FysioPraxis december 2020- januari 2021

Vakblad voor de fysiotherapeut - ledenblad KNGF

Klinische behandeling bij COVID-19

Jaargang 29 december 2020/ januari 2021

nr 10

Hersenstimulatie Startende fysiotherapeuten: bij Parkinson 3 jaar later

“Tapen doe ik met Leukotape” Han Tijshen, NEC SPORTMEDISCH CENTRUM OFFICIEEL PARTNER

colofon

FysioPraxis is het officiële tijdschrift van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) en verschijnt 10 keer per jaar.

Redactieadres

KNGF Postbus 248, 3800 AE Amersfoort E: fysiopraxis@kngf.nl Coördinatie en eindredactie

Liesbeth Immink E: fysiopraxis@kngf.nl T: 033 467 2953 Redactie

Saskia Bon (hoofdredacteur) Karin Haks Corelien Kloek Niek Koenders Judith de Rooij Advertenties

Cross Media Nederland Dyron Bijl E: dyron@crossmedianederland.com Anouk Rondberg E: anouk@crossmedianederland.com T: 010-7421945 www.crossmedianederland.com Adreswijzigingen KNGF-leden

www.mijnKNGF.nl

Abonnementen niet-KNGF-leden Een particulier abonnement kost per jaar € 106 en buitenlandse abonnees betalen € 45 voor een digitale versie (prijswijzigingen voorbehouden).

Abonnementen kunnen op ieder moment starten en je betaalt aan het begin van het jaar voor het aankomend jaar.

Beëindiging kan op elk moment, met inachtneming van één maand opzegtermijn. Er volgt een verrekening naar rato en teveel betaald abonnementsgeld wordt gecrediteerd.

KNGF, Postbus 248, 3800 AE Amersfoort E: ledenadministratie@kngf.nl T: 033 467 29 29 Verantwoordelijkheid

De redactie beslist over de samenstelling van FysioPraxis.

De auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de door hen geschreven artikelen en het KNGF voor het KNGF-katern.

Auteursrecht © 2020 KNGF. Artikelen mogen alleen worden overgenomen en/of vermenigvuldigd na schriftelijke toestemming van het KNGF en met bronvermelding. Voor overname voor commerciële doeleinden vragen we een passende vergoeding.

Bladconcept

Jessica Dales, Dock35

redactioneel

Spread the news, not the weather Deze uitspraak, die je wellicht zelf weleens hebt gehoord als je met consumptie sprak, is voor mij exemplarisch voor dit jaar; iedereen wilde op de hoogte blijven, maar dan graag zonder besmetting.

Bovendien geeft het voor mij aan hoe fysiotherapeuten elkaar op de hoogte hielden en elkaar met de nodige afstand (digitaal) opzochten om kennis te delen. Dat daarbij alle reguliere schotten wegvielen en de krachten werden gebundeld rondom patiëntzorg, is voor mij het grootste pluspunt van dit jaar!

Tijdens en na de eerste lockdown bleek hoe fysiotherapeuten betrokken zijn bij hun patiënten en boven alles gefocust zijn op goede zorg voor de patiënt. Zoals Juultje Sommers met veel gedrevenheid aangaf in ons gesprek over het artikel op pagina 8: “Ik wil écht de klinische fysiotherapeutische zorg bij patiënten met COVID-19 verbeteren door mijn inzichten te delen met zo veel mogelijk fysiotherapeuten.”

Zij heeft als fysiotherapeut op de Intensive Care contact gehad met andere fysiotherapeuten in Nederlandse ziekenhuizen en revalidatiecentra over patiënten met COVID-19. Specifiek ging het daarbij over de lichamelijke belastbaarheid van deze patiënten en het geven van de juiste fysiotherapeutische behandeling.

In deze FysioPraxis zijn nog meer mensen aan het woord die actief bijdragen aan fysiotherapie en de zorg voor patiënten. Zoals de fysio­ therapeuten en onderzoekers die hebben bijgedragen aan het positio­ neren van de fysiotherapie bij externe richtlijnen, de fysiotherapeut die patiënten met de ziekte van Parkinson pre- en postoperatief begeleidt bij Deep Brain Stimulation en de fysiotherapeuten die we in 2014 in FysioPraxis leerden kennen als studenten en die nu 6 jaar later elk hun eigen pad hebben gevolgd in hun zorg voor patiënten. Het is mooi dat FysioPraxis kan bijdragen in de kennisuitwisseling tussen fysiotherapeuten.

Neem het goede van afgelopen jaar mee naar volgend jaar en blijf elkaar (digitaal) opzoeken. Fysieke afstand houdt kennisuitwisseling niet tegen.

Voor nu: blijf gezond en blijf in contact!

Vormgeving en drukwerk Cross Media Nederland Foto omslag

Foto: Denise Wieferink

Namens de redactie, Saskia Bon, hoofdredacteur

ISSN

0927- 5983

fysiopraxis@kngf.nl @FysioPraxis

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 3

op de cover

Juultje Sommers Wie ben je?

Ik ben fysiotherapeut en onderzoeker op de afdeling Revalidatiegeneeskunde in het Amsterdam UMC, locatie AMC. Vorig jaar ben ik gepromoveerd op het gebied van fysiotherapie op de Intensive Care.

Naast mijn werk als fysiotherapeut en

onderzoeker ben ik ook cursusleider bij het NPi voor de scholingen op het gebied van fysiotherapie op de Intensive Care.

Ik lees FysioPraxis vooral… … om op de hoogte te blijven van wat er speelt en welke nieuwste ontwikkelingen er zijn op het gebied van de fysiotherapie.

Ook blijf ik het inspirerend vinden om steeds verder te zoeken naar de beste en meest effectieve trainingsvorm bij de zeer ­ernstig zieke patiënt.

Waar is de coverfoto gemaakt?

Op de klinische COVID-19-cohortafdeling in het Amsterdam UMC, locatie AMC.

Ik ben trots op…

Foto: Amsterdam UMC

… de manier waarop we op de ­werkvloer van de afdelingen Revalidatiegenees­ kunde en Intensive Care in het Amsterdam UMC onze klinische zorg met wetenschappelijk onderzoek weten te ­combineren. Ook ben ik er trots op dat we deze kennis uitdragen, zodat we niet alleen de zorg in het Amsterdam UMC optimaliseren, maar ook een bijdrage ­kunnen l­ everen aan het verbeteren van de ­landelijk zorg.

Ik heb gekozen voor fysiotherapie omdat… … ik sport, beweging en de medische wereld altijd al zeer interessant heb gevonden en graag patiënten wilde begeleiden in hun revalidatieproces.

Fysiotherapeut

Blijf voorop lopen als zorgprofessional

Met hét landelijke, eigentijdse kwaliteitsregister KRF NL bieden wij de tools om je daarbij te helpen. Samen gaan we voorop in kwaliteit. Schrijf je in op kngf.nl/krf

4 | FysioPraxisKNG_AdvertentieA5_V0_2.indd december 2020/januari 2021 1

Leren met collega’s

Valt je iets op, heb je een opmerking of aanvulling? We horen het graag!

Reacties kun je sturen naar: fysiopraxis@kngf.nl @FysioPraxis

OPROEP

Wil je zelf een artikel aanleveren?

Wij nodigen je daar graag toe uit. Ga naar www.kngf.nl/fysiopraxis voor de auteursrichtlijnen.

De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen die niet aan de kwaliteitseisen van FysioPraxis voldoen, af te wijzen.

KRF NL

Blijf voorop lopen als zorgprofessional Met hét landelijke, eigentijdse kwaliteitsregister KRF NL bieden wij de tools om je daarbij te helpen. Samen gaan we voorop in kwaliteit.

Schrijf je in op kngf.nl/krf

17-11-2020 13:46

inhoud

Verder

6 Stage-impressie: Lotte Duim 6 Geschiedenis: oral history 7 Kort nieuws 7 Column Jeroen van Egmond 12 COVID-19-ervaringsverhalen 26 Column Arianne Verhagen 27 Wetenschap – samenvatting

8

16

15

19

8 Klinische ervaringen

16 Hersenstimulatie

Sinds maart 2020 zijn er talloze pa­ tiënten in het ziekenhuis opgenomen met een ernstig verloop van COVID-19.

Door ontbrekende kennis van de fysiotherapeutische behandeling stelde het KNGF al in een vroeg stadium een aantal aanbevelingen op. Een half jaar na implementatie evalueert de afdeling Fysiotherapie van het Amsterdam UMC deze aanbevelingen.

15 Patiënt in beeld

Maurice raakte besmet met het COVID19-virus. Hoewel hij voorheen fysiek werk verrichtte, lange dagen maakte, wekelijks sportte en zich energiek en fit voelde, bleek hij een paar maanden na zijn besmetting nog altijd vermoeid en kortademig. Samen met fysiotherapeut Michiel Kuipers ging hij aan de slag om te herstellen, een proces dat gepaard gaat met vooruitgang en terugval.

Deep Brain Stimulation (DBS) kan bij patiënten met Parkinson voor aanzienlijke verlichting van klachten zorgen. DBS is een techniek waarbij de diepe hersenen continu worden gestimuleerd middels twee operatief ingebrachte elektroden.

Hoe gaat deze ingrijpende operatie in zijn werk, hoe wordt deze door patiënten met Parkinson ervaren en welke rol heeft de fysiotherapeut?

19 Hoe is het nu met…

FysioPraxis volgt de carrière van vijf jonge fysiotherapeuten. In december 2014 waren zij net afgestudeerd van de Saxion Hogeschool in Enschede en vertelden ze over hun toekomstplannen.

In december 2017 namen ze ons mee in hun ontwikkeling en ambities. Hoe gaat het nu met hen, wat doen zij nu, wat zijn hun plannen?

Specialistenkatern 30 NFP: Evidence Based Practice: leidend of niet?

31 NVFK: Als sporten niet vanzelf gaat 32 NVMT: ‘Rechtop zitten!’

Tijd voor evaluatie 34 N VZF: Toekomst ziekenhuisfysiotherapie

KNGF katern 35 In het zonnetje 36 Consultkaart artrose 38 FysioWijzer: Achilles tendinopathie 40 FysioWijzer: externe richtlijnen FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 5

student | geschiedenis

De stage van Lotte Duim

‘Creatief denken en je soms niet houden aan het stappenplan’

Wie ben je en waar studeer je?

Ik ben Lotte Duim, 21 jaar. Ik zit in het ­laatste jaar van mijn studie Fysiotherapie aan Hogeschool Saxion in Enschede.

Waar loop je stage?

Ik loop stage bij TeamFysio in Enschede.

Dit is een eerstelijnspraktijk met verschillende locaties in Twente. De praktijk staat bekend als spier-peesspecialist, ze maken veel gebruik van echografie, shock-wave, EPTE en vliegwieltraining om de spier- en peesklachten te behandelen.

Wat doe je op je stage?

De patiëntenpopulatie die hier op de ­praktijk komt is erg veelzijdig. Naast de spier- en peesklachten zie ik veel ­patiënten met chro-

nische aandoeningen en sportblessures.

Daarnaast is één van mijn s­ tagebegeleidsters kinderfysio­therapeut, waardoor ik veel kinderen zie. De dagen zijn dus erg afwisselend en vliegen voorbij. Ik krijg veel vrijheid, vertrouwen en tips van mijn stagebegeleidsters, waardoor ik mijn vaardigheden tot fysiotherapeute kan blijven ontwikkelen.

Wil je in dezelfde setting en met dezelfde patiëntengroep werken?

Wat viel je op en/of wat is anders in de praktijk dan je op de opleiding hebt geleerd?

Hoe ben je aan je stageplek gekomen?

Als je stage gaat lopen, leer je dat je bij elke patiënt verder moet kijken dan de klacht zelf. Elke patiënt is anders en ­iedereen heeft een andere behandeling nodig. Je leert om creatief te denken en je soms niet te houden aan het stappenplan dat je in de opleiding hebt geleerd.

Ik vind de afwisseling qua patiënten in deze setting interessant. Mijn volgende stage is in een instelling, waar ik ook nog erg benieuwd naar ben. Na dit laatste jaar van de opleiding hoop ik door mijn stages te weten wat mij het meest aanspreekt.

Via het Saxion krijg je een praktijk of instelling toegewezen, op basis van je voorkeur en motivatie. Mijn voorkeuren heb ik gebaseerd op een praktijk/instelling waar ik zoveel mogelijk verschillende casussen kan zien, zodat ik een breed beeld van het werkgebied krijg.

Beschrijf je stageadres in 3 woorden Uitdagend, patiëntgericht en afwisselend.

Stichting Geschiedenis Fysiotherapie

Oral History, een SGF-project Mondelinge geschiedenis of oral history is een gangbare methode van wetenschappelijk onderzoek naar het verleden op basis van mondelinge overlevering. Daarbij gaat het veelal om het systematisch verzamelen en vastleggen van individuele herinneringen door middel van vraaggesprekken.

Tekst: Huub Vossen en Anton de Wijer

Het doel van dit SGF-project is om via de levensverhalen van fysiotherapeuten informatie en inzichten toe te voegen aan het collectieve geheugen van de beroepsgroep. We doen dit door ervaringen van mensen te documenteren die anders ­verloren zouden gaan, verschillende perspectieven te bieden over het verleden van de fysiotherapie en historisch relevante ervaringen vast te leggen die uit geschreven materiaal niet altijd te herleiden is.

De interviews vinden plaats op het Trefpunt Medische Geschiedenis op Urk.

6 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

Aan de hand van een vragenlijst wordt een video-opname van 20 à 30 minuten gemaakt waarin de geinterviewde zijn of haar boodschap kan vastleggen.

Vooralsnog vindt er geen verificatie plaats van de inhoud van de interviews. De geïnterviewde gaat akkoord met plaatsing van de video op de website van de SGF. Het materiaal wordt hiermee blijvend toegankelijk gemaakt voor wetenschappers en geïnteresseerde collegae.

aan het historisch archief? Neem contact met ons op om deel te nemen aan het interviewproject of als je op een andere manier betrokken zou willen zijn. We zijn bereikbaar via stgefy@kpnmail.nl.

Interesse om mee te werken?

Inmiddels zijn de eerste 12 oral histories gerealiseerd. Deze zijn terug te zien en te beluisteren op de website van de SGF.

Het bestuur van de SGF is op zoek naar verhalen voor ons historisch archief. Wil je ook je ervaringen delen en zo meewerken

Lees meer over dit project en internationale voorbeelden op www.kngf.nl/fysiopraxis.

kort nieuws

column

Ruim 40 procent denkt onterecht dat fysiotherapie in de basisverzekering zit

Gegevens

Ruim 40 procent van de deelnemers aan de Zorgquiz op de website van het AD denkt onterecht dat fysiotherapie in de basisverzekering zit.

Fysiotherapie is goede, effectieve én kostenbesparende zorg die vanzelfsprekend in het basispakket verzekerd zou moeten zijn.

Het KNGF stelt zich dus op het standpunt dat hoe meer fysiotherapie vanuit de basisverzekering wordt vergoed, hoe beter de Juiste Zorg op de Juiste Plek tot stand komt, omdat daarmee de fysiotherapie voor meer mensen toegankelijk is en zij dus geen dure aanvullende verzekering hoeven af te s­ luiten. Voor Claudicatio (etalagebenen) en COPD is dit gelukt. Fysiotherapie wordt voor die aandoeningen uit de basisverzekering vergoed.

Waar het andere aandoeningen betreft, loopt de discussie nog volop met het Zorginstituut, maar ook in de ­politiek is het een onderwerp dat voortdurend aan de orde komt.

Bron: AD en KNGF

1 op 3 Nederlanders slaat zorg over vanwege prijskaartje Van de Nederlanders slaat 31% weleens een bezoek aan een zorgverlener over omdat ze de zorgkosten niet wilden of konden betalen. Van deze groep bezuinigt 44% op de tandarts of m ­ ondhygiënist, gevolgd door fysiotherapie (38%), medicijnen (26%), ­chirurgische ingrepen (22%) en medische hulpmiddelen (19%). Dit blijkt uit de jaarlijkse zorgkennisquiz van online consumentenadviseur Pricewise onder 2.000 respondenten.

Bron: Pricewise

Belang gezonde leefstijl in strijd tegen COVID-19 Het Partnerschap Overgewicht Nederland (PON), waar het KNGF deel van uitmaakt, heeft samen met medici, wetenschappers en bestuurders een dringende oproep gedaan aan het ministerie van VWS om de kennis van de Nederlander te vergroten over het positieve effect van een gezonde leefstijl op het immuunsysteem. Een gezonde leefstijl blijkt van groot belang in de strijd tegen COVID-19 en kan mogelijk bijdragen aan een betere repons op de vaccins.

Beste collega, Ik zag de slogan van de Landelijke Database Fysiotherapie: ‘Een béétje quadriceps train je weer fit in negen codes 004’.

Ik vond hem goed gevonden, ik las er humor in. Tegelijk staat deze tekst voor wat ik ervaar als een eenzijdige kijk op kwaliteit. Eenzijdig, dus niet dat het niet waardevol is, maar dat het slechts één van de minstens twee onderdelen is van kwaliteit.

Mijn bezorgdheid zit hem in het feit dat er een afspiegeling van de werkelijkheid wordt gemaakt, waarin ethiek geen plek lijkt te hebben. Een quadriceps heeft geen idealen en geen existentiële onzekerheid. De keuze voor fitheid als uitkomstmaat maakt dat je je niet hoeft te verhouden tot onmogelijke keuzes tussen tegenstrijdige waarden, of met kansrekening over risico’s in de toekomst. Het lijkt ook niet te gaan om wát je fysiotherapeutische diagnose is, maar om of je iets hebt ingevuld, ja of nee. Moraal is er wél, maar een beetje verstopt. De database levert benchmarkgegevens, zodat je jezelf kunt vergelijken. Hoewel je vergelijken altijd met iets doet wat een bepaalde status heeft (wat toch lijkt op een norm), word je niet afgerekend op deze cijfers.

Terzijde: wie vooral kijkt naar wat anderen doen om in te schatten of je goed handelt, bevindt zich volgens de morele ontwikkelingspsychologie van Lawrence Kohlberg op het conventioneel niveau. Dat is beter dan jezelf laten leiden door beloning en straf, maar minder dan de 20% van de mensen die abstract redeneren met principes en ­waarden.

Kohlberg zag dat vooral bij jongens, maar later bleek in onderzoek van Carol Gilligan dat meisjes niet minder ­ontwikkeld waren, maar dat ze ‘In a different voice’ (1982) praten. Ziedaar één van de wortels van de zorgethiek.

Het streven van het LDF is waardevol. Zo is het ­rechtvaardig om geen geld te verspillen aan meer sessies dan nodig.

Het is ook heel goed om reflectie op de kwaliteit van eigen werk te stimuleren. Een dubbel gevoel krijg ik van het heel ­positieve doel van de benchmarkcijfers: met elkaar in gesprek gaan. Ik concludeer dan dat gesprek ­belangijker is dan cijfers, maar dat is in onze cultuur van meten en ­controle nog geen gemeengoed. Los daarvan, dát is natuurlijk de ander pijler van kwaliteit(sbeleid): narratieve en relationele afstemming. Dat begint natuurlijk gewoon in je behandelruimte. Daar worden niet alleen dingen ‘gegeven’, maar moeten ze ook worden gezocht en worden verteld, wat een ruimere opvatting over ‘data’ nodig maakt.

Collegiale groet, Jeroen van Egmond docent fysiotherapie en zorgethicus j.van.egmond3@hva.nl

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 7

nieuwe praktijken

De reactie op inspanning

Klinische fysiotherapie­ behandeling van patiënten met een COVID-19-infectie Het nieuwe coronavirus (SARS-CoV-2) heeft zich inmiddels wereldwijd verspreid. Sinds maart 2020 worden in Nederland patiënten met een ernstiger verloop van de COVID-19-infectie opgenomen in het ziekenhuis. Door ontbrekende kennis van de fysiotherapeutische behandeling voor deze groep patiënten, heeft het KNGF in een vroeg stadium aanbevelingen opgesteld.1-3 Een half jaar na implementatie evalueert de afdeling Fysiotherapie van het Amsterdam UMC met behulp van ervaringen in de praktijk deze aanbevelingen.

Tekst: Juultje Sommers, Denise Wieferink, Mirella Bergsma, Dennis Gommers, Ilonka Pol, Milou van der Wissel, Feike van Weperen en Marike van der Schaaf Foto’s: Denise Wieferink

Het nieuwe coronavirus (SARS-CoV-2) kan de infectie COVID-19 veroorzaken.

Het virus wordt tussen mensen overgedragen door druppelcontact, contact met besmette oppervlakten of inademing van virusdeeltjes na schreeuwen, hoesten of niezen van besmette mensen.4 Van de besmette mensen heeft ongeveer 80% milde tot matige klachten.

Ongeveer 15% ontwikkelt ernstige klachten, waarvoor een ziekenhuisopname op een verpleegafdeling noodzakelijk is.

De overige 5% van de besmette mensen wordt opgenomen op een intensive care (IC) met kritiek ernstige klachten.

Mogelijke oorzaken voor het ontstaan van kritiek ernstige klachten zijn het ontwikkelen van een ‘acute respiratory distress syndrome’ (ARDS) of een doorgeschoten afweerreactie (cytokinestorm) van het lichaam, waardoor bijvoorbeeld trombo-embolische complicaties ­ontstaan.5,6 Patiënten die zijn opgenomen in het ziekenhuis hebben door hun klachten (onder andere benauwdheid, hoesten, koorts, spierpijn, vermoeidheid) of eventuele comorbiditeit een verhoogde kans

8 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

op fysieke deconditionering.3 Patiënten die daarbij beademd, langdurig gesedeerd en fysiek inactief zijn geweest, lopen ook verhoogd risico op het ontwikkelen van spierzwakte.7,8 De fysiotherapeut in het ziekenhuis kan een belangrijke rol spelen in het beperken van fysieke inactiviteit en het verbeteren van het fysiek ­functioneren.9

Aanbevelingen Bij aanvang van de coronapandemie in Nederland heeft het KNGF aanbevelingen voor de fysiotherapeutische behandeling van patiënten met een COVID-19-infectie tijdens ziekenhuisopname opgesteld.1-3 Deze aanbevelingen berustten op de meest recente wetenschappelijke inzichten op dat moment en de klinische expertise op het gebied van IC-behandeling en pulmonale problematiek.10 Uitgaande van deze kennis worden vroege mobilisatie en fysieke activatie, pulmonale ondersteuning en bewegen tot “tamelijk sterke kortademigheid” of “redelijk zware vermoeidheid” (BORG 4 voor benauwdheid en vermoeidheid) geadviseerd tijdens de ziekenhuisfase.1-3

Ervaringen in de praktijk Met deze aanbevelingen en de klinische ervaring in het behandelen van ernstig zieke patiënten, zijn de fysiotherapeuten

van de afdeling Revalidatiegeneeskunde van het Amsterdam UMC, locatie AMC, van start gegaan met diagnostiek en behandeling van patiënten met een COVID-19-infectie in het ziekenhuis.

Tegen onze verwachtingen in zagen wij in de praktijk een ander beeld dan dat wij vooraf hadden ingeschat.

Vooraf hadden we verwacht dat de ­patiënten die op een IC opgenomen waren geweest en hierbij langdurige buikbeademing, sedatie en soms ook nog spierverslapping hadden onder­gaan, wakker zouden worden met ­beperkingen in het fysiek ­functioneren op basis van ernstige spierzwakte, Medical Research Council scale < 3 (MRC) en fysieke deconditionering. Dit beeld herkennen we van ernstig zieke patiën­ten op de IC met andere (long)aandoeningen of virusinfecties. Hierbij start de fysiotherapiebehandeling normaliter in een vroeg stadium met spierversterkende oefentherapie, training van rompbalans, oefening van ADL-vaardigheden en het opnieuw aanleren van activiteiten zoals zitten, staan en lopen. Bij de patiënten met een COVID-19-­infectie die op de IC opgenomen waren, zagen we wel enige spierkrachtsvermindering (MRC-score 3), maar deze spierkrachtsvermindering leek minder dan we gewend waren bij ernstig zieke patiënten op de IC. Het uitvoeren

van activiteiten, zoals zitten en staan zou op basis van deze spierkracht niet opnieuw a ­ angeleerd hoeven te worden en zou geen probleem moeten zijn.

Tevens hadden we verwacht dat de reactie op inspanning bij het uitvoeren van een activiteit zou overeenkomen met de reactie op inspanning bij ernstig zieke patiënten met een andere (long)aandoening.11 Hiervan weten we dat de reactie op een inspanning bestaat uit een lichte stijging van de hartfrequentie, een daling

Ter illustratie Een 36-jarige man werd met een COVID-19-infectie op de IC opgenomen. Hij werd 15 dagen in buikligging beademd. Daarna werd de sedatie gestopt en kon de beademing worden afgebouwd.

Op dag 21 van zijn IC-opname is de man goed wakker en instrueerbaar.

van de saturatie richting de 90% en een verhoogde ademhalingsfrequentie.11 Maar bij het uitvoeren van activiteiten zoals zitten en staan, bleken patiënten met een COVID-19-infectie zeer laag belastbaar te zijn, waarbij een score boven BORG 4 werd aangegeven en er saturatie dalingen onder de 85% met flinke stijging van hart- en ademfrequentie zichtbaar waren.

Ook patiënten met een COVID-19infectie, zonder IC-opname en geen

Hij wordt sinds 1 dag niet meer beademd en krijgt 5 liter zuurstof via de neusbril. Hij heeft een algehele spierkracht van MRC-somscore 42/60.

Samen met de verpleegkundige helpt de fysiothera­peut deze meneer tot zitten op de bedrand. In onderstaande tabel (tabel 1) is zijn reactie op deze inspanning weergegeven.

Tabel 1 RUST

ACTIVITEIT

Saturatie (%) met 5L O2 ondersteuning

91

87

Ademfrequentie (ademhaling/ min)

37

47

Hartslag (slag/min)

110

155

Mean Arterial Pressure (MAP)

104

117

Respiratoire reactie

Cardiovasculaire reactie

Reactie op de activiteit ‘zitten op de rand van het bed’

beperkingen in het fysiek functioneren, lieten al bij lichte inspanning, zoals het heffen van armen en benen in bed, een daling van de saturatie en stijging van de adem- en hartfrequentie zien. Dit ­verminderde vermogen tot inspannen met de daarbij gepaard gaande vermoeidheid lijkt typerend voor patiënten met ernstige klachten door een COVID-19-­ ­infectie. Het ziektebeeld bij patiënten met een COVID-19-infectie lijkt hiermee heftiger in vergelijking tot mensen met andere ernstige ziekte en (long) ­aandoeningen.11 De aanbeveling van het KNGF ten aanzien van vroege mobilisatie en fysieke activatie bleek in de ziekenhuisfase vaak een te zware belasting voor de ­patiënt.

De opgenomen patiënten met een COVID-19-infectie in het ziekenhuis waren op basis van de mate van spierkracht wel in staat om ADL-vaardigheden en activiteiten uit te voeren, maar bleken op cardiovasculair en respiratoir gebied beperkt te worden. Hierdoor kon bij het uitvoeren en stimuleren van activiteiten het risico op overbelasting en daardoor uitputting ontstaan, wat zou kunnen leiden tot respiratoire insufficiëntie en een IC-opname.

Voorzichtigheid ten aanzien van functionele belasting was hierdoor noodzakelijk.

Ook anders dan we vooraf hadden verwacht, zagen we dat patiënten met een COVID-19-infectie vooral een niet-­ productieve hoest hadden. Sputum evacuerende technieken zoals Active Cycle of Breathing Techniques (ACBT) en positieve expiratoire druk (PEP-)therapie zijn vrijwel niet toegepast. Ook de aanbevelingen ten aanzien van Inspiratory Muscle Training (IMT) waren door de hoge ademarbeid en praktische bezwaren zoals het uitvoeren van metingen bij nog besmettelijke patiënten, rekening houdend met de besmettingsrisico’s, hygiëne en infectiepreventie, in de ziekenhuisfase niet haalbaar. De inspiratoire ademspierkrachttraining werd poli­ klinisch opgepakt.

Verder gaven veel patiënten schouder­ klachten aan, zoals pijn en een beperkte beweeglijkheid. Deze klachten zouden verklaard kunnen worden door langdurige buikbeademing. Maar ook patiënten die niet op de IC gelegen hadden, vertoonden klachten. Ook in andere gewrichten dan de schouder werd pijn ervaren. Aanbevelingen voor ­diagnostiek » FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 9

» en behandeling bij klachten aan het ­ ewegingsapparaat staan niet beschreb ven in de aanbevelingen van het KNGF.1-3

Dossieronderzoek Na de eerste golf van patiënten met een COVID-19-infectie hebben we onze praktijkervaringen van de reactie op inspanning getoetst door retrospectief dossieronderzoek. In dit onderzoek hebben we achteraf het medisch dossier en de fysiotherapeutische verslaglegging van de ziekenhuisopname onderzocht (zie tabel 2). Dit vond plaats bij alle patiënten die op de IC of de verpleegafdeling door een fysiotherapeut behandeld waren geweest. 82 patiënten met een COVID-19-infectie zijn in het dossier­ onderzoek opgenomen. We hebben onder andere gekeken naar veranderingen in vitale parameters, zoals hartfrequentie, saturatie en ademfrequentie tijdens verschillende activiteiten binnen de fysiotherapeutische behandeling, zoals oefentherapie op bed, zitten op de rand van het bed, transfer naar de stoel of lopen (zie tabel 3).

De resultaten tonen aan dat patiënten met een COVID-19-infectie een sterke fysiologi-

sche respons op inspanning laten zien. Een lichte ADL-activiteit resulteerde vaak al in een verhoging van hart- en ademfrequentie en een saturatiedaling van gemiddeld 5%, ondanks zuurstoftherapie.

Aanpassingen in onze praktijk Naar aanleiding van onze bevindingen, die we ook toetsten met de ervaringen van fysiotherapeuten werkzaam in andere ziekenhuizen, heeft de afdeling Fysiotherapie van het Amsterdam UMC de praktische behandeling voor de patiën­ten met een COVID-19-infectie tijdens klinische opname op basis van ­klinisch redeneren als volgt aangepast.

De aanbeveling tot het stimuleren van actieve mobilisatie wordt tijdens ziekenhuisopname niet standaard toegepast.

Patiënten worden alleen geactiveerd of gemobiliseerd indien de veiligheidscriteria in rust (hartfrequentie < 130 en saturatie > 90% 10) en ook na het 5 keer heffen van de armen en benen, veilig blijven. Eventuele toediening van extra zuurstof wordt, in overleg met de arts, geaccepteerd om uitbreiding van fysieke activiteiten en mobilisatie mogelijk te maken. Het uitbreiden van activiteiten

Tabel 2 Patiënten (n = 82) Geslacht, man, n [%]

60 [73.2]

Leeftijd, jaren *

61.5 [54.8–69.0]

CCI*

2 [2-3]

BMI opname*

27.6 [25.1–31.7]

BMI ontslag*

27.3 [23.9–29.7]

Totale opname duur in dagen*

18.0 [13.0–30.3]

vindt plaats onder continue monitoring van hartfrequentie en saturatie. Indien de vitale parameters de veiligheidscriteria overschrijden, dan wordt de activiteit niet verder uitgebreid.

