JessaLinea nr. 33

ANU MMER

D IA BET

TH

EM

ES

MEDISCH INFORMATIEBLAD JESSA ZIEKENHUIS NR. 33 JANUARI 2020

PERIFERE ZENUWBLOCKS BIJ ORTHOPEDISCHE INGREPEN NEPHROFLOW: KRACHTIG DIGITAAL WORKFLOWSYSTEEM IN DIALYSECENTRUM SPOEDARTSEN FITTER DOOR DE NACHT MET POWERNAP

MINIMAAL INVASIEVE CARDIOCHIRURGIE OP RUSSISCHE STAATSTELEVISIE VOOR 250 MILJOEN KIJKERS Op 15 en 16 november voerden cardiothoracaal chirurg dr. Alaaddin Yilmaz en zijn team twee live-operaties uit tijdens het AMICS-congres in Moskou. Dit jaarlijks internationaal congres brengt het kruim van de cardiochirurgen uit de VS, Rusland en West-Europa samen. Het Jessa-team demonstreerde er de endoscopische minimaal invasieve hartchirurgie. De Russische staatstelevisie pikte het nieuws op.

Endoscopische minimaal invasieve hartchirurgie is relatief nieuw. In de meeste hartcentra ondergaat maar 5 tot 10 % van de patiĂŤnten deze procedure. Bij Jessa ligt dat op 95 %.

Alaaddin Yilmaz is dan ook een wereldautoriteit in deze techniek. Maar zelfs hij voerde nooit eerder een operatie uit voor een publiek van 250 miljoen kijkers.

Bekijk de ondertitelde reportage via

dr. Alaaddin Yilmaz

2 JessaLinea Gescand

kundige te laten uitvoeren. Dit betekent meer comfort voor de patiënt.

RUIMERE TERUGBETALING COCHLEAIRE IMPLANTATEN

Het team heeft intussen informatieflyers uitgedeeld aan de patiën-

De criteria voor de terugbetaling van

ten met uitleg over de gewijzigde aanpak. De achterzijde van de flyer

cochleaire implantaten (CI) zijn gewijzigd.

beschrijft de spoelingsprocedure in detail, als geheugensteun voor

Weldra komen patiënten met een gehoorver-

de thuisverpleegkundige.

lies van minstens 70 dB in aanmerking voor

Het team van het dagziekenhuis oncologie en hematologie vraagt zijn patiënten om de voorgeschreven driemaandelijkse spoeling van de poortkatheter vanaf nu (januari 2020) door een thuisverpleeg-

De nieuwe aanpak geldt alleen voor patiënten die gedurende langere tijd (meer dan drie maanden) geen chemokuur krijgen.

Bij de toediening van chemo in het dagcentrum wordt de poortkatheter uiteraard altijd gespoeld.

GESCAND

SPOELING PORT-A-CATHS VIA THUISZORG

een terugbetaling door het RIZIV. Vroeger gold dat enkel bij een gehoorverlies van 85 dB. Het CI-centrum van Jessa bestaat 15 jaar. Dr. Sebastien Janssens de Varebeke. “We

JESSA TEST DUURZAME VERPLEEGOUTFITS

komen ze niet in aanmerking voor een CI omdat

Een zestal Jessa-verpleegkundigen werkt mee aan een proefproject

het gehoor aan het beste oor beter is dan 85 dB.

rond ecologische outfits. De kledij oogt identiek maar is vervaardigd

Heel wat patiënten moeten zich hierdoor

uit gerecycleerd polyester en lycosyl. “We kozen niet voor katoen

behelpen met hoortoestellen aangevuld met

maar voor een soort houtpulp”, vertelt supply chain manager Wonne

hulpmiddelen zoals liplezen of een schrijftolk.

Manteleers. “De verpleegkundigen die de nieuwe outfits uitproberen,

Dat is moeizaam en geeft ingrijpende gevolgen

krijgen regelmatig vragenlijsten in verband met het draagcomfort.

op sociaal, economisch en emotioneel vlak. Met

Ook de wasserij werkt mee aan het project. Als alles vlot verloopt,

de verruiming zet het RIZIV nu een belangrijke

schakelen we gaandeweg over naar deze duurzame variant.”

stap voorwaarts. Er is trouwens nog ruimte

Het initiatief kadert in de strategie van Jessa om te zoeken naar duurzame oplossingen. “We werken samen met Sarco – de producent van onze verpleegoutfits – en onze wasserij Nedlin. Beide bedrijven

krijgen dagelijks te maken met patiënten met invaliderend gehoorverlies. Toch

voor verbetering. Idealiter volgen de terugbetalingsvoorwaarden ook de technologische evolutie en de nieuwe medische indicaties.”

investeren mee”, zegt directeur patiëntenzorg Ludo Meyers.

JessaLinea Gescand

3

GESCAND

NIEUWE SEKSUOLOGE Sinds medio september 2019 werkt Jolien Vander Elst als seksuologe in Jessa. In het hiv-centrum spitst ze zich vooral toe op de psychologische problematiek van patiënten.

Daarnaast blaast ze de raadpleging seksuologie in Jessa nieuw leven in, samen met Kristel Mulders.

