Oppervlaktetechnieken0817

Organische Deklagen

Elektrochemie en Metallieke deklagen

Toeleveranciers en Geassocieerden

Algemeen

Vereniging ION

7-8 | 61 e jaargang | juli-augustus 2017

Het vakblad voor de professional

De oplossing voor het

elektrostatisch

Thema Duurzaamheid, energie, MVO, circulaire economie, metaalketen

verwerken van materialen op waterbasis!

eďŹƒciĂŤntie en de hoogste kwaliteit www.wsb-benelux.eu

eu ! w

..

Refurbished kantoormeubilair

Glansmeter 22 Elektrochemie en metallieke deklagen

Milieu- en arbeidsvriendelijk beleid op vele fronten

16 ook pagina 15 Zie

Ni

Dag van de Oppervlaktetechnologie bij Interface

11

Adembescherming vier graden koeler dankzij uitademventiel

10 straalmiddelen .nl straalinstallaties.nl

www.elcometer480.com

www.hangon.co

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 1

,QGXÀ QLVK LV HHQ VSHFLDOLVW RS KHW JHELHG YDQ RSSHUYODNWHEHKDQGHOLQJVWHFKQLHN $O MDDU ]LMQ ZH DFWLHI LQ GLH LQGXVWULH 'DDUELM ULFKWHQ ZH RQV RS PDDU OLHIVW YLMI VHJPHQWHQ SRHGHUFRDWHQ .7/ YRRUEHKDQGHOLQJ WKHUPLVFK ]LQN DQRGLVHUHQ HQ JDOYDQRWHFKQLHN 'LH YHHO]LMGLJKHLG JHFRPELQHHUG PHW RQV EUHGH NHQQLVQLYHDX PDDNW RQV HHQ XQLHNH VSHOHU RS GH PDUNW

,QGX¿ QLVK E Y Willem Barentszstraat 5 | NL-7825 VZ Emmen | The Netherlands T+31 (0) 591 630003 | F+31 (0) 591 632398

ZZZ LQGX¿ QLVK FRP 2 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

COLOFON Vaktijdschrift voor opdrachtgevers, constructeurs, ontwerpers, applicateurs van oppervlaktetechnieken, verfdeskundigen, onderhoudsfunctionarissen en corrosiedeskundigen. Officieel orgaan van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland (ION).

Verschijnt elfmaal per jaar in een oplage van circa 2.500 exemplaren.

REDACTIE Jetvertising (hoofdredactie), Jaap van Peperstraten (hoofdredacteur).

REALISATIE Desiree Driesenaar (journalistiek binnenland), John Ekkelboom (journalistiek binnenland), Hans de Rond (journalistiek binnenland), Chris Versteeg (opmaak), Armand van Wijck (technologische journalistiek).

REDACTIEADRES Jetvertising, Postbus 1890, 2280 DW Rijswijk Bezoekadres: Laan van Zuid Hoorn 37, 2289 DC Rijswijk Tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 oppervlaktetechnieken@jetvertising.nl ABONNEMENTEN Abonnementsprijs: € 89,50, digitaal abonnement: € 44,75. Een abonnement kan ieder moment ingaan per de 1e van de maand en wordt genoteerd tot wederopzegging. Een opzegging voor het abonnement dient vóór 1 december bij Vereniging ION in bezit te zijn, om op te kunnen zeggen voor het eerstvolgende abonnementsjaar.

Een aanmelding/opzegging kan gestuurd worden per e-mail naar info@vereniging-ion.nl of post naar Vereniging ION, Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein. Bij een niet-tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd tegen het daarvoor geldende tarief.

ADVERTENTIEVERKOOP Jetvertising Rijswijk tel. 070-399 00 00, fax. 070-390 24 88 Vincent IJff : vincent@jetvertising.nl after-sales: advertenties@jetvertising.nl OPMAAK Projekt C, www.projektc.nl DRUK Damen Drukkers, Werkendam www.damendrukkers.nl UITGAVE Oppervlaktetechnieken is een uitgave van Jetvertising in opdracht van de vereniging Industrieel Oppervlaktebehandelend Nederland ION (voorheen Vereniging voor Oppervlaktetechnieken van Materialen, VOM) www.vereniging-ION.nl COPYRIGHT 2017 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever, vereniging ION en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. ISSN 0923-1722

Er bestaat ook nog zoiets als een fietspadcoating en het aanbrengen daarvan. Dat doet Griekspoor. Maar daar heb je een machine voor nodig. Omdat ze aan de markt niet kregen uitgelegd aan welke eisen zo’n machine moet voldoen, hebben ze ‘m zelf maar ontwikkeld. Daarmee kunnen zij fietspaden snel en duurzaam van een rode coating voorzien. De oplosmiddelvrije fietspadcoating is heel sterk met een gemiddelde levensduur van tien jaar en geeft water, strooizout en vorstschade geen kans meer.

LEESWIJZER JAAP VAN PEPERSTRATEN Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

REDACTIERAAD Hans Bosveld (vereniging ION), Lester Claassens (Schoen Coating), Jan Lindenaar (Elcometer), Carolien Nieuwland (Rijkswaterstaat), Gerard Rutjes (vereniging ION-docent), Egbert Stremmelaar (vereniging ION), Hans van der Veen (Kivi Niria).

KETENOPTIMALISATIE Iedere zichzelf respecterende branche ontkomt er niet aan om thema’s als duurzaamheid, circulaire economie en MVO serieus op te pakken. En dus is het ook vanzelfsprekend daar een themanummer aan te wijden. Bij het uitwerken hiervan, bleek wel hoe breed en veelomvattend dit werkterrein is. Maar ingewikkeld is het niet. Zo blijkt uit de artikelen in dit nummer.

Zo staan we stil bij het refurbishen van kantoormeubelen waaraan ook een lidbedrijf actief meewerkt. Wellicht een niet voor de hand liggend onderwerp, maar dit verhaal toont juist aan dat de duurzaamheidskansen op vele vlakken liggen. Ook werd het eens tijd om eens langs te gaan bij Nelco in Gent. Velen kennen dit bedrijf al dat zich richt op hergebruik van restpoeders, maar het paste uitstekend in dit themanummer om nu eens uitgebreid stil te staan bij wat dit bedrijf precies doet. En welke milieuwinst hieruit ontstaat.

Ondernemers die duurzaamheid concreet willen toepassen, kunnen hun voordeel doen met het artikel Hoe word ik duurzaam waarin concrete aanknopingspunten voor bedrijven in onze branche worden beschreven. Een voorbeeld van een bedrijf dat concreet met dit onderwerp aan de slag is gegaan, is Verzinkerij Van Aert dat grootschalig is overgestapt op ledlampen. Natuurlijk zijn we daar gaan kijken.

Ook de overheid zit niet stil met stimuleringsmaatregelen. De overheid heeft het programma Nederland circulair in 2050 opgezet en onder die vlag zijn vijf transitieteams aan de slag gegaan om dit concreet met alle betrokken partijen vorm te geven. Wij gingen op de koffie bij de secretaris van het transitieteam voor de maakindustrie.

Verder hebben we een artikel waarin uw brancheorganisatie voor alle duidelijkheid de context schetst van het duurzaamheidsvraagstuk en op welke drie manieren bedrijven in de branche aan duurzaamheid gelieerd zijn. Maar óók dat dat nog geenszins genoeg is.

Het creëren van ketenoptimalisatie en van innovatieve netwerken zijn twee noodzakelijke voorwaarden om duurzaamheid en een hoge levensstandaard te kunnen blijven combineren.

Tot slot hebben we een artikel over de Cursus Inhouse Control Medewerker die volgende maand gegeven wordt en een artikel dat uitgebreid de huidige wettelijke stand van zaken beschrijft op het gebied van Chroom VI. En we hebben maar liefst zes pagina’s met Kort Nieuws over actuele, duurzame en relevante berichten voor de branche. Ik wens u dus weer veel leesplezier! O

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 3

• Hoofdleverancier metalliseerdraden • Metalliseermachines huur en koop • Reparatie en onderhoud metalliseermachines

• Opleidingen • Onderhoud van straalinstallaties Amitech b.v. ~ Fahrenheitstraat 45-2 ~ 3846 CC Harderwijk 0341-429059 ~ www.amitech.nl ~ info@amitech.nl Klanten van AMITECH staan niet stil maken METERS !

seal-, magneet-, dompelen filterpompen, filterkaarsen, filterpapier en alle filtermaterialen, kunststof bakken / opslagtanks

Corode Benelux BV

Postbus 854 - 5280 AW, Boxtel tel. 0031 (0)411 685500 - fax 0031 (0)411 686067 corode@corode.nl - www.corode.nl

COLUMN

Earth Overshoot Day De Earth Overshoot Day of Ecological Debt Day is de dag van een bepaald jaar wanneer - vanaf 1 januari geteld - de mensheid wereldwijd net zoveel van de aardse grondstoffen, voedingswaren en dergelijke heeft opgebruikt als wat de aarde in één jaar tijd terug kan opbrengen en geproduceerde afvalstoffen kan verwerken.

Dit jaar viel die dag op 2 augustus 2017. Dat betekent dat we na 7 maanden en 2 dagen onze opbrengsten van dit jaar hebben geconsumeerd. De rest van het jaar leven we op krediet. Economisch staat Nederland in heel veel lijstjes in de top 10, maar ecologisch doen we het een stuk minder goed. Nederland heeft op 18 april 2017 haar opbrengsten al verbruikt. De landen die het op dit punt wel heel goed doen, zijn Honduras, Irak en Colombia. Landen waar we volgens mij niet mee willen ruilen. Het slechtst doen Luxemburg (16x), Aruba (12x) en Qatar (11x) het.

Het slechte nieuws is dat deze dag elk jaar eerder valt. Het goede nieuws is dat de snelheid waarmee de dag naar voren komt, wel afneemt. Maar het betekent ook dat we nog wel wat hebben te doen op het gebied van duurzaamheid. Of eigenlijk: hier zal de wal het schip wel gaan keren. Immers weinigen zullen uit vrije wil en zonder voorwaarden hun welvaart willen inleveren ten faveure van de minder bedeelde wereldburgers. Kijk als voorbeeld maar naar de vele (arbeids)onrust in de westerse wereld waar toch echt sprake is van “het moet minder”. Hierbij worden de geopolitieke ontwikkelingen nog buiten beschouwing gelaten.

Precision Measuring Instruments

4 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

EGBERT STREMMELAAR | directeur Vereniging ION

NauMetrics Precision Measuring Instruments

Tel: 0031(0)743490022 | www.naumetrics.nl | E: sales@naumetrics.nl

Nu is er ook een optie van “niet minder”, maar “slimmer”.

Onze jongeren zijn daar al aardig mee bezig. Niet het bezit van goederen, maar het gebruik van goederen is bij hen (en wordt bij ons) de maatstaf. Ook zal er meer op circulariteit worden ingestoken. Nederland heeft als doelstelling om in 2050 volledig een circulaire economie te zijn die volledig draait op duurzaam opgewekte energie. Dat is nog maar 32 jaar vanaf nu.

Een enorme ambitie en uitdaging. Ook hier is er een keuze; doe je vrijwillig mee en pak je de kansen, of ga je het laten gebeuren dat de realiteit je inhaalt. Aan ons als burger, maar ook als ondernemer, de keus. O

18

INHOUD VERENIGING ION 26

Dankbare markt voor hergebruik van restpoeder Wat gebeurt er eigenlijk met gebruikte poedercoatings? Er zijn bedrijven die ze ter recycling aanbieden. Het bedrijf Nelco in Gent doet niets anders dan gebruikte poedercoatings in Europa inzamelen en verwerken tot nieuwe poeders voor producten in de automobielindustrie en andere sectoren. Hoe werkt dat?

28

32

Programmatische aanpak stikstof De emissie van stikstof als gevolg van ons menselijk handelen is een dusdanig groot probleem dat de overheid zich genoodzaakt zag daar paal en perk aan te stellen. Het instrument dat de samenwerkende overheden hiervoor bedachten, kreeg de naam Programmatische Aanpak Stikstof, kortweg PAS. In dit artikel een overzicht van wat dat voor u betekent.

34

Stand van zaken wetgeving omtrent Chroom (VI) De Europese Commissie heeft meer tijd nodig om een beslissing te nemen over de autorisatie van Chroom (VI).

De veelbesproken ‘REACH sunset date’ van 21 september 2017 voor Chroom VI is én blijft 21 september 2017, maar door het uitblijven van een beslissing treedt het autorisatieregime nog niet in werking. Dit betekent onder meer dat toepassing van Chroom (VI) verboden is vanaf 21 september, tenzij een autorisatie wordt verleend. Maar ook moet worden voldaan aan de Carcinogene Stoffenrichtlijn.

ALGEMEEN 20

Hoe word ik duurzaam?

Steeds meer organisaties werken aan verduurzaming van het productieproces en steeds meer klanten eisen dit van hun leveranciers. Met energiebesparing en duurzame opwekking, zoals het zelf plaatsen van zonnepanelen, komt u een heel eind. Waarschijnlijk zal een deel van uw energiegebruik op fossiele basis blijven.

Maar dit resterende fossiele energiegebruik is ook te vergroenen. We leggen uit hoe dit praktisch werkt.

ION actief voor een duurzaam en sterk Nederland Uiteraard is ION elke dag voor u in de weer. Met zaken die uw dagelijkse bedrijfsvoering betreffen zoals opleidingen, voldoen aan wet- en regelgeving en informatievoorziening. Ook zijn we dagelijks bezig met zaken die spelen in Den Haag en Brussel. Denk daarbij aan nieuwe wetgeving op het gebied van gevaarlijke stoffen en de Omgevingswet. In dit artikel geven we een overzicht van de context waarin ION actief is voor een duurzame en sterke branche.

30

Programma circulaire economie raakt iedereen Om echt een circulaire economie te bereiken, moeten er nog tal van vragen worden beantwoord. Maar dit is geen excuus om er dan maar niet aan te beginnen, getuige succesvolle voorbeelden van (inter)nationale bedrijven die wel al op weg zijn. De overheid heeft het programma Nederland circulair in 2050 opgezet waaronder vijf transitieteams aan de slag zijn gegaan. Wij gingen op de koffie bij de secretaris van het transitieteam voor de maakindustrie.

Cursus Inhouse control medewerker start in september In september start de cursus Inhouse Control Medewerker. Deze cursus is verplicht voor de licentiehouders van Qualicoat, Qualisteelcoat of Qualanod.

Zij moeten vanaf 1 januari 2018 minimaal één medewerker in dienst hebben die gekwalificeerd is om metingen uit te voeren voor het betreffende kwaliteitslabel. Deze medewerker moet met goed gevolg een proeve van bekwaamheid, in de vorm van een examen, hebben afgelegd.

ORGANISCHE DEKLAGEN 22

Refurbished kantoormeubilair Afgedankte producten een nieuw leven geven, wint aan populariteit. Defecte onderdelen worden vervangen en producten krijgen aan de buitenkant zo’n goede opknapbeurt dat ze nauwelijks van nieuw te onderscheiden zijn.

‘Refurbishen’ is de term hiervoor. Niet alleen elektrische apparaten worden zo opnieuw op de markt gebracht, maar ook kantoormeubelen. Ook een bedrijf uit onze branche doet daaraan mee.

38

Over de grens

40

EEN

43

Brancheregister

Bij de voorpagina: Bij milieu, duurzaamheid of klimaatverandering denken we wellicht nog vaak aan de rokende fabriekspijp. Inmiddels is wel duidelijk dat we juist ook aandacht moeten besteden aan veel meer aspecten. Denk aan energiebesparing, groene energie, ketenoptimalisatie, inkoopbeleid, waarde toevoegen aan restproducten, CO2-footprint verlagen enzovoorts. In dit nummer komen vele aspecten aan bod waarmee ook de onderlinge samenhang getoond wordt.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 5

parts2clean EUROGRIT WORDT SIBELCO EUROPE NIEUWE UITSTRALING NVERANDERD UW VERTROUWDE LEVERANCIER VAN HOOGWAARDIGE STRAALMIDDELEN VOOR OPPERVLAKTEBEHANDELING Eurogrit BV maakt sinds 1985 deel uit van de Sibelco Groep. Sibelco is ĂŠĂŠn van de grootste producenten van industriĂŤle mineralen ter wereld met 200 vestigingen in 41 verschillende landen.

De laatste jaren is Eurogrit meer en meer geĂŻntegreerd in de Sibelco organisatie. In het licht van onze internationale groeistrategie, op basis van sterke lokale aanwezigheid, is een eenduidige naam en uitstraling van onze vestigingen in de verschillende Europese landen van groot belang. Daarom zijn wij vanaf heden in al onze externe communicatie herkenbaar als Sibelco Europe. De naam Eurogrit zal blijven bestaan als merknaam voor ons assortiment straalmiddelen.

Quality needs perfection Toonaangevende internationale handelsbeurs voor reiniging van industriÍle onderdelen en oppervlakken 24 – 26 oktober 2017 Stuttgart ▪ Germany parts2clean.com

with Again s d Tour Guide

Belangrijker is dat voor u als klant de kwaliteit van onze producten en onze service minimaal op gelijk niveau blijft.

Sibelco Europe t /PPrEIPFL t -% PapendrechU t TBMFs.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.cPN t www.sibelco FV t tel

• • • • • •

Monorailsystemen Kettinghangbanen Power & Free systemen Badenreeksen-kranen Besturingen Vloer conveyors

Van hangbaansystemen tot turn-key installaties inclusief al uw oppervlaktebehandelingsapparatuur, Railtechniek zorgt voor de oplossing die bij uw behoefte past.

Kijk op www.railtechniek.nl voor recente projecten. www.railtechniek.nl – info@railtechniek.nl – tel. +31(0)344-616363

6 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

HANNOVER CONSULTANCY B.V. Ç M Šn} Ĺ‚ĚŞ Ć…nzz)` } ÍŠ Ćą+`+zJng)ĚŹ тΉΆ ΆΎ Ί ÎŒÎ? Ή΅ ΋΅ ĹĽ  ̏ тΉΆ ΆΎ ΊΌÎ? ΉΆ ΈΆ ÍŠ Mg3nÍ°J3Í‚g)ŠJ)}` g% ̪ nf

AGENDA

SEPTEMBER

O Webinar ‘Veilig samenwerken in de keten’ 4 september, 15.30 - 16.00 uur www.vereniging-ion.nl O Klassikale cursus Chemisch voorbehandelen niveau 1 5 september www.vereniging-ion.nl

O Klassikale cursus Poedercoaten niveau 2 14 september www.vereniging-ion.nl O Klassikale cursus Inhouse Control medewerker (noord) 19 september www.vereniging-ion.nl

O Klassikale cursus Galvaniseren deel 1 6 september www.vereniging-ion.nl

O Dutch contributions to the ECS Conference 2017 19 september, Nieuwegein www.materialenkennis.nl

O Klassikale cursus Anodiseren niveau 1 7 september www.vereniging-ion.nl

O Technische Industriële Vakbeurs 19, 20 en 21 september, Hardenberg www.booking.evenementenhal.nl

O Klassikale cursus Natlakken niveau 3 11 september www.vereniging-ion.nl

O Klassikale cursus Inhouse Control medewerker (midden) 20 september www.vereniging-ion.nl

O Klassikale cursus Industriële Oppervlaktetechnieken 12 september www.vereniging-ion.nl O AluminiumNext 12 september, Hilvarenbeek www.mikrocentrum.nl/evenementen

O Klassikale cursus Inhouse Control medewerker (zuid) 21 september www.vereniging-ion.nl O ESTAL congres, Toledo 21 – 22 september www.estalcongress2017.org

O Klassikale cursus Constructieschilder 13 september www.vereniging-ion.nl

AluminiumNext Tegenvallende kwaliteit van een bewerkt eindproduct leidt vaak tot onvrede. Wat zijn de oorzaken? Leden van het Mikrocentrum High Tech Platform hebben dit onderzocht. Zij testten onder andere de invloed van koel- en smeermiddelen, gereedschappen, materiaalgebruik en reinigen. Daaruit kwam een aantal verrassende conclusies, waaronder de testresultaten voor een perfect geanodiseerd product.

Ook is er aandacht voor de nieuwste materiaalontwikkelingen, mogelijkheden voor constructie en innovatiemethodieken.