De ademhalingsondersteuning bestaat in de vroege ziekenhuisfase vooral uit houdingsadvies. Ademhalingscontrole en verdiepen van de ademhaling lijken pas in latere fase zinvol als de infectie afneemt en de diffusie in de alveoli weer normaliseert. Hulp bij sputumevacuatie wordt alleen op indicatie gegeven, oftewel wanneer er sprake is van sputumstase.

De maximale inspiratoire ademspierkracht (Maximum Inspiratory Pressure) wordt niet tijdens opname, maar na ontslag uit het ziekenhuis gemeten. Zo nodig en indien veilig, wordt dan Inspiratory Muscle Training (IMT) opgestart.

Ter preventie van schouderproblematiek is op de IC het draaien van de patiënt van buik- naar rugbeademing en andersom geanalyseerd. Er is een video opgesteld met specifieke ondersteuning voor het schoudergewricht, zodat het schouder­ gewricht minder belast wordt met treken translatiekrachten en hiermee schade aan het gewrichtskapsel mogelijk voorkomen kan worden.

Bij de anamnese wordt nu standaard gevraagd naar gewrichtsklachten, aan alle opgenomen patiënten, om vroege interventie te kunnen starten.

Bekijk hier de instructie­ video Minder schouder­ klachten door draaien, gemaakt door het Amsterdam UMC voor draaiteams op de IC.

– Totale opname duur IC*

13.5 [8.8-19]

Discussie

– Totale opname duur verpleegafdeling*

4.5 [1-8.3]

Tijdens de eerste golf van de corona­ pandemie in maart 2020 heeft het KNGF in zeer korte tijd aanbevelingen weten op te stellen voor de fysiotherapeutische behandeling van patiënten met een COVID-19-infectie tijdens een ziekenhuisopname.1-3 Dit is gedaan met de beste evidentie op dat moment. Klinische ­ervaring was destijds wereldwijd niet aanwezig.

Met voortschrijdend inzicht, het ontwikkelen van klinische ervaring en door ­veranderde medische inzichten in de behandeling van een COVID-19-infectie, is in de praktijk ondervonden dat de klini-

Spierkracht MRC som score (MRC schaal, 0-60) *

38 [27–45]

Severity Score*

20

[16-23]

Ontslagbestemming: – Medisch Specialistische Revalidatie, n [%]

15 [18.3%]

– Geriatrische revalidatiezorg, n [%]

15 [18.3%]

– Overleden, n [%]

32 [39%]

– Naar huis, n [%]

9 [11%]

– Ander ziekenhuis, n [%]

11 [13.4%]

Karakteristieken van patiënten met een COVID-19-infectie opgenomen op locatie AMC van Amsterdam UMC (IC en klinische afdeling). * in mediaan [interkwartiel afstand]; CCI: Charlson Comorbidity Index; MRC: Medical Research Council

10 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

Tabel 3 RUST

ACTIVITEITEN

VERSCHIL

Respiratoire reactie* Saturatie (%)

95 [93–96] (n=238)

90 [86–93] (n=210)

-5 [-8 – -2] (n=182)

Ademfrequentie (teugen / min)

22 [19–27] (n=61)

30 [25–37] (n=55)

8 [6–14] (n=45)

98 [86–105] (n=142)

113 [99–123] (n=134)

14 [9–23] (n=119)

Cardiovasculaire reactie* Hartslag (slagen / min)

Fysiologische reactie op activiteiten (oefentherapie op bed, rand van bed, via stand uit bed en lopen). * in mediaan [interkwartiel afstand]

sche aanbevelingen niet altijd haalbaar waren.

Met de tegenwoordige norm van ‘vroeg mobiliseren’ en ‘beweegziekenhuis’ ligt de nadruk op bewegen en fysieke inspanning in het ziekenhuis. Voor mensen met een COVID-19-infectie kan echter ogenschijnlijk minimale belasting (zoals benen en armen heffen) al een zware belasting zijn en leiden tot desaturatie. Overmatige belasting kan leiden tot respiratoire insufficiëntie en een IC-opname, waardoor voorzichtigheid geboden is.

Het lijkt erop dat patiënten met een COVID-19-infectie in de vroege zieken­ huisfase eerder afgeremd moeten w ­ orden in hun activiteiten dan gestimuleerd.

Bij een COVID-19-infectie kan er na het binnendringen van het virus in de longen een actieve ontstekingsreactie

optreden.12 De wanden van de alveoli zwellen op en er hoopt zich vocht op in de alveoli. Dit beperkt de gaswisseling en veroorzaakt een stille hypoxemie. De patiënt heeft een lage saturatie, maar voelt zich niet benauwd.12 Dit kan ertoe leiden dat de patiënt in zijn functioneren door de hulpverleners en zichzelf overschat wordt en mogelijk te zwaar wordt belast. Verpleegkundigen zijn gewend hun controles in rust bij patiënten af te nemen. Op basis van deze gegevens wordt de zuurstoftoediening aangepast.

Als de vitale parameters van een patiënt ­vervolgens bij activiteit niet gemeten worden en de zuurstoftoediening niet wordt aangepast aan de inspanning, kan de patiënt relatief overbelast worden.

Met behulp van het retrospectief dossieronderzoek hebben we onze waarnemingen bij activiteiten in de praktijk geobjectiveerd. De data uit bestaande verslaglegging toonden dat de bovengenoemde waarnemingen in de praktijk, ook vanuit de verzamelde data ondersteund werd. Wetenschappelijke onderbouwing voor de versterkte fysiologische respons op inspanning in patiënten met een COVID-19-infectie is echter nog niet aanwezig. Hier dient in de toekomst verder onderzoek naar plaats te vinden.

Ook is er nog geen wetenschappelijke onderbouwing voor de gewrichtsklachten bij patiënten met een COVID-19-infectie.

In sommige gevallen zijn er heterotope ossificaties in de weke delen rond de schouder gevonden.13 Mogelijk dat dit de oorzaak is voor de ontstane schouderklachten bij gesedeerde patiënten.14 Momenteel is er een tweede golf van patiënten met een COVID-19-infectie

gaande en wederom worden er veel patiënten in het ziekenhuis opgenomen.

Wij adviseren het KNGF om, net als het ‘KNGF Standpunt Fysiotherapie bij patiënten met een COVID-19-infectie’15, ook de aanbevelingen ‘Fysiotherapeutisch handelen bij COVID-19-infectie tijdens ziekenhuisopname’1 aan te passen. Dit om overbelasting door het stimuleren van fysieke activiteiten te voorkomen en de aandacht voor gewrichtsklachten te vergroten.

Dr. Juultje Sommers, fysio­ therapeut en onderzoeker Amsterdam UMC Denise Wieferink MSc, fysiotherapeut Amsterdam UMC Mirella Bergsma, fysiotherapeut Amsterdam UMC Dennis Gommers MSc, fysiotherapeut Amsterdam UMC Ilonka Pol MSc, fysiotherapeut Amsterdam UMC Milou van der Wissel MSc, fysiotherapeut Amsterdam UMC Feike van Weperen, fysiotherapeut Amsterdam UMC Dr. Marike van der Schaaf, senioronderzoeker Amsterdam UMC

j.sommers@amsterdamumc.nl

Literatuur: www.kngf.nl/fysiopraxis

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 11

in de praktijk

‘Zelfs op mijn vrije dag wilde ik naar het ziekenhuis fietsen’

Ervaringen van paramedici tijdens de coronapandemie Tijdens de coronapandemie veranderde er in korte tijd veel aan het werk van paramedici in het ziekenhuis. Er was sprake van een hogere werkdruk, verschuiving van taken en nieuwe werkomstandigheden. Hierdoor kregen paramedici te maken met lastige situaties, die soms resulteerden in morele stress. Met deze studie wilden we inzicht krijgen in de werkervaringen van paramedici, omdat deze inzichten anderen eventueel kunnen helpen om te gaan met de gevolgen van het werken tijdens de coronapandemie.

Tekst: Niek Koenders, Roel van Oorsouw, Emily Klooster, Anke Oerlemans, Manon van den Berg, Hanneke Kalf, Hester Vermeulen, Maud Graff, Philip van der Wees Foto’s: Radboudumc

De uitbraak van het nieuwe corona­virus, SARS-CoV-2, leidde in maart en april 2020 tot grote aantallen ziekenhuis­ opnames in Nederland.1 Op het hoogste punt van de eerste golf van de uitbraak waren er in Nederland meer dan 1.300 mensen met kritieke klachten ten gevolge van corona opgenomen op de Intensive Care Units en meer dan 2.600 mensen met ernstige klachten op de (cohort)-­ verpleegafdelingen.2 Dit zorgde voor een crisissituatie in het hele land: aan mensen werd gevraagd thuis te blijven en vanuit huis te werken, scholen werden gesloten en ouderen in verzorgingshuizen mochten geen bezoek meer ontvangen. Ook in het ziekenhuis was er sprake van een crisis­ situatie en waren de werkomstandigheden opeens anders dan normaal. Paramedici hielpen bij de triage van COVID-19 verdachte mensen en ondersteunden Intensive Care-verpleegkundigen met zogenaamde draaidiensten. Uit de literatuur is bekend dat in een crisissituatie lastige beslissingen gemaakt moeten worden, die kunnen leiden tot morele stress.3 Morele stress is een negatieve emotie die ontstaat wanneer zorgverleners hun eigen of professionele waarden over goede zorg niet in de praktijk kunnen brengen. Het doel van deze studie was

12 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

Paramedici in het Radboudumc trekken nauwkeurig hun persoonlijke beschermigsmiddelen uit

om ervaringen van paramedici, werkzaam in het ziekenhuis tijdens de eerste golf van de coronapandemie, te onderzoeken.

Hierbij was in het bijzonder aandacht voor moreel beladen situaties voor deze paramedici.

Interviews We interviewden 39 paramedici, onder wie 13 fysiotherapeuten, 9 diëtisten, 7 ergotherapeuten en 10 logopedisten uit vier verschillende ziekenhuizen: Bernhoven, Deventer Ziekenhuis, Maastricht UMC+ en Radboudumc.4 De gespreksonderwerpen waren: werken in het ziekenhuis, paramedisch handelen, persoonlijke beschermingsmiddelen, morele dilemma’s, stress en persoonlijke gezondheid. De interviews vonden plaats in juni en juli 2020 door middel van videobellen. De interview-data werden

geanalyseerd middels een interpretatieve fenomenologische analyse. Hiermee werden eerste-persoons-ervaringen van de geïnterviewden gelezen, gecodeerd en na meerdere ronden van data-analyse weergegeven in thema’s. De vier gevonden thema’s worden hieronder kort toegelicht.

Een virus met grote impact De coronapandemie begon voor paramedici in het ziekenhuis met een ‘stilte voor de storm’ door de rigoureuze afschaling van reguliere zorg. Hierna nam de heftigheid van de crisis in het ziekenhuis snel toe door een omvangrijk aantal ernstig zieke mensen met corona. Om in een korte tijd veel mensen met corona op te kunnen vangen, werden Intensive Care Units en verpleegafdelingen veranderd in gesloten, bewaakte afdelingen. Er kwamen veel ambulances naar het ziekenhuis en

helikopters vlogen af en aan, wat ervoor zorgde dat sommige mensen ‘dachten dat ze in een slechte film beland waren’.

De paramedici waren onder de indruk van de ernst van het ziektebeeld en het grillige beloop ervan. Vragen waarmee ze worstelden waren: ‘Hoe kan ik patiënten behandelen, zonder dat ik voldoende kennis heb over het virus?’ en ‘Hoe voorkom ik overbelasting bij patiënten?’

Gezondheid en veiligheid Tijdens de eerste golf was er weinig informatie over de ernst en besmettelijkheid van het virus. Er waren verhalen dat zorgverleners opgenomen werden in hun eigen ziekenhuis ten gevolge van een COVID-19-infectie, verhalen die de paramedici ongerust maakten. Zij vroegen zich af: ‘Is het veilig om te werken in het ziekenhuis?’ en ‘Breng ik mijn naasten in gevaar?’ De paramedici vonden het heel belangrijk om te voorkomen dat zij kwetsbare patiënten en familie­ leden besmetten. Dit maakte dat ze heel nauwkeurig de persoonlijke beschermingsmiddelen aantrokken, ‘overdreven vaak’ van werkkleding wisselden en bij thuiskomst eerst gingen douchen voordat ze hun kinderen knuffelden. Verder waren persoonlijke beschermingsmiddelen schaars en werden sommige collega’s verplicht te werken, ondanks dat ze zelf corona-­gerelateerde klachten ervaarden.

Ondanks de twijfels over besmettingsrisico’s in het ziekenhuis, ervaarden paramedici het werken in het ziekenhuis veelal als veiliger dan boodschappen doen in de supermarkt, omdat daar geen gebruik gemaakt werd van persoonlijke beschermingsmiddelen en er maar weinig sociale afstand gehouden werd.

Menselijk blijven De veranderde werkomstandigheden, persoonlijke beschermingsmiddelen en het grote aantal ernstig zieke mensen maakten het werk minder menselijk dan normaal. Veelal was er onvoldoende tijd en mogelijkheid om de persoonlijke achtergrond van mensen te leren kennen. Soms voelde het voor paramedici alsof ze ‘bezig waren met lichamen in plaats van met mensen’, een gevoel dat versterkt werd doordat er nauwelijks menselijke interactie mogelijk was door de langdurige diepe sedatie en het werken in isolatiepakken.

Dit voelde verkeerd en paramedici gaven

Paramedici in het Radboudumc overleggen op de cohortverpleegafdeling

‘Zorgverleners voelden het als hun roeping, hun plicht, om bij te dragen wanneer de nood het hoogst is’ aan zich schuldig te voelen dat ze niet meer aandacht konden geven aan het menselijke contact binnen hun behandeling. Vragen die hierbij leefden waren: ‘Hoe blijf ik menselijk tijdens een crisissituatie?’ en ‘Hoe kan ik mensen zo persoonsgericht mogelijk behandelen?’ Paramedici probeerden menselijk te blijven door tegen mensen te praten en ze bij hun voornaam te noemen, ook wanneer ze diep gesedeerd waren en de paramedici twijfelden of ze gehoord werden. Bij wakkere mensen lieten de paramedici vaak even hun gezicht zien voordat ze de kamer opkwamen en probeerden ze middels oogcontact de communicatie zo menselijk mogelijk te maken.

Solidariteit De eerste golf van de coronapandemie was een tijd waarin veel solidariteit werd ervaren door paramedici in het ziekenhuis. Ze voelden zich geroepen om verpleegkundigen en artsen te ondersteunen, zodat ‘het ziekenhuis kon blijven draaien’. Zo hielpen paramedici mee in verpleegkundige taken als wassen en aankleden, het aanvullen van voorraden, het verplaatsen van patiënten door het ziekenhuis en het wisselen van houding bij patiënten in buiklig. Daarnaast hadden fysiotherapeuten hun eigen specifieke taken. Zij zagen patiënten met corona op de Intensive Care Unit voor vroegmo-

bilisatie en ademtherapie en zij gaven oefentherapie en beweegadviezen op de cohortverpleegafdelingen. Doordat de paramedici in verschillende rollen werden ingezet, kwamen er vragen op als: ‘In welke rol kan ik het beste helpen?’ en ‘Ben ik het meest waardevol als zorgondersteuner of als gespecialiseerd paramedicus met mijn eigen professionele expertise?’ Paramedici gaven aan dat het zorgverlener zijn tijdens de coronapandemie paste bij hun roeping, hun plicht, om bij te dragen wanneer de nood het hoogst is. Ze voelden zich aangetrokken door het ziekenhuis en continu betrokken bij de zorg voor mensen met corona. Zo gaf een van de geïnterviewden aan: “Op mijn eerste vrije dag ging ik wielrennen. Dat is mijn hobby, even een ontspannen rondje rijden, de stress er een beetje uitfietsen. Ik reed richting Deventer en ik was geneigd om naar het ziekenhuis te rijden. Dan voel je gewoon dat je eigenlijk een beetje aan staat in de hulpmodus.

Het ziekenhuis trok aan me en ik wilde eigenlijk continu helpen.”

In de praktijk Paramedici werkzaam in het ziekenhuis hebben een intensieve en uitdagende tijd gehad tijdens de eerste golf van de coronapandemie. Er was onrust door het onbekende ziektebeeld, onzekerheid over » FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 13

» de eigen veiligheid en die van naasten en het was moeilijk om op een menselijke manier zorg te verlenen. Er waren vragen waarop nog geen antwoord was, met lastige situaties en morele stress als gevolg. Positief waren het gevoel gezien te worden, de ondervonden solidariteit en saamhorigheid: de waardevolle ervaring om als één team samen te werken aan één gezamenlijk doel.

Om als paramedicus op lange termijn gezond en inzetbaar te blijven, is het volgens de auteurs belangrijk aandacht te hebben voor de gevolgen van het werken tijdens de coronapandemie. Ondanks de blijvend hoge werkdruk is het verstandig om interprofessioneel overleg en scholing te organiseren. Hiermee kan gezamenlijke kennis over het virus besproken worden en inzichten over de belasting-belastbaarheid van mensen bediscussieerd worden.

Verder raden de auteurs aan groepsgesprekken te organiseren met paramedici én leiding­gevenden, waarin moreel stressvolle situaties centraal staan.5 Morele stress is onvermijdbaar, omdat er continu lastige beslissingen gemaakt moeten worden, zoals de wens om zorg te verlenen en de onzekerheid om naasten te besmetten door deelname in de zorg.6 Morele stress heeft een invloed op je individuele gezondheid en het werkplezier, wanneer er niet over gepraat wordt.6 Het kan veel helpen als je als team oog hebt voor moreel beladen situaties en dat er ruimte is om deze te bespreken en hierop te reflecteren.7 Groepsgesprekken met paramedici en leidinggevenden maken het omgaan met morele stress beheersbaar en zijn een goede manier voor het delen van ervaringen in deze heftige tijd.7

Niek Koenders, fysiotherapeut en fysiotherapiewetenschapper, Afdeling Revalidatie, Radboudumc, Nijmegen Roel van Oorsouw, fysiotherapeut en fysiotherapiewetenschapper, Afdeling Revalidatie, Radboudumc, Nijmegen Emily Klooster, fysiotherapeut en klinisch epidemioloog, Afdeling Revalidatie en Paramedische Dienst, Deventer Ziekenhuis, Deventer en IQ healthcare, Radboudumc, Nijmegen

14 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

Ervaringen van paramedici tijdens de corona-pandemie Er is een wereldwijde uitbraak van het coronavirus, waardoor de gezondheidszorg voor een buitengewone uitdaging staat. Binnen de ziekenhuiszorg spelen paramedici, zoals diëtisten, ergotherapeuten, fysiotherapeuten en logopedisten een belangrijke rol.

Zij behandelen mensen met corona en ondersteunen verpleegkundigen en artsen. In dit project zijn paramedici geïnterviewd om inzicht te krijgen in hun ervaringen en dilemma’s.

Methode van onderzoek Kwalitatief onderzoek met interviews via beeldbellen bij paramedici

Periode van dataverzameling Juni en juli 2020

In totaal 39 paramedici: • 9 diëtisten • 7 ergotherapeuten • 13 fysiotherapeuten • 10 logopedisten

In totaal 4 ziekenhuizen: • Bernhoven Ziekenhuis • Deventer Ziekenhuis • Maastricht UMC+ • Radboudumc

Fases van corona-pandemie Fase 1 Stilte voor de storm ‘We konden stap voor stap minder normale zorg leveren, waarna het wachten was op wat er komen ging’ Fase 2 Ongewisse tijd ‘Het was een onrustige tijd, waarbij we gingen zoeken naar wat we konden doen’ Fase 3 Blij om te kunnen helpen ‘Het was fijn een steentje bij te kunnen dragen aan het herstel van mensen met corona’ Fase 4 Terugkeer van oude situatie ‘We gingen over in ons normale doen, waarbij we ook weer normale zorg gingen leveren’

Judith Kanters Fysiotherapeut “Het is mooi om echt iets voor mensen met corona te kunnen betekenen”.

Judith werkt als fysiotherapeut in het Radboudumc en heeft corona patiënten geholpen op de Intensive Care.

Hierbij heeft ze, in eerste instantie, geholpen om patiënten in een goede lighouding te helpen. Later ook met ademhalingsoefeningen, fietsen op een bed-fiets en zitten op de bedrand.

Judith vertelt: “Het was een gekke tijd, waarbij het warm en vermoeiend was om in isolatiepakken te werken. De saamhorigheid met verpleegkundigen, artsen en andere zorgverleners waren wel ontzettend fijn. Normaal gesproken help ik patiënten met spierziekten op de polikliniek, maar deze zorg was in de eerste weken van de corona-pandemie gestopt. Toen de zorg voor deze patiënten weer begon, heb ik samen met collega’s veel patiënten kunnen helpen met een videoconsult of digitaal oefenprogramma.”

Geleerde lessen • Zet in op interprofessionele afstemming en overleg.

• Overleg over de nodige aanpassingen voor veilig (blijven) werken.

• Gebruik een centraal informatiepunt, zoals een kennisplatform.

Meer informatie

Samenwerkende instanties ZonMw, Radboudumc, Bernhoven Ziekenhuis, Deventer Ziekenhuis, Maastricht UMC+, Nederlandse Vereniging van Diëtisten, Ergotherapie Nederland, Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapeuten en Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie.

Anke Oerlemans, medisch ethicus, IQ healthcare, Radboudumc, Nijmegen

Philip van der Wees, Afdeling Revalidatie en IQ healthcare, Radboudumc, Nijmegen

Manon van den Berg, diëtist en themaleider voeding, Afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten - Diëtiek, Radboudumc, Nijmegen

Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met Ergotherapie Nederland, het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie, de Nederlandse ­Vereniging van Diëtisten en de Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie.

Hanneke Kalf, logopedist en assistent hoogleraar, Afdeling Revalidatie, Radboudumc, Nijmegen Hester Vermeulen, hoogleraar Verplegingswetenschap, IQ healthcare, Radboudumc, Nijmegen

Niek.Koenders@radboudumc.nl

Maud Graff, hoogleraar Ergotherapie, Afdeling ­Revalidatie en IQ healthcare, Radboudumc, Nijmegen

Literatuur: www.kngf.nl/fysiopraxis

patiĂŤnt in beeld

Maurice: Foto: Wiep van Apeldoorn

In maart raakte ik besmet met het COVID-19-virus. Ik behoor tot de groep patiĂŤnten die het virus thuis heeft doorgemaakt. Hiervoor deed ik fysiek werk, sportte ik wekelijks en was ik energiek en fit. Na drie weken dacht ik op te knappen en na acht weken durfde ik weer aan werken te denken. Ik voelde me toen namelijk nog goed. Helaas bleek dat schijn en mijn energie veranderde in vermoeidheid, kortademigheid en pijn. Ook mijn zuurstof zakte in die periode vaak onder de 80 en mijn benen leken mijn lichaam niet te kunnen houden. Op 18 juni kon ik terecht bij Wolbert Fysio, waar ik samen met de fysiotherapeut en de ergotherapeut aan de slag ben gegaan om te herstellen. Ik kreeg een plan om mij fysiek weer sterker te maken. De fysiotherapeut ging in overleg met de huisarts en de specialisten, waardoor ik medisch goed ben nagekeken. Ik ben met de fysiotherapeut, naast de ademhalingsoefeningen, vooral aan de slag gegaan met opbouw van het fysiek functioneren. Samen met de ergotherapeut heb ik mijn energie beter over de dag leren verdelen. Dit proces ging gepaard met vooruitgang en terugval. Ik denk dat we inmiddels de juiste balans hebben gevonden en langzaam de weg omhoog zijn ingeslagen. Mijn zuurstof is stabiel en mijn benen voelen sterker. Helaas ervaar ik bij veel inspanning nog wel vermoeidheid. Ik hoop dat ook dit nog zal verbeteren.

Verderop in dit nummer geeft de fysiotherapeut van Maurice een toelichting op de behandeling (zie pag. 25).

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 15

in de praktijk

De kracht van diepe hersenstimulatie

Deep Brain Stimulation bij patiënten met Parkinson Deep Brain Stimulation, afgekort DBS, kan bij patiënten met Parkinson voor aanzienlijke verlichting van klachten zorgen. DBS is een techniek waarbij de diepe hersenen continu worden gestimuleerd middels twee operatief ingebrachte elektroden. Hoe gaat deze ingrijpende operatie in zijn werk, hoe wordt deze door patiënten met Parkinson ervaren en welke rol heeft de fysiotherapeut?

Tekst: Brenda van Dam | Foto’s: Abbott

Bij Parkinson is sprake van een storing van de activiteit in bepaalde hersen­ gebieden. Deze storing is verantwoor­ delijk voor de bewegingsstoornissen waar patiënten mee te maken kunnen krijgen. Deep Brain Stimulation is een behandeling om deze stoornissen te verminderen. De techniek wordt al zo’n dertig jaar met succes toegepast.

Linda Ackermans is neurochirurg in het Maastricht UMC+ en is gespecialiseerd in diepe hersenstimulatie bij bewegings­ stoornissen, epilepsie en psychiatrische ziektebeelden. Ze legt uit hoe DBS werkt: “Bij DBS worden de diepe structuren in de hersenen gemanipuleerd en gestimu­ leerd door het inbrengen van een tweetal elektroden: één links en één rechts. De elektroden zijn via onderhuidse bekabe­ ling verbonden met een inwendige puls­ generator ofwel batterij. Deze geeft continu stroomstootjes af naar de elektroden in de hersenen. Daarmee kunnen we symptomen behandelen die we aan de buitenkant bij patiënten met Parkinson zien: de traagheid, de stijfheid, de rigi­ diteit, de tremor. Dat zijn de klachten die we kunnen behandelen met diepe hersen­ stimulatie. Veelvuldig vallen is bijvoor­ beeld een klacht waarvan we weten dat DBS niet zo veel helpt.” DBS kan een geschikte interventie zijn bij patiënten die niet goed meer reageren op medi­ catie, bijwerkingen hebben of veel last hebben van responsfluctuaties. Jaarlijks wordt er in Nederland bij een paar hon­ derd patiënten met Parkinson een DBSoperatie ­uitgevoerd.

16 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

Plaatsing van de elektroden Voorafgaand aan de operatie is een MRI-scan gemaakt, waarop Ackermans al heeft aangegeven waar in de nucleus subthalamicus, het gebied verantwoor­ delijk voor de bewegingsstoornissen die de patiënt met Parkinson ervaart, de elektroden precies moeten komen. Op de OK krijgt de patiënt een stereotactisch frame op het hoofd geschroefd en wordt een CT-scan gemaakt. Ackermans: “Wij maken een klein gaatje van 1,4 cm in de schedel. Daardoorheen brengen wij de elektroden tot in de diepte, tot op de plek waarvan wij denken dat we daar moeten zijn. Met behulp van de MRI- en CT-scan kan ik precies uitrekenen hoeveel mm ik naar links of naar rechts moet of dat ik in de diepte moet uitwijken om bij dat gebied te komen. De gaatjes in de sche­ del worden geboord op die plek waarin ik in één rechte lijn van de schedel tot diep

De onderhuidse bekabeling bij Deep Brain Stimula­ tion, verbonden met een pulsgenerator

Abbott Infinity™ DBS Systeem

in de hersenen de bloedvaatjes kan ver­ mijden.”

Wakker In het MUMC+ gebeurt het plaatsen van de elektrodes onder lokale verdoving.

Ackermans: “Wij kiezen ervoor om de patiënten wakker te houden, omdat we dan het effect en de bijwerkingen kun­ nen testen. We luisteren dan naar de hersenactiviteit en we vragen de patiënt bewegingen te maken met de hand of een been te bewegen. Je kunt ook even praten met de patiënt. Bij een patiënt in goeden doen, valt er weinig te testen.

Daarom zorgen we ervoor dat de medi­ catie vooraf is afgebouwd, zodat de patiënt trager of stijver is dan normaal.”

Nadat de elektrodes zijn geplaatst, wordt de patiënt onder volledige nar­ cose gebracht. Ackermans vervolgt: “Dan halen we het frame eraf en verbinden we de elektroden met een verlengkabel die wordt doorgetrokken naar een batterij, die we ter hoogte van de borst of in de buik inbrengen. Deze batterij kan via de kabel signalen naar de elektroden in de hersenen afgeven.” De batterij is een klein

Linda Ackermans: ‘Er zijn zelfs mensen die de dag van de operatie voortaan vieren als hun nieuwe verjaardag!’ kastje, ter grootte van een luciferdoosje en wordt een pulsgenerator genoemd. “Je gaat het wel een beetje voelen en zien, maar de meeste mensen hebben er geen last van”, vertelt Ackermans. “Patiënten hebben naderhand twee littekentjes ach­ ter op het hoofd voor de elektroden, één achter het oor voor de kabel en één in de buik voor de pulsgenerator.”

De juiste instelling De hele operatie neemt vier tot vijf uur in beslag. De patiënt kan na een dag of vier weer naar huis. De pulsgenerator is dan nog niet aangezet. Door het inbrengen van de elektroden is een kleine kneuzing

De patiënt krijgt een patient programmer mee naar huis, om zelf de stroom harder of zachter te zetten.

Selectie en screening

lopen, kunnen ze de transfers zelfstandig uitvoeren, kunnen ze traplopen indien dat nodig is, hoe zit het met de balans?

We geven ook een stukje voorlichting over hoe patiënten thuis hun lichamelijke belasting en belastbaarheid weer kunnen opbouwen.” Patiënten moeten het fysiek functioneren thuis verder ­opbouwen.

De meeste patiënten doen dat met hun vertrouwde (bij ParkinsonNet aange­ sloten) eerstelijnsfysiotherapeut. Als er complicaties zijn en patiënten terugko­ men, nemen Beckers en haar collega’s die behandeling over. “Dan moeten mensen hier in de oefenzaal aan de slag met het onderhouden van functietraining, waaronder kracht- en conditietraining.

We doen dan ook aan strategietraining, zoals cueing, om het lopen te verbeteren.

We proberen cognitieve bewegingsstra­ tegieën aan te leren, zodat patiënten bijvoorbeeld goed in of uit bed kunnen komen.” Bij cognitieve bewegingsstrate­ gieën worden complexe (automatische) »

Ackermans benadrukt dat de operatie slechts één onderdeel van het DBStraject is. Het succes staat of valt met een goede patiëntselectie. “Als een patiënt is doorgestuurd door de eigen neuroloog, kijkt ook de neuroloog hier of aan alle criteria is voldaan en of er geen alternatieven zijn.” Als DBS inderdaad de voorkeur heeft, volgt een uitvoerige screening. Er wordt gekeken of de patiënt neuropsychologisch goed genoeg is, of er

Jaarlijks wordt er in Nederland bij een paar honderd patiënten met Parkinson een DBSoperatie uitgevoerd van het hersenweefsel ontstaan, dat eerst tot rust moet komen. Ackermans: “Wij wachten altijd eventjes totdat het operatie-effect weg is. We zien ook vaak dat het beven door de stimulatie tij­ dens de operatie al heel wat minder is.

