Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna Nowa Przeróbka

Nowa Przeróbka Koncepcja urbanistyczno - architektoniczna Gdańsk, 2021

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna na terenie dawnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego na gdańskiej Przeróbce” Publikacja powstała w ramach magisterskiej pracy dyplomowej „Miasta produktywne w ujęciu lokalnym.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla terenu dawnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego na gdańskiej Przeróbce” sporządzonej na kierunku Architektura Przestrzeni Kulturowych w Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku.

Autor: inż. Karol Drobniewski Promotor: prof. ASP dr hab. Jan Sikora Recenzentka: prof. ASP dra hab. Monika Zawadzka

Gdańsk, 2021

Nieopisane zdjęcia należą do autora lub pochodzą z prywatnych archiwów i stron Internetowych, których autorzy nie są znani.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Wprowadzenie

praca magisterska - część projektowa

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

fot. Sebastian Huber / unsplash.com

4

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Wprowadzenie

Nowe możliwości rozwoju miasta na przełomie ostatnich lat Gdańsk to główne polskie miasto położone przy Morzu Bałtyckim będące istotnym ośrodkiem usługowym, kulturowym i gospodarczym w regionie. Połączenie z morzem oparte na handlu i wymianie z sąsiednimi krajami, jest kluczem do sukcesu i rozwoju miasta, a także stanowi integralną część jego tożsamości.

W ostatnich latach krajobraz miasta zmieniał się dynamicznie. Gdańsk przeżywa prawdziwy renesans od czasów po 1945 roku, kiedy to był odbudowywany ze zniszczeń II wojny światowej. Siłą napędową zmian w krajobrazie jest przede wszystkim dynamiczny rynek nieruchomości, który notuje jeden z największych przyrostów w kraju. Z roku na rok możemy obserwować wzrost oddawania kolejnych inwestycji do użytku. Na rynku przodują nowe budynki mieszkaniowe i obiekty komercyjne oferujące wynajem przestrzeni biurowych. Oprócz południowych dzielnic Gdańska, prawdziwy rozkwit przeżywają teraz tereny śródmiejskie o charakterze poprzemysłowym, które stają się prekursorem kształtowania w mieście nowych zespołów urbanistycznych wysokiej jakości. Często są to obszary, na których zagospodarowanie miasto czekało w niektórych przypadkach nawet kilka dekad. Wśród nich znajdują się ukończone inwestycje w obszarze Wyspy Spichrzów, a także rozpoczynają się prace nad zabudową Polskiego Haka i Młodego Miasta, które mają stworzyć nową, tętniącą życiem dzielnicę miejską, o funkcjach mieszanych. Zabudowywanie ostatnich wolnych terenów śródmiejskich, stały rozwój miasta, migracje i popyt gospodarczy zmuszają miasto do dalszej ekspansji i poszukiwania terenów pod zabudowę, na których w przyszłości powstanie lepsza nowa przestrzeń miejska.

praca magisterska - część projektowa

5

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Inwestycje w mieście Polski Hak To jedno z miejsc, które zapisały się w dziejach ekonomicznego rozwoju Gdańska i które, po długich latach degradacji, znowu zaczynają przyciągać uwagę inwestorów. O terenach zrobiło się głośno w 2008 roku, podczas przedstawienia wizji dla Polskiego Haka przygotowanej na zlecenie izraelsjkiej firmy Landmark przez światowej sławy architekta Daniela Libeskinda.

Nad zaprojektowanym przez amerykanina kompleksem mieszkalno-usługowym, w północnej jego części, wznosiła się blisko 200 metrowa wieża. Kilka lat później właścicielem działki położonej na cyplu został warszawski deweloper Eco Classic, który wstępnie również zaplanował tu budowę wielofunkcyjnego wieżowca. Dominanta zaprojektowana przez gdańską pracownię KD Kozikowski Design (w portfolio realizacji m.in. Gdańska Filharmonia Bałtycka i Deo Plaza) ma 170 metrów wysokości i 45 pięter (m.in. biura, hotel i restauracja). Póki co nie ma pewności do realizacji powyższych wizji. Obecnie na terenie Polskiego Haka odzyskiwane są nabrzeża przez prowadzenie prac umacniających linię brzegową cypla i powstają nowe inwestycje mieszkaniowe. Jedną z nich jest Nadmotławie wznoszone i zaprojektowane przy ulicy Sienna Grobla przez przedsiębiorstwo Robyg, oraz osiedle Riverview znajdujące się przy ulicy Angielska Grobla, nad kanałem Na Stępce.

Młode Miasto Podążając za światowymi trendami, oraz potrzebami miasta ponad 20 lat temu narodziła się idea pobudzenia historycznych terenów Stoczni Gdańskiej do życia i ponownego oddania ich mieszkańcom. Teren ten ma nazywać się Młodym Miastem, na który składają się głównie tereny zabytkowej Stoczni Cesarskiej 6

i Stoczni Schichaua, oraz teren znajdujący się między Europejskim Centrum Solidarności, a budynkiem starej Montowni, na którym obecnie trwa budowa Doków inwestycji dewelopera EuroStyl. W ramach niej powstaną mieszkania, biura, aleja usługowa, a stara Montownia zostanie zaadaptowana na multifunkcjonalny budynek. Na pozostałych obszarach zorganizowano konkursy na masterplany, jednak w najbliższym czasie nie zapowiada się na przekształcenia tych obszarów.

Wyłoniona w konkursie na masterplan koncepcja zagospodarowania Stoczni Cesarskiej stawia na „otwarte” zabytki i mieszkania na obrzeżach. Projekt zakłada stworzenie blisko 3500 mieszkań, a także przestrzeni biurowych, punktów handlowych, miejsc wypoczynku, hoteli i obiektów kultury. Ważnymi aspektami było przede wszystkim zachowanie unikalnych walorów historycznych terenu, a także stworzenie nowej architektury, dobrze zakomponowanej z budynkami istniejącymi. W 2019 roku trwały prace projektowe nad pierwszymi trzema budynkami znajdującymi się przy starym budynku dyrekcji. Obecnie inwestycja jest zablokowana przez wojewódzkiego konserwatora zabytków między innymi ze względu na zbyt wysoką zabudowę proponowaną na krańcach obszaru opracowania.

Półwysep Drewnica i obszar dawnej stoczni Schichaua jest terenem inwestycyjnym znajdującym się po zachodniej stronie Wyspy Ostrów miedzy ulicą Popiełuszki, a węzłem tramwajowym Kliniczna. Jak w przypadku Stoczni Cesarskiej, głównym założeniem jest tu lokowanie mieszkań wraz z towarzyszącymi usługami i infrastrukturą publiczną. Obrano cztery budynki jako dominanty, które mają mieć nie więcej niż 55 metrów wysokości i być charakterystyczne z archi-

tektonicznego punktu widzenia -za przykład podaje się Filharmonię w Hamburgu. Reszta budynków będzie miała maksymalnie 25 metrów. Zabudowa ma mieć charakter nowoczesny, jednak spójny z zabudową historyczną. Dalej od terenu wzdłuż ulicy Jana z Kolna w kierunku Zielonego Trójkąta planuje się budowę siedmiopiętrowych biurowców przypominających kształtem budowę statku.

lat. Projektowana dzielnica ma szansę stać się miejscem zamieszkania dla pracowników portu, a także siedzibą firm i przedsiębiorstw usługowych lub produkcyjnych związanych z branżą portową. Oprócz tego Port Gdański angażuje się w akcje społeczne i testuje innowacje np. plan zrównoważonej mobilności, który zakłada m.in. uruchomienie kolei pasażerskiej w celu dojazdu pracowników do miejsca pracy.

Droga do Wolności została wyłoniona w konkursie już w roku 2013 i zakłada ona stworzenie miejskiej promenady przebiegającej przez teren dawnej stoczni.

Niestety realizacja przedsięwzięcia została odwleczona w czasie, jednak miasto zapewnia ze dojdzie do jej realizacji. Głównymi jej założeniami jest uwydatnienie istniejącej zabudowy stoczniowej, a także zastosowanie roślin jako ważnego materiału, których atutem będzie ich zmienność w czasie pór roku. Droga rozpoczynać się ma przy pomniku Solidarności, a kończyć na moście pontonowym na Wyspę Ostrów, która prawdopodobnie w przyszłości także zostanie zaadaptowana na potrzeby mieszkańców.

Stogi, Przeróbka i Dolne Miasto

Rozwój Portu Gdańskiego Port Gdańsk swoje przedsięwzięcia koncentruje w bliskiej odległości od projektowanego terenu. Inwestycje dotyczą nie tylko terminali przeładunkowych zlokalizowanych w Porcie Zewnętrznym, ale także polegają na wzmacnianiu ruchu kolejowego i samochodowego. Za kilka lat powstanie także nowy Port Centralny zlokalizowany na sztucznym nasypie w kierunku wód Zatoki Gdańskiej. Dlaczego rozwój Portu ma tak duże znaczenie dla projektowanego obszaru? Bezpośrednia lokalizacja terenów przemysłowych zarządzanych przez Port Gdański sprawia, że przeznaczenie tych terenów nie zmieni się w przeciągu kilkudziesięciu najbliższych

Wiele gdańskich dzielnic przeżywa prawdziwy okres rewitalizacji. W ramach rewitalizacji dzielnice pięknieją, a mieszkańcy stają się bardziej przyjaźni. Wśród nich jest Dolne Miasto, które odzyskało swój dawny charakter. Ponadto obecnie prace rewitalizacyjne prowadzone są na Stogach i Przeróbce, które są dzielnicami zlokalizowanymi bezpośrednio przy obszarze opracowania. Wśród inwestycji obecnie realizowanych na tych terenach są inwestycje infrastrukturalne związane z remontem infrastruktury podziemnej oraz drogowej, w tym poprawa komunikacji zbiorowej, czy termomodernizacja budynków, wprowadzanie retencji wód opadowych, a także realizowane są projekty z budżetu obywatelskiego.

3

Drewnica Młode Stogi Stocznia Cesarska

YIT

2

5

Droga do Wolności

Doki

Bastion Wałowa

1 Brabank

Riverview

Kamiennice Dzwonika

Angielska Grobla

Legenda DeoPlaza i Granaria

Długie Ogrody

- granice opracowania Scala

- wolne obszary inwestycyjne przeznaczone na zabudowo mieszkaniowo - usługową - inwestycje zrealizowane, w trakcie realizacji 1 - Polski Hak 2 - Młode Miasto 3 - Port Gdański 4 - Przeróbka 5 - Stogi 6 - Dolne Miasto

Dwie Motławy

Stara Zajezdnia

6

4

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Wprowadzenie

Od zapomnianego, do nowego obszaru miejskiego Obszar projektowy ma powierzchnię blisko 36 hektarów i mieści się na terenie Przeróbki przy ul. Siennickiej 25, zlokalizowanej na Wyspie Portowej w Gdańsku, usytuowanej bezpośrednio na wschodnim brzegu Martwej Wisły u wylotu Mostu Siennickiego.

Obszar zajmuje dużą parcelę o rzucie zbliżonym do prostokąta ściętym narożnikiem od północnego zachodu, ograniczonego od północnego-wschodu torami kolejowymi, południowego - wschodu ulicą Siennicką, południowego - zachodu ulicą Przetoczną i północnego - zachodu ulicą Ku Ujściu.