ESTAL congres 2017 Onder de titel ESTAL the voice of aluminium finishing organiseert de European association for Surface Treatment on Aluminium een tweedaags congres. In twintig presentaties worden talrijke aspecten van aluminium belicht, zoals de markten voor aluminium, 3D printed aluminium, de ontwikkeling van Cr(VI)-vrije (electro) chemische oppervlaktebehandeling van aluminium-legeringen, de nieuwe Qualanod-labels en hun specificaties, twee keer zo snel anodiseren en voldoen aan Qualanod, de nieuwste ontwikkelingen in herstel van door filiforme corrosie beschadigd aluminium en digitale multikleurprinting op geanodiseerde panelen.

Een activiteit melden? Mail de redactie: Oppervlaktetechnieken@ellemmi.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 7

KORT NIEUWS Nieuwe leden STRAALBEDRIJF CATSEMAN BV Buys Ballotstraat 20 4507 DA Schoondijke Tel. 0117 – 30 83 40 info@straalbedrijfcatseman.nl www.straalbedrijfcatseman.nl Straalbedrijf Catseman levert straal- en spuitwerk voor opdrachtgevers uit diverse branches. Ze bewerken nieuwe objecten maar voeren ook revisies uit van bestaande constructies. Door hun jarenlange ervaring weten ze welke branchespecifieke eisen en kwaliteitsnormen er worden gesteld. Door lid te worden van ION maken ze gebruik van de voordelen en blijven ze op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen in de markt

GLOBAL COATING BV Loperweg 34 6101 AE Echt Tel. 0475 – 74 72 43 info@global-coating.nl www.global-coating.nl Global Coating presenteert zich als het bedrijf in het zuiden als het gaat om oppervlaktebehandeling en conservering van bedrijfsmiddelen en producten.

Gelegen vlak bij Chemelot richten zij zich vooral op de industriële sector, maar ook de particuliere klant is welkom voor kleine werkzaamheden. Global coating is een jong ambitieus bedrijf dat inzet op het Qualisteelcoat-label. Dit is één van de vele redenen om lid te worden van ION.

MEIJERS PAN-GLAZE VOF Ambachtsstraat 27 7102 DW Winterswijk Tel. 0543 - 51 23 01 info@bakvormen.nl www.bakvormen.nl Het bedrijf maakt bakvormen voor grote en kleine banketbakkerijen. Bijna alle vormen zijn mogelijk en worden duurzaam geproduceerd en schoongemaakt.

De meestal stalen bakvormen worden na productie voorbehandeld en gelakt (siliconen). De wet- en regelgeving wordt steeds ingewikkelder en moet nauwgezet gevolgd worden. Om deze reden zijn zij aangesloten bij ION.

8 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

Succesvol MVO-project bij Schoen Door goed samen werken is bij Schoen bv een gedenkwaardig moment bereikt. Op 17 juli 2017 zijn de heren Vinas en De Gooijer gestart als medewerker van Schoen bv. Zij hebben bewezen dat ook mannen van 60plus spierballen hebben om goed werk te kunnen leveren.

Voor herintreden op de arbeidsmarkt heb je moed nodig en dat vraagt veel inzet en motivatie. Dit project toont aan: leeftijd speelt geen rol. “We hebben door goed samen werken een mooi resultaat bereikt”, zegt Joost van der Tak van het WerkgeversServicepunt Zaanstreek Waterland.

De gemeente Zaanstad heeft de kandidaten onder de aandacht gebracht van Select Uitzendbureau. John Overgaag van Select is het gesprek aangegaan toen hij op zoek was naar kandidaten voor enkele vacatures. “Het is ons dagelijks werk om voor onze opdrachtgevers de juiste medewerker te vinden. Bij Select kijken we niet naar leeftijd of nationaliteit, want wij kunnen iets betekenen voor iedereen die op zoek is naar een baan en de kennis en ervaring heeft. Tijdens een persoonlijk gesprek ontdek je pas welke kwaliteiten er nog meer achter een leeftijd kunnen schuilen en kom je tot een perfecte match!”O

Mogelijk 30% van industriële warmtevraag uit diepe ondergrond Dertig procent van de warmte die de industrie nodig heeft, zou in de toekomst door Ultra Diepe Geothermie (UDG) geleverd kunnen worden. De ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu, EBN, TNO en zeven consortia van bedrijven hebben de zogeheten Green Deal UDG ondertekend. Dit is een belangrijke stap om de mogelijkheden voor UDG in Nederland in kaart te brengen en een basis te leggen voor verdere ontwikkeling van deze technologie.

Minister Kamp: “Het kabinet streeft ernaar om in 2050 de CO2-uitstoot in Nederland naar

bijna nul terug te brengen. Daartoe is het noodzakelijk om voor de warmtevoorzieningen alternatieven te ontwikkelen. Geothermie, waarbij warmte uit de diepe ondergrond naar het oppervlak wordt gehaald, is zo’n alternatief. De huidige geothermieprojecten zijn nog niet geschikt voor hoge temperatuur warmtevoorziening voor de industrie. Om de warmtevraag in deze sector te verduurzamen, is het noodzakelijk geothermie op grotere diepten toe te passen. De Green Deal Ultradiepe Geothermie is een belangrijke stap om de potentie hiervoor in Nederland in kaart te brengen.” O

Jaarlijks 3300 doden door stof Er moet veel beter worden samengewerkt om longziekten tegen te gaan die door werk of werkomstandigheden kunnen ontstaan.

De Long Alliantie Nederland (LAN), een samenwerkingsverband van onder meer patiëntenverenigingen, longartsen en zorgverzekeraars, overhandigde daarom vorige maand een tienpuntenplan aan de Tweede Kamer.

De LAN pleit onder meer voor betere arbeidsinspecties, meer betrokkenheid van huisartsen en een voorlichtingscampagne in alle betrokken sectoren. De arbeidsinspectie schiet tekort bij ‘stoffige’ bedrijven, vindt directeur Emiel Rolink.

“Een gemiddeld bedrijf wordt één keer in de 25 jaar gecontroleerd. Ter vergelijking: als op een snelweg één keer in de 25 jaar de snelheid wordt gecontroleerd, rijdt iedereen te hard.”

Volgens de LAN werken in Nederland zo’n 1 miljoen mensen met stoffen die een longziekte kunnen veroorzaken. Het gaat om onder meer lassers, bouwvakkers, asbestsaneerders, schilders en schoonmakers. Jaarlijks overlijden 4100 mensen aan een beroepsziekte waarvan ongeveer 3300 door werken met stof, zegt de LAN. Ook voor huisartsen is een belangrijke

mee naar huis en de brandweerwagen wordt afgespoeld voordat hij terug de kazerne in rijdt.

Zo kun je veel schade voorkomen.” Ten slotte ligt een deel van de verantwoordelijkheid ook de bij de werknemer zelf. “Draag een mondkapje als je met stof werkt. “

taak weggelegd. “Die moeten veel vaker vragen wat voor werk de patiënt doet. Hebben we te maken met een topvoetballer of een lasser? Het is belangrijk dat een huisarts weet of de patiënt veel met stof werkt.”

Veel bedrijven zouden een voorbeeld moeten nemen aan de brandweer, zegt Rolink. “Daar kijken ze heel goed hoe ze kunnen voorkomen dat mensen worden blootgesteld aan schadelijke stoffen. Na het blussen laten ze hun zuurstofmasker nog heel lang op, ze trekken hun vieze pak meteen uit en nemen die niet

Ook de nabije omgeving van de werknemer kan een grote rol spelen, zegt Rolink. “Neem je partner of een goede vriend eens een dag mee naar je werk, en laat hem of haar eens kijken of jij je werkzaamheden wel gezond uitvoert. Als we er met zijn allen beter op letten, kunnen we samen veel schade voorkomen.”

In het manifest stelt de LAN dat er een integrale aanpak moet komen om beroepslongziekten aan te pakken. In tien concrete punten wordt uitgewerkt waar de aandacht naartoe moet om Nederland Wereldkampioen Gezond Werken te maken. Zo willen de ondertekenaars een overheveling van Arbozorg naar de Zorgverzekeringswet, een uitbreiding van Inspectie SZW en een herintroductie van de investeringsregeling voor bedrijven die investeren in gezond werken. O

MEER INFORMATIE www.longalliantie.nl

Investeerder stapt in Galvano Hengelo Participatiemaatschappij Landwoud bv uit Dedemsvaart heeft een meerderheidsbelang verworven in het galvaniseerbedrijf Galvano Hengelo bv. De huidige eigenaren Bebseler en Smit blijven aan als directielid. Het instappen moet gezien worden als een ondersteuning van de groeistrategie van Galvano Hengelo.

Galvano Hengelo is een middelgroot galvaniseerbedrijf met een brede en stabiele klantenkring en is in bijna alle marktsegmenten actief. Medeeigenaar en directielid Peter Bebseler: “We hebben het bedrijf in twintig

jaar opgebouwd tot wat het nu is. Vier jaar geleden hebben we een nieuw pand en een nieuwe productiefaciliteit neergezet. In die tijd hebben we het bedrijf op gebied van techniek, milieutechnische zaken en kwaliteit klaargemaakt voor de toekomst. Samen met Landwoud willen we nu een commerciële slag maken in de markt en tegelijkertijd de continuïteit voor de medewerkers waarborgen. We zijn continu in beweging op het gebied van techniek en commercie en blijven aan het roer om dit specialistische bedrijf naar het volgende niveau te tillen.” O

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 9

KORT NIEUWS Adembescherming vier graden koeler dankzij uitademventiel In de zomer kan het werken met adembescherming oncomfortabel worden door de warmteopbouw in een masker. Het 3M CoolFlow ventiel is ontworpen om de warme en vochtige lucht zo snel en effectief mogelijk af te voeren, zodat de lucht niet ophoopt binnen in het masker. Dat scheelt al snel vier graden. Zo kan er heel de zomer veilig én koel gewerkt worden.

De lucht binnen een stofmasker met het 3M CoolFlow ventiel is vier graden koeler dan hetzelfde masker zonder het 3M CoolFlow ventiel. De combinatie van geavanceerde technologie en ergonomisch ontwerp zorgt ook voor comfort. 3M en Wiltec zijn al jarenlang partners met een hoog kennisniveau op het gebied van adembescherming. O

Met deze stofmaskers van 3M wordt ademhalen gemakkelijker en bent u verzekerd van comfortabele bescherming tegen gevaarlijke deeltjes.

MEER INFORMATIE www.wiltec.nl

Cybercriminaliteit ook een risico voor mkb-bedrijven Internet of Things biedt enorm veel kansen en helpt bedrijven bij ontwikkeling van innovatieve business-concepten. Helaas heeft deze ontwikkeling ook een keerzijde. Cybercriminelen proberen door middel van onder andere ransomware toegang te krijgen tot kritische bedrijfsinformatie. Ook bedrijven in het MKB-metaal zijn slachtoffer doordat ze vaak onvoldoende aandacht besteden aan cybercrime. Teqnow, hét platform van Koninklijke Metaalunie dat de aandacht voor en toepassing van toptechnologie in het industriële mkb stimuleert, heeft cybercriminaliteit tot speerpunt benoemd

cybercriminelen. We moeten daarom alle zeilen bijzetten om ook het MKB-metaal te wapenen tegen deze bedreiging. Het is meestal een kwestie van je gezond verstand gebruiken. Bij slim produceren hoort nu eenmaal ook slim omgaan met data en de beveiliging ervan.”

Om haar deelnemers voor te lichten over cybersecurity heeft Teqnow een aantal bijeenkomsten georganiseerd. Ook loopt op dit moment een onderzoek in samenwerking met

de Haagse Hogeschool onder mkb-bedrijven.

Van der Brugh: “Het doel is om bedrijven met de verzamelde informatie met gerichte informatie en ondersteuning weerbaarder te maken tegen cybercriminaliteit.” Ook de komende periode zal Teqnow een aantal informatiebijeenkomsten over het cybersecurity organiseren. O

MEER INFORMATIE www.teqnow.nl

“Cybercriminaliteit is een zeer actueel thema met een enorme economische impact”, zegt Frans van der Brugh, Teqnow-manager. “Een wereldwijde cyberaanval legde in ons land twee terminals van de Rotterdamse haven plat en zorgde voor grote problemen bij geneesmiddelenbedrijf MSD en postbezorger TNT. Dit virus gijzelde de bestanden op de computers en drong door tot ver in de systemen. Het kan niet waar zijn dat de enorme kansen die Internet of Things biedt, teniet worden gedaan door

Vakbeurs Energie in oktober Van 10 - 12 oktober is er de Vakbeurs Energie in de Brabanthallen in ’sHertogenbosch. Dit evenement is het live business to business platform gericht op duurzame energieopwekking en energiebesparing, boordevol innovaties, lezingen, live demonstraties en contacten.

Binnen Vakbeurs Energie is een specifiek platform ingericht: Energie & Industrie. Dit platform krijgt een eigen inhoudelijk programma en aparte presentaties op de beursvloer. Op het gebied van duurzame

10 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

mobiliteit en mobiliteitstoepassingen kunnen bezoekers terecht op de aangrenzende vakbeurs Ecomobiel. Vakbeurs Energie wordt georganiseerd door 54events. O

MEER INFORMATIE www.energievakbeurs.nl

Bedrijven investeren bijna vier miljard in energie en milieu in 2016 Nederlandse bedrijven hebben in 2016 in totaal voor bijna € 1,4 miljard aan investeringen gedaan in energiezuinige maatregelen en € 2,6 miljard in milieuvriendelijke technieken. Dit blijkt uit de gepubliceerde jaarverslagen van de Energie-investeringsaftrek (EIA) en de Milieu-investeringsaftrek\Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (MIA\Vamil). Het Nederlandse bedrijfsleven krijgt hiervoor € 272 miljoen aan fiscaal voordeel.

De EIA kreeg in 2016 in totaal 17.192 aanvragen binnen, een stijging van 20% ten op zichtte van 2015. Hiermee is in totaal € 1.352 miljoen aan energiezuinige investeringen door ondernemend Nederland gemoeid. De maatregelen die met dit bedrag samen gaan, zorgden voor een energiebesparing van 600 miljoen kubieke meter aan aardgas. Dit komt overeen met een CO2-reductie van circa 1.100 kiloton per jaar en staat gelijk aan de uitstoot van circa 375.000 huishoudens. De meeste aanvragen en de grootste bedragen kwamen binnen voor de

gebouwde omgeving en de industrie. Aalberts Bouw BV heeft bijvoorbeeld het afgelopen jaar gebruik gemaakt van de EIA en haar kantoor

de MIA\Vamil. In 2016 is het investeringsbedrag op het gebied van circulaire economie met ruim vijftig procent toegenomen. Daarnaast vonden

duurzaam gerenoveerd, waardoor het kantoor een energielabelsprong maakte van label D naar label A. Voor de MIA\Vamil kwamen in 2016 in totaal 9.698 aanvragen binnen. Met deze aanvragen investeerden Nederlandse ondernemers € 2.616 miljoen in groene technieken. Ondanks dat het aantal aanvragen lager is dan de afgelopen jaren is het investeringsbedrag de op twee na hoogste in de zestienjarige geschiedenis van

veel duurzame investeringen plaats in mobiliteit, voedsel en bouw.

Met de EIA en de MIA\Vamil willen de ministeries van EZ en van I en M een impuls geven aan investeringen in milieu-innovatie, energiebesparing en duurzame economische groei. O

MEER INFORMATIE www.rvo.nl

Dag van de Oppervlaktetechnologie bij Interface Op 1 november 2017 organiseert Vereniging ION weer de Dag van de Oppervlaktetechnologie. Dit jaar zal het congres gecombineerd worden met de verplichte updatemiddag van Vereniging Qual.ION, de Algemene Ledenvergadering van Vereniging ION en een excursie bij één van de meest duurzame bedrijven ter wereld.

De dag zal gestart worden met een rondleiding bij Interface. Interface is een fabrikant van tapijttegels en al 19 jaar prominent aanwezig in de top 5 van meest duurzame bedrijven. Aansluitend aan de rondleiding zal de Algemene Ledenvergadering van Vereniging ION plaatsvinden. Na het formele gedeelte en de lunch zal het middagprogramma van de Dag van de Oppervlaktetechnologie van start gaan met onder meer twee parallelsessies over: • PreAnodiseren voor poedercoaters met de cartrige-technologie (deze presentatie is in het Engels) door Alsan; • De mogelijkheden van thermisch spuiten als alternatief voor Chroom VI door de KLM; • Het voorkomen van filiforme corrosie bij toepassing van chroom VI vrije voorbehandelingssystemen door het Aluminium Centrum; • Ontwikkelingen in de technieken van electroplating door Tata Steel.

Daarnaast is er de verplichte updatemiddag voor de kwaliteitslabels Qualicoat, Qualisteelcoat en Qualanod. In het gehele programma is er veel ruimte om te netwerken, de table tops te bezoeken en om de inwendige mens te versterken. Reserveer de datum alvast in uw agenda. O

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 11

KORT NIEUWS Overzicht recent geslaagden Vereniging ION-cursussen GALVANISEREN DEEL 1

CONSTRUCTIESCHILDER

POEDERCOATEN NIVEAU 2

R. Blokland, J.W. Dikmans, R. van Eijck, S.A. Enayatzadeh, K.P.A.M. Martens, M.D.M van Veldhoven, L.C.J. van Zon (Possehl Electronics Nederland), L. Gebuijs, A.P. den Houdijker, B. Stofregen (Galvamé Oppervlaktetechnieken)

M. Bozkurt, R. Buijs, O. Erdogan, M.L. Kunst, C.H. van Leenen, J. van der Meer, A.J. van der Meer, E.C. Pereira Fernandes, R. van Vliet (Kuurman West)

L.A. ter Brake (Goma), D.H.J.C. Groenendaal (Unilux)

METALLISEERDER Q.C. Alberto, H. Yildiz (HSM Offshore), T. Amet, I.M. Awan, S. Gul, R.M. Kaasjager, P. Nunes Delgado, C. Ramos Soares Martins, M. Tercan, P.G.G. Wuijts (Bilfinger Industrial Services)

STRALER

Wij feliciteren alle genoemde personen met het slagen voor hun examen en wensen hen veel succes in hun verdere loopbaan! O

M. Bozkurt, S. Bucgun, O. Erdogan (Kuurman West)

SPUITER M. Bozkurt, E.C. Pereira Fernandes, R. van Vliet (Kuurman West)

Wet ‘late betalingen’ van kracht Op 1 juli 2017 is de wet ‘late betalingen’ van kracht gegaan. Deze wetswijziging beschermt mkb- en zzp-ondernemers tegen lange betaaltermijnen van grote bedrijven.

Tijdens de hoorzitting van de vaste financiële commissie in de Tweede Kamer heeft ook Vereniging ION, namens de industrieel oppervlaktebehandelende branche, de commissie toegesproken.

Niet alleen is er hard gewerkt aan de totstandkoming van de wet, ook heeft Valegis advocaten een handleiding opgesteld. Deze is in het ledengedeelte van de website te vinden en geeft een overzicht van de veranderende rechten en hoe u daar mee om kunt gaan. O

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

Platform HDN neemt zitting in TC 341100 Het Platform Hygienic Design Network (HDN) ondersteunt bedrijven in de keten om naast voedselveiligheid (EN-1672-2) ook de machineveiligheid (EN-1672-1) te vertalen naar ontwerp en bouw van machines en procesinstallaties voor de productie van voeding. Om dat nog beter te kunnen realiseren, heeft HDN zitting genomen in de normencommissie TC 341100 ‘Machines voor de voedselindustrie’. “Zo is onze invloed uitgebreid en HDN betrokken bij het vormgeven van toekomstige normen”, zegt Frans van der Brugh, manager Platform HDN. De TC 341100 houdt zich bezig met productnormalisatie op het gebied van machines en uitrusting die toegepast worden in de voedselindustrie. “De belangrijkste machines hebben een eigen norm in het kader van de machinerichtlijn. De diverse werkgroepen zijn betrokken in de inventarisatie of de EN-1672 doorontwikkeld kan worden naar een ISO-standaard”, aldus Van der Brugh. “Platform HDN heeft daarbij twee speerpunten. Allereerst meer aandacht

12 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

voor de procesinstallaties binnen deze norm.

