De beste klassieke cd’s

TSJAIKOVSKI SYMPHONY NO. 6, ROMEO & JULIET

Tonhalle-Orchester Zürich o.l.v. Paavo Järvi Alpha 3760014197826 (sacd) VKZ.NL/215617 € 22,99

ORKEST

Dit is alweer de derde aflevering in de aantrekkelijke Tsjaikovski-cyclus die Paavo Järvi met het Tonhalle-Orchester Zürich opneemt. De Zesde symfonie was al in de herfst van 2019 opgenomen voordat de pandemie uitbrak. De fantasie-ouverture Romeo en Julia is nog dit jaar toegevoegd om het feest der herkenning compleet te maken. In 2007 heeft Järvi precies hetzelfde programma op cd gezet met het Cincinnati Symphony Orchestra, waarvan hij toen chef-dirigent was. Een vergelijking wijst uit dat hij zich met de Zwitserse musici veel meer durft te laten gaan. Van hem mag Tsjaikovski zijn gevoelens tonen, ook de meest pathetische. Toch gaat hij daarin niet zo ver als menige andere dirigent. Vaart en vitaliVAART EN VITALITEIT teit kenmerken de uitvoeringen, waarbij de musici uit Zürich zelfs in het hoogste tempo hun virtuositeit behouden. Het orkestpalet is rijk aan kleuren, van de donkere gloed in het lage koper tot de schittering in de hoge strijkers. Dat tal van details als het ware onder een vergrootglas kunnen worden getoond, is zeker ook te danken aan de sublieme opname. Zo worden de luisteraars meegezogen in het sombere fatalisme van de symfonie en de tragische liefde van Romeo en Julia.

EDDIE VETTER

DEBUSSY, SCHÖNBERG PELLÉAS ET MÉLISANDE

Orchestre de la Suisse Romande o.l.v. Jonathan Nott Pentatone 0827949078262 VKZ.NL/215630 € 22,99

ORKEST

Met zijn even sfeervolle als toverachtige toneelstuk Pelléas et Mélisande uit 1893 wist Maurice Maeterlinck niet alleen internationaal hoge ogen te gooien, hij inspireerde ook vele componisten tot toneelmuziek, een suite of meer. Dat meer werd het meest bij Claude Debussy die in 1902 zijn opera Pelléas et Mélisande in première zag gaan. Een jaar later voltooide Arnold Schönberg zijn reflectie van het toneelstuk van Maeterlinck in een omvangrijk symfonisch gedicht dat enerzijds de avontuurlijke Schönberg al in zich herbergt en anderzijds nog diep verankerd is in de laatromantische Duits-Oostenrijkse traditie. Hoewel het voor de hand ligt de Franse blik van Debussy en de Oostenrijkse invulling van Schönberg naast elkaar te zetten, bleef zo’n project steeds uit. Tot nu toe, want dirigent Jonathan Nott durfde het met zijn Orchestre de la Suisse Romande aan om Debussy en Schönberg op een dubbel-cd met elkaar te confronteren. Nott maakte daartoe zelf een orkestsuite op basis van Debussy’s opera. Hij probeert het hele verhaal te vertellen en bewerkte ook verschillende vocale delen voor orkest. Het resultaat is een mooie instrumentale samenvatting van Debussy’s enige opera, en een zin- en gloedvolle vergelijking met het laatromantische expressionisme van Schönberg, die ook nog eens wonderschoon vastgelegd is.

GLOEDVOL

PAUL JANSSEN

MOZART SYMPHONIES 38 & 39

NDR Radiophilharmonie o.l.v. Andrew Manze Pentatone 0827949076565 VKZ.NL/215631 € 22,99

ORKEST

Vrij kort na de mooie cd met de symfonieën 40 en 41 (Jupiter) komen Andrew Manze en zijn omroeporkest uit Hannover met Mozarts nummers 38 en 39, de Praagse en een Weense. Tot een confrontatie tussen de steden laat Manze het niet komen, dat deed Mozart ook niet, want dat de Praagse symfonie in die stad zijn première beleefde levert nog geen Boheemse muziek op. Beide symfonieën komen overeen in sfeer, met allebei een plechtige introductie, waarna een Haydn-achtige lichtheid het overneemt. Andrew Manze kiest voor een zorgvuldig gedetailleerde en milde benadering. De vroegere violist van barokmuziek heeft als dirigent een gevarieerd repertoire opgebouwd. Zijn Mendelssohnopnamen met ditzelfde orkest verwierven in 2017 de prestigieuze Preis der deutschen Schallplattenkritiek en hij ging ook van start met Beethoven. Je kunt Manzes achtergrond vanuit de historische uitvoeringsprakijk afhoren aan de energieke tempokeuzes, het geringe vibrato en de lekker harde pauken. Door alle herhalingen in acht te nemen zegt Manze het ambiteuze en expansieve LEVENDIGE UITVOERINGEN karakter van deze symfonieën te willen onderstrepen. Dat is goed gelukt, maar ik ken ook interpretaties met nog meer contrast en diepgang. Al met al mooie levendige uitvoeringen, met veel zorg en hoorbaar plezier gemaakt.

GERARD SCHELTENS

BEETHOVEN TRIPLE CONCERTO e.a.

Ekaterina Litvintseva e.a. Württembergische Philharmonie Reutlingen o.l.v. Vahan Mardirossian Brilliant Classics 5028421964836 VKZ.nl/215605 € 9,99

CONCERT

Er bestaan vele goede tot zeer goede opnamen van Beethovens Tripelconcert. Registraties onderscheiden zich daarom vooral door het werk waaraan het Tripelconcert gekoppeld is. Wat dat aangaat gooit het Trio RoVerde met pianiste Ekaterina Litvintseva in de gelederen hoge ogen. Het trio, verder bestaande uit violiste Lusiné Harutyunyan en cellist Benedict Kloeckner, herbergt drie uitstekende solisten die ooit bij elkaar zijn gebracht door impresario Rob Groen, vandaar de naam van het trio. De uitvoering van het Tripelconcert met de Württembergische Philharmonie Reutlingen is prima, maar de meerwaarde zit vooral in het Pianoconcert nr. 0 WoO 4 dat Beethoven op 14-jarige leeftijd BLIJMOEDIG schreef. Het zelden opgenomen werk is ooit overgeleverd in een solopartij en een piano-uittreksel van de orkestpartijen en later, in 1968 pas, compleet gereconstrueerd. Omdat er geen cadensen zijn overgeleverd heeft de pianiste van dienst ze zelf gemaakt, geheel in de geest van het stuk. Een blijmoedig werk is het, naar voorbeeld van de heersende mode in de tweede helft van de achttiende eeuw maar met enkele verrassende uitschieters die de latere Beethoven doen vermoeden en die door Litvintseva en het orkest nadrukkelijk worden onderstreept. En juist dat geeft deze cd een mooie meerwaarde.

PAUL JANSSEN

MALIPIERO COMPLETE SONGS FOR SOPRANO & PIANO

Vansìsiem Lied Duo Brilliant Classics 5028421961538 (3cd) VKZ.NL/215603 € 13,99

VOCAAL

Buiten Italië worden de werken van Gian Francesco Malipiero zelden gehoord, maar hij geldt als een van de productiefste componisten van de twintigste eeuw. Paola Camponovo en Alfredo Blessano, samen het Vansìsiem Lied Duo, presenteren hier zijn complete liederen voor sopraan en piano: een intrigerend oeuvre waarin Malipiero uiteenlopende stijlen en expressievormen gebruikt. In HELDERE EN PURE STEM sommige vroege liederen is de geest van Debussy duidelijk te ontwaren, andere zijn juist zeer expressionistisch of grijpen terug op oudere muziekstijlen als die van Monteverdi. Camponovo is van zeer dichtbij opgenomen, maar gelukkig kan haar slanke, heldere en pure stem dat prima hebben en krijgt het gaandeweg ook wel iets intiems: alsof ze alleen voor jou zingt. Bovendien is met haar kristalheldere dictie elk woord perfect te verstaan. Vooral de bijna monumentaal te noemen, doorgecomponeerde cyclus Le stagioni Italiche, waarin ook de fijngevoelige pianist Blessano in de solistische passages extra van zich kan laten horen, maakt indruk. Je gaat je afvragen waarom vaak maar zo’n beperkt gedeelte van het liedrepertoire wordt uitgevoerd; Malipiero verdient het om gehoord te worden! Deze uitgave laat maar weer eens zien tot wat voor avontuurlijk label Brilliant Classics zich heeft ontwikkeld.

