHOEK EN AFSTAND

wind is deltavliegen niet goed mogelijk.

Hoe beter de deltavleugel is, hoe langer de

GEZELLIG SAMEN VLIEGEN

Luchtstroming

voorwaartse afstand die hij bij 1 meter dalen

Hoewel je alleen onder de delta hangt, is

STUREN MET EEN DELTA

kan afleggen. Bij elke meter dalen, leg je

deltavliegen een hele sociale hobby die je

Het besturen van een delta is heel eenvoudig.

namelijk ongeveer 10 meter in voorwaartse

meestal in een groep beoefent. Veel piloten

Je bestuurt een delta door je lichaams­

richting af. De verhouding tussen dalen en

zullen beamen dat de gezelligheid om het

gewicht te verplaatsen. Dit verandert de

voorwaartse verplaatsing heet de glijhoek.

vliegen heen heel belangrijk voor hen is.

balans van de vleugel, waardoor de vlieg-

Een beginnersdeltavleugel heeft een glijhoek

Vaak trekken deltavliegers – als het weer

richting verandert. Je kan je gewicht onder

van ongeveer 1 op 8. Dat betekent dus dat

het toelaat - er met een club vliegvrienden

de vleugel verplaatsen met behulp van

1 meter dalen 8 meter voorwaartse afstand

op uit. Via een portofoonradio sta je in

de ‘bottombar’. Dat is de buis die je vast

oplevert. Een deltavleugel voor ervaren

de lucht met elkaar in contact. Het is niet

houdt als je onder een delta hangt. Er zijn

­piloten kan wel een glijhoek van 1 op 15

alleen leuk te weten waar iedereen naartoe

vier bewegingsrichtingen mogelijk:

hebben. Dan kan je dus met 1 kilometer hoogte, 15 kilometer afstand afleggen.

vliegt, het is ook nog eens goed voor de veiligheid. Sluit je aan bij een vliegclub en

- VERSNELLEN: je trekt de bottombar naar

doe mee aan georganiseerde vliegdagen en

je toe, de neus van de deltavleugel komt

–weekenden in Nederland, vliegvakanties in het buitenland, gezellige informatieavonden en andere activiteiten.

naar beneden en je versnelt.

- VERTRAGEN: je duwt de bottombar van je af, de neus van de deltavleugel gaat omhoog en je gaat langzamer vliegen.

SCHAAPJESWOLKEN EN THERMIEK

- LINKS AF: als je jezelf naar de linkerkant

Net zoals bij alle luchtsporten zijn goede

van de bottombar duwt, moet de linker-

weersomstandigheden van groot belang

helft van je deltavleugel meer gewicht

om veilig te kunnen vliegen. Tijdens een

dragen en de rechterhelft minder. De

cursus leer je daarom ook veel over het

zware helft zakt, de lichte helft stijgt. Je

weer. Zo zijn zonnige omstandigheden met

delta komt schuin te hangen en gaat

een paar schaapjeswolken favoriet bij delta­

daardoor de bocht om.

piloten. De zon warmt de aarde op, waardoor er warme luchtstromen ontstaan die

-R ECHTS AF: duw jezelf naar rechts om rechtsaf te gaan.

Deltavliegen is eigenlijk vertraagd naar beneden vallen.

DEZE TEKST IS DOOR DE AFDELING DELTAVLIEGEN EERDER GEPUBLICEERD IN EEN DOOR STUDIO ­MAARTJE DE SONNAVILLE VORMGEGEVEN SPECIALE UITGAVE VAN DELTAMAGAZINE. KIJK VOOR MEER ­INFORMATIE OP WWW.ALLESOVERDELTAVLIEGEN.NL.

| December 2014

7

ADVERTENTI E

ADVERTORI AL

Driessen & Rappange Verzekeringen uit Amsterdam is het enige gespecialiseerde luchtvaartverzekeringsbedrijf in ­Nederland en bijvoorbeeld ook de huisverzekeraar van de KNVvL afdeling Zweefvliegen. Alle leden van de afdeling zweefvliegen beschikken over een collectieve aansprakelijkheidsverzekering, maar ook een collectieve verzekering voor al het rollend materieel van de zweefvliegclubs, behoren tot het verzekeringspakket van de Nederlandse zweefvlieger dat door Driessen & Rappange verzekeringen wordt gevoerd.