We laten het tot rust komen, passen de medicatie aan en na twee weken gaan we de stroom voor de eerste keer aan­ zetten.” Dan begint de zoektocht naar de juiste instelling. Met behulp van een soort iPad kan de frequentie, de stroomsterkte en de pulsbreedte worden aangepast.

geen depressies of gedragsstoornissen zijn bijvoorbeeld. Het sociaal vangnet wordt in kaart gebracht en er wordt een video gemaakt van de patiënt met én zonder medicatie.

Fysiotherapie Jona Beckers is fysiotherapeut in het MUMC+, op de afdeling Neurologie.

Beckers ziet de DBS-patiënten vooral postoperatief. “Wij helpen patiënten bij het mobiliseren en brengen de functio­ nele vaardigheden in kaart: kunnen ze

Jona Beckers: ‘Wij helpen patiënten bij het mobiliseren en brengen de functionele vaardigheden in kaart’ FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 17

» activiteiten opgesplitst in een aantal los van elkaar uit te voeren simpele bewegin­ gen, die stap voor stap achter elkaar wor­ den uitgevoerd. Hierdoor kan de activiteit bewust worden uitgevoerd.

Klinimetrie De belangrijkste taak van Beckers is het in kaart brengen van het fysiek functio­ neren van de patiënt met de ziekte van Parkinson, zowel pre- als postoperatief.

“Wat we altijd goed in kaart brengen is de valgeschiedenis. Daar hebben we de vragenlijst valgeschiedenis voor. Met de Freezing of Gait Questionnaire kijken we naar de mate van freezing. De tien meter looptest kan zinvol zijn om het looppatroon in kaart te brengen. Om de balans in kaart te brengen, gebruiken wij tegenwoordig veel de Mini-BESTest.

Die beoordeelt zowel de statische als de dynamische balans. In die Mini-BESTest zijn verschillende praktische onder­ delen opgenomen, zoals de Timed Up & Go-test en de Push & Release-test. Je kijkt naar de kwaliteit van lopen en het risico op vallen tijdens het veranderen van loopsnelheid, het over obstakels stappen en het draaien. Die Mini-BESTest brengt in kaart of iemand een verhoogd valrisico heeft.” Omdat patiënten met Parkinson veelal moeite hebben met het uitvoeren van dubbeltaken zet Beckers ook de Parkinson Activiteitenschaal in.

“Je laat ze motorische en cognitieve dub­ beltaken uitvoeren en dan kijk je wat dat voor invloed heeft op het optreden van freezing en kwaliteit van lopen.” Het tes­ ten is wezenlijk vindt Beckers, “voor de artsen, zodat zij weten hoe een patiënt daadwerkelijk functioneert en of deze op een verantwoorde manier met ontslag kan of misschien nog verder in revalidatie moet. En ook voor de overdracht naar de eerstelijnsfysiotherapeut.”

Alarm en euforie “Natuurlijk zijn er risico’s op een bloe­ ding of een infectie van het systeem,” zegt Ackermans, “maar dat komt niet vaak voor. Er kunnen bijwerkingen zijn, doordat andere gebieden in de herse­ nen mee gestimuleerd worden, wat een negatief effect kan hebben op bijvoor­ beeld spraak, gedrag en soms op balans.

Vanwege de magnetische werking kun­ nen DBS-patiënten niet zomaar een MRI-scan ondergaan. Ook kan het alarm

18 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

Peter Heutmekers (45) in 2019 geopereerd in het MUMC+ over DBS: “Vlak voor mijn 36e verjaar­ dag kreeg ik de diagnose Parkinson.

Ik had met name last van traagheid en verkramping, links meer nog dan rechts en dan vooral in mijn hand en tenen. In het begin kun je alles nog wel, maar uiteindelijk loop je mentaal en fysiek tegen een muur op. Ik ben accountant en was gewend om soms weken van 60 uur te maken. Dan lag ik twee dagen op bed om bij te komen.

De vermoeidheid zorgde er ook voor dat ik mijn sociale leven op een laag pitje zette. Ik ging niet meer mee naar verjaardagen, ging niet meer uit eten, want als je last van kramp krijgt, zit iedereen je raar aan te kijken.

Toen ik tegen het maximum aan medi­ catie aanzat, heb ik DBS als volgende stap op tafel gelegd. Mijn hoofdbege­ leidster in het ziekenhuis heeft toen heel goed uitgelegd wat ik wel en niet kon verwachten. Je wordt ook twee dagen opgenomen om te kijken of je geschikt bent voor de operatie. Mijn vaste fysio heeft mij conditioneel zo goed mogelijk voorbereid. Dat is belangrijk, want de operatie is conditi­ oneel en mentaal best zwaar. Ik vond het uiteindelijk reuze meevallen. Ik wist

bij detectiepoortjes afgaan. Patiënten krijgen daarom altijd een pasje mee waarin staat dat er elektroden geïm­ planteerd zijn.” Patiënten zijn over het algemeen heel enthousiast over DBS, ziet Ackermans. “Er zijn zelfs mensen die de dag van de operatie voortaan vieren als hun nieuwe verjaardag! Ze kunnen weer wat, ze zijn niet meer afhankelijk van medicatie, van hulpverleners. Ze zijn veel stabieler gedurende de dag en dat brengt hele mooie dingen met zich mee.”

Dat ziet ook Beckers: “Het belangrijkste is wel de verbetering van het motorische functioneren. Je ziet een afname van de tremoren en/of de rigiditeit. Hun kwa­ liteit van leven gaat fors vooruit. Het is

precies wat er ging gebeuren, hoe ze de verdoving gingen zetten. En dat je je mond moet opendoen als ze gaan boren, want anders trillen je tanden eruit.

Na de operatie kon ik niet wachten om weer te gaan lopen en bewegen. Op het moment dat de DBS werd aange­ zet, ongeveer een week na de operatie, ging het knopje om en was er opeens geen verkramping meer in de linker­ kant van mijn lichaam. Ik wist dat dit het effect zou kunnen zijn, maar om het te ervaren was echt magisch!

Ik heb geen nadelige effecten onder­ vonden, geen invloed op mijn spraak of dat soort zaken. Ik zit nu ongeveer op de helft van mijn medicatie en doe din­ gen die ik eerder niet meer kon. Ik loop nu elke dag met de hond, ik ga weer uit eten. Op zaterdagochtend ga ik klussen in huis of andere dingen doen. Ik heb geen last van het kastje in mijn buik.

Als je doucht, voel je het even. Mijn kapster schrok wel in het begin. Voor haar ben ik de man met de draden op zijn hoofd.

Ondanks de DBS heb ik nog last van de balans. Daar werk ik iedere week aan samen met mijn vaste fysiothera­ peut. Toekomstverwachtingen heb ik eigenlijk niet. Ik heb goede dagen maar ook slechte dagen. Je wordt een beetje gedwongen om met de dag te leven.

Bij Parkinson is iedere dag weer anders, zelfs met DBS.”

heel mooi om te zien dat mensen weer gewoon met een lepel soep kunnen eten, een kop koffie drinken of zelfs schrijven.”

Juist vanwege die toename van kwali­ teit van leven wordt DBS tegenwoordig vaak al in een vroeg stadium toegepast.

Ackermans wijst erop dat het positieve effect van de operatie niet eeuwigdurend is. “De patiënt wordt ouder, de Parkinson wordt heviger. Op een gegeven moment kunnen wij dat niet meer beïnvloeden met een diepe hersenstimulatie. Dan moet je samen met paramedici als fysio­ therapeuten en ergotherapeuten gaan kijken waar een patiënt dan behoefte aan heeft.”

hoe is het nu met…

FysioPraxis volgt de carrière van vijf jonge fysiotherapeuten. In december 2014 waren zij net afgestudeerd van de Saxion Hogeschool in Enschede en vertelden ze over hun toekomstplannen. In december 2017 namen ze ons mee in hun ontwikkeling en ambities. Hoe gaat het nu met hen, wat doen zij nu, wat zijn hun plannen?

10

HOE IS HET NU MET…

Vijf studenten, drie jaar later

Tekst: Marjan Schaapman

In december 2014 sprak FysioPraxis vijf pas afgestudeerde fysiotherapeuten van de Saxion Hogeschool in Enschede over hun toekomst in het vak. Wat waren destijds hun plannen en hoe is het nu met hen, anno 2017?

N I E U W E G E N E R AT I E F Y S I O T H E R A P E U T E N Vijf pas afgestudeerde fysiotherapeuten vertellen waarom ze kozen voor de opleiding fysiotherapie en wat voor werk ze – in de verdere toekomst – willen gaan doen.

Mitchell de Koster

MITCHELL DE KOSTER Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

“Ik heb gekozen voor het vak Fysiotherapie omdat het menselijk lichaam mij fascineert. Tijdens mijn jeugd heb ik altijd getennist en momenteel werk ik ook als tennisleraar.

Hierdoor ben ik vaak in aanraking gekomen met blessures. Ik vind het interessant te weten hoe een blessure kan ontstaan en genezen, maar ook hoe blessures voorkomen kunnen worden. Toen ik mij ben gaan verdiepen in de fysiotherapie, kwam ik erachter dat het een veelzijdig en ondernemend vakgebied is, dat is iets wat erg bij mij past. Ik vind het fijn om in contact te zijn met mensen en hen verder te helpen.”

Wat vond je het meest interessante vak?

“De vaardigheidslessen, omdat ik bij dit vak de theorie kon toepassen in de praktijk.”

Mitchell de Koster 2014 2017

Waar wil je gaan werken?

“Ik wil graag in een vrijgevestigde praktijk werken, omdat je hier zeer verschillende mensen en aandoeningen tegenkomt.

Op deze manier blijf je leren.”

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

Ik heb gekozen voor het vak Fysiotherapie omdat het menselijk lichaam mij fascineert. Tijdens mijn jeugd heb ik altijd getennist en momenteel werk ik ook als tennisleraar. Hierdoor ben ik vaak in aanraking gekomen met blessures. Ik vind het interessant te weten hoe een blessure kan ontstaan en genezen, maar ook hoe blessures voorkomen kunnen worden. Toen ik mij ben gaan verdiepen in de fysiotherapie, kwam ik erachter dat het een veelzijdig en ondernemend vakgebied is,

GDW LV LHWV ZDW HUJ ELM PLM SDVW ,N YLQG KHW ȴMQ RP LQ FRQWDFW WH ]LMQ met mensen en hen verder te helpen.

Wat vond je het meest interessante vak?

De vaardigheidslessen, omdat ik bij dit vak de theorie kon toepassen in de praktijk.

Wil je je ergens in specialiseren?

“Ik wil mij graag gaan specialiseren in de manuele therapie, omdat je hier nog dieper ingaat op het houdings- en bewegingsapparaat.”

Waar wil je gaan werken?

Ik wil graag in een vrijgevestigde praktijk werken, omdat je hier zeer verschillende mensen en aandoeningen tegenkomt. Op deze manier blijf je leren.

Wil je je ergens in specialiseren?

Ik wil mij graag gaan specialiseren in de manuele therapie, omdat je hier nog

INGO NIJHUIS

Mitchell werkt sinds 2015 bij de vrijgevestigde eerstelijns­ praktijk Fysio Twenteland in Vriezenveen. Daar voelt hij zich helemaal op zijn plek. “Fysiotherapie is een veelzijdig beroep”, zegt Mitchel. “Je kunt alle kanten op en ik heb van alles een beetje mogen proeven. Maar mijn interesse heeft eigenlijk altijd al bij sportfysiotherapie gelegen en het is dan ook geweldig dat ik mij daarin heb kunnen specialiseren.”

Specialisatie Mitchell vertelt gepassioneerd over zijn werk: “Ik zie voor het grootste deel sportgerelateerde klachten. Binnen de praktijk hebben wij een grote patiëntengroep met een breed scala aan klachten, van revalidatie na voorste kruisbandletsel tot revalidatie na plaatsing van een totale heupprothese. Wij zien zowel sporters als geriatrische patiënten en mensen met klachten aan de wervelkolom en gewrichten. Daarnaast zijn wij verbonden aan de Sportfabriek in Vriezenveen en zien we veel patiënten van sportverenigingen in de buurt. Mijn affiniteit ligt echt bij sportrevalidatie. Sporters hebben een soort drive om weer terug te keren op hun oude sportniveau. Die motivatie geeft mij energie. Dat heb ik eigenlijk altijd al gehad en is steeds sterker geworden door heel veel sportpatiënten te zien.”

Het is dan ook niet verwonderlijk dat Mitchell in 2019 de masteropleiding Sportfysiotherapie (SOMT) afrondde. Daarnaast houdt hij zijn kennis up-to-date door middel van cursussen. Mitchell: “Ik zou me nog meer willen verdiepen in de voorste kruisbandrevalidatie, in die hoek zit echt een grote patiëntengroep. En daarnaast wil ik mijn kennis van sportfysiotherapie verdiepen en verbreden. Maar niet met nog een andere master erbij.”

Ambitie Een masteropleiding volgen naast werk en privé was pittig en Mitchell voetbalt en tennist zelf ook niet meer door een gebrek aan tijd. Bovendien is hij in het afgelopen jaar vader geworden.

In 2017 vertelde hij over zijn ambitie om een eigen sportmedisch centrum op te zetten, hoe is het daar nu dan mee? “Ja, die ambitie heb ik nog steeds wel”, lacht Mitchell. “Een soort testcentrum, gericht op sportgerelateerde klachten op het gebied van performance; dat zou voor de toekomst nog steeds wel heel mooi zijn. Misschien over 5 of 10 jaar!”

Ontwikkelingen in het vak Mitchells focus ligt nu op de doorontwikkeling van het vak van fysiotherapeut. “Ik zie niet alleen sporters,” vertelt hij, “en ik vind het belangrijk om alle mensen die ik zie te stimuleren er een actieve leefstijl op na te houden. Gericht op preventie; ik

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

“Van kinds af aan wilde ik architect worden. Toen ik mijn profielwerkstuk in 6 VWO maakte, bleek dit echter niets voor mij te zijn. Ik ben op zoek gegaan naar een andere studie door interesse- en competentietests te doen. Fysiotherapie scoorde hier elke keer hoog, waarna ik me er meer in ben gaan verdiepen. Het leek mij een leuke studie door de mix van theorie en praktijk. Met deze opleiding werk je met mensen en help je mensen. Daar haal ik veel voldoening uit. Verder vind ik het menselijk lichaam ontzettend interessant.”

dieper ingaat op het houdingsen bewegingsapparaat.

MIRTHE EVERLO

Waar werk je?

Na een jaar te hebben waargenomen in verschillende praktijken, ben ik nu twee jaar werkzaam bij de vrijgevestigde praktijk Fysio Twenterand in Vriezenveen. Momenteel ben ik bezig met de masteropleiding sportfysiotherapie (SOMT). Ik zit in het tweede jaar. Daarnaast doe ik twee avonden de verzorging bij de voetbalclub DOS’37. Ook is de praktijk veel betrokken bij sportverenigingen in de regio.

Tijdens het werken ben ik erachter gekomen dat mijn passie bij sportfysiotherapie ligt. De praktijk heeft mij daarom de kans gegeven om mij hier verder in te ontwikkelen.

Wat is je ambitie, wat is je doel voor de komende vijf jaar?

Mijn ambitie is om de masteropleiding fysiotherapie goed af te ronden en na de opleiding mij nog verder te specialiseren door middel van cursussen en opleidingen binnen het domein van de sportfysiotherapie. Misschien wil ik in de verre toekomst een sportmedisch centrum opzetten.

Welke patiëntengroep zie je?

Mijn grootste doelgroep (ongeveer 60%) bestaat uit patiënten met sportgerelateerde klachten. Daarnaast zie ik patiënten met COPD en veelvoorkomende klachten van het houdings- en bewegingsapparaat.

Nog steeds blij met de keuze voor het vak fysiotherapie?

Ik ben zeker blij met de keuze voor het vak fysiotherapie.

Het is een veelzijdig beroep dat constant in ontwikkeling is. Ik zie mij op dit moment niet in een andere sector werken.

FysioPraxis | december 2017/januari 2018

denk dat we in ons vak meer moeten inzetten op een positieve gedragsverandering.” Daarvoor is een multidisciplinaire aanpak nodig, meent Mitchell: “En dan niet alleen met gespecialiseerde fysiotherapeuten, maar ook bijvoorbeeld met orthopeden, huisartsen, specialisten, et cetera. Onze praktijk heeft bijvoorbeeld ook een ergotherapeut en een logopedist in dienst genomen om die multidisciplinaire aanpak en samenwerking te kunnen uitbreiden.”

“Elk individu is anders en voor elk individu is een andere, specifieke aanpak nodig”, gaat hij verder. “Belangrijk is dat we de problematiek als team aanpakken. Het is belangrijk om vanuit verschillende invalshoeken naar een individu te kijken. Dus om een patiënt niet alleen voor jezelf te houden, maar een collega mee te laten kijken. Durf kritisch te zijn en bepaal samen de strategie.

Die verbreding is goed voor de patiënt en voor de professionalisering van ons vak.”

Wat vond je het meest interessante vak?

“Anatomie; leren hoe het lichaam in elkaar zit staat voor mij bovenaan. Het is erg ingewikkeld, er komt veel meer bij kijken dan alleen spieren en botten leren. Zo is bij veel lichamelijke klachten niet duidelijk welke anatomische oorzaken eraan ten grondslag liggen. Het lijkt me interessant om hier later onderzoek naar te doen.”

Waar wil je gaan werken?

“In een multidisciplinaire eerstelijnspraktijk. In een dergelijke setting ben ik op dit moment gelukkig al werkzaam, bij gezondheidscentrum ProCorpus in Enschede.

Dat bevalt me erg goed.”

Wil je je ergens in specialiseren?

“Ja, absoluut. Waarin, dat weet ik nog niet. Mijn voorkeur gaat uit naar een combinatie van manuele therapie en haptonomie, zodat je met lichaam én geest werkt. Daarnaast wil ik in de verdere toekomst onderzoek opzetten en uitvoeren om bij te dragen aan kennisvernieuwing.”

32

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

“Ik vind dat je eerst kennis moet hebben gemaakt met het vak fysiotherapie. Dit kun je natuurlijk op meerdere manieren doen. Ik heb, geluk bij een ongeluk, kennis kunnen maken met het vak, doordat ik moest revalideren voor en na een voorstekruisbandreconstructie. Ik was altijd al geïnteresseerd in het menselijk lichaam, maar door kennis te maken met fysiotherapie werd dit versterkt.

Het menselijk lichaam riep bij mij vragen op, waardoor ik meer van het vak wilde weten.”

Wat vond je het meest interessante vak?

“De praktijklessen. In deze lessen werden de praktische vaardigheden geoefend, maar daarnaast ook, wat ik nóg interessanter vond, het klinisch redeneren.

Vragen zoals “waarom” en “hoe kan het dat...” maakten dat ik het vak interessant vond en steeds meer wilde weten.”

Waar wil je gaan werken?

“Op dit moment ben ik werkzaam bij fysiotherapiepraktijk gezondheidscen-

FysioPraxis | jubileumnummer 2014

Advies Zes jaar na zijn afstuderen zou Mitchell nog steeds overtuigd voor de studie Fysiotherapie kiezen. Mitchell: “Mijn advies aan studenten is: volg je gevoel, volg je interesses. Zoek je drijfveer en passie en ga daar 100% voor! Geef daar ook uiting aan binnen je werkomgeving. Er zijn zo veel mogelijkheden om je te specialiseren en waarmee je van grote toegevoegde waarde kunt zijn. Fysiotherapie is een prachtig vak. Het contact met mensen en het maatschappelijk belang van wat je doet is waardevol. Het is mooi om mensen beter te maken maar vooral om mensen anders te laten denken over hun eigen gezondheid.”

Mitchells advies aan de hogescholen sluit daar op aan: “Fysiotherapie is zo’n veelzijdig vak, probeer dat ook over te brengen aan de studenten”, zegt hij. “Probeer ze leergierig te maken, zodat ze zelf hun eigen keuzes gaan maken. Dat heb ik aan het begin van mijn eigen studie wel een beetje gemist en dat eigenlijk pas tijdens de master geleerd. Specialiseren is echt belangrijk, omdat je dan echt op een gebied zit waar je je prettig bij voelt.”

‘Zoek je drijfveer en passie en ga daar 100% voor!’

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 19

»

N I E U W E G E N E R AT I E F Y S I O T H E R A P E U T E N Vijf pas afgestudeerde fysiotherapeuten vertellen waarom ze kozen voor de opleiding fysiotherapie en wat voor werk ze â&#x20AC;&#x201C; in de verdere toekomst â&#x20AC;&#x201C; willen gaan doen.

Ingo Nijhuis MITCHELL DE KOSTER Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen? â&#x20AC;&#x153;Ik heb gekozen voor het vak Fysiotherapie omdat het menselijk lichaam mij fascineert. Tijdens mijn jeugd heb ik altijd getennist en momenteel werk ik ook als tennisleraar.

Hierdoor ben ik vaak in aanraking gekomen met blessures. Ik vind het interessant te weten hoe een blessure kan ontstaan en genezen, maar ook hoe blessures voorkomen kunnen worden. Toen ik mij ben gaan verdiepen in de fysiotherapie, kwam ik erachter dat het een veelzijdig en ondernemend vakgebied is, dat is iets wat erg bij mij past. Ik vind het ďŹ jn om in contact te zijn met mensen en hen verder te helpen.â&#x20AC;? Wat vond je het meest interessante vak? â&#x20AC;&#x153;De vaardigheidslessen, omdat ik bij dit vak de theorie kon toepassen in de praktijk.â&#x20AC;?

Waar wil je gaan werken? â&#x20AC;&#x153;Ik wil graag in een vrijgevestigde praktijk werken, omdat je hier zeer verschillende mensen en aandoeningen tegenkomt.

Op deze manier blijf je leren.â&#x20AC;?

Wil je je ergens in specialiseren? â&#x20AC;&#x153;Ik wil mij graag gaan specialiseren in de manuele therapie, omdat je hier nog dieper ingaat op het houdings- en bewegingsapparaat.â&#x20AC;?Â

11

INGO NIJHUIS

Wat vond je het meest interessante vak? â&#x20AC;&#x153;Anatomie; leren hoe het lichaam in elkaar zit staat voor mij bovenaan. Het is erg ingewikkeld, er komt veel meer bij kijken dan alleen spieren en botten leren. Zo is bij veel lichamelijke klachten niet duidelijk welke anatomische oorzaken eraan ten grondslag liggen. Het lijkt me interessant om hier later onderzoek naar te doen.â&#x20AC;?

Waar wil je gaan werken? â&#x20AC;&#x153;In een multidisciplinaire eerstelijnspraktijk. In een dergelijke setting ben ik op dit moment gelukkig al werkzaam, bij gezondheidscentrum ProCorpus in Enschede.

Dat bevalt me erg goed.â&#x20AC;?

Wil je je ergens in specialiseren? â&#x20AC;&#x153;Ja, absoluut. Waarin, dat weet ik nog niet. Mijn voorkeur gaat uit naar een combinatie van manuele therapie en haptonomie, zodat je met lichaam ĂŠn geest werkt. Daarnaast wil ik in de verdere toekomst onderzoek opzetten en uitvoeren om bij te dragen aan kennisvernieuwing.â&#x20AC;?

32

MIRTHE EVERLO Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen? â&#x20AC;&#x153;Ik vind dat je eerst kennis moet hebben gemaakt met het vak fysiotherapie. Dit kun je natuurlijk op meerdere manieren doen. Ik heb, geluk bij een ongeluk, kennis kunnen maken met het vak, doordat ik moest revalideren voor en na een voorstekruisbandreconstructie. Ik was altijd al geĂŻnteresseerd in het menselijk lichaam, maar door kennis te maken met fysiotherapie werd dit versterkt.

Het menselijk lichaam riep bij mij vragen op, waardoor ik meer van het vak wilde weten.â&#x20AC;?

Wat vond je het meest interessante vak? â&#x20AC;&#x153;De praktijklessen. In deze lessen werden de praktische vaardigheden geoefend, maar daarnaast ook, wat ik nĂłg interessanter vond, het klinisch redeneren.

Vragen zoals â&#x20AC;&#x153;waaromâ&#x20AC;? en â&#x20AC;&#x153;hoe kan het dat...â&#x20AC;? maakten dat ik het vak interessant vond en steeds meer wilde weten.â&#x20AC;?

Waar wil je gaan werken? â&#x20AC;&#x153;Op dit moment ben ik werkzaam bij fysiotherapiepraktijk gezondheidscen-

FysioPraxis | jubileumnummer 2014

Foto: Wiep van Apeldoorn

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen? â&#x20AC;&#x153;Van kinds af aan wilde ik architect worden. Toen ik mijn proďŹ elwerkstuk in 6 VWO maakte, bleek dit echter niets voor mij te zijn. Ik ben op zoek gegaan naar een andere studie door interesse- en competentietests te doen. Fysiotherapie scoorde hier elke keer hoog, waarna ik me er meer in ben gaan verdiepen. Het leek mij een leuke studie door de mix van theorie en praktijk. Met deze opleiding werk je met mensen en help je mensen. Daar haal ik veel voldoening uit. Verder vind ik het menselijk lichaam ontzettend interessant.â&#x20AC;?

V.l.n.r.: Steven Zwart, Mirthe Everlo, Iris van de Weerd, Ingo Nijhuis en Mitchell de Koster

Ingo Nijhuis 2014 2017

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

Van kinds af aan wilde ik architect worden. Toen ik mijn SURČ´HOZHUNVWXN LQ 9:2 PDDNWH EOHHN GLW HFKWHU QLHWV voor mij te zijn. Ik ben op zoek gegaan naar een andere studie door interesse- en competentietests te doen.

Fysiotherapie scoorde hier elke keer hoog, waarna ik me er meer in ben gaan verdiepen. Het leek mij een leuke studie door de mix van theorie en praktijk. Met deze opleiding werk je met mensen en help je mensen. Daar haal ik veel voldoening uit. Verder vind ik het menselijk lichaam ontzettend interessant.

Waar werk je?

Ik werk 30-34 uur per week als fysiotherapeut in loondienst bij Fysiotherapie de Rooy in Winterswijk.

Wat is je ambitie, wat is je doel voor de komende vijf jaar?

Ik ben mij ondertussen aan het specialiseren in het behandelen van schouder-, hoofdpijn- en duizeligheidsklachten. In principe diverse aandoeningen in het hoofd-nek-schoudergebied. Daarnaast ben ik musculoskeletaal echograďŹ st in onze praktijk. In deze aspecten ga ik mij de komende jaren verder specialiseren. Daarnaast is mijn ambitie om binnen vijf jaar een masteropleiding in de sportfysiotherapie te hebben afgerond. Na enkele jaren ervaring heb ik ontdekt dat sportgerelateerde klachten echt mijn Wat vind je het meest interessante vak? passie zijn. Ik ben zelf ook fanatiek sporter en heb zelf meerdere blessures Anatomie; leren hoe het lichaam in elkaar zit staat voor doorgemaakt. Ik weet dus hoe het is om hiermee te kampen te hebben en mij bovenaan. Het is erg ingewikkeld, er komt veel meer ook hoe goed het voelt hier bovenop te komen. Mensen hiermee helpen >> bij kijken dan alleen spieren en botten leren. Zo is bij veel geeft me de meeste voldoening binnen het vak. lichamelijke klachten niet duidelijk welke anatomische oorzaken eraan ten grondslag liggen. Het lijkt me Welke patiĂŤntengroep zie je? interessant om hier later onderzoek naar te doen. Ik zie voor het overgrote deel mensen met musculo-

skeletale klachten en aandoeningen. Hiernaast een Waar wil je gaan werken? enkeling met cardiovasculaire problematiek.

In een multidisciplinaire eerstelijnspraktijk.

In een dergelijke setting ben ik op dit moment gelukkig al Nog steeds blij met de keuze voor het vak werkzaam, bij gezondheidscentrum ProCorpus in Enschede. fysio-therapie?

Dat bevalt me erg goed. Ik ben zeker blij met mijn keuze voor fysiotherapie.

Om heel eerlijk te zijn, wist ik tot mijn negentiende Wil je je ergens in specialiseren? niet wat ik wilde worden. Dat jaar heb ik diverse inte-D DEVROXXW :DDULQ GDW ZHHW LN QRJ QLHW 0LMQ YRRUNHXU resse- en beroepskeuzetesten gemaakt, waar fysiogaat uit naar een combinatie van manuele therapie en therapie vaak hoog uitkwam. Ik had er toen eigenlijk haptonomie, zodat je met lichaam ĂŠn geest werkt. nog nooit van gehoord (fysiotherapie was gelukkig Daarnaast wil ik in de verdere toekomst onderzoek opzetten nooit nodig), maar het leek me leuk. Dit is de beste en uitvoeren om bij te dragen aan kennisvernieuwing. keuze ooit gebleken!

FysioPraxis | december 2017/januari 2018

Âť De toekomst van Ingo Nijhuis bleek niet in de fysiotherapie liggen. In september startte hij met de masteropleiding tot physician assistant en sindsdien werkt hij vier dagen per week in huisartsenpraktijk De Driehoek in Hengelo. Een prak­ tijk met meerdere huisartsen en een breed scala aan patiĂŤn­ ten. Ingo: â&#x20AC;&#x153;En dat is ook wat mij zo ontzettend trekt.â&#x20AC;?

Specialisatie In 2014 antwoordde Ingo op de vraag â&#x20AC;&#x153;Wil je je ergens in specialiseren?â&#x20AC;? met â&#x20AC;&#x153;Ja, absoluut.â&#x20AC;? Maar daar is hij helemaal van teruggekomen. Ingo vertelt: â&#x20AC;&#x153;Tijdens het interview in 2017 werkte ik bij een groepspraktijk in Winterswijk. Ik had mij gespecialiseerd in het nek- en schoudergebied en veelvoorkomende klachten zoals hoofdpijn, duizeligheid en schouderklachten. Ik vond het fijn mij daarin te verdiepen, heb daar met veel plezier gewerkt met een gezellig team met veel kennis. Maar ik begon mij wel af te vragen of ik mijn werk over tien of twintig jaar nog steeds leuk zou vinden. Ik merkte bij mezelf dat specialisatie een ontwikkeling is die niet bij mij past. Hoe meer ik me focuste op ĂŠĂŠn regio, hoe minder patiĂŤnten ik zag met andere klachten. Daardoor ging ik mijn werk als routine ervaren, teveel van hetzelfde.

Ik concludeerde dat ik meer een generalist ben en behoefte heb aan verbreding en afwisselingâ&#x20AC;?, gaat Ingo verder. â&#x20AC;&#x153;Daarom besloot ik iets heel anders te gaan doen en ben ik begonnen met de masteropleiding tot physician assistant. Een physician assistant doet heel veel ondersteunende taken binnen een bepaald specialisme, meestal in een ziekenhuis of huisartsenpraktijk.â&#x20AC;?