8

Dzielnica

Teren projektowy

Przeróbka mieszkaniowa zlokalizowana jest wzdłuż swojej południowej granicy. W dzielnicy znajduje się cała niezbędna infrastruktura taka jak sklepy, szkoła i przedszkole, biblioteka, przychodnia, obiekty sportowe i przystanki komunikacji miejskiej. W ostatnich latach przeprowadzono prace rewitalizacyjne dzielnicy związane przede wszystkim z remontami budynków mieszkaniowych, remontem ulicy Siennickiej i Lenartowicza polegającej na wymianie torowiska tramwajowego i wymianie nawierzchni drogowej z chodnikami, poprawie jakości przestrzeni publicznych, oraz uwolnieniu i remoncie nabrzeży wzdłuż Martwej Wisły, przy części mieszkaniowej. Prace te nie są w pełni zakończone i w przyszłości powstaną nowe przestrzenie publiczne. Dzielnica charakteryzuje się bliskim dojazdem zarówno w kierunku dzielnic zlokalizowanych wzdłuż dolnego tarasu miasta (tunel pod Martwą Wisłą lub Podwale Przedmiejskie), a także gmin i wsi ościennych zlokalizowanych poza miastem (trasa Majora Sucharskiego – obwodnica. Atrakcyjna lokalizacja sprawia, że od Śródmieścia będącego jednym z kluczowych centrów usługowych miasta, a zarazem miejscem głównych atrakcji turystycznych dzieli go 15 minut spacerem, niewiele dalej znajduje się Westerplatte, Twierdza Wisłoujście, a także bardzo atrakcyjne tereny przyrodnicze takie jak lasyi plaże.

Teren jest tylko częściowo zagospodarowany i użytkowany. Poza zabytkowym zespołem zabudowy zlokalizowanym przy Przeróbce mieszkaniowej, zagospodarowanie ma charakter bardziej prowizoryczny i nietrwały, niż opiera się na tworzeniu pełnej infrastruktury do obsługi tego obszaru. Związane jest to z charakterem przedsiębiorstw zlokalizowanych na obszarze, dla których liczy się łatwa możliwość adaptacji przestrzeni. Znajdują się tam liczne usługi związane z handlem i małą produkcją m.in. hurtownie i sklepy specjalistyczne, warsztaty samochodowe i przedsiębiorstwa przemysłu lekkiego. Blisko połowę terenów (gruntów i powierzchni hal magazynujących) jest wystawiona na sprzedaż lub najem nawet od kilku lat. Wśród nich znajduje się charakterystyczna Wieża Ciśnień. Wzdłuż północno-zachodniej granicy porasta dzika, gęsta zieleń, na terenie której mieściła się wcześniej filia obozu koncentracyjnego Stutthof.

Obecnie nie ma po nim śladu. W pobliżu terenu znajdują się przystanki autobusowe i tramwajowe, oraz stacje roweru miejskiego MEVO. Stworzenie na terenie nowej tkanki urbanistycznej i uzupełnienie martwego dla mieszkańców terenu przemysłowego, pozwoli dopełnić dzielnicę nie tylko pod względem funkcjonalnym, ale również urbanistycznym.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

ul.

Ku

iu

c Ujś

ul. P

rzet oczn

a

icka

ul

nn . Sie

praca magisterska - część projektowa

9

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

I

Ą

N IO

A

D TA

AL

ISŁ

/S

I OG ST A IC ODN OBW

ŚR Ó

DM IEŚ CI

E

10 km

7 km

TO IAS

5 km

3 km

M DE MŁO

AŻ

O

GDAŃSK WRZESZCZ

PL

ĄW TW

P EX

LIW A

POR TG DAŃ SK

AR DM PO

R BE

SK O

IN TTE / TERM WESTERPLA

L NE TU AM

GD AŃ

W ciągu następnych kilkunastu lat Gdańsk będzie rozwijać się w stronę wody, a tereny poprzemysłowe położone na Śródmieściu, utracą swój dziki charakter na rzecz nowej zabudowy miejskiej. Przywrócenie terenu ludziom na obszarze ZNTK i utworzenie na nim nowej dzielnicy jest szansą do stworzenia nowej, blisko 8 kilometrowej, cyrkularnej trasy po terenach poprzemysłowych miasta, której przejście zajmie blisko 2 godziny. Na trasie znajdą się tereny zarówno z czynną działalnośćią przemysłową, jak i nowymi dzielnicami, które zachowały swój przemysłowy charakter. Trasa będzie przebiegała przez tereny Stoczni Cesarskiej i Młodego Miasta, Głównego Miasta wzdłuż Motławy, Polskiego Haka, projektowany teren ZNTK, skąd następnie proponuje się aby była prowadzona na przemysłowo-stoczniową Wyspę Ostrów mostem, który niegdyś przebiegał we wskazanym miejscu. W przypadku realizacji mostu, jest to szansa nie tylko na ciekawą atrakcję turystyczną, ale zapewnienie lepszych połączeń komunikacyjnych w mieście. Będzie to także jedyna trasa spacerowa w Gdańsku z tak liczną ilością mostów, a ponad połowa jej długości będzie przebiegała wzdłuż wody.

10

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Brak dostępu do nabrzeży poza strefą śródmiejską

Odzyskiwanie nabrzeży

Budowa mostu

Połączenie

Duża niedostępność nabrzeży sprawia, że nadal najbardziej popularnym kierunkiem spacerowym są nabrzeża Motławy ,a przemieszczanie ludności odbywa się do wewnątrz zabytkowej tkanki miasta.

Powolne odzyskiwanie nabrzeży sprawia, że Gdańsk powraca do swojego historycznego charakteru miasta śródlądowo portowego.

Zagospodarowanie Wyspy Ostrów to tylko kwestia czasu. Odbudowa mostu pieszo - samochodowego w jego historycznej lokalizacji pozwoli na zwiększenie dostępności na terenie całego miasta.

Utworzenie ringu wzdłuż czterech najważniejszych obszarów przemysłowych w strukturze miasta.

praca magisterska - część projektowa

11

12

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Wprowadzenie

Początki ZNTK

Nowa Era

Odbudowa zakładu

Początki ZNTK

Powstanie warsztatów kolejowych na Przeróbce wiązało się z wytyczeniem w 1905 roku linii kolejowej dla ruchu towarowego doprowadzonej do wówczas dynamicznie się rozwijających terenów przemysłowych na Wyspie Ostrów. Równolegle z budową linii na Ostrowiu wzniesiono duże zakłady elektromechaniczne, silnie związane z powstałymi w latach 1910-1920 warsztatami kolejowymi. Ich lokalizacja na gdańskiej Przeróbce wiązała się także z budową w latach 1911-1912 wielkiego mostu zwodzonego na Martwej Wiśle (Most Breitenbacha), który stworzył dogodne połączenie komunikacyjne Gdańska z terenami przemysłowymi Przeróbki. Bezpośrednio z budową warsztatów powstało osiedle domów dla pracowników zakładów zlokalizowane wzdłuż ulicy Siennickiej, Lenartowicza i Przetocznej. Działalność zakładów rozpoczęła się dnia 2 czerwca 1912 roku jako Eisenbahn Hauptwerkstatt Danzig-Troyl (Główny Warsztat Kolejowy Gdańsk-Trojan) w skrócie EHW-Troyl.

Zakłady wyposażono wtedy w największe na Pomorzu Gdańskim hale przemysłowe np. hala napraw wagonów ma wymiary aż 251x103 m. W latach 1920-1921 zamontowano tu ponad 150 parowozów towarowych typu 7001 (seria PKP Tr20175) zakupionych przez rząd polski, które zostały wyprodukowane w Baldwin Locomotive Works w Filadelfii (USA).

Po zakończeniu I wojny światowej, w 1922 roku na mocy art. nr 107 traktatu wersalskiego z 1919 roku zakłady zostały przekazane na bezpłatną, 50 letnią dzierżawę wraz z dawną Stocznią Cesarską nowo utworzonej międzynarodowej spółce International Shipbuilding & Engineering Co Ltd. używającej też nazwy Danziger Werft und Eisenwerkstatten AG z udziałem 20% kapitału polskiego, 20% Wolnego Miasta Gdańska, 30 % Wielkiej Brytanii i 30% Francji. W okresie II wojny światowej zakłady działały jako Zakłady Remontowe (DRB-Ausbesserungswerke), którymi zarządzały Koleje Rzeszy Niemieckiej (Deutsche Reichsbahn – DR), gdzie oprócz podstawowej działalności przerabiały między innymi samochody ciężarowe na drezyny i produkowały kadłuby ścigaczy torpedowych.

Po wyzwoleniu w 1945 zakłady zaczęły nosić nazwę Warsztatów Głównych Gdańsk-Trojan, a następnie Warszatów Kolejowych Polskich Kolei Państwowych.

Do końca 1945 przeprowadzono remont około 100 parowozów i wagonów. Zespół został odbudowany ze zniszczeń wojennych w latach 45-50 XX wieku. Od 1952 oficjalnie teren zaczął nosić nazwę Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego (ZNTK), gdzie zakłady miały własną szkołę dla pracujących, oraz zatrudniano ponad 3000 pracowników. Wykonywano tam między innymi odbudowy pociągów dla Szybkiej Kolei Miejskiej, które zostały otrzymane w ramach odszkodowań wojennych, produkowano autobusy dla PKS, a także zbudowano kilka pługów śnieżnych. Przez wiele lat na trasie Kanał Kaszubski-Port – Gdańsk Główny kursował pociąg służbowy wożący głównie pracowników ZNTK, pociągi te docierały także do GdyniGłównej i Gdyni-Chyloni, a nawet do Wejherowa.

Od 2001 roku przedsiębiorstwo zmieniło nazwę na Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego i Miejskiego sp. z o.o., a także znacznie okrojono jego funkcje ze względu na specjalizację wynikającą z przeniesienia jego funkcji i niską rentowność przedsiębiorstwa. Od tej pory zakłady zajmują się głównie naprawą rewizyjnych lokomotyw elektrycznych (lokomotywy InterCity).

Zmieniła się także powierzchnia zakładów, od tej pory zajmują modernistyczną halę zbudowaną w drugiej połowie lat XX. Pozostałe grunty i budynki zaczęto wyprzedawać lub dzierżawić. Obecnie na obszarze opracowania znajduje się ponad 50 przedsiębiorstw, związanych głównie z handlem, składowaniem i naprawą. Oprócz tego znajdują się tam punkty świadczące usługi szkoleniowe i sportowe.

praca magisterska - część projektowa

13

Caption on image, White

Caption on image, White

Caption on image, White

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Caption on image, White

Caption on image, White

Caption on image, White

Caption on image, White

Caption on image, White

praca magisterska - część projektowa

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Wprowadzenie

Dziedzictwo materialne i niematerialne

Budynki

Relikty

Pamięć

Wspólnota

Piękne zabytkowe hale mimo swojej niewielkiej wysokości i prostoty nadają wzniosłości i majestatyczności miejscu. Mnogość detali i ornamentów sprawia, że miejsce można potraktować jak architektoniczną zagadkę, w której z każdą nową wizytą odkrywa się nowe szczegóły.

