Ouderen met Flair

Jaarlijkse uitgave in kader van

'de week van de derde leeftijd' Jaargang 4

Ouderen ! r i t fla me

Body

Senioren veilig mobiel 4

Soms is minder meer

medicatie bij ouderen 8

14

VAL preventie

VOORWOORD In het Jessa Ziekenhuis is ouderenzorg een cruciaal element in de zorgverlening. Dit is zichtbaar door de intense samenwerking met de andere specialismen zoals cardiologie, orthopedie, abdominale heelkunde en neurologie. De externe samenwerking is uitgebouwd met de 13 woon- en zorgcentra van de regio Hasselt, politie (HaZoDi), psychiatrische ziekenhuizen, huisartsen, expertise centrum dementie en andere eerste lijn hulpverleners.

De 6 afdelingen geriatrie kunnen 155 ouderen opnemen die kwetsbaar zijn op vlak van gezondheid. Ook op de andere afdelingen in het Jessa Ziekenhuis verblijven heel wat oudere patiënten.

Op de afdeling sp-psychogeriatrie kunnen ouderen terecht die specifiek met dementie geconfronteerd worden. Voor al deze ouderen staan 130 voltijdse medewerkers, 7 geriaters en

1 ouderenpsychiater van het zorgcluster geriatrie paraat om aan de gevraagde noden tegemoet te komen.

De aandacht bij de zorgverlening voor ouderen gaat vooral uit naar

autonomie en zelfredzaamheid met de focus op de patiëntveiligheid en klantgerichtheid. We hebben hierin al een weg afgelegd maar hebben ook nog heel wat uitdagingen om tot een seniorvriendelijk ziekenhuis te komen.

Daarom vinden we het ook belangrijk om bijzondere aandacht te schenken aan de ‘week van de derde leeftijd’ die start op maandag 17/11/2014.

Tijdens deze week worden er per campus verschillende activiteiten georganiseerd die je terugvindt op het programma in de gang, de televisie en de hal. Dit jaar verschijnt de vierde editie van het tijdschrift “ouderen met flair”. Het thema van dit jaar is veilige

zorg. Dit tijdschrift is samengesteld door medewerkers van de afdelingen geriatrie van de 3 campussen. dr. Jean-Louis Coenegrachts, medisch manager Anita Jans, zorgmanager

4 SENIOREN VEILIG MOBIEL

10 JAARKALENDER 2015

14

VALPREVENTIE

6 MEDICATIE BIJ OUDEREN

12 5aanVRAGEN de geriater

18

RECEPTEN

Minder is soms meer 2

m o k l e W

We gaan een huis verbouwen. Grondig verbouwen. Het huis is oud, doorleefd, en kende een leegstand van 2 jaar. Maar het heeft ‘potentieel’, zoals het zo mooi omschreven wordt. De bewoners hebben er een gelukkig leven gekend.

Alvorens van start te gaan, moeten we op zoek naar een architect en een aannemer. Verder contact opnemen met de gemeente: kan ons plan hier werkelijkheid worden? De water- , gas- en elektriciteitsmaatschappij moeten ook gecontacteerd worden. En subsidies aanvragen bij allerhande instanties niet vergeten. We dachten er dan te zijn, maar dat was buiten de veiligheidscoördinator gerekend. Hij of zij zal erop toezien dat de verbouwing veilig verloopt. Een nieuwe functie, wettelijk verplicht.

En zo is ook de gezondheidszorg geëvolueerd.

Bij opname krijg je een identificatiebandje met naam, kamernummer, scancode. Bij het toedienen van bloed wordt zo dubbel gecheckt dat het juiste zakje bij de juiste patiënt terechtkomt. Ook handontsmetting staat hoog bovenaan als we spreken over veilige zorg. We dragen met zijn allen een zoo van bacteriën met ons mee. Vele bacteriën behoren tot onze natuurlijke flora. Ze horen er gewoon thuis. Maar als de weerstand afneemt moeten we preventieve maatregelen nemen die ons beschermen tegen overdracht van die bacteriën.

Het ziekenhuis beschikt over een dienst patiëntveiligheid. Zij volgen de nationale richtlijnen inzake patiëntveiligheid op, zetten acties op touw en sensibiliseren de medewerkers. Veilige zorg is ook een gedeelde verantwoordelijkheid. Schoeisel dat goed aansluit kan een ongelukkige val voorkomen, voldoende

COLOFON Redactie: Christa Meekers, Sarah Chavatte Hoofd- en eindredactie: Anita Jans Verantwoordelijke uitgever:

licht en de matten uit huis verwijderen eveneens.

De verbouwing is afgerond. Er zijn geen ongelukken gebeurd.

Deels door de veiligheidscoördinator, deels door iedereen die bij de bouw betrokken was en zijn verantwoordelijkheid opnam. Met veilige schoenen, goed onderhouden materiaal en een dosis gezond verstand.

vzw Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20,

Ik wens je veel leesgenot en een veilige oude dag.

3500 Hasselt Vormgeving: marjanwuyts Grafische Vormgeving

Mark Saen, hoofdverpleegkundige Geriatrie 4

3

Senioren Met de toenemende vergrijzing verwachten we ook dat de mobiliteit van ouderen zal toenemen. Autobezit wordt steeds meer evident op hogere leeftijd. De andere levensstijl die zich nu aankondigt veronderstelt ook veel meer verkeersdeelname.