“Patiënten kunnen in die raadpleging terecht voor diverse seksuele problemen, zoals dyspareunie, erectiele stoornissen, anorgasmie, vaginisme en seks- en pornoverslaving”, zegt Jolien Vander Elst. “Mijn collega Kristel Mulders richt zich vooral op psychologische en seksuele problemen in een oncologische context.”

Jolien Vander Elst studeerde klinische psychologie en seksuologie aan de KU Leuven. Voor haar komst naar Jessa liep ze stage in Gasthuisberg. Dat combineerde ze met een groepspraktijk.

AFSPRAKEN WORDEN BIJ VOORKEUR OP VERWIJZING GEMAAKT Kristel Mulders: 011 33 57 75 Jolien Vander Elst: 011 33 57 65

EEN SPREKER VOOR JOUW LOK? Jessa-artsen delen graag hun expertise met collega’s over specifieke onderwerpen uit hun vakgebied.

Enkele mogelijke thema’s: > Dr. Kristof Kempeneers spreekt over het zorgpad lage rugpijn dat met de dienst fysische geneeskunde,

> Samen met diverse huisartsen werd in een werkgroep het zorgpad hartfalen uitgetekend. Coördinator dr. Philippe jr. Timmermans licht dit traject toe. > Dr. Annelies Mullens geeft een update van de nieuwe ontwikkelingen bij de behandeling van diabetes.

de pijnkliniek en de dienst neurochirurgie wordt ontwikkeld in overleg met huisartsen en patiënten.

Nieuw hierin is een multidisciplinaire raadpleging

MEER INFO EN CONTACT:

voor moeilijke casussen vanaf 2020.

kristof.kempeneers@jessazh.be, philippe.jr.timmermans@jessazh.be en annelies.mullens@jessazh.be

4 JessaLinea Gescand

Vaat- en thoraxchirurgen bundelen krachten Sinds begin dit jaar zijn negen vaat- en thorax-

Jos Vandekerkhof: “Op campus Virga Jesse be-

chirurgen verenigd in één ziekenhuisover-

schikken we over een hybride operatiezaal voor

schrijdende artsenassociatie. “Vanuit vijf

endoprocedures en de combinatie endo-/open

ziekenhuizen bundelen we onze specifieke

chirurgie. Daar vinden de geavanceerde endo-

expertises”, zegt dr. Jos Vandekerkhof,

protheses plaats, zoals een TEVAR (Thoracic

diensthoofd vaatheelkunde in Jessa. “De

Endovascular Aortic Repair) en BEVAR (Branched

patiënt blijft op die manier verzekerd van

Endovascular Aortic Repair).”

een kwalitatief hoogstaande zorg.”

Voor de overige behandelingen of ingrepen blijven De betrokken artsen uit de diverse ziekenhuizen

de patiënten in hun vertrouwde ziekenhuis. De

werken al een tijdlang samen. Nu ligt die samen-

gespecialiseerde chirurg verplaatst zich in dat geval

werking ook juridisch vast in een associatie.

naar de patiënt. Voor dringende gevallen heeft de

Nieuweling in de groep is dr. Bert Du Pont, een

artsenassociatie een 24/7-wachtdienst uitgewerkt.

jonge arts die zich toespitst op de thoraxchirurgie.

Artsen in de associatie: dr. Isabelle Baeyens, Ruimte voor subspecialisatie

dr. Bert Du Pont, dr. Arjan Koppert, dr. Jean-Pierre

Binnen de associatie is er ruimte voor subspeciali-

Lacquet, dr. Frédéric Libeer, dr. Pieter van de

satie zoals endovasculaire behandelingen, video-

Gender, dr. Jos Vandekerkhof, dr. Sarah Van Loo

scopisch geassisteerde ingrepen bij longresecties

en dr. Ludo Verougstraete.

en aorta- en carotischirurgie.

Ziekenhuizen: Jessa (Hasselt), Sint-Trudo Ziekenhuis (Sint-Truiden), Sint-Franciscusziekenhuis (Heusden-Zolder), az Vesalius (Tongeren) en AZ Diest (alleen voor wachtdienst).

JessaLinea Vaat- en thoraxchirurgen bundelen krachten

5

INHOUD 2

Gescand

24

Het Vragenkabinet

5

Vaat- en thoraxchirurgen bundelen krachten

27

Interventie alcohol en drugs

7

Voorwoord

28

Thuis bloedprikken voor patiënten met chemotherapie

8

Dossier: diabetes

29

Ambulante hysteroscopie op fertiliteitsafdeling

COLOFON

12

Staalafname labo volledig digitaal

30

Onderzoek immunotherapie bij longkanker

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: vzw Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt

13

Nieuwe artsen

31

Digitaal nieuws

16

Verhoogde patiëntveiligheid dankzij NephroFlow

32

Jessa in beeld

17

50 jaar hemodialyse

34

Borstvoeding: praktische tips

21

Robot James versterkt kinderdiabetescentrum

35

Handige telefoonnummers

22

Spoedartsen gaan fit door de nacht

36

Symposia

nr. 33 - januari 2020

HOOFD- EN EINDREDACTIE: dienst communicatie Jessa Ziekenhuis, Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt tel. 011 33 53 50, jessalinea@jessazh.be in samenwerking met ZINNIG DRUKWERK: Chapo

www.jessazh.be

info@jessazh.be

www.facebook.com/jessaziekenhuis www.twitter.com/jessaziekenhuis

6 JessaLinea Inhoud

Sinds 25 mei 2018 zijn de nieuwe privacyregels van kracht. Je krijgt daarom de mogelijkheid om aan te geven dat je dit magazine enkel nog digitaal wenst te ontvangen. Vraag dit aan via de (gratis) app ‘Quick Scan’. Scan met je smartphone deze QR-code, je komt meteen op de juiste plek terecht.