Porzucone na terenie koła, stalowe pręty, narzędzia i urządzenia nadają wyrazu autentyczności i tworzą genius loci miejsca. Dzięki temu miejsce należy do jedynych w swoim rodzaju na mapie miasta ponieważ jest silnie kojarzone z koleją. W przyszłości elementy te, powinny zostać zachowane i podkreślone.

Od początków teren użytkowany jest przemysłowo.

Wysoka ranga miejsca jest spowodowana jego bogatą tradycją, która zapisała się na kartach historycznych Polski. W przeszłości na terenie zbudowano i wyremontowano wiele wagonów i lokomotyw. Obecnie teren tworzy nową historię opartą na współczesnych usługach, tworząc niewielką miejską manufakturę.

Społeczność stanową istotną część historii ZNTK. Uczestnikiem historii było niemal sześć pokoleń, z czego pięć było związanych z budową i utrzymaniem kolei. Część społeczeństwa nadal mieszka na terenach Przeróbki lub pobliskich dzielnic i mocno identyfikuje się z miejscem. Mimo, że obecne przedsiębiorstwa znajdujące się na terenie są związane z zupełnie innymi branżami, to ich pracownicy integrują się i tworzą wspólnotę.

praca magisterska - część projektowa

17

praca magisterska - część projektowa

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Wprowadzenie

Architektura i urbanistyka obszaru Zespół jest dobrze zachowanym przykładem eklektycznej architektury przemysłowej z początku XX wieku, Wyróżnia się ze względu na swoją dużą wartość, oryginalną, dopracowaną i spójną w wyrazie architektonicznym formę, a także jest jednym z nielicznych zespołów z tak dobrze zachowaną i bogatą w liczbę zachowanych obiektów na terenie województwa.

Kompozycja zabudowy - zespół zabudowy ustalony do rekompozycji (ZNTK) - dwutraktowy ciąg komunikacyjny wschód - zachód - ciąg komunikacyjny północ - południe - zachowane torowiska - suwnice (czynne) - zlikwidowany dźwig - wejścia na teren

20

Kompozycja zabudowy

Budynki

Kompozycja zabudowy wyróżnia się uporządkowanym i logicznym układem przestrzennym z czytelnymi dwiema, wzajemnie prostopadłymi osiami kompozycyjnymi wytyczonymi przez główne przecinające się przez całą szerokość działki ciągi komunikacyjne – krótszy północ-południe i dłuższy dwutraktowy w kierunku wschód-zachód. Pierwszy z nich wytyczony od głównego wjazdu od strony ul. Przetocznej łączy obie hale produkcyjne, zlokalizowane po jego zachodniej stronie. Po stronie wschodniej traktu znajduje się na południowym odcinku skwer ze starym drzewostanem, plac przed bramą główną i warsztaty szkolne.

Na odcinku północnym traktu zachowano torowisko na którym stał duży dźwig portalowy, będący ważnym elementem świadczącym o tożsamości tego miejsca.

Na osi wschód-zachód wytyczonej między dwoma traktami komunikacyjnymi pas terenu zlokalizowano budynki Narzędziowni, Małą Kuźnię, Kompresornie z Kotłownią, Wieżę Ciśnień i nieistniejącą już Wieżę Wiórową oraz Halą Produkcyjną II.

Mimo ciągłej eksploatacji, stan zachowania substancji zabytkowej określa się jako dobry, wymagający przeprowadzenia szeroko zakrojonych prac remontowych, mających na celu odzyskanie dawnego blasku, a także zabezpieczenie postępującej degradacji tych unikalnych w skali regionu obiektów. Został wpisany do rejestru zabytków w 2001 roku. Do tego czasu część występujących budynków i elementów infrastruktury o wysokiej wartości kulturowej została usunięta lub utraciła swoją wartość m.in poprzez powstawanie dobudówek lub remontów, które zniszczyły pierwotny charakter obiektów poprzez zastosowanie złych materiałów, czy stosowanie najtańszych rozwiązań technologicznych. Mimo wszystko zarówno fasady jak i wnętrza zachowanych na obszarze budynków są w dobrym stanie technicznym.

Podczas inwentaryzacji i analizy dokumentów wykazano nieścisłości w przypadku statusu ochrony zabytków nieruchomych. Według gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków z dnia 15.02.2021 r. na terenie znajduje się 11 obiektów podlegających ochronie na obszarze zabytkowego ZNTK i 3 obiekty poza obszarem. Według MPZP ochronie pełnej podlega 15 obiektów, w tym 10 z nich znajdują się na terenie zabytkowego układu. Na kartach białych zabytków znajdują się obiekty, których nie uwzględniono w powyższych dokumentach. Całość wykonanej inwentaryzacji i podjętych decyzji projektowych została zilustrowana na następnych stronach.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Oryginalne elementy zagospodarowania z charakterem

Ceglane hale przemysłowe z oryginalnie zachowaną strukturą wewnętrzną

Dominanty i akcenty: stara Kotłownia i Wieża Ciśnień

Suwnice i urządzenia techniczne

Tory kolejowe zachowane fragmentami lub w całości

Stalowe elementy budowlane leżące na ulicach

Bogate ceglane elewacje z oryginalną stolarką okienną

Zdobienia i płaskorzeźby na elewacjach

praca magisterska - część projektowa

21

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Układ zabudowy - budynki istniejące

Stan techniczny bryły budynku - zadowalający obiekt zachowany w bardzo dobrym lub dobrym stanie technicznym, wymagający renowacji lub niewielkiego remontu

- zły obiekt w złym stanie techninczym wymagający całkowitego odtworzenia

Analiza budynków - budynki pod ochroną konserwatora

Remonty

i budynki podlegające ochronie według MPZP - budynki podlegające ochronie według MPZP - budynki znajdujące się na kartach białych - budynki o wartości kulturowej - zespół zabudowy ustalony do rekompozycji (ZNTK)

Waloryzacja obiektów

- budynki do likwidacji - budynki pozostawione do dalszych analiz

22

- budynki do zachowania

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Hala napraw wagonów Hala napraw lokomotyw Łaźnia Kotłownia Wieża Ciśnień

Zapalarnia

Zespół bramowy z kioskiem i portiernią

Budynek Dyrekcji Narzędziownia Warsztaty szkolne

Stołówka

Bufet

praca magisterska - część projektowa

23

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Mur i zespół bramowy z kioskiem i portiernią

Budynek dyrekcji

Sala konferencyjna z bufetem

Łaźnia

• Usytuowany wzdłuż wschodniej granicy obszaru posiadający bramę główną i dwie bramy boczne; • Zlicowany jest z budynkiem Dyrekcji, Łaźni i Salą Konferencyjną z Bufetem, a także Kioskiem i Budynkiem portierni; • Mur wysoki, ceglany na ceglanym cokole, wertykalnie dzielony ceglanymi filarkami, pola muru między nimi tynkowane, odcinki muru zwieńczone 2-spadowymi daszkami krytymi dachówką; • Brakujące elementy bramy głównej - drzwi wejściowe i boczne; • Południowo-wschodni fragment muru, kiosk i portiernia zostały wyremontowane.

• Usytuowany wzdłuż wschodniej granicy obszaru, na osi ulicy Siennickiej; • Posiada zwartą, dwukondygnacyjną bryłę, z wysokimi masywnymi piwnicami, zbudowany na planie prostokąta z 2-kondygnacyjną werandą od północy; • Pokryty jest wysokim 4-spadowym dachem pokrytym dachówką; • Na dachu znajdują się lukarny w ozdobnej drewnianej oprawie i trzepień z kutą balustradą; • Elewacje licowane licówką, wertykalnie dzielone tynkowanymi lizenami i pilastrami o kompozytowych głowicach, wykonano również płyciny podi międzyokienne oraz pole szczytu wieńczące ryzalit frontowy; • Zachowana stolarka okienna - okna o profilowanym ślemieniu.

• Usytuowany wzdłuż wschodniej granicy obszaru, przy bramie głównej przedsiębiorstwa; • Budynek założony na planie prostokąta o układzie poprzecznie 3-pasmowym, odpowiadający podziałom funkcjonalnym wnętrza; • Elewacja 5-osiowa, wsparta nieznacznie wysuniętym przed lico ceglanym cokole sięgającym górnej krawędzi parapetów.

• W skrajnej osi północnej głęboki, wąski 2-kondygnacyjny ryzalit, kryty odrębnych dachem 3-spadowym, na osi ryzality niewielkie owalne okienko.

• Pokryty jest wysokim 4-spadowym dachem pokrytym dachówką.

• Budynek usytuowany integralnie z murem wzdłuż wschodniej granicy obszaru, • Przeszedł generalny remont przez co utracił pierwotny charakter; • 2-kondygnacyjny budynek założony na planie dwóch prostokątów; • Od story ulicy na osi elewacji znajdują się trzy płaskorzeźby - środkowa przedstawia syrenę z trójzębem, boczne wrzecionowate medaliony z konikami morskimi.

24

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Narzędziownia; Stołówka Kuźnia miedzi i mosiądzu i kuchnia

Kuźnia, obręczarnia i resorownia

Kotłownia

• Usytuowana na wschodnim krańcu zakładu; • Od wschodniej strony torowisko na którym stał dźwig portalowy; • Budynek wolnostojący, zwarty, 1-kondygnacyjny; • Elewacje licowane licówką, północna i południowa wsparte masywnymi, ceglanymi przyporami, przypory narożne znajdują się ponad połacią dachu, w polach między przyporami duże domknięte półkoliście otwory okienne; • Stalowe okna drobnopodziałowe, w większości zachowane; • Od frontu dwa eklektyczne tynkowane szczyty, między nimi komin; • Przy zachodniej części dobudówka bez wartości historycznej.

• Usytuowana wzdłuż głównej, wewnętrznej drogi w przedsiębiorstwie; • Budyenk wolnostojący, założony na planie prostokąta, 1-kondygnacyjny; • Dach dwuspadowy z bardzo dużym świetlikiem osłoniętym od wschodu dużym eklektycznym szczytem, od części zachodniej szczyt ceglany nawiązujący do budynku Kuźni; • Licowane lizeny w elewacji wschodniej i ukośne przypory w elewacjach północnej i południowej; • Pola między przyporami i lizenami tynkowane, w polach wysokie, odcinkowo domknięte otwory okienne i bramne; • Okna stalowe, szczeblinowe, w dobrze zachowanym stanie.

• Usytuowana wzdłuż głównej, wewnętrznej drogi w przedsiębiorstwie; • Zwarty kompleks na planie kwadratu z prostokątnym aneksem od strony wschodniej; • Aneks pokryty dachem 3-spadowym z dachówką z którego wychodzi okrągły, ceglany ok 65. metrowy komin wzmacniany stalowymi obręczami; • Korpus główny pokryty dachem walcowatym z centralnym świetlikiem wzdłuż osi dłuższej i mniejszymi świetlikami usytuowanymi prostopadle; • Elewacje kompleksu licowane licówką; • Okna stalowe, drobnopodziałowe, dobrze zachowane; • W polach szczytów elewacji wschodniej i zachodniej dekoracyjne formy geometryczne.

