Nieuwe Veenkanalen van Drenthe

Prachtige route door de aloude en splinternieuwe Veenkanalen van Drenthe

Brandsma Vlet OK 12.70 x 4.10 x 1.10 Kruiphoogte 2.80 Steyr 158 PK 6 cilinder

Navigatie: • WIN GPS Stentec • PC Navigo • Grenzeloos varen door Drenthe (uitgever Provincie Drenthe) • Rondje Drenthe (uitgever Provincie Drenthe) • Varen door de Provincies Groningen en Drenthe met alle bedieningstijden. • www.provinciegroningen.nl/beleid-en-documenten/kaarten-en-open-data/ varen-in-groningen/ www.varen.drenthe.nl

De officiële maximale doorvaartmaten zijn:

Lengte: 28 meter, Breedte 4,80 meter, Hoogte: 3,50 meter Diepgang 1 april – 1 november (zomerpeil): 1,50 meter, waarbij ik zou willen opmerken dat 4,50 breed beslist plezieriger vaart.

WAAROM HEBBEN WIJ DIT GEBIED OPGEZOCHT?

De route door de Veenvaart hadden we al een keer eerder gevaren in 2018, alleen destijds hebben wij deze route gekozen omdat we een korte route naar Berlijn wilden varen. Je snijdt een behoorlijk stuk af, zowel in Nederland als in Duitsland wat de aanloop naar Berlijn aanmerkelijk korter maakt. Wij zijn destijds eigenlijk veel te snel door de Veenvaart gevaren en hadden gelijk het idee om deze route nog eens op ons gemak te varen en te genieten van deze prachtige omgeving. Omdat we aan het Skippertreffen in Leer hebben deelgenomen, hebben we de planning zo gemaakt dat we eerst Duitsland verder in zijn gevaren tot aan Haren. Van Haren via het Haren-Rütenbrockkanaal, terug naar Nederland.

WAT MAAKT DIT GEBIED ZO UNIEK?

‘Woest en ledig’ was het in Drenthe in vroeger tijden, zo ook in het veenvaartgebied in zuidoost-Drenthe. Met het winnen van turf kwam dit gebied in ontwikkeling. Turfwinning voor eigen gebruik, voor brandstof van steenbakkerijen en aardappelmeelfabrieken en later om te verkopen voor economisch gewin. Voor de winning moest het door de eeuwen heen gevormde hoogveen ontwaterd worden. Zo ontstond er een uitgebreid kanalenstelsel, waarover de later gewonnen turf ook weer vervoerd kon worden, dit in aansluiting op al bestaande waterwegen. De turfwinning is verleden tijd, het nog resterende hoogveen wordt nu internationaal gezien als een uniek gebied qua flora en fauna. Het landschap vertoont nog altijd de ken-

merken van het ‘woest en ledige’ karakter van weleer. Het vaarverkeer van Erica naar Ter Apel was vroeger niet mogelijk. In 1853 werden de veengebieden door de Markgenoten verkocht aan de Drentsche Veen- en Midden Kanaal Maatschappij met de voorwaarde dat er een laatste verbindingskanaal gegraven zou worden. Deze verbinding zou het mogelijk moeten maken om het veen gemakkelijk richting Assen te vervoeren, wat natuurlijk goed was voor de omzet en de lagere vervoerskosten. Dat is er destijds nooit van gekomen, er moesten namelijk minimaal 5 sluizen gebouwd worden en de laag van keileem op het Hondsrug plateau was veel te dik. Uiteindelijk heeft het nog een kleine 160 jaar geduurd, voordat de verbinding tot stand zou komen. Voor gedetailleerde geologische informatie: www.geheugenvandrenthe.nl. In 2013 werd onder de naam ‘Veenvaart’ de vaarverbinding Erica – Ter Apel geopend. Het is deze vaarverbinding, met daarin het 5,5 kilometer lange nieuw gegraven Koning Willem-Alexanderkanaal, dat het varen mogelijk maakt van Zuidoost-Drenthe naar het Friese merengebied, Overijssel, Twente en vice versa. Zo is er nu ook een kortere vaarverbinding met Duitsland mogelijk en kan er een ‘rondje Drenthe’ gevaren worden. Hiermee is niet alleen een knooppunt van oude vaarwegen tot stand gekomen. Door deze ontsluiting van het gebied is er ook een andere dynamiek in deze regio ontstaan. Vaarvoorzieningen en faciliteiten rondom het varen zijn sterk verbeterd en het activiteitenaanbod is uniek en voor elk wat wils. Varen, fietsen, wandelen en authentieke dorpen bezoeken. Genieten van wat flora en fauna te bieden hebben en natuurlijk de rust in dit gebied. Je laat de hectiek van de Friese meren en/of Randmeren letterlijk achter je. Het is zo’n mooi vaargebied dat het gelijk de Motorbootvarenprijs in 2013 heeft gewonnen. (www. motorbootvarenprijs.nl). Het juryrapport uit 2013 geldt nog steeds: “De Provincie Drenthe heeft met de aanleg van het Koning Willem-Alexander kanaal en aanvullende civiele werken een grote bijdrage geleverd aan het recreatietoervaartnet in Nederland. Niet alleen kan thans een ‘rondje Drenthe’ van 300 kilometer worden gevaren, maar kan nu ook het Haren-Rütenbrock Kanal als verbinding tussen het kanaal van BargerCompascuum naar Ter Apel en de Eems veel sneller dan voorheen bereikt worden. Daardoor is het Duitse recreatie toervaartnet toegankelijk geworden voor kleinere schepen, waarvoor stroomopwaarts varen over de Rijn of het oversteken van de Dollard van Delfzijl richting Leer tot zeesluis Herbrun bezwaarlijk is”.