De opleiding duurt 2,5 jaar en is een leer-werk-traject. â&#x20AC;&#x153;Dus alles wat ik op school leer, breng ik hier direct in de praktijk en wat ik hier zie, neem ik mee in de opleidingâ&#x20AC;?, vertelt Ingo enthousiast. â&#x20AC;?Daardoor voel ik me wel weer stagiair, want mijn kennis van fysiotherapie kan ik hier maar deels toepassen. Natuurlijk kun je hier wel de anamnese afnemen en onderzoek doen naar klachten aan het houdings- en bewegingsapparaat. Alleen doe je dat niet om mensen te gaan behandelen maar om ze uit te leggen wat er aan de hand is en naar wie en waarom ze worden doorverwezen.â&#x20AC;?

opleiding autotechniek gedaanâ&#x20AC;?, lacht hij. Waarom is hij destijds geen geneeskunde gaan studeren? Ingo: â&#x20AC;&#x153;Mijn studie- en beroepskeuzes zijn tot nu toe een logisch proces geweest. Ik had een bèta-profiel, natuur, gezondheid en techniek (NG/NT) op het VWO. Na de autotechniek ben ik alsnog de interesseen competentietesten uit het laatste VWO-jaar gaan doen en daaruit kwam toen de optie fysiotherapie. Ik had er nog nooit van gehoord maar het leek me een leuke en passende studie.

Fysiotherapie heeft me heel veel inzichten gegeven in het houdings- en bewegingsapparaat en bijbehorende klachten en over hoe de zorg werkt. Dat zou ik nu voor geen goud willen missen.â&#x20AC;?

Advies Veel scholieren uit het voorgezet onderwijs hebben geen idee welke beroepsopleiding ze moeten kiezen. Sommigen stoppen het eerste jaar, sommigen switchen van studie, anderen nemen een tussenjaar.

Ingo: â&#x20AC;&#x153;Ga je vooral breed oriĂŤnteren, want er zijn zo veel opleidingen. Bezoek open dagen en meeloopdagen. Houd alle opties open en kijk voordat je ergens voor kiest hoe het er in de dagelijkse praktijk uitziet. Ik had bijvoorbeeld door de open dagen van de architectuuropleiding een heel ander beeld van dat vak gekregen dan ik opmaakte uit wat een architect me later vertelde. Terwijl er in mijn fysiotherapieopleiding juist veel studenten waren die een heel bewuste keuze hadden gemaakt omdat ze wisten waar het over ging, doordat ze in hun jeugd met fysiotherapie in aanraking waren gekomen. Kortom, neem de moeite om je in je vervolgopleiding te verdiepen. Je wilt toch weten waar je aan begint?â&#x20AC;?

Ambitie â&#x20AC;&#x153;In de huisartsengeneeskunde kun je als physician assistant zo worden opgeleid dat je uiteindelijk zelfstandig spreekuur kunt gaan draaien, op een aantal aan dokters voorbehouden handelingen na,â&#x20AC;? vertelt Ingo, â&#x20AC;&#x153;en dat is wat ik wil gaan bereiken.â&#x20AC;?

In de interviews van 2014 en 2017 was te lezen dat Ingo eerst architect wilde worden. â&#x20AC;&#x153;En ik heb ook nog 3 maanden een

20 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

â&#x20AC;&#x2DC;Ik ben een generalist met behoefte aan verbredingâ&#x20AC;&#x2122;

FYSIOTHERAPEUTEN

euten vertellen waarom ze kozen voor de opleiding – in de verdere toekomst – willen gaan doen.

essante vak? dat ik bij dit vak de theorie ”

Mirthe Everlo Fotografie: Wiep van Apeldoorn

STEVEN ZWART

DE KOSTER

erapie gekozen? k Fysiotherapie omdat het ert. Tijdens mijn jeugd heb ik l werk ik ook als tennisleraar. aking gekomen met bleste weten hoe een blessure aar ook hoe blessures voorn ik mij ben gaan verdiepen in achter dat het een veelzijdig is, dat is iets wat erg bij mij ntact te zijn met mensen en

Waar wil je gaan werken?

“Ik wil graag in een vrijgevestigde praktijk werken, omdat je hier zeer verschillende mensen en aandoeningen tegenkomt.

Op deze manier blijf je leren.”

Wil je je ergens in specialiseren?

“Ik wil mij graag gaan specialiseren in de manuele therapie, omdat je hier nog dieper ingaat op het houdings- en bewegingsapparaat.”

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

“Dit was voor mij de perfecte combinatie van mijn passie voor sport en bewegen en mijn interesse in de werking van het menselijk lichaam. Fysiotherapie was niet mijn eerste keuze, maar op aanraden van mijn ouders heb ik een aantal dagen meegelopen met een fysiotherapeute.

Na deze meeloopdagen was ik verkocht.

Tot op de dag van vandaag heb ik geen spijt van mijn keuze. Het is een geweldige ervaring om samen met patiënten aan hun herstel en een betere kwaliteit van leven te werken.”

Wat vond je het meest interessante vak?

“Orthopedie, vanwege mijn interesse

UIS

essante vak? haam in elkaar zit staat voor mij bovenaan. Het is erg eer bij kijken dan alleen spieren en botten leren. Zo is niet duidelijk welke anatomische oorzaken eraan ten e interessant om hier later onderzoek naar te doen.”

stelijnspraktijk. In een dergelijke setting ben ik op dit am, bij gezondheidscentrum ProCorpus in Enschede.

eren? eet ik nog niet. Mijn voorkeur gaat uit naar een rapie en haptonomie, zodat je met lichaam én geest verdere toekomst onderzoek opzetten en uitvoeren vernieuwing.”

Waar wil je gaan werken?

“Ik werk bij Fysiotherapie ZorgSaam in Nijverdal, voor mij de ideale setting. Binnen deze eerstelijnspraktijk werk ik samen met mensen met verschillende specialismen, waardoor je veel van elkaar kunt leren.

Momenteel werk ik in onze dependance in een sportschool en probeer ik, arbeidsfysiotherapie op te zetten.”

Wil je je ergens in gaan specialiseren?

“Ik wil mij specialiseren tot manueel therapeut. Ik heb de Minor Manueel Therapeutisch Handelen gevolgd aan de HAN in Nijmegen. Binnen de eerstelijnspraktijk zie ik veel patiënten

met rugklachten en als manueel therapeut heb je een groter scala aan behandelmogelijkheden. De masters Bewegingswetenschappen en Fysiotherapiewetenschappen vind ik interessant vanwege het waarborgen van kwaliteit. Daarnaast wil ik actief zijn binnen het onderwijs en met een van deze masters is dat mogelijk.”

MIRTHE EVERLO Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

“Ik vind dat je eerst kennis moet hebben gemaakt met het vak fysiotherapie. Dit kun je natuurlijk op meerdere manieren doen. Ik heb, geluk bij een ongeluk, kennis kunnen maken met het vak, doordat ik moest revalideren voor en na een voorstekruisbandreconstructie. Ik was altijd al geïnteresseerd in het menselijk lichaam, maar door kennis te maken met fysiotherapie werd dit versterkt.

Het menselijk lichaam riep bij mij vragen op, waardoor ik meer van het vak wilde weten.”

Wat vond je het meest interessante vak?

“De praktijklessen. In deze lessen werden de praktische vaardigheden geoefend, maar daarnaast ook, wat ik nóg interessanter vond, het klinisch redeneren.

Vragen zoals “waarom” en “hoe kan het dat...” maakten dat ik het vak interessant vond en steeds meer wilde weten.”

Waar wil je gaan werken?

“Op dit moment ben ik werkzaam bij fysiotherapiepraktijk gezondheidscen-

er nog niet naar een praktijk over te nemen. De afgelopen tijd was erg druk en hectisch, dit is niet het juiste moment.”

12

IRIS VAN DE WEERD

erapie

chitect werkstuk echter op zoek die door sts te hier e er . Het or de Met deze opleihelp je mensen. Daar haal ik veel k het menselijk lichaam ontzettend interessant.”

voor sportgerelateerde klachten en manuele therapie.”

HOE IS HET NU MET…

Mirthe Everlo 2014 2017

>>

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

Ik vind dat je eerst kennis moet hebben gemaakt met het vak fysiotherapie.

Dit kun je natuurlijk op meerdere manieren doen. Ik heb, geluk bij een ongeluk, kennis kunnen maken met het vak, doordat ik moest revalideren voor en na een voorstekruisbandreconstructie.

Ik was altijd al geïnteresseerd in het menselijk lichaam, maar door kennis

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

“Vanwege de afwisseling: zoveel verschillende mensen, van jong tot oud en van een klein letsel tot chronisch ziek. Daarbij heb ik veel interesse voor het bewegingsapparaat.”

te maken met fysiotherapie werd dit versterkt. Het menselijk lichaam riep bij mij vragen op, waardoor ik meer van het vak wilde weten.

De praktijklessen. In deze lessen werden de praktische vaardigheden geoefend, maar daarnaast ook, wat ik nóg interessanter vond, het klinisch redeneren. Vragen zoals ‘waarom’ en ‘hoe kan het dat...’ maakten dat ik het vak interessant vond en steeds meer wilde weten.

Waar wil je gaan werken?

trum Wesselerbrink te Enschede. Dit is ook waar ik graag wilde werken, in een particuliere fysiotherapiepraktijk. In de avonduren ben ik werkzaam als medisch fitnessbegeleidster bij Fysiotherapie Langeveld in Mariaparochie.”

Wil je je ergens in specialiseren?

“Mijn voorkeur gaat op dit moment uit naar psychosomatische fysiotherapie.

De invloed van psychische en sociale factoren op lichamelijke klachten trekt mij.

Daarnaast wil ik me graag verder specialiseren. Waarin? Dat vind ik op dit moment moeilijk om te zeggen. Je eigen visie behouden vind ik in elk geval belangrijk, dat tekent je als fysiotherapeut, waar je je ook in gaat specialiseren.”

Waar werk je?

Ik ben op dit moment werkzaam bij Fysiotherapie Langeveld, een particuliere praktijk met veel ambitie en een vooruitstrevende blik naar de toekomst. Ik werk vier dagen en ben afgelopen september gestart met de master Musculoskeletale Revalidatie (MMR), waarvoor ik één dag in de week naar Nijmegen ga. Ik wil graag de erkende graad Master of Science behalen voor orofaciale fysiotherapie.

Wat vond je het meest interessante vak?

Op dit moment ben ik werkzaam bij fysiotherapiepraktijk JH]RQGKHLGVFHQWUXP :HVVHOHUEULQN WH (QVFKHGH 'LW LV RRN ZDDU LN JUDDJ wilde werken, in een particuliere fysiotherapiepraktijk. In de avonduren EHQ LN ZHUN]DDP DOV PHGLVFK ȴWQHVVEHJHOHLGVWHU ELM )\VLRWKHUDSLH Langeveld in Mariaparochie.

Wat vond je het meest interessante vak?

“Sinds mijn afstuderen geef ik zelf les op het Saxion. Ik geef aan de eerstejaars anatomie in vivo en leerwerkgroepbegeleiding (in kleine groepen verschillende stof met elkaar in verband brengen).

Tijdens mijn studie vond ik de lessen tijdens de grote stages in het laatste jaar het meest interessant. Daarbij werd dieper ingegaan op de onderwerpen waar ik voor gekozen had. Dit was voor mij ‘interne’ (hart, vaten, longen).”

Wil je je ergens in specialiseren?

Mijn voorkeur gaat op dit moment uit naar psychosomatische fysiotherapie.

De invloed van psychische en sociale factoren op lichamelijke klachten WUHNW PLM 'DDUQDDVW ZLO LN PH JUDDJ YHUGHU VSHFLDOLVHUHQ :DDULQ" Dat vind ik op dit moment moeilijk om te zeggen. Je eigen visie behouden vind ik in elk geval belangrijk, dat tekent je als fysiotherapeut, waar je je ook in gaat specialiseren.

Welke patiëntengroep zie je?

Ik zie patiënten van allerlei leeftijdsgroepen, voornamelijk op orthopedisch gebied.

Nog steeds blij met de keuze voor het vak fysiotherapie?

Ik ben nog steeds blij met mijn keuze, elke dag werken met patiënten houdt mij scherp, geeft mij voldoende uitdaging in mijn werk en geeft mij elke dag weer opnieuw voldoening.

Waar wil je gaan werken?

“Ik was aanvankelijk uitgeloot voor fysiotherapie en heb eerst een jaar pabo gedaan. Vanaf het begin leek mij fysiotherapie en lesgeven een supercombinatie. Ik geef nu les en werk in de gehandicaptenzorg, maar een instelling heeft voor mij niet per se de voorkeur.”

Wil je je ergens in specialiseren?

“Absoluut! Ik twijfel alleen nog heel erg. Tijdens de opleiding heb ik mij zo breed mogelijk in de verschillende richtingen verdiept door stages te lopen en projecten te doen. Voor nu vind ik eerst werkervaring opdoen belangrijk voordat ik een keuze ga maken. Eerst de basis goed voor je gaat uitbreiden. Mijn voorkeur gaat wel uit naar osteopathie.”

FysioPraxis | jubileumnummer 2014

Wat is je ambitie, wat is je doel voor de komende vijf jaar?

Mijn ambitie is om mijzelf verder te ontwikkelen op orofaciaal gebied, maar ook verder te ontwikkelen in het muskeloskeletale domein. Mijn eigen visie (blijven) ontwikkelen is voor mij belangrijk. Op dit moment werk ik veel vanuit de anatomische ketens/lijnen. Veel lichamelijk (onbegrepen) klachten komen voort uit kaken. Mijn kennis hierover wil ik graag verder ontwikkelen. Over vijf jaar zou ik graag willen deelnemen aan een eventuele maatschap.

Op langere termijn wil ik misschien meer voor de opleiding fysiotherapie of de masteropleiding betekenen.

Mijn eigen visie blijven ontwikkelen is voor mij belangrijk

33 FysioPraxis | december 2017/januari 2018

Mirthe werkt sinds een jaar of vijf bij Fysiotherapie Langeveld, een particuliere eerstelijnsfysiopraktijk in Mariaparochie. Zij heeft zich gespecialiseerd in orofaciale en musculoskeletale fysiotherapie en ziet een brede patiënt­ groep, jong en oud, met klachten aan het hoofd-, hals- en kaakgebied. In 2014 vertelde ze dat ‘de invloed van psy­ chische en sociale factoren op lichamelijke klachten’ haar boeide en dat is niet veranderd: “Lichaam en geest beïnvloe­ den elkaar.”

Specialisatie In 2017 was Mirthe net gestart met haar masteropleiding Musculoskeletale Revalidatie aan de HAN. Afgelopen schooljaar heeft ze die afgerond. Mirthe: “Ik ben de afgelopen drie jaar in de wetenschap gedoken. Ik heb mij breed laten scholen door in één jaar sport, manueel en orofaciaal te doen. Vervolgens heb ik ter verdieping voor orofaciale fysiotherapie gekozen, dus het hoofd-, hals en kaakgebied en alles wat daarbij hoort.”

In 2017 vertelde Mirthe ook dat zij het belangrijk vond haar eigen visie te ontwikkelen. “Die visie is dat het hele lichaam met elkaar in verbinding staat,” zegt zij, “en zo behandel ik mijn patiënten ook. Als je last hebt van hoofdpijn kan de oorzaak daarvan heel ergens anders liggen, bijvoorbeeld in je rug of zelfs in je tenen.

Mensen denken vaak bij fysiotherapie alleen aan het lichaam maar we zijn allang de weg in geslagen van het biopsychosociale”, zegt Mirthe. “Alles hangt met elkaar samen.” Mirthe maakt naast haar fysiotherapeutische kennis en vaardigheden gebruik van Neurokinetic Therapy (NKT). “De NKT-behandelmethode bestaat uit het opsporen en identificeren van disfunctionele beweegpatronen in het brein. Het doel is om de oorzaak van de klachten aan te pakken en niet het gevolg. Niets in je lijf werkt op zichzelf, alles gaat via anatomische ketens.”

Ontwikkelingen in het vak “Ik denk dat er nu meer wetenschappelijk onderbouwd moet worden dan bijvoorbeeld dertig jaar geleden”, zegt Mirthe.

“Vroeger was de fysiotherapeut de masseur of, in de volksmond, ‘de kraker’. Maar nu hebben we veel meer behandelmogelijkheden ter beschikking.”

Mirthe is ook voorstander van de evidence-based practice die van de moderne fysiotherapeut wordt verwacht. “De afweging van ‘Wat zegt de patiënt, wat zegt de wetenschap en wat vind jij? zorgt ervoor dat je als fysiotherapeut de behandeling kunt bepalen die de patiënt verdient”, zegt Mirthe. “Want iedere ­patiënt die je voor je hebt, is uniek. Een mens met een ander verhaal en een andere achtergrond. En iedere patiënt verdient een eigen manier van behandelen.”

Advies “Ik vind het werken in de zorg leuk en waardevol,” zegt Mirthe, “maar ik moet wel zeggen dat ik een ander beeld had van de dagelijkse praktijk als fysiotherapeut toen ik van de opleiding kwam. Natuurlijk kende ik de behandelingen wel, maar ik was niet voorbereid op randzaken zoals de administratie en dingen die je in je vrije tijd moet doen. Dat had ik niet voorzien en ik vind het een uitdaging om werk en privé gescheiden te houden.

Mijn advies aan studenten is dan ook: laat je goed informeren.

En aan hogescholen: bereid je studenten erop voor dat er bij het vak meer komt kijken dan behandelen. Ik heb er destijds wel colleges over gehad maar toch was er weinig aandacht voor.

Schep een realistisch beeld van de dagelijkse praktijk. Het is niet alleen ‘ik onderzoek een knie en die ga ik behandelen’.”

Ambitie “Dankzij mijn brede opleiding in het eerste jaar van mijn master zou ik nu kunnen kiezen voor een zogenaamd ‘kopjaar’. Dat betekent dat ik de master Manueel of de master Sport binnen één jaar kan doen. Maar voorlopig ben ik dat niet van plan en focus ik mij op mijn verdere specialisatie als orofaciaal fysiotherapeut. Misschien dat ik in de toekomst wel in een praktijk wil werken die echt gespecialiseerd is op dat gebied.”

Op de lange termijn ziet Mirthe zichzelf ook wel iets in het onderwijs doen. “Ik vind het leuk om stagiairs te begeleiden,” zegt ze. Dat geldt ook voor de ambitie die zij in 2017 noemde, om ‘over vijf jaar’ deel te nemen aan een maatschap. Mirthe: “Ja, ook die wens is gebleven, maar op dit moment staat m’n hoofd

‘Alles hangt met elkaar samen’ FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 21

»

Steven Zwart

Ontwikkelingen in het vak 13

Steven Zwart 2014 2017

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

Dit was voor mij de perfecte combinatie van mijn passie voor sport en bewegen en mijn interesse in de werking van het menselijk lichaam. Fysiotherapie was niet mijn eerste keuze, maar op aanraden van mijn ouders heb ik een aantal dagen meegelopen met een fysiotherapeute uit mijn woonplaats. Na deze meeloopdagen was ik verkocht. Tot op de dag van vandaag heb ik geen spijt van mijn keuze. Het is keer op keer een geweldige ervaring om samen met patiënten aan hun herstel en een betere kwaliteit van leven te werken.

Fotografie: Wiep van Apeldoorn

Waar werk je?

Ik ben recentelijk veranderd van werkgever. De afgelopen drie jaar heb ik gewerkt bij Fysiotherapie ZorgSaam in Nijverdal en Hellendoorn. Sinds september ben ik werkzaam bij Fysiotherapie Hatert in Nijmegen. Dit is een eerstelijnsfysiotherapiepraktijk met verschillende specialismen. De praktijk is sterk verbonden met de wijk Hatert en we zijn nauw betrokken bij activiteiten en projecten die de gezondheid en het welzijn van de mensen in Hatert betreffen.

Naast mijn werkzaamheden ben ik bezig met mijn master sportfysiotherapie aan de SOMT. Ik zit inmiddels alweer in het derde jaar en ik hoop in 2018 te kunnen afstuderen.

Wat is je ambitie, wat is je doel voor de komende vijf jaar?

Wat vind je het meest interessante vak?

Orthopedie, vanwege mijn interesse voor sportgerelateerde klachten en manuele therapie.

STEVEN ZWART Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

“Dit was voor mij de perfecte combinatie van mijn passie voor sport en bewegen en mijn interesse in de werking van het menselijk lichaam. Fysiotherapie was niet mijn eerste keuze, maar op aanraden van mijn ouders heb ik een aantal dagen meegelopen met een fysiotherapeute.

Na deze meeloopdagen was ik verkocht.

Tot op de dag van vandaag heb ik geen spijt van mijn keuze. Het is een geweldige ervaring om samen met patiënten aan hun herstel en een betere kwaliteit van leven te werken.”

Wat vond je het meest interessante vak?

“Orthopedie, vanwege mijn interesse

Waar wil je gaan werken?

voor sportgerelateerde klachten en manuele therapie.”

Waar wil je gaan werken?

“Ik werk bij Fysiotherapie ZorgSaam in Nijverdal, voor mij de ideale setting. Binnen deze eerstelijnspraktijk werk ik samen met mensen met verschillende specialismen, waardoor je veel van elkaar kunt leren.

Momenteel werk ik in onze dependance in een sportschool en probeer ik, arbeidsfysiotherapie op te zetten.”

Wil je je ergens in gaan specialiseren?

“Ik wil mij specialiseren tot manueel therapeut. Ik heb de Minor Manueel Therapeutisch Handelen gevolgd aan de HAN in Nijmegen. Binnen de eerstelijnspraktijk zie ik veel patiënten

Ik werk bij Fysiotherapie ZorgSaam in Nijverdal, voor mij de ideale setting. Binnen deze eerstelijnspraktijk werk ik samen met mensen met verschillende specialismen, waardoor je veel van elkaar kunt leren. Momenteel werk ik in onze dependance in een sportschool en probeer ik, naar aanleiding van ons afstudeerproject, arbeidsfysiotherapie op te zetten.

Wil je je ergens in gaan specialiseren?

Ik wil mij specialiseren tot manueel therapeut. Ik heb de Minor Manueel Therapeutisch Handelen

met rugklachten en als manueel therapeut heb je een groter scala aan behandelmogelijkheden. De masters Bewegingswetenschappen en Fysiotherapiewetenschappen vind ik interessant vanwege het waarborgen van kwaliteit. Daarnaast wil ik actief zijn binnen het onderwijs en met een van deze masters is dat mogelijk.”

gevolgd aan de HAN in Nijmegen. Binnen de eerstelijnspraktijk zie ik veel patiënten met rugklachten en als manueel therapeut heb je een groter scala aan behandelmogelijkheden. De masters Bewegingswetenschappen en Fysiotherapiewetenschappen vind ik ook interessant

Welke patiëntengroep zie je?

Binnen onze praktijk werken we met verschillende vakgroepen. Ik behoor tot de vakgroep musculoskeletaal. Hierdoor zie ik met name mensen met musculoskeletale klachten. Door mijn specialisatie zie ik daarnaast sporters met allerlei uiteenlopende klachten. Ik verzorg tevens de echografie binnen onze praktijk.

Nog steeds blij met de keuze voor het vak fysiotherapie?

Ik ben zeer tevreden met mijn keuze voor het vak fysiotherapie. Het blijft een mooie ervaring om met mensen aan hun herstel te werken en te zien dat ze steeds meer vertrouwen krijgen in zichzelf of hun lichaam.

vanwege het waarborgen van kwaliteit. Daarnaast wil ik later actief zijn binnen het onderwijs en met een van deze masters is dat mogelijk.

IRIS VAN DE WEERD

Ik heb de ambitie binnen het onderwijs actief te zijn

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

“Vanwege de afwisseling: zoveel verschillende mensen, van jong tot oud en van een klein letsel tot chronisch ziek. Daarbij heb ik veel interesse voor het bewegingsapparaat.”

trum Wesselerbrink te Enschede. Dit is ook waar ik graag wilde werken, in een particuliere fysiotherapiepraktijk. In de avonduren ben ik werkzaam als medisch fitnessbegeleidster bij Fysiotherapie Langeveld in Mariaparochie.”

Allereerst wil ik aankomend jaar mijn studie afronden. Ik vind het een erg leuke en interessante studie en ik wil hier graag meer mee doen bij verschillende sportclubs en sportverenigingen. Afgelopen jaar heb ik bijvoorbeeld deel uitgemaakt van de medische begeleiding van het VolkerWessels-Merckx Cycling Team. Ik verzorgde de fitheidstesten (lactaatmeting, stabiliteits- en mobiliteitstesten etc.) van het team. Dit was een leerzame en gave ervaring. Daarnaast wil ik actief blijven binnen de reguliere praktijk, omdat ik de afwisseling door de verschillende patiënten juist zo leuk vind. Ook heb ik de ambitie om in de toekomst binnen het onderwijs actief te zijn.

>>

Wat vond je het meest interessante vak?

“Sinds mijn afstuderen geef ik zelf les op het Saxion. Ik geef aan de eerstejaars anatomie in vivo en leerwerkgroepbegeleiding (in kleine groepen verschillende stof met elkaar in verband brengen).

Tijdens mijn studie vond ik de lessen tijdens de grote stages in het laatste jaar het meest interessant. Daarbij werd dieper ingegaan op de onderwerpen waar ik voor gekozen had. Dit was voor mij ‘interne’ (hart, vaten, longen).”

FysioPraxis | december 2017/januari 2018

» Steven is sportfysiotherapeut en werkt bij Fysiotherapie Wil je je ergens in specialiseren?

“Mijn voorkeur gaat op dit moment uit naar psychosomatische fysiotherapie.

De invloed van psychische en sociale factoren op lichamelijke klachten trekt mij.

Daarnaast wil ik me graag verder specialiseren. Waarin? Dat vind ik op dit moment moeilijk om te zeggen. Je eigen visie behouden vind ik in elk geval belangrijk, dat tekent je als fysiotherapeut, waar je je ook in gaat specialiseren.”

Waar wil je gaan werken?

“Ik was aanvankelijk uitgeloot voor fysiotherapie en heb eerst een jaar pabo gedaan. Vanaf het begin leek mij fysiotherapie en lesgeven een supercombinatie. Ik geef nu les en werk in de gehandicaptenzorg, maar een instelling heeft voor mij niet per se de voorkeur.”

Wil je je ergens in specialiseren?

“Absoluut! Ik twijfel alleen nog heel erg. Tijdens de opleiding heb ik mij zo breed mogelijk in de verschillende richtingen verdiept door stages te lopen en projecten te doen. Voor nu vind ik eerst werkervaring opdoen belangrijk voordat ik een keuze ga maken. Eerst de basis goed voor je gaat uitbreiden. Mijn voorkeur gaat wel uit naar osteopathie.”

ZorgSaam in Nijverdal en Hellendoorn, een grote eerste­ lijnsfysiotherapiepraktijk met veertien collega’s met ver­ schillende specialismen, een diëtist, podotherapeuten en een hardloopwinkel met schoenen. Steven: “Ik zie patiënten met sportblessures, vooral met klachten aan de onderste extremiteiten. Tijdens ons spreekuur in het Hielpijn Centrum Twente zie ik patiënten met langdurige hielklachten. Ik werk zowel met amateur- als topsporters. Bij wielrenploeg VolkerWessels-Merckx Cycling Team nemen wij komend sei­ zoen inspanningstesten af. Mijn werk is leuk en gevarieerd!”

FysioPraxis | jubileumnummer 2014

33

Specialisatie In 2018 heeft Steven zijn master Sportfysiotherapie afgerond.

“Die opleiding ben ik gaan doen omdat ik mijn kennis wilde verdiepen. Mijn affiniteit ligt bij sportklachten en blessures aan de onderste extremiteiten. Als algemeen fysiotherapeut weet je van best veel dingen wat, maar niet van één ding heel veel”, vertelt Steven. “Ik ben blij dat ik klaar ben, want het was best stressvol. De docenten adviseerden vooraf om drie dagen in de week te gaan werken, maar om financiële redenen werd dat dan toch iets meer. Zeker in het laatste jaar van de opleiding, met de afstudeeropdracht erbij, werd het echt een uitdaging om alles rond te krijgen.”

“Ik hoop dat er wat meer aandacht komt voor preventie, want symptoombestrijding en pappen en nathouden is van vroeger”, zegt Steven. “De laatste jaren is er al meer aandacht voor de beïnvloeding van leefstijl en gedrag en dat is goed, want de patiënt kan voor een deel zelf bijdragen aan de oplossing van een klacht. Binnen onze praktijk zijn we daar ook actief mee. We delen onder meer informatie over leefstijl, gezonde voeding, zingeving, bijvoorbeeld via social media en blogs. Vorig jaar hebben we voor 150 mensen een beweegavond georganiseerd met een wandeltocht, fietstocht en hardlooproute. Daarbij kwam ook aan de orde hoe je gezond kunt blijven. Het is enorm jammer dat die avond dit jaar door corona niet door kon gaan.”

Advies Steven adviseert beginnende fysiotherapeuten om eerst vooral veel vlieguren te maken. “Uiteindelijk gaat iedereen zich in de toekomst specialiseren,” zegt hij, “maar in het eerste jaar moet je je gewoon breed oriënteren. Het is leuk om samen te werken met anderen en je specifieke interesses te ontdekken.”

De stage tijdens de opleiding speelt ook een belangrijke rol, vindt Steven. “Ik denk dat ik tijdens mijn bachelor het meeste heb geleerd binnen mijn stage. In de praktijk leer je echt het meest en het is vervelend dat corona daar zo’n negatieve invloed op heeft. Ik heb zelf ook de begeleiding van enkele stagiaires sportfysiotherapie tijdelijk stop moeten zetten. Ik zit veel in de oefenzaal en merk aan patiënten dat ze het nu moeilijk vinden als het druk is in de praktijk. Dan wordt het lastig om afstand te houden. Dus als er bij een behandeling dan nog een stagiaire bij moet is dat niet handig. Maar ik zag pas een oproep van studenten op LinkedIn die een stageplek zochten en dat vind ik dan wel echt heel sneu.”

Ambitie “In 2014 wilde ik nog manueel therapeut worden, maar naarmate ik me meer ontwikkelde kreeg ik vooral affiniteit met sportblessures. Bovendien spreekt het gedachtegoed van de opleiding Sportfysiotherapie mij enorm aan”, zegt Steven. “De gezondheidszorg kan soms erg reductionistisch zijn en sport­ fysiotherapie kijkt met een brede blik naar bijvoorbeeld een heel beweegpatroon in plaats van naar het functioneren van dat ene gewrichtje.”

Wat Steven ook in zowel 2014 als 2017 uitsprak was de wens om actief te zijn binnen het onderwijs. Die ambitie is er nog steeds.

Steven: “Ik denk wel dat ik over 5 of 10 jaar lesgeef, in combinatie met werken in de praktijk. Ik heb vorig jaar bij Denkfysio weleens les gegeven in oefentherapie aan derde- en vierdejaars studenten van de HAN en Avans Hogeschool. Ik begeleid stagiaires van de SOMT en geef af en toe wat scholingen binnen de praktijk, zoals kortgeleden aan een diëtistengroep. Misschien zou ik op den duur iets op het Saxion kunnen doen. Ik vind het erg leuk om anderen te helpen in het proces om een betere fysiotherapeut te worden.”

22 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

‘Ik denk dat ik over 5 of 10 jaar lesgeef’

»

Fotografie: Wiep van Apeldoorn

STEVEN ZWART

Iris van de Weerd

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

“Dit was voor mij de perfecte combinatie van mijn passie voor sport en bewegen en mijn interesse in de werking van het menselijk lichaam. Fysiotherapie was niet mijn eerste keuze, maar op aanraden van mijn ouders heb ik een aantal dagen meegelopen met een fysiotherapeute.

