FysioPraxis oktober 2020

Vakblad voor de fysiotherapeut - ledenblad KNGF

Return to sport na inversietrauma enkel

Fysiotherapeut in coronatijd

jaargang 29 oktober 2020

Complexiteit van liesblessures

nr 8

U kent Chemodol, de hypo-allergene afwasbare massage-olie.

Maar Chemodis heeft meer massage-oliĂŤn.

Zoals Chemotherm, een massage-emulsie met milde en verantwoorde warmtewerking. Het zuiver plantaardige Olivine, zonder conserveermiddelen en emulgatoren. Chemovine, speciaal voor de sterk behaarde huid.

Over de rug van Chemodol.

En, speciaal voor de overgevoelige huid, Chemoderm met natuurlijke werkstoffen en de ongeparfumeerde Baselin Emulsion met biologische eigenschappen.

Uw leveranciers kunnen u er alles over vertellen.

Of bel voor meer informatie: +31 (0)72 - 520 50 83 www.chemodis.nl

Chemodis B.V.

CHEMODIS

Dat ligt voor de hand

Para-medische Farmacie Postbus 9160 NL-1800 GD Alkmaar Tel. +31 (0)72 - 520 50 83 E-mail: sales@chemodis.nl

colofon

redactioneel

FysioPraxis is het officiële tijdschrift van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) en verschijnt 10 keer per jaar.

Nog nooit zoveel buitensporters

Redactieadres

KNGF Postbus 248, 3800 AE Amersfoort E: fysiopraxis@kngf.nl Coördinatie

Marjan Schaapman E: fysiopraxis@kngf.nl | M: 06 48 83 42 35 Eindredactie

Mieke van Dalen Redactie

Saskia Bon (hoofdredacteur) Karin Haks Corelien Kloek Niek Koenders Judith de Rooij Advertenties

Cross Media Nederland Dyron Bijl E: dyron@crossmedianederland.com Anouk Rondberg E: anouk@crossmedianederland.com T: 010-7421945 I: www.crossmedianederland.com Adreswijzigingen KNGF-leden

www.mijnKNGF.nl

Abonnementen niet-KNGF-leden Een particulier abonnement kost per jaar € 106 en buitenlandse abonnees betalen € 45 voor een digitale versie (prijswijzigingen voorbehouden).

Abonnementen kunnen op ieder moment starten en je betaalt aan het begin van het jaar voor het aankomend jaar.

Beëindiging kan op elk moment, met inachtneming van één maand opzegtermijn. Er volgt een verrekening naar rato en teveel betaald abonnementsgeld wordt gecrediteerd.

KNGF, Postbus 248, 3800 AE Amersfoort E: ledenadministratie@kngf.nl T: 033 467 29 29 Verantwoordelijkheid

De redactie beslist over de samenstelling van FysioPraxis.

De auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de door hen geschreven artikelen en het KNGF voor het KNGF-katern.

Auteursrecht © 2020 KNGF. Artikelen mogen alleen worden overgenomen en/of vermenigvuldigd na schriftelijke toestemming van het KNGF en met bronvermelding. Voor overname voor commerciële doeleinden vragen we een passende vergoeding.

Bladconcept

Jessica Dales, Dock35 Vormgeving en drukwerk Cross Media Nederland

‘Sporten is gezond’ is een boodschap die we als fysiotherapeut vaak uitdragen. We stimuleren patiënten om (weer) actief te worden en sporten op te pakken of te hervatten. Dat sporten ook een keerzijde heeft, zien we aan alle sportgerelateerde blessures die we in de praktijk tegenkomen. Hierover kan je lezen in de artikelen van Langhout over liesblessures bij voetballers en van Gilsing & Van Melick over sporthervatting na een inversietrauma van de enkel.

Maar hoe zit het eigenlijk met sporten in deze coronatijd? Het NOCNSF peilt maandelijks de sportdeelname onder Nederlanders van 5 tot 80 jaar.* Het aantal Nederlanders dat gemiddeld minstens één keer per week sport, ligt de laatste jaren rond 65%. Wie de cijfers van de eerste helft van 2020 bekijkt, ziet direct een trendbreuk vanaf maart 2020, uiteraard als gevolg van de coronamaatregelen. Sportdeelname zakte in maart naar 55% en steeg daarna gestaag weer tot 61% in juni. Het alleen en ongeorganiseerd sporten nam toe in de maanden maart en april en neemt sindsdien weer langzaam af. Echter, in juni sportte nog steeds 46% alleen en ongeorganiseerd ten opzichte van 40% in juni 2019. Het tegenovergestelde geldt voor sporten bij een sportvereniging of als lid van een sportaanbieder. Sporten bij een sportaanbieder was in april 2020 gezakt tot 5% en is daarna toegenomen tot 9% in juni, maar dat is nog lang niet het niveau van een jaar eerder (18% in juni 2019).

Er is dus nog enige terughoudendheid in sporten bij een sportaanbieder. Dit is duidelijk terug te zien in de top 10 van meest beoefende sporten, waarbij wandelsport sinds maart 2020 op de eerste plaats staat. In de maanden april, mei en juni van dit jaar werd er, vergeleken met dezelfde maanden in 2019, meer aan individuele buitensporten gedaan zoals wandelsport, hardlopen, wielrennen, skeeleren en buitenfitness, en minder aan zwemsport, voetbal en fitness. Dit is ook duidelijk in het straatbeeld te zien. Ik heb nog nooit zoveel mensen buiten op straat zien sporten. Ik kan me voorstellen dat het zien van die sportende mensen aanstekelijk werkt en het zou dan ook mooi zijn als de sportdeelname na deze forse dip uiteindelijk hoger uitkomt dan vóór corona.

Namens de redactie, Karin Haks

Foto omslag

Foto: Wiep van Apeldoorn 0927- 5983

Foto: Paul Hoes

ISSN

fysiopraxis@kngf.nl @FysioPraxis * IPSOS. NOC-NSF Sportdeelname Index, april, mei en juni 2020

FysioPraxis oktober 2020 | 3

op de cover

Guus Gilsing Wie ben je?

Veertien jaar geleden ben ik afgestudeerd als fysiotherapeut en daarna heb ik me ontwikkeld tot sportfysiotherapeut en manueel therapeut.

Waar is de coverfoto gemaakt?

In de oefenzaal van sportmedisch centrum van TopSupport. In deze multifunctionele ruimte is het heerlijk werken. We hebben daar de beschikking over alle middelen om patiënten naar sporthervatting te begeleiden. Op deze locatie werken ook sportartsen en orthopeden, waardoor er korte lijnen zijn. Naast de praktijk ligt het nationaal zwemcentrum

de Tongelreep, waar ik werkzaam ben voor de waterpolo-­academie en Team NL schoonspringen.

Ik lees FysioPraxis vooral… … voor de wetenschappelijke artikelen en om op de hoogte te blijven van de ins en outs van de beroepsvereniging.

Ik heb gekozen voor fysiotherapie omdat … … mijn vader als sportfysiotherapeut bij het sportmedisch centrum van het Elkerliek Ziekenhuis werkt; hij heeft me enthousiast gemaakt. De interesse in sportbegeleiding is ontstaan tijdens mijn actieve jaren in de wedstrijdatletiek.

Ik ben trots op … … Topsupport, onderdeel van St. Anna ziekenhuis te Geldrop, waar de afgelopen jaren een mooie structuur is neergezet voor (para)medische begeleiding van (top)sporters. Door de samenwerking met CTO zuid heb ik hier een bijzonder uitdagende baan.

Valt je iets op, heb je een opmerking of aanvulling? We horen het graag!

Reacties kun je sturen naar: fysiopraxis@kngf.nl @FysioPraxis

OPROEP Foto: Wiep van Apeldoorn

Wil je zelf een artikel aanleveren?

Wij nodigen je daartoe graag uit. Ga naar www.kngf.nl/fysiopraxis voor de auteursrichtlijnen.

De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen die niet aan de kwaliteitseisen van FysioPraxis voldoen, af te wijzen.

agenda

Oktober

November

· Lezing COPD, Groningen · Lezing COPD, Enschede

Lezing COPD, Heerenveen

28 oktober

NVMT: Samenwerking bij lage-rug- en bekkenklachten, wanneer dan?, Rotterdam

26 oktober

Presentatie Tijdig starten met stoppen, Amersfoort

3 november

4 en 11 november

5 november Community Uitvoeringsplan, Amersfoort

6 en 7 november NFP congres 2020 Livestream

9-12 november Week van de ziekenhuisfysiotherapeut; digitale sessies en ALV NVZF

26 november

December 1 december

Workshop Ethiek, de beroepscode in de praktijk, Amersfoort

2 december Workshop Effectieve dossiervoering (online), Amersfoort

Lezing Herkenning en ­behandeling van axialeSpa (M. Bechterew), Maasbree

• Al het nieuws over scholingen en bijeenkomsten lees je in de extra Fysio E-nieuws op woensdag, op onze website en in de KNGF Fysio app.

• Informatie, inschrijven en meer scholingen, congressen, lezingen en trainingen van het KNGF: www.mijnkngf.nl

4 | FysioPraxis oktober 2020

inhoud

Verder

6 Stage-impressie: Rick van Zanten 7 Column Jeroen van Egmond 11 Persoonlijk verhaal: Johnny Keesman 11 Column Arianne Verhagen 13 Patiënt in beeld: VKB-reconstructie 14 Geschiedenis: Arsonvalisatie 26 Wetenschap samenvatting

8

20 Specialistenkatern

16

22

8 Drieluik

20 Buitenland

De impact van COVID-19 op de medische wereld is enorm. Hoe hebben fysiotherapeuten die gewerkt hebben met patiënten met COVID, de afgelopen maanden ervaren? Waar liepen ze tegenaan? Wat is hun kijk op de klachten van patiënten en welke verwachtingen hebben zij ten aanzien van herstel? Drie fysiotherapeuten delen hun ervaringen.

16 Liesblessure

Voetballers met liesblessures vormen een uitdaging voor fysiotherapeuten.

Het stellen van de juiste diagnose is lastig en het frustreert als liesklachten na sporthervatting weer opspelen. Tot op heden is het onbekend waarom zoveel liesblessures bij voetballers recidiveren.

Rob Langhout, die op dit onderwerp promoveerde, gaat in op de oorzaak van dit hoge recidief.

‘Global health’-fysiotherapeut April Gamble woont en werkt in de regio Koerdistan in het noorden van Irak. Ze zet revalidatiediensten op voor kwetsbare bevolkingsgroepen en gemeenschappen, in samenwerking met lokale en internationale hulporganisaties, bedrijven en de overheid. Ook is ze betrokken bij onderwijs en onderzoek.

22 Return to sport

De hulpvraag na een inversietrauma van de enkel is vaak gericht op sporthervatting. De (sport)fysiotherapeut speelt een belangrijke rol om deze return to sport (RTS) zorgvuldig te doorlopen. Dit artikel beschrijft de wetenschappelijke achtergrond en praktische toepasbaarheid van meetinstrumenten en modellen die ingezet kunnen worden bij de RTSbesluitvorming.

30 NVOF: OFT en neuroloog 32 NVMT: Hoofdpijn 34 VHVL: Hartfalen­ revalidatie

KNGF katern 35 In het zonnetje 36 Afscheid Marcel Sturkenboom 38 Activiteiten eerste maanden corona 40 Terugblik coronacrisis FysioPraxis oktober 2020 | 5

studenten | geschiedenis

De stage van Rick van Zanten

‘Er is zelden sprake van één klacht’

Wie ben je en waar studeer je?

Ik ben Rick van Zanten (22), vierdejaars student fysiotherapie aan de Hogeschool van Amsterdam.

Waar loop je stage?

Bij Fysiotherapiepraktijk Kamphuis en Hof in Purmerend, een eerstelijnspraktijk met een diverse patiëntenpopulatie. In de omgeving zijn er veel ouderen, (top-) sporters en zorgverleners die de praktijk opzoeken voor diverse klachten. Ook komen er veel doorverwijzingen vanuit het Dijklander Ziekenhuis.

Wat heb je gedaan?

Ik heb veel verschillende klachten mogen behandelen. Vanwege de COVID19-lockdown liep mijn stage in de

­zomervakantie door. Mijn begeleider gaf me veel vrijheid, waardoor ik mijn praktische vaardigheden heb kunnen verbeteren.

De volgende quote is me bijgebleven: “You treat a disease, you win, you lose. You treat a person, I guarantee you, you’ll win, no matter what the outcome” (uit de film Patch Adams, 1998).

Wil je in dezelfde setting en met dezelfde patiëntengroep werken?

Wat viel je op en/of wat is anders in de praktijk dan je op de opleiding hebt geleerd?

Tijdens mijn Minor 3D-sturing van de wervelkolom aan de Hogeschool Leiden heb ik stagegelopen bij een manueel therapeut.

Fysiotherapiepraktijk Kamphuis en Hof heb ik hierbij destijds benaderd - op dat moment hadden ze geen plek. Wel kon ik mijn laatste stage bij hen lopen.

Tijdens de opleiding oefen je bij medestudenten, die al voorkennis hebben. In de praktijk is dit meestal niet het geval. Hierdoor moet je duidelijke instructies geven en in lekentaal je bevindingen toelichten. Verder merk je dat er zelden sprake is van één klacht, waardoor je altijd scherp en gefocust moet blijven tijdens het behandelproces.

Mijn interesse voor manuele therapie is toegenomen. In mijn afstudeerstage wil ik mee gaan lopen met een manueel ­therapeut om mijn kennis op dit gebied te vergroten.

Hoe ben je aan je stageplek gekomen?

Beschrijf je stageadres in 3 woorden.

Leerzaam, divers, gezellig!

Stichting Geschiedenis Fysiotherapie

Het bestuur van de Stichting Geschiedenis Fysiotherapie (SGF) zoekt drie studenten fysiotherapie voor een Raad van Advies die gevraagd en ongevraagd het bestuur van de SGF adviseert.

Dit is een ideale functie als je naast je studie of andere bezigheden een zinvolle bijdrage wilt leveren aan ons vak. Zo kun je de betekenis van het verleden van de fysiotherapie mee laten wegen in het heden en de toekomst.

Taken · Eén keer per jaar vergaderen met het bestuur SGF en één keer per jaar bijwonen en ondersteunen van de Urkdag (de laatste vrijdag in september). · Meedenken met en adviseren over beleidszaken en langetermijnplannen.

6 | FysioPraxis oktober 2020

Verder hangt het van je eigen interesses, kennis en vaardigheden af welke andere bijdragen je wilt leveren.

Profiel Alle leden van het bestuur en de Raad van Advies staan voor de uitdaging om de SGF vanuit het perspectief van de fysiotherapeut een krachtige speler te laten zijn en blijven binnen de fysiotherapie. Wij zoeken zelfstandige, communicatief vaardige verbinders, die goed kunnen samenwerken, betrokken zijn en gevoel voor verantwoordelijkheid hebben.

www.shutterstock.com

Gezocht: drie studenten fysiotherapie met passie voor geschiedenis

Overige informatie Het bestuur heeft zijn onderkomen op Urk in het Trefpunt Medische Geschiedenis.

De leden wonen verspreid over het land.

Studenten krijgen een reiskostenvergoeding en kunnen de Urkdag gratis bijwonen.

Interesse?

Neem contact op met Gerda Bangma-van Kooten voor meer informatie: g.bangma.vankooten@icloud.com of stgefy@kpnmail.nl.

kort nieuws

column

Daling en stijging consulten Na het versoepelen van de maatregelen voor paramedische zorg (week 18) steeg het aantal consulten, dat sterk was gedaald, weer tot ongeveer driekwart van het niveau van vóór de corona-uitbraak. De mate waarin het aantal consulten daalde en weer steeg, verschilt per aandoening. Bij rugen nekklachten zijn bijvoorbeeld de daling én het herstel in het aantal consulten sterker dan bij COPD. Daarnaast blijkt uit onderzoek van het Nivel dat het aantal patiënten met corona dat door een ­fysiotherapeut wordt behandeld, toeneemt.

Figuur 2 Gemiddeld aantal consulten per fysiotherapiepraktijk per aandoening

Aantal consulten gemiddeld per praktijk

16 14 12 10 8 6 4 2 0 2

3

4

5

6

7

8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

Weeknummer 3426 - Lage rugklachten 2554 - COPD 9381 - Psychosomatische klachten

3126 - Nekklachten 2553 - Luchtwegklachten

Bron: Nivel

Halve kunstknie Op de website www.halvekunstknie.nl kunnen mensen met knieartrose o.a. een artrose-zelftest doen en antwoorden op veelgestelde vragen lezen. Uit onderzoek blijkt ongeveer 40% van alle patiënten met een knieprothese voor een halve kunstknie in aanmerking te komen. Het percentage daadwerkelijke geplaatste halve knieën is echter nog steeds veel lager dan het aantal totale-knieprotheses.

Inzage eigen medische gegevens Sinds 1 juli 2020 zijn zorgaanbieders verplicht om patiënten (kosteloos) elektronisch inzage te geven in hun eigen medische gegevens en een digitaal afschrift daarvan te verstrekken. Deze verplichting staat in de Wet aanvullende bepalingen verwerking persoonsgegevens in de zorg (Wabvpz). Is het verplicht om online inzage te geven in een patiëntendossier? En voor wie geldt de verplichting? Het antwoord op deze en meer vragen over dit onderwerp vind je hier.

Mooi?

Beste collega, In de ideeënwereld van Plato staan het Ware, het Goede en het Schone bovenaan. De eerste twee komen volgens mij regelmatig aan de orde in ons spreken en schrijven, maar ik bedacht me opeens dat het schone een buitenbeentje lijkt.

Het schone, esthetiek, heeft in ons vak geen expliciete plaats. Impliciet wel natuurlijk, want de meeste praktijken besteden best aandacht aan hun inrichting, hangen kunst aan de muur, en jij denkt vast wel na over welke kleren je aantrekt op een werkdag. Tegelijk is het oordeel ‘mooi’ in ons vak beladen, zeker als het over een lichaam gaat. Een mooi mens kan nog wel.

Esthetiek was oorspronkelijk ‘met betrekking tot het waarnemen met de zintuigen’ of ‘gevoel’, en dat is iets waar wij dagelijks veel gebruik van maken. Een ander woord om dit mee te beschrijven is sensualiteit, wat in veel culturen verbonden is met genieten. En genieten via je lichaam, lijkt (onterecht) synoniem met seksualiteit, …oeps.

Kunstenaars zijn de experts van het schone, en wij kunnen best iets van hen leren. Ik schreef al eerder over de focus van de moderne mens op rationaliteit en objectiviteit. Die strategie past goed bij dingen die ook echt dingen zijn, maar schiet tekort bij concepten als liefde, gezondheid, vertrouwen, geborgenheid of, vooruit, ‘kwaliteit van leven’. Die kun je niet aanraken, maar wel verbeelden. Er zijn (kunst)filosofen die vinden dat kunst waarheid kan opleveren. Wij kunnen ons eens afvragen welke waarheden we missen door in ons vak niet zo vaak over esthetiek of kunst te praten of te denken. Dat geldt niet alleen voor ons; geneeskunst lijkt ook vervangen door geneeskunde.