En ten tweede de verdere ontwikkeling van de component hygiëne met WG 13 binnen de CEN/ TC 153.” Het Platform HDN verschaft duidelijkheid in het labyrint van Europese normen en richtlijnen met betrekking tot ontwerp en

bouw van machines en procesinstallaties in de voedingsmiddelenindustrie. O

MEER INFORMATIE www.hdn4food.com

Omnial waterzuiveringtechniek | Maasland | T +31 (0)10 761 6228 info@omnial.nl | www.omnial.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 13

KORT NIEUWS Webinar over veilig samenwerken in de keten Veilig samenwerken in de keten is één van de meest actuele onderwerpen in de veiligheidswereld. Veiligheid Voorop ontwikkelde een ‘handreiking heldere afspraken’ en op 4 september organiseren het programma Zelfregulering Gezond en Veilig Werken van het ministerie van SZW en Veiligheid Voorop een webinar over dit thema.

Rob Triemstra (plaatsvervangend directeur van de directie Gezond en Veilig Werken) was namens het ministerie betrokken bij het Stimuleringsproject ‘Verantwoord opdrachtgeverschap’.

Triemstra: “Veilig samenwerken in de keten is een belangrijk verbeterpunt in de chemische industrie. De ‘handreiking heldere afspraken’ is een uitstekende basis voor een gesprek tussen ketenpartners over goed en veilig werken. In zo’n gesprek gaat het dan over veiligheidscultuur, openheid, vertrouwen en respect. Die zie ik

echt als randvoorwaarden.”

Volgens Triemstra is preventie méér dan het naleven van regels: het heeft ook te maken met intrinsieke motivatie van medewerkers en management. Hij is blij dat bedrijven in de chemieketen niet alleen zelf de handreiking hebben opgesteld, maar deze ook steeds opnieuw bij bedrijven onder de aandacht brengen.

Om dit verder te brengen, wil het ministerie van SZW door middel van een webinar de handreiking bekend maken bij een brede doelgroep als voorbeeld van branches die zelf actief aan de slag zijn met het zelf organiseren van gezond en veilig werken.

“Ketenveiligheid staat wel strak bovenaan als hét onderwerp waar veel te halen valt voor veilig werken”, zegt Corine Baarends projectleider bij Veiligheid Voorop. “Er wordt meer en meer van bedrijven verwacht dat je samen veilig-

heidsissues aanpakt. Vroeger waren bedrijven toch vooral gewend om intern naar veiligheid te kijken. Nederland loopt met het programma Veiligheid Voorop ook echt letterlijk voorop: nergens ter wereld is een dergelijk initiatief genomen.”

Binnen de veiligheidswereld is ‘eigenaarschap’ tegenwoordig een thema waar veel bedrijven zich op richten. Baarends: “Voor mij betekent eigenaarschap dat iedereen binnen een bedrijf zich verantwoordelijk voelt en ook zelf handelt voor het aandeel dat hij of zij aan veiligheid kan leveren.” Dat laatste geldt natuurlijk bij uitstek voor samenwerking in de keten. Het is al te makkelijk om er bij veiligheidskwesties vanuit te gaan dat de ketenpartner het wel voor zijn rekening neemt. O

MEER INFORMATIE www.vereniging-ion.nl

Oppervlaktebehandelaars in juli positiever dan in juni Situatie in de Oppervlaktebehandeling in juli ook veel beter dan de totale industrie.

Uit de laatste meting van de ION BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling (in samenwerking met MCB) blijkt dat de inkoopmanagers in de metaalbewerkende branche ‘Oppervlaktebehandeling’ in juli positiever dan in juni zijn over de groei in de branche: indexscore 68,4 versus 66,5. De branche ontwikkelde zich in juli ook veel beter dan de totale Nederlandse industrie (58,9; dit wordt maandelijks door branchevereniging Nevi gemeten). Omdat een score hoger dan 50 ‘groei’ betekent, kan geconcludeerd worden dat er in de Oppervlaktebehandeling (maar ook in de industrie algemeen) sprake is van groei. De BrancheBarometer Oppervlaktebehandeling van de Vereniging ION (in samenwerking met MCB) is (evenals de Nevi Inkoopmanagersindex) opgebouwd uit vijf componenten. Met betrekking tot de ontwikkeling in juli ten opzichte van juni zijn met betrekking tot deze componenten de volgende conclusies te trekken: • De productie in de branche Oppervlaktebehandeling ontwikkelt zich vrijwel hetzelfde ten opzichte van vorige maand • Over de orders denken de inkopers minder positief • De levertijd van de leveranciers is veel langer • De voorraden eindproduct nemen flink toe

14 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

Opmerking: de relatieve vlakheid van de Nevi-lijn is te verklaren door de grote verscheidenheid aan industrieën waaruit deze is opgebouwd.

• Over de werkgelegenheid denkt men veel positiever.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, nemen flink toe volgens de inkopers ten opzichte van vorige maand.

Ten opzichte van de totale industrie (Nevi) zijn de volgende conclusies te trekken met betrekking tot de verschillende aspecten in de afgelopen maand: • Het productieniveau is in de Oppervlaktebehandeling in juli veel beter dan in de totale industrie • Het orderniveau is veel beter • De levertijden van de leveranciers zijn veel langer • De voorraadniveaus in de Oppervlakte-

behandeling zijn flink hoger • Over de werkgelegenheid denken de inkopers veel positiever.

De inkoopprijzen, geen onderdeel van de totale BrancheBarometer, zijn in de Oppervlaktebehandeling relatief flink hoger dan in de totale industrie. O Nieuwe deelnemers aan de BrancheBarometer (mits oppervlaktebehandelaar) zijn van harte welkom: ze krijgen sneller en specifiekere resultaten. Meld je aan via www. formdesk.nl/ion/abonnee. Bent u leverancier voor de oppervlaktebehandelende industrie of wilt u het persbericht maandelijks ontvangen meld u dan gratis aan via www.formdesk.nl/ ion/pers.

De specialist in

..

Kwaliteit Duurzaam

edrizziÂŽ benelux tel. 0318-507138 info@edrizzi.nl www.edrizzi.nl

EENVOUDIG GENIAAL

SMART SOLUTIONS

GAQ = 2 KEER SNELLER Âť Snel, 2 keer snellere handling vergeleken met de standaard GA kap Âť KosteneďŹƒcient Âť Ingebouwd ventiel, worden er in de oven niet afgeblazen

www.hangon.nl

Het vakblad voor de professional

Zinc 786

Volg de actuele ontwikkelingen binnen uw vakgebied op

DĂŠ Natlak specialist Â&#x2039; =VVY PLKLYL VUKLYNYVUK Â&#x2039; >H[LYNLKYHNLU LU ZVS]LU[ Z`Z[LTLU Â&#x2039; < ]YHHN[ ^PQ KYHHPLU

www.oppervlaktetechnieken.com!

1Ă&#x152;Ă&#x20AC;iVÂ&#x2026;Ă&#x152;Ă&#x192;iĂ&#x192;Ă&#x152;Ă&#x20AC;>>Ă&#x152;Ă&#x153;i}Ă&#x160;Ă&#x201C;Ă&#x201C;{Ă&#x160;UĂ&#x160;Ă&#x17D;Â&#x2122;ÂŁÂŁĂ&#x160;/8Ă&#x160;,Â&#x2026;iÂ&#x2DC;iÂ&#x2DC;Ă&#x160;UĂ&#x160; Â&#x153;Â?Â?>Â&#x2DC;`Ă&#x160;UĂ&#x160;/iÂ?°Ă&#x160;ÂłĂ&#x17D;£­äŽĂ&#x17D;ÂŁnÂ&#x2021;{Ă&#x2021;Ă&#x201C;äĂ&#x201C;äĂ&#x160; >Ă?Ă&#x160;ÂłĂ&#x17D;£­äŽĂ&#x17D;ÂŁnÂ&#x2021;{Ă&#x2021;ÂŁÂ&#x2122;ÂŁÂŁĂ&#x160;UĂ&#x160; Â&#x2021;Â&#x201C;>Â&#x2C6;Â?\Ă&#x160;Â&#x2C6;Â&#x2DC;vÂ&#x153;JÂ&#x201C;Â&#x153;Â?Â&#x2021;VÂ&#x153;>Ă&#x152;Â&#x2C6;Â&#x2DC;}Ă&#x192;°VÂ&#x153;Â&#x201C;Ă&#x160;UĂ&#x160;Ă&#x153;Ă&#x153;Ă&#x153;°Â&#x201C;Â&#x153;Â?Â&#x2021;VÂ&#x153;>Ă&#x152;Â&#x2C6;Â&#x2DC;}Ă&#x192;°VÂ&#x153;Â&#x201C;

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 15

THEMA DUURZAAMHEID, ENERGIE, MVO, CIRCULAIRE ECONOMIE, METAALKETEN

ALGEMEEN

MILIEU- EN ARBEIDSVRIENDELIJK BELEID OP VELE FRONTEN Als bedrijf kun je vaak op meerdere terreinen actief zijn als het gaat om duurzaamheid, energiebesparing en MVO, zo blijkt ook weer uit het verhaal van Verzinkerij Van Aert. Daar zijn bijna alle lampen vervangen door ledverlichting, is men voor meer dan de helft overgestapt op elektrische heftrucks, wordt warmte teruggewonnen uit de oven en geeft men vorm aan een leeftijdsbewust personeelsbeleid. Het resultaat? De milieu-footprint vermindert en er wordt met meer plezier gewerkt.

Verzinkerij van Aert is gespecialiseerd in het thermisch verzinken van staal. Op het gebied van energiebesparing is het bedrijf al langere tijd actief. Zo slaagde men er al in 2009 in om in de keten veel energie te besparen door bewust in te zetten op een ketengerichte aanpak.

Door in de hele keten te kijken naar slimme mogelijkheden voor energiebesparing in het (opnieuw) smelten van producten, walsen, vormen, transport en dergelijke, werd in een jaar tijd 84 TJ in de keten bespaard. Dit komt overeen met het elektraverbruik van meer dan duizend woningen.

Ook is het bedrijf steeds meer oude heftrucks gaan vervangen door elektrische heftrucks.

“We hebben momenteel vijf e-heftrucks”, zegt bedrijfsleider Albert Stevens. “Er komen er dit jaar nog vier bij, waarvan één ter vervanging.

De voorlopige situatie zal zijn acht e-heftrucks en zeven op fossiele brandstof. In de toekomst zullen we alleen maar e-heftrucks hebben.

Dat is goed voor het milieu, maar ook voor de medewerkers en de buren. Zij hebben door deze e-trucks minder last van het geluid. Die heftrucks hebben allemaal speciale verlichting om de veiligheid voor de medewerkers te bevorderen. Daarnaast hebben ze ook een economisch voordeel. Een heftruck op diesel kost ongeveer drie euro per uur aan brandstof.

Het elektriciteitsgebruik van een e-heftruck is

16 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

ongeveer één euro per uur. De kostenbesparing is dus makkelijk uit te rekenen.”

GROTE TEVREDENHEID Verder is het bedrijf dit jaar op grote schaal overgestapt op ledverlichting. Hiermee was wel een investering gemoeid van ongeveer 30.000 euro, maar die wordt in zo’n 26 maanden terugverdiend. De voornaamste aanleiding voor vervanging was de veroudering van de bestaande verlichting in de fabriek. Overstappen op ledverlichting lag dus enigszins voor de hand, maar het was nog maar de vraag of ledverlichting bestand is tegen de zure dampen en hitte in de fabriek. Na enig speurwerk kwam Van Aert uit bij een leverancier (Profleds) die het aandurfde om in deze situatie vijf jaar lichtgarantie te geven op de ledverlichting. Toen de verlichting eenmaal hing, was iedereen er zeer tevreden over: ‘Wat een licht! Wat kun je alles goed zien! Veel beter voor het algehele welzijn van de medewerkers. Waarom zijn we niet eerder overgestapt?’

Albert Stevens: “Ik kan me wel voorstellen dat die opmerkingen kwamen en ook de vraag om in andere ruimten, zoals in het kantoor, ook ledlampen op te hangen. Behalve het kantoor, krijgen nu ook de gangen, de kantine en het buitenterrein ledverlichting. De buitenverlich-

ting bestond uit lampen van 1.000 watt. Met ledverlichting kun je volstaan met lampen van 250 watt. Momenteel draait zo’n 70 procent van het bedrijf op ledverlichting. Het buitenterrein wordt na de vakantie aangepakt. Iedereen vindt het prettiger werken; er is voldoende licht, ook in de avonduren. Behalve dat we in wattage flink zijn teruggegaan, gebruiken we nu ook minder armaturen. Waar vroeger vier lampen van 600 watt hingen, hangen nu drie lampen van 200 watt. Een mooie bijkomstigheid is dat de overheid hiervoor een subsidieregeling heeft, zodat een klein deel teruggevorderd kan worden.”

LUCHTZAKKEN Vóór de overstap op ledverlichting bedroeg het totaal aantal lampen ongeveer 150, na de overstap zijn dat er 100. De geboekte energiebesparing door ledverlichting is nu nog niet goed zichtbaar, maar Stevens schat dit op ongeveer 55 procent. Om inzicht te krijgen in het totale elektriciteitsgebruik zijn er tien meetpunten geplaatst in het bedrijf, waarmee dag en nacht de elektriciteitsvraag wordt gemeten.

Bijvoorbeeld het verbruik van de compressoren, de oplaadpunten van de elektrische heftrucks, de afzuiging, de gaswasser, de verlichting enzovoorts. Dit om zogenoemd ‘blindverlies’ te voorkomen en om beter onderbouwd plannen te

maken voor verdere energiebesparing. Stevens wijst erop dat het maken en doorvoeren van plannen voor energiebesparing nu makkelijker is dan enkele jaren geleden, toen de crisis nog voelbaar was.

De verzinkerij besteedt ook veel aandacht aan het verbeteren van de arbeidsomstandigheden, zoals bij de vervanging van de oude oven.

Deze werd begin augustus 2017 vervangen, omdat hij op zijn minimale wanddikte zat. Na de plaatsing van de nieuwe oven worden er achter de medewerkers zogenoemde luchtzakken geïnstalleerd, waarmee frisse lucht van buiten wordt aangevoerd. Dit zorgt voor verkoeling van de medewerkers aan de oven en voor een betere luchtkwaliteit en omgevingstemperatuur in de voorbehandeling. Hierdoor komen de medewerkers veel minder in aanraking met zure dampen en het heeft ook een positief effect op de gehele installatie, met name op de levensduur. Voor het installeren van de luchtzakken heeft Van Aert een gespecialiseerd bedrijf ingeschakeld.

Heftruckchauffeur Harm Hendrikx (l) en Albert Stevens bij een e-heftruck.

PENSIOEN Albert Stevens: “Een ander punt waar we nu veel aandacht aan besteden, is hoe we de medewerkers duurzaam kunnen inzetten. De verhoging van de pensioenleeftijd naar 67 jaar is natuurlijk een grote uitdaging. In ons bedrijf is er veel lichamelijke arbeid. De vraag is natuurlijk of het realistisch is te verwachten dat de mensen de zware arbeid kunnen volhouden tot hun 67ste. Eén van de ideeën is dat medewerkers nu beginnen met bijvoorbeeld 4/5 te werken om het zodoende langer vol te houden. Maar dat is een heel moeilijk punt. Veel mensen willen nu niet minder werken, omdat ze dan ook iets minder gaan verdienen. Als je dit ter sprake

Ledverlichting op kantoor.

brengt, denken ze allereerst dat wij eerder afscheid van hen willen nemen. Maar niets is minder waar. Ik zeg dan dat ik de ander pas een hand wil geven als hij met pensioen gaat op z’n 67ste en niet eerder. Ik denk dat je beter nu iets minder kunt werken, waardoor je het dus waarschijnlijk wel langer volhoudt. Het ligt nog heel moeilijk, maar we hebben onlangs met één persoon afgesproken dat hij drie maanden gaat proefdraaien. In die periode gaat hij 4/5 werken en gaan we kijken hoe dat bevalt. Ik verwacht dat we in samenwerking met de medewerkers wel passende oplossingen zullen vinden.”

Verder wil het bedrijf inhoud geven aan het generatiepact uit de nieuwe cao. Dat houdt in dat een nieuwe medewerker in dienst kan worden genomen als een oudere medewerker minder gaat werken met behoud van zijn pensioenopbouw. Maar ook dit gaat volgens Stevens nog niet zo gemakkelijk, mede omdat jonge, nieuwe medewerkers niet zo makkelijk te vinden zijn.

“Maar als iemand een geschikte opleiding wil volgen, zijn we voor iedere medewerker bereid daaraan mee te betalen.” O

MEER INFORMATIE www.vanaert.nl

Ledverlichting in de productiehal.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 17

THEMA DUURZAAMHEID, ENERGIE, MVO, CIRCULAIRE ECONOMIE, METAALKETEN

ALGEMEEN

DANKBARE MARKT VOOR HERGEBRUIK VAN RESTPOEDER Wat gebeurt er eigenlijk met gebruikte poedercoatings? In sommige bedrijven worden ze intern een aantal keren hergebruikt, in andere bedrijven worden ze afgevoerd als afval. Maar er zijn ook bedrijven die ze ter recycling aanbieden.

Het bedrijf Nelco in Gent doet niets anders dan gebruikte poedercoatings in Europa inzamelen en verwerken tot nieuwe poeders voor producten in de automobielindustrie en andere sectoren. Hier zien we de circulaire economie goed in praktijk gebracht: de gemaakte producten kunnen aan het eind van hun levensduur opnieuw gerecycled worden.

Nelco is tien jaar geleden ontstaan vanuit het partnerbedrijf Dakota Coatings dat zich richt op het produceren van polymeer poeders voor tal van industriële producten wereldwijd. Zo worden kunststoffen bijvoorbeeld cryogeen vermalen voor het maken van dakhemels voor de automobielindustrie. Inspelend op de stijgende vraag naar meer milieuvriendelijke producten in het productieproces van voertuigen, werd 15 jaar geleden een productgamma van milieuvriendelijke lijmen uitgewerkt, als alternatief voor onder andere fenol. Het bannen van gevaarlijke producten in de productie van voertuigen is in de automobielbranche een speerpunt. Na enig onderzoek werd duidelijk dat poederlakken geschikt zijn als alternatief voor fenol, niet alleen omdat daarin geschikte stoffen zitten zoals pigmenten en vulstoffen, maar ook omdat ze kleefkracht bezitten. De opdracht was duidelijk: er moest een organisatie worden opgezet die zich richt op het inzamelen van gebruikte poedercoatings en het verwerken daarvan tot vernieuwde poeders, waarmee nieuwe producten gemaakt konden worden.

Aanvankelijk verwerkte Nelco een paar honderd ton per jaar, nu is dat ongeveer 8.000 ton per jaar.

Arnd Nelde, directeur van Nelco, wijst erop dat een stof als fenol zeer milieubelastend is en niet alleen bij de applicatie gevaarlijk was. Ook de producten waarin fenol was verwerkt moesten

18 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

Afgewerkt product

Afzakstation

als gevaarlijk afval bestempeld worden wanneer ze werden afgedankt. “Voor ons is de automobielindustrie de voornaamste afzetmarkt.

Onze hergebruikte poeders worden verwerkt in allerlei vormdelen, zoals in de hoedenplank, in deurcomponenten of in vulstof om kabelgoten af te dichten. Het grote voordeel van de reactieve epoxy-systemen is dat deze weer te recyclen zijn als de auto wordt afgedankt. Dan kunnen ze weer uiteengerafeld worden en komen er bruikbare vezels beschikbaar waarmee de textielindustrie weer nieuwe producten kan maken.”

EISEN AAN POEDERS Nelco zamelt alleen gebruikte poeders in die in Europa gemaakt zijn. Daarmee wordt zeker gesteld dat de poeders voldoen aan EU-wetgeving (REACH) en dat uitgegaan mag worden van een zekere zuiverheid en kwaliteit van de poeders.

Wil iemand z’n restpoeder kwijt aan Nelco, dan moet hij eerst kennisnemen van de eisen waaraan een restpoeder moet voldoen. Deze staan op de website van Nelco. In grote lijnen houden de eisen in dat de poeders droog en schoon moeten zijn, dat er geen vervuiling in mag zitten, ze vrij moeten zijn van zware metalen en

klantvraag. Naast diverse vormdelen voor de automobielindustrie, worden van de hernieuwde poeders ook matten gemaakt voor geluidsisolatie in wasmachines en ze worden verwerkt in akoestische panelen voor bepaalde nichemarkten. Poederlakken hebben nu eenmaal van nature een goede geluiddempende functie.