Na deze meeloopdagen was ik verkocht.

Tot op de dag van vandaag heb ik geen spijt van mijn keuze. Het is een geweldige ervaring om samen met patiënten aan hun herstel en een betere kwaliteit van leven te werken.”

Wat vond je het meest interessante vak?

“Orthopedie, vanwege mijn interesse

voor sportgerelateerde klachten en manuele therapie.”

Waar wil je gaan werken?

“Ik werk bij Fysiotherapie ZorgSaam in Nijverdal, voor mij de ideale setting. Binnen deze eerstelijnspraktijk werk ik samen met mensen met verschillende specialismen, waardoor je veel van elkaar kunt leren.

Momenteel werk ik in onze dependance in een sportschool en probeer ik, arbeidsfysiotherapie op te zetten.”

Wil je je ergens in gaan specialiseren?

“Ik wil mij specialiseren tot manueel therapeut. Ik heb de Minor Manueel Therapeutisch Handelen gevolgd aan de HAN in Nijmegen. Binnen de eerstelijnspraktijk zie ik veel patiënten

met rugklachten en als manueel therapeut heb je een groter scala aan behandelmogelijkheden. De masters Bewegingswetenschappen en Fysiotherapiewetenschappen vind ik interessant vanwege het waarborgen van kwaliteit. Daarnaast wil ik actief zijn binnen het onderwijs en met een van deze masters is dat mogelijk.”

14

IRIS VAN DE WEERD

HOE IS HET NU MET…

Iris van de Weerd 2014 2017

>>

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

Waarom heb je voor fysiotherapie gekozen?

“Vanwege de afwisseling: zoveel verschillende mensen, van jong tot oud en van een klein letsel tot chronisch ziek. Daarbij heb ik veel interesse voor het bewegingsapparaat.”

Vanwege de afwisseling: zoveel verschillende mensen, van jong tot oud en van een klein letsel tot chronisch ziek.

Daarbij heb ik veel interesse voor het bewegingsapparaat.

Waar werk je?

Sinds twee jaar werk ik in een eerstelijnspraktijk in de Achterhoek. Eerst combineerde ik twee banen, maar nu werk ik hier parttime. Naast het werk zit ik nu in mijn tweede jaar voor de master fysiotherapie in de geriatrie.

Wat vond je het meest interessante vak?

Sinds mijn afstuderen geef ik zelf les op het Saxion. Ik geef aan de eerstejaars anatomie in vivo en leerwerkgroepbegeleiding (in kleine groepen verschillende stof met elkaar in verband brengen). Tijdens mijn studie vond ik de lessen tijdens de grote stages in het laatste jaar het meest interessant. Daarbij werd dieper ingegaan op de onderwerpen waar ik voor gekozen had. Dit was voor mij ‘interne’ (hart, vaten, longen).

Wat is je ambitie, wat is je doel voor de komende vijf jaar?

Mijn doel is eerst het behalen van mijn master. Daarna wil ik mijn uren uitbreiden om nog meer multidisciplinair samen te werken in de omgeving. Op dit moment wordt dit wel gedaan, maar voor de toekomst wordt gewerkt aan een plan om binnen de eerste lijn nog meer tegelijk bij de patiënt thuis te zijn voor adviezen en een gezamenlijk plan.

Waar wil je gaan werken?

trum Wesselerbrink te Enschede. Dit is ook waar ik graag wilde werken, in een particuliere fysiotherapiepraktijk. In de avonduren ben ik werkzaam als medisch fitnessbegeleidster bij Fysiotherapie Langeveld in Mariaparochie.”

Wil je je ergens in specialiseren?

“Mijn voorkeur gaat op dit moment uit naar psychosomatische fysiotherapie.

De invloed van psychische en sociale factoren op lichamelijke klachten trekt mij.

Daarnaast wil ik me graag verder specialiseren. Waarin? Dat vind ik op dit moment moeilijk om te zeggen. Je eigen visie behouden vind ik in elk geval belangrijk, dat tekent je als fysiotherapeut, waar je je ook in gaat specialiseren.”

Ik was aanvankelijk uitgeloot voor fysiotherapie en heb eerst een jaar pabo gedaan. Vanaf het begin leek mij fysiotherapie en lesgeven een supercombinatie. Ik geef nu les en werk in de

Wat vond je het meest interessante vak?

“Sinds mijn afstuderen geef ik zelf les op het Saxion. Ik geef aan de eerstejaars anatomie in vivo en leerwerkgroepbegeleiding (in kleine groepen verschillende stof met elkaar in verband brengen).

Tijdens mijn studie vond ik de lessen tijdens de grote stages in het laatste jaar het meest interessant. Daarbij werd dieper ingegaan op de onderwerpen waar ik voor gekozen had. Dit was voor mij ‘interne’ (hart, vaten, longen).”

gehandicaptenzorg, maar een instelling heeft voor mij niet per se de voorkeur.

Welke patiëntengroep zie je?

Op dit moment zie ik voornamelijk geriatriepatiënten. Voor ongeveer de helft van de tijd ben ik bij patiënten aan huis. Op de praktijk geef ik verder seniorfitness en ondersteun ik groepen mensen met COPD. Ook zie ik vanuit het ClaudicatioNet per week een aantal patiënten met claudicatio.

Wil je je ergens in specialiseren?

Absoluut! Ik twijfel alleen nog heel erg. Tijdens de opleiding heb ik mij zo breed mogelijk in de verschillende richtingen verdiept door stages te lopen en projecten te doen. Voor nu vind ik eerst werkervaring opdoen belangrijk voordat ik een keuze ga maken.

Eerst de basis goed voor je gaat uitbreiden.

Mijn voorkeur gaat wel uit naar osteopathie.

Nog steeds blij met de keuze voor het vak fysiotherapie?

Ik ben nog steeds heel erg blij met mijn keuze voor het vak fysiotherapie. Door steeds nieuwe onderzoeken blijft het vak vernieuwend en een uitdaging om de resultaten ervan zelf te blijven implementeren in de praktijk. Daarnaast vind ik het patiëntencontact nog steeds het leukst.

Ik wil meer multidisciplinair samenwerken in de omgeving

Waar wil je gaan werken?

“Ik was aanvankelijk uitgeloot voor fysiotherapie en heb eerst een jaar pabo gedaan. Vanaf het begin leek mij fysiotherapie en lesgeven een supercombinatie. Ik geef nu les en werk in de gehandicaptenzorg, maar een instelling heeft voor mij niet per se de voorkeur.”

Wil je je ergens in specialiseren?

“Absoluut! Ik twijfel alleen nog heel erg. Tijdens de opleiding heb ik mij zo breed mogelijk in de verschillende richtingen verdiept door stages te lopen en projecten te doen. Voor nu vind ik eerst werkervaring opdoen belangrijk voordat ik een keuze ga maken. Eerst de basis goed voor je gaat uitbreiden. Mijn voorkeur gaat wel uit naar osteopathie.”

Lees ook het artikel van drie jaar geleden: ‘Nieuwe generatie fysiotherapeuten’, FysioPraxis jubileumnummer 2014, pag. 32-33.

FysioPraxis | december 2017/januari 2018

FysioPraxis | jubileumnummer 2014

33

Iris is geriatriefysiotherapeut. Zij werkt sinds drie jaar voor Sensire, een zorginstelling in de Achterhoek en is vooral extramuraal actief in de regio Ruurlo. In het interview van 2017 zei ze: ‘Ik wil meer multidisciplinair samenwerken in de omgeving’ en dat is ook precies wat ze nu doet.

Specialisatie “In de afgelopen drie jaar is er voor mij veel veranderd”, vertelt Iris. “Ik ben voor het eerst moeder geworden en ik heb mijn master Fysiotherapie in de geriatrie gehaald. In die specialisatie vind ik enorm veel voldoening en de variëteit in intra- en extramuraal maakt het helemaal af. De verbintenis in de wijk is bij Sensire en het netwerk rondom een geriatrische patiënt sterk. We hebben veel contact met het team van (wijk)verpleegkundigen en dat maakt de samenwerking erg leuk. We hebben veel specialisten onder één dak en de lijntjes zijn superkort. Zo weet ik snel wat bijvoorbeeld de ergotherapeut heeft gedaan en kan ik daar op voortborduren.”

“Als geriatriefysiotherapeut kun je veel betekenis hebben voor kwetsbare ouderen”, gaat Iris verder. “Mijn hulp en adviezen, hoe klein ook, kunnen voor iemand een wereld van verschil maken.

Ik speel vooral een belangrijke rol bij mensen voor wie het thuis wonen bijna niet meer gaat. Bijvoorbeeld situaties waarbij nog twee maanden overbrugd moeten worden en we moeten bedenken hoe we dat het beste doen. Daarin kun je heel bepalend zijn en dat is mooi en uitdagend.”

tenis is”, vertelt zij. “Zeker in de eerste lijn. In instellingen was dat er al wel, maar in de wijk zeker niet.”

Een lastiger onderwerp zijn de contracten met de zorgverzekeraars. “Ik denk niet dat de huidige regels altijd ten goede komen aan de patiënt. Het is belangrijk dat wij kritisch blijven kijken naar onze aanpak. Bijvoorbeeld door onszelf de vraag te blijven stellen of het nodig is wat we doen. Chronisch betekent niet per definitie dat je voor je hele leven fysiotherapie nodig hebt.

Maar daarin wordt wel doorgeslagen en dus komen sommige patiënten gewoon te kort”, meent Iris. “Het komt wel voor dat ik denk ‘deze man of vrouw zou nu echt gebaat zijn bij enkele weken fysiotherapie, echt even goed alles inzetten’. En dan blijkt die persoon in de verzekering maar recht te hebben op negen behandelingen. Daar krijg ik dan echt buikpijn van. Soms zijn er nog weleens kinderen die financieel bijspringen maar in heel veel gevallen kunnen mensen het gewoon niet betalen.”

“Het is natuurlijk ook best prijzig,” gaat Iris verder, “maar dat zijn we ook waard. We hebben daarvoor geleerd en zijn professionals. En we werken vanuit doelen. Bij een CVA-patiënt bijvoorbeeld, moet ernaar toegewerkt worden dat iemand zonder fysiotherapie kan. Maar hoe moet je dat doel bereiken als iemand niet verzekerd is voor de eerste behandelingen en je daardoor beperkt bent in het goed opstarten van een behandeltraject?”

Advies Iris: “Ik heb weleens gedacht aan een master Bekkenfysiotherapie, maar daar ben ik van teruggekomen. Als je goed wilt zijn in wat je doet, kun je daar beter op focussen. Het levert niet veel toegevoegde waarde op als ik naast geriatrie ook een beetje bekkenfysiotherapie ga doen, want er zijn gespecialiseerde collega’s die daar veel beter in zijn. Beter is één ding goed te kunnen en patiënten waar nodig door te sturen naar een specialist.”

Iris adviseert studenten ook om zo veel mogelijk uit hun stage te halen: “Stel veel vragen en blijf oefenen!” zegt ze. “Zorg dat je veel ervaring op doet en blijf nieuwsgierig!”

Ambitie Voordat Iris haar studie begon deed zij een jaar pabo omdat zij was uitgeloot en in 2014 gaf zij les op het Saxion. Iris: “De combinatie van fysiotherapie en lesgeven is mij altijd blijven trekken.

Ik denk dat het in mijn kracht ligt om collega’s te verbinden en om samen als team vooruit te gaan. Niet te blijven hangen in hoe het vroeger was, maar om mee te gaan in nieuwe ontwikkelingen. Ik heb door mijn master ook weleens scholing gegeven aan collega’s. De docent in mij blijft het leuk vinden dat te doen”.

Een gedeeltelijke terugkeer naar het Saxion is dan ook aanstaande, want Iris gaat daar binnenkort weer enkele uren aan de slag als extern beoordelaar van eindprojecten van vierdejaars studenten.

Ontwikkelingen in het vak De samenwerking met verschillende disciplines ziet Iris als een waardevolle ontwikkeling in het vak. “Ik denk dat de fysiotherapie vroeger meer een eilandje was en dat er nu veel meer verbin-

‘Als je goed wilt zijn in wat je doet, focus daar dan op!’

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 23

U kent Chemodol, de hypo-allergene afwasbare massage-olie.

Maar Chemodis heeft meer massage-oliĂŤn.

Zoals Chemotherm, een massage-emulsie met milde en verantwoorde warmtewerking. Het zuiver plantaardige Olivine, zonder conserveermiddelen en emulgatoren. Chemovine, speciaal voor de sterk behaarde huid.

Over de rug van Chemodol.

En, speciaal voor de overgevoelige huid, Chemoderm met natuurlijke werkstoffen en de ongeparfumeerde Baselin Emulsion met biologische eigenschappen.

Uw leveranciers kunnen u er alles over vertellen.

Of bel voor meer informatie: +31 (0)72 - 520 50 83 www.chemodis.nl

Chemodis B.V.

CHEMODIS

Dat ligt voor de hand

Para-medische Farmacie Postbus 9160 NL-1800 GD Alkmaar Tel. +31 (0)72 - 520 50 83 E-mail: sales@chemodis.nl

patiënt in beeld

vervolg van pag. 15

Sport- en longfysiotherapeut Michiel Kuipers: Maurice kwam op 18 juni bij mij op fysiotherapeutische intake na een COVID-19-infectie in maart.

Vanuit een uitgebreide intake ben ik gaan kijken welke zorg Maurice nodig heeft. Vanuit het coronazorgteam, bestaande uit een fysiotherapeut (tevens casemanager), ergotherapeut, diëtist, psycholoog en logopedist, zijn er concrete afspraken gemaakt over wanneer Maurice naar wie moet worden doorgestuurd. Maurice scoorde laag op de HADS en normaal op de SNAQ-65+. De ervaren klachten zijn dyspneu bij inspanning, vermoeidheid, krachts- en conditieverlies, pijn op de borst, hoesten en ademdysregulatie bij positieveranderingen.

Vanuit de 6MWT kwam een evidente desaturatie bij inspanning aan het licht, daarbovenop de ervaring van verminderde controle over zijn benen na zware inspanning. Hierop is na overleg met de huisarts de specialist ingeschakeld voor verdere diagnostiek. We hebben ingezet op samenwerking met de ergotherapeut om een goede balans tussen belasting en belastbaarheid te krijgen. Als fysiotherapeut heb ik me vooral gericht op het vergroten van fysieke activiteit en capaciteit in combinatie met educatie, voorlichting en ontspannings- en ademhalingsstrategieën.

Momenteel is de fysieke activiteit en capaciteit van Maurice verbeterd. Daarnaast heeft hij ook een succesvolle poging om te stoppen met roken achter de rug in samenwerking met de praktijkondersteuner van de huisarts. We hopen dat Maurice door dit stappenplan zijn ADL-activiteiten, sport en werk weer zal kunnen oppakken.

Meer weten over de aanpak?

Neem contact op met Michiel Kuipers (michiel@wolbert-fysio.nl)

Michiel Kuipers, sport- en longfysiotherapeut, Wolbert Fysio, Uden.

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 25

Foto: Wiep van Apeldoorn

­

column

Failliet Toen ik in Australië kwam werken, had ik een vaag besef van het feit dat de onderwijssector hier anders was georganiseerd dan in Nederland.

Universiteiten zijn hier bedrijven en geen (semi)overheidsinstellingen. Dat besef werd concreter toen de COVID19-pandemie toesloeg. Ineens bleek de universiteit in geldnood: de grenzen waren dicht, waardoor er geen buitenlandse studenten meer konden komen. Een financiële strop van ongeveer 25 tot 35% van het budget.

En nog drong het allemaal niet goed tot me door. Als je zo doordesemd bent van het Nederlandse systeem duurt het lang voordat je bedenkt dat door die financiële strop je baan op het spel kan staan. Maar dat besef groeit nu met de maand. In juli al mochten mensen zich aanmelden voor een vertrekpremie. Ik heb geduimd dat

mijn team daar geen aanspraak op zou maken, want ik zou daarvoor geen vervanging mogen zoeken. Dat kon dit jaar ook al niet voor het zwangerschapsverlof van één vrouw en twee mannen: in totaal 48 weken. En voor volgend jaar staat er ook weer ruimschoots verlof gepland!

Vanaf december gaan er ontslagen vallen. Vandaag hoorde ik van verschillende kanten dat universiteiten soms tot 25% van je team kunnen ontslaan zonder overleg met de leidinggevende en zonder aankondiging. Mensen worden via Zoom of e-mail ‘overtollig’ verklaard! En gekker nog: toen op een universiteit de juristen aangaven dat die procedure toch niet netjes was, werd de hele juridische afdeling per direct ‘overtollig’ verklaard. Een nette ontslagprocedure lijkt hier soms lastig of mogelijk non-existent.

Word jij dé specialist in handtherapie?

Schrijf je in voor de Allround Opleiding Handtherapie De opleiding start in maart en is bestemd voor ergo- en fysiotherapeuten die zich willen verdiepen en specialiseren in handtherapie.

Ben je geïnteresseerd in de opleiding?

Ga naar onze website voor meer informatie: www.handtherapieonderwijs.nl De opleiding van Handtherapie Onderwijs wordt goed beoordeeld · Gemiddeld cijfer een 8! · Gedreven en betrokken docenten · Goede uitleg over anatomie en klinisch redeneren · Veel praktische lessen

Accreditatiepunten: ADAP/EN: 225 KNGF: 156 Keurmerk: 245

Kijk voor meer informatie op: www.handtherapieonderwijs.nl

26 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

Met mijn Nederlandse bril dacht ik in het begin: misschien moeten de universiteiten maar even lobbyen bij de overheid om de grenzen weer open te doen. Dan blijft de financiële strop beperkt. Daar werd wat vaag op gereageerd, maar wat blijkt nu? De overheid ‘houdt niet van universiteiten’.

Daarom mogen universiteiten ook geen aanspraak maken op financiering om personeel aan te kunnen houden.

Ik ben nog steeds sprakeloos…

In elk nummer van FysioPraxis schrijft Arianne Verhagen een column over haar verblijf in Australië, waar zij sinds februari 2018 hoogleraar is aan de University of Technology in Sydney (UTS). arianne.verhagen@uts.edu.au

Onze missie Alle spierziekten bij kinderen verslaan Ook jij kunt je gezonde spieren inzetten voor zieke spieren!

Kom in actie Word partner Word vrijwilliger Organiseer een actie!

www.sportenvoorspieren.nl/doneren/kies

wetenschap – samenvatting

Reference chart for knee flexion following total knee arthroplasty: a novel tool for monitoring postoperative recovery Andrew Kittelson, Jordi Elings, Kathryn Colborn, Thomas Hoogeboom, Jesse Christensen, Nico van Meeteren, Stef van Buuren, Jennifer Stevens-Lapsley

Klinische vraag Is het mogelijk om referentiecurves te ontwikkelen en te valideren die behulpzaam zijn bij het monitoren van herstel van de actieve knieflexie van mensen na een totale knieoperatie?

Conclusie van de auteurs

Onderzoeksopzet

Het is mogelijk om op basis van longitudinale reeksen van metingen uit de dagelijkse praktijk een gevalideerde referentie­curve te ontwikkelen voor mensen na een totale knieoperatie.

Referentiecurves maken het mogelijk om het postoperatieve herstel van de individuele patiënt preciezer te monitoren door de uitkomsten te vergelijken met de gemiddelde variatie in herstel van eerder b ­ ehandelde patiënten. De methodiek lijkt ook geschikt om voor andere patiëntengroepen en uitkomstmaten dergelijke referentiecurves te ontwikkelen.

Retrospectief observationeel cohort­ onderzoek.

Onderzoekslocaties Drie eerstelijnsnetwerken voor fysio­ therapie, South Carolina, Amerika.

SAMENVATTING Behandelaren en patiënten ontbreekt het aan expliciete evidence-based referentiegegevens om de kwaliteit van het herstel van de patiënt in te schatten. Daardoor is het lastig vertraagd en/of slecht herstel vroegtijdig op te merken en zodoende bijtijds de therapie aan te passen of de pa­ tiënt terug te verwijzen voor aanvullende diagnostiek en/of interventies.

Om te komen tot dergelijk referentiegegevens voor mensen na een totale knieoperatie, zijn referentiecurves ontwikkeld met behulp van 1.173 observaties van actieve knieflexie bij 327 patiënten. De uiteindelijke validatie van het best presterende model is verricht met 377 observaties van actieve knieflexie bij 171 patiën­ ten, waarbij het gemiddelde verschil van het herstel met de originele referentiecurve maximaal -3 graden bedroeg. Dit houdt in dat de knieflexie op een specifiek moment in de tijd op de originele herstelcurve 3 graden hoger ligt ten opzichte van de validatie herstelcurve.

Deze statistische afwijking is naar de overtuiging van de auteurs niet klinisch relevant. Deze referentiecurves kunnen gebruikt worden door fysiotherapeuten om het herstel samen met de patiënt te monitoren en, zo nodig, de therapie aan te passen.

Jordi Elings MSc, fysiotherapeut, Diakonessenhuis Utrecht. jelings@diakhuis.nl

Samengevat uit: BMC Musculoskelet Disord. © 2020 Juli 22,21(1):482 referentie waarde eerste kwartiel tweede kwartiel derde kwartiel

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 27

Plug & Play • • • •

Universitaire Masterstudie

Evidence Based Practice in Health Care MSc/Drs

1 op 1 training Circuittraining Inpasbaar binnen de richtlijnen RIVM Eenvoudig te bedienen

SMART

• Specifiek: sturing, Motor Control • Meetbaar en reproduceerbaar • Aanwijsbaar, uw cliënt met Motor Control insufficiëntie • Realistisch, zichtbaar en voelbaar resultaat • Tijdsgebonden, binnen 2 tot 6 sessies

Start 20e academisch jaar september 2021 Tweejarige universitaire deeltijd masterstudie tot klinisch epidemioloog (medisch wetenschappelijk onderzoeker).

Bridging health care and science ■ een eersteklas carrièrestap als startpunt naar een hoog wetenschappelijk niveau ■ modern en actueel onderwijs met een multidisciplinaire benadering ■ (inter)nationaal gerespecteerd en NVAO-geaccrediteerd ■ voor medici, paramedici, promovendi, verpleeg- en verloskundigen

Webinar Bindweefselherstel Met fysiotherapeut Sjaco Jordens en kPNI therapeut Ischa Gijzel.

28 januari, 19.30

Voor contact, voorlichtingsdata, informatie en aanmelding: www.amc.nl/masterebp

Meld u hier aan:

www.pharmanord.nl/webinars

Countus, dé adviseur voor fysiotherapeuten Sta je op het punt te associëren of een praktijk over te nemen?

Jouw Countus-adviseur neemt je zorgen weg en adviseert en begeleidt je op deskundige wijze door dit proces.

Laat de financiële, fiscale en juridische analyse en onderhandelingen maar aan ons over. Jij zorgt voor de patiënt, wij voor jou.

Meer weten?

Neem contact met ons op voor meer informatie. zorgenwelzijn@countus.nl

COUNTUS.NL/ZORG

specialistenkatern

Redactie: de Beroepsinhoudelijke Verenigingen Coördinatie & Eindredactie: Liesbeth Immink

NFP

Moet alleen Evidence Based Practice leidend zijn?

Hulpverlening bij psychosomatische klachten

30

NVFK

Als sporten niet vanzelfsprekend is Promotieonderzoek

31

NVMT

‘Rechtop zitten!’

Tijd voor evaluatie

32

NVZF

Toekomst ziekenhuisfysiotherapie Bericht vanuit de regiegroep

34 FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 29

Hulpverlening bij psychosomatische klachten

Moet alleen Evidence Based Practice (EBP) leidend zijn?

Tekst: Gerard Toet

Psychiater en hoogleraar Stijn Jannes en fysiotherapeut Bert Kallen openden het symposium met de kern van het thema: ‘Als de dagelijkse realiteit van zorg en welzijn vele gezichten kent, is zoeken naar eenduidig bewijs een illusie en een onterechte simplificatie van wat goede zorg is.’ Dit stond al in het in 2017 verschenen rapport van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving ‘Zonder context geen bewijs’, over de illusie van de EBP in de zorg. Daarin wordt gesteld dat EBP de kwaliteit van de zorg heeft verbeterd, maar dat er ook een keerzijde is. Die komt erop neer dat de kennis waar EBP van uitgaat een reductie van de werkelijkheid is waarmee schijnobjectiviteit wordt gecreëerd. Het bewijs als basis voor goede zorg is dus een illusie. Voor goede, patiëntgerichte zorg zijn naast externe kennis ook andere kennisbronnen nodig: klinische expertise, lokale kennis, kennis afkomstig van patiënten, van de context en van de waarden die in het geding zijn.

Omdat elk besluit betrekking heeft op een specifieke hulpvrager binnen een specifieke context, kan besluitvorming in de zorg gezien worden als een experiment in het verbinden van verschillende kennisbronnen. Onzekerheid is hieraan inherent en moet niet ontkend, maar omarmd worden. Dit in plaats van een

30 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

Zonder context geen bewijs Over de illusie van evidence-based practice in de zorg

RVS

In Nederland heeft Evidence Based Practice (EBP) de besluitvorming van de beroepsgroep, de overheid en de zorgverzekeraars de afgelopen decennia sterk beïnvloed. Daardoor zijn waardevolle interventies onnodig als het kind met het badwater weggegooid. De Society Psychosomatic Medicine, een Vlaams-Nederlandse multidisciplinaire vereniging, organiseerde enige tijd geleden het symposium ‘Psychosomatiek, een revival noodzakelijk!’, waarin de rol van EBP tegen het licht werd gehouden.

Hieronder een verslag.

Zonder context geen bewijs Over de illusie van evidence-based practice in de zorg

N F P | N E D E R L A N D S E V E R E N I G I N G V O O R F Y S I O T H E R A P I E V O L G E N S D E P S Y C H O S O M AT I E K

specialistenkatern

teveel aan ‘kookboekgeneeskunde’: aspecten die gescheiden lijken als een geheel beschouwen, gekoppeld aan een duidelijke eigen regie van de patiënt in zake ziekte en gezondheid.

Van hersenonderzoek naar SOLK Harm Krugers, hoofddocent aan de Universiteit van Amsterdam en bestuurslid van de Stichting voor Interdisciplinair Gedragsonderzoek, nam de aanwezigen mee in de wereld van het hersenonderzoek, de plasticiteit van de hersenen, het aanpassingsvermogen en operationalisaties richting interventies. Ook kwam de rol van het stressysteem ter sprake.

Vervolgens gaf Tim Olde Hartman, senior onderzoeker eerstelijnsgeneeskunde aan het Radboudumc, een voordracht over de vooroordelen van artsen bij SOLK en de gevolgen daarvan voor patiënten.

Zijn onderzoek bevestigt dat ook artsen subjectief naar patiënten kijken. Zo wordt pijnbestrijding bij een fractuur bij verschillende bevolkingsgroepen onbewust anders gegeven. Het ontbreekt bovendien vaak aan goede communicatie. Tevens is de geringe herhaling van vervolgconsulten opvallend, terwijl meerdere consulten op termijn een significant beter resultaat laten zien.

Van Blended Psychiatry naar lichaamsbeleving Daarna was het woord aan Floortje Scheepers, hoogleraar en hoofd

Psychiatrie in het UMC Utrecht. Zij sprak over Blended Psychiatry: een co-creatie van professionele kennis en ervaring/ beleving van de patient. Zij lichtte de discrepantie toe tussen de DSM en de taal van de stoornissen. We moeten af van de statische modellen en over naar complex science.

Als laatste spreker vertelde Mia Scheffers, associate lector Bewegen, Gezondheid en Welzijn aan Hogeschool Windesheim, over lichaamsbeleving in de GGZ. Lichaamsbeleving is een subjectieve interpretatie van de eigen lichamelijkheid en de psychopathologie. Bij alle psychopathologie is de lichaamsattitude op de vijfpuntenschaal verstoord: acceptatie, sexualiteit, vitaliteit, aanraking en waardering.

Conclusie De eindconclusie is dus niet: EBP, weg ermee! Maar beschouw het eerder als een noodzakelijk vertrekpunt, met niet alleen oog voor ‘kookboekgeneeskunde’.

Hierbij gaat geneeskunde over in geneeskunst, en de complexiteit en individualiteit worden de belangrijke factoren in het behandelproces. Zo ontstaat niet een medische of psychologische (DSM) diagnose, maar een MENS-diagnose. Ook moeten we streven naar meer interdisciplinaire samenwerking en formats creëren met een passende vergoeding. Dat kan alleen maar leiden tot primair betere zorg en secundair een aanzienlijke kostenbesparing.

Gerard Toet, psychosomatisch fysiotherapeut

g.j.toet@kabelfoon.nl

Ga voor meer informatie naar https://psychosomatic.website/

Promotieonderzoek

Als sporten niet vanzelfsprekend is Eén op de vier Nederlandse jongeren groeit op met een chronische aandoening of een fysieke beperking. Slechts 26% van deze jongeren sport één keer per week bij een sportvereniging, vergeleken met 71% van hun niet-chronisch zieke leeftijdsgenoten. Terwijl voor deze populatie een actieve levensstijl juist van groot belang is om een optimaal niveau van fysieke en psychosociale gezondheid te bereiken.

Kristel Lankhorst onderzocht hoe gezond sportdeelname is voor jongeren met een chronische aandoening of een fysieke beperking en beschrijft daarnaast wat nodig is om sportparticipatie mogelijk te maken voor deze kwetsbare groep.

Een sportdeelname van minstens twee keer per week heeft ook op de psycho­ sociale gezondheid een positieve invloed.

Degenen die minstens twee keer per week aan sport doen hebben een hogere kwaliteit van leven, voelen zich atletisch competenter, ervaren een hoger gevoel van sociale acceptatie en zijn zelfredzamer.

Uit het onderzoek konden we tevens concluderen dat jongeren met een buikomtrek van >73 cm en een zuurstofopname van <35 ml/kg/min zeer waarschijnlijk een hogere stijfheid van de slagaderen hebben.

Het faciliteren van een gezond gewicht en lichaamssamenstelling en het verbeteren van de fitheid dragen mogelijkerwijs bij aan het verbeteren van de slagaderlijke stijfheid.

Tekst: Kristel Lankhorst

Blessures en ziekte

Impact van sporten bij een sportclub Het blijkt dat jongeren die minstens twee keer in de week sporten bij een sportclub beter presteren op alle fysieke uitkomstparameters in vergelijking met hun leeftijdsgenootjes die niet of één keer per week sporten. De meer frequente sportgroep heeft 1) een significant hogere zuurstofopname (VO2-piek), 2) bereikte een hoger maximaal vermogen op de muscle power sprint test, 3) is sneller op de 10 x 5 meter-sprinttest, 4) heeft gemiddeld een hogere handknijpkracht en 5) was in staat om verder te springen.

Daarnaast bleek deze groep een gezonder gewicht, een lagere BMI en gemiddeld een lager vetpercentage te hebben en actiever te zijn in het dagelijks leven.

Er bestaan veronderstellingen dat sport resulteert in het oplopen van blessures of het verergeren van de bestaande chronische ziekte of aandoening. Dit onderzoek laat echter zien dat sportdeelname van ten minste twee keer in de week geen hoger risico op blessures of een ziekte met zich meebrengt. De sportende jongeren lopen voornamelijk een blessure op door hun sport, terwijl de niet-sportende jongeren blessures oplopen in het dagelijks leven (gymles, sport en spel in de vrije tijd).