Begin 2013 heeft Driessen & Rappange een spectaculaire nieuwe reisverzekering ontwikkeld en op de markt gebracht.

Naast een verzekering voor luchtvaartrisico’s kan de verzeke-

In deze Airsportsmail treft u hiervan de flyer aan. Vliegers

ring desgewenst ook dienen als gewone vakantie reisverzekering

kunnen profiteren van de zeer uitgebreide dekking dat deze

voor u en eventueel voor uw gezin. De verzekering biedt

reisverkering biedt t.o.v. andere reisverkeringen. Zo is bij deze

standaard een Werelddekking.

verzekering elke vlucht een reis. Er is dus ook in Nederland

Deze reisverzekering geldt voor, parachutisten, zweefvliegers,

standaard dekking voor o.a. hulpverlening, buitengewone

schermvliegers, zeilvliegers, motorvliegers.

kosten en bagage zonder dat er sprake is van een geboekte reis zoals gebruikelijk bij reisverzekeringen. Dus moet u extra

Nieuwsgierig geworden, lees de flyer en vraag vandaag naar

kosten maken voor een gedwongen hotelovernachting, of

de mogelijkheden. Meer informatie treft u aan op de website

wordt uw kostbare GPS of logger gestolen in verband met

van Driessen & Rappange Verzekeringen.

een vlucht dan is deze verzekering onontbeerlijk. Ook is er een ongevallendekking van toepassing tijdens het vliegen.

www.driessenrappange.nl/plv

PARACHUTESPRINGEN

BALLONVAREN

Tekst Ronald Overdijk Foto George Katzoulis

Tekst en afbeeldingen Han Nabben

5

Links zie je de vulslurf waarmee met het gas uit de Utrechtse gasfabriek naar de ballon geleid werd.

nieuwe wereldrecords parachutespringen BINNEN EEN WEEK ZIJN MAAR LIEFST VIJF NIEUWE WERELD­RECORDS ­PARACHUTESPRINGEN GEVESTIGD. WELISWAAR IN TWEE VERSCHILLENDE SPRONGEN, MAAR DIT WAREN NIET DE MINSTE.

Om te beginnen verbeterde Alan Eustace op 24 oktober het record van de hoogste parachutesprong wat in 2012 werd gevestigd door Felix Baumgartner.

De heer Eustace is senior vice president van Google dus de financiën waren niet echt een probleem. Waar Baumgartner en Redbull vooraf volop de media zochten bereidde Eustace, ondersteund door Paragon Space Development

Ballonvaarder Hendrik Cannegieter (tweede van links), mevrouw Cannegieter en twee bestuurs­ leden van de KNVvL: de heren Dulith en Hepner.

Corporation zich in alle stilte voor. Om op hoogte te komen zat Eustace in een speciaal ontwikkeld ruimtepak vast onder aan een ballon. In totaal werden 3 records verbroken. Die van hoogste sprong van 41.420 meter, de langste vrije val van 37.612 meter en de hoogste verticale snelheid van 1.321 km/uur. Alles met drogue, een stabilisatie parachuutje. Al met al een fantastische prestatie, waarvan niemand had verwacht dat het hoogterecord van Baumgartner zo snel verbroken zou worden. Via Google zijn veel foto’s en video’s van de sprong te vinden.

DOOPVAART HOLLANDIA IN 1925 Op deze prachtige beelden uit 1925 zie je de

DAMES FORMATIE

­doopvaart van de nieuwe KNVvL-ballon Hollandia

Op 20 oktober werden in Californië twee wereldrecords gevestigd. Met 117

op 29 september van dat jaar. De Hollandia was

dames (uit 24 verschillende landen) werden in vrije val twee verschillende

één van de twee ballonnen die de KNVvL na de

formaties gemaakt. Niet eerder slaagden parachutisten erin met zo’n grote

­Eerste Wereldoorlog aanschafte ter vervanging

groep twee verschillende formaties te maken. Het feit dat de sprong door

van de oude ballonnen Rotterdam en Amsterdam.

alleen dames werd gemaakt leverde het tweede wereldrecord op.