• Usytuowana wzdłuż głównej, wewnętrznej drogi w przedsiębiorstwie; • Budynek wolnostojący, założony na planie podłużnego prostokąta, podzielony na dwie części; • Dach dwuspadowy kryty papą (część wschodnia) i dachówką (część zachodnia); • Architektura eklektyczna; • Elewacje licowane licówką; • Stolarka okienna zachowana w większości; • Nad wejściem do bufetu glazurowana, barwna płycina z dzbankiem.

praca magisterska - część projektowa

25

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Hala napraw wagonów

Hala napraw lokomotyw

Wieża ciśnień

Zapalarnia, parowozownia i narzędziownia

• Usytuowany w północno-wschodniej części zakładu wzdłuż granicy działki; • Założony na planie wydłużonego prostokąta z czytelnie zarysowanym podziałem na trzy części o zróżnicowanej szerokości; • 1-kondygnacyjna bryła, niepodpiwniczona; • Elewacja 18-osiowa, podzielona wertykalnie 2-stopniowymi, ceglanymi przyporami; • Wystrój elewacji zakomponowany z wykorzystaniem zestawienia pól tynkowanych i elementów licowanych czerwoną licówką. Tynkowane tynkiem gładkim pola szczytów i wypełnienia między lizenami i przyporami; • W większości oryginalnie zachowana stolarka okienna i drzwiowa.

• Usytuowana w południowej części zakładu; • Wysoka jednoprzestrzenna hala o wysokiej konstrukcji stalowej; • Posiada neobarokowe szczyty za którymi są ukryte masywne świetliki; • Elewacje o wystroju eklektycznym z podziałami dwukondygnacyjnymi, licowane licówką; • Elewacje szczytowe dzielone wertykalnie wspierające tynkowany fryz wieńczący i tynkowane eklektyczne szczyty; • Pomiędzy lizenami półkoliście domknięte blendy okienne, względnie pierwotne; • Dłuższe ściany hali podzielone wertykalnie masywnymi, licowanymi cegłą cegłówkami; • Dach kryty papą.

• Usytuowana na końcu głównej, wewnętrznej drogi w przedsiębiorstwie; • Założona na planie koła z nadwieszoną szerszą kondygnacją; • Elewacje tynkowane; • Trzon rzeźbiony z wertykalnie półkoliście domkniętymi wnękami lizenowymi; • W walcowaty korpusie obudowy zbiornika rząd małych, prostokątnych okienek; • Całość zwieńczona krytym dachówką dachem namiotowym z okrągłą latarnią i z odrębnym dachem krytym blachą, na szczycie znajduje się chorągiewka • We wnętrzu znajduje się pierwotny zbiornik na wodę.

• Usytuowana w południowej części przedsiębiorstwa; • Budynek składający się z dwóch części - jedna o kształcie nieregularnego czworokąta z wydłużonym, niższym skrzydłem od strony wschodniej, druga prostokątna; • Kryty dachem 2-spadowym o niewielkim nachyleniu; • Wzdłuż kalenicy współczesny, wysoki świetlik; • Elewacje licowane licówką, w korpusie głównym elewacje szczytowe dzielone wertykalnie ceglanymi lizenami; • Lizeny w górnej części dekorowane płycinami z ceramicznym motywem girlandowych wianków. pola szczytów tynkowane. W polach pomiędzy lizenami wysokie, szerokie i domknięte półkoliście okna.

26

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Warsztaty szkolne

Akumulatorownia

Acetylownia

• Usytuowane przy wschodnim murze zakładu, we wschodniej pierzei - osi komunikacyjnej; • Parterowy budynek z dwoma skrzydłami niższym i wyższym, założony na planie zbliżonym do litery L; • Oba budynki licowane licówką z elementami dekoracyjnymi wykonanymi w tynku - lizeny, filary międzyokienne i gzymsy wieńczące; • Dach 2-spadowy kryty papą; • W budynku dydaktycznym okna prostokątne, w budynku warsztatowym duże, domknięte szczeblinowo okna o drobnych podziałach; • W odcinku północnym trzy duże wrota drewniane; • W szczycie południowym płaskorzeźba przedstawiająca sowę i dzięcioła.

• Usytuowana przy wschodnim murze zakładu; • Niski, 1-kondygnacyjny budynek; • Zatracony charakter budynku poprzez dodane dwa skrzydła, remont i liczne ubytki cegieł; • Ocieplone ściany budynku styropianem otynkowanym i pomalowanym na kolor brązowy; • Niewielka wartość historyczna; • Substancja budynku bezpowrotnie utracona.

• Usytuowana przy południowej granicy kompleksu ZNTK; • 2-kondygnacyjny budynek założony na planie prostokąta; • Dach 4-spadowy o niewielkim nachyleniu połaci, centralnie w dachu przeszklony belweder o odrębnym 4-spadowym dachu ze sterczyną; • Stalowe drzwi i okna; • Niewielka wartość historyczna; • Kiepski stan techniczny, grozi zawaleniu.

praca magisterska - część projektowa

27

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Wprowadzenie

Różnorodność detali Caption on image, White

Caption on image, White

Caption on image, White

Caption on image, White

Na tle prostych hali możemy dostrzec wiele wyróżniających się elementów. Stosunkowo proste budynki zabytkowe są niczym kanwa, na której znajdują się detale nadające im intrygujący, przykuwający oko charakter.

Caption on image, White

28

Caption on image, White

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Caption on image, White

Caption on image, White

Caption on image, White

Caption on image, White

Caption on image, White

praca magisterska - część projektowa

29

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Wprowadzenie

Uwarunkowania planistyczne

relikty, które stanowią tożsamość miejsca takie jak tory kolejowe, urządzenia mechaniczne i przemysłowe.

Obiekty te powinny zostać wyeksponowane w przestrzeni publicznej. Zabytki na terenie według MPZP podlegają: ochronie pełnej - ochrona bryły budynku, wystroju, detalu i materiałów elewacyjnych, pokrycia dachu, otworów okiennych i drzwiowych, ochronie częściowej - ochrona wybranych elementów wyszczególnionych w karcie terenu

MPZP dla obszaru uchwalone uchwałą nr LIII/1627/2002 Rady Miasta Gdańsk z dnia 26 września 2002 roku wskazuje teren opracowania jako teren produkcyjno-usługowo-składowy. Na tym terenie dopuszcza się działalność wszelką komercyjną pod warunkiem, że dana produkcja i zastosowane technologie uniemożliwiają powstanie zagrożeń dla środowiska i życia ludności. Na obszarze nie określa się maksymalnej powierzchni, wysokości i intensywności zabudowy. Co najmniej 10 % ogólnej powierzchni działek powinna zostać zachowana jako biologicznie czynna.

Dopuszcza się funkcje mieszkaniowe integralnie związane z prowadzoną działalnością komercyjną. Plan miejscowy będzie wymagał aktualizacji ze względu na zupełną zmianę przeznaczenia terenu.

ilości materiałów w stanie sypkim pod gołym niebem, produkcją o znacznej skali uciążliwości wynikającej z wielkości produkcji, przewozów koniecznych dla tej produkcji, generacji ruchu, emisji zanieczyszczeń oraz ilości odpadów poprodukcyjnych. Dopuszcza się lokalizacje administracji publicznej, usług handlu detalicznego, usług kultury, usług zdrowia i opieki społecznej, usług oświaty, usług nauki, usług gastronomii, usług łączności, usług sportu, usług turystyki i wczasów, usług rzemiosła, parkingi i garaże kubaturowe, biur instytucji komercyjnych, banków, miejsc kultu religijnego, małych hurtowni o wielkości przewozów nie przekraczającej przewozów związanych z handlem detalicznym, ogrodów zoologicznych i miejsc pokazu zwierząt, innych usług na zasadzie analogii do funkcji wymienionych powyżej lub o analogicznym stopniu uciążliwości, stacji paliw, punktów naprawy samochodów, warsztatów samochodowych, hurtowni, małych zakładów produkcyjnych, drobną wytwórczość, przemysłu elektronicznego, produkcji urządzeń elektrycznych i mechanicznych (poza produkcją środków produkcji i pojazdów), produkcji spożywczej (poza wielkimi zakładami mięsnymi i przetwórstwem ryb), azyli i hodowli dla zwierząt, zajezdni tramwajowej i autobusowej, terenów składowania samochodów osobowych i samochodów ciężarowych.

- 6/10, 6/11 ,10, 31/5 należą do osób fizycznych, - 31/48, 31/49, 31/51, 31/61, 31/62, 337 należą do spółek prawa handlowego, - 6/5, 25/1, 25/3, 25/6, 25/11, 27, 34/1 należą do osób fizycznych we współwłasności z osobami prawnymi

Możliwe rodzaje działalności przemysłowej

Ochrona konserwatorska

Warunki budowlane

Możliwa lokalizacja działalności przemysłowej pod warunkiem, że dana produkcja i zastosowane technologie uniemożliwiają powstanie zagrożeń dla środowiska i życia ludności, nawet w przypadku awarii, poza: przemysłem chemicznym, metalurgicznym, wydobywczym, przemysłem wymagającym składowania dużych

Na terenie znajdują się zabytki nieruchome objęte ochroną konserwatorską w skład którego wchodzi 10 obiektów zespołu warsztatów kolejowego, mur z bramą główną i trzema bramami bocznymi oraz kiosk.

Należy zachować wszystkie obiekty o wartości kulturowej. Oprócz tego należy zachować i eksponować

Występują ograniczenia ze względu na warunki naturalne. Na obszarze występują rzeczne grunty niespoiste i grunty antropogeniczne. Na terenie znajduje się gazociąg, który należy przebudować w celu realizacji koncepcji.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. Gdańsk Obszar opracowania jest oznaczony jako tereny przemysłowo-usługowo-składowe i tereny portowe.

SUIKZP nie jest aktem prawa miejscowego, a zatem nie służy jako podstawa do wydawania decyzji administracyjnych, dlatego realizacja inwestycji jest możliwa.

Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego

30

Podział nieruchomości Rozkład działek na terenie może utrudnić pozyskanie całego terenu przez inwestora. W projekcie należy uwzględnić, że działki położone poza własnością Skarbu Państwa i gminy m. Gdańsk mogą nie zostać wykupione. Wszystkie działki na obszarze opracowania położone są w obrębie 092. Większość działek stanowią obszary należące do Skarbu Państwa i gminy m.Gdańsk, natomiast działki:

Hałas Obecnie teren narażony jest w głównej mierze na hałas przemysłowy dobiegający z okolicznych przedsiębiorstw znajdujących się przy północno-zachodniej granicy opracowania, o wartościach przekraczających nawet 75 dB. Od strony północno wschodniej obszaru znajdują się tory kolejowe używane sporadycznie do transportu przemysłowego. W koncepcji należy zastosować rozwiązania minimalizujące oddziaływanie hałasu.

Zieleń i formy ochrony zieleni Obszar nie jest objęty formami ochrony przyrody, nie występują tam gatunki chronione. Należy maksymalnie zachować istniejące drzewa, a także wprowadzić nowe nasadzenia.

Powodzie Obszar opracowania nie jest zagrożony zalaniem o czym świadczą mapy zagrożenia powodziowego.