GET THE SHOTS Kersvers minister Wouter Beke had zich

samenstelling van de Vlaamse werk-

zijn start anders voorgesteld. Hij kreeg

groep ziet, weet je hoe dat komt.

bakken kritiek voor enkele begrotings-

Recent herinnerde dr. Dirk Dewolf

technisch noodwendige besparingen

ons er nog even aan dat het niet

waarvoor de kaasschaaf werd boven-

toegestaan is om mee te werken aan

gehaald.

niet door de overheid goedgekeurde screening type ‘Think Blue’ of

Net als in de cultuursector was de

‘De Week van het Hartritme’.

reactie voorspelbaar. Alras volgde enige bijsturing voor sommige roepers.

Jessa & Wetenschap wil een steentje

Wat opviel was de afwezigheid van een

bijdragen aan die blinde vlek. Vorig

inhoudelijk onderbouwde selectie voor

jaar kenden we een druk bijgewoond

die besparingen. In de cultuursector is

symposium over het samen met de

dat geen sinecure. In de gezondheids-

huisartsenkring gekozen thema

zorg is dat anders. Daar hebben we de

kankerscreening. Dit jaar staat vacci-

intrede gezien van evidence-based

neren op de agenda. De titel is een

medicine en health technology

citaat van Trump na zijn recente bocht.

assessment, toch bij RIZIV en KCE.

In 2014 tweette hij nog dat vaccins

Zonder harde data moet je niet meer

autisme veroorzaken.

denken aan terugbetaling (of subsidiëring). Verspilling aan nutteloze of zelfs

Op de gezellige nieuwjaarsreceptie

risicovolle preventie kan je zo vermijden.

konden we een eloquente minister Beke smaken. De woorden ‘evidence-

Zonder harde data moet je niet meer denken aan terugbetaling.

Anno 2020 is het paradoxaal dat dit

based’ en ‘value-based’ vloeiden vlot

door Vlamingen federaal geïntrodu-

uit zijn mond. Er is dus hoop. Voor de

ceerd referentiekader in Vlaanderen

volgende begroting gaat die kaas-

zelf nog steeds niet structureel

schaaf aan de haak.

verankerd is in het beleid. Flanders’ Care bleek een losse flodder en er

Ik wens u, nog net op de valreep,

is niet zoiets als een Vlaams KCE.

een gezond 2020!

Voor bevolkingsonderzoeken staan we gelukkig al een stap verder. Als je de

prof. dr. Dirk Ramaekers

JessaLinea Edito

7

DOSSIER

Onlangs verhuisde de dienst endocrinologie van Jessa van campus Virga Jesse naar campus Salvator. Een toegewijd team van dokters, verpleegkundigen, diĂŤtisten en podologen maakt er gebruik van de nieuwste technologie in sensoren en insulinepompen. De nieuwe locatie biedt bovendien ook ruimte aan de multidisciplinaire diabetische voetkliniek.

8 JessaLinea Dossier: diabetes

DOSSIER

Dienst endocrinologie is verhuisd naar campus Salvator Multidisciplinair centrum met meer comfort en zorgkwaliteit

Jessa hecht veel belang aan de

hebben meer controle over de

onder controle te houden. De pomp

zorgkwaliteit van diabetespatiënten.

regeling van hun bloedsuikerspiegel.

valt ook uit bij een lage bloedsuiker-

Die wordt getoetst aan objectieve

Bovendien slaan sommige types

waarde.”

IKED-metingen (Initiatief voor

sensoren alarm wanneer er gevaar

Kwaliteitsbevordering en Epide-

dreigt – een zware hypoglycemie

miologie voor Diabetes). Daarin

bijvoorbeeld.”

scoren we goed. In België zitten

De sensoren verhogen de levenskwaliteit.

we in de top tien van de IKED-voet.

Insulinepompen

Bovendien zoeken we continu naar

Daarnaast krijgen patiënten met

manieren om het comfort van de

type 1-diabetes bij Jessa de meest

patiënt verder te verhogen. De

geavanceerde insulinepompen. De

jongste twee jaar raakten bijna alle

sensor stuurt dan de informatie

Patiënten die met deze insuline-

patiënten met type 1-diabetes

draadloos naar deze nieuwste

pomp aan de slag willen gaan,

vertrouwd met het gebruik van

insulinepomp, die vervolgens

hebben training nodig. Op de nieuwe

sensoren. Ze moeten

adequaat reageert.

locatie op campus Salvator wordt

geen bloed meer prikken. De sensor

daarvoor de nodige tijd en dus nu

is aangebracht op de arm of de buik

Annelies Mullens: “Deze insuline-

ook ruimte vrijgemaakt. De verpleeg-

en stuurt zijn gegevens rechtstreeks

pompen zijn niet bedoeld voor al

kundigen ontvangen regelmatig

naar een app op de mobiele telefoon

onze patiënten. We richten ons

kleine groepjes patiënten. Ze geven

van de patiënt.

vooral op zeer actieve mensen, zoals

uitleg en leren hun hoe ze het

intensieve sporters, personen met

systeem moeten gebruiken.