De ontmoeting met een kunstwerk wordt onder andere door Gadamer (die van de hermeneutiek) beschreven als een spel, waarin interactie en onvoorspelbaarheid een rol spelen, en betekenissen steeds opnieuw en anders gemaakt kunnen worden. Het lijkt mij mooi als we patiënten (of collega’s e.d.) opvatten als kunstwerken die we kunnen leren kennen. Sterker nog: die we moeten leren kennen, omdat hun unieke waarheid niet zomaar duidelijk is. En zonder die waarheid is het lastig beslissen wat het goede is.

Sommige kunstenaars zien kunst trouwens niet als bron van troost of inspiratie, maar van ontregeling. Kunst die confronteert, oncomfortabel is, schuurt, afschrikt. Kunst kan op die manier bijdragen aan reflectie, en dus aan leren. Ik denk dat het waar is dat ook iets dat niet mooi is, kan helpen bij het goede.

Collegiale groet, Jeroen van Egmond Docent fysiotherapie en zorgethicus j.van.egmond3@hva.nl

Bron: VvAA FysioPraxis oktober 2020 | 7

drieluik

Omgaan met onzekerheid

Fysiotherapeut in coronatijd COVID-19 heeft een enorme impact gehad op de medische wereld. Hoe hebben fysiotherapeuten die gewerkt hebben met patiënten met COVID-19 de afgelopen maanden ervaren? Hoe konden zij hun vak uitoefenen? Waar liepen ze tegenaan? Wat is hun kijk op de klachten van patiënten en welke verwachtingen hebben zij ten aanzien van herstel?

Drie fysiotherapeuten delen hun ervaringen.

Tekst: Brenda van Dam

Ramon van Loon, fysiotherapeut in het Deventer ziekenhuis

zodat zij de kamers niet af hoefden. Ik deed het graag, want je voelde de druk. Ik voelde mij die dagen vooral hulpverlener. Ik hielp met het draaien en wassen van patiënten, zodat de verpleegkundigen technische handelingen konden doen.”

Wanneer ging je als fysiotherapeut aan de slag?

“Als patiënten gecontroleerd beademd worden, doe je niet zo veel. Een lichaam dat vecht om te overleven, laat je met rust.

Na een aantal dagen gingen er patiënten over naar ondersteund beademen en kwam er een heleboel fysiotherapeutische zorg op ons af. Dan gebruik je een bedfiets om een nog gesedeerde patiënt twintig minuten te fietsen. Op een piekdag had ik elf patiënten die ik moest fietsen!”

‘De golf aan patiënten was overweldigend’ Ramon van Loon werkt als fysiotherapeut in het Deventer ziekenhuis, onder meer op de afdelingen neurologie en geriatrie.

Tijdens de piek van de corona­golf werd hij ingezet op de ic. De eerste drie dagen als ondersteuning van de verpleegkundigen.

Daarna als ic-fysiotherapeut.

Je werd gestationeerd op de ic. Hoe ging dat?

“We zagen die golf aankomen vanuit het zuiden van het land.

Eenpersoonskamers werden vrijgemaakt, verpleegafdelingen omgebouwd naar quarantaine-units. Ze mochten mij op de frontlinie inzetten, ik heb eerder op een ic gewerkt. Toen ik op de ic binnenkwam, was het rustig, maar dat bleek schone schijn.

Die dag is het echt ontploft! We kregen overnames uit Brabant en hadden nog een paar bedden over. Twee uur later kwamen er, ongepland, patiënten via de spoedeisende hulp. Die moesten direct aan de beademing. Uit de quarantaine kwam nog een man van mijn leeftijd, die ook gelijk geïntubeerd werd. Toen was er geen bed meer over! Je zag de paniek onder de artsen en verpleegkundigen. In no time werd de verkoever omgeturnd en werd er opgeschaald naar twintig ic-bedden.”

Hoe zag jouw werk er in eerste instantie uit?

“Het team was eigenlijk ingesteld op negen bedden. Wij deden de eerste dagen ondersteunende taken voor de verpleegkundigen, deels op de kamer, deels erbuiten. Wij haalden spullen

8 | FysioPraxis oktober 2020

Wat zag je bij patiënten?

“Patiënten met een slecht beloop kregen ook vaak last van nierfalen en problemen met de bloeddruk. Het deed mij denken aan diep septische patiënten, die krijgen ook multi-orgaanfalen. Dat zijn de meest zieke mensen op de ic. Normaal heb je één of twee van deze patiënten, nu hadden we zeventien mensen die zo ziek waren! Met alle problemen van dien. Er was te weinig dialyseapparatuur. Toen er een schortentekort dreigde, is de centrale sterilisatieafdeling schorten gaan recyclen. Op alle vlakken was het alle hens aan dek.”

Hoe ziet jouw taak er nu uit?

“Ik ben betrokken bij de COVID-19-nazorg. De mensen die op de quarantaine-units hadden gelegen, hebben we twee weken na ontslag allemaal nagebeld. Een deel van hen gaf aan dat ze eigenlijk te moe waren om de dag door te komen. Die hebben we uitgenodigd binnen ons revalidatieteam. Daar werk ik nu ook als fysiotherapeut. Ik zie bij hen een systemische vermoeidheid die niet strookt met conditietest of longfunctie. Mensen waren soms te moe om ze aan een inspanningstest te onderwerpen. Met een aantal m ­ ensen kan ik nu gelukkig al wel weer wat ­trainen.”

Hoe kijk je terug?

“Ik heb nog nooit zo hard gewerkt, maar er was een enorme saamhorigheid. Het was bijzonder om te mogen helpen. Eén man heb ik in alle fasen mogen begeleiden. Ik heb hem verpleegd, gewassen, laten bedfietsen. Nadat hij van de beademing af was, heb ik hem gemobiliseerd en geholpen letterlijk de eerste stappen te zetten richting functioneel herstel. Bijzondere ervaring.”

Rogier Poot, fysiotherapeut in revalidatiecentrum Tolbrug

ermee is belast. Daarom is er een vangnet waarbij alle disciplines betrokken zijn. Wij zien vooral veel vermoeidheid bij patiën­ten. En ook een stukje angst. Mensen vragen zich af of ze nog wel kunnen participeren in het normale dagelijkse leven. Daarnaast zien wij klachten die gerelateerd zijn aan bepaalde bedhoudingen tijdens sedatie. We zien mensen met ­schouderklachten, anderen hebben doorligplekken bij de oren, weer anderen komen het ziekenhuis uit met een ­klapvoet.”

Hoe ga je om met de RIVM-richtlijnen?

“Vanwege de anderhalve-meter-richtlijn werken we niet in groepen, maar in tweetallen. We hebben een buddysysteem van twee patiënten die allebei COVID-19 hebben gehad. Op de achtergrond kunnen ook partners en familie met elkaar in contact komen. Zij delen ervaringen en verhalen met elkaar, dat is een enorm succes! Tussen de patiënten hanteren we ook anderhalve meter. Bij een fysieke lichamelijke handeling hebben we handschoenen aan en een mondkapje op.”

Hoe zit het met de klinimetrie?

‘Het risico op overdracht bij een longfunctietest is groot’ Rogier Poot werkt als fysiotherapeut in revalidatiecentrum Tolbrug in Uden, in het zwaar getroffen Brabant. Tolbrug heeft ook een vestiging in Den Bosch, pal naast het Jeroen Bosch ziekenhuis, waaraan het gelieerd is. Toen Uden het epicentrum van de corona-uitbraak werd, werden Poot en collega’s gedetacheerd in Den Bosch om patiënten met COVID-19 uit het Jeroen Bosch en andere ziekenhuizen te revalideren.

Wat gebeurde er toen je in Den Bosch geplaatst werd?

“Toen wij daar kwamen, was het nog even de vraag in hoeverre wij patiënten met COVID-19 op de revalidatie zouden krijgen. De ic-bedden lagen weliswaar helemaal vol, maar hoeveel mensen komen daarvan bij de revalidatie? Dat wisten we niet. We wisten alleen dat we een plan moesten maken dat voor iedereen passend was. Zowel voor zwaar aangedane patiënten als voor licht aangedane patiënten, voor patiënten met lichamelijke klachten en patiënten met cognitieve klachten. Dat plan hebben we gemaakt en daar hebben we een systeem aan gehangen. Eerst hebben we een kernteam opgericht met daarin fysiotherapeuten, logopedisten, ergotherapeuten, maatschappelijk werk en psychologen. Die hebben we allemaal geschoold. Toen dat kernteam dacht de zorg niet meer aan te kunnen, leerden zij op hun beurt andere collega’s hoe ze moesten handelen. En dat ging zo voort. We noemen dat Teach teachers how to teach.”

Welke klachten kom jij tegen?

“Er zijn veel lichamelijke klachten, maar ook veel cognitieve klachten. Bij die cognitieve klachten zie je dat het hele gezin

“In grote lijnen volgen we KNGF-klinimetrie 2.0, maar wat doe je met de longfunctietest MIP-MEP? Daarbij gebruik je een apparaatje met een mondstukje waarin de patiënt kan in- en uitademen, maar op dat mondstukje kan natuurlijk heel makkelijk een virus of een bacterie zitten. Er kan bovendien sprake zijn van aerosolenoverdracht. Het risico is groter dan het resultaat.

Draagt de test bij aan herstel? De beslissing voor een long­ functietest wordt daarom altijd aan het team voorgelegd.”

‘Als een team de zorg niet meer aankon, leerden zij andere collega’s wat ze moesten doen’ Wat is kenmerkend voor herstel bij deze groep?

“Je ziet dat herstel lang duurt en het is nog niet helemaal duidelijk waar het zal eindigen. COVID-19 heeft een grillig verloop, kan schade aanrichten in de longen, littekenweefsel veroorzaken, en dat kan de longfunctie verminderen. Bij de ene patiënt is dat meer dan bij de andere. Bij de een kan dus nog veel ­herstel ­plaatsvinden en bij de ander niet. Hoe beter mensen aanvoelen wat hun lijf aankan, des te beter het is. De kunst van revalidatie is weten welke prikkel je moeten toedienen om vooruit te gaan en weten wanneer iemand rust moet nemen.”

Hoe verder?

“Als het niet meer nodig is om multidisciplinair te werken, sturen we de mensen naar een fysiotherapeut bij hen in de buurt. We hebben een lijst van fysiotherapeuten in de omgeving van Den Bosch en Uden waar ze gelijk naartoe kunnen gaan. De eerstelijnspraktijken doen dat perfect. Die zijn er heel actief mee. Dat moet ook wel. Deze omgeving heeft een immuniteitsgraad van bijna tien procent! Wij zijn flink getroffen.”

FysioPraxis oktober 2020 | 9

»

Jan Bert van Vliet, mede-eigenaar Fysiotherapie Binnenstad, Utrecht

moment vond de bedrijfsarts dat ze weer moest gaan werken, maar dat kon gewoon niet!”

Welke impact heeft COVID-19 op jouw patiënten?

“Mensen die opgenomen zijn geweest, zijn allemaal getest. Zij accepteren beter dat zij heel erg ziek zijn geweest. Degenen die niet zijn getest, accepteren dat veel minder. Er is geen bewijs.

Dat vind ik een groot manco. Zij knappen heel slecht op, maar willen wel weer veel. Dat is een grote valkuil. Ik krijg in mijn praktijk nu veel mensen die een baan hebben, kinderen en een druk sociaal leven. Dat kunnen ze nu allemaal niet meer en daarover zijn ze heel erg in protest. Ze vragen aan mij wanneer ze beter worden. En dan is mijn boodschap: ik denk dat je beter wordt, maar ik weet het niet zeker en ik weet ook niet wanneer.”

Hoe behandel je deze groep?

‘Mensen blijven extreem moe’ » Jan Bert van Vliet is al 35 jaar eerstelijnsfysiotherapeut, waarvan de laatste zeven jaar als mede-eigenaar van Fysiotherapie Binnenstad in Utrecht. De praktijk is onderdeel van Gezondheidscentrum Binnenstad, waar relatief veel hoogopgeleiden wonen.

‘Mijn boodschap is: Ik denk dat je beter wordt, maar ik weet het niet zeker en ik weet ook niet wanneer’ Hoe heeft de coronapandemie jouw werk geraakt?

“De beslissing om de praktijk te sluiten vond ik mentaal heel lastig. Als zorgverlener wil je mensen van dienst zijn. Maar je bent ook verantwoordelijk voor collega’s. Vooral degenen die dicht bij nek en gezicht van patiënten komen, voelden zich niet veilig meer. Toen zijn we gestopt, vooruitlopend op de voorschriften.

Vanaf het moment dat het mocht, zijn we weer open gegaan.

Die eerste week had ik direct al drie patiënten die COVID-19 doorgemaakt hadden.”

Wat zag je bij die patiënten?

“Er is een heel sterke behoefte om hulp te krijgen bij herstel.

Ik vind het heftig om te zien welke invloed COVID-19 heeft.

Mensen zijn met name héél erg moe, op het apathische af. Ik kwam bijvoorbeeld thuis bij een vrouw die vier dagen op de ic aan de beademing had gelegen. Zij moest met jonge kinderen en een man die óók ziek was geweest, proberen een huishouden draaiende te houden. Het was één grote bende. Op een gegeven

10 | FysioPraxis oktober 2020

“De eerste paar keer moet je eigenlijk alleen maar het gesprek aangaan en afremmen. Ze lopen elke keer tegen hun grenzen aan. Ze mogen zich matig inspannen - we hanteren Borgschaal drie tot vier - maar zitten in de praktijk op vijf of zes. Ik moet ze dus ontzettend afremmen. Als ik ze de volgende keer terugzie, zijn ze nog steeds hartstikke moe. Pas als je doorvraagt, gaan ze zich realiseren waar ze mee bezig zijn.”

Hoe monitor je het beloop?

“De kortademigheid valt doorgaans wel mee en die kan ik goed monitoren. Tijdens het trainen houd ik de hartslag in de gaten en ik observeer hoe ze ademen. Vermoeidheid merk je vaak pas achteraf. Ik had een mannelijke patiënt een bepaalde opdracht meegegeven. Nadat hij die gedaan had, voelde hij zich redelijk fit, maar de dag erna kwam de man met de hamer. Dat maakt het lastig doseren.

Ik maak verder gebruik van de saturatiemeter om het zuurstofpercentage in het bloed te meten. Je zou verwachten dat het percentage bij alle patiënten heel laag zou zijn, maar dat is niet zo. Ik maak ook gebruik van de zes-minuten-­wandeltest.”

Waar let je verder op?

“Als ze wat belastbaarder worden, ga ik meer richting een trainingsschema dat je ook aan mensen met COPD kunt meegeven, waarbij je ook kracht, stabiliteit en balans aanpakt. Omdat wij vanuit een gezondheidscentrum werken, schakelen we ook diëtisten in. Mensen zijn zich er vaak niet van bewust hoe belangrijk voeding is. Voor herstel is het namelijk heel belangrijk om een grotere eiwit-inname te realiseren.”

KNGF Kennisplatform themapagina

Informatiemateriaal, zoals aanbevelingen, leidraden en handreikingen en het KNGF Standpunt

persoonlijk verhaal

Een droom die uitkwam Deze zomer studeerde Johnny Keesman (26 jaar) af aan de Hogeschool Leiden. Sindsdien mag hij zich BSc Fysiotherapeut noemen. Dat werd hij niet zonder slag of stoot. Doorzettingsvermogen en geloof in zichzelf brachten hem waar hij nu is.

Johnny: “Vanaf mijn elfde jaar droomde ik ervan om fysiotherapeut te worden. Op dat moment zat ik op het speciaal onderwijs en kreeg ik het advies om naar het vmbo-basis te gaan. Mijn omgeving gaf aan dat ik mijn droom als fysiotherapeut maar beter kon opgeven. Ik was er kapot van.

De jaren gingen voorbij en in 2011 slaagde ik voor mijn vmbo-­basis.

Daarna startte ik met de opleiding mbo 2 Sport & Bewegen, waar ik zelfs een jaar mocht overslaan. In mbo 4 rondde ik met hoge cijfers mijn opleiding af en werd ik toegelaten tot de hbo-opleiding Fysiotherapie. Nu, na 4 jaar studeren, kan ik met trots zeggen dat ik fysiotherapeut ben en mijn droom heb kunnen waarmaken.”

Wat was je grootste motivatie om fysiotherapeut te willen worden?

“Rond mijn elfde werd ik behandeld aan mijn achillespees en ik weet nog goed hoe indrukwekkend ik het snelle beloop van herstel vond. Het menselijke lichaam begon me meer en meer te interesseren. Ik wist het zeker: dit wilde ik ook gaan doen!”

Toen je afgestudeerd was, plaatste je een trots berichtje op LinkedIn waar je honderden reacties op kreeg. Hoe heb je dit ervaren?

“Ik had nooit verwacht dat mijn verhaal zo veel teweeg zou brengen. Het was fantastisch om al die positieve reacties te lezen Ik heb er veel connecties aan overgehouden en ben o.a. in contact gekomen met Jaco de Wolf, van SMC-Rijnland. Dé praktijk waar ik graag wilde werken. In november start ik hier als fysiotherapeut. Bovendien ben ik nog niet uitgestudeerd en ga ik een master sportfysiotherapie doen!”

column

Kraamvisite Halverwege vorig jaar meldde C me dat ze zwanger was. Leuk!

Gefeliciteerd! Daarna toog ik de ­website op om te kijken wat er nu van mij werd verwacht. Zo!! C bleek te kunnen kiezen uit 20 weken betaald verlof of 40 weken 50% betaald, en 50% onbetaald verlof. Nou, dat laatste leek haar wel wat. Eigenlijk doen bijna alle vrouwen dat als ze het zich maar enigszins financieel ­kunnen ­v­eroorloven. Alles wat ze voor de geboortedatum vrij nemen, is zeker voor eigen rekening, dus dat is voor veel vrouwen doorwerken geblazen tot de laatste snik.

Na 25 weken zwangerschap wisten we al een naam, was de geboortedatum al bekend en het geboortekaartje digitaal beschikbaar. Jazeker, C doet niks half, is optimaal georganiseerd en daar hoort natuurlijk een geplande keizersnee bij. Toen ik in eerste instantie nog voorzichtig vroeg wat de medische reden was voor de keizersnee, zei

C opgetogen: “Geen enkele! Ik kan alleen echt niet leven met die onzekerheid dat je niet weet wanneer het kind wordt geboren.”

Zo gezegd, zo gedaan, en achteraf vind ik het wel handig met het regelen van de zwangerschapsvervanging dat de geboortedatum bekend was.

Een paar maanden later kwam P met de mededeling dat zijn vrouw zwanger was van de tweede. Leuk! Gefeliciteerd!

Hij kwam gelijk met een heel schema wanneer hij zijn vaderschapsverlof van 4 weken (!!) ging opnemen. Ook zijn vrouw kreeg een keizersnee, maar dan omdat het eerste kind ook met de keizersnee is geboren. Ik durfde niks meer te vragen.

Nadat C was bevallen vroeg ik aan de rest van het team wanneer we op kraamvisite gingen. Geen reactie. Ik concludeerde toen maar voorzichtig dat ik wel zou horen wanneer dat

ging gebeuren. Nadat P vader was geworden vroeg ik aan het team: “Doen jullie hier eigenlijk wel aan kraamvisite?”

Nee. Kraamvisite bestaat hier niet.

Sterker nog, het is bijna een belediging. De kraamvrouw en de familie moeten met rust worden gelaten en ze maken zelf wel uit óf, en zo ja wanneer men de baby mag komen zien. C heeft dat nog niet gedaan en over 3 maanden is ze weer terug, Misschien krijgen we dan een foto te zien of komt ze toch met haar kindje nog even langs.