4

veilig mobiel Behoud van mobiliteit is ook op hogere leeftijd een

Het beoordelen van de rijvaardigheid gebeurt met

vorm van levenskwaliteit, autonomie en zelfredzaam-

behulp van drie taken: enerzijds zijn er de onderzoe-

heid. Verlies aan mobiliteit leidt tot isolement en ver-

ken van fysieke en mentale capaciteiten, in tweede

hoogt de kans op een depressief beeld en nood aan

instantie zijn er een aantal ritten in de rijsimulator

opname in een woon- en zorgcentrum.

bij IMOB en tenslotte is er een rit op de weg in regio Hasselt met het CARA (Centrum voor Rijgeschiktheid en voertuigAanpassing). Er zijn voor de deelnemers

De verwachte toename in mobiliteit is echter niet

geen rechtstreekse gevolgen die kunnen leiden tot

zonder risico’s gezien de leeftijdsgebonden afname

rijverbod.

van bepaalde fysieke en cognitieve vaardigheden die nodig zijn voor veilig rijden. We zijn op zoek naar een wetenschappelijk onderbouwde manier om rijge-

Uiteindelijk willen we deze expertise gebruiken om

schiktheid en vaardigheid op hogere leeftijd te kun-

een centrum op te richten, waar ouderen die bezorgd

nen inschatten en beoordelen. We zijn ervan over-

zijn over hun rijgeschiktheid en rijvaardigheid, op vrij-

tuigd dat een correct advies voor veilige deelname

willige basis terecht kunnen. Met het centrum willen

aan het verkeer enkel kan gegeven worden wanneer

we aan de oudere en zijn mantelzorger, bij vermoeden

én rijgeschiktheid én rijvaardigheidsonderzoek ge-

van verminderde veiligheid, een advies aanbieden en

combineerd worden.

het probleem van rijveiligheid bespreekbaarder maken. Bij verminderde rijveiligheid kunnen trainigssessies in de rijsimulator aangeboden worden. Wanneer

In die optiek is er een onderzoeksproject gestart met

rijveiligheid niet meer kan gegarandeerd worden,

een multidisciplinaire samenwerking tussen zorgpro-

hebben we als doelstelling de ouderen te begeleiden

fessionals van het Jessa ziekenhuis (dienst geriatrie),

in het zoeken naar alternatieve vervoerswijzen. De

wetenschappers van de UHasselt (IMOB: Instituut

beslissing van rijbevoegdheid blijft bij de officiële in-

voor Mobiliteit) en dienstverleners (Enter: Vlaams

stanties (CARA), waarmee een nauwe samenwerking

Expertisecentrum Toegankelijkheid). Hierbij worden

bestaat. We bemerken bij het voorstellen van ons on-

klinische expertise, expertise in mobiliteit en verkeer

derzoeksproject heel wat enthousiasme van de oude-

en expertise in toegankelijkheid samengebracht. Het

re weggebruiker in de zoektocht naar een antwoord

doel van dit onderzoek is meervoudig. We willen na-

op een maatschappelijk relevante vraag.

gaan of er fysieke en cognitieve testen zijn die voorspellend zijn voor rijvaardigheid. Is de rijsimulator

Voor meer inlichtingen kan u terecht op

een goed instrument om rijvaardigheid bij ouderen te

011 33 89 55 (mevr. Y. Baens) of

meten? Kan rijvaardigheid in de rijsimulator getraind

011 28 97 39 (dr. M. Lutin)

worden? Wat zijn de mobiliteitsalternatieven wanneer rijveiligheid niet meer aanwezig is?

Yolande Baens, ergotherapeute en dr. Mark Lutin, geriater

5

MEDICATIE

We worden allemaal elke dag een dagje ouder. ‘Ouder` en veroudering zijn rekbare begrippen. Bovendien is ieder mens verschillend. De veranderingen door het ouder worden beginnen al vroeg en doen zich niet bij iedereen voor op dezelfde leeftijd, of even sterk. De snelheid waarmee we verouderen ligt min of meer vast. We hebben onze levensduur de laatste decennia enorm kunnen verlengen doordat we de omgeving waarin we leven naar onze hand gezet hebben. Dit is dankzij betere voeding, en dankzij betere zorg en gesleutel aan ons lichaam. En we zullen nog meer gaan sleutelen.

Slaap-en kalmeermiddelen Deze medicatie kan waardevol zijn als tijdelijk hulpmiddel bij slapeloosheid en spanning. Ze zorgen ervoor dat je sneller inslaapt maar brengen je in een minder diepe slaap waardoor de kwaliteit van de slaap niet beter is. Bovendien verliezen ze hun werkzaamheid na ongeveer 4 weken en erna ontstaat afhankelijkheid. Je kan de middelen niet meer plots stoppen zonder dat er klachten ontstaan zoals niet meer kunnen slapen,

Zo worden onze hartkleppen soms

voeliger voor bepaalde genees-

concentratiestoornissen, verward-

vervangen, of worden onze aders

middelen, we kunnen minder

heid omdat je eraan ‘gewend’ bent.

weer opengezet zodat we beter

goed tegen geneesmiddelencom-

Veel oudere mensen beschouwen

kunnen wandelen, we krijgen een

binaties, onze nieren scheiden de

dit ten onrechte als HET bewijs dat

nieuwe knie of heup,…. En dan is

geneesmiddelen minder goed uit,

ze deze middelen nodig hebben.

er nog de medicatie.

waardoor we gevoeliger worden

Niets is minder waar! Het innemen

Medicatie die ons beschermt te-

voor bijwerkingen.