Krachten bundelen Om georganiseerde sportdeelname mogelijk te maken voor elke jongere met een chronische aandoening of beperking, staan we nog wel voor een aantal uitdagingen.

Denk bijvoorbeeld aan het toegankelijk

maken van sportfaciliteiten, het bieden van de juiste begeleiding en ondersteuning, acceptatie door leeftijdsgenoten, ouders en trainers. Inclusie vereist extra aandacht.

Om optimale begeleiding en ondersteuning mogelijk te maken zullen eerst verschillende sportspecifieke barrières moeten worden weggenomen. Het is belangrijk dat sportorga­nisaties, gezondheidszorgprofessionals en gymdocenten hun krachten bundelen om lichamelijke activiteit en sportdeelname te promoten voor een gezonde leefstijl bij deze doelgroep.

Titel proefschrift: Health in (adapted) youth sports, the impact of sports participation on health in youth with a chronic disease or physical disability.

Promotiedatum: 20 november 2019, Universiteit Utrecht.

Promotieteam: prof. dr. F. Backx, dr. Tim Takken, dr. Janke de Groot.

In het onderzoek hebben 165 jongeren meegedaan met o.a. hart- en vaatziekten, astma, diabetes mellitus, spier- of skelet­ aandoeningen, cerebrale parese, spina bifida, immunologische en hematologische aandoeningen, kanker en epilepsie.

Het onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met de Hogeschool Utrecht, het Wilhelmina Kinderziekenhuis en De Hoogstraat Revalidatie.

Bekijk hier een informatieve video over het onderzoek en de resultaten.

Kristel Lankhorst MSc is fysiotherapeut en bewegingswetenschapper. Als docent-onderzoeker is ze verbonden aan de master Sport- en Kinderfysiotherapie en de bachelor Fysiotherapie van de Hogeschool Utrecht.

kristel.lankhorst@hu.nl FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 31

NVFK | NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KINDERFYSIOTHERAPIE

specialistenkatern

N V M T | N e d e r l a n d s e V e r e n i g i n g va n M a n u e l e T h e r a p i e

specialistenkatern

Opinie

‘Rechtop zitten’: tijd voor evaluatie!

Bron: Slater D, Korakakis V, O'Sullivan P, Nolan D, O'Sullivan K. "Sit Up Straight": Time to Re-evaluate. 2019 J Orthop Sports Phys Ther. Aug;49(8):562-564.

Een veelvoorkomende overtuiging is dat rugpijn wordt veroorzaakt door ‘verkeerd’ zitten, staan of buigen. Ondanks het ontbreken van sterk bewijs, bloeit er een grote houdingsindustrie met veel interventies en producten die beweren de houding te ‘corrigeren’ en pijn te voorkomen. Helaas geven veel beroepsbeoefenaars in de gezondheidszorg advies in overeenstemming met dit niet-evidence-based perspectief. In dit opiniestuk reflecteren de auteurs op gemeenschappelijke opvattingen over houding en gezondheid van de wervelkolom en waarom deze zo wijdverspreid zijn, en bekijken ze hoe clinici deze opvattingen positief kunnen beïnvloeden.

Tekst: Mark de Waard

Opvattingen over houding Gezondheidszorgprofessionals en de maatschappij zijn het er over het algemeen over eens dat het vermijden van flexie van de wervelkolom de veiligste manier van zitten1,2 en buigen is.3 Patiënten met en zonder rugpijn wordt vaak geadviseerd om rechtop te zitten en buig- en tilbewegingen met een ‘natuurlijke’ lordotische houding uit te voeren.

Een licht lordotische houding wordt vaak gezien als de meest ideale stapositie.1 De aanname is dat het aanhouden van deze houdingen rugstructuren beschermt. De overtuiging is dat zitten, staan en buigen wordt gezien als provocatief voor lagerugpijn. Ongemakkelijke houdingen en zwaar tillen kunnen voorafgaan aan acute lagerugpijn. Ondanks de maatschappelijke overtuiging over een ‘correcte’ houding is er geen sterke evidentie dat het vermijden van incorrecte houdingen lagerugpijn voorkomt of dat een bepaalde rugkromming sterk wordt geassocieerd met pijn.4 Ook de fitnessindustrie promoot het beschermen van de wervelkolom. Een

32 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

veelvoorkomend advies is dat de rompspieren bewust aangespannen moeten worden voor een correcte houding om de wervelkolom te beschermen. Dit advies komt uit de wereld van gewichtstraining en wordt ook buiten de trainingssetting toegepast. Mensen met lagerugpijn buigen hun wervelkolom minder en vertonen meer spieractiviteit bij voorwaarts buigen en tillen. Het idee dat mensen met lagerugpijn voorzichtig moeten zijn en hun wervelkolom moeten beschermen wordt verder nog uitgedaagd door de associatie met een verhoogde mate van angst en een lagere zelfredzaamheid.5 Het perspectief dat pijn voorkomen kan worden door een incorrecte houding te

inzicht in het beweeggedrag en de pijn­ ervaring van de patiënt door te kijken naar beschermende houdingen, spierspanning, waakzaamheid, distress, stemming en het eigen lichaamsbeeld. De auteurs raden aan om een relatie met patiënten op te bouwen om te ontdekken waarom zij bepaalde houdingen aannemen. Er bestaat evidentie dat mensen met lagerugpijn houdingen provocatief kunnen vinden, dit houdt niet in dat dit de bron van de pijn is.7

Onderzoek houding bij mensen zonder rugpijn Er bestaat geen evidentie die ondersteunt om ter pijnpreventie preventief te screenen op de werkplek. Mensen bestaan in

‘Mensen kunnen zich zorgen maken over de robuustheid van hun wervelkolom wanneer zij worden blootgesteld aan artikelen over schadelijke houdingen en advertenties voor corrigerende hulpmiddelen’ vermijden, wordt versterkt door berichtgeving vanuit de media. Mensen kunnen zich zorgen maken over de robuustheid van hun wervelkolom wanneer zij worden blootgesteld aan artikelen over schadelijke houdingen en advertenties voor corrigerende hulpmiddelen. Ook stereotypering over het geslacht, zelfrespect, eerbiedwaardigheid, aantrekkelijkheid en moraliteit versterken niet-behulpzame ideeën over houding.6

alle vormen en maten, met natuurlijke variaties in rugkrommingen. Tillen met een voorkeurshouding en het aanpassingsvermogen van de houding worden beïnvloed door rugkrommingen.8 Ergonomische werkplekkeuringen en cursussen voor correcte tiltechnieken die pijnvrije mensen vaak moeten ondergaan kunnen de misvatting opwekken dat veelvoorkomende dagelijkse taken gevaarlijk zijn.

Onderzoek houding bij mensen met rugpijn

De iatrogene aard van lagerugpijn is een herinnering voor de fysiotherapeut om bedachtzaam om te gaan met de pijntaal die wij gebruiken.9 Advies van de therapeut aan de patiënt kan leiden tot angstgevoelens en hypervigilantie versterken.

Enkele voorbeelden:

Houdingsinspectie bij musculoskeletale pijn speelt een rol. De patiënt voelt zich serieus genomen en de therapeut kan uitzonderlijke gevallen van b ­ ijvoorbeeld klinisch relevante deformiteiten opsporen. Daarnaast krijgt de fysiotherapeut

Taalgebruik bij rugpijn, wees er voorzichtig mee!

“Zit rechtop” In de afwezigheid van goede evidentie dat er één houding bestaat om pijn te voorkomen, kan het benadrukken van het streven naar een goede houding leiden tot een gevoel van faalangst en meer bezorgdheid veroorzaken.

Figuur 1

“Zitten is slecht voor je” Het aanmoedigen tot beweging en het aanpassen van houding kan behulpzaam zijn. Een sedentaire levensstijl is een risicofactor voor lagerugpijn naast een tal van andere aandoeningen.

Desalniettemin is het belangrijk dat fysiotherapeuten communiceren naar patiënten dat langer dan 30 minuten zitten in één positie niet gevaarlijk is of altijd vermeden moet worden.

“Het komt door je doorgezakte houding” Er is weerstand binnen de gezondheidszorg om af te stappen van het biomedische pijnmodel. Als gevolg wordt pijn vaak toegeschreven aan relatief ‘normale’ variaties en asymmetrieën van het skelet, ondanks het gebrek aan degelijke evidentie. De auteurs sporen aan om bedachtzaam te zijn in informatie en advies aan patiënten om zorgen over ‘gebrekkige’ houdingen te vermijden.

Aanbevelingen: help mensen met zitten, staan en makkelijk bewegen Mensen helpen om meer ontspannen houdingen aan te nemen, terwijl ze gerustgesteld worden dat dit veilig is, kan ­leiden tot verlichting van symptomen.10-13 Comfortabele posities variëren tussen individuen, dus is het nuttig om te ontdekken wat het beste bij de persoon past. De fysiotherapeut kan overwegen zijn patiënt bloot te stellen aan bewegingen die zij vermeden hebben en de patiënt motiveren om gewoontes te veranderen die provocatief zijn. Veranderingen in houding of beweging die goed voelen in de acute termijn zijn wellicht niet relevant op de lange termijn.

Sommige mensen die een rechte houding provocatief vinden moeten dit vaak doen voor sport (ballet) of werk (militair). Het kan voor mensen ontspannend zijn om rechtop te zitten. Als fysiotherapeuten mensen helpen om een rechte houding te vinden die ontspannen is, kan dat bevorderlijk zijn en zelfs symptomen verminderen! Hoewel de houding noodzakelijk is voor sport/werk, is het misschien niet nodig voor een gezonde wervelkolom.

Belangrijke punten om het narratief over de correcte houding te veranderen.

Aanbevelingen voor buiten de kliniek Het idee over een ‘correcte’ houding veranderen is uitdagend. De wetenschap ondersteunt niet de veelvoorkomende ideeën over houding en de ‘core’ die door veel beroepsbeoefenaars, werkplek-­ experts en de maatschappij hedendaags nog geloofd worden. Veertig jaar geleden was het bijvoorbeeld nog best-practice om bedrust aan te raden bij lagerugpijn.

Continue evidence-based educatie heeft ertoe geleid dat dit niet meer geldt.

We moeten samenwerken om het narratief over ‘houding’ te veranderen. De wervelkolom is een robuuste, flexibele ­structuur waar je op kan bouwen. Figuur 1 benadrukt dit en andere kernpunten vanuit de evidentie in relatie tot spinale posturen. Discussies over pijn en spinale gezondheid met collega’s, patiënten en pijnvrije mensen uit de gemeenschap moeten ook andere evidence-based factoren meenemen zoals fysieke ­activiteit, stress en slaap. Een educatieve campagne om het narratief over houding te veranderen kan rekenen op veel weerstand in bepaalde gebieden binnen de fysiotherapie en ergonomische professies, wiens zakenmodellen leunen op oude gedachtes.

Bespreking: rugpijn is een cultureel en maatschappelijk probleem Actief blijven is belangrijk voor het herstel van rugpijn. Wanneer de fysiotherapeut rugpijn in relatie tot zitten uitlegt, is dit

vaak nog gebaseerd op voornamelijk biomedische basis. Zoals in dit artikel wordt omschreven lijkt rugpijn ook een cultureel en maatschappelijk probleem. Het idee heerst nog altijd dat de rug recht moet zijn en ontzien moet worden om schade te voorkomen.

Rugpijn kan echter ook als een sociocultureel probleem gezien worden. Vanuit de maatschappij en onze cultuur wordt er een vergrootglas geplaatst op de (lage) rug als een kwetsbaar gebied. Nocebowoorden vanuit zorgprofessionals, de media en de fitnessindustrie werken hierbij versterkend. Dit vergrootglaseffect wordt verder versterkt bij patiënten die hun ervaren klacht baseren op toegankelijke adviezen en informatie uit bijvoorbeeld sociale kringen. Als fysiotherapeut is het onze taak om met gezonde pijntaal de patiënt correct te informeren met positief motiverende communicatie die de zelfredzaamheid maximaal bevorderen op basis van goede evidentie. Deze benadering kan rekenen op weerstand, maar de patiënt zal je uiteindelijk dankbaar zijn.

Mark de Waard MSc, B&B Healthcare

mark@benbhealthcare.nl

Literatuur: www.kngf.nl/fysiopraxis

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 33

N V M T | N e d e r l a n d s e V e r e n i g i n g va n M a n u e l e T h e r a p i e

specialistenkatern

NVZF | NEDERLANDSE VERENIGING VOOR ZIEKENHUIS FYSIOTHERAPIE

specialistenkatern

Bericht vanuit de regiegroep

Toekomst ziekenhuisfysiotherapie Ruim 2.000 fysiotherapeuten zijn werkzaam in ziekenhuizen. Ondanks het feit dat dit een grote groep is, zijn deze fysio­ therapeuten veelal onvoldoende zichtbaar buiten de muren van hun instellingen. Omdat er een sterke behoefte bestond de ziekenhuisfysiotherapie beter op de kaart te zetten zijn in 2018 en 2019 een aantal bijeenkomsten georganiseerd vanuit de fysiotherapeuten in instellingen en ziekenhuizen, de VLF (Vereniging Leidinggevenden Fysiotherapie), de Fumc (Fysiotherapie Universitair Medische Centra), de NVZF, het KNGF en vanuit de wetenschap.

Tekst: Rob de Bie

Ziekenhuisfysiotherapeuten leveren hoogwaardige zorg, zijn betrokken bij vele inhoudelijke en wetenschappelijke projecten, gebruiken protocollen en standaarden en zijn relevante spelers in de multidisciplinaire behandeling van patiënten binnen en buiten de instelling. Er wordt noodzaak gevoeld om met elkaar af te stemmen, het beroep ziekenhuisfysiotherapeut beter op de kaart te zetten en meer van elkaar te leren. Begin 2020 is om deze reden een regiegroep geformeerd bestaande uit Rob de Bie (voorzitter), Ton Lenssen, Rob Roomans (namens de VLF en de Fumc), Marc Rietberg (namens de Fumc), Rudi Steenbruggen (namens de NVZF), Marike van der Schaaf, Brechtus Engelsma (namens het KNGF) en Bouwien Douwes (namens het KNGF).

Deze regiegroep stuurt vier ­werkgroepen aan rondom de volgende thema’s: zieken­ huisprotocollen, klinimetrie, scholing en beweegziekenhuizen.

Werkgroep Ziekenhuisprotocollen De werkgroep Ziekenhuisprotocollen heeft een inventarisatie gemaakt van bestaande protocollen en is nu bezig met het opstellen van landelijke protocollen voor intramurale CVA- en IC-zorg. Hierbij geldt dat het protocol een onderbouwde afgeleide is van de bestaande richtlijn, het gehele zorgpad beslaat (voor, tijdens en na de opname) en de rol beschrijft van de ziekenhuisfysiotherapeut in de verschillende fasen. Naast een beschrijving van alle relevante fasen bevat het protocol praktische handvatten.

De protocollen voor CVA- en IC-zorg bevinden zich in de afrondende fase.

Zodra deze definitief zijn zullen deze beschreven worden in FysioPraxis. Daarna zal de werkgroep twee nieuwe protocollen onder de loep nemen.

34 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

Foto: Wiep van Apeldoorn

Werkgroep Klinimetrie De werkgroep Klinimetrie buigt zich over de veelheid aan meetinstrumenten die de ziekenhuisfysiotherapeut ter beschikking heeft. Naast criteria als validiteit en betrouwbaarheid wordt nadrukkelijk gekeken naar de inzetbaarheid en inpasbaarheid van meetinstrumenten in de dagelijkse routine. De meetinstrumenten dienen een plaats te krijgen in het dagelijks handelen en goed inpasbaar te zijn in de dagelijkse praktijk. Dat betekent ook dat er per protocol of aandoeningsgebied slechts een beperkt aantal meetinstrumenten zal worden geadviseerd.

Daarnaast sluiten de geadviseerde meetinstrumenten nadrukkelijk aan bij de door de werkgroep Ziekenhuisprotocollen opgeleverde eindproducten.

Werkgroep Scholing De werkgroep Scholing heeft het bestaande scholings- en cursusaanbod alsmede de scholingsaanbieders voor de ziekenhuisfysiotherapie in kaart gebracht.

Vanuit de protocollen en klinimetrie worden aanvullende kennisbehoeften zichtbaar, die kunnen gaan leiden tot een

nieuw beroepsprofiel voor de ziekenhuisfysiotherapeut. Dit leidt mogelijk in de toekomst, in nauwe afstemming met de VLF, de Fumc, de NVZF en het KNGF, tot een (erkend) opleidingstraject voor de ziekenhuisfysiotherapeut.

Werkgroep Beweegziekenhuizen De werkgroep Beweegziekenhuizen houdt zich bezig met het bevorderen van beweeggedrag van opgenomen patiënten. De kern van deze groep wordt gevormd door ziekenhuizen die toonaangevend zijn op dit terrein en die met regelmaat artikelen publiceren in de internationale literatuur.

Momenteel wordt een KNGF-standpunt Beweegziekenhuizen opgesteld waarover in het volgende nummer van FysioPraxis uitgebreid geschreven zal worden.

Rob de Bie, hoogleraar fysiotherapie research, Universiteit Maastricht ra.debie@maastrichtuniversity.nl

Redactie: KNGF | Coördinatie: Liesbeth Immink en Saskia Bon | Eindredactie: Liesbeth Immink

36-37: Consultkaart knieartrose 38-39: Achilles tendinopathie 40-42: Overzicht externe richtlijnen

In het z nnetje ‘Behoud je klinische blik’ We zetten onze leden graag in het zonnetje. Deze keer spreken we één van onze oudste leden: Truusje Vrij, KNGF-lid sinds 1958. Truusje Vrij (83) is 62 jaar lid van het KNGF, heeft van 1958 tot 2014 (56 jaar!) gewerkt als (kinder)fysiotherapeut en stond aan de wieg van de NVFK en van de toenmalige LVFD (vereniging voor dienstverbanders).

Tekst: Karen van Hameren

U werkte tot uw 77e door “En dat ging goed, lichamelijk kon ik en kan ik gelukkig nog alles. Ik vond het ontzettend jammer om te stoppen, want ik mis het contact met de kinderen, de ouders en gewoon met de hele maatschappij heel erg. Maar de herregistratie-eis van acht uur per week haalde ik niet meer en dat was dan ook hét moment om te stoppen. Anders was ik ­misschien wel nog langer doorgegaan!”

Waarom bent u fysiotherapeut geworden, en in het bijzonder voor kinderen?

“Ik wist al vanaf mijn veertiende dat ik fysiotherapeut wilde worden, maar iedereen ontmoedigde dat: ‘Je bent te klein en te dun, dat kun je niet.’ Toen riep ik altijd:

‘Maar ik ga het bij kinderen doen!’ En daar ben ik altijd achter blijven staan.

Ik ben begonnen met werken in een kinderrevalidatiecentrum in Katwijk en later overgestapt naar de kindergeneeskunde in het Leids Academisch Ziekenhuis. Daar heb ik lang gezeten en ontzettend veel geleerd.

Het was een kliniek die echt naar het totale kind plus het gezin keek. Zo waren er naast de medische visites ook aparte visites voor de psychosociale aspecten van het kind en het gezin. Dat was toen nog vrij uniek in Nederland. Ook het feit dat de ouders in het ziekenhuis konden blijven logeren was toen uniek. Professor Veeneklaas stimuleerde dat. Daar heb ik heel veel van geleerd. Ook deden we aan verslaglegging in de medische status. Ook dat is nu allemaal doodnormaal maar dat was toen best bijzonder. Grappig detail was dat elke discipline in het dossier zo zijn eigen kleur had, fysiotherapie was bijvoorbeeld blauw.

Na de tijd in het ziekenhuis werkte ik een periode parttime als kinderfysiotherapeut in een particuliere praktijk.”

Waar haalde u destijds uw vakkennis vandaan?

“De academisch kinderfysiotherapeuten konden héél veel kennis krijgen uit hun eigen werkomgeving. Zij werden ook uitgedaagd om minder gebruikelijke dingen te doen, bijvoorbeeld baby’s die voor een beenmergtransplantatie kwamen begeleiden in hun motorische ontwikkeling.

In het academisch ziekenhuis kregen we ziektebeelden die niet ‘normaal’ waren

en waar je erachter moest komen hoe je die het beste kon behandelen. En in zo’n universitair ziekenhuis zit je dan natuurlijk helemaal goed: je kon iedereen vragen. Ik ging ook zonder enige schroom langs bij de hoogleraar met ‘Ik snap het niet’. Want het was vanzelfsprekend dat als je in het belang van het kind iets niet wist, je dat dan gewoon ging vragen.”

Hoe kijkt u aan tegen de (kinder-)fysiotherapie van nu?

“Er zijn ontzettend veel goede ontwikkelingen geweest. Er zijn nu tig testen die je kunt doen en op basis van die testen zijn er weer regels en protocollen waar je je aan moet houden. De testen zijn fantastisch, maar er zit altijd óók een kind achter. En als je die test alleen als test beoordeelt, krijg je toch een ander beeld dan wanneer je kijkt naar het hele kind. Testen en protocollen zijn onderdelen van een behandeling van een kind en die horen er zeker bij. Maar je moet zelf ook een klinische blik houden.

Die blik hadden wij vroeger vanzelf, omdat er niks was. Dan moest je wel varen op wat je zag en wat je vond en onderzocht had.

Dus behoud die klinische blik.”

Ook interessant!

Samen met Regina Ram brengt Truusje Vrij voor de Stichting Geschiedenis Fysiotherapie de geschiedenis van de kinderfysiotherapie in kaart. Zie ook www.sgfinfo.nl.

Truusje Vrij stond aan de wieg van de NVFK en van de eerste opleiding Kinderfysiotherapie in Utrecht. Ze schreef erover op www.nvfk.nl (zoek op ‘Truusje Vrij’).

Karen van Hameren, communicatie KNGF K.vanhameren@kngf.nl FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 35

ingbewegen. kan pijn Door óókbeweging weer kan de makkelijker pijn óók weer bewegen.

Door makkelijker beweging -De Rustige Door sporten beweging zoals wandelen, - Rustige zwemmen, sporten zoals golfen wandelen, en fietsen zwemmen, golfen en fietsen dt, dt, rdt, kunt kunt kuntude uuzich zich zich makkelijker makkelijker makkelijker Als Als Als de de depijn pijn pijnminder minder minderwordt, wordt, wordt, kunt kunt kunt uuuzich zich zichbewegen.

De De meeste meeste meeste patiënten patiënten patiënten kunnen kunnen kunnen zich zich zichmakkelijker makkelijker makkelijker bewegen. bewegen. bewegen. intensief minder bewegen? worden.

Gaat Dan ukan intensiefkan bewegen? de pijn óók Dan weer kan minder kanbeweging worden. de pijn óók weer minder u veilig worden. doen. kunt u veilig doen. golfen ging ging ing kan kan kande de de pijn pijn pijnóók óók óók weer weer weer makkelijker makkelijker makkelijker bewegen. bewegen. bewegen.

Door Door Door beweging beweging ---kunt Rustige Rustige Rustige sporten sporten sporten zoals zoals zoalswandelen, wandelen, wandelen, zwemmen, zwemmen, zwemmen, golfen golfenen en enfietsen fietsen fietsen het helpen slikt. als u vooraf pijnstillers slikt.

- Balsporten, zoals basketbal, - Balsporten, voetbal en zoals volleybal, basketbal, of hardlopen voetbal en volleybal, of hardlopen uupijnstillers intensief intensief intensief bewegen? bewegen? bewegen?

Dan Dan Dankan kan kan kan kan kan de de depijn pijn pijnóók óók óókweer weer weerminder minder minderworden. worden. worden. kunt kunt kuntuuuveilig veilig veilig doen. doen. doen. u beterzoals niet kunt u beteren niet doen. of afpijnstillers pijnstillers pijnstillersslikt. slikt. slikt.

---kunt Balsporten, Balsporten, Balsporten, zoals zoalsdoen. basketbal, basketbal, basketbal, voetbal voetbal voetbal en en volleybal, volleybal, volleybal, of ofhardlopen hardlopen hardlopen kunt kunt kuntuuubeter beter beterniet niet nietdoen. doen. doen. einig - Paracetamol bijwerkingen.heeft weinig bijwerkingen.

- Na veel injecties is er een - Na klein veel risico injecties -isMinder er een klein dan 1risico van de 100- patiënten Minder dan (1%) 1 van krijgt deeen 100 infectie patiënten aan(1%) krijgt een infectie aan 0 tot - NSAID’s 30 van dezorgen 100 patiënten bij 10 tot 30 van deveel het 100 patiënten knie dat het kraakbeen inMinder uw wond knie die11behandeld moet de wond worden. die behandeld worden. weinig einig einig bijwerkingen. bijwerkingen. bijwerkingen.

---dat Na Na Na veel veelkraakbeen injecties injecties injectiesisisisin er er eruw een een een klein klein klein risico risico risico ---de Minder Minder dan dan dan 1van van vande de de100 100 100 patiënten patiënten patiënten (1%) (1%) (1%) krijgt krijgt krijgteen een eenmoet infectie infectie infectie aan aan aan darmklachten, voor zoals beschadigt. zoals Hierdoor wordt beschadigt. de artroseHierdoor - Heel wordt somsdie de krijgt artrose een patiënt -moet Heel een soms infectie krijgtaan eende patiënt kunstknie. een infectie Dan aan de kunstknie. Dan 0 10 0 tot tot tot(10-30%) 30 30 30van van vande de de 100 100 100maag-darmklachten, patiënten patiënten patiënten dat dat dathet het hetkraakbeen kraakbeen kraakbeen in ininuw uw uwknie knie knie de de dewond wond wond die die behandeld behandeld behandeld moet moet worden. worden. worden. ndarmklachten, en misselijkheid, diarree. Soms buikpijn zorgt en diarree. erger.

Soms zorgt erger. eensoms nieuwe operatie nodig. is een nieuwe operatie nodig. darmklachten, -darmklachten, zoals zoals zoals beschadigt. beschadigt. beschadigt.

Hierdoor Hierdoor Hierdoorwordt wordt wordt de de deartrose artrose artrose ---is Heel Heel Heel soms somskrijgt krijgt krijgt een een eenpatiënt patiënt patiënt een een een infectie infectie infectie aan aan aande de dekunstknie. kunstknie. kunstknie.Dan Dan Dan en inNSAID de nierfunctie, voor stoornissen hoge in de -nierfunctie, Heel soms hoge krijgt een patiënt - Heel een soms krijgt -een Soms patiënt de eenkunstknie na -nodig.

Soms een tijdje laat de los.kunstknie Dan is ook na een een nieuwe tijdje los. Dan is ook een nieuwe nnjn en en en diarree. diarree. diarree.

Soms Soms Soms zorgt zorgt zorgt erger. erger. erger. isisiseen een eenlaat nieuwe nieuwe nieuwe operatie operatie operatienodig. nodig. lag. bloeddruk of huiduitslag. reactie of patiënt een allergische infectie. of eenlaat infectie. nodig. operatie nodig. sen en senin in inde de denierfunctie, nierfunctie, nierfunctie, hoge hoge hoge ---allergische Heel Heel Heelsoms soms somskrijgt krijgt krijgteen een een patiënt patiënt een een een reactie ---operatie Soms Soms Soms laat laat de de dekunstknie kunstknie kunstkniena na na een een eentijdje tijdje tijdje los. los. los.Dan Dan Danisisisook ook ookeen een eennieuwe nieuwe nieuwe eer -dan Tramadol 10 vanzorgt de 100 bij meer dan 10 - Ongeveer van de 1002reactie van deof 100 -patiënten Ongeveer 2 van de -2 100 van patiënten de nodig.

100 patiënten (2%) (2%) - 2 van krijgen de 100 bloedstolsels patiënten (2%) in het krijgen been.bloedstolsels in het been. slag. tslag. lag. allergische allergische allergische reactie reactie of ofeen een een infectie. infectie. infectie.(2%) operatie operatie operatie nodig. nodig. r misselijkheid patiënten en en een paar dagen na hebben de injectie een paar--dagen risico’s na de opinjectie complicaties -(2%) De zijn risico’s groter op alscomplicaties u anderein zijn groter meer eer eer dan dan dan10 10 10van van van(>10%) de de de100 100 100voor misselijkheid ---hebben Ongeveer Ongeveer Ongeveer 222van van vande de de 100 100 100patiënten patiënten patiënten (2%) (2%) (2%) -De 222van van van de de de100 100 100 patiënten patiënten patiënten(2%) (2%) krijgen krijgen krijgen bloedstolsels bloedstolsels bloedstolsels ininhet het hetbeen. been. been. als u andere duizeligheid. de 100 patiënten 10 van de 100 gewrichtspijn patiënten (1-10%) en zwelling. gewrichtspijn heeft, rookt aandoeningen of tegroter zwaarals bent. rookt of te zwaar bent. or or rvan misselijkheid misselijkheid misselijkheid en en en1 tot(1-10%) hebben hebben hebben een een een paar paar paar dagen dagen dagenna na nade de deinjectie injectie injectieen -zwelling.

--aandoeningen De De Derisico’s risico’s risico’sop op opcomplicaties complicaties complicaties zijn zijn zijn groter groter als alsheeft, uuuandere andere andere braken, heeft last een van droge obstipatie, mond, braken, - Bij een patiënten droge mond, met diabetes - Bijkunnen patiënten de met- diabetes De kans dat kunnen deheeft, kunstknie de rookt - De vervangen kans datmoet de kunstknie worden, vervangen hangt af van moet worden, hangt af van 0tie, van van van de de de100 100 100 patiënten patiënten patiënten (1-10%) (1-10%) (1-10%) gewrichtspijn gewrichtspijn gewrichtspijn en en enzwelling. zwelling. zwelling. aandoeningen aandoeningen aandoeningen heeft, heeft, rookt rookt of of of te te tezwaar zwaar zwaar bent. bent. bent. aperigheid, zweten, hoofdpijn, slaperigheid, en vermoeidheid tijdelijk endiabetes ontregeld bloedsuikers zijn.de ontregeld leeftijd ende zijn. hoeveel u beweegt. uw leeftijd Over en hoeveel hetworden, algemeen u beweegt. moet atie, tie, atie,braken, braken, braken,vermoeidheid een een eendroge droge drogemond, mond, mond, ---bloedsuikers Bij Bij Bij patiënten patiënten patiëntenmet met met diabetes diabetes kunnen kunnen kunnen de detijdelijk ---uw De De De kans kans kansdat dat dat de de kunstknie kunstknie kunstknie vervangen vervangen vervangen moet moet moet worden, worden, hangt hangt hangt af afafOver van van van het algemeen moet verwijdevermoeidheid bloedvaten. en een kunstknie na 15 totuuu 20 een jaarkunstknie vervangen worden.

15 tot 20 jaar vervangen worden. aperigheid, aperigheid, laperigheid, vermoeidheid vermoeidheid en en bloedsuikers bloedsuikers bloedsuikerstijdelijk tijdelijk tijdelijkontregeld ontregeld ontregeldzijn. zijn. zijn. uw uw uwleeftijd leeftijd leeftijden en enhoeveel hoeveel hoeveel beweegt. beweegt. beweegt.