Ik hoop het.

In elk nummer van FysioPraxis schrijft Arianne Verhagen een ­column over haar verblijf in Australië, waar zij sinds februari 2018 hoogleraar is aan de University of Technology in Sydney (UTS). arianne.verhagen@uts.edu.au

FysioPraxis oktober 2020 | 11

Plug & Play • • • •

Master Fysiotherapiewetenschap Wat beweegt jou?

1 op 1 training Circuittraining Inpasbaar binnen de richtlijnen RIVM Eenvoudig te bedienen

SMART

Wil jij de kwaliteit van fysiotherapeutische zorg verbeteren?

De wetenschappelijke kennis die daarvoor nodig is ontwikkelen? Werk en studie combineren?

Dan is Fysiotherapiewetenschap iets voor jou!

• Specifiek: sturing, Motor Control • Meetbaar en reproduceerbaar • Aanwijsbaar, uw cliënt met Motor Control insufficiëntie • Realistisch, zichtbaar en voelbaar resultaat • Tijdsgebonden, binnen 2 tot 6 sessies

De UU Master’s Open Day vindt twee keer per jaar plaats. Houd de website in de gaten voor de open dag in februari 2021. www.uu.nl/masters/fysiotherapiewetenschap

HIER UW

ADVERTENTIE? YVLO-ZwangerFit® Opleiding In 3 maanden tijd word je allround YVLO-ZwangerFit® Trainer.

KRF NL: 98 Accreditatiepunten Algemeen en Bekken

YVLO-Postpartum Problematiek

Neem dan contact op met

KRF NL: 19 Accreditatiepunten Algemeen en Bekken

Anouk Rondberg

YVLO-ZwangerFit® Mindful Ademen en Ontspannen Ademen en ontspannen volgens methode van Dixhoorn.

KRF NL: 7 Accreditatiepunten Algemeen en Bekken

010-742 19 45 anouk@crossmedianederland.com www.crossmedianederland.com

Kijk voor de data en meer informatie op yvlo.nl.

Seres, dé zorgspecialist, wordt Countus Als zorgprofessional wil je je vak uitoefenen zonder je druk te hoeven maken om de juridische, fiscale, administratieve en financiële aspecten van je werk. Seres stond je daarin bij.

Vanuit Countus kunnen we jou als fysiotherapeut nóg beter van dienst zijn. Zo hebben we specialisten op het gebied van praktijkadvies, advies bij overname of verkoop, maatschapsvorming, praktijkmanagement, arbeidszaken en financiële planning.

Meer weten?

Neem contact met ons op voor meer informatie. zorgenwelzijn@countus.nl

COUNTUS.NL/ZORG

patiënt in beeld

Niels:

Foto: Wiep van Apeldoorn

“Vanaf het moment van de diagnose ‘voorste­ kruisbandletsel’ wist ik één ding: ik wilde er alles aan doen om volledig te herstellen. Vandaar ook de keuze om bij SMC KNVB te revalideren.

Gezien de reistijd niet de meest praktische, maar terugkijkend wel de beste keuze. Ik had vanaf dag één superveel vertrouwen in de aanpak van mijn fysio. Ik heb daarnaast een hoop geleerd over mijn lichaam en het belang van de juiste training.

De begeleiding is echt gericht op wat jij als patiënt nodig hebt, er is enorm veel kennis in huis en de top­ sportcultuur sleept je mee om er het maximale uit te halen. Je wordt continu uitgedaagd, maar weet ook dat je in goede handen bent. De aanwezige faciliteiten maken het mogelijk om stap voor stap aan je herstel te werken. Daarbij merk je ook dat het vertrouwen weer langzaam terugkomt. Al met al is het een lange en soms onzekere weg, mentaal soms zwaar, maar ik ben hier tot op de dag van vandaag nooit met tegen­ zin naartoe gekomen. Ik voel me sterker en fitter dan ooit en kan niet wachten om aan het nieuwe seizoen te beginnen.”

Verderop in dit nummer geeft de fysiotherapeut van Niels een toelichting op de behandeling (zie pag. 27).

FysioPraxis oktober 2020 | 13

geschiedenis

Stichting Geschiedenis Fysiotherapie

Arsonvalisatie: een wondermiddel?

De collectie van de Stichting Geschiedenis Fysiotherapie bevat niet alleen een varia aan boeken, tijdschriften en artikelen, maar ook diverse apparatuur op het gebied van fysische therapie, oefentherapie, tractie en meten. In een drieluik laten we je kennismaken met enkele apparaten van weleer. In het juninummer kwam de collectie ademhalingstherapie aan bod, in het septembernummer de collectie curiositeiten. In dit laatste deel lees je meer over het Arsonvalisatie-apparaat, gebruikt bij de behandeling van poliomyelitis.

Tekst: Huub Vossen en Anton de Wijer Aan het einde van de negentiende eeuw was er een grote verspreiding van ‘elektrische apparatuur’ onder artsen, heilgymnasten en ‘elektro-therapeuten’.

De verwachtingen van het therapeutisch gebruik van deze laagfrequente wisselstroom waren hoog, zo ook van het Arsonvalisatie-apparaat, waarvan de paarse straling grote indruk moet hebben gemaakt.

Arsonvalisatie-apparaat

Elektromagnetische straling met arsonvalisatie

Opkomst Arsonvalisatie-apparaten De ontwikkeling van het Arsonvalisatieapparaat kan beschouwd worden als de voorloper van de hoogfrequente apparatuur zoals de UKG, die nog steeds in gebruik is in de fysiotherapie. De lichteffecten zijn inmiddels niet meer aanwezig, al had de hoogfrequente apparatuur zoals de UKG in de jaren 1970 nog wel een knipperend rood lampje en een zoemend geluid.

± 1885

14 | FysioPraxis oktober 2020

± 1930

± 1970

‘Helende’ werking Bij het Arsonvalisatie-apparaat werd een wisselende lading aangebracht op een koperen klem in een handvat. In die klem konden allerlei vormen van glazen buisjes worden gestoken, die gevuld waren met edelgas. Door die buisjes tegen de huid te houden, ontstond een wisselspanning tussen gas en huid, waardoor een stroom ging lopen. Het gas werd geïoniseerd en vonken

sloegen over tussen gas en huid. Dat ging gepaard met een paarse gloed in de buisjes, een ratelend geluid en een prikkend, soms brandend gevoel. Ook konden er borstels of koperen staafjes op worden aangesloten.

Aan de ‘straling’ werden de meest fantastische helende eigenschappen toegedicht, zodat de apparaten bij allerlei kwalen werden ingezet. Patiënten zullen ongetwijfeld onder de indruk van hun

behandeling zijn geweest, waarbij ook de entourage een rol speelde: “Bij de Arsonvalisatie zit de patiënt in een groote draadkooi, de solenoïde. Welnu in deze zaal is een sterke hoogfrequentiestroom opgewekt, zóó dat wanneer we elkaar met de toppen der vingers naderden, een krachtige vonk oversprong, een vacuümbuisje of liever met edelgassen gevuld buisje, lichtte sterk.”

Ervaringsverhaal

Op de fiets (1958)

Mevrouw Aadje de Groot werd in haar jeugd met het Arsonvalisatie-apparaat behandeld voor het postpoliosyndroom.

Aadje de Groot in het Zuiderzeeziekenhuis te Rotterdam (1952)

“In 1952 werd ik getroffen door polio, waartegen toen nog geen vaccin bestond. Na een half jaar ziekenhuisopname in Rotterdam kwam ik weer thuis en begon er een lange periode van therapie. Het was zaak om letterlijk en figuurlijk weer op de been te komen. Het specialisme Revalidatiegeneeskunde bestond toen nog niet, dus de behandeling werd aangestuurd door een orthopedisch chirurg. De behandeling bestond uit hydrotherapie, gewoon zwemmen, oefentherapie, heilgymnastiek, massage en later fysiotherapie.

Op een gegeven moment werd er bij mij, naast alle reguliere behandelingen, nog een behandeling toegevoegd om de polioverschijnselen te bestrijden.

Zo ging ik in de jaren vijftig en aan het begin van de jaren zestig wekelijks met

Meer info over de Stichting Geschiedenis Fysiotherapie vind je op www.sgfinfo.nl.

mijn vader naar een antroposofische dokterspraktijk in Haarlem, waar ik met een, in mijn ogen, gemeen apparaat ‘gemarteld’ werd. De dokter, geassisteerd door zijn vrouw, verrichtte kleine medische handelingen, zoals het geven van injecties en de behandeling met het ‘elektriseerapparaat’. In een kistje lagen allerlei glazen buisjes en het was altijd maar afwachten welke die dag gekozen werd. Ze waren verschillend van vorm en de één leverde door de elektrische stroom meer pijn op (prikkeling, brandend gevoel) dan de ander. Ik hoopte altijd dat het buisje met de gladde kop uit het kistje werd gehaald, want die was het minst pijnlijk en leverde me na afloop geen rood gespikkeld been op.

De kleuren die door de buisjes gingen waren wel heel mooi roze en blauw,

H. Vossen PT MMT, fysiotherapeut/manueel therapeut Heliomare, redacteur NVMT, erelid NVRF. Dr. A. de Wijer, medeoprichter en erelid NVOF, NVMT, en KNGF.

maar dat kon het geheel niet echt verzachten. Er kwam een soort prikkeling uit de buisjes, die varieerde en sterk afhankelijk was van de vorm en kop die gebruikt werd. De behandeling duurde zo’n 15 tot 20 minuten. Naast alle reguliere therapieën ben ik zes jaar lang één keer per week met dit apparaat behandeld, tot ik een jaar of twaalf was.

Daarna werd de behandeling beëindigd.

Of het geholpen heeft, blijft natuurlijk de vraag. Ik voelde geen verlichting na de behandeling en het duurde soms erg lang voordat de spikkels op de benen wegtrokken. Het zou de bloedsomloop stimuleren en dat zou weer goed zijn voor de spieren. Polio is echter een bedradingsprobleem, de aansturing van de spieren is beschadigd. Ik vraag me af of men dat in die tijd besefte.”

Volledige artikel en literatuur: www.kngf.nl/fysiopraxis

FysioPraxis oktober 2020 | 15

wetenschap - promotieonderzoek

Op zoek naar het blessuremechanisme

Complexiteit van liesblessures Voetballers met liesblessures vormen een uitdaging voor fysiotherapeuten. Het stellen van de juiste diagnose is lastig en het frustreert als liesklachten na sporthervatting weer opspelen. Tot op heden is het onbekend waarom zoveel liesblessures bij voetballers recidiveren. In dit artikel naar aanleiding van mijn proefschrift ga ik in op de oorzaak van dit hoge recidief.

Tekst en beeld: Rob Langhout

Inleiding De liesblessure is de op drie na meest voorkomende blessure in de voetbalsport.1 Liesblessures kenmerken zich door een verhoogde kans op recidief en chroniciteit waardoor sportprestatie en wedstrijdfrequentie afnemen en carrières zelfs voortijdig eindigen.2 De voorheen uitgebreide terminologie van liesblessures is door de Doha-classificatie teruggebracht tot vier klinische entiteiten: adductor-, iliopsoas-, inguinaal- en pubis-gerelateerd.3 De diagnostiek van liesblessures wordt bemoeilijkt door de complexe anatomie van de liesregio: de adductoren zijn met elkaar en met de buikspieren verbonden, het lieskanaal wordt mede gevormd door p ­ eesbladen van de buikspieren en de iliopsoas bevindt zich tegen de voorzijde van het heupgewricht.4 Dit maakt geïsoleerd testen lastig, wat bijdraagt aan de lage validiteit van onderzoektesten.5 Omdat de correlatie van liesblessures met morfologische veranderingen laag is, is ook de interpretatie van beeldvorming lastig.6 Hoewel studies aantonen dat zwakke adductoren de kans op nieuwe liesblessures verhogen, zijn multimodale behandelprogramma’s wel succesvol in sporthervatting, maar leiden ze niet tot het verminderen van de blessureprevalentie.7-9

Prevalentie Ondanks de wereldwijde populariteit van (vrouwen)voetbal is er slechts een gering aantal blessurestudies van het vrouwenvoetbal. In deze studies worden ­voornamelijk timeloss blessures

16 | FysioPraxis oktober 2020

­onderzocht.10 Timeloss refereert aan blessures met verlies van speeltijd en non-timeloss aan blessures waarbij spelers doorspelen. Wij onderzochten de prevalentie van zowel timeloss als non-timeloss liesblessures bij amateur-­ vrouwenvoetballers en professionele mannenvoetballers in Nederland.

Gebleken is dat de timeloss prevalentie bij vrouwen hetzelfde is als bij mannen (11%).11,12 Dit wijkt af van een review waaruit blijkt dat de frequentie van liesblessures bij vrouwen significant lager is dan bij mannen.13 De ernst van non-timeloss liesblessures kan worden uitgedrukt als de score op de Copenhagen Hip And Groin Outcome Score (HAGOS).14 Bij vrouwen bleek dat liesklachten de meest voorkomende non-timeloss blessures zijn (36%) en een kwart van de vrouwen- en mannenvoetballers had in het v­ oorseizoen al liesklachten.11,12 De opvallend hoge liesblessurelast bij vrouwen in Nederland

is mogelijk te wijten aan de snelle groei van het vrouwenvoetbal. Het kan zijn dat het merendeel van de vrouwen nog niet voetbalfit is wanneer zij starten met voetballen, waardoor het blessurerisico hoger is. Een andere verklaring is dat de meeste amateur-vrouwenvoetballers minder goede medische begeleiding krijgen dan professionele mannenvoetballers.

Recidief en chroniciteit De sterkste voorspeller van een nieuwe liesblessure is een eerdere liesblessure.2 De helft (52%) van de vrouwen met een eerdere liesblessure had ook een liesblessure in het volgende voorseizoen (odds ratio [OR] 10; 95% betrouwbaarheids­ interval [BI] 6-16). Hiervan was driekwart recidief en een kwart chronisch. De duur, ernst en frequentie van eerdere liesblessures blijken van invloed op de hoogte van het risico: langdurige liesblessures (> 4 weken) recidiveren meer (71%) dan

kortdurende (< 1 week; 47%); timeloss liesblessures recidiveren meer (63%) dan non-timeloss liesblessures (48%) en 2 of meer eerdere liesblessures blijken gerelateerd aan een nieuwe liesblessure (OR 2; BI 1-4).15 De relatie tussen een eerdere liesblessure en een nieuwe wordt verklaard door resterende functiestoornissen van de adductoren, zoals verminderde kracht of range of motion (ROM).2,7,8 Het blijkt dat eerdere blessures in andere lichaamsregio’s dan de lies ook risicofactoren zijn voor nieuwe liesblessures.16 Vrouwenvoetballers met enkel- en knieblessures in het vorige seizoen hadden een verhoogde kans op liesblessures in het volgende seizoen (OR 2; BI 1-8) en bij de mannen waren dat eerdere enkel-, knie-, bovenbeen- en schouderblessures met timeloss van meer dan negen weken (hazard ratio 5; BI 2-15).12,15 De relatie tussen blessures in verschillende lichaamsregio’s wordt verklaard door c­ ompensatie, omdat de biomechanica van een sport­ actie verandert.17,18 Zo blijken ook hamstringblessures geassocieerd te zijn met eerdere kuit- en quadricepsblessures, voorstekruisbandoperaties en stressfracturen van de lumbale wervelkolom.16 Onze studie is de eerste die langdurige enkel-, knie-, bovenbeen- en schouderblessures associeert met nieuwe liesblessures, hetgeen nieuwe inzichten biedt in het blessuremechanisme.12

Figuur 1

Voetbaltrapregistratie in een laboratorium met een optical tracking system met 8 infrarood camera’s, 2 videocamera’s en 31 reflecterende markers26,27

Blessuremechanisme Kennis van het blessuremechanisme is essentieel om de blessureprevalentie terug te dringen.19 Het blessure­ mechanisme wordt beschreven als een sportactie waarvan de biomechanica is ­veranderd door eerdere blessures, waardoor nieuwe blessures kunnen ontstaan in lichaamsregio’s met verhoogde belasting.18,20 De biomechanica van een sport­ actie kan worden omschreven als een gecoördineerde keten van segmentbewegingen waarbij een spiercontractie een lokaal gewricht accelereert en gewrichten op afstand laat accelereren door dynamische koppeling.21 Hierbij ontwikkelt een segment snelheid door de overdracht van de snelheid van het proximaal aangrenzende segment en niet door piekcontracties van spieren.22-24 Uit recent onderzoek bleek dat zelfs bij schieten met toenemende balsnelheid de contractiekracht van de adductor longus niet toeneemt.25

Onze studie en een eerdere studie tonen aan dat de meeste liesblessures ontstaan of recidiveren tijdens de voetbaltrap.6,15 Hiervan analyseerden we de coördinatie door de timing van pieksnelheid van de gewrichten van benen, bekken en bovenlichaam te registreren (zie figuur 1).26 Het blijkt dat bij schoten met de hoogste balsnelheid de kanteling van het bekken relatief het meest toeneemt, waardoor enerzijds het bovenbeen vertraagt en anderzijds het onderbeen en de voet versnellen.27 Functiestoornissen van het bekken kunnen derhalve consequenties hebben voor de traptechniek.

Van blessures is bekend dat ze na een jaar nog kunnen resulteren in afname van spierkracht en vermoedelijk ook van de snelheid van gewrichtbewegingen.17 Als de bekkenfunctie door een blessure wordt verstoord, kan spierarbeid worden ingezet om het gebrek aan snelheid te

compenseren. Omdat flexiesnelheid van de schietheup een dominante factor is voor balsnelheid, kunnen de adductoren compensatoir overvraagd worden met als gevolg een toename van het blessurerisico tijdens schieten.28 Om in de dagelijkse praktijk een indruk van het blessuremechanisme bij voetballers te krijgen, ontwikkelden we twee nieuwe, sportspecifieke en betrouwbare functietesten van de full body backswing (tension arc; intra- en intertester ICC 0,96 en 0,75) en van de bekkenkanteling (ICC 0,97 en 0,94). Uit deze testen bleek dat voetballers met adductor-gerelateerde liesblessures significant minder ROM vertonen dan voetballers zonder liesblessures. Zo was de mobiliteit van de tension arc bij geblesseerde voetballers gemiddeld 135 graden en bij niet-­geblesseerde voetballers gemiddeld 188 graden (zie figuur 2).29 De bekkenkanteling was FysioPraxis oktober 2020 | 17

»

Figuur 2

De full body backswing van de voetbaltrap (tension arc) wordt getest op ROM-abductie van de heup van het schietbeen als 1 van de 5 deelbewegingen. Hierbij worden de romp, het standbeen en de knie van het schietbeen consequent in hun sportspecifieke positie gehouden. De test is beschreven in het artikel van Tak et al., 2017.29

» bij geblesseerde voetballers gemiddeld 21 graden en bij niet-geblesseerde voetballers gemiddeld 27 graden.30 Een vergelijkbaar resultaat vonden we in een cohort met Ierse voetballers, waarbij het verschil in bekkenkanteling gemiddeld 5 graden was tussen geblesseerde en niet-­ geblesseerde voetballers (p < 0,01).31

Fysiotherapie De onderlinge afhankelijkheid ­tussen eerdere blessures, traptechniek en ­recidief vraagt om een brede, sportspecifieke aanpak van liesblessures. In mijn proefschrift doe ik de volgende aanbevelingen.

