Gebits Groei Boekje 0 tot 5 jaar
Dit boekje is van
Naam praktijk
Mijn mondzorgpraktijk
Adres
Telefoonnummer
Spoednummer
Mijn consultatiebureau/CJG
Mijn jeugdarts/jeugdverpleegkundige
Beste ouders,
In dit GebitsGroeiBoekje lees je alles over de tanden en kiezen van je kind. Als ouder wil je natuurlijk het beste voor je kind - en daar hoort een gezonde mond zeker bij. In dit boekje vind je handige tips om je kind te helpen vanaf de geboorte tot ongeveer 5 jaar. We geven adviezen per leeftijd, zodat je precies weet wat je kunt doen als je kind opgroeit. Maar dit boekje is meer dan een lijst met adviezen. Het gaat vooral om het vormen van gezonde gewoontes en dat begint al heel jong!
Gezonde tanden en kiezen
Gezonde tanden en kiezen heb je nodig om goed te kunnen bijten, kauwen, praten en slikken. Je leest in dit boekje wat je kunt doen om de tanden en kiezen gezond te houden.
Alle ouders en kinderen
Het boekje is voor alle ouders: vader en/of moeder, 2 vaders, 2 moeders, alleenstaande ouders, adoptieouders of pleegouders. In dit boekje spreken we over hij/hem als het over het kind gaat. Hiermee bedoelen we natuurlijk alle kinderen.
Bezoek aan de mondzorgverlener
De mondzorgverlener* kijkt af en toe mee naar de ontwikkeling, gezondheid en verzorging van de mond en bespreekt dit met je. Zodra de eerste tand van je kind doorkomt, is het belangrijk om met je kind naar de mondzorgverlener te gaan.
Vanaf de geboorte tot de tweede verjaardag verandert er veel in de mond en is het belangrijk om gezonde gewoonten aan te leren. De mondzorgverlener kan je hierbij helpen door je begeleiding en tips te geven voor gezonde gewoonten om de tanden en kiezen van je kind gezond te houden. Ook wordt de ontwikkeling van het gebit en kaak gevolgd. Eigenlijk net zoals de arts en verpleegkundige op het consultatiebureau of Centrum Jeugd en Gezin (CJG) de groei en ontwikkeling van je kind volgen en je hierover tips en advies geven.
Het is daarom belangrijk om 1 à 2 keer per jaar naar een mondzorgpraktijk te gaan, ook als je kind geen pijn heeft en alles goed lijkt te gaan.
De eerste afspraken
Tijdens de eerste afspraak gaat de mondzorgverlener vooral in gesprek met jou als ouder. Juist nu je kind nog erg klein is, kunnen er nuttige tips gegeven worden om zelf thuis mee aan de slag te gaan. Verzamel vooraf je vragen en stel ze aan de mondzorgverlener.
Gebruik jij de GroeiGids-app al?
Je kunt deze app gratis downloaden in Google Play of de App Store.
In de app kun je informatie vinden over gezond opgroeien en opvoeden van je kind per levensfase. Je kunt ook alles bijhouden in een ‘groeipad’. Ontwikkeling, groei, vaccinaties, kindergebit, maar ook gebeurtenissen zoals verjaardagen en uitstapjes. Bij elk item kunnen foto’s of video’s worden toegevoegd.
Neem je kind mee naar de afspraken bij de mondzorgverlener. Je kind kan dan ook wennen aan de praktijk. Zo worden bezoeken al snel een vaste gewoonte.
Vind je naar de mondzorgpraktijk gaan niet leuk of spannend? Neem iemand mee!
Diegene kan je kind positief begeleiden en jij kunt rustig naar de adviezen luisteren.
Extra afspraken
Soms is het nodig om vaker te komen dan 1 à 2 keer per jaar. Je mondzorgverlener bepaalt samen met jou wanneer het verstandig is om weer terug te komen voor extra begeleiding.
Op sommige momenten zal de mondzorgverlener ook extra onderzoek willen doen. Hierbij kan bijvoorbeeld ook voedingsonderzoek gedaan worden of een foto gemaakt worden (röntgenfoto).
De momenten hiervoor worden per kind bepaald. De mondzorgverlener zal dit met je bespreken.
* Wie zorgt er voor de tanden van je kind?
In de mondzorgpraktijk komt je kind voor een afspraak bij een mondzorgverlener. Dit kan een tandarts, mondhygiënist of preventieassistent zijn. Zij controleren de mond, geven advies en behandelen de tanden en kiezen als dat nodig is.
Adviezen voor jouw bezoek aan de mondzorgverlener
• Begrijp je niet wat de mondzorgverlener zegt? Vraag gerust wat hij/zij precies bedoelt.
• Vraag wat er gaat gebeuren en waarom.
• Gebruikt je kind medicijnen? Vertel de mondzorgverlener welke medicijnen dit zijn.
Kosten
De ziektekostenverzekering betaalt voor kinderen tot 18 jaar de kosten voor de controle en de behandelingen om de mond gezond te houden. Voor bepaalde behandelingen moet de mondzorgverlener toestemming hebben van de verzekeraar. Heel soms worden de kosten niet vergoed. Vragen over wie de rekening dan moet betalen? Bespreek dat eerlijk met de mondzorgverlener. Dan kunnen jullie samen kijken wat de kosten zijn van de behandeling en oplossingen zoeken voor de betaling ervan.
Maak het persoonlijk
In dit boekje staan adviezen voor kinderen van 0 tot 5 jaar. Ook helpen we je om de adviezen te gaan uitvoeren. Daarvoor vind je in dit GebitsGroeiBoekje verschillende hulpmiddelen. Zo helpen we je bijvoorbeeld om gewoontes aan te leren door het maken van een als-dan-plan (zie pagina 33).
Gewoontes zijn dingen die je automatisch doet, zonder dat je erover hoeft na te denken. Als je kind al vroeg leert om goed voor de tanden, kiezen en het tandvlees te zorgen, dan wordt dit ook een gewoonte.
De afsprakenkaarten verderop in het boekje (vanaf pagina 38) kunnen gebruikt worden tijdens de afspraak met de mondzorgverlener. Je kunt de kaart samen met hem of haar invullen of je kunt dat zelf achteraf doen. Zo maak je van de 'adviezen voor thuis' een simpel als-dan-plan dat echt bij jullie past.
Tot slot
We hopen dat dit boekje je helpt om van tandenpoetsen en mondverzorging een fijne gewoonte te maken voor je kind. Goede mondgezondheid begint al bij de allereerste tand en jij kunt daar een grote rol in spelen. Door simpele plannen te maken en deze op te schrijven, geef je je kind de beste start voor een gezonde mond.
Gebruik de afsprakenkaarten, bespreek ze met je mondzorgverlener. Maak van tandenpoetsen iets leuks en positiefs. Zie het als een gezellige kans om samen met je kind een goede gewoonte op te bouwen waar hij een leven lang wat aan heeft.
Veel succes!
Adviezen voor de baby (het eerste jaar)
Een baby begint meteen na de geboorte met zuigen en drinken. Na ongeveer 3 maanden gebruikt de baby ook zijn mond om te ontdekken en te voelen. Hij stopt dus alles in zijn mond. Leuk, maar ook gevaarlijk. Pas op met kleine dingen.
Doorbraak van het melkgebit
De eerste tanden komen meestal tussen de 6 en 11 maanden door. Maar het verschilt per baby! Wist je dat sommige kinderen zelfs met een tand geboren worden? De onderste tanden komen vaak het eerst door. De eerste tanden noemen we melktanden. Ze zijn kleiner dan de volwassen tanden, zodat ze beter in een kindermond passen. Het doorkomen van de tanden kan pijn doen. Veel baby's hebben dan zin om te kauwen of te bijten. Hieronder staan tips om de pijn te verlichten:
MASSEREN masseer het tandvlees licht op de plek waar de tand doorkomt.
Doe dit met je vinger of een babytandenborstel. Dit kan de irritatie verminderen. Speciale zalfjes voor doorkomende tanden zijn niet echt nodig.
VOORKOM UITDROGEN
als je kind veel kwijlt is het belangrijk dat het gebied rond de mond goed wordt ingesmeerd met bijvoorbeeld vaseline om uitdroging van de huid te voorkomen. Dit geeft namelijk ook irritatie en pijn.
BIJTRING bewaar de bijtring in de koelkast. Het bijten op een (koude) bijtring heeft een masserende werking. Wat ook werkt is een dichtgebonden washandje met ijsblokjes. Koud werkt verkoelend.
AANDACHT je baby kan erg hangerig en huilerig zijn, dus neem je kind lekker op schoot en geef vooral veel aandacht.
Lees bijvoorbeeld een boekje samen, maar geef geen zoet(igheid)!
KOEL WATER laat je kind
gekoeld water drinken of sabbelen op een stukje koude komkommer.
Kwijlen
Baby’s gaan soms meer kwijlen. Dat komt omdat de speekselklieren zich ontwikkelen en je kind nog moet leren om het speeksel door te slikken. Het komt niet door de nieuwe tanden. Je kind moet gewoon nog leren het speeksel weg te slikken.
Tips
• Op pagina 58 kun je de doorkomende tanden en kiezen bijhouden, leuk voor later.
• Liever digitaal? Ook in de GroeiGids-app kun je de doorgekomen tanden en kiezen met datum noteren.
Tandenpoetsen
Als je het eerste puntje van de tand ziet, start dan met poetsen. Poets 2 keer per dag de tand(en) van je kind waarvan minimaal 1 keer per dag met tandpasta. Vanaf het moment dat de tand door is, blijven er bacteriën op zitten.
Dit heet ook wel tandplak. Door elke tand en kies zorgvuldig te poetsen (je hoeft niet hard te duwen), zorg je ervoor dat je de tandplak verwijdert.
Tandenborstel en tandpasta
Gebruik baby- of peutertandpasta met 500 ppm fluoride. Fluoride maakt het tandglazuur van de tanden en kiezen sterker. Tandglazuur is de buitenste laag van de tanden en kiezen.
Tandenborstels voor baby’s hebben een kleine borstelkop en zachte haren. Er zijn ook speciale vingertandenborstels. Maak het poetsen vooral leuk en zorg dat het geen moppermoment wordt. Je kind zal snel gaan accepteren dat het er gewoon bij hoort
• Poets de tanden van je kind 2 keer per dag. Ook nu al is een vast ritme belangrijk.
• Gebruik 2 keer per dag een klein beetje tandpasta voor baby's en peuters met 500 ppm fluoride, zonder extra smaakje.