BENJAMIN ROUS

PURCELL BIRTHDAY ODES FOR QUEEN MARY

Carolyn Sampson, Iestyn Davies e.a. The King’s Consort o.l.v. Robert King Vivat 0794712934448 VKZ.NL/215629 € 22,99

VOCAAL

Koningin Mary II was de elf jaar jongere echtgenote van haar neef, stadhouder Willem Hendrik van Oranje, die met haar als William III de Engelse troon besteeg. Hij was een succesvol veldheer, en als hij van huis was, toonde Mary zich een krachtig en doelmatig leider. Ze was populair in de Nederlanden en in Engeland. Als hofcomponist had Henry Purcell de taak om muziek te componeren voor haar verjaardag. Zo ontstonden de zes Odes, waarvan er op dit nieuwe album drie zijn opgenomen: de andere drie verschenen al eerder. We horen Love’s goddess sure was blind, Celebrate this festival en Arise my Muse, die alle drie gecomponeerd werden in een tijd waarin Purcell druk was met zijn toneelmuziek PURCELL MET VERVE GESPEELD en zijn semiopera’s Dioclesian en The Fairy Queen. Robert King heeft bijzondere affiniteit met de muziek van Purcell en laat dat op dit album duidelijk merken: ook daar waar de muziek niet tot het beste van de componist behoort, speelt zijn King’s Consort met verve. Onder de zangers vallen de kwaliteiten van Carolyn Sampson, Iestyn Davies en Edward Grint bijzonder op. Love’s goddess sure was blind uit 1692 eindigt met de hoop op een lang leven voor Mary. Twee jaar later zou ze echter op jonge leeftijd sterven.

HEIN VAN EEKERT

HAYDN, MOZART e.a. CECILIA BARTOLI: UNRELEASED

Cecilia Bartoli, Maxim Vengerov, Kammerorchester Basel o.l.v. Muhai Tang Decca 0028948520930 VKZ.NL/215635 € 23,99

VOCAAL

Wat is het verhaal achter het feit dat deze opname uit 2013 zo lang op de plank bleef liggen? Cecilia Bartoli vertelt zelf dat de coronatijd haar gelegenheid gaf om onuitgegeven materiaal te herontdekken. Zangers, ook de heel beroemde, kunnen geplaagd worden door onzekerheden: waren ze wel goed genoeg bij stem en was het repertoire wel verrassend genoeg? We moeten constateren dat een concertaria als Ah perfido! van Ludwig van Beethoven door Bartoli’s stemgeluid niet echt recht wordt gedaan: met alle respect voor haar gepassioneerde tekstbehandeling vraagt het stuk, zelfs met een kamerorkestbegeleiding, een stem met grotere ruimte en helderheid. De aria’s en concertaria’s van Mozart en Myslivecek komen veel fraaier uit de verf, een enkele wat hoekig gezongen lijn daargelaten. Bartoli is serieus, vaart minder op haar GROTE DRAMATIEK neiging om kwetsbaarheid met wat ademrijke zachte noten te suggereren en laat de warme onderzijde van haar oorspronkelijke mezzogeluid dienstdoen waar dat mooi is. Niemand minder dan violist Maxim Vengerov is haar partner in Mozart’s L’amero, saro costante en Ch’io mi scordi di te. Bartoli vindt grote dramatiek in Haydns Scena di Berenice en is als altijd zeer persoonlijk, een intimiteit creërend alsof ze zich individueel tot elke luisteraar richt.

HEIN VAN EEKERT

DIVERSE COMPONISTEN VOICE OF NATURE: THE ANTHROPOCENE

Renée Fleming, Yannick Nézet-Séguin Decca 0028948520893 VKZ.NL/215637 € 17, 99

VOCAAL

Stersopraan Renée Fleming bedacht het programma voor deze cd tijdens haar dagelijkse coronawandelingen: een cd over het ‘tijdperk van de mens’, het antropoceen, en over onze ontwrichte relatie met de natuur. Fleming, de zestig inmiddels ruim gepasseerd, mag dan afscheid hebben genomen van het operatoneel, voor de opnamemicrofoon is haar stem nog in bijzonder respectabele staat. Bovendien blijft zij een lans breken voor eigentijdse Amerikaanse componisten, getuige de liederen van Nico Muhly, Kevin Puts and Caroline Shaw, alle hier voor het eerst opgenomen. Van die drie beklijft vooral Aurora Borealis van Shaw, door een combinatie van muzikale schoonheid en emotionele kracht. De nieuwe composities omlijsten liederen die in meer algemene zin de natuur bezingen. Naast een aantal Duitstalige liederen van Liszt en Grieg vooral veel Frans repertoire, door Fleming invoelend en met de van haar bekende vocale romigheid gezongen. Aan haar zijde blijkt Yannick Nézet-Séguin aan de piano misschien wat minder te kunnen toveren met kleuren dan op de dirigentenbok voor een orkest. Niet alleen de kwaliteit van Flemings zangkunst blijft bewonderenswaardig, ook het feit dat zij ervoor kiest om urgente thema’s van nu via haar kunst aan te snijden, verdient respect.

VOCALE ROMIGHEID

BENJAMIN ROUS

J.S. BACH, HÄNDEL DIVERSEN

Sabine Devieilhe, Pygmalion o.l.v. Raphaël Pichon Erato 0190296677861 VKZ.NL/215638 € 22,99

VOCAAL

Zangers die met dirigent Raphaël Pichon een recital-cd opnemen komen vaak met iets bijzonders. Sabine Devieilhe brengt een intrigerende mix van wereldse en religieuze muziek van Händel en Bach, in een programma over spijt, boete en het verlangen naar tijdelijke of eeuwige rust. Het ensemble Pygmalion onder leiding van Pichon hult de muziek in een sfeer van energie en levendigheid, van lichtheid die geen oppervlakkigheid is, van menselijk duister en koesterend licht. Het slanke, beweeglijke, zilveren geluid van de stem van Devieilhe klinkt verrassend en ontroerend als Maria, samen met de Christus van bariton Stéphane Degout in een duet uit Händels Brockes-Passion, en geeft tegelijkertijd juist weer een jeugdige glans aan Cleopatra in Giulio Cesare van dezelfde componist. In Mein Herze schwimmt im Blut van Bach ontwijkt ze met het orkest en de dirigent de traditie van wat stijve plechtigheid die de componist hier en daar nog ZILVEREN GELUID aankleeft, zonder de ernst van zijn muziek tekort te doen. Het Zuid-Europese element dat in meer of mindere mate zowel in het werk van Bach als dat van Händel verborgen is, komt daarbij naar boven en geeft dynamiek aan een recital dat in andere handen een lang en slepend lamento had kunnen worden.

HEIN VAN EEKERT

MESSIAEN LA TRANSFIGURATION e.a.

Solisten, koor, Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks o.l.v. Kent Nagano BR-Klassik 4035719002034 (3cd) VKZ.NL/215619 € 39,99

KOOR EN ORKEST

Kent Nagano heeft nog les gehad van Olivier Messiaen en met hem samengewerkt. Hij is de aangewezen dirigent voor een kolossaal werk als La transfiguration de notre seigneur Jésus-Christ (1969), dat bijna honderd minuten in beslag neemt. De transfiguratie is de gedaanteverandering die Jezus zou hebben ondergaan toen hij met drie apostelen een berg beklom. Zijn kleren werden opeens helderwit, zijn gezicht begon te stralen als de zon en vanuit de hemel GEVLEUGELDE BOODSCHAPPERS maakte God kenbaar dat Jezus zijn geliefde zoon was. Messiaen heeft als fervent katholiek alle registers opengetrokken om het verhaal in geuren en kleuren uit de doeken te doen. Nagano bereikt in deze spannende liveopname uit 2017 dat zelfs de hevigste uitbarstingen van koor en orkest niet in bombastisch geweld ontaarden. Als bij een prisma wordt het licht gebroken in betoverende kleuren. Een van de instrumentale solisten is een andere discipel van Messiaen, Pierre-Laurent Aimard. Hij brengt de duizelingwekkende pianopartij ten gehore. De box bevat verder voorbeeldige liveopnamen van Chronochromie voor groot orkest uit 1960, waarin eveneens vogels als gevleugelde boodschappers van God optreden, en Poèmes pour Mi (1937), met als solist de fraai kwinkelerende sopraan Jenny Daviet.

EDDIE VETTER

BEETHOVEN STRING QUARTETS, OP. 18 NOS 1-3

Chiaroscuro Quartet BIS 7318599924885 (sacd) VKZ.NL/215618 € 23,99

KAMERMUZIEK

De leden van het Chiaroscuro Quartet zijn afkomstig uit alle windstreken: de violisten uit Rusland en Spanje, de altvioliste uit Zweden, de celliste uit Frankrijk. Dat is in deze tijd van internationalisering niet meer zo bijzonder. Ook niet dat zij op darmsnaren spelen met historisch verantwoorde strijkstokken om het klankideaal van weleer zo dicht mogelijk te benaderen. Bijzonder is wel hoe ongehoord spannend het resultaat in moderne oren klinkt. Juist als het gaat om ijzeren repertoire zoals de eerste drie strijkkwartetten van Beethovens opus 18. Het in 2005 opgerichte ensemble draagt met recht het clair-obscur in zijn naam. Het spel van licht en schaduw is zeldzaam enerverend als het zozeer op het scherp van de snede wordt gespeeld. Deze musici zijn niet bang voor extreme effecten en riskante avonturen in de interpretatie. Op het stralend licht van een allegro volgt de geheimzinnige duisternis van een adagio, maar dan met zo’n uiterste zeggingskracht dat de oren even moeten bijkomen van de IN DIENST VAN BEETHOVEN overweldigende ervaring. Toch kan het kwartet geen moment worden beticht van effectbejag. Alles staat in dienst van Beethoven, die met bruisend elan maar ook met een vertederende expressie klinkt als een kind van deze tijd.