Anamnese en onderzoek – Het regelmatig monitoren van voetballers met de HAGOS geeft een betrouwbaar overzicht van het seizoenverloop van lies-gerelateerde problemen op individueel- en groepsniveau.32 Bij verslechtering van de scores

18 | FysioPraxis oktober 2020

kan al in een vroeg stadium diagnostiek en zo nodig interventie plaatsvinden om klachten te verminderen, sportprestaties te verbeteren en de kans op recidief te verlagen.15 Voetballers met liesblessures kunnen betrouwbaar worden onderzocht met twee nieuwe, sportspecifieke functietesten van de tension arc en het bekken.29-31 Deze testen informeren over de hoedanigheid van de voetbaltrap als blessuremechanisme.

Therapie – Bij voetballers met adductor-gerelateerde timeloss liesblessures leidt manipulatieve rek van de adductoren tot snelle sporthervatting. Veel spelers konden na een interventie weer snel een wedstrijd spelen (81% binnen 2 weken en 85% binnen 3 maanden).33 Functieherstel van de tension arc en ­bekkenkanteling kan compensatie van de adductoren verminderen. Verminderde voetbalfitheid bij debutanten en

l­ angdurige blessures verdienen aandacht in de revalidatie.11 Preventie – Bij spelers met liesblessures dienen eerdere liesblessures geïnventariseerd te worden op duur, ernst (timeloss/non-timeloss) en frequentie. Dit geeft inzicht in het risico op recidief.15 Een belangrijke preventieve maatregel bestaat uit het herstellen van de traptechniek. Naast tension arc en bekkenmobiliteit informeert ook de blessurehistorie over het blessuremechanisme.

Blessures uit het vorige seizoen in andere lichaamsregio’s dan de lies dienen ­geïnventariseerd te worden op de duur van timeloss. Regio’s met langdurige eerdere blessures dienen onderzocht te worden op resterende ­functiestoornissen zoals ROM, spierkracht en stabiliteit, maar ook op functiestoornissen met een meer sportspecifiek karakter zoals snelheid.11,12,17 Fysiotherapie bij relevante

f­ unctiestoornissen beoogt vermindering te geven van lies-gerelateerde ­problemen, verbetering van de traptechniek, snelle hervatting van training en wedstrijden en verlaging van de kans op recidief.

rob.langhout@fysiotherapiedukenburg.nl

WAT KAN DE FYSIOTHERAPEUT MET DE RESULTATEN VAN DIT ONDERZOEK? We moeten inzien dat de klinische manifestatie van een liesblessure het topje van de bekende ijsberg is. Zonder kennis en herstel van de onderliggende factoren blijft de kans op recidief hoog. Monitoring van het beloop van liesgerelateerde problemen met bijvoorbeeld de HAGOS stelt de fysiotherapeut in staat tijdig te interveniëren.

Bij diagnostiek, therapie en preventie is het belangrijk dat de focus niet alleen op de lies ligt, maar ook op andere regio’s waar zich eerder blessures hebben voorgedaan.

Die focus moet een sportspecifiek karakter hebben. ROM tension arc, bekkenfunctie en de snelheid van perifere gewrichten verdienen hierbij aandacht. Bij adductorgerelateerde liesblessures kan manipulatieve rek van de adductoren bijdragen aan snelle sporthervatting.

Literatuur: www.kngf.nl/fysiopraxis

Rob Langhout studeerde fysiotherapie in Nijmegen en manuele therapie in Eindhoven. Hij werkt in zijn praktijk Fysiotherapie Dukenburg in Nijmegen en is als docent verbonden aan de SOMT University en het Nederlands Paramedisch instituut. Rob wordt regelmatig geconsulteerd door voetballers in binnen- en buitenland, continueert het wetenschappelijk onderzoek naar sportacties en participeert in de ontwikkeling van een nieuw bewegingsregistratiesysteem.

Titel proefschrift: The complexity of groin injury; in search of the injury mechanism Promotiedatum: 26 juni 2019, AMC-UvA Promotieteam: Prof. dr. Gino Kerkhoffs, dr. Janine Stubbe en dr. Igor Tak

Hoe ben je tot dit promotietraject gekomen?

Op een geweldige cursuslocatie (Azoren 2010) deelde ik met Igor Tak (Utrecht) mijn passie voor liesblessures. We hebben dit onderzoeksproject gezamenlijk uitgevoerd waarbij onze manueel- en sportfysiotherapeutische achtergrond een ideale basis bleek.

Dankzij de hulp van universiteiten, hogescholen, medische sportcentra en voetbalclubs in binnen- en buitenland

bleef de motivatie hoog en het project al die jaren erg leerzaam en leuk.

Waarom dit onderwerp?

Het bleef me verbazen dat ik geen verklarende functiestoornissen kon vinden bij spelers met liesblessures die daardoor slechter en minder konden voetballen of zelfs hun sportcarrière moesten opgeven. Dat was voor mij de trigger om op zoek te gaan naar antwoorden.

Hebben de conclusies je verrast?

Ja. Ik had niet verwacht dat het blessurerisico bij met name vrouwenvoetballers zo hoog zou zijn. Ook heeft de relatie tussen blessures in verschillende lichaamsregio’s me verrast. Deze bevinding heeft enorm geholpen om de oorzaak van het hoge recidief te begrijpen: eerdere blessures veranderen de traptechniek, waardoor liesblessures kunnen ontstaan. Samen met de aangetoonde bewegingsfunctiestoornissen geeft dit een veel bredere kijk op de etiologie en het management van recidiverende liesblessures en blessures in het algemeen.

Ook imponeerde het sterke effect van een eenmalige adductor-manipulatie op sporthervatting. Dit relativeert de ernst van liesblessures op weefselniveau.

Wat zou jij doen met 1 miljoen onderzoeksgeld?

Menselijke bewegingen kunnen worden vastgelegd met laboratorium-­

gebonden optical tracking systems. De techniek van sport­ acties kan hiermee in kaart worden gebracht door de volgorde en snelheid van gewrichtbewegingen vast te leggen. Met geld en de huidige stand van technologie is het nu mogelijk om mobiele, draadloze bewegingsregistratiesystemen te ontwikkelen. Inertiële sensoren registreren de gewenste kinematische informatie (3-­dimensionale ROM, snelheid en versnelling) van sportacties op een relatief goedkope en eenvoudige manier via een tablet of mobiele telefoon in de praktijk of op de sportlocatie. We zijn al een aantal jaren bezig met de ontwikkeling van een dergelijk systeem en hebben recent vastgesteld dat de nauwkeurigheid van de metingen vergelijkbaar is met die van een erkend optical tracking system.34 We willen het systeem perfectioneren en meer onderzoek doen in voetbal en andere sporten. Het vastleggen van sportbewegingen kan voor iedereen toegankelijk worden als nieuwe tool in ons fysiotherapeutisch arsenaal. Ik ben ervan overtuigd dat we dan in het kader van preventie de ontbrekende schakel sneller kunnen identificeren en recidief kunnen verminderen.

FysioPraxis oktober 2020 | 19

fysiotherapeut in het buitenland

April Gamble, fysiotherapeut in de regio Koerdistan, Irak

Fysiotherapie met een wereldwijde missie In de rubriek ‘Fysiotherapeut in het buitenland’ komen fysiotherapeuten aan het woord die hun beroep in het buitenland beoefenen. Vanuit Zwitserland (FysioPraxis 10-2019) reizen we af naar… Irak!

Tekst en beeld: April Gamble Vertaling: Niek Koenders

‘Ik ben het liefst buiten in de natuur. Koerdistan heeft zo veel prachtige bergen, grotten, meren en rivieren te bieden!’

Als global health-fysiotherapeut reis ik naar verschillende gebieden op de wereld. Hierbij wil ik in contact komen met kwetsbare bevolkingsgroepen en gemeenschappen, met als doel de lokale revalidatiediensten te verbeteren. Sinds drie jaar woon en werk ik fulltime in de regio Koerdistan, in het noorden van Irak. Ik heb de vrijheid om als fysiotherapeut te reageren op behoeften van de gemeenschappen, waarbij ik samenwerk met lokale en internationale humanitaire hulporganisaties, particuliere bedrijven en de overheid.

Expertise Mijn klinische expertise is het ondersteunen van fysieke en mentale gezondheidsbehoeften bij mensen met ernstige (psychologische) trauma’s.

Zo zet ik revalidatiediensten op voor ex-gevangenen die zijn gemarteld, voormalig kindsoldaten van ISIS en overlevenden van seksueel geweld.

Verder doe ik onderzoek naar de kwaliteit en rechtvaardigheid van verschillende revalidatiediensten. Als hoofdonderzoeker heb ik onder andere een gerandomiseerde controlestudie ­uitgevoerd naar revalidatiediensten voor overlevenden van marteling in een gevangenis. Op het gebied van onderwijs, programmaontwikkeling en belangenbehartiging implementeert het bedrijf waar ik voor werk, The American Center for Rehabilitation, in samenwerking met de Koerdische regering de eerste kankerrevalidatiedienst in de regio. Hierbij is het doel maatschappelijke en economische lasten te verminderen bij overlevenden van kanker die lijden aan langdurige lichamelijke beperkingen.

Eerlijke revalidatiediensten Mijn werk lijkt misschien uniek, maar ik ben ervan overtuigd dat je in elk land als ­fysiotherapeut rechtvaardige revalidatiediensten kan ondersteunen. Zoals de ethische principes van de

20 | FysioPraxis oktober 2020

Fysiotherapeuten, verpleegkundigen en artsen die deelnemen aan een training in samenwerking met Legacy Motion, om hen uit te rusten met mind-body-strategieën voor het tegengaan van burn-out op de werkplek en om de gezondheid te ondersteunen van mensen die kanker hebben overleefd.

Overlevenden van kanker die deelnemen aan een groepsles, ontwikkeld door April Gamble in samenwerking met een openbaar ziekenhuis gespecialiseerd in kanker, Sulaymaniyah, Koerdistan, Irak.

Wereldorganisatie voor Fysiotherapie (WCPT) voorschrijven: “We zijn verplicht om te werken aan rechtvaardige gezondheidsdiensten voor alle mensen.” We kunnen dit doen door manieren te bedenken die bijdragen aan hoogwaardige revalidatiediensten die beschikbaar zijn voor alle personen uit de gemeenschap waarin we wonen en werken.

April Gamble geeft les aan de eerste lichting van de nieuw opgerichte bachelor fysiotherapie aan de Erbil Polytechnic University, Koerdistan, Irak.

Meer weten over ‘global health’ Websites · World Confederation of Physical Therapy

· Canadian Physiotherapy Association (CPA) Global Health Division · Global Health Hub

Dr. April Gamble PT, DPT, CLT, Amerikaanse fysiotherapeut, woonachtig en werkzaam in Koerdistan, Irak.

Video · Video First do no harm

April.dpt@gmail.com (in English please) FysioPraxis oktober 2020 | 21

wetenschap - literatuuronderzoek

Meetinstrumenten en modellen

Return to sport na een inversietrauma van de enkel De hulpvraag na een inversietrauma is vaak gericht op sporthervatting. De (sport)fysiotherapeut speelt een belangrijke rol om deze sporthervatting, ook wel return to sport (RTS) genoemd, zorgvuldig te doorlopen en het risico op recidief te minimaliseren. De laatste tijd is er veel gepubliceerd over de RTS-besluitvorming. Dit artikel beschrijft de praktische toepasbaarheid en wetenschappelijke achtergrond van de meetinstrumenten en modellen die ingezet kunnen worden bij de RTS-besluitvorming na een inversietrauma.

Tekst: Guus Gilsing en Nicky van Melick Foto’s: Wiep van Apeldoorn

Inleiding Jaarlijks lopen in Nederland ongeveer 600.000 mensen een traumatisch letsel op van de enkel, waarvan meer dan de helft ontstaat tijdens sportbeoefening.1 Het inversietrauma is hierbij het meest voorkomende ongevalsmechanisme met een geschatte incidentie van 1 per 10.000 inwoners per dag.2 De evidence-based richtlijn van het KNGF1 biedt een duidelijke structuur voor de revalidatie na een dergelijk letsel. Een normaal herstelproces na een inversietrauma leidt binnen 6 tot 8 weken tot functieherstel en genezing zonder restletsels. Van de patiënten die sporten, heeft 60 tot 90 procent binnen 12 weken het sporten hervat op hetzelfde niveau als vóór het trauma.3,4 Om te beoordelen of een patiënt aan hogere vormen van belasting toe is, adviseert de richtlijn om gebruik te maken van de Patiënt Specifieke Klachten (PSK) vragenlijst en de ganganalyselijst Nijmegen (GALN) om het looppatroon te beoordelen. Daarnaast behoort er een tussentijdse evaluatie van het behandelresultaat plaats te vinden na 3, 6 en eventueel na 9 of 12 weken. De meetwaarden van tussentijdse evaluaties dienen een vooruitgang aan te geven in zowel subjectieve testen (PSK, pijn, gevoel van ‘giving-way’ en mogelijkheid tot ADL-activiteiten) als objectieve

22 | FysioPraxis oktober 2020

t­ esten (gangpatroon, kracht, coördinatie, uithoudingsvermogen, belastbaarheid).

Meetinstrumenten en modellen om het RTS-proces te ondersteunen, worden nog niet beschreven in de KNGF-richtlijn uit 2006.1 In de National Library of Medicine Catalog (MEDLINE/PubMed) is om deze reden gezocht naar wetenschappelijke studies vanaf 2006, waarin de besluitvorming van RTS en het revalidatieproces na een inversietrauma wordt besproken.

Consensus statement In 2016 is een consensus statement gepubliceerd over return to sport (RTS).5 Een grote groep van internationale experts heeft gedurende het ‘world congress in sport physical therapy’ aanbevelingen geformuleerd betreffende het RTSproces. Er is bewust gekozen om af te zien van de term ‘return to play’, omdat dit voornamelijk betrekking heeft op spel- en teamsporten, terwijl RTS toepasbaar is op alle vormen van sporthervatting.

Figuur 1 De drie elementen van het RTS-continuüm5

Het consensus statement adviseert om RTS te beschouwen als een continuüm en het proces onder te verdelen in drie elementen: return to participation, return to sport en return to performance (figuur 1) met specifieke doelen per element.

Het evidence statement benadrukt dat naast biologische factoren, ook sociale en psychologische factoren een belangrijke rol spelen bij RTS. Om een duidelijk beeld te krijgen van alle factoren, kan gebruikgemaakt worden van een model zoals het Strategic Assessment of Risk and Risk Tolerance (StARRT) model.6 In dit driefasenmodel worden factoren beschreven die invloed hebben op de weefselbelastbaarheid, weefselbelasting en risicofactoren bij RTS. Het in kaart brengen van deze factoren voor een individuele patiënt zorgt voor een goede onderbouwing en afweging van de RTS-beslissing voor zowel de behandelaar(s) als de patiënt en draagt bij aan het concept van ‘shared decision making’. Een overzicht van deze factoren staat in tabel 1.

Hoewel de aandacht voor psychosociale factoren de laatste jaren groeiende is, wordt bij RTS traditiegetrouw het meest gelet op de biologische factoren, zoals kracht, ROM en coördinatie.

Emoties zoals angst voor recidief, zelfredzaamheid en motivatie spelen echter een belangrijke rol bij RTS.7-10 De Injury Psychological Readiness to Return to Sport scale (I-PRRS) is een evidence-­ based vragenlijst om samen met de sporter te bepalen of deze op psychologisch vlak klaar is voor sporthervatting.11 De I-PRRS is in 2019 succesvol vertaald naar en gevalideerd in het Nederlands.

De Nederlandse versie heeft een goede interne consistentie (0,85) en een goede test-hertest-reproduceerbaarheid (ICC 0,74, 95% betrouwbaarheidsinterval [BI] 0,43-0,86). De standaard error of measurement (SEM) is 2,02 en de minimal detectable change (MDC) bedraagt 5,58 punten.12 In het vervolg van het RTS-evidence statement worden meetinstrumenten en overwegingen besproken betreffende het RTS-proces bij specifieke blessures zoals: voorstekruisbandruptuur, acute hamstring, lies, achillespees en schouder.

Ondanks de hoge incidentiecijfers van het inversietrauma van de enkel wordt hier in het statement geen aandacht aan besteed.

De in 2020 verschenen review van D’Hooghe et al.13 geeft een goed overzicht van de huidige evidentie van RTS na een inversietrauma. Ofschoon in de huidige literatuur nog geen gevalideerde criteria voor RTS na een inversietrauma bestaan, wordt aanbevolen de Foot and Ankle Outcome Score (FAOS) vragenlijst te gebruiken en performancetesten af te nemen. De FAOS-vragenlijst is ontwikkeld om enkelklachten te evalueren op activiteitenniveau en participatieniveau en zodoende de subjectieve mate van herstel in kaart brengen, wat belangrijk is bij RTS .14 Een studie uit 2013 van Van den Akker-Scheek et al.15 laat zien dat de Nederlandse versie van de FAOS een valide en betrouwbaar meetinstrument is. De Nederlandse versie heeft een uitstekende interne consistentie (0,90-0,96) en test-hertest-­ reproduceerbaarheid (ICC 0,90-0,96).

De SEM van de verschillende subschalen varieert tussen de 7,6 en 10,6, de MDC is niet bekend.15

Performancetesten Na een inversietrauma is een goede functionele stabiliteit vereist om sportspecifieke bewegingen zoals wenden, keren, schieten, afzetten en landen weer klachtenvrij uit te kunnen voeren. Een verminderde functionele stabiliteit na een inversietrauma wordt gekenmerkt door een gevoel van instabiliteit, recidiverend zwikken, angst om volledig te belasten en pijn, zwelling en gewrichtsstijfheid.1 Deze functionele instabiliteit kan ­worden onderhouden door verschillende

Tabel 1 Factoren van invloed op RTS Factoren weefselbelastbaarheid

Factoren weefselbelasting

Risicofactoren bij RTS

demografische gegevens (leeftijd, geslacht, etc.)

type sport (contact of non-contact)

timing in seizoen (play-offs, voorbereiding, etc.)

symptomen (pijn, giving way, etc.)

positie of rol (keeper, spits, etc.)

interne druk (gretigheid om weer te sporten)

medische historie (recidief-klachten)

dominante of niet-dominante zijde

externe druk (coach, familie, etc.)

tekenen lichamelijk onderzoek (zwelling, spierzwakte)

niveau van sport (amateur, professioneel, etc.)

onderdrukken van blessure (medicatie)

aanvullend onderzoek (MRI-echo, etc.) mogelijkheid voor bescherming (brace, tape, etc.)

conflict of interest (bijv. financieel)

functionele tests (hoptests) psychologische gereedheid voor RTS Bron: Strategic Assessment of Risk and Risk Tolerance (StARRT) model6 FysioPraxis oktober 2020 | 23

»

» ­factoren zoals een vergrote laxiteit van het kapselbandapparaat (mechanische instabiliteit), een verminderde proprioceptie, verminderde spierkracht, beperkte mobiliteit, bewegingsangst en een inadequate coping.1 Verschillende testen zijn in staat om onderscheid te maken tussen personen met functionele instabiliteit en gezonde personen.16 Het gebruik van performancetesten kan zinvol zijn om het vermogen tot sportspecifieke activiteiten te beoordelen, zeker gezien het feit dat bij deze performancetesten vaak kracht, balans, coördinatie en mobiliteit een rol spelen in de resultaten. Zoals eerder beschreven kunnen factoren zoals angst voor recidief, motivatie en zelfredzaamheid een belangrijke rol spelen bij RTS.7-10 Bewegingsangst is een van de factoren die ook zichtbaar kan worden bij performancetesten en kan zodoende de ­noodzakelijke aandacht krijgen in het verdere beloop van de revalidatie.