• Pas de hoeveelheid tandpasta aan aan het aantal tanden. Gebruik tot 12 maanden maximaal 0,5 cm fluoridetandpasta voor baby's en peuters.
• Gebruik een tandenborstel speciaal voor baby’s en peuters. Deze zijn klein en zacht. Je baby kan nog geen tandpasta uitspugen; het is niet erg als je kind wat baby- of peutertandpasta inslikt.
• Het is handig om de tanden te poetsen als je baby ligt, bijvoorbeeld op de commode of op schoot.
• Poets de tanden van je baby in een vaste volgorde. Je kunt de methode van de 3 B’s gebruiken: Binnenkant, Buitenkant en Bovenop. Poets met heen-en-weergaande bewegingen.
• Neem je baby mee naar de mondzorgverlener als de eerste tand er is. Ook als je zelf niet gaat of als het nog geen tijd is voor je eigen bezoek aan de mondzorgverlener.
Maak het tandenpoetsen leuk!
Tandenpoetsen is belangrijk, maar gaat niet altijd gemakkelijk. Laat je baby op een speelse manier wennen aan de tandenborstel. Geef bijvoorbeeld een borstel om mee te spelen. Poets elke dag, ook als het moeilijk gaat. Het kost tijd om een baby te laten wennen aan het poetsen. Zorg vanaf het begin zo veel mogelijk voor 2 vaste momenten op de dag en maak een vaste ‘poetsplek’. Je baby zal langzaam leren dat tandenpoetsen er iedere dag bij hoort.
Maar hoe maak je tandenpoetsen leuk? Kies het juiste tijdstip om te poetsen en zing een liedje. Zie voor tips pagina 11.
Eten en drinken
Eten en drinken speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van gaatjes. Van bijna alles wat we eten en drinken kun je gaatjes krijgen.
Niet te vaak eten en drinken
Voor jonge baby’s gebeurt voeden in principe op verzoek. Het aantal voedingsmomenten ligt niet vast. Vanaf 4 maanden kan de baby wennen aan een ritme van voeden. Je kind groeit vanaf dan langzaam naar een dagmenu met 5 vaste momenten om te eten en te drinken.
Hoe ziet een dagmenu er uit?
Hiernaast vind je voorbeelden van een dagmenu voor je kind. De hoeveelheden zijn om je een idee te geven hoeveel je kunt aanbieden. Je kind bepaalt zelf hoeveel het hiervan opeet.
Vitamine D
Elke dag heeft je kind 10 microgram extra vitamine D nodig. Tot hij 4 jaar is. Vitamine D is belangrijk voor botten en tanden. Kinderen met een (getinte) donkere huid hebben hun hele leven extra vitamine D nodig. Geef vitamine D op oliebasis tot je kind 4 jaar is.
Uit een beker drinken
Leer je kind vanaf 9 maanden (of zodra hij zelf kan zitten) uit een gewone beker te drinken in plaats van uit een zuigfles. Dit is beter voor de tanden en kiezen en de ontwikkeling van de kaak. Langer drinken uit een zuigfles zorgt ervoor dat je kind sneller gaatjes krijgt.
Dagmenu 6 t/m 7 maanden
(bron: GroeiGids)
07.00 u 200 ml borstvoeding of opvolgmelk
10.00 u 150-200 gram fruit + lauwe thee zonder suiker of water
12.00 u borstvoeding of 100 ml opvolgmelk + ½-1 sneetje lichtbruin brood
15.00 u 200 ml borstvoeding of opvolgmelk + broodkorst.
Vanaf 7 maanden evt. melk vervangen door yoghurt
17.00 u groenten met aardappel/rijst/ pasta en evt. vis/vlees/ei/ bonen/linzen/erwten
19.00 u borstvoeding of 200 ml opvolgmelk
Dagmenu 8 t/m 11 maanden (bron: GroeiGids)
08.00 u 200 ml granen pap uit een bordje of sneetje brood
10.00 u 150-200 gram fruit + lauwe thee zonder suiker of water
12.00 u 1 sneetje brood met 150 ml melk
15.00 u 200 ml melk
17:00 u groenten met aardappel/ rijst/pasta en evt. vis/vlees/ ei/bonen/linzen/erwten + yoghurt (=toetje)
Laatste voeding vervalt vanaf 10 maanden
Meer voorbeelden van gezonde dagmenu’s? Op de website van het Voedingscentrum vind je meer voorbeelden van dagmenu’s.
Tips voor drinken
• Het is belangrijk om te oefenen met uit een beker te drinken voordat je kind 1 jaar is. Daarna wordt het moeilijker aan te leren voor je kind.
• Je kunt oefenen met een open beker met een dikkere substantie zoals bijvoorbeeld yoghurt.
• Geef geen anti-lekbeker en geen tuitbeker, maar liever een beker met holle deksel met drinkspleet (zie afbeelding hiernaast).
• Geef geen fles drinken mee in bed.
• Laat je kind na het poetsen ’s nachts alleen nog maar water drinken.
Zuigfles
Een gaatje kan al snel ontstaan nadat de eerste melktanden zijn doorgekomen. Vaak wordt dit veroorzaakt door regelmatig zoete drankjes te drinken uit een zuigfles of een anti-lekbeker.
Zo’n fles of beker moedigt je baby of peuter aan om telkens kleine slokjes te nemen in plaats van het drinken in één keer op te drinken.
Om dit te voorkomen, kun je je baby vanaf 9 maanden (of zodra je baby kan zitten) leren drinken uit een gewone beker.
Als je toch een fles of anti-lekbeker blijft gebruiken, laat dan de fles of beker rustig en in één keer leegdrinken aan tafel of op schoot. Dus geef deze niet mee in bed. Wil je kind niet slapen zonder fles? Bespreek dit dan met de jeugdarts of verpleegkundige op het consultatiebureau.
Speen of duimen
Sommige baby’s hebben een sterke zuigbehoefte, bij andere baby’s is dat minder. Zij beginnen daarom al vroeg op hun duim te zuigen. Als je baby een sterke zuigbehoefte heeft en zijn duim of vinger
in zijn mond stopt, is het beter om hem een speen aan te bieden. Een dentale speen heeft een aangepaste maat en vorm. Dit heeft minder invloed op het gebit, de spraak en de ademhaling dan het duimen. Een speen is makkelijker af te leren dan duimen.
Heeft je kind een speen? Start vanaf 6 maanden met afbouwen. Rond die leeftijd neemt de zuigbehoefte af en wordt het zuigen op een speen een gewoonte. Het is aan te raden om je baby vóór zijn eerste verjaardag te laten wennen aan het stoppen met de speen en duim. Het stoppen met speengebruik en duimen is belangrijk om de volgende redenen:
• De stand van het gebit: langdurig gebruik van een speen en duim kan leiden tot afwijkingen in de positie van de voortanden, kaak of tong. Bijvoorbeeld een open beet komt vaak voor bij langdurig gebruik van een speen.
• Verhoogde kans op gaatjes: door het gebruik van een speen of door duimzuigen kan je kind de gewoonte
ontwikkelen om door de mond te ademen.
De mond van je kind droogt dan uit. Er is daardoor minder speeksel in de mond aanwezig, waardoor er meer kans op het krijgen van gaatjes is. Daarnaast ontwikkelen de tanden en de kaak zich niet zoals het hoort.
• Verkoudheid en oorproblemen: door een openmondademhaling kan je kind eerder last krijgen van verkoudheid en oorproblemen. Om te voorkomen dat je kind door zijn mond gaat ademhalen, kun je tijdens het slapen de speen uit de mond halen en de lippen voorzichtig sluiten.
• Spraakproblemen: uit onderzoek is gebleken dat kinderen die langdurig een speen gebruiken later meer kans hebben op spraakproblemen. Kinderen die altijd een fopspeen of duim in de mond hebben, kunnen hun lippen en tong niet optimaal gebruiken. Dit kan leiden tot slissen.
Lipband/tongriem
Sommige pasgeboren baby’s hebben problemen met hun lipband en tongriem. Dit zijn kleine spieren in de mond die ervoor zorgen dat de lippen en tong tijdens allerlei bewegingen op hun plaats blijven, zoals bij het lachen, het tuiten van de lippen en het drinken. Als deze spieren te kort zijn, kan dit problemen geven. Later, als de baby ouder wordt, kan dit leiden tot problemen met praten of eten en tot een afwijkende stand van de tanden.
Als behandeling wordt er bij jonge kinderen soms gekozen om de lipband of tongriem te corrigeren. Dit heet een frenulumectomie.
Een kinderarts, KNO-arts, huisarts, mondzorgverlener, lactatiekundige of preverbaal logopedist kan hier advies over geven.
Er zijn 5 symptomen die kunnen wijzen op een te strakke lipband of tongriem:
• een klakkend geluid tijdens het drinken;
• kleine hapjes en de tepel naar binnen zuigen;
• krachtig drinken, bijten of klemmen met de kaak;
• onrustig, ongeduldig of kort drinken met regelmatig loslaten van de tepel;
• opboeren of spugen door het inslikken van te veel lucht. 1 2 3 4 5
Tips voor stoppen met de speen
• Start op tijd: vanaf de leeftijd van 6 maanden kun je beginnen met het afleren van de speen. Hoe langer er wordt gewacht, hoe meer je kind gehecht raakt aan een speen.
De zuigbehoefte neemt rond de leeftijd van 6 maanden al langzaam af. Probeer vóór de eerste verjaardag al afscheid te nemen van de speen.
• Bouw geleidelijk af: bouw de speentijd geleidelijk af door de speen alleen nog te geven op bepaalde tijdstippen. Bijvoorbeeld niet meer overdag, maar alleen als het bedtijd is. Als je merkt dat je kind na het stoppen met de speen zijn duim in de mond steekt, is het mogelijk nog te vroeg. Sommige ouders kiezen er wel voor om ‘cold turkey’ te stoppen met de speen. Je voelt als ouder zelf wel aan of dit het beste past bij je kind. Kinderen vragen vaak nog wel een paar dagen om hun speen, dus hou vol! Als ze zien dat de speen echt weg is, zal het snel over zijn.
• Rustige periode: kies een rustige periode uit, dus niet rond een verjaardag, vakantie of geboorte van een broertje of zusje. Juist bij spannende momenten kan je kind de steun van een speen nog nodig hebben. Ook belangrijk: als ouder moet je in deze periode ook wat sterker in je schoenen staan, dus kies samen een handig moment.
Adviezen voor 1 tot 5 jaar
Het melkgebit is compleet als je kind ongeveer 2,5 jaar is.