“De sensoren verhogen de levens-

een onregelmatig werkritme of

kwaliteit”, zegt dr. Annelies Mullens,

patiënten bij wie vaak hypoglycemie

Artificiële intelligentie

endocrinoloog bij Jessa. “Patiënten

optreedt. De pomp bootst de basale

Annelies Mullens: “We zijn intussen

zijn verlost van de sleur van

afgifte van insuline door de pancreas

gestart met een nog nieuwer type

herhaaldelijk bloedprikken en

na en helpt de glucosewaarden beter

insulinepomp. Die is voorzien van

>>

JessaLinea Dossier: diabetes

9

artificiële intelligentie. Dankzij een

CARDIOMETABOLE CONSULTATIE

DIABETISCHE VOETKLINIEK

lerend systeem past de pomp zich

Voor patiënten met type 2-diabetes

Na enkele maanden voorbereiding

vrijwel helemaal aan de specifieke

is er de laatste tijd veel nieuwe

gaat in januari 2020 de vernieuwde

insulinebehoefte van de individuele

medicatie beschikbaar. Hierdoor

diabetische voetkliniek van start

patiënt aan. Alleen tijdens de

kunnen ze de opstart van insuline

op campus Salvator. De kliniek

maaltijden moet de patiënt het

vaak uitstellen. Zo zijn er naast het

heeft alvast de nodige expertise

aantal koolhydraten nog ingeven.

‘traditionele’ metformine tegen-

in huis. Sinds augustus 2019 is

De pomp berekent vervolgens wat

woordig ook GLP-1-analogen en

dr. Verena Wijnen als orthopedisch

de patiënt nodig heeft en geeft op

DPP-4-remmers. Deze stoffen beïn-

chirurg bij Jessa actief. Verena

basis hiervan de correcte dosis af.

vloeden (na het eten) de hormonen

Wijnen is gespecialiseerd in

Ze zal in de toekomst het dagelijkse

die de pancreas signaleren om meer

voet- en enkelchirurgie. Ze spitst

leven van de diabeticus nog een

insuline af te geven. Ze zorgen er

zich toe op de heelkundige

stuk comfortabeler maken.”

bovendien voor dat de lever minder

aspecten van de diabetesvoet.

glucose produceert. De zogenoemde SCHILDKLIER

SGLT2-inhibitoren verlagen dan

Het team bestaat daarnaast uit

weer de bloedsuikerspiegel.

dr. Isabelle Baeyens (vaatchirurg),

Immuno-oncologische behandelingen

dr. Annelies Mullens en dr. Nikolaos

zijn beloftevol en winnen de jongste

Maar tegelijkertijd blijkt dit type

Mortzos (endocrinologen). Ook een

jaren sterk aan belang. Maar immuno-

middelen een bescherming te bieden

podoloog, een diabetesverpleeg-

therapie is niet zonder nevenwerkin-

tegen hart- en vaatziekten. Annelies

kundige en een wondzorgverpleeg-

gen. Zo kan ze onder meer de werking

Mullens: “Er zijn bij een aantal nieuwe

kundige maken er deel van uit.

van de schildklier en de hypofyse

medicijnen voor type 2-patiënten

verstoren.

inderdaad onverwachte positieve

“Voor een optimale behandeling

nevenwerkingen bij cardiovasculaire

van een diabetische voet ga je bij

We zien de jongste jaren een toename

aandoeningen. Tegelijkertijd geven

voorkeur bij verschillende specialis-

van het aantal schildkliernoduli. Onder

deze nieuwe geneesmiddelenklasses

ten te rade”, zegt Annelies Mullens.

meer daarom startte Jessa een

soms ook weer nevenwerkingen zoals

“Tot voor kort moesten patiënten

multidisciplinair overleg rond de

genitale infecties en volumedepletie.

hiervoor afzonderlijke afspraken

schildklier op. Hierbij zijn ook een

We zijn momenteel in overleg met

maken. Nu zien ze alle gespeciali-

NKO-arts en radiologen betrokken.

onze collega-specialisten van het

seerde artsen en verpleegkundigen

hartcentrum om een ‘cardiometabole’

op één enkele consultatie. Zo

consultatie uit te bouwen.”

sparen ze heel wat tijd uit. Door

“Bij noduli hanteren de radiologen nu een classificatieprotocol tijdens de

het onderlinge overleg in het

echografie en de punctie. Dat gebeurt

Een multidisciplinaire aanpak met de

multidisciplinaire team zijn ze

op ons verzoek”, zegt Annelies

collega-cardiologen biedt in dit toe-

bovendien verzekerd van een

Mullens. “Dat laat een meer accurate

nemend complexe domein een duidelijk

nog betere zorg.”

diagnose toe en voorkomt nodeloze

advies aan de huisarts en een belang-

ongerustheid en overbodige puncties.”

rijke meerwaarde voor de patiënt.