Hoewel verschillende performancetesten valide zijn om onderscheid te maken tussen personen met functionele instabiliteit en gezonde personen, is verder onderzoek gewenst om de performancetesten ook te valideren voor het maken van de correcte RTS-beslissing. Deze correcte RTS-beslissing moet ervoor zorgen dat een patiënt klaar is om sport te hervatten en de kans op recidief te minimaliseren.

Pragmatisch worden de resultaten van de performancetesten vaak vergeleken met de niet-aangedane zijde, waarbij vaak een deficit van minder dan 10% wordt geadviseerd voor RTS.17 In het artikel van D’Hooghe et al.13 worden geen aanbevelingen gedaan welke performancetesten het meest geschikt zijn. In 2019 heeft

Rosen et al.16 echter een systematische review met meta-analyse uitgevoerd, om te bepalen welke performancetesten in staat zijn te differentiëren tussen personen met functionele instabiliteit en gezonde personen (tabel 2). Hierin werden 29 studies geïncludeerd, waarbij gescreend werd op methodologische kwaliteit en level of evidence.

Om te bepalen in welke mate een test kan differentiëren tussen personen met functionele instabiliteit en gezonde personen werd een gemiddelde effect size berekend (zie tabel 2).

De negatieve effect size bij de side hop test indiceert dat gezonde personen de test sneller afleggen dan personen met functionele instabiliteit. De positieve effect size bij de multiple hop test indiceert dat gezonde personen verder springen dan personen met functionele instabiliteit. De negatieve effect size bij de foot-lift test beschrijft dat gezonde personen minder fouten maken en de positieve effect size bij de star excursion balance test (SEBT) beschrijft dat gezonde personen een betere afstand te scoren.

Praktische toepasbaarheid In tabel 2 zijn alleen de performancetesten meegenomen die in ten minste 3 studies zijn onderzocht en een significante effect size hebben. De side hop, multiple hoptest en de foot-lift test hebben een hoge effect size en zijn daarmee het beste in staat te differentiëren tussen gezonde personen en personen met functionele instabiliteit.

In de SEBT moet een proefpersoon, terwijl deze op één been staat, naar 8 richtingen reiken met zijn of haar andere

Tabel 2 Kenmerken performancetesten Aantal artikelen

Gemiddelde effect size (95% BI)

p-waarde

side hop*

7

-2,314 (-3,650-0,979)

0,001

multiple hop test*

3

1,399 (1,044-1,755)

foot-lift test*

3

-0,761 (-1,400-0,121)

0,020

Performancetest

< 0,001

SEBT postero-mediaal*

13

0,374 (0,183-0,566)

< 0,001

SEBT mediaal*

7

0,369 (0,105-0,632)

0,006

SEBT antero-mediaal*

7

0,326 (0,048-0,604)

0,022

Kenmerken van de performancetesten om te bepalen welke in staat zijn te differentiëren tussen personen met functionele instabiliteit en gezonde personen14 * significant SEBT (Star Excursion Balance Test); BI: betrouwbaarheidsinterval

24 | FysioPraxis oktober 2020

been (figuur 2).18 Uit het onderzoek van Rosen et al.16 blijkt dat alleen de postero-mediale, mediale en antero-mediale lijn in staat zijn om te differentiëren tussen gezonde personen en personen met functionele instabiliteit (tabel 2). Deze drie richtingen van de SEBT hebben een matige effect size en zijn daarmee minder in staat te differentiëren dan de bovengenoemde hoptesten en foot lift test.

Figuur 2 Star Excursion Balance Test Stand op linkerbeen 8

1

2

7

2

3

6

4 5

Stand op rechterbeen 1

8

3

7

4

6 5

Star excursion Balance Test (SEBT) met de verschillende lijnen: 1. anterior, 2. antero-mediaal, 3. mediaal, 4. postero-mediaal, 5. posterior, 6. postero-lateraal, 7. lateraal, 8. antero-lateraal18

De multiple hoptest blijkt uit bovenstaand onderzoek een geschikt meetinstrument om te differentiëren tussen gezonde personen en personen met functionele instabiliteit.19 Door het plaatsen van 11 markers op een diagonale en verticale afstand, afhankelijk van de lichaams­ lengte van de proefpersoon, vergt deze test veel voorbereiding. Hierdoor is deze test minder geschikt is voor de dagelijkse praktijk.

De testen in het frontale vlak, zoals de side hop, zijn goed in staat om te differentiëren. Bij de side hop test dient een persoon zo snel mogelijk 10 keer op 1 been mediaal en lateraal over een afstand van 30 centimeter te springen.

Hoewel er geen studies beschikbaar zijn die de druk op het laterale bandcomplex tijdens hoptests beschrijven, zijn er wel studies beschikbaar die aantonen dat bij zijwaarts springen en landen veel activatie van de m. peroneus longus is vereist, welke vaak verstoord is bij personen met functionele instabiliteit.16 Recente evidentie toont aan dat het combineren van de side hop en de SEBT van meerwaarde kan zijn.20 Aanvullend onderzoek is gewenst om te bepalen of andere combinaties van performancetesten een toegevoegde waarde hebben en een ­testbatterij kunnen vormen, zoals reeds

Tabel 3 Vragenlijsten en performancetesten Meetinstrument

Uitvoering

Vragenlijsten Injury Psychological Readiness to Return to Sport scale (I-PRRS)10

Vragenlijst

Foot and Ankle Outcome Score FAOS13 Vragenlijst Performancetesten side hop test26

Proefpersoon springt op 1 been mediaal en lateraal over afstand van 30 centimeter Uitkomst: tien keer heen en terug binnen een zo snel mogelijke termijn

foot-lift test27

Proefpersoon staat 30 seconde op 1 been Uitkomst: aantal keren dat patiënt balans verliest op 1 been

SEBT16

Proefpersoon staat op 1 been en houdt balans terwijl hij/zij naar verschillende lijnen reikt met zijn/haar andere been Uitkomst: afstand die behaald wordt

Vragenlijsten en performancetesten, in dit artikel beschreven, met beste psychometrische eigenschappen m.b.t. return to sport na inversietrauma

Een uitgebreid voorbeeld van een sportspecifiek opbouwschema waarin van closed skill tasks wordt toegewerkt naar open skill tasks, is te vinden in het werk van Bizinni et al.25 Het schema biedt een leidraad om in 4 verschillende levels de belastbaarheid tijdens voetbal op te bouwen. Dit opbouwschema maakt onderscheid tussen loopvormen, passen trapvormen en houdt hierbij rekening met variabelen zoals snelheid, richtingen, afstand, met bal en zonder bal. Dit opbouwschema is toepasbaar op amateur- maar ook professioneel niveau tijdens de veldrevalidatie en kan ook ingezet worden als evaluatiemoment.

Afsluiten behandeltraject

eerder bij performancetesten voor de voorste kruisband al is gebeurd.21

Open en close skill tasks De hierboven beschreven performance­ testen worden ook wel omschreven als closed skill tasks, waarmee wordt bedoeld dat ze een voorspelbaar karakter hebben. In veel sporten speelt onvoorspelbaarheid en het vermogen om daar op te reageren echter een grote rol. Het evidence statement pleit daarom om ook zogenaamde open skill tasks te gebruiken om te bepalen of RTS van toepassing is. Deze open skill tasks kunnen tijdens de sportspecifieke training geëvalueerd ­worden.22-24

De belangrijkste risicofactor voor het ontstaan van een inversietrauma is een inversietrauma in de voorgeschiedenis.13 Dit eerdere trauma kan namelijk leiden tot een verminderde functionele en/of mechanische stabiliteit. Om deze reden adviseren D’Hooghe et al.13 de revalidatie niet abrupt te stoppen na RTS. Onder vermoeidheid en na sportbelasting kunnen namelijk nieuwe functiebeperkingen naar voren komen, die door de fysiotherapeut behandeld kunnen worden.

Conclusie De besluitvorming over RTS is complex en multifactorieel.5 Klinische expertise, beschikbare evidentie en de voorkeuren van de patiënt spelen hierbij een belangrijke rol. Sinds de publicatie van de KNGF-richtlijn enkelletsel in 2006

is er veel gepubliceerd over de RTSbesluitvorming. De meetinstrumenten in tabel 3 zijn betrouwbaar en valide om de belastbaarheid na een inversietrauma te testen. Om een zorgvuldige afweging te kunnen maken over RTS, is echter meer nodig dan inzicht in de lichamelijke en psychische belastbaarheid. Het StARRTmodel is geschikt om naast de belastbaarheid van de patiënt ook de gewenste sportbelasting en risicofactoren in kaart te brengen. Op basis van al deze factoren kan een zorgvuldige afweging van de RTS-beslissing worden gemaakt na een inversietrauma, voor zowel de behandelaar(s) als de patiënt. Dit draagt bij aan het concept van shared decision making.

Guus Gilsing MSc, orthopedisch manueel therapeut en sportfysiotherapeut, TopSupport Sportmedisch Centrum St. Anna ziekenhuis, Eindhoven.

Dr. Nicky van Melick, onderzoeker sportorthopedie Kenniscentrum Sport & Bewegen van het St. Anna Ziekenhuis Geldrop TopSupport Eindhoven.

g.gilsing@st-anna.nl

Literatuur: www.kngf.nl/fysiopraxis

FysioPraxis oktober 2020 | 25

wetenschap – samenvatting

A machine learning approach to assess injury risk in elite youth football players Nikki Rommers, Roland Rössler, Evert Verhagen, Florian Vandecasteele, Steven Verstockt, Roel Vaeyens, Matthieu Lenoir, Eva D’Hondt, Erik Witvrouw

Klinische vraag Is het mogelijk aan de start van een voetbalseizoen te voorspellen welke elite-­ jeugdspelers (onder 15 jaar) een blessure oplopen op basis van demografische gegevens en eenvoudige fysieke testen?

Conclusie van de auteurs Ons voorspellend model kon met goede accuraatheid voorspellen welke spelers een blessure zullen oplopen. Het model kan dus bijdragen aan een efficiënte identificatie van spelers met een verhoogd blessurerisico.

Onderzoeksopzet

­ lessures voorspellen met een sensitivib teit en specificiteit van 85%. Een tweede model om acute blessures en blessures door overbelasting te onderscheiden op basis van dezelfde gegevens, had een sensitiviteit en specificiteit van 78%. Deze resultaten tonen aan dat deze modellen met goede precisie kunnen voorspellen of een speler een blessure oploopt en welk soort blessure (acuut of overbelasting) de speler oploopt. In de praktijk kan dit model toegepast worden om spelers te identificeren die het meest gebaat zijn bij uitgebreide screening en blessurepreventie. Dit kan bijdragen aan een verbetering van de effectiviteit en kostenefficiëntie van ­blessurepreventie.

Nikki Rommers PhD-student Vrije Universiteit Brussel en Universiteit Gent.

Nikki.Rommers@vub.be

Observationeel cohortonderzoek.

Onderzoekslocatie Jeugdacademies van 7 Belgische ­profes­sionele voetbalclubs.

SAMENVATTING De blessure-incidentie onder getalenteerde jeugdvoetballers is hoog. Voor effectieve blessurepreventie is een grondige kennis van blessurerisico noodzakelijk. Blessures zijn echter complex, en veel factoren dragen bij aan het blessurerisico van een speler. Daarom hebben we gebruikgemaakt van zelflerende com­ puteralgoritmes (machine learning) om blessures te voorspellen op basis van een groot aantal factoren. Aan de start van het seizoen hebben we 734 Belgische elite jeugdspelers tussen 9 en 14 jaar gescreend (gemiddelde leeftijd: 11,7 jaar, standaarddeviatie 1,7). We verzamelden demografische gegevens, hebben de spelers gemeten (lengte, gewicht, volwassenheid) en voerden eenvoudige testen uit voor de bepaling van het niveau van motoriek (Körperkoordinationstest für Kinder) en fysieke fitheid (kracht, lenigheid, snelheid, wendbaarheid en uithouding). De helft (50,1%) van deze spelers liep tijdens het seizoen één of meerdere blessures op. Met behulp van het machine learning-model konden we op basis van deze eenvoudige testen

26 | FysioPraxis oktober 2020

Samengevat uit Med Sci Sports Exerc © 2020;52(8):1745-51

Added value of gluteus medius and quadratus lumborum dry needling in improving knee pain and function in female a­ thletes with patellofemoral pain syn­ drome: a randomized clinical trial Hanieh Zarei, Soha Bervis, Soraya Piroozi, Alireza Motealleh

Klinische vraag Wat is naast oefentherapie het aanvul­ lende effect van dry needling van de ­gluteus medius en quadratus lumborum op pijn en functie bij vrouwelijke atleten met patellofemorale pijn?

Conclusie van de auteurs Personen met patellofemorale pijn die dry needling van myofaciale trigger points in de gluteus medius en quadratus lumborum spieren kregen in combinatie met oefentherapie, hadden een significant grotere verbetering van pijngrens, balans en anterieure kniepijn dan wanneer alleen oefentherapie gegeven werd. Zodoende blijkt uit dit onderzoek dat dry needling van toegevoegde waarde kan zijn in

c­ ombinatie met oefentherapie bij vrouwelijke atleten met patellofemorale pijn.

Onderzoeksopzet Gerandomiseerd klinisch onderzoek.

Onderzoekslocatie Shiraz University of Medical Sciences, Iran.

SAMENVATTING Personen met patellofemorale pijn ­hebben een veranderde romp- en heupkinematica en posturale controle. Om de kinematica en pijnklachten positief te beïnvloeden, wordt in deze studie onderzocht of dry needling van myofasciale triggerpoints een aanvulling kan zijn op oefentherapie.

Veertig vrouwelijke atleten met patellofemorale pijn werden verdeeld in twee groepen. De ene groep kreeg oefentherapie en de andere groep kreeg oefentherapie met daarbij dry needling in myofasciale triggerpoints van de gluteus medius en quadratus lumborum. De deelnemers kregen vier weken oefentherapie met per week twee sessies met de fysiotherapeut en drie sessies thuis.

Wanneer patiënten ook dry needling kregen, werd dit één keer per week toegevoegd. De meetinstrumenten waren: numeric pain rating scale (pijn), pressure pain thresholds (pijngrens), modified star excursion balance test (balans), Stepdown test (spierkracht) en de Kujala Patellofemorale Schaal (anterieure ­kniepijn).

Beide behandelgroepen gingen significant vooruit op alle uitkomstmaten. Maar zowel direct als twee weken na de behandeling scoorden de patiënten die met dry needling behandeld werden beter op alle uitkomstmaten. Zes weken na de behandeling waren de volgende uitkomsten in de dry needling groep significant beter dan in de controlegroep: pijngrens, balans en anterieure kniepijn.

Dry needling lijkt hiermee een waardevolle aanvulling te zijn voor behandeling van patiënten met patellofemorale pijn.

Dr. Caroline Speksnijder, fysiotherapeut; associate professor, UMC Utrecht.

C.M.Speksnijder@umcutrecht.nl Samengevat uit Arch Phys Med Rehabil 2020;101(2):265-74

patiënt in beeld

Nick van der Horst, sportfysiotherapeut KNVB Voetbal Medisch Centrum (VMC).

vervolg van pag. 13

Sportfysiotherapeut Nick van der Horst: Niels heeft zijn voorste kruisband (VKB) gescheurd met nevenschade in het laterale compartiment (complexe laesie achterhoorn/middenhoorn) van de knie. Omdat Niels weer terug wilde keren op zijn oude voetbalniveau (3e klasse amateur), is gekozen voor een VKB-reconstructie door een hamstring graft en is er een partiële laterale meniscectomie uitgevoerd. Ook is er een anterolateraal ligament geplaatst.

In de eerste fase hebben we ons gefocust op het terugkrijgen van de mobiliteit en functie van de quadriceps. De loopbelasting werd gedoseerd opgebouwd met onze Alter-G, een anti-­zwaartekrachtloopband. Vervolgens is er gewerkt aan voorwaarden voor de fysieke voetbalprestatie, door het ­inslijpen van beweegpatronen op de behandelbank, in ons zwembad, in de gym, op de oefenmat en/ of op het voetbalveld. Een belangrijk fundament binnen zijn revalidatie was het objectiveren van zijn voortgang met verschillende testen op het gebied van zwelling, mobiliteit, balans (DynsTable), spierkracht (isokinetische dynamometer, Nordbord), kwaliteit van bewegen (LESS-test, hop-testen), en met veldtesten (wendbaarheid, ISRT, YoYo test, force-velocity profilering). Door te testen willen we de juiste voorwaarden bereiken voor de sporthervatting, zodat het risico op een recidief geminimaliseerd wordt.

Niels was tijdens het gehele traject zeer gemotiveerd om zijn oefenprogramma uit te voeren. Binnen het VMC zijn meerdere patiënten met vergelijkbare pathologie aanwezig. Niels vertolkt een belangrijke rol binnen onze patiëntengroep, door met zijn enthousiasme en positiviteit lotgenoten te motiveren.

Meer weten over het behandelplan?

Neem contact op met Nick van der Horst (nick.vanderhorst@knvb.nl).

FysioPraxis oktober 2020 | 27

Foto: Wiep van Apeldoorn

­

advertorial

Alles goed geregeld bij het starten van een eigen fysiotherapiepraktijk met de software van Intramed Fysio Plein West is een nieuwe praktijk voor fysiotherapie in Amsterdam-West. Naast snelle en gerichte behandeling van blessures en pijnklachten, is het verklaren en voorkomen hiervan een belangrijk streven van de praktijk. Mede dankzij de software van Intramed heeft Fysio Plein West een droomstart gemaakt.

Trotse oprichter Niels Heemskerk (32) vertelt erover.

Afspraken, administratie en patiëntgegevens

Waar start je als je voor jezelf wil beginnen?

Niels vertelt: “Na alle contracten, het vormgeven van de huisstijl en het werven van klanten, ging ik nadenken over de administratie, het opslaan van patiënt­ gegevens en het maken van afspraken.”

Hiervoor ging Niels in zee met Intramed.

“Bij de praktijk waar ik hiervoor werkte, werkte ik al jaren met Intramed”, zegt hij.

“Ik was er altijd erg tevreden over.

Voor mijn eigen praktijk maak ik gebruik van Intramed Compleet, zodat ik zeker weet dat alles goed geregeld is: van het EPD tot het plannen van afspraken, declareren en boekhouden. Ik gebruik daar­ naast Intramed Mobiel voor als ik op een

andere locatie werk. En ook de Afspraken­ App is een groot succes. Klanten vinden het prettig om een afspraakreminder te krijgen.”

Droomstart en serviceafdeling Intramed

Fysio Plein West opende haar deuren op 1 juni 2020. “Ook de eerste maanden werken met Intramed is goed bevallen”, gaat Niels verder. “Ik kende het systeem natuurlijk al, maar er zijn toch veel dingen die je moet regelen bij het openen van een nieuwe praktijk. Gelukkig heeft Intramed een behulpzame serviceafdeling.