Bovendien

van slaapmiddelen heeft verschil-

gen een hoge bloeddruk, medi-

wordt het innemen van genees-

lende bewezen ongunstige effec-

catie die ons hart ondersteunt,

middelen vaak lastig: de potjes

ten zoals een duidelijke

medicatie tegen te hoge suiker,

openmaken, moeilijkheden met

met evenwichtsstoornissen, val-

medicatie tegen vergeetachtig-

grote pillen slikken, wanneer wat

len, heupfracturen, verminderd

heid,

nu weer innemen. Soms, … Soms

functioneren en sufheid overdag.

is minder meer.

De grootste raad die gegeven kan

medicatie

tegen

maag-

klachten, en…. Medicatie tegen

worden: ‘bezint eer ge begint’! Het

de ongewenste effecten van ….

Internationale literatuur leert ons

geleidelijk afbouwen vergt name-

dat chronisch gebruik van bepaal-

lijk veel doorzettingsvermogen en

En zijn deze allemaal wel onschul-

de klassen van geneesmiddelen

verloopt vaak moeizaam. Als je dit

dig op oudere leeftijd? Medicatie

op oudere leeftijd te vermijden

wil doen, doe dit dan samen met

bij ouderen vergt meer maatwerk

en/of te beperken is. Enkele voor-

je arts en apotheker. Zij kunnen je

dan bij jongeren. We zijn veel ge-

beelden om dit te illustreren:

raad geven.

medicatie.

6

relatie

BIJ OUDEREN:

SOMS IS MINDER MEER! Middelen tegen maagzuur

me van calcium, magnesium, vita-

tie om verwardheid onder controle

Een veel voorgeschreven genees-

mine B12 en ijzer in het lichaam

te houden. Het is dus zeer belang-

middel bij ouderen is een genees-

in het gedrang. Deze vitamine en

rijk om op geregelde tijdstippen

middel tegen maagklachten, zoals

mineralen hebben zuur nodig voor

het gebruik van pijnmedicatie te

maagzweren, ontstekingen van

hun opname. Een tekort aan de

herevalueren. Acute pijn herstelt

de slokdarm of het ‘zuur’. Medi-

opname van calcium geeft broze

zich vaak. We kunnen op termijn

catie die de zuurproductie van de

botten. Een tekort aan vitamine

met een lagere dosis of zelfs hele-

maag remmen hebben een vaste

B12 kan geheugenstoornissen of

maal zonder de medicatie!

plaats in de behandeling van deze

zenuwstoornissen geven. Ijzer is

aandoeningen. De behandeling is

een belangrijke component voor

Op de afdelingen geriatrie in het

vaak echter eindig. Dit wil zeggen

de aanmaak van bloed. Een tekort

ziekenhuis wordt door de artsen,

dat na 4-8 weken deze klachten

doet ons moe voelen.

verpleegkundigen en apothekers

vaak uitbehandeld zijn waardoor

hard gewerkt om het veelvuldig

je de behandeling kan stopzet-

gebruik van medicatie bij ouderen

Zware pijnmedicatie

te vermijden. In wetenschappelij-

langdurig neemt tegen het ‘zuur’

Ouder worden doet onze botten

ke termen noemen we dit ‘polyfar-

dan verlaag je best enkele weken

‘verslijten’. Deze slijtage uit zich

macie’, namelijk het innemen van

de dosis. Ten onrechte worden

vaak in chronische pijn: rugpijn,

meer geneesmiddelen dan eigen-

deze middelen langdurig verder-

nekpijn, pijn in de knieën, … Soms

lijk noodzakelijk is. Het stoppen

gezet voor onduidelijke redenen.

wordt deze pijn acuut erger en

van enkele geneesmiddelen in

Ook dit kan negatieve gevolgen

krijgen we zware pijnmedicatie

een therapie kan soms wonderen

hebben voor je lichaam op lange

voorgeschreven,

aan

doen. Dit wil zeker niet zeggen

termijn. Het langdurig gebruik van

morfine, om ons comfortabel te

dat alle geneesmiddelen slecht

zuurremmers wordt geassocieerd

voelen. Dit kan gaan van pillen

zijn! Het is zeer belangrijk dat be-

met een hoger risico op longont-

tot pleisters en inspuitingen. Het

paalde groepen van geneesmid-

stekingen. Zuur is een natuurlijke

voorschrijven van pijnmedicatie

delen vb. hartmedicatie en calci-

barrière voor bacteriën. Wanneer

komt vaak niet alleen. Van deze

um - en vitamine D supplementen,

je deze barrière afbreekt dan krij-

medicatie kan je namelijk moeilijk

trouw worden ingenomen om hun

gen bacteriën in de darm de kans

stoelgang maken en kan je mis-

werking te kunnen doen. Echter,

om hogerop te klimmen in de

selijk worden. Bovendien geven

de therapietrouw van deze mid-

slokdarm. De weg naar de longen

ze bij ouderen vaak aanleiding tot

delen neemt af van zodra er meer

is dan niet meer ver weg. Tevens

verwardheid. Om dit op te vangen

geneesmiddelen dienen genomen

brengt het langdurig gebruik van

krijg je een laxeermiddel, een pille-

te worden. Ons motto is dus: ‘Niet

maagzuurremmers ook de opna-

tje tegen misselijkheid of medica-

meer dan nodig!’

ten.