10 JessaLinea Dossier: diabetes

DOSSIER

ÉÉN UNIFORM GLYCEMIEPROTOCOL De glycemiemeting is van belang bij chirurgische ingrepen en uiteraard bij opgenomen diabetespatiënten.

Tot voor kort hanteerde Jessa hiervoor maar liefst acht verschillende protocollen. Vooral voor de verpleegkundigen bleek dit vaak ingewikkeld en verwarrend.

“De dienst endocrinologie coördineert de overschakeling naar één protocol voor alle diensten in Jessa”, zegt Annelies Mullens. “Dit project bevindt zich nu in de eindfase. Eén enkel protocol leidt tot meer duidelijkheid en dus een verhoogde patiëntveiligheid.”

AANGENAME OMGEVING De dienst endocrinologie is sinds half juli gehuisvest op de derde verdieping van campus Salvator.

“De eerste reacties van de patiënten zijn positief”, zegt Annelies Mullens.

“Ze waarderen de extra ruimte en de aangename omgeving. Ook de vlotte bereikbaarheid en de ruime parkeergelegenheid zijn pluspunten. Voor de patiënten die in het stadscentrum wonen, is er het Jessa-busje dat de hele dag tussen campus Virga Jesse en campus Salvator pendelt.” dr. Annelies Mullens

JessaLinea Dossier: diabetes

11

Staalafname labo volledig digitaal

Bij Jessa verlopen de laboratoriumaanvraag en de

digitale systeem – Lab Online – optimaliseert het

afname van stalen voor gehospitaliseerde patiën-

volledige proces.

ten voortaan volledig papierloos. Dat is een primeur voor België. Dit digitale proces versnelt de

“De artsen worden op meerdere manieren ondersteund

doorlooptijd en minimaliseert het risico op fouten.

in het interactieve elektronische aanvraagproces.

Dat borgt ook de elektronische handtekening”, zegt

De papieren aanvragen voor laboratoriumanalyses

prof. dr. apr. Peter Declercq, klinisch bioloog bij Jessa.

(invulformulieren met staalklevers) zijn voor vrijwel alle

“De verpleegkundigen scannen met een handscanner

Jessa-afdelingen (behalve spoedgevallen) verleden tijd. De papieren bonnen hielden risico’s op slordigheden en fouten in

de polsband van de gehospitaliseerde patiënt en controleren het resultaat direct op hun laptop. Dit verzekert de identiteit. De software geeft bovendien

en gaven een enorme administratieve

aan hoeveel buisjes er nodig zijn en welk type recipiënt

belasting. Ondanks de zorgvuldigheid

(met een specifieke kleurcode op de dop) ze moeten

van de verpleegkundigen belandde er

gebruiken. Alle buisjes dragen een unieke barcode. Ook

al eens een verkeerde klever op een staal. Dit leidde dan tot patiëntverwisseling.

juiste staal. Het risico op eventuele missers is hierdoor zo goed als onbestaande.”

Snellere doorlooptijd Voor de digitale verwerking van het afnameproces deed Jessa een beroep op een Vlaams bedrijf dat zich specialiseert in software voor medische labo’s. Hun

12 JessaLinea Staalafname labo volledig digitaal

die wordt gescand. Dat koppelt de juiste patiënt aan het

Peter Declercq: “Het systeem versnelt gevoelig de doorlooptijd van afname tot analyse. Het volledige digitale proces heeft nu al de bottlenecks in het labo weggewerkt. Bovendien wordt het tijdstip van de staalafname gelogd. Is het monster na twee uur nog niet op het labo? Dan geeft de software een seintje.

Zo bewaken we de kwaliteit van het staal én van het proces.”

Nieuwe artsen

Dr. Thomas Steelandt

Dr. Ine Gruyters

Anatoom-patholoog

Anesthesist

Dr. Thomas Steelandt studeerde in

Dr. Ine Gruyters behaalde haar

2014 af als arts aan de KU Leuven.

artsendiploma aan de UHasselt

Daarna specialiseerde hij zich in

en KU Leuven in 2011. Daarna

de anatoom-pathologie. Hij behaalde

voltooide ze haar specialisten-

zijn erkenning in 2019 na opleidingen

opleiding in UZ Leuven. Vervolgens

aan het UZ Leuven, ZOL Genk en

werkte ze als fellow in het Sunny-

Dermpat in Gent. Dermpat is een

brook Hospital in Toronto (Canada).

door het International Committee

Daar legde Ine Gruyters zich toe op

for Dermatopathology (ICDP) erkend

de anesthesie voor cardiale heel-

opleidingscentrum onder leiding van

kunde. Ze behaalde er het certifi-

dr. Marc Haspeslagh. Na zijn

caat ‘Advanced Perioperative TEE’,

opleiding werkte Thomas Steelandt

uitgereikt door de National Board of

zes maanden in het Centrum voor

Echocardiography. Aansluitend

Medische Analyse. Vanaf 1 februari

werkte ze in het St. Bartholomew’s

2020 versterkt hij voltijds de dienst

Hospital in Londen. Daar speciali-

pathologische anatomie van Jessa.

seerde ze zich verder in de anesthesie

Hij zal zich onder meer toeleggen

voor aortachirurgie. Tevens behaalde

op dermatopathologie en hemato-

zij de titel van intensivist in 2019

pathologie.

waarvoor zij opleiding liep in Jessa.

