20 juni 2018 ocb onderwijsdag brunovanobbergen

Kinderrechten en onderwijs in een grootstedelijke context OCB-Onderwijsdag 2018 Brussel, 20 juni 2018 Bruno Vanobbergen Kinderrechtencommissaris @KRCommissaris

Opbouw van mijn verhaal Van waaruit spreek ik?

Kinderrechten?

Over de grote ongelijkheid en een even grote diversiteit tussen leerlingen En de zoektocht naar hoe we telkens opnieuw proberen werk maken van een verbindend schoolklimaat

Van waaruit spreek ik?

Ik ben een donorkind en heb geen vader. Ik ben 14 jaar en heb al veel gezocht naar mijn papa, maar zonder resultaat. Ik las dat het in BelgiĂŤ bijna onmogelijk is om je donorvader te leren kennen. Is het mijn recht om mijn vader te kennen?

Mijn dochter heeft een motorische handicap.

Ze volgde de richting Latijn-Grieks. Vorig schooljaar heeft de directie geweigerd dat ze deelnam aan de zesdejaarsreis en de parascolaire activiteiten, ondanks dat we voorstelden om begeleiding te voorzien. Dit heeft onze dochter zo gekwetst dat ze besloot om de school te verlaten haar diploma te behalen via de centrale examencommissie. Omdat haar richting daar niet in het aanbod zit heeft ze gekozen voor Latijn-wiskunde.

Kinderrechten?

Kinderrechten als verantwoordelijkheden

“Zowel kinderen als volwassenen worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid ten aanzien van de ander, maar zijn tegelijk onderwerp van verantwoordelijkheid voor de ander.�

“Ik ga eerlijk tegen je zijn, Lien: ik heb de indruk dat je wel een beetje de grenzen hebt afgetast door bewust op die woensdagnamiddag naar Oostende te gaan waar de klas zijn activiteit had, ook al was de afspraak vrij duidelijk.

Theoretisch gezien heb je wel een punt. We zouden namelijk de discussie kunnen opstarten of een school een schorsing mag geven voor een vaststelling die ze deed na de schooltijd. Maar tegelijkertijd moet je ook altijd kijken naar de situatie zelf en gaat het niet over zomaar een woensdagnamiddag en ook niet over zomaar eender welke plek.�

Participatie?

Gelijkwaardigheid Kinderen en jongeren als actieve betekenisgever Kinderen en jongeren als mede-eigenaar van de school Toegang tot onderwijs

“Bij een klasgesprek mogen we vaak debatteren. Dan mogen we onderwerpen opschrijven waar we graag over willen praten. Vorig jaar ging dat bijvoorbeeld over de manier van nota’s geven waar we niet zo tevreden over waren. Dan mocht iedereen zijn mening geven. Er wordt dan een verslag gemaakt. Leerkrachten nemen dat mee naar het team en zij bespreken dat nog eens. Daardoor is het dit jaar anders, omdat we daar vorig jaar over gepraat hebben.”

Grote ongelijkheid en grote verschillen

Ik vind mijn eigen gewoon niet leuk. Doe je dan dingen die je niet leuk vindt of zeg je dingen die je niet leuk vindt? Ik weet het niet. Hoe voel je dat, dat je niet leuk bent?Dat ik er niet bij hoor. Ben je anders dan andere kinderen? Iedereen is anders, maar voor mij lijk ik alsof ik van een ander Universum kom. Ik heb bijna niks gemeen met niemand.

(Soraya, 13 jaar)

Ouders melden dat ze financieel uit een heel diep dal kruipen. De schoolboeken van vorig jaar zijn nog niet helemaal betaald. Dat heeft gevolgen voor het nieuwe schooljaar.

Met de school van hun dochter konden ze een regeling uitwerken. De school van hun zoon werkt samen met een boekenfirma. Omdat er nog onbetaalde facturen zijn, kunnen ze voor dit schooljaar geen boeken kopen. De school zegt dat ze daarin niet tussenbeide komt.

De ouders vragen of het Kinderrechtencommissariaat kan helpen.

Redelijke aanpassing strijdig met schoolreglement Mijn zoon van 19 jaar loopt school in het buitengewoon onderwijs (OV1). Sinds een drietal jaar maakte hij gebruik van een beeldhorloge tijdens de les. Eind december kregen we het bericht van de firma dat dit financieel niet meer haalbaar was. We zochten een andere oplossing en vonden die in de vorm van een app op zijn smartphone.

Het probleem is nu dat de school dat niet toelaat omdat het indruist tegen hun schoolreglement. Dat verbaast ons ten zeerste in tijden van inclusie, integratie, empowerment en M-decreet.

“Ik zag vandaag een post van een meisje die vroeg of ananas op een pizza hoorde en X zei ‘horen moslims in Europa? Zelfde vraag, zelfde antwoord’. Natuurlijk omdat ik moslima ben en ik het niet toelaat dat mensen mijn geloof zo respectloos behandelen ben ik in gesprek met hem gegaan. Natuurlijk begon hij weer te zeggen dat de Islam ons niets oplevert in Europa dan alleen maar aanslagen enzo. Kan ik hier eigenlijk iets aan doen?”