Aan de kant van de inzameling van de poeders zijn Duitsland, Frankrijk en de Benelux de belangrijkste markten. Uit die landen wordt waarschijnlijk een kwart van de ontstane afvalpoeders ingezameld. Maar er is niemand die het juiste percentage precies weet. Sommige klanten van Nelco sturen de helft van hun ingekochte poeders op, andere klanten maar een half procent daarvan. Volgens Arnd Nelde zijn er in een straal van 500 kilometer rond Gent maar weinig coaters die Nelco niet kennen. Ook van verder weg worden er restpoeders aangevoerd, maar die worden in verband met de transport-

is Arnd Nelde dan ook optimistisch over de hoeveelheid werk voor zijn bedrijf. Ook is het bedrijf heel actief met het ontwikkelen van nieuwe producten, omdat er bij het gebruik van poederlakken meer polyesters gebruikt worden.

“Wij moeten heel goed de ontwikkelingen in het vakgebied in de gaten houden. Wat gebeurt er op de markt en zijn er nieuwe uitvindingen die de afvalstromen veranderen of verminderen, waardoor bestaande afspraken met afnemers in gevaar zouden kunnen komen? Maar in het algemeen worden wij geholpen door wetgeving die preventie en hergebruik vooropstelt.”

Maar dit wil niet zeggen dat er geen bedreiging is. “Sinds enkele jaren is er milieuwetgeving die zegt dat thermische valorisatie, verbranding dus, ook recycling is omdat daarmee energie wordt opgewekt. Ik vind het heel vreemd dat dit nu ook onder recycling valt. Weliswaar hebben poederlakken ook een bepaalde calorische

kosten opgespaard totdat er een volle vrachtauto de weg op gestuurd kan worden. Klanten die aanleveren, betalen de transportkosten en een deel van de analysekosten. In Zwitserland (geen lid van de EU) heeft Nelco een vertegenwoordiging opgezet die in deze afgeschermde markt zorgt voor volle vrachten naar België. Maar niet alleen coaters weten Nelco te vinden, ook grote poederfabrikanten, waar dan ook in Europa, die met overtollige poeders of incourante kleuren zitten, kennen de weg naar het bedrijf.

waarde, maar ik vind verbranding en energieopwekking in geen verhouding staan tot wat wij doen. Je kunt dus zeggen dat onze grootste concurrent de verbrandingsoven is. Hergebruik van materialen staat dan wel weer bovenaan de Ladder van Lansink en moet dus de voorkeur krijgen boven verbranding, die helemaal onderaan de ladder bengelt.” O

MARKTEN

BEDREIGING

MEER INFORMATIE

Er zijn zoveel recepturen als er klanten zijn. Er wordt een receptuur gedraaid bij een concrete

Veel concurrentie heeft het bedrijf niet in de automobielbranche. Gelet op de toekomst

www.nelco.be www.dakotaworldwide.com/en

in stofdichte big bags aangeleverd moeten worden. De meest voor de hand liggende poeders zijn welkom, zoals polyester, acryl, epoxy-polyester en epoxy-verharder. Nieuwe klanten die restpoeders aanleveren, moeten een vragenlijst invullen, zodat Nelco precies weet om wat voor soort poeders het gaat, de hoeveelheden en welke kwaliteit ze hebben.

Arnd Nelde: “Als poeders binnenkomen, worden ze eerst gecontroleerd en gezeefd. Dan gaan ze een menger in en worden er op receptuur van de afnemer grondstoffen, pigmenten en additieven bijgevoegd. We hebben enkele extruders staan om de poeders tot granulaten te extruderen. Een groot voordeel van mengen met andere kunststoffen is dat daarmee een perfect homogeen materiaal ontstaat. Ook worden de poeders ingekleurd al naar gelang het recept van de afnemer. We hebben ook een lijn staan waarmee we poedercoating kunnen smelten en opnieuw vermalen naar de ideale korrelgrootte, afhankelijk of het gaat om een grovere strooikwaliteit, een fijnere menging of zeer fijne poeders die in een dispersie opgelost moeten worden. Uiteindelijk komt er een poeder beschikbaar naar wens van de klant, met een bepaalde korrelgrootte, kleur, kleefkracht, hardheid en volgens diverse chemische parameters zoals de klant via de receptuur gevraagd heeft.”

Toepassing eindproduct.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 19

ALGEMEEN

THEMA DUURZAAMHEID, ENERGIE, MVO, CIRCULAIRE ECONOMIE, METAALKETEN

Het tegendeel van circulaire economie: metaalafval in een weiland.

PROGRAMMA CIRCULAIRE ECONOMIE RAAKT IEDEREEN Om echt een circulaire economie te bereiken, moeten er nog tal van vragen worden beantwoord. Iedere partij moet iets veranderen in de bedrijfsvoering, maar hoe en wat dan? Deze tot nu toe vaak onbeantwoorde vragen zijn geen excuses om er dan maar niet aan te beginnen, getuige succesvolle voorbeelden van (inter)nationale bedrijven die wel al op weg zijn. De overheid heeft het programma Nederland circulair in 2050 opgezet en onder die vlag zijn vijf transitieteams aan de slag gegaan om dit concreet met alle betrokken partijen vorm te geven. Wij gingen op de koffie bij de secretaris van het transitieteam voor de maakindustrie: Leon Wolthers.

Wolthers werkt bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl). Hij legt uit dat men na een lastige start voortvarend en pragmatisch aan de slag is gegaan met het genoemde programma. “Het is in het begin wat zoeken geweest, maar nu zijn we in werkgroepen in het veld bezig met goede energie.” Samen met de ministeries van EZ en IenM is vorig jaar het nationale programma Circulaire Economie opgezet. Dit heeft tot nu toe geresulteerd in de vorming van vijf transitieteams die vanaf

20 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

dit voorjaar actief zijn. In deze transitieteams zijn belangrijke stakeholders uit de sectoren kunststoffen, bouw, biomassa en voedsel, consumptiegoederen en tot slot de maakindustrie vertegenwoordigd. Elk team bestrijkt de hele keten van een sector, dus van winning van (primaire) grondstoffen, productie en gebruik tot verwerking en hergebruik.

Leon Wolthers: “Het programma Circulaire Economie heeft als achtergrond onder meer het

Grondstoffenakkoord dat ondertekend is door honderden bedrijven. De belangrijkste partijen hieruit stonden aan de wieg van het programma Circulaire Economie. Als uitgangspunt wordt het model van MacArthur gehanteerd.

Dat gaat uit van verschillende loops die een product van begin tot eind bewandelt, waarbij om te beginnen gekeken wordt naar functionaliteit, materiaalinzet en levensduurverlenging.

Op deze punten is vaak verbetering mogelijk door nieuwe diensten en producten, door een

beter ontwerp van een product te maken, maar ook door goed onderhoud. Verder kijk je naar hergebruik van het product zelf of van bepaalde onderdelen daarvan. Dan is er de mogelijkheid tot refurbishment en uiteindelijk kom je uit bij recycling. Met die loops wil je bereiken dat steeds zoveel mogelijk waarde van het product behouden blijft en dat de grondstoffen optimaal benut worden.”

Leon Wolthers: “Dialoog met je klant en met de klant daarvan kan zinvol zijn om na te gaan hoe het duurzamer, innovatiever en goedkoper kan.”

INTERVENTIES De oppervlaktebehandelende industrie maakt een belangrijk onderdeel hiervan uit, omdat het zich richt op verduurzaming en levensduurverlenging van metalen en andere grondstoffen.

De branche voorziet erin dat metalen producten langer meegaan en dat er minder energie wordt gebruikt om staal in een vroeg stadium om te smelten. Maar dit betekent allerminst dat de branche niets meer hoeft te doen op het gebied van verduurzaming van de eigen bedrijfsactiviteiten.

Voor de vijf genoemde ketens zijn er werkgroepjes ingericht, bestaande uit stakeholders, die allereerst zijn gaan inventariseren wat de onderwerpen, kansen, randvoorwaarden en risico’s zijn om tot een circulaire economie te komen. Gedurende de zomer is dit werk doorgegaan. Na de zomer worden die resultaten van de vijf ketens naast elkaar gelegd en wordt er gekeken wat de belangrijkste gelijksoortige onderwerpen zijn die snel aangepakt zouden moeten worden. Dit zal dan in de komende jaren concreet worden uitgewerkt. “Bij het bepalen van de belangrijkste onderwerpen zijn de ministeries van IenM en EZ betrokken, een aantal experts, kennisinstellingen en natuurlijk ook vertegenwoordigers van de transitieteams.

Gekeken zal worden welke interventies nodig zijn om de onderwerpen en de kansen verder te helpen. We kijken waar mooie voorbeelden van circulaire economie al zichtbaar zijn, waar het niet lukt en waarom niet. Liggen de knelpunten op het gebied van techniek, materialen, geld, wet- en regelgeving of moeten er andere businessmodellen komen? Na die inventarisatie zal hopelijk helder worden waar je aan moet sleutelen om de circulaire economie dichterbij te krijgen. Een specifiek innovatieprogramma optuigen kan wellicht een methode zijn.”

INVENTARISATIEFASE Een bekend voorbeeld van een ander businessmodel is Philips, dat door Schiphol uitgedaagd werd om lumen te verkopen in plaats van lampen. Door eigenaar van de lampen te blijven, moesten die zó ontworpen worden dat ze zo lang mogelijk blijven branden. Hopelijk zijn er

uit de inventarisaties ook andere voorbeelden gekomen. De planning is dat de inventarisatiefase in augustus is afgerond; vervolgens zijn er in september enkele sessies om verdieping aan te brengen, waarna er in oktober een overzichtelijk eindverslag geschreven wordt met daarin onder meer de transitieagenda’s van de sectoren. Dan kan eind november, begin december de minister de Tweede Kamer informeren over de oogst en stand van zaken, waarna er een periode van ongeveer vijf jaar aanbreekt om de transitieagenda’s in praktijk te brengen.

“Een goede inventarisatiefase is erg belangrijk omdat die richting geeft aan de uitwerking. Dat zal op een pragmatische manier gebeuren. De vijf ketens zijn geselecteerd omdat ze verschillen van elkaar op het gebied van complexiteit van de productiewijzen en van de producten zelf. We hopen dus daaruit veel kennis te krijgen waarmee later andere sectoren een snelle start kunnen maken. Ieder bedrijf doet er goed aan te bedenken dat de overheid en veel eindklanten streven naar duurzaamheid en die vraag ook zullen neerleggen bij de producenten. En die zullen weer kijken naar hoe duurzaam hun toeleveranciers zijn. Op die manier krijgen ook de oppervlaktebehandelende bedrijven er mee te maken. Daarnaast kun je vaststellen dat bedrijven die streven naar een circulaire economie makkelijker overweg kunnen met overheidsregulering en met de inkoopvoorwaarden van de overheid.”

CREATIVITEIT Leon Wolthers roept bedrijven, die met het concept van de circulaire economie aan de gang willen, op om contact te zoeken met hun klant en wellicht ook met diens klant. “Ik denk dat de dialoog met klant en met de klant van jouw klant zinvol is om na te gaan hoe het duurzamer, innovatiever en goedkoper kan. Welke dingen vindt jouw klant nou belangrijk en hoe

kun jij daaraan bijdragen? Ik besef dat het als klein bedrijf soms best moeilijk kan zijn om hiermee te beginnen, maar ik ben ervan overtuigd dat zo’n dialoog zich vroeg of laat uitbetaalt.

Het zal ook niet altijd even gemakkelijk zijn, omdat de oplossing niet altijd direct zichtbaar of toepasbaar is. Maar met wat doorzettingsvermogen en creativiteit zijn problemen soms snel op te lossen. Daar zijn ook voorbeelden uit de praktijk van bekend.”

Hij doelt onder meer op een project van een zinkverwerkend bedrijf (metaalfabrikant) waar het zink werd meegesmolten, wat resulteerde in redelijk hoge percentages zink in de filterstoffen die naar het buitenland werden verscheept. De vraag was of het zink uit de filterstoffen niet teruggewonnen kon worden, zodat het weer kon worden ingevoerd bij de productie van nieuw zink. Dat leek aanvankelijk technisch niet mogelijk omdat het filterstof zo fijn was dat men het niet goed kon inzetten. Maar door het filterstof vochtig te maken via een bevochtigingsunit bij de filterstofsilo ging het fijne filterstof samenklonteren tot korrels. Die werden in big bags naar de zinkfabrikant gebracht voor direct gebruik.

“Zo kun je ook naar je eigen afvalstromen kijken. Bijvoorbeeld naar resten van poederlakken, stoffen uit de baden of verpakkingsmateriaal dat je nu als afval afvoert, maar wellicht ook heel goed herbruikbaar is bij ander bedrijven.

Daar moet je wel even naar zoeken. En van een afstandje naar je bedrijf kijken, met een creatieve bril op en met een ja-houding wil ook wel eens tot verrassende resultaten leiden.” O

MEER INFORMATIE www.circulaireeconomienederland.nl www.circulaireeconomienederland.nl/grondstoffenakkoord

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 21

THEMA DUURZAAMHEID, ENERGIE, MVO, CIRCULAIRE ECONOMIE, METAALKETEN

ORGANISCHE DEKLAGEN

TEKST Hans de Rond

Goed voorbeeld van circulair ondernemen:

‘REFURBISHED’ KANTOORMEUBILAIR Afgedankte producten een nieuw leven geven wint aan populariteit.

Steeds grotere aantallen gebruiksartikelen, zoals tv’s, magnetrons, koelkasten, pc’s en smartphones, worden grondig hersteld en vernieuwd.

Defecte onderdelen worden vervangen en producten krijgen aan de buitenkant zo’n goede opknapbeurt dat ze nauwelijks van nieuw te onderscheiden zijn. ‘Refurbishen’ is de term hiervoor. Niet alleen elektrische apparaten worden zo opnieuw op de markt gebracht, maar ook kantoormeubelen. Twee bedrijven in Zaandam sloegen de handen ineen.

“Circulair ondernemen”, noemt Peter Bas Cremers het. Hij is oprichter van, en de motor achter Looops (met drie o’s), een bedrijf dat grote partijen gebruikte kantoormeubelen opknapt en vervolgens via de tussenhandel weer gerefurbished verkoopt aan bedrijven en overheidsorganisaties. Cremers begon zijn activiteiten eerder bij InterActiva, een onderneming die handelt in bedrijfsinventarissen die duurzaam en goed opnieuw te gebruiken zijn, zoals kantoormeubilair, computer- en telecomhardware, machinerieën en gereedschappen. De handel liep zo goed dat InterActiva zelfs nieuw kantoormeubilair uit China ging importeren om aan de vraag te voldoen.

Voor Cremers ging dat de verkeerde richting uit: “Ik wilde juist de groene kant op. Ik wilde dat we voor een circulaire economie het goede voorbeeld zouden geven en laten zien dat je gebruikte goederen heel goed kunt refurbishen, door er industriële technieken op toe te passen.”

Cremers kreeg hiervoor meer ruimte toen de activiteiten van InterActiva werden ontvlochten.

In april 2017 ging hij van start met de zelfstandige onderneming Looops en kon hij zich gaan richten op het circulaire werken. “InterActiva verzorgt nog steeds dezelfde inkoop en handel.

Met Looops zorgen we voor het refurbishen van het kantoormeubilair dat binnenkomt. De vernieuwde producten zetten we weg via projectinrichters, architecten en de groothandel.

We kopen dus niet zelf in en we verkopen ook

22 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

niet direct aan eindgebruikers. We zijn een schakel. Kenmerkend voor Looops is daarnaast dat we werken met mensen die, zoals dat heet, wat verder van de arbeidsmarkt staan. Als het even kan proberen we vooral wat oudere mensen die al langer werkloos thuiszitten een duwtje in de rug te geven. Ook laten we veel werkzaamheden uitvoeren bij sociale werkplaatsen. Mijn visie is dat alles met alles geschakeld is of moet zijn. Vandaar de naam: Looops.”

CREATIEF EN PROFESSIONEEL Het refurbishen van kantoormeubelen bestaat, zo vertelt Cremers, uit het herstellen van schade of vervangen van onderdelen, maar ook uit schuren en kleuren of opnieuw bekleden.

“Eigenlijk doen we alles wat nodig is om van iets dat niet meer gebruikt wordt weer iets bruikbaars te maken. Daarover wordt heel creatief nagedacht. Voor het stofferen bijvoorbeeld, worden stoffen gebruikt waarvan de vezels gemaakt zijn van gerecyclede PET-flessen. Maar ook van duurzame biologische vezels, zoals hennep, brandnetels en vlas. Dat stofferen wordt overigens gedaan bij een sociale werkplaats door blinden en slechtzienden.”

Samen met studenten van de Design Academy in Eindhoven vond Cremers ook een creatieve oplossing voor de topbladen op ladeblokken: “Normaal gesproken gaan die naar de stort. Nu komt daar een nieuwe printlaag op, prachtige ontwerpen, waardoor we er nieuwe tafels van kunnen maken, die bijvoorbeeld heel goed in wachtkamers kunnen staan. Het lukt ons inmiddels om tachtig tot negentig procent van al het aangeleverde materiaal een nieuw leven te geven.”

OPGEKNAPT STAAL

Refurbished tafel met blad gemaakt van pallethout.

Opknappen betekent onder meer dat Looops de metalen onderdelen in moderne kleuren laat spuiten. Dat gebeurt bij Schoen Poedercoating in Zaandam. Deze samenwerking dateert nog uit de periode bij InterActiva. Cremers: “Vanaf het begin wisten we dat we voor het spuiten een professional nodig hadden. Omdat we te maken hebben met veel transport en logistiek, zochten we een bedrijf in de buurt en zo kwamen we bij Schoen terecht. De relatie met

Overleg tussen Peter Bas Cremers (links) en Lester Claassens over te behandelen onderstellen van een partij bureaus.

Schoen is prettig en overzichtelijk, de communicatielijnen zijn kort en de prijzen goed.

Ook belangrijk is dat ze, zeker in het begin, voor advies zorgden. We wisten toen nog niet zo veel van oppervlaktebehandeling.”

Volgens Lester Claassens, commercieel medewerker bij Schoen, is Looops een bijzondere klant, omdat het de enige is die gebruikte materialen opknapt. “Normaal gesproken werken wij alleen met nieuw materiaal, staal en aluminium, waarop we onze gebruikelijke voorbehandeling doen. Bij de materialen van Looops is alles staal en de gebruikte producten vergen een andere voorbehandeling. Hierover hebben we goede afspraken gemaakt. Looops haalt de plastic delen eraf en zorgt dat het materiaal schoon en vetvrij is, en eventueel geschuurd. Wij lopen dat na met een visuele inspectie. Om het laatste stof eraf te halen, nemen we het nog eens af met een kleefdoekje. De objecten gaan dus niet door onze voorbehandeling, maar worden direct gecoat. Daardoor kan het goedkoper, maar

is het afkeurpercentage soms ook wat hoger.

Sommige vervuiling op het materiaal kun je met het blote oog gewoon niet zien. Om toch een mooi eindproduct te krijgen, behandelen we die stukken met een extra laag.”

KWALITEIT IN ÉÉN KEER GOED Voor een bedrijf dat refurbished artikelen levert, is kwaliteit van groot belang. Volgens Cremers is dat belang zelfs toegenomen: “Toen wij nog direct aan de eindgebruiker verkochten, kon ik eventuele problemen nog weleens zelf oplossen. Nu dat via de tussenhandel verloopt, moeten we zorgen dat de kwaliteit in één keer goed is. Als ze daar niet van op aan kunnen, nemen ze niet meer af. Hun naam staat op het spel. De zorg voor de kwaliteit ligt overigens grotendeels bij Looops zelf. Aan de werkwijze van Schoen schort het bijvoorbeeld niet. De kwaliteit van het spuiten, de oven, de afdekking, dat klopt allemaal wel. Voor een betere kwaliteit richt ik me op het voortraject bij Looops. Hoe strakker

ONGEKENDE OPMARS Seriematig gereviseerde producten maken een ongekende opmars door. Dit werd in juni in Amsterdam bekendgemaakt op de ReMaTec, ’s werelds grootste internationale vakbeurs voor bedrijven die aan seriematige revisie (remanufacturing en refurbishment) doen. Die stevige groei komt doordat er steeds meer aandacht is voor de circulaire economie, kostenbewustzijn en grondstofschaarste. Volgens het European Remanufacturing Network bedraagt de omvang van de Europese remanufacturing-industrie momenteel 30 miljard euro en is er de potentie te verdubbelen voor het jaar 2030.

ik alles bij Schoen aanlever, hoe beter de kwaliteit van mijn producten. Bij Looops zorgt nu één medewerker voor de werkvoorbereiding.

Daardoor is de kwaliteit flink omhooggegaan.