Indien je dit middel reeds

analogen

7

Alvast enkele tips bij het starten van nieuwe medicatie Op enkele afdelingen geriatrie loopt ook een project hieromtrent. In het UZ Leuven werd een

1

screeningsinstrument, de RASPlijst, ontwikkeld om potentieel ongepaste geneesmiddelen bij ouderen te detecteren. Met dit in-

2

strument gaan apothekers op de afdeling in het Jessa ziekenhuis aan de slag om de thuismedicatie

3

van opgenomen oudere patiënten te screenen op ongepaste medicatie. Zij maken de behandelende arts hierop attent, en trachten in samenspraak de behandeling op

4

punt te stellen. De huisarts wordt via de ontslagbrief op de hoogte gebracht van de therapiewijzigingen. De intentie hierachter is de

5

oudere patiënt met de meest kwalitatieve therapie naar huis te sturen maar met niet meer geneesmiddelen dan écht noodzakelijk.

Resultaten van deze aanpak wijzen uit dat de oudere patiënten in de thuissituatie niet slechter af

6

Laat de arts steeds beginnen met een lage dosis van een geneesmiddel, doorgaans lager als deze van een jongvolwassene en bouw de dosis langzaam op.

Stel actief de vraag of een ander geneesmiddel misschien gestopt kan worden?

Vraag aan de huisarts/behandelende arts wat je van het middel kan verwachten. Wanneer zou het moeten werken? Dien je het levenslang te nemen of is de behandeling tijdelijk?

Vraag aan je apotheker of je het nieuwe geneesmiddel wel mag combineren met je andere geneesmiddelen, dit om mogelijke bijwerkingen op te vangen.

Lees bij het thuiskomen nog eens rustig de bijsluiter. Neem het geneesmiddel steeds zoals aangegeven is en verander nooit op eigen houtje de dosis.

Voeg het geneesmiddel toe aan je geneesmiddelenlijstje. Zo blijft je medicatieschema steeds actueel en worden vergissingen vermeden.

zijn en vaak beter. Soms….. Soms is minder meer!

Liesbeth Decoutere, ziekenhuisapotheek

8

Ben je ook geïnteresseerd om je medicatie te laten nakijken? Idealiter laat je deze screening best eenmaal per jaar uitvoeren. Bespreek dit zeker met je huisarts of spreek tijdens de ziekenhuisopname de behandelende arts aan. Zij zullen je graag advies geven!

1. Een sinaasappel bevat veel ……………………...........................………………………… C. Dat is gezond.

2. Ork, ork, ork soep eet je met een ……………………...........................………………………… .

3. Welk glas of welke tas geef je beter niet aan personen met slikproblemen (tijdens het drinken)?

quiz Filippine Los de vragen en de opdrachten op.

Vul alle antwoorden in op het rooster en je ontdekt al vlug het sleutelwoord.

De kleine cijfertjes in het rooster helpen je steeds verder om letters van andere antwoorden te vinden.

koffiekopje

beker

aperitiefglas

breed glas

4. Hoe merk je dat iemand zich verslikt? Hij begint te ……………………...........................………………………… .

5. Bloem, boter, suiker, gist, appels en kaneel. Hiermee bak ik een lekkere ……………… ……...........................………………………… .

6. Heb je last van overgewicht of van ondergewicht. Je kan hiervoor altijd terecht bij de ……………………...........................………………………… .

7. Amai, dit gerecht ziet er ……………………...........................………………………… uit!

8. Je kan dit gerecht op verschillende wijzen bereiden. Het is bijvoorbeeld heel lekker met tomatensaus.

Je kan hem zelfs in de frituur bestellen. Een ……………………...........................………………………… .

9. Als iemand niet goed kan drinken aan een glas/tas, proberen we deze persoon op een andere manier te laten drinken. Welke van onderstaande oplossingen is veilig voor personen met slikproblemen?

Succes!

rietje

koffielepel

flesje

tuitbeker

10. Welke tv-kok presenteert u met veel plezier goeie ‘dagelijkse kost’?

1

3

2 3

1

2

4

1

3

1

5

7 8

1

9 oplossing: zie pagina 19

1

6

1

1

5

2

6

6

4

5

10

2

2

1

2

5

3

4

6

4

2

5

3

5

4

4

1

Inge Thielens en Margriet Goltstein, logopedisten

9

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

in bad of douche gaat, een antislipmatje voorkomt valpartijen.

Tip! Wees voorzichtig als je

ma

woe

4

zon

Tip!

zon

di

zat

Neem op eigen initiatief geen extra medicatie, vraag steeds raad aan je huisarts.

28

27

26

25

24

23

22

21

20

19

18

17

16

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

31

30

29

28

27

26

25

24

23

22

21

20

19

18

17

16

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

jaarlijkse afspraak bij de oogarts niet.

Tip! Vergeet je

di

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

3

2

ma

2

zon

vr

1

zon

1 Nieuwjaar

Februari ‘15 Maart ‘15

do

Januari ‘15

30

29

28

27

26

25

24

23

22

21

20

19

18

17

16

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5 Pasen

4

3

2

1

vaak gebruikt steeds op dezelfde plaats.

Tip! Leg dingen die je

don

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

April ‘15 Feest vd Arbeid

31

30

29

28

27

26

25

24 Pinksteren

23

22

21

20

19

18

17

16

15

14 O.L.H. Hemelvaart

13

12

11

10 Moederdag

9

8

7

6

5

4

3

2

1

of rollator mee als je buitenshuis gaat wandelen.

Tip! Neem steeds je stok

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

Mei ‘15

30

29

28

27

26

25

24

23

22

21 Vaderdag

20

19

18

17

16

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

omsluitend schoeisel, ook in de zomer.