Ine Gruyters is sinds 1 november 2019 voltijds aan de slag op de dienst anesthesie en intensieve zorgen van Jessa.

JessaLinea Nieuwe artsen

13

Dr. Joke Bossers

Dr. Thomas Phlips

Dr. Marlies Potoms

Arts palliatieve zorg

Cardioloog

Kinderarts

Dr. Joke Bossers studeerde in 1984

Dr. Thomas Phlips studeerde af als

Dr. Marlies Potoms behaalde haar

af aan de Universiteit Gent. Als

arts aan de KU Leuven. Hij behaalde

diploma als arts in 2011 aan de

huisarts raakte zij gefascineerd door

zijn erkenning als cardioloog in 2012

KU Leuven. Nadien specialiseerde

de geneeskunde op de grens van

aan de UC Louvain en de KU Leuven.

ze zich verder in de algemene

leven en dood. Daarom bekwaamde

Hierna specialiseerde hij zich verder

kindergeneeskunde en kinder-

ze zich in palliatieve zorg. Ze volgde

in de cardiale elektrofysiologie aan

neurologie in het UZ Leuven. In

diverse cursussen, werd opgeleid bij

het UZ Leuven (onder leiding van

2018-2019 volgde ze een bijko-

dr. Marc Desmet (Jessa) en liep

prof. dr. Hein Heidbuchel) en in het

mend fellowship kinderneurologie

stage in het Hospice van Ipswich

AZ Sint-Jan in Brugge (onder leiding

in The Austin Hospital in Melbourne

Hospital (UK) en bij dr. Michael

van prof. dr. Mattias Duytschaever).

(Australië) onder leiding van

Murphy in St. Peters Hospice (US).

Hij genoot hierbij een brede scholing

prof. dr. Ingrid Scheffer. Daar lag

Met deze ervaring richtte zij Pallion

in de ablatie van ritmestoornissen

haar focus op de interpretatie van

op, de Palliatieve Limburgse

(supraventriculaire tachycardie,

EEG en de behandeling van com-

Ondersteuningsequipe voor de

voorkamerfibrillatie en ventriculaire

plexe epilepsie. Bij Jessa legt

eerste lijn. In 2002 nam Bossers het

ritmestoornissen) en in implantaties

Marlies Potoms zich naast de

Voorzitterschap op van de Federatie

van pacemakers en ICD’s. Van in het

algemene kindergeneeskunde

Palliatieve Zorg Vlaanderen. Haar

begin was hij samen met Mattias

vooral toe op diverse kinderneuro-

pionierswerk leverde haar in 2010

Duytschaever betrokken bij de ont-

logische problemen. De kinderarts

de ‘Prijs van de Vlaamse Huisarts’

wikkeling en optimalisatie van het

versterkt de dienst kinder- en

op. Tussen 2008 en 2013 was

CLOSE-protocol. Dat betekende een

jeugdgeneeskunde van Jessa sinds

Bossers arts van het palliatief

grote vooruitgang in de invasieve be-

2 december 2019.

supportteam in campus Salvator.

handeling van voorkamerfibrillatie. Hij

Nu versterkt ze opnieuw het

werkte de afgelopen jaren als elektro-

supportteam en de palliatieve

fysioloog in het AZ Sint-Jan in Brugge

eenheid.

en het UZ Saint-Luc in Woluwe. Sinds 1 januari 2020 versterkt hij de dienst cardiale elektrofysiologie van Jessa.

14 JessaLinea Nieuwe artsen

Prof. dr. Jan Gielen Expert musculoskeletale beeldvorming

Sinds 1 oktober 2019 maakt prof. dr. Jan Gielen

nose essentieel. Hoe sneller de patiënt de juiste

deel uit van het team medische beeldvorming in

behandeling krijgt, hoe beter hij of zij herstelt. Kwaad-

Jessa. Jan Gielen is een internationale autoriteit in

aardige tumoren bespreken we in een multidisciplinair

musculoskeletale radiologie en interventies onder

team van onder meer chirurgen, radiologen en

geleide van beeldvormingstechnieken. Zijn

anatoom-pathologen. Ook bij andere letsels van

expertise komt vooral van pas bij sport- en

het bewegingsstelsel loont die aanpak. In dit geval

overbelastingsletsels en wekedelentumoren.

betrekken we een orthopedisch chirurg, een arts fysische geneeskunde, een huis- en sportarts en

Jan Gielen studeerde geneeskunde aan het LUC

een kinesitherapeut bij

(nu UHasselt) en de KU Leuven. Hij specialiseerde zich

de behandeling.”

in radiologie. In Leuven stond hij aan de wieg van de musculoskeletale echografie. Voor zijn komst naar

Met de komst van Jan Gielen

Jessa was Jan Gielen actief in onder meer Gasthuisberg,

telt het team medische

Pellenberg en het UZA. In dat Antwerpse ziekenhuis

beeldvorming van Jessa

richtte hij een sportmedische dienst op. Hij schreef zijn

nu 25 radiologen met

doctoraatsthesis over de MR-beeldvorming van

een bijkomende

wekedelentumoren. Intussen doceert Jan Gielen aan

subspecialisatie.

UA en UGent, en ook in Nederland en Roemenië.