EDDIE VETTER

J.S. BACH THREE OR ONE

Fred Thomas, Aisha Orazbayeva, Lucy Railton ECM 0028948561414 VKZ.NL/215621 € 22,99

KAMERMUZIEK

De noten van Johann Sebastian Bach hebben één groot voordeel: ze blijven bijna altijd overeind. Speel een willekeurige prelude uit het Wohltemperierte Klavier op wasbord en glasharmonica tijdens een hevige storm aan de Noord-Hollandse kust en nog blijven voorbijgangers gefascineerd staan luisteren. Gelukkig zijn de meeste cd’s opgenomen onder betere omstandigheden. Zo ook de eerste editie van wat een trilogie van arrangementen van het werk van Bach moet worden door pianist, componist, producer en arrangeur Fred Thomas. Voor deze eersteling op het veelgeprezen label ECM hernieuwde hij de samenwerking met violiste Aisha Orazbayeva en celliste Lucy Railton, die hij nog BETOVERING kende uit zijn studietijd. Hij bewerkte diverse koraalpreludes, vocale gedeelten uit cantates en een enkel instrumentaal deel voor pianotrio of voor piano solo, en de briljante ECM-oprichter en -producer Manfred Eicher maakte er een betoverende sequens van. Die betovering zit niet alleen in de registratie, maar ook in de uitgekiende bewerkingen. Thomas geeft er blijk van de meerstemmigheid van Bach te doorgronden en transformeert elke stem tot een karakter in een beknopte dialoog of, zo u wilt, mini-opera. Bekende noten krijgen zo een opwekkend andere kleur, en dat doet de bewondering voor de noten van Bach alleen maar groeien en verdiepen.

PAUL JANSSEN

KURTÁG, DVORÁK SIX MOMENTS MUSICAUX e.a.

Parker Quartet, Kim Kashkashian ECM 0028948559848 VKZ.NL/215622 € 22,99

KAMERMUZIEK

György Kurtág, inmiddels 95, is de grootmeester van de gecomprimeerde muziek: maximale zeggingskracht met minimale middelen. Als één componist het motto ‘schrijven is schrappen’ hanteert is hij het wel. Na Anton Webern natuurlijk, die in Kurtágs Officium breve niet voor niets uitdrukkelijk wordt aangehaald. Dit indrukwekkende, onuitputtelijke werk uit 1988-1989 bestaat uit vijftien deeltjes, de meeste korter dan een minuut. Het werd geschreven als een in memoriam voor de Hongaarse componist Andreae Szervánsky, die overigens zelf meer schreef dan schrapte. Kurtágs Six moments musicaux, waarmee de cd begint, dateren uit 2005. Vergeet alle associaties aan Schuberts gelijknamige stukken, want de titel slaat hier op zes opnieuw heel MAXIMALE ZEGGINGSKRACHT korte stukjes waarin onder meer eer wordt bewezen aan de legendarische pianist György Sebök en aan Leos Janácek (via een soort stijlkopie). Deze uiterst geconcentreerde muziek vormt de omlijsting van Dvoráks weelderige Strijkkwintet nr. 3 in Es-groot. Ik houd van dat werk, ik kan het niet genoeg horen, zeker in deze sublieme versie door het Parker Quartet met de fameuze altvioliste Kim Kashkashian, maar of de combinatie Dvorák-Kurtág werkt, kunt u het beste zelf beoordelen. Dat kan, want deze unieke cd gaat u beslist kopen...

GERARD SCHELTENS

BEETHOVEN SONATAS OP. 30

Christian Tetzlaff, Lars Vogt Ondine 0761195139226 VKZ.NL/215626 € 20,99

KAMERMUZIEK

Christian Tetzlaff en Lars Vogt vormen al jarenlang een gelegenheidsduo dat in het verleden zowel gezamenlijk als omringd door meerdere musici opmerkelijke cd’s heeft afgeleverd. Opmerkelijk omdat het doorgaans bekend repertoire betrof dat ze toch weer een nieuwe impuls wisten te geven. Met de drie vioolsonates van Beethoven die zijn opus 30 bevatten is het niet anders. De sonates nrs. 6, 7 en 8 stammen uit het begin van de negentiende eeuw, maar Tetzlaff en Vogt weten duidelijk te maken dat Beethoven in zijn kamermuziek al verder was dan in zijn orkestmuziek, die ook toen al een groter publiek aansprak. In zijn kamermuziek voelde hij zich vrij om meer te experimenteren en juist dat maken de violist en de pianist van dienst duidelijk zonder er extreem de nadruk op te leggen. Het resultaat is een opname van deze drie vioolsonates die schittert door moderniteit en een zoektocht is naar de uitersten van de destijds gangbare conventies. Dat deze sonates die tot Beethovens vroege middenperiode gerekend worden in de uitvoering van Tetzlaff en Vogt doorgaans voorbij deze conventies gaan moge duidelijk zijn. Ook al heeft u alle eerdere opnamen van deze sonates in huis, deze werpt absoluut een nieuw licht op de bekende noten en Beethovens drive om nieuwe wegen in te slaan.

NIEUW LICHT

PAUL JANSSEN

ROTA, MARTINŮ, MENDELSSOHN IN MOTU

Intercontinental Ensemble trptk 7141265819532 (sacd) VKZ.NL/215633 € 15,99

KAMERMUZIEK

Het Intercontinental Ensemble is in 2013 opgericht in Amsterdam. Het is inderdaad een internationaal gezelschap: de negen musici zijn afkomstig uit Mexico, Spanje, Portugal, Tsjechië, Luxemburg en Nederland. In hun tweede cd-productie laten ze horen dat ze ondanks de ellende van de pandemie ‘in motu’ (in beweging) zijn en willen blijven. Het avontuurlijke programma omvat werken die mede tot de oprichting van de groep hebben geleid. Nino Rota, vooral bekend om zijn magistrale muziek voor The Godfather en films van Federico Fellini, was ook in zijn andere composities geen nieuwlichter. Wel iemand die het geheim van pakkende noten kende, zoals in zijn Nonetto. Vaak lijkt de muziek te lonken naar de negentiende eeuw, bijna behaagziek pendelend tussen exuberante en serene sferen, maar scherpe dissonanten zetten de MET JEUGDIG ELAN luisteraar terug in de eigen tijd. Met hetzelfde jeugdige elan speelt het Intercontinental Ensemble het tweede Nonet van Bohuslav Martinů uit 1959, een ware explosie van musiceerplezier. Behalve nonetten, die vanwege de bijzondere bezetting zelden te horen zijn, wijdt het ensemble zich ook aan arrangementen van symfonisch repertoire. Hier speelt het een ingenieuze bewerking van Mendelssohns Vierde ‘Italiaanse’ symfonie alsof een vol orkest de zon laat schijnen.

EDDIE VETTER

HÄNDEL, SCHUBERT e.a. UN VIOLON À PARIS

Renaud Capuçon, Guillaume Bellom Erato 0190296520013 VKZ.NL/215642 € 22,99

KAMERMUZIEK

Het klinkt misschien gek, maar de lockdown die de afgelopen anderhalf jaar vele landen beheerste heeft ook positieve zaken opgeleverd. Zo waren vele musici op zichzelf en hun eigen creativiteit aangewezen om de tijd door te komen. En DAGBOEK VAN EEN VREEMDE TIJD dan is de vraag: hoe onderscheiden de grote solisten zich? Over Renaud Capuçon kunnen we kort zijn: hij weerde zich meer dan uitstekend. Gedurende de hoogtijdagen van het opgelegde ‘huisarrest’ vanwege een zeker virus speelde hij een tijd lang nagenoeg elke dag samen met pianist Guillaume Bellom een relatief kort stuk, terwijl zijn zoon Eliott het geheel filmde en online zette. Het resulteerde in bijna zestig filmpjes met gloedvolle opnamen: van de beroemde Air van Bach uit de Derde suite via onder andere Songs my mother taught me van Dvorák en Clair de lune van Debussy naar favorieten als Smile van Charlie Chaplin en Rolls van Stéphane Grappelli uit de film Les valseuses. Stukken die beurtelings opwekkend, emotioneel, troostrijk en gewoon mooi zijn en die het normaliter goed doen als een toegift. Hier staan ze bij elkaar als een dagboek van een vreemde en vervreemdende tijd en bieden ze dankzij het gloedvolle spel van Capuçon een avondvullend zicht op betere tijden.