Het is belangrijk om als ouder(s) je kind te leren hoe je je tanden goed verzorgt. Dat begint al vanaf de eerste tand. Zo zorg je ervoor dat ook in de melktanden en melkkiezen geen gaatjes komen. Start dus meteen met poetsen.
Wacht niet met goed poetsen tot je kind gaat wisselen. Start met poetsen zodra de eerste tand is doorgekomen. Het melkgebit zorgt ervoor dat in de kaak van je kind straks voldoende plek is voor deze volwassen tanden en kiezen. Daarom is het zo belangrijk dat het melkgebit gezond blijft.
Een slecht melkgebit heeft invloed op de volwassen tanden en kiezen die al in de kaak aanwezig zijn. Die kunnen ook beschadigd raken of verkeerd doorkomen. Ook is een
slecht gebit pijnlijk voor een kind en ziet het er niet mooi uit.
Tandenpoetsen
• Poets vanaf de doorbraak van de eerste tand 2 keer per dag. Gebruik, afhankelijk van de hoeveelheid tanden, niet meer dan 0,5-1,0 cm peutertandpasta met 500 ppm fluoride. Doe dit op een vast moment in de ochtend en in de avond. Zo wordt het snel een dagelijkse gewoonte.
• Is je kind 3 jaar? Leer hem steeds beter zelf poetsen. Doe dit voor de spiegel, terwijl je achter hem staat of zit. Doe voor hoe hij op de juiste manier zijn tanden poetst. Zo kun je de tanden en kiezen van je kind het beste zien en kan je overal goed bij. Denk aan de drie B’s bij het poetsen: Binnenkant,Buitenkant en Bovenop.
• Poets de tanden van je kind zelf of poets ze in ieder geval 1 keer per dag na. Dit is nodig tot het kind 12 jaar oud is.
• Wanneer je kind een gewone tandenborstel goed kan vasthouden dan zou je eventueel kunnen starten met een elektrische tandenborstel. Dit is meestal rond de leeftijd van 2-3 jaar. Doe dit onder toezicht, in verband met kleine onderdelen die los kunnen laten. Er zijn speciale elektrische tandenborstels en opzetborstels voor kinderen. Die zijn kleiner en daarom geschikt voor de kindermond.
• Start vanaf 5 jaar met tandpasta voor volwassenen of juniortandpasta met fluoride. Gebruik 0,5-1,0 cm tandpasta.
Bezoek aan de mondzorgpraktijk
Neem je kind mee naar de mondzorgverlener. Ben je nog niet geweest? Maak dan snel een afspraak.
Eten en drinken
Eten en drinken speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van gaatjes. Van bijna alles wat we eten en drinken kun je gaatjes krijgen. Dus niet alleen van suikers, maar ook van bijvoorbeeld honing, een boterham met beleg of een bordje pasta. Suiker is niet goed voor je tanden en kiezen. Als je suiker eet of drinkt, krijg je meer bacteriën in je mond. Bacteriën maken van suiker een zuur. Zuur maakt je tanden en kiezen kapot. Het zorgt ervoor dat het tandglazuur verdwijnt en je gaatjes krijgt. Op bladzijde 24 en 25 leggen we dit verder uit.
Om de kans op gaatjes zo klein mogelijk te maken geldt het advies om tot 5 jaar maximaal 5 eet- en drinkmomenten per dag te hebben. Dit zijn 3 hoofdmaaltijden (ontbijt, lunch, avondeten) en 2 tussendoortjes. Al het eten en drinken wordt gezien als een eet- drinkmoment, dus ook fruit en groente. Probeer tussen de eet- en drinkmomenten een periode van 2 uur aan te houden waarin niets gegeten of gedronken wordt. Water mag wel altijd, hier zitten namelijk geen suikers in.
lees verder op pagina 21 >
Tips voor makkelijk tandenpoetsen
• Brullen als een leeuw: wil je kind zijn mond niet open doen? Laat je kind zo hard brullen als een leeuw. Zo kan je de leeuwentanden eens goed bekijken.
• Sluit de mond een beetje: kun je er niet goed bij tijdens het poetsen? Sluit de mond dan een beetje. De wang kun je dan beter opzij houden.
• Laat je kind zelf oefenen met poetsen: bedenk vooraf wat handig is: poets je zelf eerst of poets je na? Kinderen vinden nadoen leuk! Laat je kind zien hoe het moet door ook je eigen tanden te poetsen. Nog leuker: laat je kind jouw tanden eens poetsen.
• Eten wegpoetsen: vertel je kind dat je het eten van die dag gaat wegpoetsen. Zeg bijvoorbeeld: “Oh, heb je een koekje gehad? Ik zie nog een stukje koek! En daar, een aardappel en boontjes... Die zullen we eens wegpoetsen”.
• Poetsen niet overslaan: werkt het kind toch nog niet zo goed mee? Zorg dat je het poetsen vooral niet overslaat. Het kind leert anders dat niet meewerken wordt beloond.
Tips voor eten/drinken
• Drink weinig of geen frisdrank, limonade of ranja. In (light)frisdranken, (dik)sappen, siroop, ranja en/of puur vruchtensappen zitten suiker en zuur. Suiker kan gaatjes veroorzaken. Het zuur in de dranken kan ervoor zorgen dat tandglazuur langzaam oplost. Dit heet tanderosie.
• Drink water. Wil je kind iets anders dan water drinken? Geef dit dan tegelijk met een eetmoment.
• Lust je kind geen water? Maak het aantrekkelijk door er bijvoorbeeld, komkommer of munt in te doen. Zo ziet het er leuk uit. Voeg geen fruit toe, want dat kan gaatjes veroorzaken.
• In één keer door. Krijgt je kind als tussendoortje iets te eten of te drinken?
Laat het in één keer opeten en opdrinken. Zo blijft het één eet- of drinkmoment.
Hoe ziet een dagmenu eruit?
• Geen kleine slokjes. Drinkt je kind de beker niet in één keer leeg? Haal de beker den weg. Op die manier voorkom je dat je kind steeds kleine slokjes gaat drinken en leert je kind om de beker meteen leeg te drinken!
• 2 uur wachten. Laat dus minimaal 2 uur tussen de eet-en drinkmomenten. De tanden en kiezen hebben die tijd nodig om te herstellen.
• In de avond alleen water. Geef na het tandenpoetsen in de avond geen eten of drinken meer. Water kan wel.
• Meer weten? Lees meer op www.allesoverhetgebit.nl
Dagmenu 1 t/m 3 jaar
(bron: GroeiGids)
08.00 u 200 ml granen pap uit een bordje of 1 volkoren boterham
Hiernaast vind je een voorbeeld van een dagmenu voor je kind. De hoeveelheden zijn om je een idee te geven hoeveel je kunt aanbieden. Je kind bepaalt zelf hoeveel het hiervan opeet. Eet je kind weinig tijdens de vaste eetmomenten? Dit is niet erg. Je hoeft niet iets extra's te geven tussendoor.
Wil je meer lezen over eten en drinken? Kijk dan eens in de GroeiGids of in de GroeiGids-app.
10.00 u 150-200 gram fruit, lauwe thee zonder suiker of water
12.00 u 1-2 volkoren boterhammen met beleg + 150 ml melk
15.00 u water of thee zonder suiker met stukjes groenten of cracker
17.00 u 1-3 opscheplepels groente, 1-2 eetlepels aardappelen/ rijst/pasta, 50 gram gaar vlees/vleesvervanger, kip, ei
Ontbijt
TIP:
Tijdens de slaap is er minder speeksel in de mond aanwezig om het gebit te beschermen. Eten of het drinken van zoete dranken of melk voor het slapen gaan of in een fles mee naar bed is extra schadelijk. Wil je kind niet slapen zonder fles? Bespreek dit dan met de jeugdarts of jeugdverpleegkundige.
7.00 - 7.30 9.45 - 10.00 12.15 - 12.45 15.00 - 15.15 17.30 - 18.00 20.00
Als je kind wakker wordt in de nacht en iets wil drinken, geef dan water. Een mooi plan voor een (nieuwe) gewoonte!
Tussendoortjes
Hoe vaak eten en drinken?
Je krijgt sneller gaatjes als je vaker eet of drinkt. Beperk het aantal eet- en drinkmomenten tot 5 per dag. Voor gezonde tanden en kiezen is het belangrijk dat er tussen die eetmomenten minimaal 2 uur niets gegeten of gedronken wordt (water mag wel altijd). Zo kan het glazuur van de tanden herstellen en krijg je minder snel gaatjes.
Een eetmoment duurt ongeveer 15 tot 30 minuten maximaal. Is het eetmoment voorbij? Dan kun je het eten en drinken weghalen en geef je je kind weer iets te eten tijdens het volgende moment.
Tussendoortjes zijn extra hapjes tussen de hoofdmaaltijden door. Bied ze zo min mogelijk aan en kies het liefst iets gezonds zoals groente of fruit.
Snoep, koek en ijs
Wil je toch iets te snoepen geven, kies daar dan een speciaal moment voor uit en zorg dat je kind er dan ook echt van geniet. Snoepen als gewoonte is namelijk ongezond. Je kind kan er gaatjes van krijgen in zijn tanden en kiezen. Ook kunnen kinderen er te zwaar van worden.
Ook voor tussendoortjes geldt: zorg dat je kind ervoor en erna 2 uur niets eet. Zo heeft
je kind weer trek om de volgende maaltijd goed te kunnen eten en heeft het glazuur van de tanden en kiezen tijd om te herstellen.
TIP:
Wil je je kind belonen of troosten?
Doe dat dan liever niet met snoep. Dat kan een gewoonte worden, die moeilijk is af te leren. Beloon liever door bijvoorbeeld met hem te spelen, te stoeien, te dansen, verstoppertje te spelen of met (langer) voorlezen.
Zoete dranken of frisdrank
Ook zoete dranken, vruchtensapjes of thee met honing of suiker kunnen gaatjes veroorzaken in de tanden en kiezen van je kind. Het beste is om je kind te laten wennen aan de smaak van water.
Wil je toch graag een zoet drankje geven?
Geef dat dan niet meer dan 1 keer per dag en combineer het met een vast eetmoment. Zorg ervoor dat je kind een zoet drankje of tussendoortje in één keer opdrinkt. Staat het er langer dan 15 minuten? Haal het dan weg.
Vitamine D
Elke dag heeft je kind 10 microgram extra vitamine D nodig. Tot hij 4 jaar is.
Vitamine D is belangrijk voor botten en tanden. Kinderen met een (getinte) donkere huid hebben hun hele leven extra vitamine D nodig. Geef vitamine D op oliebasis tot je kind 4 jaar is.