Dat betekent overigens niet dat er helemaal geen gebruikssporen zijn. Bij ladeblokken zit bijvoorbeeld nog weleens een deukje in de achterkant. Maar klanten vinden dat niet erg, ze willen duurzaam bezig zijn. En door materialen te hergebruiken, dragen ze niet alleen bij aan een beter milieu, het scheelt ook nog eens de helft in prijs. Dat maakt de acceptatie hoger. Van afnemers heb ik nooit klachten over de kwaliteit ontvangen. Daarbij speelt waarschijnlijk ook mee dat we alleen met A-merken werken, zoals Ahrend en Gispen.”

Over de markt voor refurbished kantoormeubilair is Cremers positief. “Projectinrichters en architecten willen onze producten steeds meer inzetten. Zelf ga ik regelmatig met bedrijven en overheidsorganisaties in gesprek over het refurbishen van hun bestaande meubilair. De partijen die ik spreek, zijn allemaal geïnteresseerd. Ik zie voor me dat er in 2020 vier circulaire stations in het land zijn, waar mensen werken om samen zoveel mogelijk kantoormeubelen, en misschien ook andere meubelen, een nieuw leven te geven.” O

MEER INFORMATIE www.looops.nl www.schoenbv.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 23

24 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

Trots op het werk FUNDATIEPALEN VAN WINDMOLENS Familiebedrijf Van Ginkel Groep straalt en conserveert op de Tweede Maasvlakte onder meer de fundatiepalen (monopiles) van windmolens op zee. De monopiles worden door de opdrachtgever in zwart staal aangeleverd en hebben een diameter variÍrend van zes tot 8,5 meter, de wanddikte varieert van zes tot tien centimeter en het totaalgewicht komt uit op ongeveer duizend ton per monopile. Er zijn vier grote conserveringshallen waarbinnen de monopiles eerst worden gereinigd door middel van hogedruk water. Hierna worden ze conform klantspecificatie gestraald tot Sa 2½ en vervolgens voorzien van het voorgeschreven coatingsysteem. Voor het huidige project is een specificatie afgegeven voor een tweelaags conserveringssysteem van elk 300 micrometer. Deze wordt aangebracht met een 2K-pompsysteem, met slangen van 60 meter lang en een werkdruk van ongeveer 300 bar. Om de monopile ter hoogte van de mudline extra bescherming te geven wordt deze voorzien van een glassflake epoxy. Samen met de opdrachtgever is gekozen voor een oplossingsmiddelarm coatingsysteem om de CO2-footprint te reduceren.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 25

TEKST Egbert Stremmelaar

VERENIGING ION

THEMA DUURZAAMHEID, ENERGIE, MVO, CIRCULAIRE ECONOMIE, METAALKETEN

ION ACTIEF VOOR EEN DUURZAAM EN STERK NEDERLAND Uiteraard is ION elke dag voor u in de weer. Met zaken die uw dagelijkse bedrijfsvoering betreffen zoals opleidingen, voldoen aan wet- en regelgeving en informatievoorziening. Ook zijn we dagelijks bezig met zaken die nu spelen in Den Haag en Brussel, maar u pas op een termijn van minder dan twee jaar zullen raken. Denk daarbij aan nieuwe wetgeving op het gebied van gevaarlijke stoffen en de Omgevingswet. Maar ook voor de nog langere termijn is ION al actief voor een sterke branche.

ION geeft al langer aan dat de belangen van de branche en daarmee ook van de ondernemers en medewerkers in de branche het best gediend zijn met een sterke productieketen in de maakindustrie. Immers, er is alleen werk voor de oppervlaktebehandelende industrie als er geproduceerd wordt en er zijn alleen innovaties als er klantvragen zijn.

De wereld om ons heen verandert steeds sneller en wordt steeds onoverzichtelijker. Nederland is met een oppervlakte van 41.500 vierkante kilometer slechts nummer 133 op de lijst van in totaal ongeveer tweehonderd landen op de wereld (nummer 1 is Rusland met 17,1 miljoen vierkante kilometer). Ook als we kijken naar inwonertal zijn we slechts nummer 66 met 17,1 miljoen inwoners (nummer 1 is China met 1,4 miljard inwoners). Toch staat Nederland in veel lijstjes in de top 10 als het gaat om beste land om in te wonen, beste pensioen, beste zorg, beste onderwijs, grootste investeerder, grootste exporteur, enzovoort.

Met de opkomende economieën als China en Rusland, alsmede de machtspolitiek van deze landen, de positie die Turkije claimt, de inboetende macht van de USA, de terugtrekkende overheid, het opdrogen van de aardgasbaten in

26 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

Nederland en de scheurtjes die de EU vertoont, is het zaak om de krachten van de BV Nederland te bundelen en ons met onze geroemde ondernemersmentaliteit te manifesteren in de wereld.

DUURZAAMHEID OPDRIE NIVEAUS Duurzaamheid gaat dus al lang niet meer alleen over de bescherming van onze aarde, maar ook over mensen en over winst. Om deze reden

verklaart ION duurzaamheid op drie niveaus: • De producten die de branche voortbrengt (en dan voor ons de oppervlaktebehandeling) moeten duurzaam zijn, dus van een verwachte (hoge) kwaliteit, geschikt voor het doel en esthetisch verantwoord.

• De bedrijven die in en voor de branche werken, moeten duurzaam zijn en continuïteit hebben. Dat betekent dat ze vooral bezig zijn met de core business, goede producten afleveren met een positief bedrijfsresultaat, en niet afgeleid moeten worden door facilitaire zaken. Ook een opvolging van verschillende technologieën (zelfs business modellen) is hierbij een issue, evenals de duurzame inzetbaarheid van mensen.

• De productieprocessen moeten zo duurzaam mogelijk zijn. Dat betekent zo min mogelijk beslag op grondstoffen, een zo laag mogelijke energieconsumptie, maximale medewerkers- en omgevingsveiligheid en een reststoffenstrategie.

Technologie zal één van de belangrijkste drijvers zijn. De OECD (de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, een samenwerkingsverband van 35 landen om

sociaal en economisch beleid te bespreken, te bestuderen en te coördineren) verwacht dat in de komende jaren bijna tien procent van de beroepen zal verdwijnen, terwijl meer dan een derde van de beroepen fundamenteel van inhoud zal gaan veranderen. Uiteraard zullen er ook nieuwe beroepen ontstaan. Als gevolg van de technologische mogelijkheden en demografische factoren zal ook de samenleving veranderen. Denk hierbij aan de steeds ouder wordende bevolking (een baby van nu zal gemiddeld 100 jaar oud worden), de toestroom van nietautochtone bevolkingsgroepen en de afbrokkelende verzorgingsstaat. Als gevolg daarvan zal de visie op werken en wonen gaan veranderen en zal er niet meer gesproken worden over baanzekerheid. maar over werkzekerheid, zullen mensen steeds meer in communities gaan leven en werken en is wendbaarheid (flexibiliteit/agility) van zowel de mens als van de onderneming van levensbelang.

punt is waar mensen met verschillende achtergronden en verschillende denkbeelden elkaar treffen. Dit zal enerzijds tot spanningen leiden, maar biedt anderzijds heel veel (creatieve) kansen. Hoe het bedrijf er ook mee om zal gaan, het moet in ieder geval gemanaged worden.

Ook in het MKB. Het economische model kraakt in haar voegen en mede door de stuwende kracht van technologie zitten we in een ontwikkeling naar een nieuw economisch model. Ook is er een claim van nieuwe economieën op een redelijk deel van de welvaart. In het huidige economische model is economische groei een voorwaarde.

Nederland is op weg naar een (circulaire) belevingseconomie, waarbij het gebruik van goederen en diensten belangrijker is dan het bezit. Aangaande de economische groei zal er vermoedelijk eerder sprake zijn van een afvlakking of zelfs afname dan van een toename. Stug doorgaan op dezelfde weg is dus een bedreiging voor onze bedrijven en onze welvaart.

COÖPERATIEVE HOUDING In januari 2017 verscheen het rapport van de Boston Consultancy Group: Inclusiviteit in ieder belang. Eén van de conclusies was dat het bedrijf tegenwoordig steeds meer het enige

Er is geen pasklaar antwoord. Ook onze regeringsleiders hebben geen standaard werkend recept. Maar duidelijk is wel dat we met elkaar en met een coöperatieve houding ten aanzien

van de BV Nederland de ontwikkelingen kunnen volgen en positief kunnen inzetten om zodoende een hoge BWI (de nieuwe Brede Welvaartsindicator) te houden. Dat vraagt wel om meer collectiviteit en vertrouwen in elkaar.

Het vraagt om ketenoptimalisatie en het creëren van innovatieve netwerken. Hiervoor is er in de oppervlaktebehandelende industrie een platform: ION, de branchevereniging 4.0. Wij zijn u graag tot steun. O

BRONNEN De branchevereniging 4.0 – Gids voor een sterk Nederland – Ing. Egbert Stremmelaar MBA RAE ( ISBN 978-90-826763-0-3).

Trendpaper 2017: De trends die de arbeidsmarkt domineren – Randstad.

Policy brief on the future of works (mei 2016) – Automation and independent work in a digital economy – OECD. De empathische woonomgeving – Prof.dr.ir.

Masi Mohammadi (ISBN 978-90-386-4320-5).

Inclusiviteit: in ieders belang – een prioriteit voor politiek en bedrijfsleven – Boston Consultancy Group.

Whitepaper Agile werken – Gladwell Academy.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 27

THEMA DUURZAAMHEID, ENERGIE, MVO, CIRCULAIRE ECONOMIE, METAALKETEN

TEKST Edwin Bossenbroek van Energy Circle BV*

ALGEMEEN

HOE WORD IK DUURZAAM? In het Energieakkoord 2013 staat dat in 2020 14% en in 2023 16% van de opgewekte energie uit duurzame bronnen moet komen. Steeds meer organisaties werken aan verduurzaming van het productieproces en steeds meer klanten eisen dit van hun leveranciers. Met energiebesparing en duurzame opwekking, zoals het zelf plaatsen van zonnepanelen, komt u een heel eind. Maar vermoedelijk zal een deel van uw fossiele energiegebruik tot in de verre toekomst onvermijdelijk blijven.

U kunt dit resterende fossiele energiegebruik echter ook vergroenen.

De meest gebruikte mogelijkheid om uw elektriciteitsverbruik te vergroenen, is het inkopen van groene elektriciteit. Hierbij worden Garanties van Oorsprong (GvO’s) ingekocht, die kunnen worden gebruikt als bewijs van de opwekking en levering van één megawattuur (= 1.000 kWh) groene stroom. CertiQ zorgt als dochteronderneming van landelijk netbeheerder Tennet voor de certificering van groene stroom in Nederland. Alle elektriciteit wordt over hetzelfde net getransporteerd: groene stroom is fysiek dus op geen enkele manier verschillend van grijze stroom. Het wordt ergens op het net gezet en ergens anders weer afgenomen. Maar wanneer het bij u uit het stopcontact komt, is niet meer te traceren of de stroom uit een kolencentrale of windmolen komt. Om grijze en groene stroom te kunnen onderscheiden, is daarom een (administratief ) certificaat nodig. Deze certificaten worden Garanties van Oorsprong (GvO’s) genoemd. De fysieke stroom en administratieve GvO’s kunnen gezamenlijk worden verhandeld als groene stroom, maar dat hoeft niet. Het is ook mogelijk om de grijze stroom en de GvO apart te verkopen. In onderstaande figuur staan de mogelijkheden weergegeven (bron: CBS).

Grijze stroom en GvO’s kunnen tevens apart worden gekocht door een afnemer. Verder kan een energieleverancier de stroom van een kolencentrale verkopen als groene stroom

28 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

wanneer er een GvO aan wordt gekoppeld. Dit noemen we vergroende stroom (bron: CBS).

HOEVEELHEDEN GVO-MARKT Net zoals fysieke stroom is een GvO een product dat verhandeld wordt op een markt. Daarnaast zijn de elektriciteitsnetten in Europa zowel fysiek als administratief aan elkaar gekoppeld, waardoor internationale handel in GvO’s kan plaatsvinden. Een groot deel van de GvO’s die in Nederland worden afgeboekt, komt uit het

GVO Groene stroom producent

Grijze stroom GVO + GVO +

Groene stroom

buitenland. Slechts een deel komt uit Nederland zelf. Daarnaast kunnen GvO’s ook worden doorverkocht; een deel wordt dus na import weer geëxporteerd. Wij geven hierbij een aantal statistieken (bronnen: CBS en CertiQ) om u een beeld te geven van de hoeveelheden: - In Nederland werd in 2016 voor 48 TWh aan groene stroom afgeboekt. De Nederlandse vraag naar groene stroom is ruim drie maal zo groot als het aanbod. Om aan de vraag te voldoen, is import dus noodzakelijk.

- Van de buitenlandse geïmporteerde GvO’s komt het grootste deel uit waterkracht: in 2016 werd ruim 17 TWh geïmporteerd.

Noorwegen is het belangrijkste land van herkomst.

- De Nederlandse productie van groene stroom (14,5 TWh) komt voor meer dan de helft uit windenergie en ruim een derde uit biomassa. De rest is water en zon.

CO2 -COMPENSATIE GVO Grijze stroom producent

Vergroende stroom

Grijze stroom Bron: CBS

Naast het vergroenen (vooraf ) van energie met GvO’s kan de energie ook vergroend worden door de CO2-uitstoot (achteraf ) te compenseren. Dit bestaat uit het compenseren van vrijgekomen broeikasgassen (vertaald naar CO2) door (1) het voorkomen van CO2-uitstoot door het investeren in duurzame energie en/ of energiebesparing elders in de wereld of (2)

€ 90 € 80 € 70 € 60 € 50 € 40 € 30 € 20 € 10 €-

Business case windmolen. Bijdrage GVO’s aan nieuwe investeringen. Het oranje deel is de marktprijs, het blauwe deel is de onrendabele top. Dit deel kan worden gefinancierd met behulp van de SDE+. Het geld voor de SDE+ wordt verkregen vanuit de opslag duurzame energie. Het groene deel is uw bijdrage in de vorm van GVO’s, die is dus gering. door het vastleggen van CO2 (in bomen). Dit vergroenen gebeurt door aanschaf van zogenaamde CO2-credits. De uitgifte, controle en certificering wordt gedaan door verschillende (internationale) organisaties waarbij de Gold Standard als hoogste (internationaal erkende) standaard geldt. De beoordeling voor het Gold Standard-label vindt plaats door erkende organisaties als het World Wildlife Fund. Ook gas kan vergroend worden via GvO’s. Dit aanbod is in Nederland nog zeer beperkt, waardoor de tarieven hiervoor erg hoog zijn in relatie tot de leveringsprijs van gas. Indien gebruikers kiezen voor vergroening van gas, wordt dit in de praktijk veelal ‘groen’ gemaakt door de CO2-uitstoot achteraf te compenseren.

SJOEMELSTROOM? De afgelopen jaren is er veel media-aandacht geweest voor ‘sjoemelstroom’, waarmee elektriciteit wordt bedoeld die vergroend is met behulp van buitenlandse GvO’s. Volgens velen zou deze elektriciteit niet echt groen zijn en elektriciteit uit Nederland wel. Er kan gediscussieerd worden over de bijdrage aan een duurzame energievoorziening in Nederland, maar in principe is iedere megawattuur die vergroend is met een GvO even groen. Of de GvO is aangemaakt voor de productie van één megawattuur Noorse waterkracht of één megawattuur Nederlandse wind is niet relevant. De bijdrage van het aankopen van Nederlandse GvO’s aan een duurzamere Nederlandse energievoorziening valt overigens ook te betwisten: een GvO uit Nederland kost slechts een paar euro, terwijl een windmolenpark al snel tientallen euro’s per megawattuur subsidie nodig heeft. De bijdrage van de opbrengst uit GvO’s aan de business case voor een duurzame productie-installatie is dus beperkt. Terecht of niet, feit is dat met name waterkracht en biomassa uit het buitenland de laatste jaren op een negatieve manier in de publiciteit zijn geweest. Tegelijkertijd zijn buitenlandse GvO’s veel goedkoper dan Nederlandse; dat geldt zeker voor waterkracht.

De keuze voor de vorm van vergroening zal dus vooral een afweging zijn tussen kosten en marketingoverwegingen.

1. Reduceer de vraag (bespaar energie)

2. Gebruik duurzame energie

3. Zo schoon mogelijke fossiele brandstof

De Trias energetica van de grootste uitdagingen van deze eeuw. U wilt graag uw steentje bijdragen door de CO2footprint van uw organisatie te verkleinen, maar hoe doet u dat? U kunt de volgende stappen zetten: • Doelstellingen bepalen: wat en hoeveel wilt u precies verduurzamen? Alleen het directe energiegebruik zoals elektriciteit, gas en transport? Of ook de CO2-footprint van de ge-

• •

DE TRIAS ENERGETICA Er wordt veel gesproken over duurzaamheid, maar wat betekent dit voor uw organisatie?

Hoe kunt u uw energiegebruik verduurzamen?

En vooral: welke stappen moet u zetten? Het verlagen van de wereldwijde CO2-uitstoot is één

•

•

hele productketen? Wilt u de gehele footprint verduurzamen of een deel ervan? Inzicht verkrijgen: hoe groot is de CO2-footprint van de activiteiten die u wilt verduurzamen?

Actie ondernemen: hierbij nemen we de Trias Energetica als uitgangspunt.

Stap 1: bij welke activiteiten kunt u energie besparen? Wanneer u eerst energie bespaart, blijft er een kleiner deel over dat nog verduurzaamd moet worden. Om energiebesparingen slim te realiseren, kunt u een adviesbureau inschakelen en wellicht kunt u profiteren van subsidieregelingen.

Stap 2: kunt u zelf in duurzame technieken investeren? Bijvoorbeeld zonnepanelen of een windmolen ergens op uw terrein. Ook hiervoor zijn subsidieregelingen.

Stap 3: de CO2-footprint die overblijft na energiebesparing en het inzetten van duurzame technieken kunt u verduurzamen door bijvoorbeeld het inkopen van groene stroom of groen gas. De CO2-footprint van andere bedrijfsactiviteiten kunt u compenseren door emissierechten in te kopen. O

MEER INFORMATIE www.ondernemersplein.nl/regel/ energiebesparing/ www.energycircle.nl e.bossenbroek@energycircle.nl * Energy Circle BV is een onafhankelijk adviesbureau met een brede kennis op het gebied van energie, van inkoop tot besparing, van beheer tot juridische trajecten.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 29

ALGEMEEN

CURSUS INHOUSE CONTROL MEDEWERKER START IN SEPTEMBER In september start de Cursus Inhouse Control Medewerker. Deze cursus is verplicht voor de licentiehouders van Qualicoat, Qualisteelcoat of Qualanod. Zij moeten vanaf 1 januari 2018 minimaal één medewerker in dienst hebben die gekwalificeerd is om metingen uit te voeren voor het betreffende kwaliteitslabel. Deze medewerker moet met goed gevolg een proeve van bekwaamheid, in de vorm van een examen, hebben afgelegd.

De compleet nieuwe cursus is door ION ontwikkeld. ION heeft daarvoor een kennisteam samengesteld, bestaande uit enkele leden van de technische commissie van de verschillende kwaliteitslabels, IFO en diverse toeleveranciers van meetmiddelen. Als basis is gebruikgemaakt van de technische beschrijvingen van de verschillende kwaliteitsmetingen die IFO in Duitsland voorhanden had. Deze zijn vertaald en aangepast. Daaromheen is materiaal verzameld over de wijze waarop metingen moeten worden uitgevoerd, de reden van de meting, de mogelijke valkuilen en de samenhang met het betreffende kwaliteitslabel. Ook zijn er veel foto’s en afbeeldingen verzameld die de beschrijvingen visueel ondersteunen.

30 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

De cursus is verplicht voor de medewerkers die de kwaliteitsmetingen uitvoeren en is op een heel praktisch niveau ingestoken. De afgelopen maanden is een cursusboek samengesteld, dat de cursisten van tevoren krijgen toegestuurd.

Van de cursisten wordt verwacht dat ze het cursusboek hebben doorgenomen voordat ze op de les komen. De cursus begint met een korte presentatie van de verschillende metingen, en hoe en waarom die uitgevoerd moeten worden. Daarna kunnen er vragen gesteld worden en gaat er meteen geoefend worden met praktische metingen. De nadruk ligt hierbij op kalibraties, het juist afstellen van meetinstrumenten en het op de juiste wijze uitvoeren van de kwaliteitsmetingen.