PAUL JANSSEN

MARTIN, FRÜHLING e.a. PROJECT PALOMA

Emily Beynon, Andrew West Zefir 8717774570784 VKZ.NL/215644 € 22,99

KAMERMUZIEK

Project Paloma is gebaseerd op de hypothese dat tijdens de verschrikkelijke jaren van de Tweede Wereldoorlog componisten bewust of onbewust op zoek waren naar een vorm van muzikale vrede. Omdat de fluit vaak zuiverheid, onschuld en rust symboliseert, is het misschien geen toeval dat er in deze periode zoveel meesterwerken voor fluit zijn geschreven. Fluitiste Emily Beynon en pianist Andrew West presenteren tachtig jaar na de Tweede Wereldoorlog vijf concertprogramma’s met teksten uit die tijd, gerangschikt naar land. Van elke aflevering verschijnt ook een cd. De eerste editie focust op Oostenrijk en Duitsland en opent met de indringend vertolkte Ballade van Frank Martin, waarin de dreiging van de oorlog volop aanwezig is in HOOP, WEEMOED EN VERLANGEN de vertwijfeld klinkende opening en de machinale razernij die erop volgt. Maar in de Fantasie van Carl Frühling klinken hoop, weemoed en verlangen. Als je door een ‘oorlogsbril’ de expressief gespeelde muziek van deze cd waarneemt - ook de Sonate van Boris Blacher, Drei kleine Stücke van Hans Gál en de Sonate van Hindemith staan erop - gaan je gevoelspoorten wijd open staan en dringen zich als vanzelf filmbeelden van de oorlogsjaren aan je op. Dat levert een intense en verrijkende luisterervaring op. WARE KLARINETVIRTUOZEN

AIMABELE COMPONIST LAATROMANTISCH SALONWERK

WENNEKE SAVENIJE

BOCCHERINI FIESTA BOCCHERINI

5 Quintetti The Northen Consort Aliud 8717775551485 VKZ.NL/215601 € 23,99

KAMERMUZIEK

‘Zou God door muziek met de mensheid willen praten, dan zou hij dat met de werken van Joseph Haydn doen. Maar zou God zelf naar muziek willen luisteren, dan zou hij voor de muziek van Boccherini kiezen’, schreef de Franse violist en componist Jean Baptist Carlier in 1798. Zoiets kan alleen een musicus bedenken die zelf de vrolijk stemmende strijkkwintetten van Boccherini (1743-1805) heeft gespeeld. Want ook al wordt er door de grootste cellovirtuoos van de achttiende eeuw het uiterste gevergd van de een of twee voorgeschreven cellisten in elk kwintet, voor de andere spelers – twee violen, een altviool, een hobo of gitaar – betekent Boccherini spelen louter plezier. The Northen Consort doopte haar Boccherini-cd dan ook toepasselijk Fiesta Boccherini! Toch klinken er soms ook melancholieke passages in de ogenschijnlijk simpele muziek van de aimabele componist. The Northen Consort, in 2002 ontstaan in een Amsterdamse huiskamer waar Boccherini-kenner Wim ten Have het ensemble coachte, stortte zich tijdens de pandemie met hart en ziel op Boccherini’s kwintetten. Hoewel er af en toe weleens iets hapert op het gebied van de intonatie, spat het enthousiasme ervan af en is dit geanimeerde album een feest om naar te luisteren.

WENNEKE SAVENIJE

HEINRICH & CARL BAERMANN MUSIC FOR CLARINET AND PIANO, VOLUME 2

Dario Zingales, Fausto Quintabà Brilliant Classics 5028421964492 VKZ.NL/215606 € 9,99

KAMERMUZIEK

Ware klarinetvirtuozen, vader en zoon Baermann. Hun namen zijn onlosmakelijk verbonden aan de ontwikkeling van de klarinet, als bespelers én componisten. Vader Heinrich (1784-1847) overtrof Anton Stadler en Ernesto Cavallini nog in roem, werkte aan diverse Duitse hoven en speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling en speelwijze van zijn toen nog betrekkelijk jonge instrument. Zoon Carl (1811-1885) vormde jarenlang een duo met zijn vader, schreef een veelgebruikte lesmethode in vijf delen (Vollständige Clarinettenschule) en droeg bij aan de technische ontwikkeling van de klarinet. Weber schreef het merendeel van zijn klarinetcomposities voor Heinrich en Mendelssohn componeerde in 1832 twee Konzertstücke voor het gevierde duo. Maar ook zijzelf waren vaardige componisten, die meer dan wie ook de mogelijkheden van de klarinet wisten uit te buiten. Deze cd bevat van Heinrich driemaal een Thema mit Variazionen en van Carl Baermann het divertimento Ein Traum en de fantasie Souvenirs de Bellini. Muziek waarin zowel de virtuositeit als de warme lyriek van de klarinet alle kansen krijgt. Dario Zingales, die ook de interessante liner notes schreef, is een waardig erfgenaam van de grote mannen en Fausto Quintabà toont aan dat ook de piano geen geheimen voor hen had.

GERARD SCHELTENS

SHAND GUITAR MUSIC

Alberto la Rocca Brilliant Classics 5028421964355 (3cd) VKZ.NL/215608 € 13,99

KAMERMUZIEK

De gitaar nam als solo- en saloninstrument in de laatste decennia van de negentiende eeuw een grote vlucht. Niet alleen werd het instrument door verbeteringen in de bouw en de productie toegankelijk voor velen, ook stonden er diverse gitaristen-componisten op die de gitaar en het repertoire verder hielpen in de vaart der volkeren. Napoléon Coste, Giulio Regondi, Agustín Barrios Mangoré en vooral Francisco Tárrega zijn in meer of mindere mate doorgedrongen tot het standaard gitaarrepertoire, maar er liggen nog vele componisten en hun muziek te wachten op herontdekking. Eén daarvan is Ernest Shand (1868-1924). Hij schreef een oeuvre bijeen van ruim tweehonderd composities die uiteenlopen van didactische werken tot virtuoze concertstukken. De Italiaanse gitarist Alberto la Rocca, die met zijn zelfontworpen tiensnarige gitaar al jaren werk maakt van vergeten componisten, speelde drie cd’s vol met solowerken van Shand. Iedereen die bekend is met enig gitaarrepertoire herkent in deze werken echo’s van Regondi en Tárrega en zelfs enige hints naar de latere Villa-Lobos. Wie minder bekend is met de gitaarwereld vindt drie platen vol zeer idiomatisch gespeeld laatromantisch salonwerk dat goed is voor een avond onbekommerd genieten.

PAUL JANSSEN

HAYDN DIE SIEBEN LETZTEN WORTE

Peter Koetsveld Animato 8713604320284 VKZ.NL/215614 € 17,99

KAMERMUZIEK

Peter Koetsveld is een eigenwijze klarinettist die ongetwijfeld te rusteloos was om zich te wortelen in een van de Nederlandse orkesten en te veel gesteld op zijn eigen rust en weg om zich als groot solist te manifesteren. Vele klarinettisten zullen ATYPISCH MEESTERWERK hem kennen als toegewijd docent en oprichter van het Kurios Clarinet Quartet. Daarnaast gooide hij een paar jaar geleden in de internationale klarinetwereld hoge ogen met de dubbel-cd Roots, met enerzijds transcripties van werken van Bach die oorspronkelijk voor viool geschreven waren en anderzijds twintigste-eeuws repertoire voor klarinet solo. Nu ligt er, mede door de rust en isolatie van de coronacrisis, met Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze van Joseph Haydn een even opmerkelijk product. Reeds in 2010 arrangeerde Koetsveld dit atypische meesterwerk van Haydn voor klarinetkwartet. Hij voerde het geregeld live uit, maar gedurende de stilte van de coronatijd ontstond het idee om het arrangement op te nemen. Bijzonderheid: Koetsveld speelde alle partijen zelf in. Het is voor de liefhebbers van de ingetogen strijkerssound misschien even wennen, maar door Haydns zeven meditaties, inclusief introductie en coda, zo op te nemen laat de klarinettist menig nieuw licht schijnen op deze immer prachtige noten.

PAUL JANSSEN

BACH, HOEKSTRA, RAVEL NEW PERSPECTIVES FOR MARIMBA

Arjan Jongsma Aliud 8717775551478 VKZ.NL/215602 € 23,99

KAMERMUZIEK

Wauw!, denk je bij de eerste beluistering van Arjan Jongsma’s pleidooi voor de ongekende mogelijkheden van de marimba als solo-instrument. Hoe is het mogelijk om met zoveel klankschoonheid, elegantie, technische souplesse en expressie op een marimba de zes dansante delen uit Bachs Luitsuite in e-klein, BWV 996 te spelen? En hoe krijgt Jongsma het voor elkaar om met zoveel betoverende kleurschakeringen, ritmische precisie, stilistische subtiliteiten en exotische samenklanken pianowerken als het Concert voor de linkerhand, de Sonatine en het Menuet sur le nom d’Haydn van Ravel te spelen? En dan is er ook nog die enerverende solo-uitvoering van Clio’s Patchwork, een nieuwe ‘Fantasia for Marimba’ van Sipke Hoekstra, die met haar spanningsopbouw, structuur en zeggingskracht duidelijk maakt dat de marimba niet misstaat als eigentijds solo-instrument. Volgens marimbavirtuoos Jongsma komt zijn benadering niet helemaal uit de lucht vallen: “De gerespecteerde leraar van EIGENTIJDS Leigh Howard Stevens, Vida Chenoweth (19282018), neigde reeds naar een speelstijl die we nu een pianistische benadering noemen: een bewuste keuze voor frasering en verfijnde expressie als de basis voor interpretatie.” In plaats van naar steeds meer virtuositeit en extreme dynamiek te streven, volgt Jongsma dit delicate pad, dat leidt tot verrassende muzikale diepgang.