Stoppen met de speen
Is het nog niet gelukt om het zuigen op een duim/speen/vinger af te leren? Ga er dan nu mee aan de slag.
Tips voor stoppen met de speen of duimen
• Maak een plan! Het afbouwen van de speen is vaak best lastig. Als je een plan hebt, lukt het vaak beter om je daaraan te houden. Wil je weten hoe je dit kunt doen? Kijk dan op pagina 33.
Beperk het speengebruik. Geef de speen alleen nog bij het naar bed gaan. De speen blijft in bed, waardoor hij overdag uit het zicht is.
Bedenk samen een afscheidsritueel. Stuur de speen in een envelop op (naar jezelf of een bekende die hem bewaart) of gebruik de speen als betaalmiddel om een cadeautje mee te kopen. Je kind zal dan inzien dat de speen ook echt weg is. Dit kan wanneer je kind ongeveer 2 jaar oud is.
• Leg het uit aan je kind. Vanaf de leeftijd van 2-3 jaar kun je je kind uitleggen waarom het belangrijk is om te stoppen met foppen. Leg uit dat het bijvoorbeeld alleen voor baby’s is en dat hij/zij al een grote jongen/meisje is.
• Spreek een beloning af. Het stoppen met de speen of duimen is een hele prestatie. Bespreek samen welke beloning hier tegenover staat. Dit werkt motiverend. Samen een activiteit ondernemen vinden kinderen vaak erg leuk.
• Gebruik een kalender. Maak het inzichtelijk door bijvoorbeeld een kalender te maken waar stickers opgeplakt kunnen worden voor de dagen dat er niet geduimd is of geen speen gebruikt is. Het plakken van stickers is ook gelijk een beloning.
• Blijf doorzetten! Soms is het moeilijk, maar geef niet op. Uiteindelijk wordt het harde werken beloond.
• Lukt het toch niet? Neem dan eens contact op met het consulatiebureau of een logopedist. Zij kunnen je hier ook mee helpen.
Zie voor de overige tips pagina 16.
Adviezen vanaf 5 jaar
Je kind heeft nu al zijn melktanden en -kiezen. Vanaf de leeftijd van ongeveer 6 jaar zal het wisselen naar het volwassen gebit starten. Ondanks dat de wisseling bijna begint, moet je nog steeds goed voor de melktanden en -kiezen zorgen! De tanden zijn nog steeds gevoelig voor gaatjes en dit kan tot pijn leiden bij je kind.
Tanden poetsen
De achterste kiezen zijn moeilijk te bereiken met de tandenborstel. De mondzorgverlener zal uitleggen hoe je de kiezen het beste kunt poetsen.
• Je hebt nog steeds de leiding over het tandenpoetsen, maar het is prima om je kind zelf ook te laten oefenen. Blijf zeker napoetsen tot de leeftijd van 12 jaar.
• Poets de tanden 2 keer per dag 2 minuten met een tandenborstel speciaal voor kinderen. Je kunt ook een elektrische tandenborstel gebruiken.
• Vanaf de leeftijd van 5 jaar hebben de tanden van je kind meer fluoride nodig. Je moet daarom overstappen op normale tandpasta in plaats van peuter- of kleutertandpasta. Na het poetsen moet
je kind de tandpasta uitspugen, maar naspoelen met water hoeft niet. Dan kan de fluoride nog even zijn werk doen.
Eten en drinken
Je kind gaat nu naar de basisschool. Ook nu blijft het belangrijk het aantal eet- en drinkmomenten te beperken tot 5 per dag. Probeer zo min mogelijk voeding met (toegevoegde) suikers te geven. Beperk nog steeds het gebruik van zure dranken en voeding. Geef je kind liever water.
Tussendoortjes
Heeft je kind toch zin in iets lekkers? Probeer dan binnen de 5 eet- en drinkmomenten te blijven.
Het is minder schadelijk snoepjes tegelijk te geven dan snoepjes verspreid over de dag te geven.
Let op!
Medicijnen en je tanden
Vloeibare medicijnen, zoals hoestdrank, kunnen suiker bevatten. Let erop dat er niet te vaak (kleine) slokjes worden genomen van het medicijn. Elk slokje geldt als een tussendoortje. Ook is het advies om je kind zijn of haar mond even na te laten spoelen met water. Antibiotica zijn tegenwoordig vrijwel allemaal suikervrij. Kinderen die een pufje gebruiken tegen astma wordt geadviseerd om ook na te spoelen met water. Deze pufjes kunnen er namelijk voor zorgen dat er minder speeksel wordt aangemaakt. Hierdoor kan tandplak sneller groeien en is de kans op gaatjes groter.
Geen geld voor een tandenborstel of tandpasta?
Heb je geen geld om (op tijd) een nieuwe tandenborstel voor je kind te kopen?
Dit komt vaker voor. Zeg dit vooral tegen je behandelaar. Vaak zijn er in de mondzorgpraktijk zelf of in de gemeente (bijv. bij een voedselbank) mogelijkheden om dit probleem op te lossen.
Een ongeluk: tand eruit!
Wat doe je als je kind een tand eruit valt of stoot door een ongelukje? Snel en goed handelen is belangrijk!
Plaats een melktand nooit terug
Dat kan schadelijk zijn voor de volwassen tand die nog moet doorkomen.
Overleg voor de zekerheid direct met een mondzorgverlener.
Neem overdag contact op met je eigen mondzorgpraktijk. In de avond of in het weekend kun je terecht bij de spoedgevallendienst.
Een gaatje, hoe komt dat?
Een gaatje (cariës) komt doordat er teveel eet- en drinkmomenten met toegevoegde suikers zijn. Ook komt het door dagelijks niet goed te poetsen, zoals poetsen zonder fluoridetandpasta, minder dan 2 keer per dag 2 minuten te poetsen en niet iedere dag na te poetsen.
Hoe ontstaat een gaatje?
De buitenkant van de tanden en kiezen bestaat uit tandglazuur. Wanneer de bacteriën in je mond de suikers omzetten in zuren, kunnen deze zuren het tandglazuur aantasten. Als je vaak iets met suiker eet of drinkt en niet goed de tandplak wegpoetst, wordt het tandglazuur door de zuren steeds zachter. Een zachte plek in je tandglazuur (een beginnend gaatje) ziet eruit als een witte vlek. Als dit proces niet wordt gestopt, kan het glazuur verder worden aangetast. Dan ontstaat er een gaatje. Als het gaatje niet wordt behandeld, zal het gaatje steeds dieper worden.
Mijn kind heeft een beginnend gaatje, wat nu?
Wat kan ik zelf doen?
De ouders spelen hierbij een belangrijke rol. Een witte vlek (beginnend gaatje) kun je stoppen of genezen door 2 keer per dag te poetsen met fluoridetandpasta en minder vaak op een dag te eten en te drinken.
Door de tanden goed te poetsen, poets je de tandplak weg. De beschermende stoffen in je speeksel en de fluoride uit tandpasta zorgen voor het herstel van de schade door het glazuur weer op te bouwen.
Tandpasta met fluoride
Jammie! Wij zijn bacteriën! Zodra wij suiker proeven, worden we wakker en gaan we aan de slag. Eerst maken we zuur van de suiker en met dat zuur vallen we jouw tandglazuur aan en eten we het langzaam op!
Hé, wij zijn de speekselbouwvakkertjes. Met behulp van fluoride uit tandpasta maken wij jouw tandglazuur weer hard.
Gebaseerd op afbeelding van Kennisinstituut Mondzorg (KIMO), 2020
Suiker
Houd de volgende adviezen aan om het beginnende gaatje te stoppen:
• Poetst de tanden in de ochtend en avond voor het slapen gaan met tandpasta waar fluoride in zit. Na het poetsen in de avond niet meer eten of drinken. Water drinken mag wel.
• Verminder het aantal eet- en drinkmomenten tot 5 per dag. Water mag altijd.
• Neem liever geen suikerhoudende producten, ook al smaken ze niet zoet.
• Drinkt je kind een glas niet in een korte tijd leeg? Haal het glas dan weg, dit voorkomt dat je kind continu kleine slokjes blijft drinken.
Als je niet goed poetst en veel suiker eet of drinkt, kunnen er gaatjes ontstaan in het tandglazuur.
Ook als je een gaatje hebt is het belangrijk dat je 2 keer per dag poetst met tandpasta met fluoride en niet meer dan 5 keer op de dag iets eet of drinkt.
Als je dat goed doet, gaan de speekselbouwvakkertjes met behulp van de fluoride het gaatje weer hard maken.
• Nadat je kind iets heeft gegeten of gedronken, moeten de tanden en kiezen herstellen. Dit duurt minimaal 2 uur. Laat dus minimaal 2 uur tussen de eet- en drinkmomenten.
Ook bij een groot gaatje kun je zelf helpen om het gaatje weer hard te maken. Soms helpt de tandarts je met extra fluoride, een kroon of door een gaatje te vullen. De tand is dan weer 'gerepareerd'.
• Help je kind met tandenpoetsen door zelf de tanden van je kind te poetsen of de tanden na te poetsen in ieder geval tot je kind 12 jaar is.
• Breng een bezoek aan de mondzorgverlener voor verdere adviezen en indien nodig behandeling.
De tanden in je mond hebben een harde, beschermende buitenlaag: het tandglazuur.
Dat tandglazuur is opgebouwd uit heel kleine, sterke 'bouwstenen'.
Maar er zitten ook bacteriën in de tandplak op je tanden. Die worden wakker van suiker
Zodra de bacteriën wakker worden, maken ze zuur en eten ze jouw glazuur op.
Door te poetsen verwijder je suiker en bacteriën van jouw tanden. De bacteriën op je tanden zijn weg.
De speekselbouwvakkertjes helpen je door het tandglazuur te herstellen.
Met behulp van fluoride uit tandpasta maken de speekselbouwvakkertjes de muur weer heel.
Zo is jouw tandglazuur weer sterk!
Poets 2 keer per dag je tanden en zorg dat je niet meer dan 5 keer per dag eet of drinkt. Zo houd je jouw tanden gezond.
Gebaseerd op afbeelding van Kennisinstituut Mondzorg (KIMO), 2020
Waar
kan de mondzorgverlener bij helpen?
De mondzorgverlener kan helpen bij het voorkomen van gaatjes. Als het gaatje te groot geworden is en het niet anders kan, zal de mondzorgverlener een behandeling voorstellen. De behandelmogelijkheden worden per situatie met jou en je kind besproken. Samen kunnen jullie beslissen welke behandeling het beste is. Er zal daarnaast worden besproken hoe gaatjes in de toekomst voorkomen kunnen worden.