De Hollandia (PH-AHH) van het merk Spencer &

Iedereen moest voor een goede formatie de juiste arm of het juiste been

Sons kwam in die tijd net als de andere ballon,

pakken en op de goede plek liggen. Vervolgens werd overgegaan in de

de Neerlandia, maar een paar keer per jaar in actie.

­volgende formatie, waarbij iedereen weer op de juiste plek moest liggen.

Ballonvaarder Hendrik Cannegieter behaalde in 1923

Twee Nederlandse springsters, Conny van Setten en Marloes Swarthoff,

zijn brevet voor het uitvoeren van hoogtevaarten

maakten deel uit van deze succesvolle wereldrecords.

voor weerkundig onderzoek. Later werd hij directeur van het KNMI. Na Cannegieter duurde het bijna 15 jaar

BEKIJK OOK DE UITZENDING VAN SBS6 HART VAN NEDERLAND OVER DIT LAATSTE WERELDRECORD OP WWW.HARTVANNEDERLAND.NL/ALGEMEEN/2014/NEDERLANDSE-­ BEHAALT-NIEUW-WERELDRECORD-SKYDIVEN/.

voordat er weer een ballonvaarder – Jo Boesman – het ballonbrevet in ontvangst kon nemen.

| December 2014

9

SCHERMVLIEGEN Tekst en foto’s Jeroen Buis

Geslaagd NK Precisie ZATERDAG 20 SEPTEMBER NAMEN ONGEVEER 30 PILOTEN DEEL AAN HET NK PRECISIE, DAT DIT JAAR WERD GEORGANISEERD DOOR PARAGLIDING HOLLAND OP HUN LIERTERREIN IN HOUTEN.

A

l vroeg in de ochtend liep het lierterrein in Houten vol.

­mensen mee en je mag eigenlijk geen foutje maken. Gelukkig

De eigenaren van het weiland, Helma en Arie, hebben

was iedereen wel zo verstandig om de veiligheid boven de

kortgeleden een fraai terras aangelegd dat deze dag volop

­prestatie te laten gaan.

werd gebruikt. Tijdens de briefing werd de nadruk gelegd op veiligheid en de regels voor dit Nederlands kampioenschap. De deel­

LEZEN VAN LANDINGSPLEK

nemers werden met de tractor naar de start in het weiland

Na de eerste ronde stak en windje op en toen werd het lezen van

­vervoerd. De landingstip bevond zich vlak voor het terras, zodat

de landingsplek belangrijk. Het aantal maximale scores liep

de precisielandingen goed gevolgd konden worden.

­behoorlijk op, maar een aantal mensen wist de schade te beperken.

De derde ronde werd nog wel gestart maar de onweersbuien

SPECTACULAIR BEGIN

­kwamen te dichtbij en dus werd de wedstrijd gestopt. Gelukkig

De eerste ronde van het NK begon spectaculair met een perfecte

zorgden de twee rondes voor een geldige wedstrijd en wedstrijd­

score van 0 cm voor Luke Lemmen. Dat was even slikken voor

leider Henry Lemmen ging aan de slag met de eindscores.

de rest van de deelnemers. Dankzij de prima omstandigheden

Tijdens de prijs­uitreiking werden de vrijwilligers bedankt voor

volgden meerdere goede scores, hoewel een aantal piloten ook de

hun geweldige ­inzet. Zonder vrijwilligers is een NK Precisie niet

maximum score van 10 meter kreeg.

mogelijk. Al met al was het een zeer geslaagde dag!