Jan Gielen heeft de voorbije jaren een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van musculoskeletale interventies onder geleide van echografie of CT. Zo kunnen bijvoorbeeld zeer gerichte biopsieën genomen worden in het botweefsel of wekedelenweefsel.

Vroege diagnose is essentieel “Zowel in het bot als in de weke delen komen regelmatig afwijkende massa’s voor”, zegt Jan Gielen.

“Gelukkig gaat het zelden om kwaadaardige tumoren.

Maar ook bij goedaardige letsels is een vroege diagprof. dr. Jan Gielen

JessaLinea Nieuwe artsen

15

Verhoogde patiëntveiligheid dankzij NephroFlow Een krachtig digitaal workflowsysteem in de dialysecentra van Jessa en de netwerkziekenhuizen AZV en SFZ verhoogt de patiëntveiligheid en de kwaliteit van de zorg. Dankzij NephroFlow verloopt het proces zelfs volledig papierloos.

16 JessaLinea Verhoogde patiëntveiligheid dankzij NephroFlow

dr. Bart De Moor

NephroFlow, uitgedokterd door een jong Brugs IT-bedrijf,

“Bovendien loopt het administratieve management in

werd recent bij Jessa geïmplementeerd. “De software is

elke dialyse-eenheid nu veel soepeler”, zegt administra-

ontwikkeld voor en door verpleegkundigen en nefrologen”,

tief medewerkster Laura Duelen. “Plotse afwezigheden

zegt dr. Bart De Moor. “De toepassing voldoet daarom in

van patiënten of verschuivingen in de planning vangen

hoge mate aan de professionele noden bij dialyse.”

we nu veel sneller en efficiënter op. De verpleegkundigen hebben hierdoor meer tijd voor de zorg van de individuele

Sinds april is NephroFlow uitgerold in de dialysecentra

patiënt, zoals een voetcontrole of een babbel voor

van Jessa (campus Virga Jesse en campus Salvator). In

psychologische ondersteuning.”

een tweede fase werd NephroFlow ook geïmplementeerd in de autodialysecentra bij onze netwerkpartners (Sint-

Bart De Moor: “De digitale workflow betekent ook een

Franciscusziekenhuis in Heusden-Zolder en az Vesalius

fikse papierbesparing. De wet verplicht ons om van elke

in Tongeren) zodat we uniform kunnen werken in al onze

dialyse een verslag bij te houden. Dat betekende tot voor

diensten. De software geeft ook een realtime overzicht

kort per dialyse zes pagina’s, die dan achteraf nog

van de activiteiten in de vier centra. De nefrologen

moesten worden ingescand. We voeren in onze centra

hebben nu dus een veel beter overzicht van de evolutie

ongeveer 35 000 dialyses per jaar uit. Tel maar uit: met

en de vele parameters bij dialyse.

de nieuwe aanpak besparen we een gigantische berg papier.”

Meer tijd voor zorg De verpleegkundigen staan naast de patiënt met een

De werkgroep die de weg naar digitalisering effende

tablet. NephroFlow begeleidt hen om hun specifieke

in de dialysecentra bestaat uit dr. Bart De Moor,

taken en opdrachten voor elke patiënt uit te voeren.

Laura Duelen, Ilse Theunissen, Marijke Colla, Ingrid

Dit verhoogt de veiligheid en de kwaliteit van de zorg.

Knippels en Wouter Danckaert.

50 jaar hemodialyse Een halve eeuw geleden, op 21 januari 1970, voerde

Uit die eerste hemodialyse-afdeling in het Virga Jesse

dr. Wim Hemerijckx de eerste hemodialyse uit in wat

Ziekenhuis is in de loop der jaren het Niercentrum

toen nog het Virga Jesse Ziekenhuis heette. Vandaag

ontstaan. Dat centrum telt vandaag zeven nefrologen en

beschikt Jessa over een multidisciplinair team met een

een 70-tal verpleegkundigen. Er zijn ook autodialysecen-

ruim dialyse-aanbod. En de tijd staat niet stil: het

tra in Heusden-Zolder (Sint-Franciscusziekenhuis),

centrum wordt uitgebreid en vernieuwd voor een nog

Tongeren (az Vesalius) en Hasselt (campus Salvator).

betere patiëntenzorg.

JessaLinea 50 jaar hemodialyse 17

Het centrum biedt intussen al meer dan twintig jaar

VERNIEUWING

langdurige nachtelijke hemodialyse aan tien patiënten

In 2020 wordt de ruimte van het Niercentrum op

aan. Sinds 2017 leiden we patiënten ook op om thuis zelf

campus Virga Jesse uitgebreid en vernieuwd. Bijzondere

hemodialyses uit te voeren. Intussen zijn ze al met

aandacht gaat hierbij naar de patiëntenbeleving tijdens

vijftien. Daarnaast zijn er nog zo’n vijftien patiënten die

de dialyse. “Daarnaast zullen we ook de waterbehande-

thuis dialyseren volgens de peritoneale dialysetechniek.

ling volledig renoveren”, zegt Koen Stas. “Water is

Sinds vier jaar heeft het centrum een nierzorgverpleeg-

immers de belangrijkste component bij hemodialyse.

kundige die zich op de ondersteuning, educatie en

Het oude systeem maakt plaats voor een redundant

zelfzorg van de patiënt toespitst.

systeem met twee afzonderlijk werkende waterlijnen.