WENNEKE SAVENIJE

TEN HOLT CANTO OSTINATO

Jeroen en Sandra van Veen Brilliant Classics 5028421964324 (3cd) VKZ.NL/215604 € 13,99

PIANO

De start van de carrière van Jeroen van Veen heeft alles te maken met Simeon ten Holt en in het bijzonder met Canto Ostinato. In 1996 nam hij samen met zijn vrouw Sandra voor het eerst een versie op en daarna kwam hij er nog verschillende keren op terug. Omdat het werk zo is geschreven dat de visie van de uitvoerder(s) bijna per jaar kan veranderen, heeft het Van Veenduo Ten Holts meesterwerk nu nogmaals op de plaat gezet. Verspreid over drie cd’s vinden we zelfs twee mogelijke varianten. Wie wil weten wat het echtpaar anno 2021 doet met de noten van Ten Holt beperkt zich tot cd 1 en 2. Wie wat flexibeler is ingesteld kan na cd 1 cd 3 opzetten met na het vervolg van Canto Ostinato een soort intermezzo, de Incanto 6 van Jeroen van Veen

zelf. Dit werk ligt dicht bij de sfeer en de noten van Ten Holt, ook al neemt Van Veen gedurende het lange middendeel van Incanto echt wel afstand van de cadans van Canto Ostinato. Wat ook in deze versie overeind blijft zijn de immer hypnotiserende werking van Canto Ostinato en het meeslepende spel van Jeroen en Sandra van Veen.

TEN HOLTS HYPNOTISERENDE WERKING

PAUL JANSSEN

SCHUMANN CARNAVAL, KINDERSZENEN e.a.

Yuan Sheng Piano Classics 5029365101950 (2cd) VKZ.NL/215609 € 23,99

PIANO

Helderheid, balans en proportie. Dat zijn de meest in het oog springende kwaliteiten die de Chinese pianist Yuan Sheng tot een kunstenaar van de hoogste kwaliteit maken. Sheng treedt op over de hele wereld, doceert piano in Beijing en werd door The International Piano Magazine uitgeroepen tot ‘China’s beste ambassadeur van Bach’. David DICHTERLIJKE SCHUMANN Dubal, auteur van The Art of the Piano, schreef over hem: ‘Just listen to him, you will be charmed and touched!’ Sheng, die vanwege zijn liefde voor Bach doorstudeerde bij Rosalyn Tureck, speelt regelmatig op klavecimbels en fortepiano’s, waarop hij gewetensvol barokcomponisten vertolkt. Ook maakte hij een driedelig Chopinalbum op een Pleyel uit 1845. En nu is er een prachtige dubbel-cd verschenen met pianowerken van Schumann, gespeeld op een Streicher uit 1846. Met gratie voert Sheng de luisteraar mee door de contrastrijke stemmingsbeelden van de Davidsbündlertänze, waarna hij met sublieme distantie een bonte stoet personages voorbij laat trekken in Carnaval op. 9. In Kinderszenen vereenzelvigt Sheng zich met de kwetsbare kinderziel, waarna hij in Faschingsschwank aus Wien en Waldszenen met seismografische precisie de wisselende gemoedsbewegingen van Schumann uiteenzet. Mede dankzij de Streicher klinkt Shengs Schumann dichterlijk, lucide en transparant.

WENNEKE SAVENIJE

GRIEG PIANO SONATA, 14 LYRIC PIECES

Matthieu Idmtal Piano Classics 5029365102391 VKZ.NL/215612 € 20,99

PIANO

‘Grieg schept een werkelijk kinderlijk genoegen in alles wat lelijk is’, heeft de beruchte criticus Eduard Hanslick ooit geschreven. ‘Mendelssohn in zeehondenvel’ is hij wel genoemd, maar zijn muziek heeft de tand des tijds goed doorstaan. De tien bundels met Lyrische stukken zijn nog altijd bijzonder populair onder amateurpianisten. Dat geldt niet voor de Pianosonate op. 7, voltooid toen hij 22 jaar was en aan het begin van zijn carrière stond. Het is een van die bijna vergeten meesterwerken uit de muziekgeschiedenis. De Belgische pianist Matthieu Idmtal heeft de partituur afgestoft en laat prachtig horen hoe Grieg de Duitse traditie heeft verrijkt met ScandinaviPOËTISCH PIANOSPEL sche trekken. Lange lyrische melodieën en subtiel gekruide harmonieën zijn de ingrediënten van een sonate die af en toe dramatische trekken krijgt. Idmtal speelt op deze cd ook veertien Lyrische stukken, waarin de Noorse invloeden nog evidenter zijn dan in de sonate. Sommige stukken hebben de allure van behaagzieke salonmuziek, maar zonder uitzondering vertellen ze in klein bestek een intiem verhaal waarnaar je met genoegen luistert. Dat is zeker ook te danken aan het vrije en poëtische pianospel van Matthieu Idmtal, die hoorbaar zielsveel van deze muziek houdt.

EDDIE VETTER

DE HAAS 1980 & 2020 PIANO IMPROVISATIONS

Polo de Haas SJP 0034966710147 (2cd) VKZ.NL/215613 € 22,50

PIANO

Al tachtig jaar zit de Amsterdamse pianist Polo de Haas (1933) onverstoorbaar en een beetje rebels achter de piano, het instrument waarmee hij zoveel avonturen heeft beleefd. Klassiek, jazz, elektronica, hedendaags, minimal music, improvisatie, De Haas volgde de tijdgeest en werkte samen met onder anderen Ramses Shaffy, Peter Schat, Harry Sparnaay, Theo Loevendie, Dick Bor, Leoni Jansen en Pierre Courbois. Na zijn pianostudie in Parijs trad hij op met Bernard Haitink en het Concertgebouworkest, solo speelde hij graag componisten als Scarlatti, Satie, Debussy, Orthel en Ligeti. Hij presenteerde Spelen met muziek op tv, en gaf concerten in het Zuiderbad en op het dak van de Beurs van Berlage. Canto Ostinato leverde hem een gouden plaat op. Al jaren heeft Polo de Haas zijn eigen serie met klassiek, jazz, improvisatie, poëzie, beeldende kunst en niet-westerse muziek, en hij is still going strong… Op 1980 & 2020 staan improvisaties die veertig jaar omspannen. Met steeds nieuwe muzikale invalshoeken doet De Haas wat hij altijd heeft gedaan: wegdromen en soms energiek op hol slaan in zijn eigen muzikale universum, waarin elementen opduiken van de artistieke belevenissen uit zijn hele leven. Vooral zijn harmonische vondsten zijn vaak opmerkelijk.

WEGDROMEN

WENNEKE SAVENIJE

DUSSEK COMPLETE ORIGINAL WORKS FOR PIANO FOUR-HANDS

Duo Pleyel Linn Records 0691062064224 VKZ.NL/215623 € 22,99

PIANO

Jan Ladislav Dussek (1760-1812) was een pianovirtuoos annex componist ten tijde van Haydn, Mozart en Beethoven, beroemd in heel Europa, vooral wonend in Frankrijk en Engeland. Dat de Tsjech rond 1800 leefde betekent bijna automatisch dat hij wordt ingedeeld in de hoek ‘kleine meesters rond de groten, maar laten we hem beluisteren in zijn eigen waarde zonder stijlvergelijkingen waarin zo’n componist het aflegt tegen de onbewistbare grootheden. ‘Luisterde goed naar Mozart’, zeggen we, maar misschien luisterde Mozart ook naar Dussek... Wie beseft dat Chopin zijn pianoconcerten modelleerde naar Dusseks voorbeeld, gaat anders denken over de gevierde pianosolist die in Den Haag de drie kinderen van stadhouder Willem V onderwees. Misschien speelden ze zijn muziek voor vierhandig piano: een Grand Ouverture vol allure, drie sonates en ook drie uit de kluiten gewassen fuga’s. Het zijn inventieve werken die ver uitstijgen boven het brave quatre-mains-imago. Het Duo INVENTIEVE MUZIEK Pleyel bespeelt een schitterend instrument uit 1848 van, jawel, Pleyel en bestaat uit de Russische Alexandra Nepomnyashchaya en de bekendere Brit Richard Egarr, ook vaste gastdirigent bij het Residentie Orkest. In naadloze eendracht maakten ze een allerplezierigste cd die je meteen opnieuw draait zodra hij verklonken is.