GEEN FOUTJE MAKEN

UITSLAG

Het deelnemersveld bestond uit oude rotten die al minstens

Individueel:

Teams:

20 jaar meevliegen maar ook piloten zonder brevet die hun

1. Luke Lemmen

1. Action

eerste wedstrijd beleefden. Doellanden tijdens een wedstrijd blijkt

2. Huub Hendriks

2. Spotifly

toch anders te zijn dan een normale landing. Er kijken veel

3. Ronald ten Berge

3. Don’t Panic

10

| December 2014

MODELVLIEGSPORT Tekst en foto’s Wout Heijne

WERELDKAMPIOENSCHAP F3B 2015

Vooruitblik op het modelvliegsportevenement van het jaar VAN 26 JULI TOT EN MET 2 AUGUSTUS 2015 VINDT OP DEELEN AIR BASE HET ­WERELDKAMPIOENSCHAP F3B 2015 PLAATS. HET IS ALWEER BIJNA 25 JAAR GELEDEN DAT DIT WK VOOR MODELZWEEFVLIEGTUIGEN IN NEDERLAND WERD GEHOUDEN.

R

-T AAK 3, SPEED: Een spectaculair onder-

uim anderhalf jaar geleden heeft Wout Heijne een aanvraag bij

deel, waarbij een deelnemer zo hard

de FAI ingediend om het Wereld­

­mogelijk 4 keer de afstand tussen de

kampioenschap F3B 2015 te mogen

­rakken (150 meter) vliegt. De snelste

­organiseren. “De laatste keer dat dit

deelnemer krijgt 1000 punten, de anderen krijgen punten naar rato.

WK F3B door Nederland georganiseerd werd was in 1991. Ik was er zelf niet bij.

Deze vorm van zweefvliegen wordt gevlogen

Sterker nog, ik bouwde toen alleen

met modellen met een spanwijdte van

modelvlieg­tuigen met mijn leerlingen.

ong. 3 meter die tussen de 1900 en 4000

De betrokken deel­nemers van toen hebben

gram zwaar zijn. Bij de derde taak (speed)

er echter nog heel goede herinneringen

wordt het model verzwaard om snelle

aan. Joris ten Holt was de organisator en

­tijden te kunnen vliegen.

de wedstrijd­leider. Volgend jaar hopen we dat hij er weer bij is als wedstrijdleider.

VEILIGHEID EN IDENTIFICATIE

De leiding op het veld ­dragen we over

Omdat het WK op het vliegveld van de

aan piloten die niet meevliegen en ook

Koninklijke Luchtmacht (KLu) plaatsvindt,

veel ervaring hebben in het leiden van

moet iedereen die het veld op wil, gecon-

wedstrijden. Voor een ­reguliere F3B

troleerd worden door de veiligheidsdienst

­wedstrijd is veel hulp nodig van onder

van de KLu. Wout Heijne: “Bovendien stelt

­andere tijdwaar­nemers, mensen onder

de KLu andere eisen over de inrichting van

het rak, juryleden en op ­organisatorisch

het veld. Zo komt er een grote tent met

vlak. Voor dit WK is alle hulp dan ook

beroepscatering en is er een aparte ruimte

welkom.” Aldus Wout Heijne.

voor het publiek. Tevens is er, naast piloten­ nummers, ook een identificatie nodig voor

DRIE TAKEN WEDSTRIJD

de deelnemers. In totaal verwachten we

Het WK F3B is een wedstrijd over drie taken:

afgevaardigden uit meer dan 17 landen,

- TAAK 1, THERMIEK: Hierbij is het de

waaronder ook vrouwelijke deelnemers zoals Michelle Gundrum uit Zuid-Afrika”.

­bedoeling dat de deelnemers 10 minuten vliegen en een precisielanding maken op een stip. Een deelnemer krijgt een werk-

-T AAK 2, AFSTAND: De deelnemer vliegt

tijd van 12 minuten. De maximale score

in 4 minuten zo vaak mogelijk tussen

voor 10 minuten vliegen + doellanding

twee rakken op en neer. Wie de meeste

Noteer het alvast in je agenda: WK F3B van

is 1000 punten. Elke seconde minder

rakken vliegt krijgt 1000 punten, de

zondag 26 juli tot zondag 2 augustus 2015.

of meer, of meters tot het doel geeft

­anderen krijgen punten naar rato. De taak

De voorwedstrijd is op zaterdag 25 en zondag

­aftrek. De taak wordt met 10 tot 12 deel-

wordt door 4 of 5 deelnemers tegelijker-

26 juli. Vergeet je niet aan te melden als

nemers tegelijk gevlogen.

tijd gevlogen. De werktijd is 7 minuten.