AANLOOPROUTE NAAR DE VEENVAART

Komend via Duitsland is Haren een uitstekend startpunt. Haren heeft een prachtige jachthaven ‘Haren/Ems eV’ met alle faciliteiten. Daarnaast is het een leuk plaatsje met een meer dan uitstekende Italiaanse IJsboer met een mooi terras. Met het mooie weer hebben we daar meermaals gezeten. Ook is er een aardig scheepvaartmuseum met tal van wetenswaardigheden. Haren is een echte schippersplaats. Veel rederijen hebben er hun roots, vergelijkbaar met Werkendam, maar dan kleiner. Ook is het een prachtig gebied om te fietsen, voor veel informatie kunt u kijken op de sites: https://duitslandfietsparadijs.nl/ en www.geheimoverdegrens.nl. Hier kun je per provincie/regio heel veel informatie vinden. Het varen door het Haren-Ruitenbroekkanaal, het HRK is afwisselend wat betreft de omgeving, landerijen, dorpjes en bossen. Het hele kanaal is middels video bewaakt bij de kunstwerken en de

bediening, die vanaf Haren gedaan wordt, gaat daardoor erg vlot. De brugwachter in Haren houdt het allemaal in de gaten en je hoeft je niet aan te melden. Wat betreft de doorvaartmaten kunt u dezelfde maten aanhouden als in Drenthe. De openingstijden in de maanden mei t/m september zijn maandag t/m zaterdag van 08.00 – 18.00 uur met een middagsluiting van 13.00 – 13.30 uur. Op zondag wordt er alleen bediend in de vakantieperiode van de Bundesländer NordrheinWestfalen en Niedersachsen. Voor nadere info: sluis Haren telefoon 0049-5932 4376. Overigens moet je bij sluis Haren € 5.00 doorvaartrechten betalen. Na de laatste sluis kom je aan in Nederland. Direct op de grens is een tankstation met een extra pomp aan het water, hoe makkelijk. Eenmaal in Nederland ga je bakboord uit het Oosterdiep op richting Emmer-Compascuum. Een leuk plaatsje met verschillende aanlegplaatsen met water en stroom. Tevens twee supermarkten en verschillende ambachtswinkels. De bediening van de eerste bruggen en sluizen gaat heel vlot. Meestal rijdt een brugwachter met je mee en bedient 2 of 3 bruggen. Eigenlijk hebben wij geen lange wachttijden meegemaakt. Als je wilt stoppen, meld je dat even en overleg je wanneer je verder wilt varen. Wij spraken bij de eerstvolgende brug af om 09.00 uur en we gingen de volgende dag door naar het Veenmuseum. Bij de Sint Jozefbrug (Barger-Compascuum) ga je stuurboord uit de Sint Jozefvaart op. Nu kom je in het Veenpark museum. Een afstandje van niets, namelijk 4 kilometer, maar dan liggen we wel midden in het Veenpark: www.veenpark.nl. Het park bezoeken en een nachtje blijven liggen kost € 10 per persoon. (Prijspeil 2022) Zeker de moeite waard! Je hebt dan de gelegenheid om te ervaren hoe het zo’n 1,5 eeuw geleden was om hier te wonen en te werken; ongeveer tot de jaren ’60 van de vorige eeuw. Allerlei oude ambachten komen voorbij, waarbij het turfsteken het voornaamste is. Ook toen er al stoommachines gebruikt werden, is nog veel turf