Dlatego w koncepcji projektowej nie jest konieczne uwzględnianie rozwiązań minimalizujących skutki wystąpienia powodzi, jednak należy zapewnić rozwiązania możliwości retencji wody.

Zanieczyszczenia Obszar opracowania od początku powstania zabudowy użytkowany jest jako przemysłowy, w związku z tym Należy mieć na uwadze możliwe duże skażenie gleb. Należy zastosować odpowiednie techniki rekultywacji gruntów.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

praca magisterska - część projektowa

31

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Odzyskiwanie terenu

praca magisterska - część projektowa

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Odzyskiwanie terenu

... i kreowanie przyszłej dzielnicy Strategia dla dzielnicy wynika z wykonanej mapy myśli dotyczącej atutów i cech obszaru. Koncepcja dzielnicy powinna być dostosowana do uwarunkowań nie tylko terenu projektowego, ale również miasta.

Jak kształtuje się sytuacja w mieście

Poszanowanie historii

i biurowe.

2. Budowa zespołów mieszkaniowych w celu zaspo-

Główne wnioski zostały skategoryzowane w trzech pojęciach i odpowiadają na pytanie „Jaka powinna być przyszła dzielnica?” : • idei - miasto produktywne • architektury - poszanowanie historii • programu - elastyczność i zróżnicowanie.

W pierwszej kolejności teren zostanie przygotowany pod przeprowadzenie inwestycji. Wzdłuż wschodniej granicy obszaru powstanie park z zielenią produktywną, a wewnątrz obszaru zostaną zdemontowane i zburzone obiekty o złym stanie technicznym i tymczasowym charakterze. Materiały z obiektów zostaną poddane recyklingowi, a ich elementy posłużą do kształtowania przyszłego obszaru. Remontowane budynki zabytkowe będą odzyskiwały dawny blask i staną się katalizatorem zmian przestrzeni. Część budynków nadal będzie pełniła funkcję lokalnych manufaktur, w których przedsiębiorstwa zostaną bardziej skondensowane przestrzennie, a inne zostaną przeznaczone na funkcje społeczno-kulturalne. Następnie zacznie się „oswajanie się” społeczności z terenem projektowym i proces oczyszczania terenu. Budowa nowych obiektów o funkcjach mieszkaniowo-usługowych rozpocznie się od południowej części obszaru wzdłuż ulicy Siennickiej i będzie wzrastała stopniowo ku górze, tworząc pełniejszy obraz dzielnicy.

1. Duży popyt i podaż na inwestycje mieszkaniowe

kajania popytu, a nie wprowadzanie przemyślanego układu funkcjonalno-przestrzennego opartego na idei.

3. Odzyskiwanie obszarów przemysłowych i wypieranie ich poza miasto

Jaka jest obecna oferta dzielnicy?

Elastyczność i zróżnicowanie

1. Dobra dostępność podstawowych usług.

2. Bardzo dobra lokalizacja i przystępna komunikacja publiczna.

4. Dzielnica o charakterze przemysłowym z częścią mieszkaniową

Jaka jest przeszłość terenu projektowego?

1. Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego 2. Podobóz Stutthof

Miasto produktywne

Co obecnie znajduje się na terenie?

1. Liczne przedsiębiorstwa przemysłowo - usługowe 2. Duże połacie zieleni 3. Liczne dziedzictwo materialne świadczące o przeszłości miejsca i unikalna na tle miasta zabudowa zabytkowa

34

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

fot. Video-Drone / video-drone.com

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

36

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Odzyskiwanie terenu

... przez wykorzystanie zasobów jako katalizator zmian w dzielnicy Na podstawie uwarunkowań projektu rozpoznano cztery główne potencjały, które należy wykorzystać jako zasób mogący przyczynić się do stopniowej transformacji miejsca.

Zbiorowość manufaktur

Istniejąca tkanka o wartości kulturowej

Tereny zieleni

Ludzie

praca magisterska - część projektowa

37

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Zbiorowość manufaktur Jednym z głównych atutów miejsca jest zróżnicowana działalność usługowo - przemysłowa, o niewielkim stopniu uciążliwości.

Obecnie, na terenie swoją działalność prowadzą przedsiębiorstwa związane m. in z naprawą samochodów, naprawą jachtów, obróbką metali, obróbką drewna, prototypownie, sklepy specjalistyczne, drukarnie, hurtownie, magazyny. To one są głównym potencjałem i rozwojem napędowym dzielnicy. Dlatego ważne jest, aby zapewnić możliwość pozostania najemcom na tym terenie i otworzyć się na kolejnych tworząc lokalną manufakturę. Stanie się to motorem napędzającym dzielnicy, a współdzielenie przestrzeni, sprzętów i wiedzy będzie skutkowało większym przyrostem gospodarczym. Prowadzone na terenie przedsiębiorstwa mają stać się uzupełnieniem oferty, a nie być konkurencją dla istniejących juz w pobliżu usług.

38

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

praca magisterska - część projektowa

39

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Tkanka

Zachowane i wyremontowane obiekty o wartości zabytkowej lub kulturowej będą pełnić rolę głównego magnesu i katalizatora zmian w dzielnicy. Ważne jest reaktywowanie zabudowy istniejącej, dlatego każdy z punktów otrzyma nowe, przypisane funkcje.

Część budynków zostanie udostępniona dla znajdujących się przedsiębiorstw oraz nowych start-upów, usług i nieuciążliwej działalnośći przemysłowej. Pozostałe budynki poprzez wprowadzenie funkcji kulturalnych, zapewnią ciekawą ofertę spędzania czasu wolnego przyszłym turystom i mieszkańcom. W dni robocze, w ciągu dnia teren będzie miejscem pracy i lokalnego biznesu, natomiast wieczorami i w weekendy stanie się nowym centrum kulturalno-imprezowym na mapie miasta.

40

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

praca magisterska - część projektowa

41

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Przekształcenie materii budynków

W koncepcji zdecydowano się na zachowanie wszystkich obiektów zabytkowych i tych w dobrym stanie technicznym, które przejawiają oznaki wartości kulturowej. Wszystkie obiekty zabytkowe zostaną poddane renowacji, która będzie polegała na odtworzeniu pierwotnego charakteru brył i oryginalnych stalowych konstrukcji wewnątrz budynków. Budynki mieszkaniowe zlokalizowane wzdłuż ulicy Przetocznej nie zmienią swojej funkcji i będą odmalowane. Budynek modernistyczny znajdujących się na osi Mostu Siennickiego, zostanie zmodernizowany m.in. poprzez nałożenie paneli aluminiowych, lekko odbijających światło i przestrzeń.

Przekształcanie wnętrz budynków zabytkowych przeznaczonych na funkcje publiczne i usługowo przemysłowe będzie opierało się na ich „elastycznym urządzeniu”. Wykorzystanie specjalnych ścianek działowych opartych na konstrukcji pozwoli na stworzenie miejskich pasażów, w których w zależności od potrzeb będzie można kształtować określoną ilość przestrzeni dla najmujących. Kluczowymi zaletami tego rozwiązania są oszczędności miejsca, elastyczność, przystępny czynsz, a także stworzenie prawdziwej, złożonej, lokalnej manufaktury.

42

Legenda:

- biura

- co-working

- sklep

- foodcourt

- warsztat

- rzemiosło

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Zieleń produktywna

Istniejące tereny przyrodnicze przybierają charakter zieleni ruderalnej. Ze względu na charakter przemysłowy obszaru, jest to teren na którym potencjalnie występują zanieczyszczenia gleby.

Koncepcja urbanistyczna nie może zostać zrealizowana bez wyeliminowania tego potencjalnego ryzyka dla mieszkańców i użytkowników. Wykopanie zanieczyszczonej gleby i transport jej poza teren opracowania w celu oczyszczenia będzie bardzo drogi, dlatego proponuje się, aby pas zieleni znajdujący się na zachodniej części terenu stał się “zielenią produktywną“, która oczyści teren z występujących pierwiastków. Zabieg zostanie przeprowadzony jeszcze przed budową tkanki przyszłej dzielnicy.

44

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

praca magisterska - część projektowa

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Fitoremediacja

Obszar jest potencjalnym miejscem występowania szkodliwych pierwiastków dla człowieka takich jak: chrom, cynk, kadm, miedź, nikiel, ołów. Niektóre z nich naturalnie występują w glebie, ale zbyt duże stężenia są toksyczne dla stałego pobytu ludzi. Poza oczyszczeniem terenu z wymienionych wyżej pierwiastków dobrane gatunki roślin pomogą zwalczyć PCB, czy PAH. Pierwiastki stanowią jedynie charakter informacyjny i bazują na analizie pierwiastków występujących na podobnych terenach. Przed przystąpieniem do zabiegu, należy zlecić badania gruntu i dobrać odpowiedni zabieg fitoremediacji. Celem procesu jest zmiana zanieczyszczonej gleby w jak najbardziej ekonomiczny i przyjazny dla środowiska sposób. Strategia rekultywacji pomoże zminimalizować koszty m.in. budowy parkingów podziemnych, oraz stworzy nowy ekosystem w przestrzeni.

Fitoremediacja to proces polegający na wykorzystywaniu roślin w celu oczyszczenia środowiska m.in. gleb, wód gruntowych i powierzchownych, czy powietrza. Wykorzystując odpowiednie gatunki roślin i technologię możemy usuwać zanieczyszczenia.

Rekomenduje się wykorzystanie technologii: • Fitoekstrakcji - czyli wykorzystanie roślin akumulujących metale ciężkie do transportu tych metali przez korzenie do nadziemnych części roślin. Do zabiegu wykorzystano rośliny takie jak: tobołek alpejski, słonecznik, wierzba, topola, kostrzewa, gorczyca sarepska, czy tasznik.

• Fitostabilizacji - w którym zanieczyszczenia zatrzymują się w korzeniach roślin. Dodatkowo system korzeniowy powoduje unieruchomienie gleby

46

i zawartej w niej zanieczyszczeń, uniemożliwiając erozję powietrzną oraz wodną, dzięki czemu zanieczyszczenia nie przemieszczają się do głębszych warstw profilu glebowego.

• Fitodegradacja - która jest procesem rozkładu nagromadzonych w glebie zanieczyszczeń dzięki metabolicznej aktywności roślin. Do zabiegu użyto m.in koniczyny białej, topoli, czy kostrzewy.

• Fitowolatylizacji - jest określana jako proces pobierania zanieczyszczeń ze skażonej wody lub gleby i transpiracji zanieczyszczenia przez aparaty szparkowe do atmosfery. Fitowolatylizacja zachodzi gdy rosnące rośliny pobierają zanieczyszczoną wodę z gleby i część z tych zanieczyszczeń transpiruje przez aparaty szparkowe.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

1. Identyfikacja miejsc i rodzaju zanieczyszczeń.

3. Stworzenie parkingów podziemnych na oczyszczonym obszarze (według schematu parkingów podziemnych, patrz rozdział: mobilność).

2. Wydobycie zanieczyszczonych gruntów.

4.Wywiezienie zanieczyszczeń na teren Parku i nasadzenie odpowiednich gatunków roślin do fitodegradacji terenu.

praca magisterska - część projektowa

47

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Ludzie

Jedną z największych wartości terenu będą jego użytkownicy.