Uit: “Identiteit in aanslag”, Awel, 2018

Altijd maar opnieuw zoeken naar een verbindend schoolklimaat

Perspectieven op armoede Analyse Baldwin Van Gorp (KUL) naar beeldvorming van kinderarmoede: Frame ‘de slechte ouder’  Armoede als een mentaliteitsprobleem  Ouder in armoede als slecht rolmodel

Frame ‘het onschuldige slachtoffer’  Kind moet gered worden  Medelijden ‘Thuis wordt praktisch niet aan opvoeding gedaan. (…) Ik vind dat allemaal, eerlijk gezegd, tussen aanhalingstekens “sukkelaars”.’

Bron: N. Clycq e.a., Oprit 14

Zonderwijs en de vluchtelingenproblematiek “Zonderwijs” signaleert:  Leerlingen verdwijnen plots  Vaak al jaren hier, hier geboren, nooit ander land of schoolsysteem gekend

En klaagt aan:  Onzekerheid schaadt ontwikkeling leerlingen  Geen kans tot afscheid nemen  Abrupt afbreken schoolloopbaan ondermijnt toekomstkansen  Opvolging na terugkeer onvoldoende verzekerd  Schooldirecties niet of laat op de hoogte  School / leraren geen stem in debat

Verschillende denkpistes Schooljaar mogen afmaken Diploma SO mogen behalen:  Niet begeleide minderjarige vreemdelingen  Leerlingen die hier met hun ouders verblijven

“Kinderpardon”

Reactiebeleid/Sanctiebeleid op school Heel wat positieve signalen:  Herstelgericht werken als jaarthema in verschillende scholen  Frequente contacten met schooldirecties en leerlingenbegeleiders  “Wij stellen vast dat heel wat leerlingen die strafstudie krijgen, hun tijd daar zitten te verdoen. Strafstudie is niet altijd zinvol. Wij willen alternatieve maatregelen opstellen. Waar moeten we op letten bij alternatieve maatregelen en straffen? Hoe vermijden we dat we raken aan kinderrechten? Welke aandachtspunten zijn er?”

Zichtbaar in cijfers?

Cijfers AgODi in Straffe School (2015) en nu 2016 2017 3364 0,78% 87 1,0% 148 0,7% 3599 0,78% Meer uitgesloten leerlingen, aandeel in leerlingenpopulatie lichtjes gestegen.

Dalende trend in DBSO en BuSO ?

Bijna de helft van totaal aantal DU in het BSO (1712) 2de graad 1143 (3,9%) / 3de graad 569 (1,3%) / 4de graad 0 (0%)

Recent initiatief LOP SO Antwerpen Doel: aantal definitieve uitsluitingen in Antwerpen verminderen Hoe? Afstemming orde- en tuchtbeleid Herstelgericht werken Dialoog met leerlingen en ouders Geen definitieve uitsluitingen meer na de paasvakantie  Bij definitieve uitsluiting: binnen de 10 dagen nieuwe school + plan begeleidingsnoden  Bemiddeling via het LOP    

Initiatief LOP BaO Brussel: monitoren definitieve uitsluitingen op school Belang van het naleven van de wettelijke procedures.

Belang van snelle en zorgvuldige communicatie met de ouders. “Papier zorgt voor vertrouwen tussen partners�

Vroegtijdig betrekken van CLB. Gedeelde verantwoordelijkheid bij zoektocht naar nieuwe school.

Gedragscontracten en volgkaarten Wat werkt?      

Geen dreigmiddel, wel reflectie-instrument Samen opstellen met leerling (en ouders) Concrete doelen en acties Positieve formuleringen Ondersteunings- en evaluatiemomenten Beperkt in tijd

Schoolexterne begeleiding Wat werkt?  Wacht niet te lang om leerlingen met moeilijkheden aan te melden

‘Als jongeren bij ons terechtkomen vóór de tuchtprocedure, is dit het beste moment. Je geeft jongeren nog de kans en er is nog geloof.’  Toets motivatie en verwachtingen van de leerlingen ‘Ik begreep niet goed wat ik op die boerderij deed. Ik vond het daar verschrikkelijk.’

Schoolexterne begeleiding Wat werkt?  Blijf betrokken bij het traject  Stel een vertrouwenspersoon aan  Samenwerking tussen verschillende actoren ‘Time-out werkt niet echt als je enkel de leerling uit de klas haalt. Ondersteuning van leerkrachten en school is heel belangrijk.’

M-decreet: enkele bedenkingen Investeer verder in competentieverhoging Vermijden dat in het gewoon onderwijs “eilanden� ontstaan

Creatie van een laagdrempelig aanspreekpunt voor ouders?

Maak creatieve samenwerkingen tussen gewoon en buitengewoon onderwijs mogelijk (bv. samenwerking Ter Bank Oud-Heverlee) Waar ligt de toekomst van het inclusief onderwijs?

Moslimjongeren ”Pedagogische meerstemmigheid” (cfr.

Onderzoek van Ilias El Hadioui)  Thuiscultuur  Schoolcultuur  Straatcultuur

Geen ruimte om moslim te zijn

Gebrek aan maatschappelijk perspectief, verbondenheid en inclusie

Wat kan onderwijs betekenen?

Onderwijs: “Slimme diversiteit”  Aandacht voor een meer genuanceerd beeld van de islam (belang van geschiedenis in het curriculum)  Initiatie in eigen levensbeschouwing én belang van ontmoeting en dialoog  Opleiding tot islamleraar, imam en islamconsulent  Onderscheid tussen morele en pragmatische regels (cfr. Patrick Loobuyck)

www.kinderrechtencommissariaat.be