­bezoeker of helper via www.wc2015.f3b.nl.

| December 2014

11

HISTORISCHE LUCHTVAART Tekst en foto’s NFHL

MARK ULEMAN

wint Fiets van Messel Award MARK ULEMAN IS GEHONOREERD MET DE FIETS VAN MESSEL AWARD 2014 VOOR ZIJN UITZONDERLIJKE BIJDRAGE ALS VRIJWILLIGER AAN DE NEDERLANDSE HISTORISCHE LUCHTVAART. HIJ ONTVING DE PRIJS UIT HANDEN VAN SCHAATSKAMPIOEN LEO VISSER.

D

e Nationale Federatie Historische Luchtvaart was voor de uitreiking van de Fiets van Messel Award te

gast bij de Stichting Koninklijke Luchtmacht Historische Vlucht op vliegbasis Gilze-Rijen.

Jurylid Leo Visser, tegenwoordig gezagvoerder Boeing 777 bij de KLM, reikte een ets van de kunstenares Leentje Linders uit aan Mark Uleman. De jury bestond verder uit Martin Schröder, oprichter en ­oud-­directeur van Martinair, lt-gen b.d.

Ben Droste, oud bevelhebber van de ­Koninklijke Luchtmacht en Peter Legro, ­oud-directeur Transavia.

VOORBEELD

Naast zijn baan als GWK bij KLM is Mark Uleman in 1996 in de historische luchtvaart begonnen als vrijwilliger bij de Dutch Dakota

stand van zaken met betrekking tot de

de DDA en de Catalina vliegboot met gasten

Association (DDA). Daar heeft hij complex

Historische Luchtvaart. Onder andere de

geland op de vliegbasis. De Koninklijke

avionisch onderhoud en restauratiewerk

afsluiting van het Nederlandse luchtruim

Luchtmacht was groots vertegenwoordigd bij

verricht aan zowel de Dakota als ook aan

voor vele buitenlandse historische lucht-

het evenement en waardig mede gastheer.

de DC4. Na het vertrek van de DC4 is

vaartuigen is voor menigeen een schok en

Hiermee toont zij zich een groot supporter

Mark bij de Stichting Exploitatie Catalina

een zorg voor velen. Folkert Horst, voorzit-

van de historische luchtvaart in Nederland.

terecht gekomen waar hij, wederom als

ter van de Koninklijke Luchtmacht Histo-

De dag werd ­afgesloten met een fly-over

vrijwilliger, cruciaal restauratie-, opleidings-

rische Vlucht (SKHV), gaf vervolgens een

van de Catalina en de Dakota.

en onderhoudswerk verricht en na zelf­studie

presentatie over de ­historie van Lucht-

op het terrein van de motoren nu volledig

machtbasis Gilze-Rijen en het bewogen

gecertificeerd GWK op de Catalina is.

verleden van de SKHV.

Kortom Mark ­Uleman is een voorbeeldig

De Fiets van Messel Award wordt eens FLY-OVER

in de twee jaar uitgereikt aan iemand

De SKHV was verantwoordelijk voor een

die zich op een buitengewone wijze heeft

STAND VAN ZAKEN

voortreffelijke organisatie van het e­ venement

ingezet voor het behoud van de historische

Christiaan Soeteman, voorzitter NFHL, sprak

en door het mooie weer konden alle his­

luchtvaart in Nederland. De Award

tijdens het officiële gedeelte de aanwezigen

torische luchtvaartuigen buiten worden

dankt haar naam aan luchtvaartpionier

toe en informeerde hen over de laatste

opgesteld. Tevens zijn de DC3 ­Dakota van

­Gerson ‘Fiets’ van Messel.

winnaar van de Fiets van Messel Award 2014.