BEKWAAMHEID Enige tijd na de cursus volgt het theorieexamen bestaande uit 40 vragen, waarna een proeve van bekwaamheid moet worden afgelegd via het uitvoeren van vier metingen.

Welke dat zijn, wordt door de examinator ter plaatse bepaald. Voor de gehele toetsing zijn eindtermen geformuleerd, die zijn afgestemd op de specificaties van de kwaliteitslabels en op de competenties die de persoon moet hebben die de kwaliteitsmetingen uitvoert. Op basis daarvan is een toetsdocument ontwikkeld. De cursus leidt op tot een persoonscertificering conform ISO 17024 voor het gekozen kwaliteitslabel. Iedere licentiehouder moet uiterlijk op 1 januari 2018 minimaal één gekwalificeerde

DETAILS CURSUS INHOUSE CONTROL MEDEWERKER

medewerker in dienst hebben om de metingen uit te voeren. De cursus is in principe verplicht, maar er kan een uitzondering gemaakt worden als de licentiehouder een geschoolde laborant in dienst heeft die de metingen overeenkomstig de eisen uitvoert. Om dit objectief vast te stellen, moet die laborant echter wel met succes het theorie-examen afleggen, alsmede de proeve van bekwaamheid. Iedere licentiehouder moet aan een auditor kunnen laten zien welke medewerkers door ION gecertificeerd zijn om de kwaliteitsmetingen uit te voeren.

OPROEPINSCHRIJVING Licentiehouders worden opgeroepen zo spoedig mogelijk één of meerdere cursisten via de website van ION in te schrijven voor de cursus.

Er zijn drie cursussen gepland, op 19, 20 en 21 september, voor de regio’s noord, midden en zuid. Afhankelijk van het aantal deelnemers worden regio’s mogelijk nog bij elkaar gevoegd.

De cursus kan ook bedrijfsintern worden aangeboden.

Over de geldigheidsduur van de persoonscertificering is nog geen internationaal besluit genomen, maar ION is voorstander van een geldigheidsduur van vijf jaar. Dit omdat de stand der techniek nu eenmaal verandert, alsook de meetmiddelen. ION wil dat de vaardigheden worden bijgehouden en dat de specificaties scherp op het netvlies blijven. Om dit objectief vast te stellen, zouden de gecertificeerde personen die de kwaliteitsmetingen uitvoeren iedere vijf jaar een proeve van bekwaamheid moeten

afleggen. Over dit voorstel is echter nog geen besluit genomen.

De bedoeling is dat deze cursus de template wordt voor de rest van Europa. Daartoe is de inhoudsopgave in het Engels vertaald en internationaal verspreid. Centraal zal moeten worden vastgesteld of de andere landen gebruik gaan maken van de door ION ontwikkelde cursus.

Als de cursus wordt overgenomen, heeft dat als voordeel dat deze overal op dezelfde manier wordt gegeven, met grotere standaardisatie tot gevolg. O

Duurzaamheid van producten en het borgen van kwaliteit wordt steeds belangrijker. Garantietermijnen worden steeds meer opgerekt en de aandacht voor arbeidsveiligheid en milieu nemen verder toe. Deze ontwikkelingen verklaren de groei van het aantal kwaliteitslicenties voor Qualicoat, Qualisteelcoat en Qualanod. Materialen worden gerecycled en er worden steeds meer (zeer) zorgwekkende stoffen geautoriseerd. Ook zijn de laatste jaren nieuwe processen ontwikkeld, waarbij de substraatgevoeligheid groter, en procestoleranties kleiner worden. Het belang van een goede Inhouse control wordt daarmee alleen maar groter. In het kader van de kwaliteitsborging (accreditatie conform NEN-EN-ISO/IEC 17065:2012) en conformiteitsbeoordeling moeten licentiehouders van Qualicoat, Qualisteelcoat en Qualanod de Cursus Inhouse Control Medewerker volgen. Voor licentiehouders is de cursus verplicht, maar uiteraard is deze cursus voor elke kwaliteitsbewuste applicateur aan te raden. Nog niet alle besluiten zijn genomen door de respectievelijke Executive Committees van de labels. Dat zal in november 2017 gebeuren, en daarom werken we momenteel nog met een aantal verwachtingen: • Elk bedrijf dat een licentie heeft, is verplicht om minimaal één medewerker de cursus te laten volgen. En dan gaat het natuurlijk om de medewerker die de testen uitvoert.

• Deze medewerker is voor de inspecteur het aanspreekpunt voor de Inhouse control.

• De cursus leidt tot een persoonscertificering die vijf jaar geldig is.

• De opgeleide Inhouse Control Medewerker kan testen door een collega uit laten voeren, maar moet deze collega dan wel een instructie geven. De naam van de collega wordt in het register vermeld, alsmede de Inhouse control testen waarvoor de collega is geïnstrueerd. Als deze collega op reguliere basis de testen uitvoert, dan is ook de geldigheid van de instructie vijf jaar. Als de collega de testen alleen voor een bepaalde periode uitvoert (bijvoorbeeld de vakantieperiode), dan heeft de geldigheid van de instructie alleen betrekking op de genoemde periode.

• De cursus zal naar verwachting twee avonden (19.00 - 22.00 uur) duren.

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 31

THEMA DUURZAAMHEID, ENERGIE, MVO, CIRCULAIRE ECONOMIE, METAALKETEN

TEKST Marjan Hillmann

ALGEMEEN

PROGRAMMATISCHE AANPAK STIKSTOF De emissie van stikstof als gevolg van ons menselijk handelen is een dusdanig groot probleem dat de overheid zich genoodzaakt zag daar paal en perk aan te stellen. Het instrument dat de samenwerkende overheden hiervoor bedachten, kreeg de naam Programmatische Aanpak Stikstof, kortweg PAS.

Ook iedere oppervlaktebehandelaar emitteert stikstof. Zo beschikt ieder bedrijf over één of meerdere CV-installaties, is er sprake van bezoekend verkeer, beschikken een aantal bedrijven over ovens en/of naverbranders en is er incidenteel tevens sprake van een NOx- en/ of ammoniakemissie uit behandelingsbaden.

Hoewel de omvang van de NOx-emissie bij de meeste oppervlaktebehandelaars beperkt lijkt, leert de ervaring dat meer bedrijven dan verwacht rekening moeten houden met de gerelateerde wetgeving. Doel van de PAS is om de stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden te laten dalen en gelijktijdig voldoende mogelijkheden te houden voor economische ontwikkelingen. Om depositieruimte te creëren, zijn de emissie-eisen voor ammoniak afkomstig uit landbouwbedrijven aangescherpt en is geïnventariseerd welke herstelmaatregelen mogelijk zijn om stikstofgevoelige habitats weerbaarder te maken. De nog beschikbare depositieruimte kan worden beschouwd als een koek die moet worden verdeeld. Voor oppervlaktebehande-

32 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

laars geldt: controleer of het bedrijf een stukje van die koek nodig heeft. Blijkt dit het geval, wacht dan niet te lang met het ondernemen van actie, want de koek raakt op.

VERDELING DEPOSITIERUIMTE Een deel van de depositieruimte gaat op aan autonome ontwikkelingen als bevolkingsgroei. De ontwikkelingsruimte die vervolgens overblijft is in twee segmenten ondergebracht.

Segment 1 heeft betrekking op reserveringen van ontwikkelingsruimte vooraf voor grote, veelal prioritaire activiteiten. Het gaat veelal om grote infrastructurele projecten. Projecten die zijn toegewezen aan segment 1 staan vermeld op een door ieder te raadplegen lijst.

Segment 2 is bestemd voor het resterende deel.

Indien een oppervlaktebehandelaar ontwikkelingsruimte in het kader van de PAS nodig heeft, zal hij in vrijwel alle gevallen een beroep moeten doen op het nog beschikbare deel, toegewezen aan dit segment. Voor zover de koek nog niet op is en er nog ontwikkelingsruimte

beschikbaar is, hebben de betrokken overheden afgesproken dat jaarlijks maximaal een toename van 3mol/ha/j kan worden vergund aan projecten behorende tot segment 2. Een individuele overheid kan echter ook besluiten een lagere maximale groei toe te staan.

BELANGRIJKE CRITERIA Een activiteit die een depositietoename veroorzaakt van minder dan 0,05 mol stikstof per hectare per jaar op een Natura 2000-gebied wordt als niet relevant beschouwd. Is de depositie hoger, dan geldt, afhankelijk van het Natura 2000-gebied, een meldplicht of een vergunningplicht. Oorspronkelijk gaat de wetgever uit van een grenswaarde van 1 mol/ha/jr. Een activiteit die leidt tot een depositie hoger dan de grenswaarde is vergunningplichtig in het kader van de Wet natuurbescherming (Wnb) en vanaf een depositie van 0,05mol/ha/j geldt een meldplicht. Zodra echter de depositieruimte is geslonken tot vijf procent van de oorspronkelijke waarde wordt de grenswaarde van

rechtswege bijgesteld van 1 naar 0,05 mol/ha/j en vervalt de meldplicht. De drempel van 0,05 mol/ha/j is laag en wordt, ook indien het Natura 2000-gebied zich niet in de directe nabijheid bevindt, snel bereikt. Daarbij zijn er meer Natura 2000-gebieden in Nederland dan menigeen in de gaten heeft. Criteria die van invloed zijn op de depositie betreffen niet alleen de afstand tussen het bedrijf en het Natura 2000-gebied, maar ook de hoogte, de snelheid van de uittredende lucht, de warmte-inhoud en uiteraard de omvang van de emissie. Als het noodzakelijk is een melding te doen, moet dit tenminste vier weken voorafgaande aan de door te voeren wijziging worden gedaan. Het niet tijdig melden is een economisch delict. Sinds 1 januari 2017 is de provincie waarin de inrichting zich bevindt het bevoegd gezag. Voorheen was de ligging van het Natura 2000-gebied bepalend.

BEPALING TOENAME Bij bedrijven die voor de inwerkingtreding van de PAS reeds beschikten over een vergunning in het kader van de Natuurbeschermingswet (Nbw) fungeert de reeds vergunde situatie als basis. De meeste oppervlaktebehandelaars kwamen tot op heden echter niet in aanmerking voor een vergunning in het kader van de Nbw. Voor hen introduceerde de wetgever in 2015 de term “feitelijke depositie”. De feitelijke depositie is de op enig moment hoogst voorkomende depositie in de periode 2012 tot en met 2014, mits deze depositie tevens past binnen de geldende milieuvergunning/melding activiteitenbesluit.

De feitelijke depositie dient als referentiewaarde. Voor een Wnb-vergunning van deze situatie is geen ontwikkelingsruimte nodig.

Omdat de industrie in de periode 2012 tot en met 2014 nog niet hersteld was van de economische crisis, benutten de meeste bedrijven in die periode niet de volledige ruimte die hen was toegekend in het kader van de omgevingsver-

gunning milieu. Nu de economie opleeft, leidt dit al gauw tot een toename van de stikstofemissie ten opzichte van de hoogste emissie in

de depositieruimte reeds vergeven. Ook de (voorgenomen) aanvraag van een nieuwe of gewijzigde omgevingsvergunning is aanleiding

één van de genoemde referentiejaren. Bedraagt deze toename meer dan 0,05mol/ha/j dan is actie vereist. De PAS houdt geen rekening met verworven rechten op basis van de omgevingsvergunning milieu. Bij wet is de Aeriuscalculator vastgesteld als rekenmodel voor de bepaling van de depositie op een Natura 2000-gebied.

Deze Aeriuscalculator is te vinden op internet en door iedereen te gebruiken. Mits de juiste gegevens worden ingevoerd, berekent de calculator de feitelijke depositie (referentiewaarde), de depositie passend bij de gewenste uitbreiding en het verschil tussen beide situaties.

Overschrijdt de toename de grenswaarde, dan wordt ook getoond of er nog depositieruimte beschikbaar is. De Aeriuscalculator is ook te gebruiken als instrument voor het doen van een melding.

om de consequenties van de voorgenomen activiteiten op een Natura 2000 gebied te toetsen.

Het bovenstaande advies geldt ook voor type B-bedrijven die zich inmiddels aan de economische crisis hebben ontworsteld en meer stikstof emitteren dan het geval was in de referentieperiode. O

ACTIE ONDERNEMEN Het is aan te raden dat ieder bedrijf voor zichzelf toetst of er, bij maximaal gebruik van de productiecapaciteit, sprake is van een depositie van meer dan 0,05mol/ha/j op een Natura 2000-gebied. Dit kan met behulp van de Aeriuscalculator en de bijbehorende instructie.

Het belang van een dergelijke toets neemt toe naarmate de afstand tot een Natura 2000-gebied kleiner wordt en er meer stookinstallaties in gebruik zijn. Ook een emissie van ammoniak kan hard aantikken. Wellicht leveren bepaalde behandelingsbaden of de emissie afkomstig van aan de inrichting toe te wijzen verkeer een relevante bijdrage. Overschrijdt uw bedrijf de grenswaarde en heeft het extra depositieruimte nodig om de Omgevingsvergunning milieu volledig te kunnen benutten, claim die ruimte dan zo snel mogelijk. Veel Natura 2000-gebieden hebben immers meer dan 95 procent van

MEER INFORMATIE Algemene informatie over PAS: http://pas.bij12.nl/ http://pas.natura2000.nl/files/pas-bedrijvenwijzer_10-01-15.pdf http://pas.natura2000.nl/pages/home.aspx Verdelen depositieruimte: http://pas.natura2000.nl/pages/verdelingvan-de-depositieruimte.aspx https://zoek.officielebekendmakingen.nl/ stcrt-2017-14889.html#d17e129 Bepaling vergunningplicht. http://pas.bij12.nl/bepaling-vergunningplicht Overzicht van de geldende grenswaarde per Natura2000 gebied: http://pas.bij12.nl/sites/default/files/Status%20Grenswaarde%20PAS-gebieden%20 -%2022%20maart%202017.pdf Aeriuscalculator https://calculator.aerius.nl/ calculator/?locale=nl# Instructie Aerius calculator http://pas.bij12.nl/sites/default/files/attachments/R001-1236533VLU-sbb-V02-NL.pdf

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 33

TEKST AD International

ALGEMEEN

STAND VAN ZAKEN WETGEVING OMTRENT CHROOM (VI) Recent is bekend geworden dat de Europese Commissie (EC) meer tijd nodig heeft om een beslissing te nemen over de autorisatie van Chroom (VI). De veelbesproken ‘REACH sunset date’ van 21 september 2017 voor Chroom VI is én blijft 21 september 2017, maar door het uitblijven van een beslissing treedt het autorisatieregime nog niet in werking. Dit betekent onder meer dat toepassing van Chroom (VI) verboden is vanaf 21 september, tenzij een autorisatie wordt verleend. Maar niet alleen REACH-wetgeving omtrent Chroom (VI) is van belang, ook moet worden voldaan aan de Carcinogene Stoffenrichtlijn (2004/37/EC). In dit artikel wordt ingegaan op de betekenis van Europese en nationale wetgeving op het gebied van Chroom (VI).

Het uitblijven van een beslissing van de Europese Commissie betekent onder meer dat: • iedereen die een autorisatie-aanvraag heeft ingediend, automatisch het recht heeft om Chroom (VI) te blijven gebruiken binnen de contouren van de aanvraag • bedrijven die niet zelf een aanvraag hebben ingediend, maar meegaan in de aanvraag van de toeleverancier, moeten nagaan of ze binnen de contouren van die autorisatieaanvraag blijven • de registratieplicht van gebruik tot het moment van een besluit wordt opgeschort.

Het uitstel biedt een goede gelegenheid om eens nadrukkelijk te kijken naar de Carcinogene Stoffenrichtlijn en wat deze zegt over Chroom (VI). De Carcinogene Stoffenrichtlijn vereist dat een gevaarlijke stof vervangen moet worden als dit technisch mogelijk is in het specifieke proces. Chroom (VI) is een stof met een zogenoemde non threshold-waarde. Dit betekent dat de stof vanaf iedere blootstelling kankerverwekkend kan zijn.

Voor specifieke toepassingen, zoals in de lucht-

34 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

en ruimtevaart, defensie en nucleaire toepassingen, zal continuering van het gebruik van Chroom (VI) zeer waarschijnlijk geaccepteerd worden. Deze toepassingen zijn immers alleen mogelijk onder zeer stringente procescondities vanuit wereldwijde en Europese regelingen met betrekking tot de veiligheid. De vraag is echter hoe er gekeken zal worden naar gebruik van Chroom (VI) in toepassingen waar al langere tijd alternatieven beschikbaar zijn.

REACH Op basis van de eigenschappen van CMR-stoffen (carcinogene, mutagene en reprotoxische stoffen) heeft de EU besloten om Chroomtrioxide en Natriumdichromaat op de lijst van SVHC-stoffen (Substances of Very High Concern) te plaatsen. In de REACH-wetgeving zijn verschillende mogelijkheden om het gebruik van SVHC-stoffen te reguleren. Deze opties lopen uiteen van een totaalverbod en een verbod van een bepaald gebruik, tot het vaststellen van een Europese grenswaarde voor blootstelling of het opzetten van een vergunningensysteem. In het geval van Chroomtrioxide en Natriumdichro-

maat heeft de EU gekozen om via autorisatie te komen tot een vergunningensysteem. Na de aangekondigde ‘sunset date’ zou het niet langer toegestaan zijn om zonder vergunning deze stoffen te blijven gebruiken. Deze overgangsdatum is voor zowel Chroomtrioxide als Natriumdichromaat 21 september 2017, en de vergunningaanvraag (‘Application of Authorization’) moest uiterlijk 18 maanden voor deze datum door de importeurs/leveranciers ingediend zijn.

In 2012 is AD International samen met meer dan 150 bedrijven gestart met het samenstellen van een autorisatiedossier voor het gebruik van Chroomtrioxide. Na het gereedkomen van de vergunningaanvraag is met de grote importeurs overeengekomen dat zij gezamenlijk de autorisatie aanvragen. De toelating kan dan ook worden gebruikt door de eindgebruikers in de keten (downstreamgebruikers). AD trad in 2013 ook toe tot het CCST Consortium (Chromium VI Compounds for Surface Treatment REACH Authorization Consortium). Met deze groep werd de vergunningaanvraag opgesteld voor het gebruik van dichromaat voor de oppervlaktebehandeling van metalen.

gebruiker alleen nog zijn Chroom (VI)-houdende producten afnemen waarin Chroom (VI) als grondstof is verwerkt door een geautoriseerde bron (REACH-geregistreerde leveranciers). Het ligt voor de hand dat de registratielijst met bedrijven die hun gebruik hebben gemeld, ook als input zal dienen voor inspectiediensten voor doelgerichte controles.

GRENSWAARDEN De Nederlandse overheid heeft besloten dat vanaf 1 maart 2017 de wettelijke grenswaarde voor Chroom (VI) verlaagd wordt naar 1 microgram/m3. Daarbij wordt aangetekend dat deze waarde mogelijk op een nader te bepalen tijdstip verder kan worden verlaagd tot 0,01 microgram/m3 als dit technisch mogelijk is.

Deze nieuwe grenswaarde is gebaseerd op de dose-response curve die de ECHA in het kader van het autorisatietraject heeft gepubliceerd.

Hieruit blijkt dat de oude wettelijke grenswaarden voor Chroom (VI)-verbindingen volgens de Gezondheidsraad tot meer risico op kanker leiden dan eerder gedacht. De beleidstrend is dat deze waarden consequent naar beneden worden bijgesteld. Dit is niet alleen in Europa waarneembaar, maar ook wereldwijd; zie bijvoorbeeld ook de wettelijke grenswaarden in de USA. Een overzicht van de Europese en Amerikaanse grenswaarden is te vinden in onderstaande tabel. stroomschema overzicht wetgeving Chroom VI

BESTAANSRECHT CHROOM (VI) VERPLICHTINGEN APPLICATEUR Momenteel heeft ECHA voorgesteld om een algemene autorisatieperiode van vier jaar te verlenen. De EC heeft dat voorstel echter ter discussie gesteld en wil een strakker regime.

Het voorstel van ECHA zal in september weer in de RAC en de SEAC worden besproken. De uitkomst is dus nog allerminst zeker. Er zijn echter signalen dat voor specifieke toepassingen een (lange) autorisatietermijn wordt toegestaan.