GERARD SCHELTENS

BEETHOVEN COMPLETE PIANO SONATAS

Boris Giltburg Naxos 0747313900534 (9cd) VKZ.NL/215625 € 47,99

PIANO

Van Wilhelm Backhaus tot Alfred Brendel, van Daniel Barenboim tot Paul Lewis, van Wilhelm Kempff tot András Schiff, van Maurizio Pollini tot Igor Levit: zo veel pianisten hebben alle 32 pianosonates van Beethoven opgenomen, dat je van goeden huize moet komen om daar nog iets aan toe te voegen. De Russisch-Israëlische pianist Boris Giltburg (1984), in 2013 winnaar van de Koningin Elisabethwedstrijd, heeft van nature voldoende muzikale munitie in huis om zijn bestijging van ‘Mount Beethoven’ tot een adembenemend avontuur te maken. Uit liefde voor de negen Beethovensonates die hij al op zijn repertoire had staan, besloot Giltburg in ADEMBENEMEND het pandemiejaar 2020 nog dieper in deze materie te duiken. Hij raakte extra geïnspireerd toen filmmaker Stewart French van Fly on the Wall besloot zijn Beethoveninterpretaties live op te nemen. Giltburg benadert Beethoven op een Faziolivleugel met intelligentie, intensiteit, dwingende expressiviteit, nerveuze gedrevenheid en een grenzeloos vermogen om kleurrijke ‘muziekverhalen’ te vertellen. Zijn fraseringen zijn trefzeker en fel, zijn cantabile kan van fluweelzacht plotseling overgaan in de venijnige uithalen van kattenklauwen, zijn snelle tempi doen soms naar adem snakken, maar er zijn ook momenten vol schoonheid en bezonkenheid. Giltburgs levendige Beethovenopnames voegen werkelijk iets toe.

WENNEKE SAVENIJE

THALBERG L’ART DU CHANT APPLIQUÉ AU PIANO, OP. 70

Alessandro Commellato Piano Classics 5029365102421 (2cd) VKZ.NL/215610 € 23,99

PIANO

Menig meesterpianist speelt Liszts vocale transcripties voor piano, maar L’art du chant appliqué au piano van Sigismond Thalberg, bewerkingen van bekende liederen en aria’s, is veel minder bekend. In de negentiende eeuw stak PIANISTISCHE ZANGLES deze pianovirtuoos Liszt naar de kroon, maar pas recent is de interesse in zijn oeuvre weer groeiende na een lange periode van vergetelheid. Thalberg probeerde op de piano steeds de menselijke zangstem zo goed mogelijk na te bootsen. Een belangrijke innovatie was dat hij de melodie met de duimen van beide handen, als een ‘derde hand’, speelde en de overige vingers van beide handen kon gebruiken voor de begeleiding. In deze selectie – de eerste twee series van vier – uit de complete Art du chant laat Alessandro Commellato met lyrische lijnen en rijkgeschakeerde dynamiek overtuigend horen dat het Thalberg zeker niet om platte virtuositeit te doen was, maar om expressie. Dat hem dat op een Erard uit de tijd van Thalberg zelf zo goed lukt is een prestatie op zich; de langere nagalm van een Steinway helpt natuurlijk al een handje met het nabootsen van de menselijke ademsteun. Het is te hopen dat Commellato zijn pianistische zangles vervolgt!

BENJAMIN ROUS

DUTILLEUX COMPLETE MUSIC FOR PIANO SOLO

Vittoria Quartararo Piano Classics 5029365101677 VKZ.NL/215611 € 20,99

PIANO

Henri Dutilleux, gestorven in 2013, was een bescheiden, zorgvuldige en zelfkritische componist die meer invloed had op de naoorlogse muziekgeschiedenis dan hij misschien zelf besefte. Zijn fijnzinnige oeuvre is relatief klein: de totale pianomuziek gaat op één cd. Daarin combineerde hij de atmosfeer van Debussy, hoorbaar in de Trois préludes uit 1973-1988, met de verworvenheden van de moderne muziek en gaf er zijn eigen karakteristieke draai aan. Luister naar de klankexperimenten in het korte Résonances. Zijn pianomuziek begint ‘officieel’ met de pianosonate uit 1946-1948, die hij als zijn opus 1 beschouwde, een soort beginselverklaring waarin de jonge componist zijn ambitie toont. Maar ook de andere kant staat op deze cd: de suite Au gré des ondes laat een Dutilleux horen die speels kon zijn. Het vroege pianostuk Blackbird (1950) probeert niet de zang van de merel te vangen, maar de ziel te peilen. Dutilleuxs pianomuziek werd 25 jaar geleden prachtig opgenomen door Anne Queffélec en pas nog door Jean-Henri Armengaud, maar ook de Siciliaanse, in Duitsland wonende Vittoria Quartararo is een ware ambassadrice voor Dutilleuxs muziek. In haar eigen woorden: “Het detecteren van de weerkaatsing van een geluid omgezet in vloeibaar kristal.” Alsjeblieft, helemaal waar.

VLOEIBAAR KRISTAL

GERARD SCHELTENS

LISZT HARMONIES POÉTIQUES ET RELIGIEUSES

Saskia Giorgini Pentatone 0827949029660 VKZ.NL/215632 € 22,99

PIANO

Voor Saskia Giorgini wordt Liszt al te vaak voorgesteld als een showbink, als een pianist die met zijn flitsende virtuositeit luisteraars in katzwijm deed vallen. Op haar nieuwe cd toont ze hem van zijn menselijke en intieme kant. De Harmonies poétiques et religieuses (1853) zijn geïnspireerd door de gelijknamige dichtbundel van Lamartine, waarin katholiek reveil en natuurmystiek hand in hand gaan. Liszt was zelf roomser dan de paus. Jaren later zou hij de vier lagere wijdingen (stadia op weg naar het priesterschap) ontvangen en als Abbé Liszt door het leven gaan. De tien delen van de cyclus zijn meditaties over goddelijke en menselijke liefde, waarbij de stemmingen uiteenlopen van mateloze tederheid tot brandende hartstocht. Saskia Giorgini is het wel toevertrouwd als gids op te treden in deze spirituele reis. De basis van haar spel wordt gevormd door een weldaMENSELIJKE LISZT dige rust. Haar sensitieve en aftastende benadering heeft een beeldende kracht die veel ruimte laat aan de fantasie. Een verstilde stemming kan opeens omslaan in het tegendeel, waarbij passie en drama oplaaien als vlammen in een verzengend vuur. Deze Nederlands-Italiaanse pianiste legt het er niet dik bovenop. Ze suggereert vooral en treft zo des te sterker het hart.

EDDIE VETTER

SCHUBERT IMPROMPTUS D899 e.a.

Alexandre Tharaud Erato 0190296599217 VKZ.NL/215640 € 22,99

PIANO

Dit is de eerste cd waarop Alexandre Tharaud pianocomposities van Schubert speelt, maar wie de film Amour van Michael Haneke uit 2012 heeft gezien, heeft hem daarin de eerste en de derde Impromptu horen vertolken. Opvallend was toen al de eigenzinnigheid van zijn interpretaties. Dit heeft ook een bedenkelijk aspect. In een interview heeft de 52-jarige Fransman onlangs gezegd: ‘Als ik naar Schubert luister, heb ik altijd de indruk dat hij tegen mij praat en niet tegen mijn buurman.’ Waarom heeft hij dan niet beter naar Schubert geluisterd? Hij laat veel minder dynamische nuances horen dan er in de handschriften en eerste uitgaven van de Impromptus en Moments musicaux staan. Een echt pianissimo is amper bespeurbaar, terwijl Schubert een geprononceerde voorkeur had voor de zachte regionen en als een van de eersten de extreme aanduiding ppp heeft gebruikt. Tharaud speelt soms over abrupte overgangen van forte naar piano heen. Dat gaat dan ten koste van het reliëf in klank en expressie. Hiermee wil zeker niet gezegd zijn dat hij zich manifesteert als de eerste de beste toetsenrammer. Hij blijft een fantastische dichter aan de piano, met vele momenten van intense bevlogenheid.

DICHTER AAN DE PIANO

EDDIE VETTER

J.S. BACH GOLDBERG VARIATIONS

David Fray Erato 0190296606915 VKZ.NL/215641 € 22,99

PIANO

David Fray en Bach kunnen het goed met elkaar vinden. Dat heeft de veertigjarige Fransman al vaker aangetoond. Nu heeft hij zich gewaagd aan de Goldbergvariaties. Als een van de weinige pianisten neemt hij alle herhalingen in acht, zodat de evenwichtige verhoudingen in de muzikale architectuur gewaarborgd zijn. De hele cyclus duurt hierdoor wel bijna negentig minuten, nog net passend op één cd. Hij speelt de aria, het thema waarop de dertig SPIRITUELE REIS variaties zijn gebaseerd, heel traag, zoals Lang Lang op diens recente opname. Daarna kiest Fray voor grote verschillen in tempo en karakter, maar zonder de eenheid in het gehele werk te verstoren. Hij brengt fijne nuances aan in aanslag en dynamiek door bij een herhaling er een schepje bovenop te doen of juist fluisterzacht de aandacht op te eisen. Opvallend is dat de pianist zelfs in een hoog tempo vaak portato speelt, zodat de tonen ongebonden los van elkaar lijken te staan. Op deze wijze realiseert hij een maximale helderheid in de klank. Als Fray aan het einde van zijn spirituele reis opnieuw de aria speelt, nog trager dan aan het begin, doet het bijna pijn te beseffen dat ook deze intense luisterbelevenis voorbijgaat.