Tip! Draag steeds goed

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

Juni ‘15

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21 Nationale feestdag

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

do

vr

zat

zon

ma

di

woe

don

vr

te vergeten maak gebruik van een agenda.

Tip!

zon

2

do

Tip! Om afspraken niet

zat

1

Drink voldoende water bij warm weer.

31

30

29

28

27

26

25

24

23

22

21

20

19

18

17

16

15 O.L.V. Hemelvaart

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

Tip!

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

Beweeg minimum 30 minuten per dag.

30

29

28

27

26

25

24

23

22

21

20

19

18

17

16

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

Tip!

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

Vergeet je jaarlijkse griepspuit niet.

31

30

29

28

27

26

25

24

23

22

21

20

19

18

17

16

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

Augustus ‘15 September ‘15 Oktober ‘15

woe

Juli ‘15

Tip!

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

Doe ’s nachts altijd voldoende licht aan als je opstaat.

30

29

28

27

26

25

24

23

22

21

20

19

18

17

16

15

14

13

12

11 Wapenstilstand

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1 Allerheiligen

Tip!

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

ma

zon

zat

vr

do

woe

di

Verwijder losliggende matten en tapijten.

Ze verhogen de kans op vallen.

31

30

29

28

27

26

25 Kerstmis

24

23

22

21

20

19

18

17

16

15

14

13

12

11

10

9

8

7

6

5

4

3

2

1

November ‘15 December ‘15

Vraag het aan…

1

Waarom moet ik

Dr. Charlotte De Clercq

de geriater 4 bekijken van de functionaliteit

Wat is de ‘zieken-

en het geheugen. Daarenboven

huisbacterie’? Waar-

is het zeker wetenschappelijk be-

om mag ik met deze

wezen dat kine sarcopenie (ver-

bacterie niet van mijn kamer

niet gewoon op orthopedie?

lies van spiermassa) en frailty

af?

Een bejaarde ligt beter op de af-

(kwetsbaarheid) tegengaat, meer

De 'ziekenhuisbacterie' is een

deling geriatrie omwille van de

dan welke medicatie ook. Er wor-

multiresistente bacterie die vaak

totale aanpak waarbij niet enkel

den veel vragen gesteld over de

voorkomt in het ziekenhuis. Ze

zal geconcentreerd worden op

thuissituatie om het geheel be-

is niet steeds 'pathogeen' wat

herstel van de mobiliteit maar

ter in kaart te kunnen brengen

wil zeggen dat ze niet altijd voor

ook op pijnbeleid, eventuele in-

en zo eventuele knelpunten te

een ziekte zorgt. De dragers

ternistische problemen, functio-

kunnen aanpakken zodat een te-

worden wel geïsoleerd om zo

naliteit, .... Er zal van bij het begin

rugkeer naar huis terug mogelijk

verspreiding tegen te gaan. Bij

van de opname een doelstelling

gemaakt kan worden.

sommige verzwakte mensen kan

als bejaarde op een afdeling geriatrie lig-

gen als ik mijn heup breek, en

geformuleerd worden die zich op

het wel voor problemen zorgen.

medisch, functioneel en sociaal

Dit is dan vaak ernstig mede ook

vlak toespitst. Op basis hiervan wordt een optimaal ontslagmanagement in gang gezet.

3

omdat het hier om een multireWanneer moet men

sistente bacterie gaat die reeds

langsgaan bij een

resistent is tegen verschillende

arts als iemand ge-

antibiotica.

heugenproblemen ervaart?

2

Er moet langsgekomen worden

alle therapieën (ergotherapie,

erop begint te spreken. Eigenlijk

kinesitherapie, logopedie, …)

is het het beste om niet te lang

5

en worden er zoveel vragen

te wachten gezien de huidige

hoog als de hulp die iemand no-

gesteld over mijn thuissituatie?

behandelingen het beste wer-

dig heeft niet meer aan huis ge-

Meedoen aan ergo en kine is be-

ken bij vroeg gedetecteerde pro-

boden kan worden.

langrijk voor het hernemen en

blemen.

Waarom moet ik op

als mensen een toenemend pro-

een geriatrieafde-

bleem ervaren over een bepaal-

ling deelnemen aan

de periode of als de omgeving

Vanaf wanneer gaat men best naar een rusthuis?

De nood voor een rusthuis wordt

Dr. Charlotte De Clercq, geriater

12

Gedich t Oud zijn is geen zaak van jaren als ik 't even zeggen mag meerd're malen heb ik mensen oud zien worden in één dag leven is nog zo iets anders dan alleen een rikketik 'k heb ook mensen jong zien worden in een enkel ogenblik Toon Hermans Katrien Gijbels, pastorale dienst