Aangezien een nieuwe aanvraag wederom op tijd moet worden ingediend, betekent dit dat er twee jaar voor de einddatum een herevaluatiedossier opgesteld moet worden, om weer op tijd een verzoek tot autorisatie te kunnen indienen. Dit dossier moet dan alle nieuwe technieken en producten bevatten die op dat moment op de markt zijn, met een onderbouwing waarom ze niet kunnen dienen als vervanging in het gebruikte Chroom (VI)-houdende proces.

bedrijven nu al gaan toewerken naar volledige compliance met de verplichtingen uit het autorisatiedossier wat betreft gebruik en procescondities, alsmede de opgenomen meet- en monitoring-verplichtingen. De verplichtingen uit het autorisatiedossier zijn immers onderwerp van inspectie en ze zullen na een definitief besluit vanuit de EC gecontroleerd worden door het nationaal bevoegd gezag.

Direct na de definitieve Europese beslissing moet elk bedrijf dat een Chroom (VI)-product wil gebruiken waarvoor een autorisatiedossier van toepassing is, dit melden bij ECHA en dit jaarlijks updaten. Ook kan op dat moment een

De aanvullende eisen, zoals de verlaagde emissiegrenzen en de nieuwe grenswaarden voor blootstelling, zullen voor veel bedrijven een grote inspanning vereisen, willen ze binnen de wettelijke grenzen kunnen blijven.

Vooral bedrijven die niet werken met gesloten systemen en bedrijven die werken met spray- of open dompel- en cascade-applicaties zullen de blootstelling en hun ontwerp kritisch moeten bekijken om aan de nieuwe eisen te kunnen voldoen. In secties waar gebruik wordt gemaakt van bijvoorbeeld spray-systemen of andere nietgesloten systemen, moet de toegang beperkt zijn tot geautoriseerd personeel, voorzien van de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen.

Wat betekent dit voor de eindgebruiker (applicateur)? De eindgebruiker moet zich houden aan het type gebruik zoals vermeld in het autorisatiedossier. Geadviseerd wordt dat

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 35

Product met hardchroom.

Deze moeten binnen deze zones te allen tijde gedragen worden.

Daarnaast hebben de RAC en SEAC (de technische en economische commissie) in hun vergunningbeoordeling direct gerefereerd aan de Carcinogene Stoffenrichtlijn (2004/37/ EC). Dit vereist (kort samengevat) het volgende stappenplan: • gevaarlijke stof vervangen als dit technisch mogelijk is in het specifieke proces. Let wel, dit moet per item/gebruik beoordeeld worden en niet algemeen voor het hele bedrijf • fysieke scheiding toepassen tussen gevaarlijke stof/proces en de werknemer • toepassen van persoonlijke beschermingsmiddelen.

CONTINUE VERBETERING Aanvullend aan de meetverplichting in de autorisatie, moet de eindgebruiker ook aantonen dat er een continue verbetering is met betrekking tot (potentiële) blootstelling aan Chroom (VI).

Dit moet gebeuren via minimaal een jaarlijkse meetcampagne: • meting vindt plaats bij processen en bij werknemers • de gegevens moeten zonder restrictie toegankelijk zijn voor nationale aangekondigde en onaangekondigde inspecties.

Ook afvalwater en emissie naar lucht vallen

36 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

binnen de meetverplichtingen, met soortgelijke voorwaarden. Dit betekent dat bedrijven aan de lokale inspectie moeten bewijzen waarom vervanging van Chroom (VI) voor een bepaald doel niet kan plaatsvinden. Voor specifieke toepassingen, zoals in de lucht- en ruimtevaart, defensie en nucleaire toepassingen, zal dit zeer waarschijnlijk geaccepteerd worden, omdat voor deze toepassingen Europese en wereldwijde regelingen en normen gelden met betrekking tot de veiligheid. Maar voor toepassingen zoals bijvoorbeeld het chemisch voorbehandelen van aluminium en verzinkt staal zijn reeds sinds meerdere jaren gevalideerde alternatieven met kwaliteitslabels zoals GSB, Qualicoat en Qualisteelcoat beschikbaar. Daarvoor zal men van heel goeden huize moeten komen om overtuigend aan te tonen dat vervanging niet mogelijk is. Immers, conform de wetgeving op het werken met carcinogene stoffen is het opstellen van een vervangingsplan verplicht zodra een geschikt alternatief beschikbaar komt, . Inspecteurs kunnen dan aanpassing van de processen eisen.

en natlakken. Dankzij onder meer uitgebreide laboratorium- en praktijktesten zijn er robuuste voorbehandelingssystemen ontstaan, die één op één vergelijkbaar zijn met chromaathoudende systemen op het gebied van lakhechting en corrosiebescherming. Deze alternatieve voorbehandelingschemicaliën zijn gecertificeerd met onafhankelijke kwaliteitslabels, zoals Qualicoat en GSB. Gelet op de steeds strenger wordende grenswaarden wordt verwacht dat ook bedrijven die nog niet Chroom (VI)-vrij werken binnen afzienbare tijd de stap zullen zetten naar een alternatief systeem, aangezien - naast arboen milieu-aspecten - de investeringen om te continueren met Chroom (VI) veelal hoger zullen uitvallen dan de kosten van een overstap.

Bovendien is er de tendens dat eindklanten, zoals architecten, steeds meer waarde hechten aan minder milieubelastende oplossingen. O

MEER INFORMATIE DE PRAKTIJK Inmiddels zijn er ruimschoots technisch gelijkwaardige alternatieven beschikbaar voor oppervlaktebehandelaars die chemisch voorbehandelen voorafgaand aan poedercoaten

www.echa.europa.eu/nl www.rivm.nl www.adinternationalbv.com www.vereniging-ion.nl www.inspectieszw.nl

-IHIVIIR OER 4EVOMRWSR OVMNKIR 7XIYR FEERFVIOIRH SRHIV^SIO +E REEV [[[ TEVOMRWSRJSRHW RP -&%2 20 %&2%

(I KVSSXWXI ½RERGMIV ZER [IXIRWGLETTIPMNO SRHIV^SIO REEV HI ^MIOXI ZER 4EVOMRWSR

'SRRMI NEEV

Wereldwijde standaard in finish oplossingen NTS Finish is als onderdeel van de NTSGroup een toonaangevende specialist op het gebied van voorbehandelen, natlakken, poedercoaten en bedrukken van metalen en kunststof producten. www.nts-finish.nl NTS Finish

Accelerating your business

www.hollandmineraal.nl

>01 3(;,5 < .9((. A0,5 >(; >, +6,5 Holland Mineraal is al ruim 35 jaar een begrip op het gebied van oppervlakte behandelingsapparatuur en producent en leverancier van straalmiddelen en straalinstallaties.

Wat we maken en hoe het werkt, laten we u graag zien, in het filmpje op onze website of door de QR code te scannen met uw smartphone of tablet.

IGP-DURA®face 5807 Surface-robust powder coating system for facade and metal construction – More abrasion resistant – More scratch resistant – Easier to clean

RO

Learn more about IGP-DURA ® face 5807 at: www.igp-powder.com

BU

ES

– Optimized flow

S T S U R FA

C

IGP Benelux BV NL-8013 RW Zwolle Phone +31 38 4600695 www.igp-powder.com info.benelux@igp-powder.com A member of the DOLD GROUP

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 37

OVER DE GRENS

Noël Ruijters scant de buitenlandse bladen.

De belangrijkste ontwikkelingen noteert hij in de rubriek “Over de grens”. Deze keer de juninummers van het Journal für Oberflächentechnik en het European Coatings Journal.

leiden tot een groei van de markt voor vloercoatings. In 2015 was deze € 1,498 miljard groot, en de verwachting is dat deze groeit naar 2,349 miljard in 2022. In de voedingsindustrie bijvoorbeeld is er steeds meer vraag naar hygiënische coatings.

UIT DE BRANCHE

ROBOTLAKKEN

Talrijke beursbezoekers, hoge bezoekfrequentie, maar aan het eind niet meer contacten voor de exposanten van de galvano- en oppervlaktetechniek, zo luidt de nuchtere conclusie van het Zentralverbands Oberflächentechnik e.V. met betrekking tot de Hannover Messe die van 24 tot 28 april werd gehouden. Oorzaak is het gigantische aanbod op het vlak van “Industrial Supply”, dat veel bezoekers wegtrok. Voor machinebouwers blijft de beurs interessant, maar voor chemieleveranciers, oppervlaktebehandelaars en dienstverleners verliest zij langzaam haar betekenis. Daarentegen wordt de beurs “Surface Technology Germany” in Stuttgart steeds sterker. Volgend jaar kunt u exposeren of deze beurs bezoeken.

Het Amerikaanse Huntsman en het Zwitserse Clariant gaan fuseren. Er ontstaat een industriele gigant van € 11,7 miljard omzet.

De groei van de wereldbevolking en urbanisatie

In de algemene industrie groeit de behoefte om producten volautomatisch en in de hoogste kwaliteit te lakken. Robotfabrikant Kuka en Dürr presenteren daarom een nieuwe lakrobot (ready2_spray) voor de fabriek van de toekomst.

De robot komt van Kuka, Dürr verzorgt de toepassingstechniek. Toepassingsgebieden zijn hout, kunststof, glas en metaal. De robot kan op oplosmiddel en waterbasis gebaseerde één- en tweecomponentenlak verwerken. Hij kan daarbij met bijpassende doseerpompen, kleurdrukregelaars en lakwisselaars uitgerust worden. Naar wens wordt hij gecombineerd met automatische lakpistolen (luchtverstuivend of airless) uit de EcoGun-serie of met elektrostatische hoogrotatieverstuivend uit de EcoBell-serie van Dürr. Zijn geringe afmetingen, minimale inbedrijfstellingstijden en de voor-geïnstalleerde toepassingstechniek vormen een noviteit in industrielakken. www.durr.com

NATLAKKEN / POEDERCOATEN Het aantal kleuren en effecten neemt nog steeds toe, terwijl de lakkers steeds meer naar Just-in-Time gaan. Daarmee is de kleurwissel een belangrijk thema. Echter: hoe meer wisselingen, hoe lager de productiviteit. Bovendien wil niemand tussenvoorraden creëren van producten die wachten totdat de juiste kleur weer aan de beurt is. Met het nieuwe lakwisselsysteem (MultiColor) van Gema kunt u met één cabine en één applicatie-inrichting zeer snelle kleurwisselingen realiseren. Terwijl met het ene poedercentrum gewerkt wordt, kan het tweede naar de volgende gewenste kleur worden omgebouwd.

Daarmee worden omsteltijden van 60 seconden gerealiseerd. www.gemapowdercoating.com

WETGEVING De afgelopen tientallen jaren zijn producten op basis van oplosmiddel vervangen door watergedragen vervangers in lijmen, lakken, coatings en vele andere producten. Hoe wenselijk dit ook moge zijn vanuit het oogpunt van gezondheid en bescherming van het milieu: er zitten ook nadelen aan: de vatbaarheid voor schimmels en bacteriën. Daarom is het essentieel dat producten worden beschermd tegen microbiële besmetting met actieve biocide-ingrediënten.

Probleem is echter dat niet alle actieve ingrediënten geschikt zijn voor alle toepassingen.

Gevoeligheid voor oxidatie en stabiliteit in de juiste pH-range spelen een rol, maar reuk en verkleuring evenzeer. Daar komt bij dat de meeste actieve ingrediënten slechts bepaalde organismen uitschakelen. Om “gaten” en de opbouw van resistentie te voorkómen, is een “toolbox” nodig met actieve biocide ingrediënten die elk worden toegepast bij verscheidene concentraties. Het adagium hierbij is: zo weinig als mogelijk, zo veel als nodig. O

Noël Ruijters is eigenaar van Bâton Adviesgroep

38 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN MEI 2017

OUDE REIMER BV vertegenwoordigd o.a.:

035-646 0830 (gereedschapsafdeling) | www.oudereimer.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 39

OP ZOEK NAAR SAMENWERKINGSPARTNERS

Het Enterprise Europe Netwerk, actief in 54 landen (ook buiten Europa), is gericht op brede ondersteuning van het MKB bij internationale samenwerking op het gebied van onderzoek, technologie en commercie. Het Enterprise Europe Netwerk valt onder RVO: de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Bij deze organisaties staan adviseurs klaar die bedrijven helpen bij het vinden van zakenpartners in de landen van het netwerk, en zelfs daarbuiten.

MEER INFORMATIE Voor vragen over internationale betrekkingen is Enterprise Europe Network bereikbaar onder nummer 088-4440777. Voor meer informatie over het dienstenpakket wordt verwezen naar www.EnterpriseEuropeNetwork.nl.

Reageren op de hier vermelde technologieaanbiedingen en -verzoeken kan bij: Tom Reijn Tel. 088-6025299 tom.reijn@RVO.nl www.enterpriseeuropenetwork.nl Noot van de redactie: Hiernaast volgen de titels en samenvattingen van enkele partnerverzoeken en -aanbiedingen uit de database van Enterprise Europe Network NL. De redactie neemt geen verantwoording voor de voorgestelde oppervlaktebehandelingsconcepten, uitspraken aangaande levensduurverwachtingen, accuraat gebruik van bepaalde vakterminologie voor de betreffende toepassing en dergelijke. De vervaldata zijn indicatief: doorgaans kan enkele weken later nog gereageerd worden.

40 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

Frans technisch centrum dat metaalbehandelings-en coatingmethoden met high-pressure

zoekt samenwerking AANBOD UIT Frankrijk, REFERENTIE: TOFR20170523001, GELDIG TOT 06-07-2018

SAMENVATTING Een Franse technische unit heeft sterke expertise ontwikkeld in de behandeling en coating van metaaldelen met high-pressure fluid jet (Cold Spray). Met deze nauwkeurige en milieuvriendelijke technologie kan verwerking plaatsvinden bij een lagere temperatuur, wat behandeling en coating van specifieke metaaldelen of substraten mogelijk maakt. Gezocht wordt een commerciĂŤle overeenkomst, met technische ondersteuning, met industriĂŤle bedrijven die geĂŻnteresseerd zijn in de implementatie van deze technologie in hun productieprocessen.

BESCHRIJVING De high-pressure fluid jet (Cold Spray), ontwikkeld door deze Franse technische unit, staat voor kwaliteit en maakt een betere en snellere behandeling en coating mogelijk van metalen componenten en andere substraten, zoals graniet, keramiek en polymeren. Omdat het neerslaan van koude fijne deeltjes op metalen delen of andere substraten onder hoge druk plaatsvindt, dankzij supersonisch gas (bijvoorbeeld He, N2, Ar, Lucht) en de Laval sproeikop, slaat het coatingmateriaal als vaste deeltjes neer op het metaaldeel. De hoge-druk vloeibare straal

verhoogt de corrosiebeschermingscapaciteit, vertraagt slijtage, waarborgt de geleidbaarheid van het onderdeel en maakt ook additieve en directe productie mogelijk. De technische unit is op zoek naar een commerciĂŤle overeenkomst met technische ondersteuning met industriĂŤle bedrijven om deze innovatieve behandelingsen coatingmethode in hun productieprocessen te implementeren.

GEZOCHTE PARTNER De Franse unit zoekt bedrijven in de metaalindustrie die deze behandelings- en coatingmethode willen implementeren in hun productieprocessen of die een nieuw productieproces willen implementeren, als additieve of directe productie. Ook worden bedrijven gezocht in de automobiel- en chemische industrie en in de militaire en medische sector, om deze accurate technologie in hun productieproces te implementeren.

VOORDELEN EN INNOVATIES De voordelen die deze technologie biedt, maakt de behandeling en coating mogelijk van vele substraten, van specifieke metaaldelen, met name hittegevoelige metaaldelen zoals dunne metaalplaten, polymeren of composietmaterialen.

Andere voordelen: - geen oxidatie - een lage mate van porositeit - een hoge neerslagsnelheid (depositiegraad) - mogelijkheid met talloze poedermengsels te werken - milieuvriendelijk - snel - additieve en directe productie - elektrische en thermische geleiding - corrosiebescherming - reparatie is mogelijk dankzij dit type coating - wijdte van de sproeikop kan worden aangepast - lage verhitting van de substraten (80-150°C) O

High-tech wet cleaning system for conveyor chains.

Transportkettingreinigingssystemen van de toekomst AANBOD UIT Duitsland, REFERENTIE TODE20170627001, GELDIG TOT 10-07-2018

SAMENVATTING Een Duits bedrijf heeft een nieuwe generatie nat- en luchtreinigingssystemen voor overhead transportkettingen op de markt gebracht. Door het efficiënt en milieuvriendelijk reinigen en drogen van transportkettingen tijdens het coatingproces lost het systeem grote problemen op met vuil en breuken in de kettingen, met name binnen de oppervlaktetechniek. Men biedt handelsovereenkomsten met technische bijstand voor vaste installatie en serviceovereenkomsten voor mobiele schoonmaak in de productieomgeving.

BESCHRIJVING Vuil op en breuken in transportkettingen zijn al jaren een groot probleem, vooral in de oppervlaktetechniek. Vuil en stof dat tijdens het coatingproces op onderdelen en goederen terechtkomt kost iedere productiefaciliteit veel geld. Tot voor kort was er binnen de oppervlaktetechniek geen oplossing beschikbaar voor het tijdens het coatingproces efficiënt reinigen en drogen van transportkettingen in circulaire en power-and-free overhead transportsystemen.

Een Noord-Duits bedrijf heeft twee revolutionaire producten ontwikkeld om dit kostbare probleem op te lossen: een nieuwe generatie hightech natreinigingssysteem en een efficiënt, milieuvriendelijk luchtgedreven reinigingssysteem. De transportkettingsreinigingssystemen werken op de meeste overhead transportleidingen die in de productie worden gebruikt, of het nu oudere of nieuwe modellen zijn. Dit betekent dat er geen systemen meer uitvallen

door vuilgerelateerde incidenten en ook dat de levensduur van de transportband aanzienlijk wordt verlengd.

Het natreinigingssysteem bestaat uit vier componenten die onderling samenwerken om in één keer een krachtige reiniging en droging tot stand te brengen, zelfs tijdens de productie.

Efficiënte reinigingsprestaties worden bereikt met behulp van hoge waterdruk, een optimale watertemperatuur en een gecirculeerd, geleid, meerdere keren gefilterd, watergebaseerd schoonmaakmiddel. Het tweezijdige filtersysteem in de waterregenerator recyclet het water dat met het reinigingsmiddel wordt verplaatst en bespaart een aanzienlijke hoeveelheid water in vergelijking met conventionele zoetwaterzuiveringssystemen. Door gebruik te maken van en moderne regeneratieve luchttechniek kunnen klanten maximaal 90% besparen op de energiekosten in vergelijking met het gebruik van perslucht tijdens het droogproces van de transportketting.

Voor luchtgedreven reiniging heeft het bedrijf een efficiënte, milieuvriendelijke luchtgenerator ontwikkeld. Dit systeem wordt aanbevolen voor productieplaatsen met veel stof in de productielijn. Het systeem beschikt over een intelligent geprogrammeerd, aanpasbaar PLC-besturingssysteem. Het toestel produceert voldoende lucht voor een extreem krachtige luchtstraal, eventueel zelfs bij geïntegreerde ionisatie.

Het natreinigingssysteem wordt aangeboden als mobiele service of als vaste installatie; de luchtreiniging alleen als vaste installatie.

GEZOCHTE PARTNER Men biedt handelsovereenkomsten met technische assistentie, inclusief aankoop, installatie, onderhoud en vervanging van aan slijtage onderhevige onderdelen, zoals filters. Het bedrijf biedt serviceovereenkomsten voor mobiele natreiniging ter plaatse. De gezochte partners zijn bedrijven die een oplossing zoeken voor problemen die ontstaan door vervuilde transportkettingen, vooral bedrijven die actief zijn in de oppervlaktebehandeling van bijvoorbeeld auto-onderdelen of meubels.

VOORDELEN EN INNOVATIES - Een constant hoge productkwaliteit en gegarandeerde veiligheid, aangetoond door externe tests.

- Lagere schoonmaak- en onderhoudskosten door minder vuil op de transportketting.

- Een intelligent geprogrammeerd PLC-controlesysteem.

- Het tweezijdige filtersysteem maakt het mogelijk om filters tijdens het coatingproces te vervangen. Met deze filtertechniek kan men gebruikte filters en reinigingsvloeistoffen eenvoudig en veilig verwijderen.

- De transportband wordt in één keer efficiënt gedroogd.

- In vergelijking met zoetwaterreinigingssystemen lagere energiekosten dankzij recycling van de watergebaseerde schoonmaakvloeistof.