Zaangażowanie społeczności i zawiązywanie lokalnych inicjatyw może być jednym z najsilniejszych atutów kształtowanej dzielnicy. Już w okresie przekształceń obszar należy oddać ludziom.

Lokalne atrakcje o tymczasowym charakterze pozwolą na zyskanie popularności i wykształcenie pozytywnego nastawienia w stosunku do nowej dzielnicy. Wprowadzenie życia w połączeniu z rozwojem nowej zabudowy, stopniowemu wprowadzaniu nowych form działalności i oczyszczaniu terenu będzie sprzyjać pozytywnemu wizerunkowi kształtowanej dzielnicy i potencjałowi biznesowemu obszaru.

zwiedzanie

odpoczynek

48

sprawy codzienne

nocna rozrywka

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Ulica Elektryków jest najbliżej zlokalizowanym przykładem wprowadzania ludności na obszar w celu “oswojenia się” z terenem.

fot. Piotr Hukało / trojmiasto.pl

praca magisterska - część projektowa

49

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Kształtowanie nowej dzielnicy...

praca magisterska - część projektowa

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

52

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Kształtowanie nowej dzielnicy

... do obszaru produktywnego Przeróbka, jako “nowe” miasto produktywne musi być ambitna! Świadoma zmian klimatycznych, zielona, zwarta, innowacyjna dzielnica stworzy ramy dla nowej społeczności i rozwoju lokalnego biznesu. Nowy obszar, który stawia człowieka w centrum stanie się świetnym miejscem do życia i pracy.

Idea miasta produktywnego skieruje dzielnicę w kierunku przyszłości. Strategia obejmuje ochronę i przemianę istniejącego dziedzictwa przemysłowego, a także pomaga stworzyć obszar do wspierania i rozpowszechniania nowych kreatywnych sił, które staną się napędem dla całego obszaru. Stworzenie „ewolucyjnego” charakteru zabudowy pozwoli wprowadzić dużą ilość topologi przestrzeni, które posłużą jako miejsce rozwoju lokalnego biznesu. W dzielnicy znajdzie się miejsce na funkcje warsztatowe, które stworzą żywe, prawdziwe miasto i zapewnią, że małe firmy, będą sprzedawać swoje produkty lokalnie.

Różnorodne branże będą dzieliły nie tylko swoją przestrzeń, ale także narzędzia i know-how. Wspieranie i rozpowszechnianie wyłaniających się start-up’ów, kreatywnych sił i kultury będzie siłą napędową wykreowanego charakteru dzielnicy.

praca magisterska - część projektowa

53

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Masterplan Stworzony masterplan jest elastyczny. Budynki zostały ukształtowane w taki sposób, aby zapewnić możliwość ich rozrzeźbienia w dalszych fazach koncepcji.

54

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Kształtowanie nowej dzielnicy

Masterplan miasto zintegrowane

Miasto krótkich dystansów

Miasto gdzie funkcjonuje stare i nowe

Miasto w którym dominuje pieszy

Priorytetem jest stworzenie zwartej, przyjaznej dla pieszych dzielnicy, o bogatej ofercie spędzania czasu.

Nowe budynki mają uzupełniać starą zabudowę we współczesny sposób, wprowadzając przy tym nowe, atrakcyjne typologie.

Przestrzenie publiczne i parki staną się bogatym w ofertę miejscem spędzania czasu wolnego i zajmą ponad połowę powierzchni dzielnicy.

praca magisterska - część projektowa

55

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

56

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

praca magisterska - część projektowa

57

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Kształtowanie nowej dzielnicy

Od ekstensywnych hal produkcyjnych, do wysokich budynków Na terenie wprowadzono różne typologie budynków. Istniejąca tkanka urbanistyczna składająca się w większości z niskich budynków zostanie uzupełniona średnimi i wysokimi obiektami w celu uzyskania bardziej pełnego charakteru kreowanego miasta.

Obszar projektowy można umownie podzielić na dwie części: teren zabytkowego układu urbanistycznego i obszar rozprzestrzeniający się za istniejącym wjazdem między budynkami wielorodzinnymi znajdującymi się przy ulicy Przetocznej 41 (nazwany dalej: „nową częścią”). Jedną z wytycznych do projektowanego układu urbanistycznego było zachowanie tras torowisk, zachowanie istniejących zadrzewień i poszanowanie terenów zieleni, oraz istniejąca zabudowa.

W zabytkowym układzie urbanistycznym zdecydowano się na wprowadzenie zabudowy kwartałowej. Średnio kwartały mają wysokość 5 kondygnacji i są porównywalne z budynkami znajdującymi się w obszarze Przeróbki. Wielkości kwartałów podyktowane są szerokościami i długościami hali napraw wagonów i hali napraw lokomotyw, a także okolicznej zabudowy. Halę napraw wagonów postanowiono nadbudować budynkami znajdującymi się na podwyższeniu za pomocą filarów, które nie naruszają stryktury jej ścian. Wzdłuż planowanego parku liniowego łączącego system przestrzeni zielonych dzielnicy znajdują się wzywyżki w celu utworzenia lokalnych dominant, które wzrastają w kierunku północno-zachodnim.

Plan miejscowy nie wprowadza limitów wysokości, dlatego teren staje się “łakomym kąskiem“ wśród inwestorów do zbudowania wysokiej zabudowy. W koncepcji zdecydowano się na budowę wysokościowców, które znajdują się poza historycznym układem zabudowy i wzrastają w północno-zachodnim kierunku, kończąc się na najwyższym 96 m budynku. Ich łagodny wzrost w kierunku Wisły ma być symbolem „wzrostu miasta w kierunku wody”. Ich umiejscowienie wzdłuż krawędzi nowej ul. Bocznicowej, łączy się także z wytworzeniem

58

bariery akustycznej dla znajdujących się 300 m dalej czynnych torów kolejowych prowadzących w kierunku Portu. Istotne jest, że budynki uzupełnią w sposób ciekawy krajobraz miasta, wprowadzając dominanty widoczne z ważnych punktów widokowych takich jak Biskupia Górka i Góra Gradowa, czy miejsc pełniących funkcję przedpoli ekspozycyjnych np. Ołowianka czy Basen Stoczni Cesarskiej, a także stają się tłem dla starych akcentów Wieży Ciśnień i Komina Kotłowni.

Wysokościowce nie są widoczne z poziomu człowieka, dlatego nie zaburzają jej ładu przestrzennego o kameralnym charakterze. W tym celu dokonano analizy krajobrazowej za pomocą programu Google Earth znajdującej się na następnych stronach.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

?

?

170 m

?

85 m

Most wantowy im. Jana Pawła II

82 m

70 m

Kościół św. Jana

Bazylika Mariacka

79 m

Kościół św. Katarzyny

70 m

Hotel Mercure

98 m

Organika Trade

140 m 98 m

92 m

65 m

Bastion Wałowa

170 m

Zieleniak

Polski Hak

Drewnica

Stocznia Cesarska

Miasto produktywne Przeróbka

praca magisterska - część projektowa

59

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

60

Biskupia Górka - wysokość 60 m

Góra Gradowa / Hewelianum - wysokość 46 m

Wieża Kościoła Mariackiego - wysokość 82 m

Statek wpływający do portu - wysokość 35 m

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Ołowianka - wysokość 1,8 m

Centralna część Przeróbki - wysokość 2 m

Stocznia Cesarska - wysokość 1,7 m

Wiadukt na trasie Sucharskiego - wysokość 15 m

praca magisterska - część projektowa

61

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Kształtowanie nowej dzielnicy

Budynki

Kształtowana tkanka wyraźnie rozdziela się na dwie części.

Zabytkowy układ zabudowy zostanie dogęszczony zwartą zabudową kwartałową. Nowa część stanie się nowoczesnym “city” o wielkomiejskim, zielonym charakterze. Niektóre cechy budynków znajdujących się w starej i nowej częsci układu będą się różnić. Granica między strefami będzie przechodziła płynnie, powoli zmieniając swój wyraz architektoniczny.

Ze względu na swoje wymiary budynki mogą oferować jeszcze bardziej wymieszane funkcje, zazwyczaj nie występujące w Polsce razem np. biura i mieszkania.

Istotnym elementem w kształtowaniu przyszłej zabudowy było zachowanie ludzkiej skali, która w każdej części dzielnicy została zinterpretowana inaczej.

Ustalając proporcje i ukształtowanie budynków kierowano się zapewnieniu możliwie najbardziej komfortowych warunków mieszkaniowych.

W starej części układu będzie dominować zabudowa kwartałowa złożona od 4 do 6 budynków. Różne wielkości pomogą zapewnić różnorodną typologię mieszkań. Budynki będą „uczyć się” od lokalnej architektury nawiązując do jej proporcji, kształtów lub przez swoją prostotę całkowicie oddadzą hołd istniejącej architekturze. Wielkość budynku odpowiada od 4 do 7 kondygnacji.

Nowa część układu będzie miejscem, w którym dominują dwa typy zabudowy: wieżowce, znajdujące się na północno-wschodniej części obszaru i zabudowa kwartałowa która jest kontynuowana przy zachodnim pasie zieleni jednak w innym wyrazie architektonicznym. Tutaj zabudowa, tak jak wieżowce znajduje się na podium i „rozrywa się” tworząc otwarte kwartały na zieleń. W odniesieniu do starej części zabudowa łagodnie wzrasta w kierunku północnym, zwieńczając się 30 kondygnacyjnym budynkiem (poniżej 100 m).

Wysokie budynki rzucają duży cień ze względu na to ich obrót pozwolił na większą dostępność do światła dziennego. W swojej ofercie będą miały wertykalne tarasy, przeznaczone do wypoczynku mieszkańców.

62

W pasie zieleni zlokalizowanym po zachodniej granicy obszaru znajduje się kilka istniejących obiektów mieszkaniowych, które zachowają swój dotychczasowy małomiasteczkowy charakter. Tutaj też znajdą się prywatne, przydomowe ogródki.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Aktywne partery

Podium jako część ulicy

Zielone tarasy

Zielone kwartały

W wysokich parterach znajdzie sie miks programowy.

Zlokalizowane zostaną usługi generujące ruch, a także lokalne manufaktury nadające charakteru dzielnicy.

Budynki wysokie zostaną ustawione na podiach, dzięki czemu będą tworzyły ludzką skalę z poziomu człowieka.

Na podiach i tarasach zostaną zlokalizowanie zielone ogrody wertykalne, które będą miejscem odpoczynku mieszkańców, powiększą przestrzeń biologicznie czynną i przyczynią się do poprawy jej walorów wizualnych.

Kwartały będą zielonymi przestrzeniami prywatnymi w których można odpocząć od zielonego zgiełku i zawiązywać bliższe kontakty sąsiedzkie. Wewnątrz kwartałów będzie można hodować rośliny.

Dobre nasłonecznienie

Dobre widoki

Duże okna

Balkony i tarasy

Przy kształtowaniu budynków wzięto pod uwagę nasłonecznienie. Wszystkie budynki na obszarze posiadają minimum 2 godziny pełnego słońca w równonoc wiosenną.

Każdy z budynków posiada widoki na strukturę zabytkową dzielnicy, panoramę Gdańska, otaczającą przyrodę lub morze, a z 1/4 mieszkań można obserwować minimum dwa typy krajobrazu.