met de hand gestoken. De belangrijkste gereedschappen waren, de stikker en oplegger en de krooie. Je moet er niet aan denken hoeveel zweetdruppels hierbij zijn vrijgekomen. Met de ’oplegger’ wordt de met de ’stikkker’ gestoken turf uit het natte veen genomen. Met de ’krooie’ wordt de turf naar het ’zetveld’ gebracht en daar werd de natte turf ’in slag’ gelegd. Tot slot staat turf in ’stoeken’ te drogen. Later werd er gebruik gemaakt van een, door een stoomlocomobiel aangedreven, machine die ’persturf’ produceerde. Deze turf is kleiner dan de handgestoken versie, maar brandt langer en beter. Ook zijn er in het Veenpark allerlei andere ambachten te zien, zoals de bakker, de smid, de schilder en natuurlijk de klompenmaker. Ook krijgen we een goed beeld hoe in die tijd de leefomstandigheden van de turfsteker en zijn familie waren. Of hier de term ’die goede oude tijd’ geldt, daarover hebben wij zo onze twijfels. Het waren zware en slechte leefomstandigheden - des te meer waarderen wij ons huidige luxeleventje. Het Harmonium Museum is één van de opvallendste gebouwen van het park, er is een bijzonder museum in gevestigd. Sinds 2001 vindt de collectie van Jan Vos, inmiddels ondergebracht in de Stichting Harmonium Museum Nederland, onderdak in het Veenpark. Het museum is een integraal onderdeel van het park en is vrij toegankelijk voor alle bezoekers, die er inmiddels meer dan 250 harmoniums aantreffen. Het harmonium is vanuit technisch oogpunt een heel ander instrument dan het (pijp)orgel. Toch wordt het instrument vaak gebruikt door organisten om thuis op te studeren. Meerdere organisten van naam hadden zo'n instrument thuis. De aardappelmeelfabriek met een reusachtige stoommachine geeft een goed beeld van de industriële vooruitgang en is vrij toegankelijk. De volgende ochtend varen we door het museumterrein. De Veenparksluis staat open en is de smalste doorgang in de Veenvaart. Via het Scholtenskanaal komen wij bij het nieuwste stukje vaarwater in Nederland: het Koning Willem Alexanderkanaal (KWAK). Een stukje kanaal van zo’n 6 kilometer lang. Hier moeten we wachten in verband met middagsluiting, maar geen punt, er is genoeg te zien. We wandelen een klein half uurtje en kunnen dan weer verder. Overal liggen mega keien die vrijgekomen zijn bij het maken van het KWAK. Er is een ’IJstijdenpad’ www.dehondsrug.nl. Er zijn verschillende kunstobjecten te bewonderen, zoals een megagrote giraffe en een object van Huib Rademakers, waarbij zwerfstenen en glaselementen in een stalen frame zijn gevat. Op het KWAK varen we door een prachtig stukje natuur. Schitterend aangelegd, een beetje slingerend door de omgeving. Dat slingeren is niet alleen bewust gekozen, maar was noodzakelijk om het Hondsrugplateau te bedwingen. Brussel heeft diep in de buidel moeten tasten om dit mogelijk te maken, een slordige 34 miljoen euro was nodig om het KWAK te realiseren met 1