12

| December 2014

SCHERMVLIEGEN Tekst en foto’s Irene Damminga

UIT HET PLAKBOEK VAN…

Irene Damminga

IN 2006 MAAKTE IRENE DAMMINGA DOOR HAAR MAN MARCEL VAANDRAGER KENNIS MET HET SCHERMVLIEGEN. ZE BEHAALDE HET THEORIE-EXAMEN VOOR HAAR EERSTE BREVET EN DEED EEN AANTAL ZELFSTANDIGE VLUCHTEN AAN DE LIER, MAAR VOND HET TOCH PRETTIGER MET BEIDE BENEN OP DE GROND TE BLIJVEN. DAARNA HEEFT ZIJ ZICH TOEGELEGD OP HET ­FOTOGRAFEREN VAN DEZE MOOIE SPORT. ZIJ DEELT HAAR PLAKBOEK IN DEZE LAATSTE AIRSPORTSMAIL. Marcel is net weggestart vanaf Le Treh (1206 meter) in de Vogezen. Kan ik mooi mijn nieuwe telelens uitproberen.

Straaljagers en schermvliegers in hetzelfde luchtruim; snelen langzaam verkeer in de lucht.

Bijna is de vlucht alweer voorbij en wordt het tijd voor de landing. Wel even oppassen voor die kabels links.

Overlandvlucht bij Nenzing in de deelstaat Vorarlberg, ­Oostenrijk. De lens bedriegt je af en toe, want het dorp was best nog een eindje vliegen.

Op eenzame hoogte met Rätikon op de achtergrond, maar ik bekijk de bergen liever vanaf de grond.

Ook dan is het een imposant gezicht om daar ergens ‘hoog boven’ een parapenter te ontwaren. Warempel, het is mijn eigen man!

Soms krijg je gezelschap van een roofvogel. Volgens mij kunnen vogels thermiek zien.

Oeps, bijna vergeten ‘uit te stappen’.

Schermen klaarleggen en dan maar wachten op de juiste wind. Waar denk je dat het werkwoord ­ arawaiting vandaan komt? p

Starten met plotselinge cross-wind.

Hard werken om hoogte te blijven ­houden, maar als je de juiste thermiek vindt, kan je dit uren volhouden.

Een prachtig uitzicht over de bergen. Met een beetje geluk is zelfs de Bodensee te zien.

| December 2014

13

LUCHTVAARTKENNIS Tekst en foto’s Harm J. Hazewinkel

De bladen VAN DE KNVvL MET DIT LAATSTE NUMMER VAN AIRSPORTSMAIL VERDWIJNT WEER EEN BLAD VAN DE KNVvL. NIET HET EERSTE EN MISSCHIEN OOK NIET HET LAATSTE, WANT DE KNVvL HEEFT OP DIT TERREIN EEN RIJKE GESCHIEDENIS.

1909

1951 1984 1917

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

1970

1980

1990

2000

2010

Tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart

Jaargang 31 l September 2014

2003 1952

1913

Eindelijk vrijstelling

1962

VOOR PARAMOTORS Luchtvaartgeneeskunde: Houd ze in de lucht!

RECORDREGEN BIJ NK PARACHUTESPRINGEN

32206-3_ASM 03-14.indd 1

H

05-09-14 13:20

et eerste officiële verenigings­

1941, toen de Duitse bezetting een einde

Over dat Avia is binnen de vereniging

orgaan heette ‘De Luchtvaart’ en

maakte aan de vereniging en zijn bladen.

nog heel wat te doen geweest, maar met

verscheen in 1909. Het hield het

Meervoud, want sinds 1 juli 1939

wisselende uitgevers bleef het bestaan tot

tot 1913 vol, toen kon de uitgever het niet

­publiceerde men ook nog een blad voor

in 1984 het doek viel. Avia werd over­

langer bolwerken. Maar de KNVvL was

de jeugd- en sportluchtvaart, weer onder

genomen door ‘Luchtvaartwereld’ maar

niet voor één gat te vangen. Op 28 juni

de naam Avia. Het was ook als Avia dat op

dat overigens voortreffelijke blad had geen

kregen de leden het laatste nummer van

1 augustus 1945 het verenigings­orgaan

band meer met de KNVvL.

De Luchtvaart en op 4 juli viel ‘Avia’ in

­herrees. Toen dit zich in 1952 verenigde

de bus. Dat, reeds bestaande, blad werd

met het andere, sinds 1935 bestaande,

AERO-JOURNAAL EN AIRSPORTSMAIL

dus het officiële orgaan. Voor het eerst

­Nederlandse luchtvaartblad ‘Vliegwereld’

Wat is de KNVvL zonder blad? Dus ontstond

werd nu de naam Avia gebruikt.

ontstond ‘Avia-Vliegwereld’.