Duże okna pozwolą na lepsze nasłonecznienie mieszkań i podziwianie atrakcyjnych widoków.

Niektórzy z mieszkańców będą posiadać prywatne przestrzenie wypoczynku zlokalizowane na balkonach i tarasach.

64

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Ludzka skala kwartałów

Różnorodność społeczna

Naśladowanie cech

Urbanistyka, która nie przytłacza znacznie poprawia komfort życia oraz przyczynia się do zdrowia psychicznego mieszkańców.

Oferta mieszkaniowa będzie dostosowana do różnych grup społecznych.

Budynki swoją architekturą nie mają kopiować obiektów zabytkowych, lecz przez swoje cechy nawiązywać lub podkreślać ich obecność.

Zielone dachy

Odnawialne źródła energii

Podziemie

Dachy staną się miejscem zieleni. Pozwoli to na zwiększenie różnorodności biologicznej, lepszą izolację dźwiękową, regulację wody i przetwarzanie temperatury. Roślinność na dachach będzie służyła owadom takim jak pszczoły i motyle, a w niektórych miejscach będzie przeznaczona do uprawy ziół.

Istotna jest samowystarczalność budynków dlatego obiekty będą wspierane przez OZE.

W większości budynków zostanie utworzony parking podziemny, w którym znajdzie się strzeżone miejsce dla rowerów i komórek lokatorskich.

praca magisterska - część projektowa

65

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

66

20 marca - równonoc wiosenna

20 marca - równonoc wiosenna

godzina 12:00

godzina 15:00

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

21 czerwca - przesilenie letnie

21 czerwca - przesilenie letnie

godzina 15:00

godzina 15:00

praca magisterska - część projektowa

67

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

68

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

praca magisterska - część projektowa

69

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

lofty/apartamenty

lofty/apartamenty

mieszkania standardowe mieszkania standardowe mieszkania studenckie mieszkania studenckie co-housing

co-housing

senioralne

senioralne

na wynajem

na wynajem

Program funkcjonalny Przeznaczenie terenu lub budynku ma duży wpływ na kształtowanie miasta. Nieodpowiedni wybór funkcji może prowadzić do kolizji np. mieszkania i mieszkania na wynajem, a także powodować problemy związane z cyrkulacją ludności np. wyludnianie się obszarów o określonych porach, korki. Ważne jest aby zapobiegać takim mechanizmom, dlatego w większości przypadków w obrębie budynku powinny znajdować się możliwie różne funkcje o wzajemnie nieuciążliwym dla siebie charakterze.

W części usługowej znajdzie się miejsce na biura na wynajem, co-working, sklepy, użyteczność publiczną i warszaty. Różnorodna będzie również oferta mieszkaniowa. Na terenie oprócz tradycyjnych mieszkań znajdą się również lofty i apartamenty, mieszkania studenckie, mieszkania senioralne, mieszkania na wynajem, czy co-housing.

użyteczność publiczna użyteczność publiczna lokale usługowe

lokale usługowe

warsztat

warsztat

70

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

użyteczność publiczna

użyteczność publiczna

lokale usługowe

lokale usługowe

warsztat

warsztat

biura

biura

start-up

start-up

praca magisterska - część projektowa

71

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Kształtowanie nowej dzielnicy

Miejska przestrzeń publiczna

Nowe miasto ma być miejscem stabilności, zdrowia i poczucia bezpieczeństwa, gdzie przestrzeń między budynkami jest przeznaczona do życia w zielonej i przyjaznej tkance, przypominającej o kolejowej historii.

72

Miejsca te pełnią rolę codziennej scenografii do życia mieszkańców, pracowników i sąsiadów zamieszkujących tereny Przeróbki. Społeczeństwo stanowi część stworzonej materii. Ważne jest, aby obszar w swojej ofercie zapewniał różnorodność atrakcji sezonowych.

Program kulturalny będzie skierowany do różnych grup społecznych: dzieci, klasy średniej, klasy kreatywnej, emerytów, czy imprezowiczów. Służył będzie temu system zróżnicowanych placów i zieleni. Przestrzenie publiczne będą oparte o teorię trzeciego miejsca, stanowiąc funkcje wypoczynkowe, nie tylko od pracy, ale także codziennych czynności. Zaistnieją jako miejsca, w których tętni życie lokalnej społeczności, gdzie rodzą się nowe pomysły, utrwalają się lub ewoluują ważne w danym środowisku wartości. Głównym trzonem przestrzeni publicznych jest siatka zachowanych torowisk, wyznaczających 5 pasów w terenie, które integrują się z rdzeniem - osio kompozycyjną poprowadzoną wzdłuż budynków zabytkowych. To na tej siatce opiera się system lokalnych placów, w którym każdy z nich ma przypisane swoje funkcje. Całość wypełniają połączenia zlokalizowane na osi północny-wschód, południowy-zachód, które przybierają charakter kameralnych ulic.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

praca magisterska - część projektowa

73

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

74

Place

Rdzeń

Tory kolejowe

Połączenia

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Kształtowanie nowej dzielnicy

Elementy tożsamości

Istotnym elementem projektu jest zachowanie tożsamości miejsca poprzez wprowadzenie elementów, które mozna użyć jako małą architekturę nawiązujących do jego historii, a także obecnie prowadzonych działalności wchodzących w skład lokalnej manufaktury. Jednym z charakterystycznych elementów będzie przywrócony na swoje miejsce biały dźwig, stojąca suwnica, a także wagony kolei na terenie. Elementy te będą mogły być wykorzystywane do budowania małej architektury.

76

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Kształtowanie nowej dzielnicy

Materiały i nawierzchnie Materiały, które znajdują sie na terenie zostaną w jak największym stopniu zintegrowane z nowym krajobrazem, podkreślając autentyczność dzielnicy. Użyte materiały i nawierzchnie przedstawiono na wizualizacjach.

praca magisterska - część projektowa

77

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Kształtowanie nowej dzielnicy

Sztuka w przestrzeni publicznej Sztuka stanowi istotny element uzupełniający programu nowej dzielnicy. Przez swój charakter rzemieślniczy lokalni artyści będą zachęcani do tworzenia sztuki z niewykorzystanych elementów i materiałów z odzysku (m.in. pochodzących z wyburzenia wcześniejszych budynków) przyczyniając się do recyklingu. Głównymi miejscami wystaw będą place i parki.

Centrum sztuki będzie Plac zlokalizowany w pobliżu Kotłowni, oraz znajdująca się przy nim Wieża Ciśnień.

To tutaj będą odbywać się duże wydarzenia kulturalne, wystawy i instalacje na świeżym powietrzu. Sama Wieża Ciśnień pełniąca rolę niewielkiego muzeum obszaru i lokalnego punktu widokowego stanie się prawdziwym budynkiem sztuki na którym będą realizowane różne instalacje artystyczne. Również pobliski budynek Kotłowni będzie czasowo “dymił” (również kolorowo), stanie się to znakiem rozpoznawczym widzianym z istotnych punktów w mieście, zaciekawiając przechodniów i zapraszając ich do odwiedzania obszaru.

wyeksponowany na głównym wjeździe do dzielnicy przez Most Siennicki zostanie zmodernizowany panelami aluminiowymi lekko odbijającymi światło i przestrzeń i stanie się “lustrem dzielnicy“.Na przeciwko budynku, wewnątrz obszaru znajdzie się odtworzony dźwig, który będzie miejscem ekspozycji. Na jego wysięgu i okolicznych budynkach zawisną instalacje artystyczne.

Ofertę uzupełniającą i podkreślającą sztukę będzie oświetlenie. Nowoczesne białe światło będzie podkreślać i uzupełniać budynki sprawiając, że wieczorami teren stanie się ciekawą iluminacją świetlną.

Drugim centrum obcowania ze sztuką, jednak o bardziej metaforycznym charakterze będzie park na terenie byłego podobozu koncentracyjnego Stutthof.

Sztuka będzie miała tutaj charakter przemijania.

Artyści będą mogli “porzucić“ swoją sztukę na specjalnych postumentach (pochodzących z recyklingu po starej zabudowie na terenie) lub pozostawić je w zieleni, która z czasem zatonie wraz z rozwijającą się tam czwartą przyrodą tworząc relikty przeszłości dla następnych pokoleń. Tutaj będzie można zobaczyć także landart.

Sztuka odzwierciedlana jest w występującej zabudowie. Pozostawiony budynek modernistyczny

78

Wykorzystanie kotłowni

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Wieża Ciśnień - jako element ekspozycji sztuki

Dźwig - element do ekspozycji instalacji artystycznej

Budynek - „lustro dzielnicy”

Rzeźby z recykingu

praca magisterska - część projektowa

79

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Kształtowanie nowej dzielnicy

Mobilność

Od tej pory na terenie ma dominować ruch pieszy i oparty na środkach transportu niedrogowego takich jak rower, hulajnogi i pojazdy UTO i drezyna będąca autorską formą autonomicznego transportu.

Ruch w dzielnicy Ruch samochodów będzie opierać się na ringu zlokalizowanym wokół dzielnicy, na którym znajdą się dwukierunkowe drogi, który zapewni swobodny przepływ samochodu w godzinach szczytu. Dopuszcza się możliwość wjazdu samochodów do wnętrza terenu w celu zapewnienia, dostaw dostępności dla osób z niepełnosprawnościami, czy dojazdu do parkingów podziemnych. Drogi te zostały w sposób schematyczny przedstawione na rzucie przerywaną linią. Strefa ta będzie ograniczona do poruszania się prędkością 20 km/h.

Istotnym elementem infrastruktury historycznej są pozostawione torowiska, które zostaną odtworzone jako w pełni funkcjonalne. Teren przeznaczony jest do wszelkiego rodzaju prowadzenia nieuciążliwej działalności przemysłowej. Cechą rozpoznawczą obszaru ma być transport wewnętrzny oparty o autonomiczne drezyny, które posłużą społeczności w celu przewozu towarów o wysokich gabarytach, a także będą pełnić pewnego rodzaju atrakcję turystyczną. Drezyny poruszają się po osi północny-zachód południowy wschód dzięki czemu dojeżdżają do najważniejszych budynków pełniących funkcje manufaktury dzielnicy, kończąc trasę w jej północnym Cyplu. W przyszłości przy realizacji trasy spacerowej (strona 11) istnieje możliwość rozszerzenia obsługi drezyny w kierunku Wyspy Ostrów.

Na obszarze nie przewiduje się komunikacji publicznej ze względu na bliską lokalizacje połączeń tramwajów i autobusów. Oferowane połączenia w kierunku Stogów, Westerplatte, Gdańska Głównego, Strzyży

80

PKM i Jelitkowa pozwalają dotrzeć do najważniejszych punktów w mieście, umożliwiając przesiadkę w kierunku innych dzielnic, a także kolej dalekobieżną, czy dojazd do lotniska. Teren znajduje się w pobliżu Portu Gdańskiego, który w następnych latach planuje wdrożenie planu zrównoważonej mobilności, ze względu na rosnącą liczbę pracowników i aut, dlatego w koncepcji przewidziano możliwość realizacji przystanka kolei łączącej Port Gdański z innymi dzielnicami miasta.