De medewerkers namen de tijd om alles rustig uit te leggen. Hierdoor kon ik snel maximaal gebruikmaken van Intramed Compleet en mijn energie zoveel mogelijk steken in het opstarten van de praktijk.”

Start jij binnenkort je eigen praktijk en wil je weten wat Intramed voor jou kan betekenen?

Neem contact met ons op voor meer informatie of een persoonlijk advies.

 0182 – 621 191  info@intramed.nl

Intramed – Slimme en betrouwbare software voor de zorg

www.intramed.nl

specialistenkatern

Redactie: de Beroepsinhoudelijke Verenigingen Coรถrdinatie: Marjan Schaapman Eindredactie: Mieke van Dalen

NVOF

Casus: hoofdpijn gerelateerd aan TMD De orofaciaal fysiotherapeut werkt samen met de neuroloog

30

NVMT

Manuele therapie en kwaliteit van leven bij hoofdpijn 32 Systematische review en meta-analysis van RCTs

VHVL

Hartfalenrevalidatie, moet dat en hoe dan?

Levenslang trainen cruciaal

34 FysioPraxis oktober 2020 | 29

N V O F | N E D E R L A N D S E V E R E N I G I N G V O O R O R O FA C I A L E F Y S I O T H E R A P I E

specialistenkatern

De orofaciaal fysiotherapeut werkt samen met de neuroloog

Casus: hoofdpijn gerelateerd aan TMD Neuroloog Anouk Custers en orofaciaal fysiotherapeut (OFT) Cornel Tol zijn verbonden aan de hoofdpijnpoli van het BovenIJ ziekenhuis in Amsterdam. In dit artikel komt de samenwerking t­ ussen neuroloog en OFT naar voren in een casus van een ­patiënt met pijnklachten in kaak, nek en hoofd, die zich bij de hoofdpijnpoli meldt.

Tekst: Grace van den Dobbelsteen

Casus Een vrouw van 28 jaar meldt zich op de hoofdpijnpoli. Sinds een jaar heeft ze pijnklachten in kaak, nek en hoofd. De meeste pijn zit in de rechter kaakregio en wordt geprovoceerd door kauwen.

De pijn straalt ook regelmatig door naar de boventanden. Zij heeft moeite met het openen van de mond waarbij een blokkade optreedt. Na een knap links kan zij haar mond weer verder openen.

Een consult bij de tandarts leverde geen dentogene bijzonderheden op.

De patiënte is zich niet bewust van orale parafuncties (ongewenste mondgewoonten zoals tandenknarsen en ­lipbijten).

Patiënte heeft sinds een half jaar dagelijks hoofdpijn rondom het gehele hoofd.

Deze pijn gaat soms samen met overgevoeligheid voor licht en komt vaak samen op met de kaakpijn. Daarnaast bestaat er een aanvalsgewijze hoofdpijn met een frequentie van één maal per maand die toeneemt tot wekelijks een aanval. De hoofdpijn zit over het algemeen rechts. Er speelt dan ook misselijkheid en overgevoeligheid voor licht en geluid. De patiënte staakt op dergelijke momenten die dag het liefst haar activiteiten. Zij neemt reeds gedurende enkele maanden dagelijks vier tot zes paracetamoltabletten in. Nekklachten zitten voornamelijk rondom het achterhoofd, met uitstraling in het hoofd.

Sinds een langere periode slaapt de patiënte slecht. Zij is freelance consultant en werkt vijftig tot zestig uur per week. Haar drukke werkzaamheden leidden tot het beëindigen van haar relatie. Desondanks blijft ze even hard en veel werken.

Fysiotherapeutisch onderzoek Bij de intra-orale inspectie vallen wangrillen en tandimpressies op de

30 | FysioPraxis oktober 2020

tong op. Dit kunnen aanwijzingen zijn voor parafunctioneel mondgedrag.

De maximale mondopening van het kaakgewricht is 55 mm. De eliminatietest is positief voor een discusluxatie met reductie naar anterior links.

Palpatieonderzoek toont een herkenbare hoofdpijn bij druk in de masseter en temporalismusculatuur. Dit is bevestigd met statische en dynamische weerstandtesten.

Functieonderzoek Het functieonderzoek van de cervicale wervelkolom levert een verlaagde drukpijndrempel op voor het hoofd en de suboccipitale regio en een disfunctie van de cervicale flexoren. De coördinatie en het uithoudingsvermogen van de flexoren zijn in kaart gebracht met de cranio­ cervicale flexietest volgens Jull en de Harristest. Er zijn geen cervicale mobiliteitsbeperkingen.

Werkdiagnoses • Medicatie-afhankelijke hoofdpijn • Hoofdpijn gerelateerd aan temporomandibulaire disfuncties • Anterieure discusluxatie met reductie in het kaakgewricht • Migraine • Spierspanningshoofdpijn (Tension Type Headache TTH)

Neurologisch onderzoek Neurologisch onderzoek laat een ­volledig normaal beeld zien, er zijn geen aanwijzingen voor onderliggende pathologie.

Behandelplan: meerwaarde samenwerking met de orofaciaal fysiotherapeut Door tegelijkertijd verschillende factoren die hoofdpijn beïnvloeden aan te pakken, krijgt de patiënte meer controle over haar klachten dan alleen bij het

geven van medicatie. Zij heeft hiermee ook handvatten voor de toekomst.

Neurologische interventie Aanvalsbehandeling voor de migraine-aanvallen in de vorm van een triptaan.

Fysiotherapeutische interventie Deze is erop gericht dat de patiënte de regie terugneemt. Behandelplan met explain pain, inzicht in beïnvloedende factoren bij de hoofdpijn, bouwen aan dag- en weekschema’s, afleren van bad habits inzake parafuncties en nek, uitleg over de invloed van psychosociale componenten en hoe deze te benaderen, pijnmodulerende behandelvormen met Watson-therapie en het manueel behandelen van de triggerpoints van de kaakmusculatuur. Oefentherapie ter ontspanning van de nek en kaak, en voor het beter gebruiken van de diepe nekflexoren.

Behandelduur Drie maanden.

Behandel-effect - status bij ontslag - vervolg De patiënte heeft inzicht gekregen in hoe haar leven in te delen zodat zij minder tot geen hoofdpijnklachten ervaart.

Ze kan haar werkzaamheden als consultant weer uitvoeren, zij het minder uren per week. De klachten door overgebruik van medicatie, TMD en spanningshoofdpijn zijn grotendeels onder controle. Zij heeft inzicht in de oorzaken en wat te doen om de klachten verder onder controle te krijgen. De migraine-aanvallen zijn minder frequent en zij reageert goed op triptaan. De patiënte is nu tevreden.

Er zijn geen nieuwe afspraken gemaakt.

Zij meldt zich indien de migraine-aanvallen toenemen, dan is profylaxe te overwegen.

Hoofdpijn is een veelvoorkomende aandoening die grote impact kan hebben op het functioneren van de patiënt. “Het is belangrijk om patiënten met hoofdpijn klachtenvrij te maken”, stelt Anouk Custers, neuroloog in het BovenIJ ziekenhuis in Amsterdam en verbonden aan de hoofdpijnpoli van het ziekenhuis. “Ons behandelteam bestaat uit een neuroloog, hoofdpijnverpleegkundige en een in hoofdpijn gespecialiseerde orofaciaal fysiotherapeut (OFT). Samenwerking met de gespecialiseerde OFT is essentieel in onze poli”, is haar visie. “Mandibulaire disfuncties worden vaak niet uitgevraagd bij deze patiënten, maar staan vaak wel in relatie tot de klachten.”

Meer gespecialiseerde orofaciaal fysiotherapeuten “Hoofdpijn zit het dagelijks functioneren en productiviteit in de weg”, vervolgt Anouk Custers. “Soms staat door de problematiek het sociale leven stil. Wij bieden een groot deel van onze patiënten een relatief snelle oplossing voor een probleem waarmee zij soms al tientallen jaren kampen. We hebben meer in hoofdpijn gespecialiseerde OFT’s nodig.

Essentieel, want deze klachten vragen veel van de mensen die eraan lijden.”

Gecombineerde hoofdpijnklachten OFT Cornel Tol, die deel uitmaakt van het hoofdpijnteam, spreekt van een succesvolle samenwerking. Zo’n 70% van zijn totale activiteiten bestaat uit het

behandelen van patiënten met hoofdpijn. Hij vertelt: “De patiënte in de casus had een combinatie van hoofdpijnklachten met flinke gevolgen voor haar werk en privéleven. Zij liep een jaar rond met wat zij zelf duidde als migraine voordat zij zich meldde bij de hoofdpijnpoli. De problematiek bleek complexer, maar in onze ogen was deze prima oplosbaar met maatwerktherapie.”

Vragenlijsten Anouk Custers: “Ter voorbereiding op een intake werken we met uitgebreide vragenlijsten die de patiënt vooraf invult.

Ze gaan over zaken als pijn, stressoren, activiteiten in de kaak en ­hyperventilatie.

Ze dienen ook als reflectie voor de betrokkene. De meeste mensen die onze poli bezoeken hebben geen helder beeld van de factoren die de pijn onderhouden en zij hebben vaak al een hele weg afgelegd in het medische circuit, zonder het gewenste resultaat. Hierdoor is het vertrouwen bij binnenkomst vaak niet groot. Ons team is met opzet overzichtelijk, dit verlaagt de drempel. Bij de intake zien wij de patiënten eerst vanuit onze ­individuele expertises. Onze bevindingen bespreken we hierna in het team, waarna we een gezamenlijk plan van aanpak opstellen dat we voorleggen aan de ­patiënt. Deze werkwijze schept vertrouwen. De behandeling duurt vaak 5 tot 6 weken. We zien meestal een duidelijke verbetering na deze periode. In onze evaluatie bezien we of nog een vervolgbehandeling nodig is. Patiënten zien dat pijn gedeeltelijk hun eigen verantwoordelijkheid is, we besteden ook aandacht aan zelfmanagementvaardigheden, dat werkt.”

Anouk Custers, neuroloog in het BovenIJ ziekenhuis sinds 2008; sinds 2011 werkzaam bij de hoofdpijnpoli in samenwerking met fysiotherapie MCN.

­ ultifactoriële oorzaken ten grondslag m aan het klachtenbeeld. In onze multidisciplinaire aanpak leveren we maatwerk, tonen we begrip en dragen we één behandelvisie uit. De effecten van de aanpak houden we zoveel mogelijk als team in de gaten.”

Evaluatie “Na het traject, met zes sessies fysiotherapie, hebben we de bevindingen geëva­ lueerd”, aldus Cornel Tol. “Vragen als ‘waar staan we’ en ‘waar gaan we naartoe’ passeerden de revue. We spraken af dat de patiënte de tools die haar zijn aangereikt, toepast, en bij recidief contact opneemt met de hoofdpijnpoli.”

Migraine en temporomandibulaire disfuncties

Cornel Tol MSc, orofaciaal fysiotherapeut, gespecialiseerd in hoofdpijn; werkzaam bij Fysiotherapie MCN Amsterdam en hoofdpijnpoli BovenIJ, en Fysiotherapie Douw en Tol in Volendam.

“Hoofdpijn is een complexe materie”, licht Cornel Tol toe. “Bij de patiënte in de casus werd ook de diagnose ‘medicatieafhankelijke hoofdpijn’ gesteld.

Conform de International Headache Classification gingen de hoofdpijnverpleegkundige en neuroloog hiermee eerst aan de slag.” Anouk Custer hierover: “Ons advies bij medicijngebruik in deze situatie is hiermee direct, of zo snel mogelijk te stoppen. Omdat uit de diagnose ook hoofdpijn gerelateerd aan temporomandibulaire disfuncties (TMD) kwam, kon Cornel hiermee direct aan de slag. Een groot deel van patiënten met migraine heeft ook TMD. Vaak liggen

Grace van den Dobbelsteen is communicatieadviseur en tekstschrijver in Tilburg.

info@dobbelsteencommunicatie.nl FysioPraxis oktober 2020 | 31

N V O F | N E D E R L A N D S E V E R E N I G I N G V O O R O R O FA C I A L E F Y S I O T H E R A P I E

specialistenkatern

NVMT | NEDERLANDSE VERENIGING VOOR MANUELE THERAPIE

specialistenkatern

Systematische review en meta-analysis van RCTs

Manuele therapie en kwaliteit van leven bij hoofdpijn Besproken artikel: Maistrello LF, Rafanelli M, Turolla A. Manual therapy and Quality of Life in people with headache: Systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Curr Pain Headache Rep 2019:23(10):78.

Hoofdpijn beïnvloedt de kwaliteit van leven (quality of life, QOL) negatief. De eerste behandeloptie van hoofdpijn is vaak medicatie. Gelet op de mogelijke bijverschijnselen van een farmacologische behandeling zou een niet-farmacologische therapie, waaronder manuele therapie (MT), een overweging kunnen zijn. Tot op heden is er nog geen kwalitatieve analyse gedaan van het effect van MT op de QOL vergeleken met placebo of farmacologische behandeling. Het besproken artikel bestudeert zowel kwalitatief als kwantitatief het effect van MT op QOL. Tekst: Ilse Swinkels

Doel van de studie · Onderzoek naar het effect van MT op de QOL bij patiënten met hoofdpijnklachten vergeleken met farmacologische behandeling of placebo. · Meta-analyse van de resultaten van de RCTs van deze studies.

Methode en materiaal Design: systematische review en meta-analyse.

Procedure · In deze review werden de PRISMA-regels gevolgd (Preferred Reporting Items for Systematic reviews and Meta-Analyses statement). · Inclusiecriteria: Italiaans-, Engels- of Spaanstalige RCTs, populatie van volwassen personen met spanningshoofdpijn (SH), migrainehoofdpijn (MH) of cervicogene hoofdpijn (CGH). · Interventie: MT vergeleken met farmacologische behandeling of placebo. · Uitkomstmaat: QOL gemeten met de Headache Impact Test (HIT-6),

32 | FysioPraxis oktober 2020

Headache Disability Inventory (HDI), Migraine Disability Assessment Questionnaire (MIDAS), Short Form Health Survey 12 (SF-12) of 36 (SF-36). · De zoektocht in Medline, Cochrane en de PEDro-database en de selectie van studies werden verricht door twee onafhankelijke onderzoekers. De onderzoekers waren ook betrokken bij de extractie van data uit de geselecteerde studies. Indien nodig werden de auteurs van de RCTs benaderd voor de opheldering van onduidelijkheden van een RCT. · Om de interne validiteit van de RCTs te onderzoeken, werd het Cochrane risk of bias (RoB) instrument gebruikt. Om het niveau van bewijs te evalueren, werd de GRADE-benadering gebruikt (Grading of Recommendations, Assessment, Development and Evaluation).

Statistische analyse De behandeleffecten van continue maten werden geëvalueerd door middel van de ‘pooled mean difference’ (MD). Ten behoeve van de analyse werden de RCTs gegroepeerd aan de hand van diagnoseklasse en interventie. Afhankelijk van of er wel of niet sprake was van heterogeniteit, werden de resultaten van de studies geanalyseerd met behulp van random effects of fixed effects modellen. Een sensitiviteitsanalyse onderzocht het risico op bias van de RCTs. Studies met minstens twee domeinen van hoge mate van bias werden buiten de analyse gehouden.

Studies zonder bruikbare kwantitatieve resultaten werden descriptief geëvalueerd.

Resultaten Van de 206 gevonden publicaties werden er uiteindelijk 10 geïncludeerd in de review. 7 artikelen werden geïncludeerd

www.shutterstock.com

in de kwantitatieve analyses. 2 studies betroffen patiënten met MH, 7 artikelen includeerden patiënten met SH (­waarvan 3 met chronische SH) en één studie betrof een gemengde populatie (MH, SH en CGH). De gepoolde populatie bestond uit 728 personen met een gemiddelde leeftijd van 40,9 jaar (± 10,4) en 80% was vrouw. Voor het stellen van de diagnose gebruikten 9 studies de criteria van de International Classification of Headache Disorders (IHS).

Behandelaantallen/gebruikte technieken · Het behandelaantal varieerde van 4 sessies in 4 weken tot 14 sessies in een half jaar. · De duur van een behandeling varieerde van 15 minuten tot 50 minuten. · De follow-up was 2 weken tot 9 maanden. · De behandeltechnieken (MT) bestonden uit mobilisaties, manipulaties, weefseltechnieken en neurodynamische technieken. Blindering van participanten of behandelaars was niet mogelijk. · 5 studies hadden meer dan een hoog-­ risico-domein van bias. In enkele studies was er onduidelijkheid over het risico op bias (o.a. selectiebias).

Uitkomstmaten · Resultaten van de meta-analyse op de HIT-6-schaal: 5 studies met in totaal 413 patiënten gebruikten de HIT-6. In de SH-groep (n = 308) met 4 studies waarvan 2 met een hoge mate van risico op bias toonde de analyse een significant positief effect van MT (MD = 2,85; 95% betrouwbaarheidsinterval [BI] van 4,90 tot 0,80), maar er bestond een hoge mate van heterogeniteit.

Wanneer de hoog-risico-studies werden geëxcludeerd van de analyse, bleek de heterogeniteit niet meer significant (MD = 4,40; 95% BI van 6,33 tot 2,48). De studie van de MH-groep gaf eveneens een positief significant resultaat (MD = 7,48; 95% BI van 10,57 tot 4,39), maar een lage mate van bewijs omdat het maar één studie betrof. Wanneer de 5 studies werden gecombineerd, bleek een vergelijkbaar resultaat (MD = 3,67; 95% BI van 5,71 tot 1,63) bij hoge mate van heterogeniteit en een MD = 5,26 (95% BI; 9,90-3,63) met exclusie van de hoog-risico-studies. Bij follow-up bleef er een significant behandeleffect ten voordele van MT. · Resultaten van de meta-analyse op de HDI-schaal: 4 studies met in totaal 287 patiënten met SH gebruikten de HDI. 2 studies hadden een hoog-risico-profiel.

Er bleek een positief significant behandeleffect van MT (MD = 4,01; 95% BI van 5,82 tot 2,20). Dit effect bleef aanwezig bij follow-up (MD = 5,62; 95% BI van 10,69 tot 0,54). · Resultaten van de meta-analyse op de MIDAS-schaal: Er werd een significante daling van de score op de MIDAS gevonden in de behandelgroep, maar vergelijking tussen de groepen werd niet gemaakt. Het niveau van bewijs is zeer laag door de hoge mate van risico op bias en omdat het slechts één studie betreft. · Resultaten van de meta-analyse op de SF-36-schaal: 3 studies met alle een hoog risico op bias gebruikten de SF-36.

De resultaten waren niet consistent of tegenstrijdig en konden niet verder worden geanalyseerd. · Resultaten van de meta-analyse op de SF-12-schaal: Het betrof een studie met 76 participanten met SH. Er werden geen significant positieve effecten gevonden.