‘Aero-Journaal’, dat allengs uitgroeide tot een volwaardig luchtvaartblad. Helaas,

FRAAI MAAR SAAI

AFSCHEID VAN AVIA

de KNVvL raakte in financieel zwaar weer

Dat eerste Avia vond zijn einde toen de

Onder een nieuwe uitgever werd tien jaar

en dat betekende in 2003 het einde.

KNVvL op 1 januari 1917 overging naar

later in 1962 de naam weer gewoon Avia,

‘Aero-Journaal’ ging en ‘Airsportsmail’,

een derde orgaan: ‘Het Vliegveld’. Dit fraaie,

niet langer ‘officieel orgaan van’, maar

­oftewel ASM kwam. En gaat dus nu weer.

maar soms wat saaie, blad verdween in

‘uitgegeven in samenwerking met’ de KNVvL.

Tot ziens in het volgende blad!

14

| December 2014

MEDEDELINGEN

agenda en verder EVENEMENTEN 2014/2015

Nederlandse Vliegsport-

Museum in Wintersfeer

Datum: 25 januari 2015

Thema modelvliegtuigen

Plaats: Warmond

Datum: 26 december 2014

KNVvL-dag Sport

tot 2 januari 2015

Datum: 7 februari 2015

Plaats: Klok en Peelmuseum,

Plaats: Papendal, Arnhem

Asten

5th CEAS Air & Space

KNVvL-workshop

Conference

De coachende instructeur

Datum: 7-11 september

Datum: 10 januari 2015

2015

Plaats: Woerden

Plaats: Delft

Deadline inschrijving

EK ballonvaren dames

iFly! 2015

Datum: 13-19 september

Datum: 15 januari 2015

2015

www.ifly.zweefportaal.nl

Plaats: Witteveen

en Luchtsportbeurs

Project Management for General & Business Aviation

Black Kite Aviation™ SERVICES

x Between Operations & Regulations x Result driven x Broad network of experts

www.blackkite-aviation.nl

PH-KLU TERUG OP NEDERLANDSE BODEM NA JARENLANGE AFWEZIGHEID KOMT DE HARVARD AT-6 PH-KLU WEER TERUG NAAR NEDERLAND. HIERMEE BLIJFT EEN STUKJE VLIEGEND HISTORISCH ERFGOED BEWAARD.

Het toestel is gekocht door een vliegbedrijf op Oostwold ­Airport en wordt toegevoegd aan de imposante warbirds vloot met de P51 Mustang Damn Yankee, de Boeing Stearman en de PA-18 Piper Cub. Het is de bedoeling dat vanaf april 2015 gevlogen en getraind kan worden op de Harvard, Stearman en Piper Cub. Hiervoor zijn een geldig PPL en medical een vereiste.

Je hoeft geen ­eigenaar te zijn van een vintage ­vliegtuig, de ­warbirds vloot biedt genoeg ­mogelijkheden.

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.OOSTWOLD-AIRPORT.NL

| December 2014

15

De KNVvL laat je z­ orgeloos

VLIEGEN! Onder andere door:

✓ Verzekeringen: voor verschillende v ­ liegende ­afdelingen zijn collectieve W ­ A-verzekeringen afgesloten ✓ Belangen­behartiging op n ­ ationaal en i­nternationaal niveau op het gebied van lucht­ruim, luchtvaartterreinen en wet- en regelgeving ✓ Juridische ondersteuning ✓ Het verzorgen van ­opleidingen en b ­ revettering ✓ Ledenkorting op brevetten uitgegeven door het KEI ✓ 25% korting Libéma attractieparken, zoals Aviodrome, ­Safaripark Beekse Bergen, Dierenrijk, Sportiom, ­Nederlands ­Stripmuseum, Klimrijk en Speelland Beekse Bergen ✓ Korting op producten en diensten van George de Jong Optiek ✓ Gratis inloggen op de KNMI Meteo ­luchtvaart informatie ✓ Het afdelingsblad