enkele en 1 dubbele sluis. Dit project moet niet alleen bootjesmensen en campinggasten trekken, maar ook dagjesmensen die wandelend en fietsend door dit gebied hun vertier zoeken en genieten van de omgeving. Door de toenmalige projectgroep werd geschreven: ’Het KWAK moet de transformatie van de veenkoloniën worden, van verlaten negorij aan de rand van Nederland tot een prachtig recreatiegebied’. Op 8 juni 2013 was het zover en heeft Koning Willem Alexander het kanaal dat naar hem is vernoemd geopend. De koppelsluis is een aparte beleving. Je vaart de eerste sluis in en je wordt, in ons geval, omhoog geschut. Eenmaal boven aangekomen, gaan de deuren open en vaar je de sluis uit en tegelijk de volgende sluis in. Deuren sluiten weer en je wordt verder naar boven geschut. Alles even gemoedelijk en langs een ’glijstang’. Tijdens het schutten heb ik gesproken met de sluiswachter. Hij kon mij niet vertellen waarom voor een dubbele sluis is gekozen in plaats van een enkele. Na de sluis hebben we afgemeerd aan een graskant, de fietsjes gepakt en de omgeving verkend. Het schijnt overigens dat deze hoek in Drenthe zo’n 500 kilometer aan fietspaden heeft. We blijven hier liggen voor de nacht. Heerlijk rustig in een prachtige omgeving. Morgen gaan we verder naar Nieuw-Amsterdam. We beginnen bij de Spaarsluis, deze is ook nieuw aangelegd in de Veenvaart verbinding. Dan de Oranjesluis. Na deze sluis kun je ook Klazienaveen invaren, maar dat slaan we over. We komen nu op de Verlengde Hoogeveense Vaart richting Nieuw-Amsterdam. Dit moet echt een stopplaats voor iedereen zijn. Een 600 meter lange kademuur met water en stroom op veel plaatsen. (Tussen de Veenbrug en halverwege de Kerkbrug zijn de mooiste afmeerplekken). Aan de overzijde van de straat is een keur aan winkels en restaurants, zodat boodschappen doen en een terrasje pakken geen punt hoeft te zijn. Het mooie van de Veenvaart is ook dat er nergens liggeld betaald hoeft te worden. Dus alleen eurootjes betalen voor stroom en water. Waar vind je dat nog? Op de ruime kade kun je prima je stoeltje neerzetten en genieten van alles wat er te zien is. We blijven een paar dagen liggen en pakken de vouwfietsjes om de omgeving te verkennen. Een aanrader is om de dorpen ten noorden van de Verlengde Hoogeveense Vaart te bezoeken, zoals Gees, Meppen, Aalden enzovoorts. Het heideveld Hooge Stoep bij Gees en de Palms bij Meppen met zijn karakteristieke jeneverbessen zijn zeker een bezoek waard. Als je niet ver weg wilt, kun je in Nieuw-Amsterdam het Van Gogh huis bezoeken in, hoe kan het ook anders, de Van Goghstraat 1. In 1883 reisde Vincent van Gogh naar Nieuw-Amsterdam en heeft hij een aantal maanden hier geschilderd en getekend. Het ruige landschap bood hem veel inspiratie. Voor nadere informatie: www.vangogh-drenthe.nl. Tijdens ons verblijf in Nieuw-Amsterdam kregen we nog bezoek van twee bestuursleden van de Veenvaart. Het VNM had in 2021 gemeend de Turfroute beter op de kaart te zetten op Boot Holland 2022. Helaas is deze beurs niet doorgegaan. We hebben dan ook afgesproken dat we het opnieuw gaan proberen op Boot Holland in 2023. Het bestuur van de Turfroute komt dan op een stukje VNM-stand te staan om varen door Drenthe te promoten. Na enkele dagen Nieuw-Amsterdam gaan we verder richting Hoogeveen. Ook hier is brugbediening geen issue en kunnen we overal ongestoord doorvaren tot Hoogeveen. Hier is een passanten afmeerplek, met water en stroom. Aardig om te vermelden is nog dat tussen NieuwAmsterdam en Hoogeveen er geen nationale vlag op de normale wijze gepresenteerd werd. Vele tientallen vlaggen hingen ondersteboven om te laten zien dat men achter de boeren staat. Op zich in dit landbouw- en veeteeltgebied geen verrassing. De volgende dag is Meppel ons eindpunt en gaan we liggen in de passantenhaven van Meppel (gemeentehaven). Puntje van aandacht: de laatste beweegbare brug in de Hoogeveensevaart, de Staphorster Grote Stouwe brug, staat op veel kaarten als 2.50, maar hij is echt 3 meter hoog. In Meppel prima boxen met water en stroom. Hier is wel weer havengeld verschuldigd. In Meppel is weer veel te zien en te doen. Boodschappen en centrum zijn op loopafstand. Voor info www.meppel.nl. Na ruim een week gevaren, gefietst en gewandeld te hebben op de Veenvaart route gaan we nu weer verder richting Zwartsluis. De Veenvaart is werkelijk prachtig varen, mits je boot aan de afmetingen voldoet die eerder genoemd zijn. Wie meer wil weten en de nodige vaarkaarten en informatie wil hebben, is van harte uitgenodigd op de stand van het VNM op Boot Holland van 8 t/m 12 maart 2023. We hebben het informatiemateriaal voor een deel al gezien en het ziet er heel goed uit. De Veenvaart, een aanrader voor iedereen!

Herbert en Petra Schoenmakers