Woordzoeker Zoek de 16 woorden:

oplossing: zie pagina 19

D

F

Z

B

W

N

N

E

O

H

C

S

D

N

A

H

U

I

P

E

V

A

L

P

R

E

V

E

N

T

I

E

W

E

M

W

R

V

V

R

V

B

Z

Z

S

H

H

U

MEDICATIE

A

M

V

E

R

S

L

I

K

K

E

N

P

R

O

P

ZIEKENHUIS

N

E

N

G

E

K

E

S

K

L

H

N

O

P

K

B

RIJVAARDIGHEID

S

D

S

E

N

I

O

R

E

N

A

T

R

A

D

E

N VALPREVENTIE P HANDGREEP

I

B

N

V

Y

S

Q

E

I

A

Z

L

H

I

S

C

R

D

E

D

E

L

X

L

W

I

O

M

E

C

VEIIGHEID

E

A

N

B

B

N

L

G

L

S

N

E

P

R

H

H

HUISDOKTER

E

T

W

B

C

H

I

O

N

N

R

K

L

R

G

E

R

I

J

V

A

A

R

D

I

G

H

E

I

D

I

R

VERSLIKKEN

G

E

K

E

P

O

B

A

E

O

U

N

I

Z

L

M

HEUPBESCHERMER

D

G

H

J

K

T

L

M

H

P

Y

H

T

R

I

E

BEWEGEN

N

N

E

T

T

E

M

S

T

N

O

U

L

I

E

R

A

F

D

S

W

X

C

V

B

N

K

I

O

E

V

N

H

U

I

S

D

O

K

T

E

R

A

S

R

N

L

E

SENIOREN

ROLLATOR BRIL

HANDSCHOEN ZORG ONTSMETTEN

Anneke Habex, ergotherapeute

13

Valpreventie

es s u c : x e Top 5 iet te bewegen om n

Een valpartij is snel gebeurd. Waarschijnlijk staat u er niet bij stil, maar een groot aantal ongevallen gebeurt in de eigen woning. Een val van de trap, struikelen over een mat, uitschuiven op drempels, … het komt vaker voor dan u denkt.

✔ Ik ben te oud!

✔ Ik ben te ziek! ✔ “ thuis” heb ik

veel beweging

✔ Ik ben te moe! ✔ Ik hou niet van bewegen,

Minstens 1 op 3 van de thuiswonende 65-plussers valt meer-

want bewegen doet pijn!

dere malen per jaar met nare gevolgen zoals verwondingen of zelfs een breuk. Hierdoor kan een vicieuze cirkel ontstaan doordat u na het vallen schrik heeft om opnieuw te vallen.

Dit leidt ertoe dat u nog minder gaat bewegen. Zo vergroot de kans op een nieuwe val. Vallen kan dus nare gevolgen hebben en de levenskwaliteit verminderen.

Welke valrisicofactoren herken je op de foto?

oplossing: zie pagina 19

14

1

.............................................................................................................................

2

.............................................................................................................................

3

.............................................................................................................................

4

.............................................................................................................................

5

.............................................................................................................................

www.valpreventie.be

Ode aa n de ro llator

Bespreek zeker volgende punten met uw (huis)arts als u er problemen mee ondervindt:

✔ Ik ben slecht te been ✔ Ik voel mij soms draaierig

wanneer ik opsta ✔ Ik neem meer dan

vier verschillende geneesmiddelen ✔ Ik ben de afgelopen

6 maanden al eens gevallen of gestruikeld ✔ Ik ben bang om te vallen ✔ De krant lezen of

televisie kijken is moeilijk voor mij ✔ Ik doe minder dan 3 x

per week een half uur aan lichaamsbeweging ✔ In mijn huis zijn er:

opstapjes, losliggende draden, opkrullende tapijten of gladde vloeren ✔ Ik draag loszittend

schoeisel (bv. slippers ) of schoenen met hoge hakken

ja

nee

ja

nee

ja

nee

ja

nee

ja

nee

ja

nee

ja

nee

ja

nee

ja

nee

Heerlijke wagen ... die steeds naast me staat O... rollator... mijn steun en toeverlaat Waar ik loop of ga, jij bent in mijn buurt Of het nou lang of kort duurt Rollator je helpt me bij mijn onzekerheid In jou heb ik vertrouwen ... altijd Rollator van 's morgens vroeg tot 's avonds laat Bied jij steun... jij onvermoeibaar apparaat Zonder jou zat ik nu op de stoel En miste ik van het leven een heleboel Voor velen ben jij een sta in de weg Maar voor mij ben je onmisbaar zeg Ik leun ... ik steun... ik zit op jou Jij bent degene die ik vertrouw Een standbeeld voor de uitvinder Die in stilte werkend achter de schermen Zich over de slechte lopers wist te ontfermen Rollator, 's morgens sta jij bij het opstaan naast mijn bed Onze eerste wandeling maken we samen, naar het toilet Rollator zonder jou Was ik uitgeteld .... heel gauw

15

Valpreventie

Wist je dat?

Wist je dat?

Wist je dat?

Wist je dat?

Je, als mantelzorger, in het Jessa

Er sleutelkastjes met code be-

De populariteit van de elektri-

Ziekenhuis op de geriatrische

staan. Dit is een kastje waarin

sche fiets blijft groeien. Met de

afdelingen raad kan vragen

je een sleutel veilig kunt op-

steun van de Vlaamse overheid

aan het ergo en kine team!

bergen. Door middel van het in-

wordt er een opleidingscursus

Vanuit hun expertise en erva-

toetsen of het draaien van een

‘Veilig elektrisch fietsen’ voor

ring bieden zij een antwoord op

cijfercombinatie is het kastje te

en door senioren aangeboden

heel wat praktische vragen: Hoe

openen. Een van de voordelen

die ongelukken moet verhel-

kan je vlot transfers verrichten,

is dat meerdere zorgverleners

pen. En met ongezien succes…,

welke hulpmiddelen bestaan er,

(indien ze de code kennen) bij je

de opleidingscursus blijkt een

hoe maak je optimaal gebruik

binnen kunnen komen om hulp

schot in de roos.

van het loophulpmiddel, hoe ga

te verlenen.

www.thuiszorgwinkel.be/nl/ project-veilig-fietsen

je het beste om met het ziektebeeld van de hulpbehoevende, oa. dementie, parkinson, … Tevens kan je ook een kijkje gaan nemen in de oefenzaal en samen bv. de transfers inoefenen.