Dit zijn de verschillende behandelingen die mogelijk zijn:
• extra fluoride aanbrengen;
• het vullen van een tand of kies;
• niet ingrijpende (restauratieve) behandeling van gaatjes (zie moeilijke woorden op pagina 60);
• het plaatsen van een beschermende kroon over een kies, Hall-kroon.
Als je niet goed poetst en veel suiker eet of drinkt, kunnen er gaatjes ontstaan in het tandglazuur.
Ook als je een gaatje hebt is het belangrijk dat je 2 keer per dag poetst met tandpasta met fluoride en niet meer dan 5 keer op de dag iets eet of drinkt.
Als je dat goed doet, gaan de speekselbouwvakkertjes met behulp van de fluoride het gaatje weer hard maken.
Ook bij een groot gaatje kun je zelf helpen om het gaatje weer hard te maken. Soms helpt de tandarts je met extra fluoride, een kroon of door een gaatje te vullen. De tand is dan weer 'gerepareerd'.
Wat kan er nog meer gebeuren als je je mond niet goed verzorgt?
Tandplak
Tandplak is een laag met etensresten en bacteriën op je tanden en kiezen. Iedereen heeft tandplak (ook geschreven als tandplaque). Van tandplak krijg je gaatjes en tandvleesontsteking. Dat komt omdat de bacteriën in tandplak de suikers uit je eten en drinken omzetten in zuren die je tandglazuur aantasten. Als je je mond niet goed verzorgt en de tandplak niet op tijd wordt weggepoetst, kan het gaan irriteren en leiden tot tandvleesontsteking. Het tandvlees bloedt dan tijdens het poetsen en het ziet er rood en dik uit. Dit zie je soms ook bij doorbrekende tanden. Het kan ook pijn doen. Goed poetsen voorkomt ontstoken tandvlees. Bij goed poetsen kan het tandvlees na 2 weken weer herstellen.
Tanderosie
Tanderosie ontstaat wanneer het tandglazuur oplost door zuren uit voedsel, dranken of maagzuur. Dit kan het glazuur zachter maken, wat leidt tot slijtage van het gebit. Tanderosie is moeilijk te herkennen en wordt vaak pas vastgesteld door de mondzorgverlener. De tanden worden dunner en doorzichtiger, waardoor ze van vorm en kleur veranderen. Ze krijgen een beetje gele kleur. Het dunner
worden van het glazuur kan klachten geven bij het eten of drinken van warme of koude gerechten en dranken.
Frisdrank is slecht voor je tanden. Je kunt er tanderosie van krijgen. Dit komt door het zuur. Ook in aanmaaksiroop, diksap en vruchtensappen zoals sinaasappelsap zit zuur.
Dat zuur proef je niet goed, omdat de suiker in deze dranken het weer zoet maakt.
Bij light-dranken is er minder suiker en bij zero-dranken zit er geen suiker in, maar ze zijn nog steeds zuur.
Water is een goed alternatief.
Je wilt dat je kind gezond eet, dus is fruit een logische keuze. Het is echter goed om te weten dat in fruit (met name citrusvruchten) veel suiker en zuren zitten, dus ook in appelstroop of jam. Let daarom op het aantal eet- en drinkmomenten op een dag. Probeer het aantal eet- en drinkmomenten te beperken tot maximaal 5 per dag en combineer verschillende momenten tot 1 eet- en drinkmoment. Let er ook op hoe lang
je kind een slokje drinken in de mond houdt.
Sommige kinderen ‘spoelen’ frisdrank door hun mond tot de prik eraf is en dat is erg schadelijk voor het gebit.
Tandpijn of kiespijn
Het herkennen van tand- of kiespijn bij kinderen kan soms moeilijk zijn, omdat ze het niet altijd goed kunnen vertellen of aangeven.
Hier zijn enkele symptomen die kunnen aangeven dat je kind tand- of kiespijn heeft:
• klagen en/of pijn bij het tandenpoetsen;
• last tijdens het kauwen/slecht eten;
• het vastpakken van de wang tijdens het eten of een dikke wang van de kiespijn;
• plotseling geen interesse meer hebben in zoetigheid;
• eten en kauwen aan slechts één kant van het gebit;
• huilen tijdens het eten;
• bijten met de kiezen in plaats van voortanden in bijvoorbeeld een appel;
• slecht slapen.
Het vinden van de oorzaak van tand- en kiespijn bij je kind kan net zo moeilijk zijn als het herkennen ervan. Er zijn namelijk verschillende oorzaken:
• gaatjes in tanden en kiezen;
• ontstoken kies of ontstoken tandvlees;
• tanderosie;
• het doorbreken van nieuwe tanden of kiezen;
• beschadiging door te hard poetsen.
Als je denkt dat je kind tand- of kiespijn heeft, is het verstandig om een afspraak te maken bij de mondzorgverlener. Zij kunnen de oorzaak van de tand- of kiespijn vaststellen. Belangrijker nog is dat ze advies kunnen geven over hoe je problemen kunt voorkomen. Een bezoek aan de mondzorgverlener valt tot 18 jaar onder de basisverzekering.
Ik zie iets bijzonders in de mond
Kaaskiezen
Kaaskiezen zijn kiezen waarvan de glazuurlaag niet goed is ontwikkeld. Het zijn kiezen met gele plekjes en ze kunnen er wat bobbelig uitzien, vandaar de naam kaaskiezen. Je kind kan hierdoor last hebben van gevoeligheid of zelfs afbrokkelende kiezen. Ze kunnen voorkomen in zowel het melkgebit als het blijvende gebit.
In Nederland heeft zo’n 5 tot 9 procent van de kinderen één of meerdere kaaskiezen in het melkgebit en 9 tot 14 procent in het blijvende gebit. Kaaskiezen zijn gevoelig en kwetsbaar.
Vanwege het minder sterke glazuur kunnen er sneller gaatjes ontstaan. Je kunt kaaskiezen beschermen door extra fluoride te gebruiken.
Het is ook erg belangrijk om goed te poetsen. De mondzorgverlener kan je adviseren om extra te poetsen en/of fluoride te gebruiken.
Als je regelmatig met je kind voor controle naar de mondzorgverlener gaat, dan worden kaaskiezen op tijd ontdekt. Als extra behandeling kan er voor gekozen worden om de kaaskiezen te vullen of te voorzien van een metalen Hall-kroontje.
De wolf in je tanden
Je hebt misschien wel eens gehoord over ‘de wolf in de tanden’. Vroeger gingen door de slechte mondverzorging tanden en kiezen soms in hoog tempo verloren. Dit werd ‘wolf’ genoemd, omdat de vraatzuchtigheid en kwaadaardigheid van gaatjes werd vergeleken met die van een wolf. Inmiddels weten we dat ‘de wolf’ niet bestaat en dat de vele gaatjes te verklaren zijn door slecht poetsen en te veel eet- en drinkmomenten. De tandwolf is dus een fabeltje!
Geboortetand/glazuurparel
1 op de 2000 baby’s heeft bij de geboorte al een tand. Dat is niet erg. Je mag deze tand meteen gaan poetsen. Wel is het belangrijk om de mondzorgverlener snel een keer te laten meekijken. Soms hebben deze geboortetanden een kortere wortel, waardoor ze gemakkelijk los gaan zitten of eruit vallen. Een baby kan zich dan in de tand verslikken.
Gewoontes aanleren
Een gezonde mond bereiken we samen! Als ouder doe je thuis samen met je kind het grootste deel van de mondverzorging. Gewoontes zijn daarbij belangrijk. Gewoontes zijn dingen die je automatisch doet, zonder dat je erover hoeft na te denken. Zoals ‘s ochtends ontbijten of je pyjama aandoen als je gaat slapen. Als je iets goed hebt aangeleerd dan gaat het als vanzelf. Jong geleerd is oud gedaan. Dat geldt ook voor tandenpoetsen. Als je kind al vroeg leert om goed voor de tanden, kiezen en het tandvlees te zorgen, dan wordt dit ook een gewoonte.
Het aanleren van een gewoonte gaat het beste als je een duidelijk plan maakt. Een goed plan helpt om van iets nieuws een dagelijkse gewoonte te maken, zodat het jullie allemaal zo min mogelijk moeite kost. Daarom leggen we je hier uit hoe je zo'n plan maakt.
Als–dan-plannen
Misschien heb je het zelf al ervaren: iets nieuws beginnen kan lastig zijn, zelfs als je
het heel belangrijk vindt. Maar als je van tevoren goed bedenkt hoe en wanneer je het gaat doen, dan gaat het vaak makkelijker. Dat heet een als-dan-plan, en het helpt je om snel van iets nieuws een gewoonte te maken. Maak het plan niet te groot, dan is het beter haalbaar. Zo’n ‘als-dan-plan’ werkt als volgt: als [vast moment op de dag], dan [doe ik de nieuwe gewoonte].
Denk bijvoorbeeld aan het opruimen van speelgoed:
als we klaar zijn met spelen, dan ruimen we het speelgoed op.
Door dit vaak te herhalen, leert je kind al jong om speelgoed op te ruimen.
Als–dan–waar-plannen
Voor sommige gewoontes werkt het heel goed om niet alleen een als-dan-plan te maken, maar jezelf ook aan te wennen om er een vaste plek of moment aan te koppelen.
Dit geldt ook voor tandenpoetsen. Zo wordt tandenpoetsen nog sneller een gewoonte!
Gemiddeld duurt het ongeveer 2 maanden om een nieuwe gewoonte te vormen. Wat heel erg helpt, is om een gewoonte altijd op dezelfde manier aan te pakken. Bijvoorbeeld bij tandenpoetsen: als je steeds in een vaste volgorde én op een vaste plek poetst, wordt het gemakkelijker om dit automatisme op te bouwen. Door tandenpoetsen altijd op dezelfde manier te doen, kun je op de
automatische piloot poetsen en zorg je ervoor dat alle tanden goed worden meegenomen.
Een vast ritueel helpt ook bij kinderen. Stel dat je na het aantrekken van de pyjama automatisch samen naar de badkamer gaat, omdat dat altijd de plek is waar tanden worden gepoetst. Dit maakt tandenpoetsen een logisch onderdeel van de avondroutine.
Een als-dan-waar-plan kan hierbij helpen: bijvoorbeeld "als mijn kind zijn pyjama aan heeft (als), dan gaan we tanden poetsen (dan) in de badkamer (waar)". Dit maakt tandenpoetsen een vast onderdeel van de dag, zelfs op momenten dat je weinig zin hebt.