Parkingi Na terenie dopuszczono możliwość parkowania w obszarze pasa drogowego. W zależności od obszaru parkowanie odbywa się równolegle bądź prostopadle w stosunku do drogi. Na terenie znajdzie się blisko 150 ogólnodostępnych miejsc parkingowych, z czego 20% będą stanowiły miejsca uprzywilejowane (dla osób z niepełnosprawnościami, rodzinne, dla kobiet w ciąży itd.). Przy zmianie MPZP postuluje się zmniejszenie wskaźników parkingowych, których wartości są przestarzałe dla prezentowanej koncepcji zagospodarowania.

Na obszarze zlokalizowano parkingi podziemne znajdujące się pod kwartałami zabudowy. W zależności od kwartału zdecydowano, że większość parkingów podziemnych będzie realizowana w etapach dla dwóch budynków. Ich ukształtowanie równolegle względem osi rozdzielających się torów umożliwi koncepcję realizację zielonych torowisk, wśród których wyrosną pełnowymiarowe drzewa.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

praca magisterska - część projektowa

81

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

ut min 10

ut min 0 1

ut min 10

inut 5m

inut 5m

inut 5m ut min 10

ut min 10

82

Tory kolejowe - drezyna

Komunikacja publiczna

Drogi dla samochodów

Woonerfy

ut min 10

inut 5m

ut min 10

ut min 10

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

ut min 10

inut 5m

ut min 10

Parkingi podziemne

Parkingi przy drodze

Planowana stacja kolejki

praca magisterska - część projektowa

83

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Kształtowanie nowej dzielnicy

Tereny zieleni

Obszar będzie oferował wiele form spędzania czasu wolnego w zieleni, która będzie odpowiedzialna za jego system. Przy sporządzaniu koncepcji brano uwagę obecności zieleni na jej obszarze i minimalizowano straty wynikające z wprowadzania nowych form zabudowy. Teren oferuje różnorodne formy zieleni takie jak parki, aleje drzew, zielone kwartały, zielone dachy, ogrody i ogrody zimowe.

Od zawsze wiadomo, że zieleń pełni ważną funkcję w kreowaniu miast. Jest miejscem nie tylko spędzania wolnego czasu, ale także odpowiada za stabilny ekosystem przestrzeni tworząc miejsce życia różnych gatunków fauny i flory i będąc miejscem retencji.

Mimo niskich wymagań zamieszczonych w miejscowym planie (10 % terenów powierzchni biologicznie czynnej), postanowiono znacznie zwiększyć obszar zieleni. Przy realizacji koncepcji postanowiono zminimalizować wycinkę drzew. Na zidentyfikowane blisko 400 drzew na obszarze o rozwiniętym systemie korzeniowym, tylko 32 drzewa zostało usunięte, co daje nam mniej niż 1 drzewo na hektar.

W dzielnicy znalazło się miejsce dla dwóch parków, które stanowią 1/4 powierzchni opracowania. Park wewnętrzny (6,5 ha) znajdujący się między budynkami i Park zewnętrzny (2,3 ha) zlokalizowany na zachodniej granicy terenu. Zieleń znajdzie się także w przestrzeniach publicznych i między budynkami, we wnętrzach kwartałów. Zakłada się realizację zielonych dachów.

Zachowane tory kolejowe, wzdłuż których wydzielono kwartały zabudowy będą pełniły rolę zielonych alei na których zostaną zasadzone drzewa z pełni rozwiniętym systemem korzeniowym. W pasach drogowych zlokalizowanych w kierunkach wschód-zachód, znajdzie się zieleń niska i niewielkie drzewa w donicach.

Umożliwi to poprowadzenie infrastruktury podziemnej niezbędnej do funkcjonowania osiedla. Zieleń dobierana jest według istniejących gatunków na obszarze.

Park zewnętrzny służył wcześniej do przeprowadzenia procesów fitoremediacji, a teraz stanowi uzupełnienie ciągu systemu zieleni dzielnicy i łączy się ze skwera-

84

mi wzdłuż ulicy Bajki. Jego liniowy charakter umożliwi od teraz dłuższe spacery. Wpływ człowieka na jego kształtowanie będzie niewielki, ponieważ zostanie oparty na teorii czwartej przyrody, stanowiąc dzikie miejsce wypoczynku od miejskiego zgiełku, będące zarazem uhonorowaniem pamięci po byłym podobozie Stutthof - Przeróbka. Oprócz oznaczeń tras spacerowych, znajdą się tam płyty betonowe pochodzące z recyklingu (zburzonych wcześniej budynków), służące jako ścieżki spacerowe do lekko podmokłych obszarów i postumenty dla lokalnie powstającej sztuki. Po całkowitym oczyszczeniu gruntów planuje się tam nasadzenie drzew owocowych. W przyszłości ul.

Przetoczna ma być przebudowywana i stać się jednym z głównych dojazdów do portu, dlatego park będzie spełniał zadanie bariery akustycznej.

Park wewnętrzny znajduje się w nowej części układu urbanistycznego między planowaną zabudową i ma charakter zieleni urządzonej. Pieszy jest prowadzony do niego przez zielone aleje historycznych torowisk znajdujących się na obszarze kompleksu, które kumulują się, na jego północnej części w jedno wspólne torowisko i prowadzą poza obszar opracowania.

Uzupełnieniem oferty stają się znajdujące się tam wysokościowce wprowadzające wertykalny poziom zieleni. Na ich tarasach, a także niektórych piętrach znajdą się zielone ogrody, w tym ogrody zimowe.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

praca magisterska - część projektowa

85

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

86

Park zewnętrzny - fitoremediacja

Zielona przestrzeń prywatna - kwartały

Zielone aleje - tory kolejowe

Zieleń urządzona

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Struktura funkcjonalno-przestrzenna obszaru

praca magisterska - część projektowa

87

88

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Kształtowanie przyszłej dzielnicy

Zrównoważony rozwój

W dzisiejszych czasach społeczeństwo nie może być zaspokojone “czystymi” rozwiązaniami urbanistyczno-architektonicznymi.

Współczesne projektowanie opiera się na pasji w dostarczaniu społeczeństwu czegoś więcej niż same budynki, dlatego w koncepcji wykorzystano wiedzę z innych dyscyplin, tworząc jednolitą, wspólną całość. Rozwój dzielnicy zakłada równoległy wzrost aspektów w dziedzinie gospodarki, społeczeństwa i zieleni.

Wykorzystanie istniejących zasobów

Optymalizacja siatki urbanistycznej

Zrównoważony rozwój powinien być reprezentowany przez solidne i zintegrowane rozwiązania, które stworzą długoterminową wartość użytkową. To nie tylko rozwój dzielnicy oparty na poszanowaniu tradycji, ale taki, który spełni potrzeby w zakresie ekologii, społeczeństwa i ekonomii. Strategie opisane w niniejszej książce projektowej będą miały znaczący wpływ na “wszczepianie życia” w nowej dzielnicy produktywnej.

Koncepcja jest silnie powiązana z obiegami zamkniętymi gospodarki cyrkularnej. Zarówno elementy zastane na miejscu, jak i przyszłe mają służyć do ponownego wykorzystania w dzielnicy, łagodząc przy tym skutki finansowe, marnotrawstwo i integrując społeczeństwo.

Fitoremediacja, ponowne wykorzystanie materiałów z rozbiórki, czy skromna i elastyczna forma przekształcania budynków zabytkowych prowadzi do przystosowaniu obszaru na nadchodzące zmiany. Dopiero później, po wprowadzeniu najważniejszego zasobu: społeczeństwa, przyzwyczajonego na zmiany, powinniśmy pójść o krok dalej i zapewnić odpowiedzialne budownictwo, nowe formy mobilności, czy odnawialną energię w budynkach. Kreacja nowej, stabilnej dzielnicy, w której przestrzeń między budynkami jest oparta na teorii trzeciego miejsca, zapewni zdrowie, poczucie bezpieczeństwa i lokalnej przynależności.

Wytwarzanie wartości dodanej Indywidualna architektura budynków i dobór rozwiązań projektowych

praca magisterska - część projektowa

89

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

Dokumentacja fotograficzna obszaru

8 7

10

11

9 13

21

14 16 15

17

18

6

1

22 23

24

25

5 2

26 4

19 20

3 28

12

27 29 31 30

90

32

Dokumentacja fotograficzna została przeprowadzona na przełomie lutego i kwietnia dlatego zdjęcia mogą różnić się od siebie ze względu na występujące warunki pogodowe i czas. Kąty i miejsca wykonywania zdjęć została przedstawiona na mapie obok. Ze względu na ograniczoną dostępność terenu, trasa ograniczała się do otwartej dla odwiedzających części zlokalizowanej w pobliżu budynków o wartości historycznej.

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

1

2

3

4

praca magisterska - część projektowa

91

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

92

5

6

7

8

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

9

10

11

12

praca magisterska - część projektowa

93

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

94

13

14

15

16

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

17

18

19

20

praca magisterska - część projektowa

95

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

96

21

22

23

24

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

25

26

27

28

praca magisterska - część projektowa

97

Miasta produktywne w ujęciu lokalnym

98

29

30

31

32

Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna dla ZNTK w Gdańsku

Bibliografia

Dokumenty planistyczne:

Przepisy prawne:

• Uchwała Nr LI/1506/18 Rady Miasta Gdańska z dnia 23 kwietnia 2018 roku w sprawie uchwalenia Studium uwarunkowań́ i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. Gdańsk,

• Ustawa o drogach publicznych z 21 marca 1985 r.

(Dz.U.1985 nr 14 poz. 60. z późn. zm.)

• Uchwała Nr LIII/1627/2002 Rady Miasta Gdańska z dnia 26 września 2002 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nr 1301 „MPZP Przeróbka”.

Raporty, ekspertyzy, wytyczne: • Gminna ewidencja zabytków m. Gdańsk, • Ewidencja zabytków woj. Pomorskiego, • Karty białe zabytków zlokalizowanych na obszarze opracowania, • Atlas geologiczno-inżynierski, Trójmiasto.

• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz.U. z 2018 r., poz. 1945 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, (Dz.U. 2002 nr 75 poz. 690); • Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę̨ oraz dróg pożarowych (Dz. U. z 2009r. nr 124, poz.

1030 z późn. zm.)

• Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie.

• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U. z 2019 r., poz.

1396 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2016 poz. 2183), • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tekst jednolity Dz.U. z 2014 r., poz. 112)/

Źródła internetowe: • Forum Dawny Gdańsk www.forum.dawnygdansk.pl, • Gedanopedia www.gedanopedia.pl, • Geoportal, www.geoportal.gov.pl, • Główny Urząd Statystyczny, www.gus.gov.pl, • Trójmiasto.pl, www.trojmiasto.pl, • Mapa akustyczna, www.mapaakustyczna.gdansk.pl • Mapy hydrograficzne Polski www.mapy.isok.gov.pl • GIS Gdańsk, www.gis.gdansk.pl • Interaktywne mapy Gdańska, www.mapa.gdansk. gda.pl

• Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie, (Dz.U. 1999 nr 43 poz. 430).

• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz.U. z 2018 r., poz. 1614 ze zm.),

praca magisterska - część projektowa

99