Over Over Overna het het het algemeen algemeen algemeen moet moet moet . een een eenkunstknie kunstknie kunstkniena na na15 15 15tot tot tot20 20 20jaar jaar jaarvervangen vervangen vervangenworden. worden. worden.

FysioWijzer

Consultkaart knieartrose

Multidisciplinaire consultkaart knieartrose

Tekst: Mitchell van Doormaal

Hiervoor hebben het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), de Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV), het KNGF en Patiëntenfederatie Nederland gezamenlijk gewerkt aan een consultkaart voor patiënten die bij een zorgverlener komen vanwege knieartrose. Deze consultkaart is gebaseerd op verschillende richtlijnen, waaronder de KNGF-richtlijn Artrose heup-knie uit 2018.

In de consultkaart worden leefstijlverandering, fysiotherapie, pijnstillers, injecties en een gewrichtsvervangende operatie als behandelopties genoemd, inclusief de belangrijkste voor- en nadelen van de interventie. Huisartsen, orthopeden en fysio­ therapeuten hebben afgesproken dat het de voorkeur heeft om te beginnen met de minder invasieve interventies, en pas als deze geen effect hebben de meer invasieve interventies te overwegen. Hiermee volgen we het principe van ‘stepped care’ en wordt de juiste zorg op de juiste plek aangeboden.

Met behulp van deze kaart kunnen de verschillende zorgverleners de zorgopties op dezelfde wijze bespreken met de patiënt.

De kaart dient op deze wijze dus als instrument in de spreek­ kamer van de huisarts, orthopeed en fysiotherapeut om de patiënt te informeren. Kortom: een instrument dat enerzijds de positie van fysiotherapie in de zorg rondom knieartrose verder verankert en anderzijds een nuttig hulpmiddel is bij het informeren van de patiënt over de behandelopties bij knieartrose.

De kaart is – behalve in deze FysioPraxis – ook beschikbaar op het Kennisplatform en op Thuisarts.nl.

36 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

2016

is het belangrijk om een goed overzicht te hebben van de verschillende behandelopties, zodat een patiënt de regie kan voeren over Behandelingen Behandelingen bij artrose inbij deartrose knie in de Behandelingen bij artrose in de knie het eigen behandelproces. Daarnaast is het uiteraard Behandelingen Behandelingenbij bijartrose artrosein inde deknie knie van belang dat bij de gesprekken die de patiënt voert Deze kaart geeft geefteen eenoverzicht overzicht Deze kaart van geeft mogelijke eenbehandelingen overzicht behandelingen van mogelijke artrose behand Deze kaart van mogelijke van van artrose in de in Deze Deze Dezekaart kaart kaartgeeft geeft geeft een een een overzicht overzicht overzicht van van vanmogelijke mogelijke mogelijke behandelingen behandelingen behandelingen van van van artrose artrose in met de huisarts, orthopeed en fysiotherapeut, de behandelingen zijn.

De behandelingen behandelaar kan zijn. uw De huisarts, behandelaar een fysiotherapeut kan uwartrose huisarts oi behandelingen zijn.

De behandelaar kan uw huisarts, een fysiotherapeut of in behandelingen behandelingen behandelingen zijn. zijn. zijn.

De De De behandelaar behandelaar behandelaar kan kan kan uw uw uw huisarts, huisarts, huisarts, een een een fysiotherapeut fysiotherapeut fysiotherapeut oo behandelopties op dezelfde wijze gepresenteerd Uw leefstijl veranderen Uw leefstijl Fysiotherapie/oefentherapie veranderen FysiotheP worden. Zo kan de patiënt in samenspraak met de Uw Uw Uwleefstijl leefstijl leefstijl veranderen veranderen veranderen Fysiotherapie/oefentherapie Fysiotherapie/oefentherapie Fysiotherapie/oefentherapie P Wanneer is Altijd geschikt.

Wanneer is Altijd geschikt.

Als zelf genoeg bewegen niet Als zelf gA zorgverlener een afgewogen keuze maken voor de beste deze behandedeze behandelukt of de klachten erger maakt. lukt O Wanneer Wanneer isis Altijd Altijdgeschikt. geschikt. geschikt.

Als Alszelf zelf zelf genoeg genoeg bewegen bewegen niet nietof de Wanneer is Altijd Als genoeg bewegen niet A ling geschikt? ling geschikt? deze deze behandebehandelukt luktof of ofde de deklachten klachten klachtenerger erger ergermaakt. maakt. maakt. O deze behandelukt optie in zijn of haar persoonlijke situatie.

2016 2016 2016

an disch hetSpecialisten.

Kennisinstituut van Medisch Specialisten.

Voor mensen met knieartrose

Medisch edisch disch Specialisten.

Specialisten.

Specialisten.

ling lingis geschikt? geschikt? ling geschikt?

Wat het?

Wat Watis isishet? het? het?

Wat

• U krijgt Watadviezen is het? over •ac-U krijgt Uw fysioadviezen of oefentherapeut over ac- Uw fysioE metof uoefentherapeut een oefen- maakt m1E bewegen en voeding. tief maakt bewegen en voeding.

Uw Uwfysiofysiofysioof of oefentherapeut oefentherapeut krijgt krijgt adviezen adviezen over overacacac•••tief UUUkrijgt adviezen over Uw doet de program1 • Als te zwaar en bent, krijgt • Als uprogramma. te zwaar bent, krijgt maakt maakt met met een een oefenoefentief tiefubewegen bewegen bewegen en envoeding. voeding. voeding. tief maakt met uuuU een oefenadviezen over afvallen u adviezen oefeningen over onder afvallen begeleiding programma. programma. doet doet de de oefening2 Als Als tetezwaar zwaar zwaar bent, bent, krijgt krijgt •••u Als uuute bent, krijgt programma.

UUUdoet de van de therapeut, maar ook van de t2 en zo nodigover hulp van eenen zo nodig hulponder van een adviezen adviezen over overafvallen afvallen afvallen oefeningen oefeningen onder onder begeleiding begeleiding uuuadviezen oefeningen begeleiding zelf zelf diëtist. diëtist. van vanthuis. de detherapeut, therapeut, therapeut,maar maar maarook ook ookthui en enzo zo zonodig nodig nodighulp hulp hulpvan van vaneen een een van de en • U krijgt advies over • U krijgt zelf zelfadvies thuis. thuis. over diëtist. diëtist. diëtist. zelf thuis. of loophulpbandages of loophulpkrijgt krijgtadvies advies advies over over •••bandages UUUkrijgt over 3 middelen, zoals stok of middelen, zoals stok of bandages bandagesof of ofloophulploophulploophulpbandages rollator en zoals zo nodig hulp middelen, middelen, zoals zoals stok stok of ofrollator en zo nodig hulp middelen, stok of 3 van eenen fysiotherapeut. van een fysiotherapeut. rollator rollator en enzo zo zonodig nodig nodighulp hulp hulp rollator van vanHelpt een een fysiotherapeut. fysiotherapeut. een fysiotherapeut.

Vaak Door de Vaak weV Helpt het tegen Ja,van vaak wel, het doordat tegenuwJa, vaak wel,wel. doordat uwoefeningen de pijn? dewel, sterker pijn? wordt,uw uw lichaam krijgt sterker uwel. meer wordt, spierkracht uw krijgt en u m d Vaak Vaak wel.

Door Door de de oefeningen oefeningen Helpt Helpt het hettegen tegen tegen lichaam Ja, Ja,vaak vaak vaak wel, wel,doordat doordat doordat uw uw Helpt het Ja, Vaak wel.

Door de oefeningen V conditie en de knieconditie zo gewicht uw uw gewicht minder enblijft uw de depijn? pijn? pijn? lichaam lichaamminder sterker sterkeren wordt, wordt, uw uw krijgt krijgt meer meer spierkracht spierkracht en en td de lichaam sterker wordt, krijgt uuumeer spierkracht en sterk, soepel en stabiel mogesterk, conditie beter. beter. conditie conditie en enblijft blijft blijft de deknie knie knie zo zo sot gewicht gewichtminder minder minderen en enuw uw uw conditie gewicht conditie en de zo lijk.

Alssoepel u stopt met oefenen, lijk.

Als u sterk, sterk, soepel soepel en en stabiel stabiel mogemogeconditie conditiebeter. beter. beter. conditie sterk, en stabiel mogekan pijn weermet terugkomen. kan de p lijk. lijk.de Als Als stopt stopt met met oefenen, oefenen, lijk.

Als uuustopt oefenen, kan kande de depijn pijn pijnweer weer weerterugkomen. terugkomen. terugkomen. kan Wat kan ik weer na Wat Watkan kan kande ikik Wat ik behandeling? weer weerna na nade de de weer behandeling? behandeling? behandeling?

U kuntWat weer kan makkelijker ik UbekuntUweer kuntmakkelijker weer makkelijker be- U kunt wU wegen weer en dingen na de doen die wegen dingen Als doen u dedie oefeningen bewegen p kunt kunt weer weer makkelijker makkelijker bebe- bewegen.

Ukunt kunt kunt weer weer makkelijker makkelijker UUUkunt weer makkelijker beUUen weer makkelijker U eerder behandeling? niet meer lukten. eerder niet doen meerAls blijft lukten. dit effect blijft ook doe wegen wegen en endingen dingen dingen doen doendie die die blijft bewegen. bewegen.

Als Alsuuude de deoefeningen oefeningen oefeningen wegen en doen bewegen. p als u doen gestopt bent met de als u ges eerder eerderniet niet nietmeer meer meerlukten. lukten. lukten. blijft blijft doen doenblijft blijft blijft dit dit effect effect ook ook eerder blijft dit effect ook fysioof oefentherapie. fysio- of als alsuuugestopt gestopt gestopt bent bentmet met metde de de als bent fysiofysio-of of ofoefentherapie. oefentherapie. oefentherapie. fysio-

Zijn er risico’s, Nee. Als Zijnu er meer risico’s, gaat be-Nee. Als gaat Alsuumeer te veel enbete vaak oefent, Als u te P v bijwerkingen of wegen bijwerkingen isuuwat extra pijn ofbeen wegenkan is extra pijn en pijn erger worden. kan Datde pN Zijn Zijner er errisico’s, risico’s, risico’s, Nee. Nee.Als Als Als umeer meer meer gaat gaat bebeAls Alswat ute te te veel veel en ente te te vaak vaakoefent, oefent, oefent, Zijn Nee. gaat Als uude veel en vaak P problemen naof de problemen deextra knie napijn normaal. de en stijfheid inde de knie normaal. ispijn klein als uworden. de oeferisico bijwerkingen bijwerkingen of of stijfheid wegen wegen isisin wat wat extra extra pijn pijn en en risico kan kan de pijn pijnerger erger erger worden. worden.

Dat Datis N bijwerkingen wegen is wat kan Dat behandeling? artrose behandeling? er normaal. niet De artrose wordt er niet ningen rustig opbouwt. ningen r• problemen problemenna na nade de de De stijfheid stijfheid ininwordt de deknie knie knie normaal. normaal. risico risico isis klein klein als alsuuude de deoefeoefeoefeproblemen stijfheid in de risico is klein als N van. wordt Krijgt u rustig toch meer pijn? BeKrijgt u t• behandeling? behandeling? erger De Deartrose artrose artrose wordt wordter er erniet niet nieterger van. ningen ningen rustig rustig opbouwt. opbouwt. behandeling?

De ningen opbouwt. spreek met uwpijn? therapeut spreek erger ergervan. van. van.

Krijgt Krijgtuuudan toch toch meer meer pijn? pijn?

BeBe- d• erger Krijgt toch meer Behoe u de oefeningen kunt hoe u de• spreek spreek dan dan met metuw uw uwtherapeut therapeut therapeut spreek dan met aanpassen. aanpass hoe hoeuuude de deoefeningen oefeningen oefeningenkunt kunt kunt hoe • aanpassen. aanpassen. aanpassen.

• T • T • • • • • • •

FysioWijzer

beschikbaar September 2020 September September September2020 2020 2020

Septem

e knie

ndelingen de knie. van Bekijk artrose de kaart in de en knie. bespreek Bekijk daarna de kaart met enuw bespreek behandelaar daarna met het uw bijDat u past.

Dathet kanbest ookbij een u past. combinatie van ook een combinatie van knie.

Bekijk de kaart en bespreek daarna met uw behandelaar wat hetwat best bijbest ubehandelaar past. kanwat ook een combinatie vanDat kan es, in in in de de deknie. knie. knie.Bekijk Bekijk Bekijk de de deKlik kaart kaart kaart en en en bespreek bespreek bespreek daarna daarna daarna met met met uw uw behandelaar behandelaar behandelaar wat wat wat het het het best best bij bij bij uuop upast. past. past.

Dat Dat Datkan kan kan ook ook ook een een een combinatie combinatie combinatie van van van te gaan. of een orthopeed fysiotherapeut zijn. of Klik een orthopeed de onderstreepte zijn.

Klik woorden opuw de onderstreepte om naar informatie woorden en om filmpjes naar informatie op Thuisarts.nl en filmpjes te gaan. op Thuisarts.nl een orthopeed zijn. opop de onderstreepte woorden om naar informatie enbest filmpjes Thuisarts.nl te gaan. ut tof of ofeen een eenorthopeed orthopeed orthopeedzijn. zijn. zijn.Klik Klik Klikop op opde de deonderstreepte onderstreepte onderstreeptewoorden woorden woordenom om omnaar naar naarinformatie informatie informatieen en enfilmpjes filmpjes filmpjesop op opThuisarts.nl Thuisarts.nl Thuisarts.nlte te tegaan. gaan. gaan.

erapie/oefentherapie Pijnstillers Pijnstillers Prik in uw knie Prik in uw knie Een kunstknie (operatie)Een kunstknie (operatie) Pijnstillers Pijnstillers Pijnstillers Prik Prik Prik in in in uw uw uw knie knie knie Een Een Een kunstknie kunstknie kunstknie (operatie) (operatie) (operatie) genoeg Als u tijdelijk bewegen meer nietpijn heeft Als u en tijdelijk minder meer kuntpijn doen. heeft en minder Als afvallen, kunt doen. bewegen, oefeningen Als afvallen, enbewegen, Als andere oefeningen behandelingen en Alsniet andere genoeg behandelingen helpen. niet genoeg he Of eAls klachten voordat erger u veel maakt. gaat bewegen Of voordat pijn u veel verwacht. gaat bewegen pijnstillers pijn verwacht. nietbewegen, genoeg helpen. pijnstillers niet helpen.

Als uuutijdelijk tijdelijk meer meer pijn pijn heeft heeft en enminder minder kunt kuntdoen. doen. en Als Alsafvallen, afvallen, bewegen, oefeningen oefeningen en engenoeg Als Alsandere andere behandelingen behandelingenniet nietgenoeg genoeghelpen. helpen.

Als tijdelijk meer pijn heeft en minder kunt doen.

Als afvallen, bewegen, oefeningen en Als andere behandelingen niet genoeg helpen.

Ofvoordat voordatuuuveel veelgaat gaatbewegen bewegenen enpijn pijnverwacht. verwacht. pijnstillers pijnstillersniet nietgenoeg genoeghelpen. helpen. .t. Of Of voordat veel gaat bewegen en pijn verwacht. pijnstillers niet genoeg helpen.

Erof zijn 3 mogelijkheden:Er zijn 3 mogelijkheden: • Uw (huis)arts geeft een • prik Uw (huis)arts in uw •geeft Vooreen eenprik kunstknie-operatie in uw • Voor krijgt een kunstknie-operatie u narcose of krijgt u nar ooefentherapeut ruggenprik. een ruggenprik.

1.Er Paracetamol, 2 tabletten 1. Paracetamol, (= 1000 milligram), 2 tabletten 3 of 4(= 1000 met een3 hormoon ofgeeft 4geefteen dat knie ontstemet een hormoon dat ontstemet uzijn een ••knie •milligram), Uw Uw(huis)arts (huis)arts een prik prik in uw ••een •Voor Voor een eenkunstknie-operatie kunstknie-operatie krijgt krijgtuuunarcose narcoseof Er zijn 333oefenmogelijkheden: mogelijkheden: Er zijn mogelijkheden: Uw (huis)arts geeft een prik ininuw uw Voor een kunstknie-operatie krijgt narcose ofof • De arts verwijdert uw kniegewricht • De arts verwijdert en zet er uween kniegewricht en z kingen remt (corticosteroïd). remt (corticosteroïd). mma.

U doet per dag. de 222tabletten keer dag. een een ruggenprik. ruggenprik.

1.1.keer 1.Paracetamol, Paracetamol, tabletten (= (=per 1000 1000 milligram), milligram),333of knie kniemet meteen een hormoon hormoonkingen dat datontsteontsteParacetamol, tabletten (= 1000 milligram), ofof444 knie met een hormoon dat ontsteeen ruggenprik.

Maximaal 4 prikken per • jaar, Maximaal met 4 prikken per jaar, in. met uw kunstknie in.en 2. Als ditper niet genoeg 2. Als kunt dit uniet er een genoeg NSAID helpt, bij kunt •u er een NSAID bij gen onder begeleiding ••kunstknie •De Dearts arts verwijdert verwijdert uwkniegewricht kniegewricht enzet zeter een kingen kingen remt remt (corticosteroïd). (corticosteroïd). keer keer per dag. dag. helpt, keer per dag. kingen remt (corticosteroïd).

De arts verwijdert uw kniegewricht en zet erereen een • Ukunstknie blijft 1 tot in.

4in. dagen in•het U blijft ziekenhuis.

1 tot 4 dagen in het ziekenhuis. gebruiken: ibuprofen, naproxen gebruiken: diclofenac. ibuprofen, U naproxen kunt diclofenac.

6 4weken Uprikken kunt ertussen. minstens 6 weken ertussen. maar ook •of •Maximaal Maximaal prikken per per jaar, jaar,met met kunstknie in.

2.Als Alsdit ditniet niet genoeg genoeghelpt, helpt, kunt kuntuof er een eenNSAID NSAID bij bij gtherapeut, g 2.

2.

Als dit niet genoeg helpt, kunt uuer er een NSAID bij •minstens Maximaal 44prikken per jaar, met kunstknie •••U krijgt een oefenschema.

•ininU krijgt een oefenschema.

Als genoeg helpt, • Als kan ditde niet genoeg helpt, kan is. kiezen voor tabletten ofnaproxen kiezen een gelvoor die udiclofenac. tabletten op de knie ofUU een gel• die udit opniet de 6 knie •UU Ublijft blijft 111tot tot 44de 4dagen dagenin het het ziekenhuis. ziekenhuis. gebruiken: gebruiken: ibuprofen, ibuprofen, naproxen of diclofenac.

Ukunt kunt minstens minstens weken ertussen. ertussen. minstens 66weken weken ertussen. gebruiken: ibuprofen, naproxen ofof diclofenac. kunt blijft tot dagen het ziekenhuis. ugenoeg uitleg orthopeed over een •••U gebruikt geven over 3 tot een 6 weken • Ubloedverdunners: gebruikt 3 tot 6 weken bloedverdunne smeert. tabletten maximaal smeert.

Slik 2die weken. tabletten Gel kunt maximaal weken.

Gel kunt ugeven •UU Ukrijgt krijgteen een oefenschema. oefenschema.

••2orthopeed •Als Alsdit ditniet niet genoeg helpt, helpt, kan kan de de u uitleg kiezen kiezenSlik voor voor tabletten tabletten of ofeen eengel gel die uuuop opde deknie knieu kiezen voor tabletten of een gel die op de knie Als dit niet genoeg helpt, kan de krijgt een oefenschema. medicijnen (trombose). tegen bloedklonten (trombo langer gebruiken. langer gebruiken. met hyaluronzuur enprik uover deze meteen na hyaluronzuur en u tegen deze orthopeed orthopeed uuuuitleg uitleggeven geven over een ••medicijnen •UUUgebruikt gebruikt 333tot tot6na 6weken weken bloedverdunners: bloedverdunners: smeert. smeert.

Slik Sliktabletten tablettenmaximaal maximaal 222weken. weken.Gel Gelkunt kuntuuu prik orthopeed uitleg geven over een smeert.

Slik tabletten maximaal weken.

Gel kunt gebruikt tot 6bloedklonten weken bloedverdunners: Umedicijnen loopt 4 tot tegen 6tegen weken • met U krukken. loopt 4(trombose). tot 6 weken met krukken. overleg met u dit geven. en overleg met u•geven.

3. Als ook dit niet helpt, 3. kunt Alsuook tramadol dit nietslikken: helpt, kunt dit u tramadol slikken: medicijnen tegen bloedklonten bloedklonten (trombose). langer langer gebruiken. gebruiken. prik prikmet met hyaluronzuur hyaluronzuur enuuudeze deze na na langer gebruiken. prik met hyaluronzuur en deze na medicijnen bloedklonten (trombose).

•••U krijgt zo444 nodig fysio•of U oefentherapie. krijgt zo nodig fysio- of oefentherapie krijgt uook alleen met een recept. krijgt Slik alleen dit maximaal met een recept.

2dit dit maximaal 2geven.

•UU Uloopt loopt tot tot666weken weken met met krukken. krukken. overleg met metuuugeven. geven.

3.

3.Als Alsook dit ditniet niet helpt, helpt, kunt kuntuuuu tramadol tramadol slikken: slikken: dit dit Slikoverleg 3.

Als ook dit niet helpt, kunt tramadol slikken: overleg met loopt tot weken met krukken. weken. weken.

•••UUUkrijgt krijgtzo zonodig nodigfysiofysio-of oefentherapie. krijgt krijgtuuualleen alleenmet meteen eenrecept. recept.Slik Slikdit ditmaximaal maximaal222 krijgt alleen met een recept.

Slik dit maximaal krijgt zo nodig fysioofofoefentherapie. oefentherapie. weken. weken. weken. el.

Vaak Door is de oefeningen pijn direct minder.

Vaak is Zode niet, pijndan direct kuntminder. u bij Zo niet, Meestal danwordt kunt udebijpijn binnen Meestal 1 week wordt de Meestal pijn binnen wordt 1de week pijn naMeestal de operatie wordtlangzaam de pijn na de operatie lang de paracetamol spierkracht en de eenparacetamol sterker middel tijdelijk (NSAID of sterker minder. middel De (NSAID pijn de isde ongeveer of minder.

3 weken pijnminder. isMeestal ongeveer Het herstel 3 weken kan een minder. jaar Het duren. herstel Een jaar kan een na jaar duren. Ee nmeer Vaak Vaak isisisde depijn pijntijdelijk direct directminder. minder.

Zo Zoniet, niet, dan dankunt kuntueen bij Meestal Meestal wordt wordt de pijn pijnbinnen binnen 11De 1week week Meestal wordt wordt de depijn pijnna nade de operatie operatie langzaam langzaam Vaak de pijn direct minder.

Zo niet, dan kunt uubij bij Meestal wordt pijn binnen week Meestal wordt de pijn na de operatie langzaam proberen. tramadol) proberen. minder. operatie hebben 93 van de operatie dejaar 100 mensen hebben minder 93 van de 100 mense etramadol) en blijft de knie zo de de paracetamol paracetamol tijdelijk tijdelijk een eensterker sterker middel middel(NSAID (NSAIDof minder. minder.De Depijn pijnisisisongeveer ongeveer 333weken weken de minder. minder.

Het Het herstel herstel kan kan een een jaarduren. duren.

Een Een jaar jaar na na de paracetamol tijdelijk een sterker middel (NSAID ofof minder. minder.

De pijn ongeveer weken minder.

Het herstel kan een jaar duren.

Een jaar na oepel en stabiel mogepijn.

7operatie van dehebben 100 mensen pijn. hebben 7 van evenveel de 100 mensen pijn of hebben evenve tramadol) tramadol) proberen. proberen. minder. minder. de deoperatie hebben 93 93 van van de de 100 100 mensen mensen minder minder tramadol) proberen. minder. de operatie hebben 93 van de 100 mensen minder meer pijn. meer pijn. evenveel epijn. pijn.

777van vande de100 100mensen mensen hebben hebben evenveelpijn pijnof -u stopt met oefenen, pijn. van de 100 mensen hebben evenveel pijn ofof Het is belangrijk dat u naHet de is operatie belangrijk eendat gezond u na de operatie een pijn weer terugkomen. meer meer pijn. pijn. meer pijn. gewicht houdt.

Anders gewicht u weer houdt. meer Anders klachten kunt u weer meer k Het Hetisisisbelangrijk belangrijk dat datuukunt una nade deoperatie operatie een een gezond gezond .

Het belangrijk dat na de operatie een gezond krijgen. gewicht gewichthoudt. houdt.Anders Anderskrijgen. kunt kuntuuuweer weermeer meerklachten klachten gewicht houdt.

Anders kunt weer meer klachten krijgen. krijgen. weer U kunt makkelijker weer makkelijker Ubewegen. kunt weerDaardoor makkelijker kan bewegen. de U kunt Daardoor weer kan makkelijker de Ubewegen. kunt weer makkelijker •krijgen.

U kunt bewegen. makkelijker bewegen.

• U kunt makkelijker bewegen. pijn n.UUAls minder u de oefeningen worden en blijven. pijn minder Daardoor worden enkan blijven. kanmakkelijker de pijn minder Daardoor worden kan de ••pijn kunt minder wandelen, wordenzwemmen, •bewegen.

U kunt golfen wandelen, en fietsen. zwemmen, golfen en Ukunt kunt weer weer makkelijker makkelijker bewegen. bewegen.

Daardoor kande de Daardoor UUUkunt kuntweer weer makkelijker bewegen. bewegen.

•UU Ukunt kunt makkelijker makkelijker bewegen. kunt weer makkelijker bewegen.

Daardoor kan de kunt weer makkelijker bewegen.

•U kunt makkelijker bewegen. blijft dit effect ooken en blijven. kan en blijven. kunt uw knie minder •buigen U kunt en uw daardoor knieen minder niet buigen en daardo nen pijn pijn minder minder worden worden enblijven. blijven.

Daardoor Daardoor kande depijn pijnminder minder worden worden •••U •UU Ukunt kunt wandelen, wandelen, zwemmen, zwemmen, golfen golfen enfietsen. fietsen. pijn minder worden en blijven.

Daardoor kan de pijn minder worden kunt wandelen, zwemmen, golfen en fietsen. stopt bent met de knielen. meer knielen. en enblijven. blijven.

••meer •UUUkunt kunt uw uwknie knieminder minderbuigen buigen en endaardoor daardoorniet niet en blijven. kunt uw knie minder buigen en daardoor niet f oefentherapie.

• Umeer kunt sommige • beter U kuntniet sommige doen, zoals sporten beter niet doen, meerknielen. knielen. sporten meer knielen. skiën en balsporten hardlopen, skiën en voetbalsporten (basketb ••hardlopen, •UUUkunt kuntsommige sommige sporten sporten beter beter(basketbal, niet nietdoen, doen, zoals zoals kunt sommige sporten beter niet doen, zoals bal, volleybal). bal, volleybal). hardlopen, hardlopen, skiën skiënen enbalsporten balsporten (basketbal, (basketbal,voetvoethardlopen, skiën en balsporten (basketbal, voetbal, bal, volleybal). bal, volleybal). veel en te vaak oefent, Paracetamol: weinig bijwerkingen.

Paracetamol: weinig bijwerkingen.

• Kleine kans op: • Kleine kans op: • Bij 15volleybal). van de 100 mensen • Bijmoet 15 van dede kunstknie 100 mensen moet de kuns pijn erger worden.

Dat kanweinig de huid irriteren.

NSAID-gel: kan de huid irriteren. ••-•Kleine een allergische reactie 15 jaar vervangen binnen worden.

15 jaar vervangen worden.

Paracetamol: Paracetamol: weinig bijwerkingen. bijwerkingen.

Kleine kans kansop: op:reactie- een allergische ••binnen •Bij Bij15 15van van de de100 100mensen mensen moet moet de de kunstknie kunstknie Kleine kans op: Bij 15 van de 100 mensen moet de kunstknie ,t,NSAID-gel: Paracetamol: weinig bijwerkingen. klein als u de oefeNSAID-tabletten: - --een bacterie in dereactie knie- een bacterie de knie • in Kleine kans op: • Kleine kans op: tNSAID-tabletten: NSAID-gel: NSAID-gel: kan kan de dehuid huid irriteren. irriteren.

-een een allergische allergische reactie binnen binnen 15 15jaar jaarvervangen vervangen worden. worden.

NSAID-gel: kan de huid irriteren. een allergische reactie binnen 15 jaar vervangen worden. rustig opbouwt.

•NSAID-tabletten: Buikpijn, misselijkheid • en Buikpijn, diarreemisselijkheid (20 van de 100 en diarree- -(20 van de 100 en een dikke knie -een pijnpaar en een dikke kniekans een paar trombose inop: het - trombose van de 100 inmensen) het been (2 van de 100 m NSAID-tabletten: -een een bacterie bacterie in deknie knie ••-•Kleine Kleine kans op:been (2 Kleine kans op: NSAID-tabletten: -pijn een bacterie ininde de knie toch meer pijn?

Begebruikers). na de prik (2knie van de dagen 100 na de prik (2 van dein 100 - -een bacterie in debeen wond -(2 een (minder bacterie dan in 1mensen) van de wond de (minder dan ••gebruikers).

•Buikpijn, Buikpijn, misselijkheid misselijkheid en endiarree diarree(20 (20van vande de100 100 --dagen -pijn pijnen eneen eendikke dikke knieeen een paar paar trombose in het het been (2van van de de100 100mensen) mensen) Buikpijn, misselijkheid en diarree (20 van de 100 pijn en een dikke knie een paar - -trombose trombose in het been (2 van de 100 dan met uw therapeut • Heel soms bloeding in •maag Heelofsoms darmen. bloeding Daarom in maag krijgtof darmen.

Daarom krijgt mensen) mensen) mensen) 100 mensen) gebruikers). gebruikers). dagen dagen na nade deprik prik(2 (2van van de de100 100 -100 een bacterie bacteriein dewond wond (minder (minder dan dan11van 1van vande de gebruikers). dagen na de prik (2 van de 100 - -een een bacterie ininde de wond (minder dan de e •oefeningen kunt een extra medicijn, dat uuw een maag extra beschermt medicijn, als datukrijgt uw maag beschermt als heeft, u • Als umensen) diabetes kunnen • Als u de diabetes heeft, kunnen de - een bacterie in de kunstknie.

- een bacterie Dan kanineen de kunstknie. Dan kan Heel soms soms bloeding bloeding in maag of ofdarmen. darmen.

Daarom Daarom krijgt mensen) mensen) 100 100 mensen) mensen) •u•Heel Heel soms bloeding ininmaag maag of darmen.

Daarom krijgt 100 mensen) sen. ouder bent dan 70 jaardat of ouder een maagzweer bent dan 70 heeft jaarals gehad. of een heeft gehad. deheeft, eerste dagen bloedsuikers na dagen na nieuwe operatie nodig zijn nieuweDan operatie nodig uuueen een extra extra medicijn, medicijn, dat uw uwmaag maagbeschermt beschermt alsu ••bloedsuikers •Als Alsuuudiabetes diabetes heeft,kunnen kunnen de de de -eerste eenbacterie bacterie in dekunstknie. kunstknie.