Een belangrijk voordeel is dat de oplossingen die je bedenkt om een gewoonte aan te leren op een gegeven moment niet meer nodig zijn. Zodra de gewoonte is ingebakken, gebeurt het vanzelf, zonder dat je er bewust over hoeft na te denken. Het tandenpoetsen wordt dan bijvoorbeeld een natuurlijk onderdeel van het avondritueel, en je kind weet precies wat er van hem of haar wordt verwacht.
Hoe eerder je kind aan deze structuur gewend raakt, hoe makkelijker het later zal gaan. Het voorkomt bovendien veel gedoe en stress rondom het poetsen! Consistentie en een
duidelijke aanpak zijn dus essentieel voor het succesvol vormen van gewoonten.
Stel, je kind gaat elke avond rond 19.00 uur naar bed. Een goed als-dan-waar-plan kan dan zijn: als we de pyjama hebben aangedaan, dan poetsen we de tanden. Waar? In de badkamer.
Op die manier weet je kind dat tandenpoetsen erbij hoort, net als de pyjama aandoen en voorlezen. Door het poetsen te koppelen aan iets dat al dagelijks gebeurt (zoals opstaan of naar bed gaan), wordt tandenpoetsen een vast onderdeel van de dag. Het hoort er dan gewoon bij.
Wat als het een keer niet lukt?
Maak een plan B!
Een nieuwe gewoonte leren kan soms best een uitdaging zijn. Denk alvast na over mogelijke uitdagingen waar jullie tegenaan kunnen lopen. Misschien wil je kind een keer niet meewerken, komen jullie laat thuis van een bezoek aan familie en is je kind heel moe of ben je zelf heel moe na een dag werken.
Denk dan alvast na over hoe je hier mee om kan gaan, bijvoorbeeld: als mijn kind niet wil poetsen, dan zing ik een liedje tijdens het poetsen, zodat het leuker wordt.
Gebruik de afsprakenkaart
En dan nu aan de slag met de nieuwe gewoonten. Gebruik de afsprakenkaarten (vanaf pagina 38) om samen met de mondzorgverlener te kijken wat er goed gaat en wat nog niet.
Voorbeelden
1. Als mijn kind vraagt om een snoepje, dan bied ik snackgroenten aan. Waar? Als we samen aan tafel zitten.
Een mogelijke uitdaging hierbij kan zijn: wanneer mijn kind geen snackgroenten wil, ik zelf moe ben en geen zin heb in gezeur
Oplossing: als mijn kind snackgroenten weigert, dan bied ik fruit aan als alternatief en eet ik zelf ook mee om het aantrekkelijker te maken.
3. Als mijn kind dorst heeft, dan bied ik water aan. Waar? Als we samen aan tafel zitten of terugkomen van buiten spelen.
Een mogelijke uitdaging hierbij kan zijn: wanneer mijn kind liever limonade wil, ik toegeeflijk ben om de discussie te vermijden.
Oplossing: als mijn kind water weigert, dan zet ik een kleurrijk bekertje neer en drink ik zelf ook water mee, of maak ik het leuker door er een schijfje sinaasappel/fruit of een ijsblokje in te doen.
2. Als mijn kind naar bed gaat, dan poetsen we tanden. Waar? In de badkamer.
Een mogelijke uitdaging hierbij kan zijn: wanneer mijn kind moe is en geen zin heeft, ik zelf weinig tijd heb en snel wil afronden. Oplossing: als mijn kind tandenpoetsen weigert, dan lezen we samen een kort verhaaltje over tandenpoetsen of poetsen we elkaars tanden om het leuker te maken.
4. Als mijn kind naar de speen vraagt, dan bied ik een knuffel of een verhaaltje aan. Waar? Als we op de bank zitten of naar bed gaan.
Een mogelijke uitdaging hierbij kan zijn: wanneer mijn kind blijft huilen of verdrietig is, ik toegeeflijk wil zijn om hem rustig te houden.
Oplossing: als mijn kind de speen blijft vragen, dan herinner ik hem eraan dat de speen in de schoen zit voor Sinterklaas en stel ik voor om samen een liedje te zingen of een andere troostactiviteit te doen.
Waar gaan we mee aan de slag?
Tandenpoetsen op een vast moment
1. als... (vast moment op de dag)
3. waar...
2. dan... (wat gaan we precies doen?)
4. een mogelijke uitdaging kan zijn... (wat wordt onze vaste poetsplek?) (wanneer zou dat eventueel zijn?)
mijn kind naar bed gaat poetsen we de tanden in de badkamer mijn kind geen zin heeft om te poetsen
5. als... (een mogelijke uitdaging)
mijn kind tandenpoetsen weigert lezen we samen een kort verhaaltje over tandenpoetsen 1 2 3 4 5 6
6. dan gaan we... (plan B)
6-12 maanden
bovengebit van onderaf gezien
ondergebit van bovenaf gezien
Hoe gaat het met ...
Ziektes/medicatie
Poetsen/napoetsen
Fluoridepeutertandpasta
Gaatjes
Voeding in de nacht
Aantal eet/drinkmomenten
Drinkgewoonten, incl. water drinken
Duim/speengebruik
Het melkgebit
Waar is extra aandacht nodig?
Advies voor thuis
De volgende afspraak is over ...... maanden
Datum
Tussen de 6 en 12 maanden breekt meestal de eerste tand door. Zodra de eerste tand door is, kan er een gaatje in komen. Het is belangrijk om ook deze eerste tand goed schoon te houden. Start dus meteen met tandenpoetsen.
Last van doorkomende tanden
• Masseer zacht het tandvlees met een babytandenborstel of je vingertop.
• Geef je baby een stevige gekoelde bijtring om de klachten te verlichten.
Meer tips om de klachten tijdens de doorbraak van de tanden te verzachten kun je vinden op pagina 9.
Tandenpoetsen
• Begin bij de eerste tand met 2 keer per dag tandenpoetsen, waarvan minimaal 1 keer met fluoridetandpasta.
• Poets in ieder geval in de avond voor het slapen gaan.
• Poets bij voorkeur de baby die op de commode ligt. Je baby kan alles goed in de gaten houden en jij kunt overal goed bij. zie voor meer poetshoudingen pagina 11
• Gebruik een speciale babytandenborstel met zachte haartjes.
• Gebruik tandpasta speciaal voor baby en/of peuters met 500 ppm fluoride.
Controleer dit op de tube. Hier zit minder fluoride in en deze is milder van smaak.
• Gebruik tot 12 maanden, afhankelijk van de hoeveelheid tanden, maximaal 0,5 cm peutertandpasta.
Eten en drinken
• Geef na het tandenpoetsen in de avond alleen nog water.
• Late avondvoeding is bij de meeste kinderen niet meer nodig.
• Geef geen zuigfles met zoete inhoud of melk als zoethoudertje als je baby verdrietig is of om in slaap te vallen.
• Water in de zuigfles mag wel.
• Kan je baby al zitten? Ga dan ook oefenen met drinken uit een beker.
Lees meer tips over eten en drinken op pagina 12 en 13.
Overig
• Probeer voor de eerste verjaardag al afscheid te nemen van de speen en duim. voor tips zie pagina 16
12-18 maanden
Hoe gaat het met ...
Ziektes/medicatie
bovengebit van onderaf gezien
ondergebit van bovenaf gezien
Poetsen/napoetsen
Fluoridepeutertandpasta
Gaatjes
Voeding in de nacht
Aantal eet/drinkmomenten
Drinkgewoonten, incl. water drinken
Duim/speengebruik
Het melkgebit
Waar is extra aandacht nodig?
Advies voor thuis
De volgende afspraak is over ...... maanden
Datum
Vanaf nu kun je verwachten dat de eerste kiezen doorkomen. Dit geeft vaak wat meer ongemak dan het doorkomen van de tanden. Je baby is nu een dreumes die langzaam zijn eigen wil gaat ontwikkelen. Dit kan lastig zijn bij het tandenpoetsen. Maak het leuk! Zie voor tips pagina 19.
Tandenpoetsen
• Poets 2 keer per dag. Poets in de ochtend en in de avond.
• Poets met peutertandpasta met 500 ppm fluoride. Controleer dit op de verpakking.
• Poets bij voorkeur als je kind op de commode ligt.
• Neem eventueel een extra tandenborstel. Als je er bij staat, kan je kind een eigen tandenborstel vasthouden en kun je met de andere tandenborstel zijn tanden poetsen.
• Poets met korte heen- en-weergaande bewegingen. Poets ook voorzichtig het tandvlees. Zo haal je etensresten weg en geef je wat verlichting bij het doorkomen van de kiezen.
• Ook als je kind geen zoetigheid krijgt, is tandenpoetsen belangrijk. Ook groente en fruit kunnen gaatjes veroorzaken.
Eten en drinken
• Probeer het eten en drinken te beperken. Het advies is tot 5 jaar maximaal 5 eeten drinkmomenten per dag.
• Geef water bij dorst.
• Laat je kind zijn drankje rustig in 1 keer opdrinken en niet met tussenpozen kleine beetjes.
• Late avondvoeding is niet meer nodig.
• Geen fles als zoethoudertje laten meenemen naar bed (water mag altijd).
• Bij voorkeur drinkt je kind uit een open beker. Een tuitbeker of fles is niet meer nodig. Voor tips om te leren drinken uit een open beker. zie pagina 20
• Koek, snoep en tussendoortjes, wat geef jij? En hoe vaak? zie pagina 21 voor tips
Speen- en duimzuigen
Je kunt proberen om overdag het gebruik van de speen af te bouwen. Start hier alleen mee als je baby gezond is en er even geen tanden doorkomen. zie tips op pagina 23
Weet jij wat je moet doen als je kind een tand uit de mond valt of stoot? zie pagina 25
18-24 maanden
Hoe gaat het met ...
Ziektes/medicatie
bovengebit van onderaf gezien
ondergebit van bovenaf gezien
Poetsen/napoetsen
Fluoridepeutertandpasta
Gaatjes
Voeding in de nacht
Aantal eet/drinkmomenten
Drinkgewoonten, incl. water drinken
Duim/speengebruik
Het melkgebit
Waar is extra aandacht nodig?
Advies voor thuis
De volgende afspraak is over ...... maanden
Datum
Tandenpoetsen lijkt eenvoudig, maar is een zorgvuldig werkje. Zeker als je kind tegenstribbelt is het poetsen niet altijd makkelijk.