EDDIE VETTER

DI FIORE FAMILY ALBUM

Francesco Di Fiore Zefir 8717774570814 VKZ.NL/215643 € 22,99

PIANO

Eigentijdse etiketten als postmodernisme, postminimalisme en eclecticisme zijn sleutelwoorden in het oeuvre van de kameleontische Italiaanse componist-pianist Francesco Di Fiore (1966), maar zijn veelzijdigheid gaat verder. Hij heeft een uitgebreide opuslijst op zijn naam: orkestwerken, kamermuziek en veel muziek voor theater en film. Hij ziet er niet tegen op om grenzen tussen genres te verkennen en te overschrijden. Spraakmakend was zijn project Miniature 2011 dat wekelijks een nieuw stuk opleverde, zodat hij uiteindelijk 53 composities online had gezet. Zijn nieuwste project heet Family Album. Het behelst een serie muzikale portretten, geïnspireerd op familiefoto’s, “korte, bevroren momenten in het leven van familieleden en vrienden die aan mij voorafgingen”. Het gaat niet om eigen belevenissen, maar “in een ware betekenis behoren ze tot mij”. Daaraan voegt hij eigen ervaringen toe en herinneringen aan zijn vader, die als het ware de foto’s becommentarieert. Het klinkende resultaat is toegankelijk maar ook enigszins afstandelijk, en klinkt minder persoonlijk en diepgaand dan de KAMELEONTISCHE COMPONIST toelichting suggereert. Maar houdt u van muziek die zich niet opdringt als begeleiding van mooie landschapsbeelden of gewoon kan dienen als muzikale omlijsting bij een goed gesprek met uw eigen familie en vrienden, dan is Francesco Di Fiore uw man.

GERARD SCHELTENS

VIVALDI, TARTINI LE QUATTRO STAGIONI, DEVIL’S TRILL SONATA

Mauro Tortorelli Brilliant Classics 5028421964911 VKZ.NL/215607 € 9,99

BAROK

Ach ja, nog maar weer eens De vier jaargetijden. Het is niet alleen Vivaldi’s bekendste werk, het is een van de meest gespeelde klassieke stukken überhaupt. Er moeten onderhand honderden plaatopnamen van zijn. Wat kun je daar nog aan toevoegen met een nieuwe registratie van dit overbekende viertal concerten? Het antwoord blijkt vrij eenvoudig: een versie voor viool solo. Vivaldi componeerde tenslotte met de viool in de hand en niet achter het klavier, dus alles wat hij bedacht klonk in eerste instantie op één viool, of het nu de solopartij was of de begeleiding. Later splitste hij zijn

noten natuurlijk verder uit, maar in essentie is de hele compositie te spelen op één viool. Mauro Tortorelli laat horen dat dat inderdaad kan en gunt ons daarmee een kijkje in het hoofd van de componist. Daarbij moet hij soms ware heksentoeren uithalen om alles hoorbaar te maken, op dezelfde manier waarop Vivaldi dat ook deed, hoewel hij nooit een werk voor viool solo heeft gepubliceerd. De Duivelstrillersonate van Giuseppe Tartini, oorspronkelijk voor viool en basso continuo, sluit hier perfect op aan. We horen de jaargetijden hier dus eens vanuit een heel andere hoek, maar je moet het als violist maar durven!

EEN KIJKJE IN HET HOOFD VAN VIVALDI

MARCEL BIJLO

C.PH.E. BACH KWARTETTEN EN SONATES

Nevermind Alpha 3760014197598 VKZ.NL/215615 € 22,99

BAROK

Van alle componerende familieleden van Johann Sebastian Bach heeft zijn zoon Carl Philipp Emanuel (1713-1788) de grootste impact gehad. Sterker: voordat in de negentiende eeuw het werk van zijn vader weer in de belangstelling kwam, was Carl Philipp Emanuel een aantal decennia lang dé Bach, terwijl het werk van zijn vader in de vergetelheid dreigde te raken. De geniale Bachzoon heeft lang geleefd en veel gecomponeerd. Hij was vertrouwd met alle toetsinstrumenten van zijn tijd: het klavecimbel, de opkomende fortepiano en het clavichord. Aan het eind van zijn leven componeerde hij een aantal kwartetten voor fluit, viool, cello en klavier waarbij alle instrumenten eigen partijen hebben. Het basso-continuo-idee werd hier losgelaten, waardoor deze stukken vooruitwijzen naar soortgelijke composities van Mozart en Haydn. Het is aantrekkelijke muziek die we veel te weinig horen. Goed dus dat het Franse ensemble Nevermind VLEUGELS zich er nu op heeft geworpen. Dit jonge gezelschap geeft de muziek vleugels, altijd op zoek naar ruimte tussen de noten om kleine versierinkjes toe te voegen. De vier musici reageren voortdurend op elkaar en het lijkt erop dat niet alles wat ze spelen van tevoren is uitgedacht. Dit is samenspel op het scherpst van de snede.

MARCEL BIJLO

J.S. BACH THE IMAGINARY MUSIC BOOK OF J.S. BACH

Café Zimmermann Alpha 3760014197666 VKZ.NL/215616 € 22,99

BAROK

Bach deed het zelf regelmatig: een muziekboekje samenstellen voor een familielid met daarin naast eigen werk ook stukken van andere componisten. Bekendste voorbeeld van zo’n speciaal familieboekje is het Notenbüchlein für Anna Magdalena Bach, dat hij samenstelde UIT DE LOSSE POLS voor zijn zingende en klavierspelende echtgenote. Met het idee van zo’n Notenbüchlein ging het ensemble Café Zimmermann aan het werk en stelde er zelf eentje samen voor een bezetting van fluit, viool en basso continuo. Precies het ensemble waarvoor Bach zijn Musikalisches Opfer schreef, variaties op een thema dat waarschijnlijk afkomstig was van koning Frederik II van Pruisen. De triosonate uit dit omvangrijke werk sluit deze cd dan ook af. Verder horen we naast werk van Bach zelf ook muziek van zijn zoon Carl Philipp Emanuel en zelfs een door Bach geïnspireerde fuga van Mozart. Café Zimmermann bewerkte ook een sinfonia en twee aria’s uit cantates voor hun bezetting, waarbij de vocale partijen in de aria’s door de fluit worden vertolkt. Alles klinkt heerlijk uit de losse pols, gewoon lekker samen muziek maken zonder pretenties. De arrangementen zijn goed gelukt. Dit is een leuke aanvulling op de vele Bach-cd’s die Café Zimmermann al voor Alpha heeft opgenomen.

MARCEL BIJLO

DELALANDE SYMPHONIES POUR LES SOUPERS DU ROI

Le Poème Harmonique o.l.v. Vincent Dumestre Château de Versailles Spectacles 3770011431588 VKZ.NL/215620 € 22,99

BAROK

Zoals luitist Robert de Visée de Zonnekoning ’s avonds in slaap tokkelde en François Couperin de verantwoordelijkheid had voor de kamermuziek aan het hof, zo was het aan Michel-Richard Delalande om het koninklijke souper te voorzien van speciaal gecomponeerde orkestmuziek. Hij schreef vele zogenoemde ‘symphonies’, orkeststukken in allerlei vormen die geheel op zichzelf staan en geen deel uitmaken van grotere muziektheatrale werken. Dat laatste was de specialiteit van Jean-Baptiste Lully, maar diens orkest werd door Delalande wel ingeschakeld voor het uitvoeren van zijn tafelmuziek. Hij orkestreerde niet heel gedetailleerd, gewoon omdat niet altijd dezelfde musici beschikbaar waren, dus Vincent Dumestre kon voor deze cd vrolijk zijn gang gaan. En ÉÉN GROOT FEEST dat deed hij ook! Met strijkers, hobo’s, fluiten, luiten, gitaren en slagwerk in alle soorten maakt Le Poème Harmonique er één groot feest van. De muziek van Delalande doet bovendien niet onder voor de beste noten van Lully en heeft dezelfde theatrale kwaliteiten. Een beschaafd voortkabbelend tafelmuziekje is dit beslist niet, alleen al door de grote afwisseling van combinaties van instrumenten en bezettingen. Dat had heel wat heen-en-weergeren naar de koninklijke volumeknop tot gevolg gehad. Wat geweldig is dit!

MARCEL BIJLO

J.S. BACH CANTATAS 82, 32 & 106

Dunedin Consort o.l.v. John Butt Linn Records 0691062067225 VKZ.NL/215624 € 22,99

BAROK

Het Schotse Dunedin Consort kennen we al een aantal jaren van opvallend klein bezette uitvoeringen van kerkmuziek van Bach. Ook in de twee passies en in de Hohe Messe worden de koren minimaal bezet, een opvatting die nog steeds voer voor discussie is. Maar voor de drie cantates op deze cd ligt dat minder gecompliceerd, gewoon omdat Bach ze al voor kleine bezettingen componeerde: een solocantate voor bas, een dialoogcantate voor sopraan en bas en de overbekende Actus Tragicus, volgens velen een van de allermooiste, voor vier stemmen. Ich habe Genug, de solocantate voor bas, behoort ook tot de bekendste cantates die we vaak tegenkomen op cd’s en concertprogramma’s. Veel minder bekend is de dialoogcantate BWV 32 waarin de bas de stem van Christus vertolkt en de sopraan die van de gelovige. De hobo is in beide cantates het solo-instrument. De Actus Tragicus is een waarschijnlijk door Bach zelf samengeBACHS GENIALE NOTEN stelde reeks overdenkingen over lijden en sterven waarin de vier solisten om de beurt het voortouw nemen. Met een bezetting van twee blokfluiten, twee gamba’s en continuo heeft dit werk een unieke klank. De Dunedins zorgen voor mooie uitvoeringen, waarin alle nadruk ligt op Bachs geniale noten.