Dankan kaneen een zijn een extra medicijn, dat uw maag beschermt als uu maagzweer Als diabetes heeft, kunnen de - -een een bacterie ininde de kunstknie.

Dan kan een • Minder geschikt voor mensen • of Minder met geschikt hart- envoor vaatziekten, mensen metde hartentevaatziekten, prik hoogde of te laagde zijn. prik na te hoog -ofloslaten te laag zijn. van de kunstknie.

- zijn loslaten Dan isvan eende nieuwe kunstknie. Dan is een ouder ouderbent bentdan dan 70 70jaar jaar een maagzweer maagzweer heeft heeft gehad. gehad. bloedsuikers bloedsuikers deeerste eerste dagen dagen na nieuwe nieuwe operatie operatie nodig nodig zijn bloedsuikers de eerste dagen na nieuwe operatie nodig zijn ouder bent dan 70 jaar ofofeen een maagzweer heeft gehad. bloeddruk, nierproblemen. hoge bloeddruk, nierproblemen. veel prikken kan het •laag kraakbeen Nazijn. veel het kraakbeen nodig operatie nodig ••hoge •Minder Minder geschikt geschikt voor voormensen mensen met metharthart-en en vaatziekten, vaatziekten,• Na de de prik prik te hoog of telaag laag zijn.prikken kan -operatie loslaten van vande dekunstknie. kunstknie.

Dan Danis eennieuwe nieuwe Minder geschikt voor mensen met harten vaatziekten, de prik tetehoog hoog ofofte te zijn.

- -loslaten loslaten van de kunstknie.

Dan isiseen een nieuwe Tramadol: Tramadol: de knie verder beschadigen inkraakbeen de knie en verder beschadigen engroter • Deze risico’snodig zijn • als Deze u rookt, risico’s tezijn zwaar groter bentals u rookt, te z hoge hogebloeddruk, bloeddruk,nierproblemen. nierproblemen.

••in •Na Naveel veelprikken prikkenkan kanhet het kraakbeen operatie operatie nodig Na veel prikken kan het kraakbeen operatie nodig hoge bloeddruk, nierproblemen.

•Tramadol: Misselijkheid, duizeligheid • Misselijkheid, bij meer dan duizeligheid 10 van de bij meer dan 10 van deerger. wordt de artrose wordt deen artrose erger. andere ziektes heeft. of andere ziektes heeft.

Tramadol: in de knie knie verder verder beschadigen beschadigen en ••of •Deze Dezerisico’s risico’s zijn zijn groter groter als als uuurookt, rookt, te zwaar bent bent Tramadol: ininde de knie verder beschadigen en Deze risico’s zijn groter als rookt, tetezwaar zwaar bent gebruikers. duizeligheid 100 gebruikers.

••100 •Misselijkheid, Misselijkheid, duizeligheid bij bijmeer meerdan dan10 10van vande de wordt wordtde deartrose artroseerger. erger. of andereziektes ziektesheeft. heeft.

Misselijkheid, duizeligheid bij meer dan 10 van de wordt de artrose erger. ofofandere andere ziektes heeft.

• Hoofdpijn, slaperigheid, • Hoofdpijn, droge mond, slaperigheid, verstoppingdroge mond, verstopping 100 100gebruikers. gebruikers.

100 gebruikers. ongeveerslaperigheid, 5slaperigheid, van de 100 bijgebruikers. ongeveer 5 van de 100 gebruikers.

••bij •Hoofdpijn, Hoofdpijn, slaperigheid, droge drogemond, mond, verstopping verstopping Hoofdpijn, droge mond, verstopping • Met toenemende leeftijd •100 Met neemt toenemende de kans op leeftijd bijwer-neemt de kans op bijwerbij bijongeveer ongeveer555van van de de 100 gebruikers. gebruikers. bij ongeveer van de 100 gebruikers. toe. Niet geschikt kingen vanaf ongeveer toe.

Niet geschikt 75 jaar. vanaf ongeveer 75 jaar.

••kingen •Met Mettoenemende toenemende leeftijd leeftijd neemt neemt de de kans kans op op bijwerbijwerMet toenemende leeftijd neemt de kans op bijwer• Kan verslavend zijn.

• Kan verslavend zijn. kingen kingen toe. toe.Niet Niet geschikt geschikt vanaf vanaf ongeveer ongeveer 75 75jaar. jaar. kingen toe.

Niet geschikt vanaf ongeveer 75 jaar.

•••Kan Kanverslavend verslavendzijn. zijn.

Kan verslavend zijn.

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 37

FysioWijzer

Overzicht van de evidentie en aanbevelingen uit de nieuwe richtlijn

Fysiotherapie bij achilles tendinopathie

Eind oktober verscheen een nieuwe multidisciplinaire richtlijn Achilles tendinopathie. Edwin Visser vertegenwoordigde de fysiotherapie in de werkgroep en belicht in dit artikel een aantal belangrijke inzichten voor de fysiotherapeut.

Tekst: Edwin Visser en Femke Driehuis

Achillespees, de naam van de ­sterkste pees in het menselijk lichaam kon niet beter gekozen worden. Achilles, de beroemde held uit de Griekse mythologie, had maar één zwakheid: zijn hiel, omdat zijn moeder hem daaraan vast had gehouden terwijl zij hem in de rivier de Styx onderdompelde. Geen wonder dat zo veel iets mindere goden in Nederland met achillespeesklachten kampen.

Achillespeesklachten komen relatief veel voor; in de Nederlandse huisartsenpraktijk bij 2-3 per 1000 patiënten.1 Achillespeesklachten komen voor bij (recreatieve) sporters, maar ook bij mensen met een minder actieve leefstijl. Met name hardlopers hebben een grote kans (52%) om ooit klachten aan de achillespees te ontwikkelen,2 waarbij twee derde van deze groep na een jaar nog klachten heeft.3

Klinisch beeld Achilles tendinopathie is de voorkeursbenaming voor persisterende achillespees­ pijn en verminderde functie in relatie tot mechanische belasting.4 Functie refereert hierbij aan het vermogen van de spier om herhaaldelijk een gepaste kracht te genereren, waarbij energieopslag en teruggave (via o.a. de pees) optimaal zijn voor (atletisch) bewegen.5 Pijnklachten zijn gelokaliseerd binnen de eerste 2 cm van de insertie op de calcaneus (insertie achilles tendinopathie) of in het gebied >2 cm tot 7 cm proximaal van de insertie (midportion achilles tendinopathie). Cliënten ervaren vaak beperking(en) in participatie in sport en/of ADL en pijn in relatie tot bewegen.6

Risicofactoren Risicofactoren voor het ontstaan van een achilles tendinopathie zijn een belangrijk aangrijpingspunt voor de fysiotherapeut.

38 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

Middels modificeerbare risicofactoren kunnen we mogelijk preventief werken en de kans op het ontstaan verminderen. Uit het literatuuronderzoek verricht binnen het richtlijntraject bleek dat de kwaliteit van evidentie naar risicofactoren zeer laag is en veelal beperkt klinisch relevant. Zo lijkt verminderde kracht van de kuitspieren een mogelijk risicofactor te zijn voor het ontstaan.7 Echter, een gerandomiseerde studie liet zien dat krachtoefeningen geen reductie geven op de incidentie van achilles tendinopathie bij voetballers.8 Mogelijk is in deze studie de therapietrouw te laag geweest waardoor er geen daadwerkelijk krachttoename is verkregen en werd er niet met gewichten getraind, terwijl dit wel wordt geadviseerd.9 Verder werd deze interventie gedurende het voetbalseizoen gedaan, waarbij de kans op overbelasting aanwezig is. Deze kanttekeningen in overweging nemende is de werkgroep van mening dat gerichte opbouwende krachttraining voor de kuitmusculatuur, afgestemd op de belastbaarheid van de cliënt, mogelijk waarde heeft in aanloop naar een sportseizoen. Een lage buitentemperatuur tijdens het sporten10 en het gebruik van specifieke antibiotica (fluoroquinolonen)11-12 lijken ook een risicofactor te zijn voor het ontstaan van de klacht.

Diagnostiek Achilles tendinopathie is met name een klinische diagnose. Hierbij kan onderscheid gemaakt worden tussen een insertie en een midportion achilles tendinopathie. De term ‘reactieve’ achilles tendinopathie die regelmatig gebruikt wordt binnen klinisch redeneermodellen13-14 wordt in de richtlijn niet verder gebruikt, omdat hiervoor te weinig en inconsistente literatuur bestaat. De klinische diagnose midportion achilles tendinopathie kan gesteld worden bij aanwezigheid van vier kenmerken (criteria):

1. symptomen gelokaliseerd op 2-7 cm proximaal van de achillespeesinsertie; 2. pijnlijke achillespees midportion in relatie tot (sport)activiteiten; 3. lokale zwelling van de achillespees midportion (kan afwezig zijn bij kortdurend bestaande klachten <6 weken); 4. pijn bij lokale palpatie van de achillespees midportion.

Voor de insertie achilles tendinopathie geldt dat criterium 1 en 4 gelokaliseerd moeten zijn op de insertie of binnen 2 cm daarvan. Aanvullende beeldvorming is niet noodzakelijk zolang het klachtenpatroon binnen deze vier criteria valt en blijkt geen relatie te hebben met de prognose van de achilles tendinopathie.15-16 Dit betekent dat echografisch onderzoek momenteel geen meerwaarde heeft, en dus maar in specifieke gevallen zinvol ingezet kan worden, bijvoorbeeld wanneer het klachtenpatroon niet valt onder de criteria, er een onverwachte progressie of verandering van klachtenpatroon is tijdens follow-up of als er een operatieve ingreep wordt overwogen. Eventuele doorverwijzing naar een medisch specialist (sportarts/orthopedisch chirurg) kan overwogen worden bij blijvende onduidelijkheid over de diagnose of bij verandering van het klachtenpatroon.

Behandeling In de behandeling van de achilles tendinopathie staan cliënteducatie, belastingadviezen en opbouwende krachttraining centraal. Een afwachtend beleid blijkt niet effectief – een actieve aanpak is de uiteindelijke basis van de behandeling.

Cliënteducatie is een essentieel onderdeel van de behandeling, omdat klachten lang kunnen bestaan. Uitleg over de aandoening en prognose, maar ook (­ pijn)

FysioWijzer

educatie is belangrijk voor het managen van het verwachtingspatroon, het vormen van een effectieve werkalliantie en verbeteren van self-efficacy en therapietrouw.17-19

Figuur 1 isometrische oefeningen (5 × 45 seconden)

indien pijn ≥5/10

Belastingadviezen kunnen zich richten op het tijdelijk vervangen van provocerende activiteiten door niet-provocerende activiteiten en het adviseren van een geleidelijke opbouw van activiteiten. Deze adviezen dienen afgestemd te zijn op de belastbaarheid van de cliënt; soms geldt dit voor het dagelijks leven en soms voor sport. Het vaststellen van een baseline waarbij de cliënt zijn activiteiten en participatie met een acceptabele mate van pijnklachten kan uitvoeren is daarbij belangrijk. Hiervoor kan gebruikgemaakt worden van het ‘pain monitoring model’,20 waarmee beperkte activiteiten en participatie aangepast kunnen worden aan het huidig niveau van de cliënt. Het is aan te raden om vooruitgang te evalueren met de VISA-A vragenlijst.21,22 Deze is bewezen responsief en betrouwbaar voor gebruik in de praktijk.

Opbouwende krachttraining van de kuitmusculatuur (en indirect de pees) is essentieel. Hierbij gaat het om minimaal drie maanden structurele opbouw in kracht waarbij de vorm van oefentherapie (excentrisch,23-24 concentrisch,25 kracht-20-26 of ‘heavy slow resistance’27-oefeningen) weinig onderling verschil maken. De specifieke vorm is afhankelijk van het individu, faciliteiten, tijd (excentrisch protocol 308 min/week vs ‘heavy slow resistance’ 107min/wk) en motivatie. Daarnaast is er beperkte evidentie over de invloed van factoren zoals het optimale aantal sessies per week,

De ervaring van Edwin Visser: “Ik zag mijn betrokkenheid bij de werkgroep als een fantastische kans om de zorg rondom achilles tendinopathie te verbeteren. Fysiotherapeuten zijn een essentiële schakel hierin, juist omdat er geen ‘quick fix’ is. In de afgelopen twee jaar is heel veel lees-, schrijf- en discussiewerk verricht. Samenwerken met experts vanuit verschillende disciplines trok mij heel erg aan. Het benadrukken van het belang van fysiotherapie was soms wel een uitdaging. Ik dacht dat

start hier

indien pijn <5/10

isotonische oefeningen (4 × 15 herhalingen)

indien pijn <5/10

extra gewichten (4 × 6 herhalingen)

indien pijn <5/10

geleidelijke

plyometrische

terugkeer naar

oefeningen

sport

indien pijn <5/10

het aantal herhalingen, het gebruik van gewichten en de mate van pijn tijdens oefeningen. Het is aanlokkelijk om als fysiotherapeut te verwachten dat deze oefentherapie onze expertise is, maar helaas is er nog geen duidelijke wetenschappelijke onderbouwing waaruit blijkt dat begeleide oefentherapie effectiever is dan een ongesuperviseerd schema.

Sterker nog, het effect van bijvoorbeeld excentrische oefentherapie blijft hetzelfde ondanks ‘technisch incorrect uitvoeren’ van de oefeningen.28 De aanbeveling vanuit de richtlijn is om volgens het volgende diagram te werk te gaan: Indien er na drie maanden van gestructureerde oefentherapie geen vooruitgang

er wel voldoende evidentie zou zijn, maar de methodologische kwaliteit hiervan bleek een stuk lager te zijn dan verwacht. De klinische expertise van de werkgroep heeft ervoor gezorgd dat er toch aanbevelingen geformuleerd zijn over fysiotherapie. Er valt dus nog zeker een slag te slaan om de meerwaarde van fysiotherapie aan te tonen. Ik ben ervan overtuigd dat de (sport)fysio­ therapeut de aangewezen hulpverlener is om deze zorg te leveren. Het is tijd om dat goed te gaan onderbouwen!”

Voorgesteld stroomschema om krachtoefeningen van de kuitspieren (gastrocnemius en soleus spieren) op te bouwen. De mate van pijn (gemeten middels VAS-score of NRS-schaal) die tijdens en na de oefeningen voelbaar zijn en de spiervermoeidheid zijn leidend voor de snelheid van de opbouw.

is, zouden aanvullende behandelopties – naast oefentherapie – overwogen kunnen worden, zoals extracorporeale shockwave (ESWT)29,30 en andere passieve modaliteiten (bijv. steunzolen of nachtspalk31,32). Deze behandelopties zijn niet bewezen effectief en het toegevoegde klinisch relevante effect is onzeker, zowel op korte als lange termijn.

Meer weten?

Bekijk de nieuwe richtlijn op het KNGF Kennisplatform.

Edwin Visser MSc, sportfysiotherapeut en manueel therapeut [Sportgeneeskunde Rotterdam] e.visser@sportgeneeskunderotterdam.nl

Femke Driehuis MSc, projectleider externe richtlijnen KNGF richtlijnen@kngf.nl

Literatuur: www.kngf.nl/fysiopraxis

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 39

FysioWijzer

Fysiotherapeuten over hun betrokkenheid bij externe richtlijntrajecten

Fysiotherapie steeds meer (h)erkend in interdisciplinaire zorg Externe richtlijnen zijn multidisciplinaire richtlijnen die worden ontwikkeld op initiatief van een andere beroepsvereniging of organisatie, zoals medisch specialisten of huisartsen. Het KNGF is de laatste jaren steeds meer actief betrokken bij deze richtlijntrajecten. Op deze manier dragen wij bij aan de (h)erkenning van het belang van fysiotherapie in interdisciplinaire zorg. Inhoudsdeskundige fysiotherapeuten, met specifieke expertise op het gebied van het richtlijnonderwerp, hebben hierin een zeer belangrijke rol. Zíj vertegenwoordigen namelijk de fysiotherapie in werkgroepen en zijn actief betrokken bij de daadwerkelijke richtlijnontwikkeling.

Tekst: Femke Driehuis

Actieve betrokkenheid van fysiotherapeuten Het KNGF is jaarlijks betrokken bij circa 120 externe richtlijntrajecten. Elk jaar starten er nog eens zo’n 25 nieuwe trajecten en worden er ongeveer 15 r­ ichtlijnen

­ pgeleverd (zie tabel 1 voor een overzicht). o Als projectleider externe richtlijnen coördineer ik al deze trajecten en begeleid ik de fysiotherapeuten die namens het KNGF de fysiotherapie vertegenwoordigen en daar-

mee deze richtlijnen mede-ontwikkelen.

Maar ik ben en kan echt niets zonder deze gedreven fysiotherapeuten en hun tomeloze inzet. Ik vroeg een aantal van hen om hun ervaringen te delen.

Tabel 1 Gestart in 2020 (n=22) • Anterieure kniepijn • Chronische pijnrevalidatie • COPD • COVID-19 - Leidraad nazorg IC-patiënten - Leidraad nazorg - Handreiking COVID-19 Associated Syndrome - Nazorg bij COVID-19 • Dupuytren • Handartrose • Inspanningsgebonden pijnsyndromen van het onderbeen • NHG-Standaarden: - Astma bij kinderen - Enkelbandletsel - Enuresis nocturna - Epicondylitis - Hand- en polsklachten - Zwangerschap • Obesitas bij kinderen en volwassenen • Organisatie van zorg bij patiënten met chronische pijn • Pijn bij kinderen • PROMs knieartrose • Rouw • Sedatie en analgesie op de IC

Online verschenen in 2020 (n=19) • Achilles tendinopathie • Amputatie en prothesiologie van de onderste extremiteit • Anorectale Malformaties • Atypische Parkins2onismen • Behandeling van PICS • BPPD • Cerebral Visual Impairment • Chirurgie bij obesitas • COVID-19 - Leidraad nazorg IC-patiënten - Leidraad nazorg - Handreiking COVID-19 Associated Syndrom • Cystic Fibrosis • Dravetsyndroom • Ernstig astma • Ernstig obesitas bij kinderen • JGZ Houding en beweging • Module Prothesezorg • Lumbosacraal Radiculair Syndroom • Zorgstandaard Dementie

Overzicht van nieuwe, voltooide en verwachte externe richtlijnen

40 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

Verwacht in 2021 (n=16) • Chronische bekkenpijn • CVA: triage voor revalidatie • Duchenne • Kwaliteitsstandaard Compressie • Lichen Planus • Lichen Sclerosus • NDF Voeding • NHG-Standaarden: - COPD - Fasciitis plantaris - Hand- en polsklachten - Hoofdpijn - Voeding Parkinson • Schouderprothese • QVS • Zorgstandaard Hersenletsel • Totale knieprothese

FysioWijzer

Karin Hekman en Ruben Schuurmans over de richtlijn Schouderprothese Sinds najaar 2019 zijn zowel fysiotherapeuten Ruben als Karin actief betrokken bij de (medisch specialistische) richtlijn Schouderprothese.

“Aanvankelijk was er plaats voor één fysiotherapeut in de werkgroep, maar omdat er meerdere uitgangsvragen waren waarbij betrokkenheid van de fysiotherapie belangrijk was, hebben we nu twee plekken. We zijn actief betrokken bij de uitwerking van de onderdelen ‘preoperatieve voorlichting’, ‘postoperatieve behandeling’ en ‘patiëntverwachtingen’”, aldus Ruben en Karin. “Zowel pre- als postoperatief is er een belangrijke rol weggelegd voor de visie van de fysiotherapeut.” Dat een richtlijn niet enkel gebaseerd is op weten-

schappelijke evidentie, blijkt uit de waarde van de overige overwegingen vanuit de werkgroep, legt Ruben uit. “Ondanks dat er geen hard bewijs is voor fysiotherapie bij een schouderprothesepatiënt, zijn de orthopeden en patiëntorganisatie in onze werkgroep van mening dat fysiotherapie wél een belangrijke rol vervult in het zorgproces. Klinische ervaring en patiëntvoorkeuren wegen dus ook zeker mee.”

“In de gesprekken over onderwerpen met een fysiotherapeutische impact worden we als volwaardige collega gezien en respectvol bejegend”, vult Karin aan. Zowel Ruben als Karin zijn in de dagelijkse praktijk op verschillende manieren bezig met kwaliteitsverbetering van de schouderzorg

en het positioneren van fysiotherapie binnen de multidisciplinaire zorg en hechten hier veel waarde aan. “Zeker bij deze patiëntengroep is de samenwerking en communicatie met een orthopedisch chirurg van belang. Fysiotherapeuten dienen zich, naar onze mening, te verdiepen in de chirurgische procedure om een goede samenwerkingspartner te kunnen zijn.

Maar bovenal, om goede begeleiding te kunnen bieden aan deze patiënten”, aldus de twee.

Wanneer fysiotherapeuten deze richtlijn kunnen verwachten? “We zijn al een heel eind. De conceptrichtlijn zal op korte termijn gereed zijn en aan de betrokken partijen ter commentaar worden voorgelegd.”

Robert van der Noord, Lennard Voogt en Albère Köke zijn betrokken bij twee trajecten rondom chronische pijn Afgelopen voorjaar zijn er twee richtlijntrajecten gestart over Chronische pijn; één richtlijn over de inhoudelijke zorg en een leidraad over de organisatie van zorg. De fysiotherapie is in beide trajecten goed vertegenwoordigd. Zowel Robert, Lennard als Albère zijn bij beide trajecten actief betrokken en werken hierin nauw samen.

Chronische pijn is een belangrijk onderwerp voor en binnen de fysiotherapie, aldus de drie heren. “Eén op de vijf Nederlanders heeft chronische pijn. Dat is schrikbarend veel! Wetenschappelijke studies laten zien dat educatie, bewegen en leefstijlfactoren positieve invloed kunnen hebben op de toename van activiteiten, participatie en kwaliteit van leven. Ook kan de fysiotherapie

een bijdrage leveren aan de preventie van chronische pijn.” “De fysiotherapeut heeft dus een waardevolle rol binnen de chronische pijn zorg”, vult Robert aan. Lennard benadrukt dat fysiotherapeuten veelvuldig in aanraking komen met mensen met (dreigende) chronische pijn. “Pijn, en hiermee samenhangende ervaren beperkingen, is de meest voorkomende reden voor een bezoek aan de fysiotherapeut.”

Het belang van fysiotherapie wordt ook gezien door de werkgroep. “We hebben een actieve rol en kunnen onze kennis en ideeën inbrengen, uiteraard onderbouwd en beargumenteerd. Bewegen en het verbeteren van het dagelijks functioneren wordt door iedereen gezien als een belang-

rijk onderdeel in de multidisciplinaire aanpak, waarbij de fysiotherapeut als deskundige gezien wordt”, geeft Albère aan.

Deze richtlijntrajecten zijn pas een half jaar onderweg, maar er wordt toch alvast vooruit gekeken. “In de richtlijn en leidraad zal de rol en positie van de fysiotherapeut bij chronische pijn duidelijk beschreven staan.

De leidraad kan ons helpen om gezamenlijk stappen te zetten in het verbeteren van de organisatie van zorg rondom mensen met chronische pijn. Met behulp van de richtlijn kunnen fysiotherapeuten hun zorg optimaliseren en hun positie in het zorgveld verstevigen.”

De leidraad en de richtlijn zullen naar verwachting in 2022 gereed zijn.

Menno van der Holst en Merel Jansen over de richtlijn Duchenne die bijna gereed is Menno en Merel zijn al geruime tijd betrokken bij de ontwikkeling van de richtlijn Duchenne. De richtlijn is bijna af. Menno en Merel blikken alvast terug én vooruit. “Er is een zeer belangrijke en goede richtlijn ontwikkeld, waar jongens/ mannen en hun ouders zeker meer-

waarde van zullen ondervinden. Het was een intensief, maar zeer leerzaam traject. De goede samenwerking binnen de werkgroep waarbij ieders mening en input zeer gewaardeerd werd, maakte het een zeer waardevolle ervaring”, aldus Menno. Merel beaamt dit. “Het is een

intensief en zorgvuldig traject, met volop ruimte voor het patiëntperspectief. De literatuur is zorgvuldig beoordeeld volgens de GRADE-methodiek.” Menno: “De zorg voor deze doelgroep is niet eerder zo goed onderzocht en op papier gezet.” De fysiotherapeut kent een belangrijke rol »

FysioPraxis december 2020/januari 2021 | 41

FysioWijzer

» in de zorg van patiënten met Duchenne.

Betrokkenheid bij deze richtlijn was dan ook van grote waarde. “Van patiënten met Duchenne heeft 86% (kinder)fysiotherapeutische begeleiding nodig”, legt Merel uit. “Niet een maand, maar vaak een leven lang. Dat is een grote investering, die zo goed mogelijk besteed moet worden.”

Menno geeft aan dat er tot op heden niet goed bekend is hoe een (kinder)fysio-

therapeutische behandeling er precies uit zou moeten zien. “Duchenne is een zeldzame aandoening. Deze richtlijn geeft praktische handvatten voor diagnostiek en behandeling, zoals een veilige manier van trainen, preventie van contracturen, maar ook de organisatie van zorg.

Zo weet de (kinder)fysiotherapeut snel met welke zorgprofessionals kan worden samengewerkt en in welke situaties”, vult Merel aan.

Nu de richtlijn bijna gereed is, kijken Merel en Menno terug met gepaste trots: “De richtlijn sluit aan bij de behoefte uit het veld, hier hebben wij ons echt hard voor gemaakt.” Deze nieuwe richtlijn, inclusief bijlagen met praktische handvatten voor fysiotherapeutische behandeling, zal begin 2021 verschijnen. “Met deze richtlijn kunnen we, samen met jongens/mannen en hun familie, de (fysiotherapeutische) behandeling optimaliseren en de kwaliteit van leven bevorderen.”

Ruud Leijendekkers was actief betrokken bij de module Prothesezorg en richtlijn Amputatie en prothesiologie van de onderste extremiteit, die onlangs verschenen zijn Prothesiologie is een specifiek gebied.

Fysiotherapeut Ruud Leijendekkers weet hier veel van. Ruud was dan ook de afgelopen jaren actief betrokken bij twee richtlijntrajecten: als werkgroeplid bij de module Prothesezorg en als onderdeel van de klankbordgroep van de richtlijn Amputatie en prothesiologie van de onderste extremiteit (waarbij Erik Prinsen in de werkgroep deelnam).

De module Prothesezorg is ontwikkeld door het Platform Prothesezorg en behoort tot het Generiek Kwaliteitskader Hulpmiddelenzorg gericht op de keuze van hulpmiddelen in de thuissituatie.

“Het doel van de module Prothesezorg is om ervoor te zorgen dat iedereen kan beschikken over de voor hem/haar juiste arm- of beenprothese (waar nodig in combinatie met een aanvullend hulpmiddel) en de juiste daarbij behorende zorg: oftewel ‘het juiste hulpmiddel bij de juiste cliënt’”, licht Ruud toe.

“Als Platform hebben we, ondanks verschillende onderliggende agenda’s, binnen afzienbare tijd een document ontwikkeld, dat een transitie binnen de prothesezorg gaat brengen. Prothesezorg zal structureel plaats gaan vinden in nauw overleg met de patiënt (samen beslissen) en middels ‘stepped care’.

Simpel waar mogelijk en ingewikkeld waar nodig.” Ruud heeft een belangrijke

dus niet alleen maar uitvoerende taken heeft, maar een waardevolle bijdrage levert aan de prothesezorg. “Ik vond het ook erg leerzaam om met alle partijen om de tafel te zitten,” vervolgt hij, “en te zien hoe iedere partij vanuit ieders perspectief en expertise een bijdrage levert om een goede prothesezorg te organiseren.” De module is erg waardevol voor multidisciplinaire zorg. “De module biedt

‘Prothesezorg zal structureel plaats gaan vinden in nauw overleg met de patiënt (samen beslissen) en middels ‘stepped care’’ bijdrage geleverd aan het positioneren van de fysiotherapeut in het multidisciplinaire team. De fysiotherapeut wordt nu als autonome discipline gezien, die samenwerkt met andere disciplines en

een kapstok voor hoe goede prothesezorg georganiseerd zou moeten worden.

Dit helpt bij het kiezen en onderbouwen van de juiste invulling van de prothesezorg”, aldus Ruud.

Meer weten?

Nieuwsgierig geworden naar deze en andere externe richtlijnen? Op het KNGF Kennisplatform vind je alle externe richtlijnen. Ook vind je hier informatie over richtlijnen die in ontwikkeling zijn.

Met grote dank aan deze fysiotherapeuten en onderzoekers die actief hebben bijgedragen aan het positioneren van de fysiotherapie. Zonder jullie was dit niet gelukt!

42 | FysioPraxis december 2020/januari 2021

In externe richtlijntrajecten werkt het KNGF nauw samen met beroepsinhoudelijke verenigingen. In de genoemde richtlijntrajecten wordt nauw samengewerkt met o.a. de NFP, NVMT, NVBF, NVFK en NVRF.

Femke Driehuis MSc, projectleider externe richtlijnen KNGF

richtlijnen@kngf.nl

SPIERZIEKTEN. KIJK ERNAAR VOOR ZE ZICHZELF LATEN ZIEN.

Nu o besch nline ikbaa KNGF r ge accred

iteerd

WEBCAST

HERKENT U EEN SPIERZIEKTE BIJ UW PATIËNT? Spierziekten komen in Nederland gezamenlijk vaker voor dan bijvoorbeeld MS MAT-NL-2000692-V1.0-092020

of Parkinson. Fysiotherapeuten spelen een cruciale rol bij het herkennen en doorverwijzen van patiënten met een spierziekte. In de webcast krijgt u aan de hand van illustratieve casuïstiek praktische handvatten aangereikt, die u kunnen helpen een spierziekte gemakkelijk en snel te herkennen.

Voor meer informatie ga naar herkenspierziekten.nl

Bekijk de webcast

Gouden Bergen à la TravelEssence De bergen die wij u beloven hebben vele kleuren.

Alles wordt tot in de puntjes voor u geregeld, zodat

Ook goud? Als de zon in de juiste hoek staat, kleurt

u in een relaxed tempo, in een fijne huurauto van

Uluru, de Aboriginal heilige berg in The Outback

de ene verbazing naar de andere rijdt. Een unieke

van Australië, een eind in de gouden richting.

manier om kennis te maken met de Australische

Maar wij zijn niet zo van het beloven. Wij zijn van

locals én de oerbevolking, de Aboriginals. Hun

het dóen.

verhalen over de Droomtijd, of hun heilige berg Uluru bijvoorbeeld, zijn onvergetelijk.

Wat we het liefste doen is dromen waarmaken.

Heeft u altijd al gedroomd van een rondreis

Zo wordt uw droom een reiservaring, waar geen

door Australië? Dan luisteren we graag naar al

gouden bergen tegenop kunnen. Beloofd.

uw reisdromen, om die uit te laten komen en te overtreffen. U kunt kiezen uit meer dan 1500

Onze lokale kennis maakt het verschil

kleinschalige accommodaties die we zelf hebben

Klanten waarderen ons met een:

bezocht en geselecteerd.

www.travelessence.nl | 030 272 5335

NIEUW-ZEELAND

●

AUSTRALIË

9.3