Vraag je mondzorgverlener om advies over poetshoudingen. Lukt het poetsen echt niet…? Probeer het dan op een ander moment op de dag. Maar laat het wel op het dagelijkse programma staan. voor tips zie pagina 19
Tandenpoetsen
• Na het poetsen tandpasta uitspugen.
• Naspoelen met water is niet nodig. Er zit minder fluoride in peutertandpasta. Doorslikken hiervan is niet gevaarlijk.
• Let goed op dat je ook (nieuwe) kiezen goed poetst. Het glazuur is daar niet direct uitgehard en door de groeven op het kauwvlak zijn kiezen extra kwetsbaar voor gaatjes.
Tandenpoetsen, tips op pagina 19.
Eten en drinken
• Na het tandenpoetsen in de avond geen eten of drinken meer geven. Water mag natuurlijk wel.
• Is je kind verdrietig, geef dan geen melk of zoetigheid maar liever water. Ook melk bevat suikers die gaatjes kunnen geven.
• Geef geen fles als zoethoudertje mee naar bed (water mag altijd).
• Houd tot 5 jaar het maximum van 5 eet- en drinkmomenten per dag goed in de gaten.
• Koek, snoep en tussendoortjes, wat geef jij? En hoe vaak?
Speen- en duimzuigen
• Heeft je kind nog een speen? Probeer het gebruik af te leren. voor tips zie pagina 23
Bezoek aan mondzorgverlener
• Tot het 18e jaar zit een bezoek aan de mondzorgverlener voor je kind in de basisverzekering en wordt het vergoed, zonder eigen risico!
Dit mochten wij zelf doen:
o Stoel naar beneden doen
o Van de stoel afglijden
o Iets anders .............................................
Afsprakenkaart bij bezoek aan de mondzorgverlener
2-2,5 jaar
bovengebit van onderaf gezien
ondergebit van bovenaf gezien
Hoe gaat het met ...
Ziektes/medicatie
Poetsen/napoetsen
Fluoridepeutertandpasta
Gaatjes
Voeding in de nacht
Aantal eet/drinkmomenten
Drinkgewoonten, incl. water drinken
Duim/speengebruik
Het
melkgebit
Waar is extra aandacht nodig?
Advies voor thuis
De volgende afspraak is over ...... maanden
Datum
Tandenpoetsen
• Vanaf nu 2 keer per dag poetsen met fluoridetandpasta.
• De achterste melkkiezen breken door. Let hierop bij het tandenpoetsen.
• Vervang de tandenborstel iedere 3 maanden. Oude tandenborstels poetsen minder goed schoon.
• Liggend poetsen is nog steeds het beste. Wil je kind niet liggen tijdens het poetsen?
Probeer dan of staand poetsen wel gaat: ga achter je kind staan, kantel het hoofd iets naar achter en houdt het vast. Op deze manier kun je overal goed bij en maakt het hoofd geen onverwachte bewegingen. zie pagina 19
• Zelf (mee) laten tandenpoetsen kan zorgen voor meer interesse van je kind. Poets wel altijd goed na.
• Poets samen tanden. Geef het goede voorbeeld, dan doet je kind het al snel na.
• Sommige kinderen willen echt niet tandenpoetsen op deze leeftijd. Zorg dat de tanden toch iedere dag gepoetst worden.
tips om tandenpoetsen leuker te maken kun je vinden op pagina 19.
Speen- en duimzuigen
• Probeer ’s nachts op duim of speen zuigen af te leren. kijk voor tips op pagina 23
Eten en drinken
• Let op het aantal eet- en drinkmomenten van je kind. Tot 5 jaar is het advies om maximaal 5 eet- en drinkmomenten op een dag te hebben.
• Na de avondpoetsbeurt niet meer eten of drinken. Water mag wel. Los slaapproblemen niet op door een fles te geven voor het slapen gaan maar bespreek dit op het consultatiebureau.
• Eten kan lastiger worden. Je kind is goed in staat om aan te geven hoeveel hij eet. Als ouder bepaal je wel wanneer het kind eet.
• Compenseer slecht of weinig eten tijdens de maaltijden niet met tussendoortjes, maar los het op door je kind trek te laten krijgen in de volgende maaltijd.
• Kijk voor een gezond voedingspatroon en slimme tips op www.voedingscentrum.nl
Dit mochten wij zelf doen:
o Stoel naar beneden doen
o Van de stoel afglijden
o Mondzorgverlener helpen
o Iets anders
2,5 - 3 jaar
bovengebit van onderaf gezien
ondergebit van bovenaf gezien
Hoe gaat het met ...
Ziektes/medicatie
Poetsen/napoetsen
Fluoridepeutertandpasta
Gaatjes
Voeding in de nacht
Aantal eet/drinkmomenten
Drinkgewoonten, incl. water drinken
Duim/speengebruik
Het melkgebit
Waar is extra aandacht nodig?
Advies voor thuis
De volgende afspraak is over ...... maanden
Datum
Inmiddels zijn ook de laatste melkkiezen doorgebroken. Het melkgebit is met ongeveer 2,5 jaar compleet.
Als je kind 2 jaar is, breekt er een periode van verzet aan: de peuterpuberteit. Je peuter wil zelf beslissen wat hij doet en wanneer hij iets doet. Zo ook bij het tandenpoetsen.
Tandenpoetsen
• Tandenborstels met prinsessen, superhelden of dieren kunnen ervoor zorgen dat je kind aandacht heeft voor het tandenpoetsen.
• Zelf (mee) laten tandenpoetsen kan zorgen voor meer interesse bij het kind. Poets wel altijd goed na.
• Wat ook goed werkt is om het eten van die dag weg te poetsen. “Oh, heb jij een koekje gehad? Ik zie het nog! En daar, een aardappel en boontjes... die zullen we eens wegpoetsen...”. meer tips op pagina 19
• Let goed op de achterste kiezen. Die zijn moeilijk te bereiken.
• Vervang de tandenborstel iedere 3 maanden. Oude tandenborstels poetsen minder goed schoon.
Speen- en duimzuigen
• Probeer het 's nachts zuigen op duim of speen af te leren.
kijk voor tips op pagina 23
Eten en drinken
• Let op het aantal eet en drinkmomenten van je kind. Probeer tot 5 jaar niet meer dan 5 eet- en drinkmomenten op een dag te hebben. Water en thee zonder suiker mag altijd tussendoor.
Bezoek aan de mondzorgverlener
• Zijn er nog dingen die je wil bespreken tijdens je bezoek? Denk alvast na over vragen of gespreksonderwerpen.
Dit mochten wij zelf doen:
o Stoel naar beneden doen
o Van de stoel afglijden
o Mondzorgverlener helpen
o Iets anders
3 - 3,5 jaar
bovengebit van onderaf gezien
ondergebit van bovenaf gezien
Hoe gaat het met ...
Ziektes/medicatie
Poetsen/napoetsen
Fluoridepeutertandpasta
Gaatjes
Voeding in de nacht
Aantal eet/drinkmomenten
Drinkgewoonten, incl. water drinken
Duim/speengebruik
Het melkgebit
Waar is extra aandacht nodig?
Advies voor thuis
De volgende afspraak is over ...... maanden
Datum
Tandenpoetsen
• Net als in bad gaan en haren kammen hoort tandenpoetsen er iedere dag bij.
Dagelijks een vast ritueel helpt om gezonde gewoontes vast te houden.
• De handvaardigheid van je kind is tot 12 jaar niet voldoende ontwikkeld om helemaal zelf de tanden goed te kunnen poetsen. Help dus mee met poetsen tot je kind 12 jaar is.
• Heb je een elektrische tandenborstel in huis? Misschien kun je het tandenpoetsen een nieuwe boost geven door met deze elektrische tandenborstel ook de tanden van je kind te gaan poetsen. Dit mag eventueel ook al eerder. Een gewone handtandenborstel is natuurlijk ook altijd goed.
Eten en drinken
• Blijf goed letten op maximaal 5 eet- en drinkmomenten per dag. Water tussendoor mag altijd.
Speen en duimzuigen
• Zuigt je kind nog op een speen of duim? Help je kind om dit af te leren. kijk voor tips om dit af te leren eens op pagina 23
Bezoek aan mondzorgverlener
• Tot het 18e jaar zit een bezoek aan de mondzorgverlener voor je kind in de basisverzekering. De controle voor je kind wordt dus gewoon vergoed, zonder eigen risico!
Maak een als-dan-plan
Dat wordt op deze leeftijd steeds belangrijker, omdat je kind ouder wordt en steeds bewuster wordt van het hebben van vaste gewoontes.
Op pagina 33 kun je zien hoe je dat kunt aanpakken.
3,5 - 4 jaar
bovengebit van onderaf gezien
ondergebit van bovenaf gezien
Hoe gaat het met ...
Ziektes/medicatie
Poetsen/napoetsen
Fluoridepeutertandpasta
Gaatjes
Voeding in de nacht
Aantal eet/drinkmomenten
Drinkgewoonten, incl. water drinken
Duim/speengebruik
Het melkgebit
Waar is extra aandacht nodig?
Advies voor thuis
De volgende afspraak is over ...... maanden
Datum
Het tandenpoetsen is vast al een vast ritueel geworden. Door gezonde gewoonten aan te leren, voorkom je problemen op latere leeftijd.
Een kind dat al jong gezond gedrag aangeleerd heeft, zal dit op latere leeftijd vaak ook blijven doen.
Tandenpoetsen
• Leer je kind steeds beter om zelf te poetsen. Doe dit voor de spiegel terwijl je achter je kind staat. En laat zien hoe je goed poetst.
• Blijf 2 keer per dag 2 minuten poetsen met fluoridetandpasta, eventueel met een elektrische tandenborstel.
• Laat je kind op bed liggen met zijn hoofd op jouw schoot. Op deze manier kun je overal goed bij.
Eten en drinken
• Blijf goed op de maximaal 5 eet- en drinkmomenten per dag letten.
• Water tussendoor mag altijd.
Bezoek aan de mondzorgverlener
• Waar wil je het over gaan hebben in het gesprek tijdens de controle? Waar loop je nog tegenaan?
Maak een als-dan-plan
Dat wordt op deze leeftijd steeds belangrijker, omdat je kind ouder wordt en steeds bewuster wordt van het hebben van vaste gewoontes.
Op pagina 33 kun je zien hoe je dat kunt aanpakken.
4 - 4,5 jaar
bovengebit van onderaf gezien
ondergebit van bovenaf gezien
Hoe gaat het met ...