MARCEL BIJLO

J. S. BACH BACH FOR TWO

Romina Lischka, Marnix De Cat Ramée 4250128520058 VKZ.NL/215627 € 22,99

BAROK

Gambiste Romina Lischka verraste vorig jaar met een cd waarop ze gambamuziek van Marin Marais combineerde met muziek uit Tunesië. Met dit programma was ze onlangs ook op de Nederlandse podia te horen. Op haar nieuwste cd zoekt ze het op wat vertrouwder terrein. Bach schreef drie sonates voor gamba en klavier, maar daarvan horen we hier alleen de eerste. Wel horen we twee oorspronkelijk voor orgel bedoelde triosonates, waarbij de gamba een van de twee bovenstemmen speelt, en diverse koraalbewerkingen waarin de gamba ook een van de orgelpartijen voor zijn rekening neemt. Lischka bespeelt verschillende types viola da gamba, mooi voor de afwisseling. De organist is Marnix De Cat, bekend als countertenor en ensembleleider. Hij moet heel delicaat registreren om de gamba niet te overstemmen, want als hij alle registers open zou trekken is een gamba natuurlijk nergens meer. We horen het orgel, best een groot instrument en geen kistorgeltje, hier dus van de zachte kant. De twee musici kennen elkaar goed en slagen erin de twee zeer verschillende karakters van hun instrumenten toch tot een eenheid te smeden. Daar is waarschijnlijk heel wat uitproberen aan voorafgegaan, maar het heeft een prachtige cd opgeleverd.

EENHEID

MARCEL BIJLO

WECKMANN, FROBERGER e.a. SELECTED HARPSICHORD WORKS

Yoann Moulin Ricercar 5400439004337 VKZ.NL/215628 € 22,99

BAROK

Met Yoann Moulin maken we een reis door de Duitse klavecimbelmuziek van de zeventiende eeuw. Dit is het tweede deel van deze reis, er komt er nog een, en deze cd biedt werk van componisten van de generatie net voor Buxtehude. Dat is de generatie die nog volop onder invloed stond van Sweelinck. De belangrijkste componisten waren Matthias Weckmann en Johann Jacob Froberger, hun muziek vormt de hoofdmoot van deze cd. Froberger, geboren in Stuttgart maar werkzaam aan het Weense hof, werd door de keizer persoonlijk naar Rome gestuurd om bij Girolamo Frescobaldi in de leer te gaan. Later ging hij ook te rade bij Louis Couperin in Parijs. Hij bracht dus zowel de Italiaanse als de Franse klavierstijl naar Duitsland, waar tot dan toe vooral voor orgel werd gecomponeerd. Ook Weckmann schreef werken in de wat lichtere stijl. Franz Tunder was de voorganger van Buxtehude als

organist aan de Mariakirche in Lübeck. We horen hier een preludium van hem, een orgelstuk dat ook op klavecimbel gespeeld kan worden. Yoann Moulin is een klavecinist van de introverte soort, meer Gustav Leonhardt dan Ton Koopman, en dat past deze muziek uitstekend.

YOANN MOULIN: INTROVERT MUSICUS

MARCEL BIJLO

DE GRAAFF THE FOREST IN APRIL

Maya Fridman, Noord Nederlands Orkest o.l.v. Sander Teepen en Nicolò Foron trptk 7141265819211 (sacd) VKZ.NL/215634 € 21,99

HEDENDAAGS

Jan-Peter de Graaff (1992) houdt van het grote gebaar. Hij omarmde het door zijn compositiedocent als achterhaald beschouwde symfonieorkest en hanteert ‘ouderwetse’ genres als het concert; hij produceerde er inmiddels vijf. Rimpelingen, zijn Concerto No. 4 voor cello en orkest uit 2017, maakte zo’n grote indruk op celliste Maya Fridman, dat ze De Graaff vroeg een nieuw concert voor haar te schrijven. Geen wonder, want hij laat de solist alle mogelijkheden van het instrument verkennen, maar schrijft ook fraaie melodieën. De Graaff is een meester in het boetseren met klanken, losjes aanhakend bij traditionele harmonieën zonder voorspelbaar te worden. Rimpelingen is in wezen een lange solo van de cello, subtiel ondersteund door voortdurend van kleur verschietende tussenwerpingen van het orkest, als rimpelingen over een deinend wateroppervlak. Zijn enorme ideeënrijkdom stelt de aandacht soms wel enigszins op de proef. Ook in Concerto No. 5, The Forest in April, plooit De Graaff trefzeker de orkeststemmen rond een virtuoze, afwisselende cellopartij. Het is geïnspireerd op onze verwoestende omgang met de natuur, die tot uitdrukking komt in een felle strijd tussen solist en orkest in het tweede deel. Onheilspellend dissonante samenklanken en donderend slagwerk lijken de apocalyps in te luiden. De gloedvolle voordracht van Fridman vindt een evenknie in het al even ingeleefde spel van het NNO.

GLOEDVOL

THEA DERKS

RANI, CZOCHER INNER SYMPHONIES

Hania Rani, Dobrawa Czocher Deutsche Grammophon 0028948605996 VKZ.NL/215636 € 17,99

HEDENDAAGS

Toen corona onze agenda leeg veegde, bleek dat voor veel musici niet enkel een financiële ramp, maar tegelijkertijd een blessing in disguise. Dat geldt ook voor de pianiste Hania Rani en de celliste Dobrawa Czocher. Zij raakten bevriend tijdens hun studie en kwamen dankzij de lockdown nader tot elkaar. Al videobellend ontstond het plan een gezamenlijke cd te maken met een boodschap van hoop – vanuit de gedachte dat ‘de lente altijd terugkeert’, zoals een van hun grootmoeders hun voorhield. Toen het weer mocht, troffen de twee ‘Sisters in Music’ elkaar bij Hania’s ouders. Hier werkten ze hun op basis van improvisatie gemaakte materiaal om tot stukjes van vijf à acht minuten, waarvan er tien hun weg naar de cd hebben gevonden. De charmante impromptu’s hebben veelal een weemoedig-nostalgische sfeer. Traag verglijdende lijnen van de cello worden ingebed in repeterende arpeggio’s van de piano, in immer zoetgevooisde harmonieën. Anders dan bijvoorbeeld Steve Reich of Simeon ten Holt, kleuren de dames nooit buiten de lijntjes en word je als luisteraar geen moment ritmisch of WELLUIDEND melodisch uit je comfortzone getrokken. De welluidende klankwereld en ruimhartige inzet van galmpedaal en synthesizer brengen de stukken dicht bij pop- of loungemuziek. Inner Symphonies biedt een warm bad vol troostrijke klanken à la de zogenoemde ‘new age’ die in de jaren negentig furore maakte.

THEA DERKS

MOZART MITRIDATE, RE DI PONTO

Michael Spyres, Julie Fuchs, Elsa Dreisig e.a. Les Musiciens du Louvre o.l.v. Marc Minkowski Erato 0190296617577 VKZ.NL/215639 € 31,99

OPERA

De opera Mitridate, re di Ponto van de veertienjarige Wolfgang Amadeus Mozart wordt enerzijds gezien als een overblijfsel van een wat versteende opera-seriatraditie, maar is anderzijds gezegend met een traditie van goede opnamen: sommige gezongen door mooie vocalisten, anderen daarbij ook op zoek naar de dramatische kracht van het werk. Het verhaal van de door de Romeinen verslagen vorst Mitridate, die zijn beide zonen Farnace en Sifare niet meer vertrouwt waar het troonsopvolging en een jonge bruid betreft, kan in de juiste handen impact maken. Les Musiciens du Louvre creëren uit Mozarts muziek in de ouverture al direct een ruige wereld vol intriges. Het is tegenwoordig niet zo heel gemakkelijk meer om zangers met een sterke vocale persoonlijkheid te vinden, maar de sopranen en de countertenor klinken individueel genoeg in de hoge partijen, met Elsa Dreisig als een bijna jongensachtig oprechte Sifare, countertenor Paul-Antoine Bénos-Djian als een geslepen Farnace en Adriana Bignagni-Lesca als een Arbate vol autoriteit. Ook Julie Fuchs en Sabine Devieilhe bieden een persoonlijk pathos. Tenor Cyrille Dubois is luxe casting voor Marzio en in de titelrol geeft Michael Spyres met zijn baritonale tenor een koninklijke en vaderlijke vertolking van Mitridate. Deze uitvoering bewijst dat ook de jonge Mozart spannend is.

RUIGE WERELD

HEIN VAN EEKERT