Discussie Het doel van de studie was om de effectiviteit van MT op gezondheid gerelateerde

QOL te onderzoeken bij patiënten met hoofdpijn. Omdat 80% van de patiënten vrouw was, zijn de resultaten minder generaliseerbaar, hoewel ‘vrouwelijk geslacht’ een risicofactor voor hoofdpijnklachten is. Grosso modo bleek MT bij patiënten met spanningshoofdpijn of migrainehoofdpijn effectiever dan ‘usual care’ of placebo, vooral wanneer gemeten met ziektespecifieke QOLmeetinstrumenten. Dit effect bleef significant bij follow-up. De resultaten met betrekking tot cervicogene hoofdpijn moeten met enige reserve worden bekeken, omdat het slechts één studie betrof en de patiëntenpopulatie gemixt was. Het lijkt erop dat MT een valide en veilige behandelmethode kan zijn voor patiënten met hoofdpijn. Echter, door het lage niveau van bewijs en de hoge mate van risico op bias moeten bovenstaande

dan QOL worden gebruikt, zoals frequentie van hoofdpijn, intensiteit, cervicale mobiliteit of beperkingen in activiteiten.

Positief is dat MT effectief lijkt bij migraine- en spanningshoofdpijn, wat een verbreding is van het indicatiegebied van MT. We moeten hierbij wel bedenken dat in de internationale literatuur, en ook in de onderzochte RCTs, MT meer is dan mobiliseren en manipuleren. Er werden ook neurogene technieken, zachte weefseltechnieken en behandeling van myofasciale triggerpoints toegepast, wat overigens de externe validiteit vergroot.

De auteurs van deze review geven in de discussie aan dat contextuele factoren van belang kunnen zijn bij de behandeling van hoofdpijnklachten. Ze benoemden hierbij specifiek de interactie tussen behandelaar en patiënt en de tijd die besteed wordt aan de behandeling.

Het lijkt erop dat manuele therapie een valide en veilige behandelmethode kan zijn voor patiënten met hoofdpijn effecten met enige terughoudendheid worden bekeken.

Bij enkele studies lieten de controlegroepen, waarbij de contextuele factoren zoveel mogelijk gelijk waren gehouden aan die van de interventiegroep, ook positieve effecten zien. Mogelijk dat niet alleen de interventie, maar ook de setting of andere factoren binnen een interventie van belang zijn. Een adequate controle van contextuele factoren zou een daadwerkelijk effect van MT, dat sensitief is voor zowel placebo- als nocebo-effect, kunnen beïnvloeden.

Hierbij steekt de manueel therapeut maar ook de fysiotherapeut positief af, juist omdat ze relatief veel tijd besteden aan een behandeling. Ook geven de auteurs aan dat MT een valide benadering is bij de behandeling van hoofdpijnklachten, vooral omdat bij de farmacologische behandeling nogal eens nadelige bijverschijnselen kunnen optreden. Bij MT is dit niet het geval. MT is een veilige interventie waarbij de (pre-manipulatieve) regels wel in acht dienen te worden genomen.

Bespreking

Op grond van deze meta-analyse zijn er aanwijzingen dat MT bij de behandeling van hoofdpijnklachten effectief is voor QOL, maar de mate van bewijs is zeer laag.

De positieve effecten (op QOL) uit de review bevestigen de indruk die manueel therapeuten hebben bij de behandeling van patiënten met hoofdpijn. In Nederland lijkt MT vooral bij mensen met cervicogene hoofdpijn geïndiceerd.

Daarvoor is in deze review echter geen bewijs gevonden. Dit heeft vooral te maken met het gebrek aan studies van patiënten met cervicogene hoofdpijn.

Waarschijnlijk heeft dit te maken met de uitkomstmaat: kwaliteit van leven. Er zijn veel studies naar de effecten van MT op hoofdpijn waarbij andere uitkomstmaten

Samenvatting

Dr. Ilse SwinkelsMeewisse, VUMC, Amsterdam.

swinky@xs4all.nl FysioPraxis oktober 2020 | 33

NVMT | NEDERLANDSE VERENIGING VOOR MANUELE THERAPIE

specialistenkatern

Levenslang trainen cruciaal

Hartfalenrevalidatie, moet dat en hoe dan?

Revalidatie leidt tot een klinisch rele­ vante verbetering van het inspannings­ vermogen bij patiënten met ernstig chronisch hartfalen, en tot een betere kwaliteit van leven. Wat houdt hart­ falenrevalidatie in, en wat is de rol van paramedici hierbij?

Tekst: Nicole Uszko-Lencer

In de jaren tachtig van de vorige eeuw bestond de behandeling van patiënten met hartfalen voornamelijk uit medicatie en bedrust. In de recente nationale en Europese richtlijnen wordt revalidatie aanbevolen bij patiënten met complexe hartaandoeningen zoals chronisch hartfalen (CHF), pulmonale hypertensie, na harttransplantatie en congenitale hartaandoeningen.1-3 Revalidatie leidt tot een klinisch relevante verbetering van het inspanningsvermogen bij patiënten met ernstig chronisch hartfalen. Door hun chronische ziekte is, behalve het hart, ook de rest van het lichaam aangetast. Patiënten met deze aandoening hebben vaak een beperkte inspanningstolerantie en dyspnoe door cardiale, pulmonale en spierbeperkingen als gevolg van de aandoening. Daarnaast zijn er diverse comorbiditeiten die het systeem en de inspanningstolerantie van patiënt beperken (COPD, OSAS, diabetes mellitus, anemie en ijzergebrek, spierdisfunctie en cachexie, depressie en verminderde kwaliteit van leven).

Een multifactoriële aanpak is daarom gewenst. Componenten zoals spierdisfunctie en cachexie vereisen een andere trainingsintensiteit en duur. Daarnaast is directe supervisie in een gespecialiseerd centrum nodig.1,2 In de richtlijnen wordt voor risicostratificatie, monitoring en goede trainingsaansturing exacte bepaling van het inspanningsvermogen aanbevolen, door middel van een symptoom-gelimiteerde inspanningstest met gasanalyse (CPET/VO2 max).4 Psychosociale problemen spelen soms een rol; deze kunnen de voortgang van de revalidatie belemmeren en behandeling vereisen.2,5,6

34 | FysioPraxis oktober 2020

Verbetering kwaliteit van leven Vaak worden patiënten met hartfalen gerevalideerd samen met de reguliere cardiale patiënt na percutane coronaire interventie of omleidingsoperatie. De vraag is of dat een goede plek is, naast de cardiale patiënt die er relatief beter aan toe is, met vaak slechts één ingreep, die relatief snel de draad weer kan oppakken. Een patiënt met hartfalen is meer vergelijkbaar met een patiënt met COPD.7 Hartfalen kenmerkt zich door frequente exacerbaties en heropnames ( zie figuur 1), langzame vooruitgang van inspanningstolerantie na voldoende revalidatiesessies. Soms is behoud van functie het hoogst haalbare. De mortaliteit is hoog. In de HF-Action-studie werd geen vooruitgang vastgesteld in fysieke parameters, wel in kwaliteit van leven.7,8 Daarnaast leidt revalidatie tot een afname van het risico op ziekenhuisopname.9 Brede implementatie van kwalitatief goede revalidatie voor deze diagnosegroepen is daarom ook van maatschappelijk belang.

Figuur 1 Natuurlijk ziektebeloop bij hartfalen hoog

hartfunctie

V H V L | V E R E N I G I N G V O O R H A R T - , VA AT - E N L O N G F Y S I O T H E R A P I E

specialistenkatern

achtergronden geven passend bij de ziekte, worden aanbevolen.11 Om de situatie van de individuele patiënt goed te kunnen inschatten, is een begintest (assessment) nodig, meer dan alleen een CPET. Door diverse tests en vragenlijsten wordt inzicht verkregen in de actuele toestand van de patiënt en de gebieden waarop therapie nodig is. In recente analyses worden patiënten geclusterd naargelang hun comorbiditeiten en andere kenmerken. De reactie op therapie is wisselend, evenals de prognose.12 Door de identificatie van bepaalde kenmerken in clusters kan de inzet van paramedici gerichter zijn en kunnen zij beter inspelen op de behoefte van de patiënten.

Levenslang trainen Het levenslang continueren van de trainingen is cruciaal voor patiënten met chronische aandoeningen zoals hartfalen.1 Motivatie en uitval door opflakkeringen is hierbij een probleem gebleken.13 De beste therapietrouw wordt verkregen door patiënten te laten bewegen op de manier die ze zelf kiezen.14 Groepsrevalidatie en lotgenoten vergroten het revalidatie-effect en de motivatie. E-health-toepassingen nemen een steeds hogere vlucht. Het effect van e-health is vooral dat het geboden programma beter nageleefd wordt.

Daarnaast is er de mogelijkheid de trainingsmodaliteiten te individualiseren.15 Verder onderzoek is gaande.

Conclusie laag ziekteprogressie

Naar: Zorgatlas Hartfalen

Rol van paramedici De paramedici hebben naast de cardioloog en eventueel revalidatiearts een belangrijke rol in de hartfalenrevalidatie.

De fysiotherapeut is van oudsher betrokken bij de diverse trainingsvormen. Naast uithoudingstraining op fiets, loopband e.d. wordt ook krachttraining geadviseerd.10 Verder zijn de ergotherapeut, diëtist en psycholoog bij de revalidatie betrokken. Individuele behandelingen en groepseducaties, waarin ­professionals

Hartfalenrevalidatie is in velerlei opzichten belangrijk voor patiënten met hartfalen. Het proces is uitgebreider dan reguliere hartrevalidatie en de patiëntengroep is verschillend. Inzet van een multidisciplinair team zal leiden tot een beter resultaat. Nieuwe ontwikkelingen zoals e-health-toepassingen zijn gaande.

Nicole Uszko-Lencer, cardioloog Maastricht UMC. Hartfalenrevalidatie i.s.m. CIRO, Horn. n.lencer@mumc.nl

Literatuur: www.kngf.nl/fysiopraxis

Redactie: KNGF | Coördinatie: Marjan Schaapman en Saskia Bon | Eindredactie: Mieke van Dalen

36 Afscheid Marcel Sturkenboom 38 Activiteiten tijdens eerste maanden corona 40 Terugblik coronacrisis

In het z nnetje ‘Ik ben niet zo’n hokjesmens’ Mensen die veel betekenen voor de fysiotherapie, zetten we graag in het zonnetje. Deze keer: Jitske Nieman.

We spreken Jitske anderhalve week na de oprichting van de Coöperatie Fysiotherapie West-Friesland. Ze is een van de drijvende krachten achter de nieuwe coöperatie.

Tekst: Karen van Hameren

z­ iekenhuis. Toen ik in de eerste lijn kwam te werken, viel me op dat ik alles in m’n eentje moest doen. En ik zag ook dat andere fysiotherapeuten in de eerste lijn

apothekers aan tafel zitten, kun je niet met tachtig praktijken aanschuiven, dat moet één persoon zijn.

Eind vorig jaar is de groep ontstaan waar we anderhalve week geleden de coöperatie mee hebben opgericht. We zitten nu al op een ledenaantal van zestien praktijken, dus dat gaat goed! Het liefst zou ik natuurlijk willen dat alle praktijken zich aansluiten. Bij ons in de regio heb je vooral kleinere praktijken. We hebben er daarom bewust voor gekozen om elke praktijk één stem te geven in de ledenvergadering, zodat alle partijen evenveel te zeggen hebben. Een slogan die we als coöperatie gebruiken is: ‘Wil je snel gaan,

‘Wil je snel gaan, ga alleen.

Wil je verder komen, ga dan samen’

Wie is Jitske Nieman?

“Ik ben kinderfysiotherapeut en heb samen met mijn man een fysiotherapiepraktijk in Noord-Holland. Ik heb daarvoor lang in het toenmalig Westfriesgasthuis op de kinderafdeling en in de kinderrevalidatie gewerkt. Ik ben kinderfysiotherapeut geworden, omdat ik niet zo’n hokjesmens ben. In de kinderfysiotherapie gaat het om het hele systeem rondom een kind. Dat ligt mij meer: samen met anderen zorgen dat iemand zich goed kan ontwikkelen.”

Je bent al vanaf het allereerste moment betrokken bij de coöperatie. Hoe kwam dat zo?

“In het Westfriesgasthuis werkte ik veel samen met allerlei disciplines in het

niet heel zichtbaar waren. In de fysio­ therapie is het echt een makke dat er veel praktijken zijn die elkaar beconcurreren en vinden dat ze het zelf het beste doen.

Ik geloof dat je juist uit moet gaan van ieders eigen kracht of specialisatie en van daaruit gaan samenwerken. Je kunt dan ook veel meer laten zien wie je bent, ook als beroepsgroep.”

En toen werd de coöperatie opgericht…

“In deze regio zit iedereen op z’n eigen eiland en ik vond het jammer dat daar niks aan gebeurde. Want als je samenwerkt, kun je veel beter duidelijk maken wie waar zit en wie wat doet. De praktijken die meedoen met de coöperatie, worden door anderen in de zorg en door patiënten beter gevonden. En als de financieringsstromen straks waarschijnlijk via de regio gaan lopen, trek je als enkele praktijk niet aan het kortste eind. In het regio-overleg, waar bijvoorbeeld ook de huisartsenzorgkoepel, het zorgkantoor, thuiszorgorganisaties en

ga alleen. Wil je verder komen, ga dan samen’.”

En waar staat de coöperatie over twee jaar?

“Ik hoop dat we dan een grote dekkingsgraad in de regio hebben, dat we elkaar beter hebben leren kennen en steeds meer samenwerken en verwijzen naar elkaar. Een utopie? Ik weet het niet, maar samen verder gaan, het zou toch heel mooi zijn als dát lukt. Dat we er samen voor zorgen dat de patiënt echt de juiste zorg op de juiste plek krijgt. We hebben vanuit de coöperatie overleg over samenwerking met onder meer de huisartsenzorgkoepel, het ziekenhuis en de patiëntenorganisatie. Allemaal met als doel: de juiste zorg op de juiste plek.”

Karen van Hameren, communicatie KNGF

K.vanhameren@kngf.nl FysioPraxis oktober 2020 | 35

achter het nieuws

Afscheid van Marcel Sturkenboom, directeur-secretaris KNGF

‘KNGF, pak die rol van verbinder!’

Op 1 september jl. beëindigde Marcel Sturkenboom zijn werkzaamheden als directeur-secretaris KNGF. Een week later, op Wereld Fysiotherapie Dag, blikt hij terug op de vijf en een half mooie uitdagende jaren die achter hem liggen, maar kijkt hij vooral naar de toekomst. Zijn advies aan het KNGF en de fysiotherapeut: kijk vooruit en denk van buiten naar binnen. Alleen door oog te houden voor maatschappelijke ontwikkelingen en daarop te anticiperen kom je in positie.

Tekst: Marjan Schaapman

Marcel Sturkenboom startte zijn werkzaamheden als directeur-secretaris begin 2015. Hier ging een roerige periode binnen het KNGF aan vooraf. Het nieuwe bestuur, onder leiding van de eind 2014 aangetreden bestuursvoorzitter Guusje ter Horst, haalde Marcel binnen vanwege zijn uitgebreide bestuurlijke en managementervaring. Hij kreeg de opdracht om het bestuur te helpen met het sterker positioneren van het KNGF als beroepsvereniging, om de werkorganisatie daarop in te richten en om de huisvesting in Amersfoort aan te pakken.

“Het zijn bijzondere en uitdagende jaren geworden”, zegt Marcel. “Als directeur zit je op een snijvlak tussen bestuur, leden, management, werkorganisatie en externe stakeholders, en ten tijde van mijn aantreden was er sprake van veel spanning.

Tegelijkertijd moesten er serieuze organisatorische veranderingen doorgevoerd worden met vaak een directe impact op mensen.”

Voor de transitie van de werkorganisatie werd, naast een organisatieadviseur, een HRM-specialist aangesteld die het functiehuis aanpakte. Er werd een afdeling belangenbehartiging opgezet. Die kreeg de taak op te komen voor de positie van de fysiotherapie en de fysiotherapeut in de zorg, bij de overheid en de politiek en binnen het verzekeringsstelsel. Het nieuwe team Kwaliteitsbeleid ging zich toeleggen op kennis, kwaliteit, opleiding, richtlijnen, onderzoek en innovatie en het register. De communicatieafdeling werd omgevormd tot een marketingcommuni-

36 | FysioPraxis oktober 2020

Foto: Rienk Toorman

Grote organisatorische veranderingen

catieafdeling, met als belangrijke taak het KNGF meer te positioneren als netwerk­ organisatie.

“Na de eerste twee jaar zeiden medewerkers en Ondernemingsraad tegen mij: Jij bent eigenlijk meer van het bestuur dan van ons”, vertelt Marcel, “en daardoor ben ik nog meer vanuit de organisatie gaan

opereren. Ik wilde ook de directeur van alle medewerkers zijn.” In de daaropvolgende periode verlegde hij zijn aanpak richting die van intermediair. Marcel: “Door dienstbaar te zijn aan bestuur, leden én medewerkers konden ook weer nieuwe stappen voorwaarts gemaakt worden, bijvoorbeeld door na te denken

achter het nieuws

over wie we zijn, wat we doen en hoe we ons meer kunnen aanpassen aan de actualiteit. Het is mooi om te zien hoe je afdelingen dan ziet groeien.”

Marcel kijkt met tevredenheid terug op het bestuurlijk akkoord dat in 2017 werd gesloten met onder meer de Stichting Keurmerk Fysiotherapie, de patiëntenfederatie, VWS en zorgverzekeraars. “In de verbetering van de verhouding tussen betrokken partijen is veel energie gestoken”, zegt hij, “en dat is zeker niet alleen mijn verdienste. Dat is door het management goed voorbereid en hebben we als bestuur echt samen gedaan. Mede dankzij Guusje ter Horst konden we in de afgelopen vijf jaar aan tafels komen waar invloed uitgeoefend kan worden in het belang van alle fysiotherapeuten. Huidig bestuursvoorzitter Guido van Woerkom bouwt dat prima uit.”

Van leden- naar netwerkorganisatie De grote uitdaging voor het KNGF ligt in Marcels optiek in de omvorming van een ledenorganisatie naar een netwerkorganisatie. Het concentreren op kerntaken en creëren van samenwerkingsverbanden is essentieel voor een toekomstbestendig KNGF. Marcel: “De laatste jaren is de Nederlandse zorg gaan inzetten op ‘de juiste zorg op de juiste plek’. Ofwel het centraal stellen van het functioneren van ieder mens in alles wat je doet en een meer regionale organisatie van zorg. Daar moet de fysiotherapeut in mee en dat vraagt om een omslag in onze manier van denken en doen.

Fysiotherapeuten zijn experts op het gebied van ‘het lijf’ en bewegen. Binnen het vak zijn er veel differentiaties en specialisaties. Veel fysiotherapeuten zijn ondernemer met een eigen praktijk.

Dat alles komt in een nieuw perspectief te staan als je ‘van buiten naar binnen’ gaat denken: Wat is de behoefte in de maatschappij op het gebied van zorg en welzijn? Sluiten al die specialisaties daar nog op aan? Door de combinatie van mijn werk in de zorg bij het KNGF en als raadslid in het sociaal domein heb ik gezien hoe dicht zorg en welzijn elkaar genaderd zijn.

Er ligt een grote uitdaging in het samenbrengen van zorg, gezondheid, levensstijl en preventie. Om daarbij te kunnen aanhaken en je te kunnen blijven onderscheiden van populaire nieuwe beroepen, zoals

fitnesstrainers, leefstijl- en buurtsportcoaches, is krachtenbundeling nodig. Je ziet die ontwikkeling al bij huisartsen en andere zelfstandigen; men zoekt elkaar op, deelt data en kennis, vraagt gezamenlijk financiering aan voor innovatie en gaat intensief in ketenverband werken. Je ziet gezondheidscentra ontstaan waardoor het ondernemen verandert. Door het integreren van dienstverlening kunnen echte specialisten zich manifesteren en hun positie claimen.