- Een echt alternatief voor droogijsreinigingssystemen; absoluut geen CO2-uitstoot. O

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 41

TERUGBLIK COLUMN

AANBOD UIT Spanje, REFERENTIE: TOES20170418004, GELDIG TOT 10-05-2018

SAMENVATTING Een Spaans onderzoeksinstituut heeft een nieuwe solar selective coating ontwikkeld, een essentiële component van geconcentreerde zonneenergie collectoren. Dit materiaal heeft een straling-selectief absorberende laag en opmerkelijke optische eigenschappen. Het is stabiel tot een luchttemperatuur van 700 °C en bereikt een veel hogere efficiency dan de huidige coatings die worden gebruikt in de open lucht (gerapporteerd gebruik tot 550 °C). Gezocht worden industriële partners in de zonneenergiebranche, voor samenwerking via een patent-licentieovereenkomst.

BESCHRIJVING Solar selective coatings (SSC) zijn een belangrijke component van ontvangers binnen de geconcentreerde zonne-energie (concentrated solar power (CSP)) technologie, die wordt gebruikt om elektrische energie op te wekken. De zonne-energiesector vereist betrouwbare coatings die hun eigenschappen gedurende een lange operationele levensduur behouden. Deze optische eigenschappen moeten behouden blijven bij zo hoog mogelijke temperaturen, aangezien de efficiency toeneemt met de werktemperatuur. Temperaturen tussen de 600-700 °C zijn vereist om de efficiency van conventionele parabolische trogcollector (PTC)-systemen te verbeteren. Momenteel zijn er geen selective coatings beschikbaar die kunnen worden gebruikt bij hoge luchttemperaturen (stabiliteit beneden de 550 °C).

De ontwikkelde coating is gebaseerd op een zichtbaar absorberende structuur, samengesteld uit twee filmlagen van een hybride silicide-nitride composiet of cermet, en een antireflectie diëlektrische laag, gemaakt van een oxide. Deze antireflectie-laag is bovenop de eerste laag aangebracht.

Dit voorkomt verlies van zonne-energie en zorgt dat er geen zuurstof wordt doorgelaten, waarmee oxidatie van de UV-Vis absorberende structuur wordt voorkomen. Deze solar selective coating vertoont een excellente stabiliteit bij hoge luchttemperaturen (van kamertemperatuur tot wel 700 °C), ook na lange tijdsperioden.

GEZOCHTE PARTNER Industriële partners uit de coatingsector of fabrikanten van geconcentreerde zonne-energie collectoren die geïnteresseerd zijn in een licentieovereenkomst voor de verdere ontwikkeling, exploitatie en commercialisatie van de technologie.

VOORDELEN EN INNOVATIES - Stabiliteit bij luchttemperaturen tot wel 700 °C. - Hoge solaire absorptie en lage thermische emissiviteit.

- Instelbaar vermogen: de selectieve transitie tussen de zichtbare absorptie en de infrarood reflectie kan eenvoudig in golflengte worden afgestemd, door de dikte van de lagen of de composietconcentratie te veranderen. O

42 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

INTRINSIEKE MOTIVATIE Bedrijven en een branche die iets van anderen verwachten, moeten zelf ook laten zien dat zij zichtbare verbetering boeken op terreinen als duurzaamheid en circulaire economie. Niet alleen omdat de wetgever dit hier en daar voorschrijft of uit imago-overwegingen, maar ook vanwege de naderende tucht van de markt. Weet je niet wat je CO2-footprint is, kun je niet aan klanten laten zien wat je prestaties zijn op het gebied van besparing van energie en grondstoffen, dan loop je kans eerder vroeg dan laat ‘out of business’ te zijn. En klagen heeft dan geen zin. Er zijn immers waarschuwingen genoeg geweest. Niet alleen op papier, maar ook in de werkelijkheid, zoals zeer hoge temperaturen in grote delen van Europa, mislukte oogsten, maar ook een toename van zeer hevige regenbuien.

Mooi zo’n themanummer als dit, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat in deze branche de concrete praktijkvoorbeelden op het gebied van circulaire economie op de vingers van één hand te tellen zijn. Er wat ook opvalt, is dat de voorbeelden die er wèl zijn, zich bevinden aan de randgebieden van onze branche. Kennelijk kijkt de romp van de branche nog steeds de kat uit de boom en verwijst naar leuke initiatieven hier en daar.

JAAP VAN PEPERSTRATEN Hoofdredacteur Oppervlaktetechnieken

luchttemperaturen stabiele solar selective coating voor geconcentreerde zonneenergie (CSP-)collectoren

Natuurlijk, er zijn verzachtende omstandigheden en die ga ik hier niet opsommen, maar je mag je afvragen waarom sommige andere branches hier wel verder mee zijn. Dit nummer heeft laten zien dat er ideeën en stimulansen genoeg zijn; het gaat er om dat duurzaamheid en circulariteit in grondstoffen en eindproducten tot speerpunt wordt verklaard vanuit een intrinsieke motivatie. U weet wel: deze aarde goed achterlaten voor de volgende generatie. Er is maar één aarde.

De indruk ontstaat dat dit voor velen toch nog te veel een abstract begrip is. En dat is jammer. Onze branche heeft uit de aard van de bedrijfsactiviteiten wel een relatie met duurzaamheid, maar willen we als branche echt wat betekenen en wellicht een voorbeeld stellen voor andere bedrijven en branches, dan zullen we uit onze comfortzone moeten stappen en nieuwe paden moeten gaan bewandelen. Hiervan zijn voorbeelden genoeg die tot grote successen hebben geleid. O oppervlaktetechnieken @ellemmi.nl

BRANCHEREGISTER Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken. Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

ADVIES PROJECTBUREAU / OPPERVLAKTEBEHANDELING- / COATING-INDUSTRIE

AFZUIGINSTALLATIES

CERTIFICERING Sir John b.v.

T. 0182-396931 / F. 0182-396937 info@sir-john.nl / www.sir-john.nl

B & B Coating Techniek T. 053-4357707 www.bb-coating-techniek.nl

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com www.coatingsystemenvanderlans.nl

Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

ANODEMANDEN (TITAAN)

MEPACO b.v.

T. 071-5892863 Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Coatingsystemen Van der Lans T. +31(0)614306694 info@coatingsystemenvanderlans.nl www.coatingsystemenvanderlans.nl

AFVALWATERBEHANDELINGINSTALLATIES

ANODEN (TITAAN)

BESCHERMKAPJES, PLUGGEN, TAPE

TÜV Rheinland Nederland b.v.

T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

HAWKING Official Benelux dealer

The green technology supply house

MAGNETO Special Anodes b.v.

T. 010-2620788 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

ANODISEER (OPHANGREKKEN)

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

BAKKEN, KUNSTSTOF EnviroChemie b.v.

T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

CHEMICALIËN/ OPP. BEHANDELING

C.K.B.Boxtel T. 0411- 682939

BEITSEN/PASSIVEREN

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Kluthe Benelux b.v.

T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl

CHEMISCH NIKKEL

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

BRANDWERENDE / BRANDVERTRAGENDE COATINGS

COATINGINSTALLATIES SERVICE & ONDERHOUD

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 43

DROOGAPPARATUUR

HARDCHROOM BADEN (KUNSTSTOF)

FILTERS & POMPEN Corode T. 0411 - 68 55 0

IST Benelux b.v.

T. 055-5050014 www.ist-uv.nl / info@bnl.ist-uv.com

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

ELEKTROSTATISCH POEDERSPUITEN, INSTALLATIES

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl Mefiag Filters & Pumps b.v.

Heerenveen T. 0513-630230 / F. 0513-632233 info@mefiag.com / www.mefiag.com

Hendor Pumps & Filters T. 0497-339389 / F. 0497-381593 info@hendor.com / www.hendor.com

HAWKING

Wagner Systemen Nederland T. 030-2410688 / F. 030-2410765 info@wagnersystemen.nl

ELEKTROSTATISCH NATLAKKEN

HITTEBESTENDIGE EN NON-STICK COATINGS Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

GALVANOTECHNIEK, GLANSMIDDELEN MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

The green technology supply house

HAKEN

Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

INDUSTRIËLE LUCHTBEHANDELING EN WARMTETERUGWINNING

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com Parlevinkerweg 34 / 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

Surtec Benelux b.v.

T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

FILTERS

GALVANOTECHNIEK, INSTALLATIES

INDUSTRIËLE REINIGING

Official Benelux dealer

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-437 0166 / F. 010-415 1491 www.rasco-clemco.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

Chemetall b.v.

T. Oss (NL): +31 (0)412 68 18 88 T. Bornem (BE): +32 (03) 740 38 50 www.chemetall.com info.benelux@chemetall.com

HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com Magistor b.v.

T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

FILTERS (ANDREAE, COLUMBUS INDUSTRIES)

GLASPARELSTRAALCABINES

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co Kluthe Benelux b.v.

T. +31 (0)172-516 000 / F. +31 (0)172-439 494 info@kluthe.nl / www.kluthe.nl MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

HANGBAANSYSTEMEN Admesy b.v.

Inline kleur & lichtmeting www.admesy.com

FILTERS (OVERSPRAY)

Filter Service Heerenveen T. 0513-633900 / F. 0513-633888 info@filterservice.nl / www.filterservice.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

44 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

KLEUR & GLANS

Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

KLEURENWAAIERS Hellema Kleur kaarten Harderwijk The Netherlands

l uw Voor a aties resent p r u e rs l k waaie & n e kaart or Ral ook vo WWW.HELLEMAKLEURKAARTEN.NL

ONTBRAMEN Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

NATLAKKEN (AFDEKMATERIALEN) Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

MARINE COATINGS / SCHEEPVAARTLAKKEN

ONTLAKKEN (IN LOON) Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

KTL/ATL LAKKEN HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

KUNSTSTOFLAKKEN

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

NATLAKSPUITAPPARATUUR Thermo-Clean Heusden-Zolder n.v.

T. 0032-13539060 Thermo-Clean Nederland b.v.

T. 0182 37 46 20 Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

LAAGDIKTEMETERS

Helmut Fischer Meett. b.v.

Tarasconweg 10, Eindhoven T. 040-2482255 / F. 040-2428885 www.helmutfischer.nl netherlands@helmutfischer.nl

Multinal Group T. 088-2055300 / F. 088-2055301 info@multinal.com / www.multinal.com

Surface Treatment Ned. Maasbracht / T. 0475-463835 www.surfacetreatment.nl info@surfacetreatment.n

TCI Cleaning b.v.

Centaurusweg 67 5015 TC Tilburg T. 013 - 456 39 66 info@tci-cleaning.com / www.tci-cleaning.com

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

METAAL OPPERVLAKTEBEHANDELING

CZL Tilburg b.v.

T. 013-5703370 / F. 013-5704906 info@czltilburg.nl / www.czltilburg.nl

Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

ONTLAKKINGSOVENS/ THERMISCHE REINIGINGSOVENS Pyrox b.v.b.a.

T. +32 14 762377 / F. +32 14 762379 info@pyrox.be / www.pyrox.be

Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

ONTVETTINGSINSTALLATIES

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

NAVERBRANDINGSINSTALLATIES

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

ONTVETTINGSMIDDELEN METALLISEREN/SCHOOPEREN NauMetrics PMI T. 074-3490022 / F. 084-0037042 info@naumetrics.nl / www.naumetrics.nl

Verlab-Oxford Instruments T. 0162-320633 / F.0162-322907 info@verlab.nl / www.verlab.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

ONDERHOUD AAN STRAALINSTALLATIES EN WERPSTRALERS Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

MOFFELOVENS

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

LAKSTRATEN

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

MacDermid b.v. / Enthone b.v.

T +31 (0)76-5021940 / T+31 (0)73-6280123 www.macdermid.com / www.enthone.com

HAWKING The green technology supply house

HAWKING Benelux b.v.

T. + 31 (0) 73 656 5232 www.hawkingbenelux.com

Surtec Benelux b.v.

T. (077) 308 15 90 / F. (077) 476 20 33 heh@surtecbenelux.com / www.surtec.com

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 45

OPHANGHAKEN VOOR LAKSTRATEN/POEDERCOATEN Unifour b.v.

T. +31 (0)315 641352 / F. +31 (0)351 641852 info@unifour.nl / www.unifour.nl Alards Masking Solutions Lochtstraat 14 5962 AK MELDERSLO T. 06-48222181 info@alards-masking.nl / www.alards-masking.nl

POEDERCOATING (AFDEKMATERIALEN)

Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu Parlevinkerweg 34, 5928 NV Venlo T. +31 (0)77 396 81 49 info@citakubv.eu / www.citakubv.eu

Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

OPHANGREKKEN VOOR GALVANO EN LAKTECHNIEK

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

TIGER Coatings Belgium b.v.b.a T. +32 (0)89700016 / F. +32 (0)89567858 www.tiger-coatings.com

POEDERSPUITAPPARATUUR

MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

Official Benelux dealer

C&T Technics T. 0413-331083 / F. 0413-331195 epsi@ct-technics.nl / www.ct-technics.nl

Wagner Systemen Nederland T.030-2410688 / F.030-2410765 info@wagnersystemen.nl

POEDERSPUITCABINES Epifatech T. +46 371 51 1685 / F. +46 371 14 996 order@epifatech.se / www.epifatech.se

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

Dekracoat De Maas 22G, 5684 PL Best T. 040 262 80 70 info@dekracoat.nl / www.dekracoat.nl

REINIGINGSINSTALLATIES

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Kermad Machinebouw b.v. info@kermad.nl / www.kermad.nl

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

SHOTPEENEN

MSP Systems b.v.

T. 053-4303937 www.mspsystems.nl

POLIJSTEN

OVENS

PVD COATINGS

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

MBS Ophangsystemen T. 040-2931663 / F. 040-2932262 info@mbs-online.nl / www.mbs-online.nl

POEDERLAKKEN/ POEDERCOATINGS

Delfzijl 0596-614135 Rhenen 0318-472020 info@petsonpaints.com / www.petsonpaints.com

Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

AkzoNobel Powder Coatings Benelux T. +32 (0)2 254 77 51 / F. +32 (0)2 254 77 57 www.akzonobel.com/powder Rรถsler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

EUROLACKE Tiel Axalta Coating Systems T. 0344-620662 / F. 0344-617079 info@eurolacke.nl / www.eurolacke.nl

POMPEN (MAGNETISCH AANGEDREVEN)

Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

46 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

SPUITCABINES

Corode T. 0411-685500

PROTECTIVE COATINGS Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl

STRAALKASTEN Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

Holtrop & Jansma b.v.

Dokkum T. 0519 32 91 00 www.holtrop-jansma.com

Clemco Straalapparatuur T. 010-4370592 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

STRAALMIDDELEN

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

W Abrasives Nederland T. 0341-563831 / F. 0341-494114 info@wabrasives.nl www.wabrasives.nl / www.winoagroup.com

STRALEN (AFDEKMATERIALEN)

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

STRAALCABINES

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Airblast-Abrasives b.v.

T. 072-5715569 / F. 072-5714340 info@airblast-abrasives.com www.airblast-abrasives.com LTC International Vacuümstraalapparatuur T. 078-641 80 50 / F. 078-641 80 80 info@ltc-international.nl www.ltc-international.nl

HangOn b.v.

T. 077-3999630 / F. 077-3988419 info@hangon.co / www.hangon.co

TANKS (KUNSTSTOF) C.K.B. Boxtel T. 0411-682939

TECHNISCH ONDERZOEK Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 Metals.benelux@cellmark.com www.ervinamasteel.eu Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Eurogrit b.v., Papendrecht T. 078-6546770 / F. 078-6449494 info.eurogrit@sibelco.com www.eurogrit.com / www.sibelco.eu Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net Holland Mineraal b.v.

T. 0570-621161 / F. 0570-634336 www.hollandmineraal.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

STRAALINSTALLATIES

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Amitech b.v.

T. 0341-429059 / F. 0341-429068 info@amitech.nl / www.amitech.nl

T. 0495 - 592 210 / F. 0495 - 588 881 www.oppervlaktebewerking.com verhoevenop@gmail.com

TÜV Rheinland Nederland b.v.

T. 088-8887888 / F. 088-8887879 info@nl.tuv.com / www.tuv.com/coatings

TITAAN (BEVESTIGINGS-) MATERIALEN

MEPACO b.v.

T. 071-5892863

TRANSPORTSYSTEMEN Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Magistor b.v.

T. 0548- 519401 / F. 0548-517619 info@magistor.nl / www.magistor.nl Railtechniek van Herwijnen b.v.

T. 0344-616363 / F. 0344-611072 info@railtechniek.nl / www.railtechniek.nl

OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017 | 47

TWEE-COMPONENTEN APPARATUUR

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

VOORBEHANDELINGSINSTALLATIES Rasco Verfspuitapparatuur T. 010-4370166 / F. 010-4151491 www.rasco-clemco.nl

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

UV EN EBC LAK

T. +32 5083 1183 www.belmeko.be

VERDUURZAMEN VAN METAAL

VERWARMINGS- EN KOELELEMENTEN (TITAAN EN RVS)

VERWARMINGSELEMENTEN

Rotocoaten betrouwbaar en snel • one-stop-shopping • automatische orderverwerking • eigen transportdienst • één aanspreekpunt verkoop@rotocoat.nl / www.rotocoat.nl

VERFSPUITAPPARATUUR

Hevami Oppervlaktetechniek T. 0413-376602 www.straalinstallaties.nl

Energy Partners Systems b.v.

T. 026-4720350 / F. 026-4721507

Leering Hengelo b.v.

T. 074-2558281 / F. 074-2422373 info@leering.nl / www.leering.nl

Glasbeek Finish b.v.

T. +31 (0)182 322 422 info@glasbeek.com / www.glasbeek.com

WATERBEHANDELING Corode T. 0411-685500

VERWARMINGSELEMENTEN (TEFLON) BETROUWBAAR EN SNEL

Emotech b.v.

T. 053-4301500 / F. 053-430 49 81 info@emotech.nl / www.emotech.nl

Wiltec b.v.

T. 0413-244444 / F. 0413-244499 sales@wiltec.nl / www.wiltec.nl

MEPACO b.v.

T. 071-5892863 Oxyplast Belgium n.v.

T.+32 9 3267920 / F.+31 9 3370159 info@oxyplast.be / www.protechpowder.com

Airblast b.v.

T. +31 (0)72 5718002 info@airblast.com / www.airblast.com

Technospray Spuitapparatuur T. 0168-382111 / F. 0168 380780 info@technospray.nl / www.technospray.nl

M?BJ;9 M;HAJ$ EEA LEEH K

Voor coatings met meer waarde en minder kosten ELA Coatings b.v.

T. +31 (0)24 373 99 88 / +31 (0)6 150 500 54 e.lagerweij@elacoatings.com www.elacoatings.com

WERPSTRALERS

Corode T. 0411-685500

EnviroChemie b.v.

T. +31 (0)23 542 69 13 / F. +31 (0)23 542 69 14 sales@enviro-chemie.nl www.enviro-chemie.nl

Rösler Benelux b.v.

T. 0412-646600 / F. 0412-646046 rosler-nl@rosler.com / www.rosler.nl

Straaltechniek Int. b.v. www.straaltechniek.net

VERWERKING AFVALSTROMEN

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

CAP Industrial b.v. tel- 010-4374737/ F.-010-2623190 info@cap-industrial.nl / www.cap-industrial.nl

MAGNETO Special Anodes b.v.

T. 010-26207 88 / F. 010-2620201 www.magneto.nl

Suez Water n.v.

T. 077-3231231 / F. 077-3231230 www.ondeo-is.com / verkoop@ondeo-is.com

Paint It The Application Company T. 0318-643 260 / F. 0318-643 042 info@paintit.nl / www.paintit.nl

BRANCHEREGISTER Uw bedrijf in het brancheregister? Voor een standaardvermelding van 3 regels in één rubriek betaalt u per jaar slechts €330,-. Bij plaatsing logo in full colour per jaar €305,- ongeacht het aantal rubrieken.

Voor informatie over een vermelding in het brancheregister kunt u contact opnemen met Vincent IJff, tel: 070 399 00 00 / vincent@jetvertising.nl

48 | OPPERVLAKTETECHNIEKEN JULI-AUGUSTUS 2017

T. +32 9218 7180 / F. +32 9233 0831 metals.benelux@cellmark.com www.wheelabratorgroup.com

WORD LID VAN EEN PROACTIEVE BRANCHEVERENIGING! T 030 630 03 90 F 030 630 03 89 info@vereniging-ion.nl www.vereniging-ion.nl