Ziektes/medicatie
Poetsen/napoetsen
Fluoridepeutertandpasta
Gaatjes
Voeding in de nacht
Aantal eet/drinkmomenten
Drinkgewoonten, incl. water drinken
Duim/speengebruik
Het melkgebit
Waar is extra aandacht nodig?
Advies voor thuis
De volgende afspraak is over ...... maanden
Datum
Tandenpoetsen
Je kind gaat nu naar de basisschool. Dit brengt een nieuw dagstructuur met zich mee. Misschien moet er ook een ander moment van de dag gepoetst worden.
Het is niet erg om op een andere moment op de dag te poetsen, zo lang er maar wel 2 keer per dag gepoetst wordt. In ieder geval in de avond voor het slapen gaan. Het kan ook zijn dat je kind door de spanning wat minder goed eet. Probeer dit niet te compenseren met(suikerrijke) tussendoortjes.
Eten en drinken
• Probeer het aantal eet- en drinkmomenten te beperken tot maximaal 5 per dag.
• Heeft je kind toch zin in iets lekkers?
Probeer dan binnen de 5 eet- en drinkmomenten te blijven en geef liever 3 keer iets tegelijk dan 3 keer verspreid over de dag.
Maak een als-dan-plan
Dat wordt op deze leeftijd steeds belangrijker, omdat je kind ouder wordt en steeds bewuster wordt van het hebben van vaste gewoontes. Op pagina 33 kun je zien hoe je dat kunt aanpakken.
4,5 - 5 jaar
bovengebit van onderaf gezien
ondergebit van bovenaf gezien
Hoe gaat het met ...
Ziektes/medicatie
Poetsen/napoetsen
Fluoridepeutertandpasta
Gaatjes
Voeding in de nacht
Aantal eet/drinkmomenten
Drinkgewoonten, incl. water drinken
Duim/speengebruik
Het melkgebit
Waar is extra aandacht nodig?
Advies voor thuis
De volgende afspraak is over ...... maanden
Datum
Vanaf 5 jaar is het nog steeds belangrijk om 2 uur tussen de maaltijden te hebben. Omdat kinderen vanaf 5 jaar vaak meer uur wakker zijn, kan je uitbreiden naar 7 eet- en drinkmomenten op een dag.
Tandenpoetsen
Je kind gaat nu naar de basisschool. Dit brengt een nieuw dagstructuur met zich mee. Misschien moet er ook een ander moment van de dag gepoetst worden.
Het is niet erg om op een andere moment op de dag te poetsen, zo lang er maar wel 2 keer per dag gepoetst wordt. In ieder geval in de avond voor het slapen gaan. Het kan ook zijn dat je kind door de spanning wat minder goed eet. Probeer dit niet te compenseren met(suikerrijke) tussendoortjes.
Start vanaf 5 jaar met junior tandpasta.
Eten en drinken
• Probeer het aantal eet- en drinkmomenten te beperken tot maximaal 5 per dag.
• Heeft je kind toch zin in iets lekkers?
Probeer dan binnen de 5 eet- en drinkmomenten te blijven en geef liever 3 keer iets tegelijk dan 3 keer verspreid over de dag.
Maak een als-dan-plan
Dat wordt op deze leeftijd steeds belangrijker, omdat je kind ouder wordt en steeds bewuster wordt van het hebben van vaste gewoontes.
Op pagina 33 kun je zien hoe je dat kunt aanpakken.
jaar
bovengebit van onderaf gezien
ondergebit van bovenaf gezien
Datum
Hoe gaat het met ...
Ziektes/medicatie
Poetsen/napoetsen
Fluoridepeutertandpasta
Gaatjes
Voeding in de nacht
Aantal eet/drinkmomenten
Drinkgewoonten, incl. water drinken
Duim/speengebruik
Het melkgebit
Waar is extra aandacht nodig?
Advies voor thuis
De volgende afspraak is over ...... maanden
Datum Datum
jaar
bovengebit van onderaf gezien
ondergebit van bovenaf gezien
Het melkgebit
Waar is extra aandacht nodig?
Advies voor thuis
Hoe gaat het met ...
Ziektes/medicatie
Poetsen/napoetsen
Fluoridepeutertandpasta
Gaatjes
Voeding in de nacht
Aantal eet/drinkmomenten
Drinkgewoonten, incl. water drinken
Duim/speengebruik
De volgende afspraak is over ...... maanden
Waar gaan we mee aan de slag?
1. als... (vast moment op de dag)
2. dan... (wat gaan we precies doen?)
3. waar...
4. een mogelijke uitdaging kan zijn... (wat wordt onze vaste poetsplek?) (wanneer zou dat eventueel zijn?)
5. als... (een mogelijke uitdaging)
dan gaan we... (plan B)
Moeilijke woorden
Cariës: dit is een ander woord voor gaatjes in tanden en kiezen. Het wordt ook wel tandbederf genoemd. Gaatjes in tanden en kiezen worden veroorzaakt door bacteriën in de mond die suikers omzetten in zuur, dat vervolgens het glazuur van de tand of kies aantast.
C-codes: dit zijn codes voor het in rekening brengen van een bezoek (of consult) aan een mondzorgverlener. Deze zijn te vinden op www.allesoverhetgebit.nl.
Fluoride: dit wordt gebruikt om het glazuur van de tanden en kiezen (weer) hard te maken. Fluoride zit in tandpasta. Als je een (beginnend) gaatje hebt kan de mondzorgverlener extra fluoride geven.
Bijvoorbeeld door een fluoridelak op de tand aan te brengen. Dat wordt soms een paar keer herhaald tot het glazuur weer hard is en de cariës is gestopt.
(Hall-)Kroon: dit is een voorgevormd dun metalen dopje voor over de kies in een zilveren kleur. Bij kinderen wordt vaak gekozen voor de Hall-methode wanneer een kroon wordt gebruikt. Dat betekent dat er zonder verdoving en zonder het slijpen/
bewerken van de kies een kroontje kan worden geplaatst. Het dopje wordt op de kies gelijmd. De cariës stopt dan (het gaatje kan niet meer groter worden) en de kies wordt beschermd. Een Hall-kroon is kindvriendelijk, doordat de behandeling minder belastend is, maar kan alleen gebruikt worden bij melkkiezen.
M-codes: dit zijn codes voor het in rekening brengen van preventieve activiteiten door een mondzorgverlener uitgevoerd. Deze zijn te vinden op www.allesoverhetgebit.nl.
Mondhygiënist: Voor een controle kun je ook naar de mondhygienist. De mondhygienist geeft adviezen over het gezond houden van je tanden, kiezen en het tandvlees. De mondhygienist maakt het gebit schoon en mag verdoving geven, kleine gaatjes vullen en (röntgen)foto’s maken.
Niet-restauratieve behandeling van gaatjes (NRCT): dit is een kindvriendelijke behandeling van gaatjes/cariës in het melkgebit. Bij deze behandeling worden de gaatjes niet gevuld. Door heel goed te poetsen met tandpasta waar fluoride in zit en suiker te beperken, kunnen de gaatjes
gestopt worden. Je krijgt uitleg en training hoe de gaatjes (en andere tanden) het beste gepoetst kunnen worden. Soms is een gaatje moeilijk bereikbaar om te poetsen. Dan kan de mondzorgverlener het gaatje een beetje beslijpen zodat je er wel bij kunt met een tandenborstel. Zo nodig wordt er een stofje aangebracht om het gaatje te stoppen. Dat is meestal een vorm van fluoride. Bij NRCT moet de mondzorgverlener het gaatje goed in de gaten houden. De mondzorgverlener zal hiervoor in overleg met jou de volgende afspraak inplannen. Soms worden er röntgenfoto's van het gaatje gemaakt om het beter te kunnen vervolgen. Het kan voorkomen dat ondanks de inspanningen de gaatjes niet stoppen. Dan kunnen de gaatjes worden gevuld of kan er een kroon worden gemaakt.
Preventieassistent: een preventieassistent is een tandartsassistent met een speciale aanvullende opleiding op het gebied van preventie en mondhygiëne.
Sealant: dit is een laag over de groeven van de kiezen ter bescherming van het glazuur. Het is dus een behandeling die wordt gedaan om gaatjes juist te voorkomen. Wanneer na het doorbreken van een blijvende kies meteen verkleuringen of beginnende gaatjes ontstaan, wordt er ook zo’n laagje gebruikt. Het is een hard, transparant of geelwit laagje dat op de kiezen gelakt kan worden.
Het wordt alleen gemaakt wanneer andere opties, zoals beter poetsen of fluoridelak, niet voldoende zijn. Het is wel van belang dat het kind goed kan meewerken bij deze behandeling, omdat er geen speeksel of vocht mag komen bij de kies die behandeld wordt.
Tandarts: een tandarts onderzoekt, stelt diagnoses, formuleert behandelplannen en behandelt het gebit. Zijn werk is erop gericht ziektes en afwijkingen aan het gebit te voorkomen en te behandelen.
Tandplak (of tandplaque): dit is een laagje van etensresten, speeksel en bacteriën op je tanden. De bacteriën zetten de suikers uit je eten en drinken om in zuren die het tandglazuur aantasten. Dat kan gaatjes veroorzaken. Het verwijderen van tandplak is dus heel belangrijk.
Vullen: dit is het herstellen van de vorm en werking van de kies met een kunsthars of cement waarmee het gaatje wordt gevuld. Dat kan op een kindvriendelijke manier, door eerst met de hand het gaatje schoon te maken, zonder verdoving of ‘boren’. Soms is het nodig om het traditioneel aan te pakken: met een verdoving en ‘boren’ voordat de vulling aan wordt gebracht.
Notities
Colofon
Oorspronkelijk concept en teksten
Peggy van Spreuwel, Gebit-groeiboekje
Gezonde Peutermonden (2017), Hogeschool Utrecht, ontwikkeld met subsidie van SIA RAAK (RAAK. PUB03.018)
Redactie en doorontwikkeling
KNMT (Milou Munk), Hogeschool Utrecht (Brenda Grift)
Vormgeving Studio RROOK
Beeld Mark Hektor Art, Shutterstock
In samenwerking met Ivoren Kruis, Nederlandse Vereniging voor Kindertandheelkunde (NVvK), NVMmondhygiënisten
Met dank aan Sylvia van Houten-Talma, Richard Kohsiek, Maddelon de Jong-Lenters, Cor van Loveren, Peggy van Spreuwel, Sanne de Wit Uitgave
Maart 2025
©KNMT en Hogeschool Utrecht
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, geluidsband, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Neem voor vragen over deze uitgave contact op met jeugd@knmt.nl.