Voor het KNGF is de uitdaging hoe je alle zelfstandige verenigingen van paramedici en verschillende fysiotherapeuten bij elkaar brengt: een eenheid organiseren met behoud van diversiteit. Het is belangrijk om vooruit te blikken en niet alleen naar jezelf te kijken maar naar elkaar: wat is er gaande, wat is er echt nodig en wat kunnen wij samen betekenen op het gebied van zorg en welzijn? Door betrokken partijen met elkaar te verbinden, kun je op deze ontwikkelingen anticiperen en adequaat reageren.”

Er is nog veel te doen!

Op de vraag wat Marcel na zijn pensionering gaat doen, komt een duidelijk antwoord. “Ik ga een gezonde combinatie organiseren tussen leuke opdrachten, toezichthoudend werk en mijn politieke werkzaamheden, maar zeker ga ik mijn vrouw, kinderen en kleinkind nog meer centraal stellen. Opkomen voor mensen die het niet gemakkelijk hebben heeft altijd als een rode draad door mijn leven gelopen en dat zal ik ook zeker blijven doen. Mijn vader was vakbondsbestuurder en mijn moeder runde een gezin van dertien kinderen. Dat je je vinger opsteekt als er iets moet gebeuren, heb ik van huis uit meegekregen. Maar ik wil een goede verhouding vinden en ook genieten van vrije tijd.

Wat ik geleerd heb in de loop der tijd, is dat ik niet moet vergeten om te kijken of iedereen nog aangehaakt is. Als topsporter zeg je ‘ik ga ervoor’ en ik heb veel energie, maar in een organisatie en ook in een gemeente gaat het om de mensen. Om hen mee te krijgen moet je met hen om tafel. Dat is juist mooi, maar voor mezelf ook een aandachtspunt.”

Heb je nog een advies aan het KNGF? Marcel: “Ik denk dat het KNGF er goed aan doet al vroeg te beginnen met het oplei-

Marcel Sturkenboom (65) is afgestudeerd bewegingswetenschapper en was topsporter. Als volleyballer speelde hij jarenlang voor Delta Lloyd/AMVJ en kwam hij 43 keer uit voor het Nederlands volleybalteam.

Hij was 10 jaar werkzaam in de zorg, 4 jaar bij het ministerie van WVC, 15 jaar directeur sport bij NOC*NSF en daarna interim-directeur bij onder meer de Nederlandse Volleybal Bond (NeVoBo), Gehandicaptensport Nederland en Accessibility (Bartiméus). Hij is een van de initia­ tors van het Olympisch plan 2028.

Marcel is eigenaar/directeur van de Sportieve Onderneming, sinds 2014 raadslid in de gemeente Leusden en fractievoorzitter GroenLinks-PvdA. Hij werd begin 2015 directeur-secretaris bij het KNGF. Marcel woont in Leusden, is getrouwd met Marjolijn, heeft 2 kinderen, Marloes en Marc, en een kleinkind, Lèvon. arcel.sturkenboom@­ m desportieveonderneming.nl

den van jonge bestuurders. Er zijn leden genoeg die hier de competenties voor hebben en zich bewust zijn van de veranderingen die nodig zijn. Maar je moet hun wel een nieuwe manier van besturen aanreiken en de gelegenheid geven om ervaring op te doen, zodat ze in bestuurlijk opzicht voorbereid zijn als ze die verantwoordelijkheid krijgen. Ook is de relatie met de opleidingen en de innovatie van het competentieprofiel een aandachtspunt voor het KNGF, want het huidige profiel voldoet niet meer aan de ontwikkelingen die in de praktijk gaande zijn.

Maar mijn belangrijkste advies is om verbanden te leggen en de ontwikkeling van een leden- naar een netwerkorganisatie door te zetten. Verbind KNGF en Keurmerk. Dat is de toekomst. Je hoeft niet meer alles zelf te doen. Ga joint ventures en partnerschappen aan, ga ondernemen, zorg voor competente bestuurders en durf te leunen op een sterke directie, management en werkorganisatie.

Daarmee word je vanzelf spin in het web en krijg je als KNGF 3.0 de erkenning die je verdient!”

FysioPraxis oktober 2020 | 37

achter het nieuws

KNGF-activiteiten

Tijdens eerste maanden COVID-19 in Nederland Maart 2020

April 2020

Fysio E-nieuws: Verschijnt 5 keer per week i.p.v. 2 keer

Spoedmail naar ministerie van VWS over penibele positie van fysiotherapiepraktijken als gevolg van de coronacrisis

Themapagina corona/COVID-19 op KNGF-Kennisplatform

KNGF stuurt een brief aan ZN n.a.v. de brief van ZN van 25 mrt. over het noodpakket voor kleine zorgaanbieders

KNGF introduceert triage stappenplan voor fysiotherapeuten: hoe te handelen in de praktijk tijdens deze coronacrisis?

KNGF luidt noodklok in brief aan ZN: praktijken dreigen om te vallen

Publicatie aanbevelingen ziekenhuisfysiotherapie bij patiënten met COVID-19

KNGF stuurt een brief aan ACTIZ i.v.m. fysiotherapeuten die werkzaam zijn in verpleeghuizen

KNGF publiceert eerste aanbevelingen fysiotherapie bij patiënten met COVID-19

KNGF reageert op de regeling Continuïteitsbijdrage die ZN op 5 april bekend maakte voor kleine zorgaanbieders onder wie fysiotherapeuten

KNGF publiceert KNGF Standpunt Fysiotherapie bij patiënten met COVID-19, versie 1.0 KNGF opent met VvAA een informatieplatform over de steunmaatregelen als gevolg van de coronacrisis

Mei 2020

Juni 2020

Juli 2020

38 | FysioPraxis oktober 2020

KNGF reageert op de vooruitbetalingsregeling van ZN voor kleine zorgaanbieders onder wie fysiotherapeuten

KNGF webinar over het KNGF Standpunt Fysiotherapie bij patiënten met COVID-19

KNGF stuurt met grote werkgevers en samenwerkingsverbanden een brief naar de zorgverzekeraars over de uitvoerbaarheid van de Continuïteitsbijdrage

KNGF introduceert een toolkit voor de praktijk Veilig naar de fysiotherapeut

Fysiotherapeuten kunnen de Continuïteitsbijdrage van ZN aanvragen.

KNGF ondersteunt

KNGF organiseert met de VvAA een webinar over de verschillende steunmaatregelen voor fysiotherapeuten

KNGF publiceert een eerste analyse van de Continuïteitsbijdrage

Aanpassing triage stappenplan

KNGF publiceert een aanvullende analyse van de Continuïteitsbijdrage i.s.m.

Eldermans & Geerts

KNGF publiceert KNGF Standpunt Fysiotherapie bij patiënten met COVID-19, versie 2.0

KNGF stuurt samen met andere branche- en beroepsorganisaties in de zorg een brief aan ZN over inhaalzorg

Multidisciplinaire Leidraad Nazorg patiënten met COVID-19

KNGF stuurt een brief naar de Tweede Kamer over verbetering van de aanspraken voor patiënten met COVID-19.

Multidisciplinaire handreiking voor herstelzorg COVID-19

ZN adviseert minister Van Ark om herstelzorg aan ernstig zieke patiënten met COVID-19 voorlopig ruimer te vergoeden vanuit de basisverzekering

KNGF organiseert met de VvAA een webinar over loonbetaling ten tijde van corona

(Gratis) oefen-app voor nazorg COVID-19

achter het nieuws

Bestuurlijke overleggen met ZN, VWS en min. van SZW: liquiditeitsproblemen praktijken, maatregelen VWS en steunmaatregelen vanuit min. van SZW

Oprichting expert-team corona met vertegenwoordiging vanuit achterban

KNGF kaart bij ZN aan: mogelijkheden voor e-health als gevolg van corona (versneld) uniform maken

KNGF bereikt samen met SKF en PPN overeenstemming met zorgverzekeraars over vergoeding van ‘zorg op afstand’

Start structureel (ambtelijk) overleg met VWS over corona, samen met PPN en SKF

Versoepelde herregistratie BIG

Start structureel overleg KNGF met ZN over corona, samen met PPN en SKF

Overeenstemming met ZN over vergoeding van digitale zittingen voor verbijzonderde zorg

KNGF stuurt inbreng naar Tweede Kamer i.v.m. het schriftelijk overleg van 16 april: maatregelen die zorgverzekeraars nemen om zorgverleners/ zorgsectoren overeind te houden TOGS-regeling voor fysiotherapiepraktijken geopend

KNGF vraagt per brief aan minister voor medische zorg aandacht voor bekostiging van fysiotherapie als onderdeel van de COVID-19-zorg .

Overleg van het KNGF-bestuur met het ZN-bestuur, o.a. over de steunmaatregelen voor fysiotherapeuten

KNGF vernieuwt triage stappenplan

KNGF informeert fysiotherapeuten die de GLI aanbieden over mogelijkheid en voorwaarden voor aanvraag van Continuïteitsbijdrage

KNGF dringt bij zorgverzekeraars aan op een jaar uitstel van nieuwe, strengere eisen in het inkoopbeleid

KNGF publiceert vertaling Standpunt Fysiotherapie bij patiënten met COVID-19 als leidraad voor andere landen KNGF bericht over de invoering van aparte diagnosecode voor patiënten die worden behandeld voor de gevolgen van COVID-19

KNGF int contributie over de maand april, mei en juni pas in juli

KNGF toont STER-spot over onmisbare rol fysiotherapie bij revalidatie van patiënten die COVID-19 hebben gehad.

Wetenschappelijke publicatie van aanbevelingen ziekenhuisfysiotherapie in Physical Therapy Journal

KNGF doet onderzoek naar het gebruik van de Continuïteitsbijdrage onder fysiotherapeuten

ZN publiceert verbetering van de regeling voor inhaalzorg, n.a.v. brief die KNGF samen met andere beroepsverenigingen stuurde

Tijdelijke aanspraak paramedische herstelzorg gaat in KNGF publiceert de vertaling van KNGF Standpunt Fysiotherapie bij patiënten met COVID-19, versie 2.0

KNGF vraagt samen met andere beroepsorganisaties aandacht voor de consequenties van herstelzorg als gevolg van COVID-19 voor de inhaalzorg

FysioPraxis oktober 2020 | 39

achter het nieuws

KNGF tijdens de coronacrisis: een terugblik

‘Iedereen wilde helpen en informatie delen’ In dit nummer van FysioPraxis kijkt Femke Driehuis, beleidsmedewerker Kwaliteitsbeleid bij het KNGF, terug op de hectische maanden die achter ons liggen. “Als KNGF hebben we op iedere plek, bij ieder initiatief, het belang van fysiotherapie benadrukt. Met succes. Dat fysiotherapeutische zorg essentieel is voor de revalidatie en het herstel van patiënten, wordt nu erkend door huisartsen, longartsen, revalidatieartsen, andere paramedische zorgverleners en ook het Zorginstituut en de minister.”

Tekst: Femke Driehuis

Snel schakelen

Donderdag 12 maart 15:00 uur kijk ik naar de eerste persconferentie over corona van de minister-president. Wie had er toen gedacht dat er nog zoveel meer conferenties zouden volgen?

Inmiddels leven we al ruim een half jaar in een land vol corona­maatregelen. Het coronavirus, COVID-19, heeft impact op ons allemaal. Ook de wereld van de fysiotherapie stond op zijn kop. Het was, en is nog steeds, voor ons allemaal een hectische tijd.

Het voelt voor mij onwerkelijk wanneer ik mij realiseer dat ik al maandenlang geen sportwedstrijden heb kunnen spelen, vrienden, familie en collega’s voornamelijk digitaal spreek en thuis werk in plaats van op kantoor. Ik merkte al snel dat we het virus serieuzer moesten nemen dan eerder werd verondersteld. Steeds meer mensen werden opgenomen in het ziekenhuis, de ic’s kwamen steeds voller te liggen. Mijn zorgverlenershart begon weer te spreken: ‘Wat kan ik doen om een beetje te helpen?’

Via LinkedIn zag ik het initiatief van het

Radboudumc die samen met een grote groep fysiotherapeuten uit heel Nederland in rap tempo aanbevelingen opstelde voor fysiotherapie bij in het ziekenhuis opgenomen patiënten. Vanaf dat moment ging het snel. Zij waren op zoek naar een platform om informatie met elkaar te kunnen delen en de aanbevelingen aan te scherpen en te publiceren. Binnen het KNGF ben ik onder andere verantwoordelijk voor de ontwikkeling en implementatie van externe richtlijnen. Hierbij maken wij veel gebruik van het KNGF Kennisplatform.

Voor mij was 1 plus 1 dus al heel snel 2.

Een greep uit de reacties van leden:

“Neem aan dat nu alle fysiotherapeuten as zondag buiten gaan applaudisseren voor het Webcareteam KNGF, hun medewerkers en in het bijzonder Henk Jansen. Zij hebben de afgelopen periode wat mij betreft een enorme prestatie geleverd.”

“Ik stel jullie regelmatige updates zeer op prijs. Mijn complimenten. In onze fysio-appgroep wordt druk overlegd met jullie input als basis.”

40 | FysioPraxis oktober 2020

“Graag wil ik jullie bedanken voor jullie communicatie van de afgelopen week. Fijn dat jullie ons als leden zo goed op de hoogte houden.

En fijn dat jullie alles zo adequaat aanpakken.”

“Het blijft akelig stil na de aanvraag van de continuïteit bijdrage bij ZN. Zit het KNGF hier ook nog bovenop? Tot nu toe ben ik erg tevreden hoe jullie handelen als belangenvereniging.”

“Ik ben het KNGF zeer erkentelijk voor alles wat jullie voor ons in deze roerige periode voor elkaar gekregen hebben. Petje af. Vet compliment!!”

achter het nieuws

KNGF Kennisplatform Binnen een paar dagen hadden we een speciale themapagina ingericht op het KNGF Kennisplatform. Hierop publiceerden we de aanbevelingen voor ziekenhuisfysiotherapie, maar zo creëerden we ook een platform voor het delen van instructiemateriaal voor patiënten, zoals video’s of oefeningen op papier. Dit materiaal werd door fysiotherapeuten uit heel Nederland beschikbaar gesteld. Echt mooi om te zien; iedereen wilde elkaar helpen en informatie delen. We ontvingen steeds meer materiaal dat we konden delen en beschikbaar konden stellen voor alle fysiotherapeuten van Nederland.

KNGF-Standpunt Inmiddels werden steeds meer patiënten ontslagen uit het ziekenhuis. Het was al snel duidelijk dat deze patiënten zeer verzwakt konden zijn. De behoefte aan fysiotherapeutische begeleiding was groot. Een aantal hoogleraren deed het voorstel een richtlijn te gaan ontwikkelen. De urgentie was echter groter; fysiotherapeuten hadden nu behoefte aan snelle informatie.

Daarom hebben we in korte tijd een werkgroep samengesteld bestaande uit fysiotherapeuten, wetenschappers en patiëntvertegenwoordigers. Via digitale meetings en dankzij inspanning van iedereen

“We worden goed op de hoogte gehouden van alle zaken rond de coronacrisis. Verder waardeer ik de nieuwsberichten zeer, die geven mij veel steun in de moeilijke tijd. Guido (van Woerkom red.) zal het uiteraard niet alleen doen, dus daarom ook mijn complimenten voor het hele team.”

hebben we binnen een maand het KNGFStandpunt Fysiotherapie bij pa­tiënten met COVID-19 gepubliceerd. Om fysiotherapeuten verder te informeren, hebben we een webinar georganiseerd waarbij drieduizend fysiotherapeuten aanwezig waren.

Belang van fysiotherapie erkend Tegelijkertijd waren andere beroepsgroepen ook druk met de ontwikkeling van handreikingen, leidraden en behandel­ adviezen en het organiseren van webinars. Als KNGF zijn wij bij veel initiatieven betrokken geweest. Op iedere plek, bij ieder initiatief, benadrukten wij het belang van fysiotherapie. Met succes.

Steeds weer lieten we blijken dat fysiotherapeutische zorg essentieel is de revalidatie en herstel van patiënten. En dat wordt nu gezien, en erkend, door huisartsen, longartsen, revalidatieartsen, andere paramedische zorgverleners en ook het Zorginstituut en de minister. Dit heeft ertoe geleid dat fysiotherapie een belangrijk onderdeel uitmaakt van de paramedische herstelzorg waarop patiënten sinds half juli tijdelijk aanspraak kunnen maken vanuit hun basisverzekering.

Stip op de horizon Hoe het verder zal gaan en wat er mogelijk nog op ons af zal komen? Dat weet

“Alle lof voor jullie inzet!!!”

“Vanuit mijn eigen ervaring uit bestuurlijke functies weet ik dat het ontzettend veel vraagt om constant scherp te hebben wat je eigen belangen en doelen zijn, deze uit te onderhandelen met gesprekspartners en daarbij ook nog je achterban goed op de hoogte te houden. Daarbij ook nog te weten dat dit materie is waarmee niemand vanuit ervaring kan handelen. Daarom dus nogmaals mijn complimenten!”

natuurlijk niemand. Wel zal het KNGF het belang van fysiotherapie blijven benadrukken. Wanneer nodig, zullen we het KNGF Standpunt aanvullen op basis van nieuwe inzichten om patiënten van de best mogelijke zorg te kunnen voorzien.

Dat is waar we allemaal voor staan. Dat is de fysiotherapie.

KNGF Kennisplatform themapagina

Informatiemateriaal, zoals aanbevelingen, leidraden en handreikingen en het KNGF Standpunt

Femke Driehuis MSc, ­beleidsmedewerker ­Kwaliteitsbeleid KNGF

“Ik wil jullie mijn grote waardering laten blijken voor de enorme inzet van jullie allemaal voor ons. Jullie verzetten bergen met alle overleggen, maar ook de berichtgeving naar ons toe, bijna dagelijks. Ik hoop dat jullie zelf ook overeind blijven. Nogmaals: diepe buiging!!”

“Ik dacht dat ik lid was omdat ik in het kwaliteitsregister van KNGF sta. Maar het lidmaatschap is meer dan dat. Dat blijkt nu wel.

Gelukkig hebben jullie ons goed op de hoogte gehouden omtrent corona.”

FysioPraxis oktober 2020 | 41

een bĂŠĂŠtje quadriceps femoris train je weer fit in negen codes 004 Deel je praktijkdata Ontdek jouw dashboard Krijg inzicht in je praktijk Samen maken we ons vak sterker

Check het op sterkdoordata.nl

Als fysiotherapeut breng je mensen in beweging.

Je helpt ze vooruit, omhoog, op gang - iedere dag.

Als je dat al voor elkaar krijgt in je eentje, moet je je dan eens voorstellen wat je kunt bereiken als wij de krachten bundelen.

KNGF. De fysiotherapeuten van Nederland.

Doe mee op

kngf.nl/meedoen

Duizenden fysiotherapeuten zijn al aan de slag

Ervaar nu óók het gemak van online nascholing en vraag een gratis proefcursus (t.w.v. 2 ptn) aan: www.cme-online.nl/gratisfysio

Online nascholing voor fysiotherapeuten