Wist je dat?

Je dit niet graag zult horen maar

Wist je dat?

dat matten in huis een extra

Je voor +/- 50 euro reeds een

valgevaar

Veel

pedalo in huis kan halen. Fiets

mensen struikelen hierover met

dagelijks 2 x 10 minuten en je

Het belangrijk is dat je rollator

een val tot gevolg. Verwijder

zult merken dat je je veel fitter

op de juiste hoogte staat!

dus best al je matjes.

voelt.

Wist je dat?

betekenen.

- Ga rechtop staan, - laat je armen naast je lichaam hangen, - stel de handvaten nu in ter hoogte van je polsen.

16

Wist je dat?

Wist je dat?

Veilige schoenen het valrisico

Als ze te laag staan heb je geen

Je een vuilniszak op de stoel

beperken. Kies daarom voor een

steun, staan ze te hoog kan dit

van je auto kan leggen zodat

stevige schoen met een anti-

zorgen voor pijn in je schouders

je gemakkelijker kunt draaien bij

slipzool die uw voet volledig

of nek.

het instappen.

omsluit.

Mirella Specogna en Christine Van Langenhove, ergotherapeuten - Natascha Wascinski, kinesiste

tor

rolla n e e t e m n a a ilig opst

Ve

Stap

1

Stap

2

Wist je dat?

De meeste mutualiteiten over deskundig opgeleid personeel beschikken die je helpen bij de

✔ Als u op wilt staan

moet u dit rustig doen.

juiste keuze uit het ruime aanbod van hulpmiddelen. Hun

✔ Breng (met uw handen)

professioneel advies op maat is hun grootste troef. Denk bv. aan de thuiszorgwinkel van de CM of de mediotheek van De Voorzorg. Ook ergotherapeutische

uw rollator voor uw stoel. ✔ Zet de rollator op de

parkeerrem. ✔ Zet uw voeten recht voor

uw stoel tussen de handvatten van uw rollator in.

begeleiding aan huis is mogelijk via uw mutualiteit.

Stap

3

✔ Schuif met uw billen naar

de voorkant van de stoel, totdat u zich aan de voorkant van de zitting bevindt. ✔ Trek u niet aan de rollator

omhoog, maar plaats uw handen op de armleuning van de stoel. ✔ Met gebruik van armen en

benen kunt u langzaam gaan staan.

Stap

4

Wist je dat?

In een typische stadswoning gelegen in het centrum van de stad Hasselt, het ‘UD Woonlabo’ je kennis laat maken met de troeven van Universal Design.

Een team van deskundigen leert je hoe je een woning kan bouwen of verbouwen die voor iedereen geschikt is en je ondervindt hoe je comfortabel oud kan worden in jouw droomhuis.

UD Woonlabo, Guffenslaan 39, 3500-Hasselt, België

✔ Gebruik uw armen

en benen om omhoog te komen. ✔ Als u staat, kunt u de

rollator vastpakken.

✔ Als u staat kunt u op de

rollator steunen. ✔ Wacht even met de

parkeerrem er af te halen en weg te lopen.

✔ Let op: trek u nooit op aan

uw rollator! Deze zal dan omkiepen.

www.mijnzorgveilig.nl

17

Recepten Kastanjesoep en croutons van peperkoek Ingrediënten (voor 4 personen) ✔ 4 sneetjes peperkoek ✔ boter ✔ 1 preiwit ✔ 2 takken selder ✔ 1 ui ✔ 2 l kippenbouillon ✔ 1 laurierblad ✔ 1 blik kastanjepuree (ongezoet) ✔ peper en zout

Bereiding 1 Snij de peperkoek in kleine blokjes en bak ze krokant in een hete pan met een klontje boter. Laat de peperkoekcroutons na het bakken even uitlekken op een stukje keukenpapier. Je zal merken dat de blokjes in het begin mals zijn, maar wanneer je ze een kwartiertje laat drogen zal je al snel merken dat ze lekker krokant worden. Dit komt door de honing die aanwezig is in de peperkoek die gaat karameliseren en die even nodig heeft om op te stijven.

Doe dit werkje dus eerst.

2

Kastanjeconfituur Ingrediënten ✔ 1½ kg kastanjes ✔ suiker

Bereiding 1 Voorbereiding: Snij een kruisje in 1,5 kg kastanjes.

2 3 4 5

18

Was het wit van prei, de selder en de ui en snij ze in stukjes. Laat de groentjes even stoven in een klontje boter en bevochtig het geheel daarna met de kippenbouillon. Voeg laurier en kastanjepuree toe. Laat dit een half uurtje koken en mix het daarna tot een fijne soep. Kruid af naar eigen smaak met peper en zout en serveer de soep met enkele peperkoekcroutons.

Zet ze net onder water en kook 10 minuten. Giet af, pel de warme kastanjes en breng weer aan de kook. Laat 40 minuten pruttelen.

Giet af en duw de kastanjes door de roerzeef. Weeg de puree af en doe er evenveel suiker bij.

Giet er per kilo suiker ook 750 ml water bij. Breng aan de kook en laat 15 minuten pruttelen.

Doe de confituur in schone potjes, draai het deksel erop en laat ondersteboven afkoelen.

Kastanjechocolademuffins Ingrediënten (voor 10 muffins) ✔ 2 eieren ✔ 115 g kristalsuiker of rietsuiker ✔ 270 g kastanjeconfituur ✔ 65 g zonnebloemolie ✔ 15 g ongezoet cacaopoeder ✔ 5 g bakpoeder ✔ 140 g patisseriebloem ✔ zout ✔ 3 eetlepels volle melk

Oploss in

quiz filippine pagina 9 1 2

5

1 2

Klop in een kom 2 eieren en 115 g kristalsuiker of rietsuiker tot een luchtige en bleke massa.

3 4

5 6

9 10

7

Zeef in een aparte kom 15 g cacaopoeder, 5 g bakpoeder, 140 g patisseriebloem en een snuifje zout door elkaar en meng goed.

Voeg het natte mengsel met het droge mengsel en meng kort.

Zet 10 papieren muffin vormpjes in de grote muffinvorm en vul ze voor ongeveer 2/3de met het beslag.

8

Bak 25 à 30 minuten.

9

Steek met een houten prikker in het midden van een muffin, komt de prikker er droog uit dan zijn ze gaar.

Eveline Claes, diëtiste

P

E

4

H

O

E

A

P

P

E

8

G

E

K

O

F

J

E

1

M 1

R

1

D 6

S

E 1

2

A

2

H

A

F

I

O

3

E

1

I P

R

I

S

T

L

T

I

E

K

E

K

T

E

L

N

3

2

T

A

E 3

5

T

L 5

E

1

5

4

6

M

I

2

A

A

T

I

L

I

N

E

E

F

G

L

R

T

S

T

4

3

Y

K

B

A

L

E

P

E

U

S

E

1

4

A

S

N 2

1

6

M

4

1

5

5

4

L

woordzoeker pagina 13

Meng 270 g kastanjeconfituur en 65 g zonnebloemolie door de eieren.

Meng er ten slotte 3 volle eetlepels melk door.

A

7

V

L

3

2

6

Bereiding Verwarm de oven voor op 180 °C.

gen pu z z els

D

F

Z

B

W

N

N

E

O

H

C

S

D

N

A

H

U

I

P

E

V

A

L

P

R

E

V

E

N

T

I

E

W

E

M

W

R

V

V

R

V

B

Z

Z

S

H

H

U

A

M

V

E

R

S

L

I

K

K

E

N

P

R

O

P

N

E

N

G

E

K

E

S

K

L

H

N

O

P

K

B

S

D

S

E

N

I

O

R

E

N

A

T

R

A

D

E

N

I

B

N

V

Y

S

Q

E

I

A

Z

L

H

I

S

P

C

R

D

E

D

E

L

X

L

W

I

O

M

E

C

E

A

N

B

B

N

L

G

L

S

N

E

P

R

H

H

E

T

W

B

C

H

I

O

N

N

R

K

L

R

G

E

R

I

J

V

A

A

R

D

I

G

H

E

I

D

I

R

G

E

K

E

P

O

B

A

E

O

U

N

I

Z

L

M

D

G

H

J

K

T

L

M

H

P

Y

H

T

R

I

E

N

N

E

T

T

E

M

S

T

N

O

U

L

I

E

R

A

F

D

S

W

X

C

V

B

N

K

I

O

E

V

N

H

U

I

S

D

O

K

T

E

R

A

S

R

N

L

E

valpreventie pagina 14

1

2 Bureaustoel

2 4

Instekers

1

5

3 Losliggend snoer 4 Openstaande kast

3

5 Matten 19

e nz o l a ank aan

D

s r e g i l l i w j i r v Op de afdelingen geriatrie kunnen we steeds beroep doen op enthousiaste vrijwilligers die ons bijstaan tijdens activiteiten of gewoon een bezoekje brengen aan de patiënten.

Zo komt op geriatrie 6 Lilianne wekelijks op bezoek. Ze is reeds goed vertrouwd met ons ziekenhuis.

Ze vertelt dat toen ze er alleen voor kwam te staan, ze een keuze heeft moeten maken in haar leven: “Ofwel ga ik in een hoekje zitten en doe ik niets meer, ofwel probeer ik om nog iets van mijn leven te maken.”

Dankzij de stimulans van haar kinderen vond ze de moed om haar leven terug in handen te nemen. Ze sloot zich aan bij een groep voor alleenstaanden. Op een avond werd een lezing gegeven over vrijwilligerswerk en ze voelde zich aangesproken. Ze wilde iets voor anderen betekenen.

Sindsdien doet ze al 20 jaar vrijwilligerswerk in ons ziekenhuis.

Ze begon aan het onthaal om iedereen die het nodig had te begeleiden naar de plaats waar hij moest zijn. Nadien kreeg ze een vaste plaats om de ergotherapeuten te ondersteunen tijdens de creatieve therapie. Na de fusie blijft ze nog steeds een vast anker in ons ziekenhuis.

Momenteel bezoekt ze onze patiënten op de kamer om hen bij te staan met een luisterend oor.

Na al deze jaren zegt ze nog steeds: ”Het maakt mij gelukkig als ik zie dat patiënten er iets aan hebben dat ik tijd voor hen gemaakt heb.”

Ze heeft reeds een hele weg afgelegd in ons ziekenhuis met veel energie. Heel fel bedankt voor al je hulp en hopelijk kan je er nog lang zijn voor onze patiënten.

Ingrid Vandeput, ergotherapeute in samenwerking met Lilianne, vrijwilligster

20