Als er een storing optreedt in het ene systeem, scha-

Multidisciplinair team

kelen we meteen over naar het andere. Zo vermijden we

“We bieden zo’n 250 patiënten een vrij volledig dialyse-

vervelende vertragingen in de hemodialyses en kunnen

spectrum aan”, zegt dr. Koen Stas, medisch diensthoofd.

we deze levensreddende behandeling steeds lokaal

“We volgen patiënten ook op na een niertransplantatie in

uitvoeren.”

samenwerking met UZ Leuven, waar de meeste transplantaties worden uitgevoerd. Patiënten met nierfunctieproblemen blijven we eveneens verzorgen, zelfs wanneer ze

ACADEMISCHE ZITTING

zich in een palliatief stadium bevinden. Dat doen we met

Naar aanleiding van 50 jaar hemodialyse in Jessa vindt

een toegewijd multidisciplinair team van verpleegkundi-

op zaterdag 7 maart in de aula van campus Salvator een

gen, artsen, diëtisten, maatschappelijk assistenten,

academische zitting plaats. Dr. An De Vriese (AZ Sint-Jan,

dialysetechnici en administratieve medewerkers. Maar het

Brugge) geeft uitleg bij de rol van artificiële intelligentie

aantal patiënten verhogen kan nooit het doel van ons

in de nefrologie. Prof. dr. J.P. Kooman (Universiteit

centrum zijn. We willen mensen juist zo lang mogelijk uit

Maastricht) spreekt over de draagbare kunstnier. In de

de dialyse houden.”

academische zitting geven we ook ruimte aan een patiëntengetuigenis. Dr. Wim Hemerijckx en dr. Koen

“Sinds 2009 werken we dan ook actief mee aan het

Stas verzorgen de inleiding.

zorgtraject chronische nierinsufficiëntie om – samen met de huisartsen – de zorg te optimaliseren voor de nier-

De hemodialysepatiënten zijn uitgenodigd voor een

patiënt die (nog) geen dialyse nodig heeft. Alle deelnemers

toneelvoorstelling op zondag 8 maart.

aan dit zorgtraject worden ondersteund door het RIZIV. Zo ligt de financiële drempel voor de patiënt lager om zich voor zijn gezondheid in te zetten. Het Niercentrum

Nefrologen van het Niercentrum in Jessa:

Hasselt volgt circa 1200 patiënten op in dit traject.”

dr. Koen Stas, dr. Bart De Moor, dr. Johan Vanwalleghem, dr. Tom Dejagere, dr. Marc Van De Sande, dr. Tom Cornelis, dr. Annelien Goedgezelschap.

Hoofdverpleegkundige: Marijke Colla.

18 JessaLinea 50 jaar hemodialyse

Perifere zenuwblocks bij orthopedische ingrepen

Snellere recuperatie en minder pijn

Vooral bij orthopedische chirurgie maakt Jessa steeds vaker gebruik van perifere zenuwblocks. Deze vorm van locoregionale anesthesie zorgt voor een snellere recuperatie en minder pijn. De patiënt blijft tijdens de ingreep bij bewustzijn en krijgt ontspannende afleiding met koptelefoon, iPad of een VR-bril.

Een perifeer zenuwblock is een vorm van locoregionale anesthesie waarbij maar een deel van het lichaam of lidmaat wordt verdoofd. Het anestheticum wordt voor de ingreep dicht bij de perifere zenuw ingespoten onder echogeleiding.

Zo is er bijvoorbeeld het supraclaviculaire block. Dat verdooft de plexus brachialis en maakt op die manier chirurgie van de elleboog tot de hand mogelijk.

In Jessa verzamelde zich de jongste twee jaar een groep van anesthesiologen en verpleegkundigen die zich hebben toegelegd op deze gespecialiseerde techniek. Dat gebeurde onder impuls van dr. Hassanin Jalil. “Het gaat doorgaans om anesthesie bij orthopedische ingrepen aan de voet, de hand, de heup, de knie en de schouder”, zegt Hassanin Jalil. “Daarin bouwden we de voorbije jaren met ons team de nodige dr. Hassanin Jalil

expertise op. Voor elk type block hebben we gedetailleerde richtlijnen uitgeschreven.”

JessaLinea Perifere zenuwblocks bij orthopedische ingrepen 19

Wakker met iPad

bij een block de neveneffecten van algemene anesthe-

Intussen kan zowat 100 % van de voetchirurgie in Jessa

sie uit, zoals misselijkheid, braken en algemene

met een block uitgevoerd worden. Voor de handchirur-

versuffing. Het verblijf in de ontwaakzaal duurt minder

gie bedraagt dit 90 %. Tijdens de ingreep blijft de

lang. Met name bij handchirurgie gaan de patiënten

patiënt wakker. Hij of zij krijgt een hoofdtelefoon met

dezelfde dag nog naar huis. Vooral bij oudere patiënten

muziek of een iPad om eventuele nervositeit of angst

treedt achteraf minder geheugenverlies op. Het gebruik

te verminderen. Af en toe krijgt de patiënt een licht

van anesthesiemedicatie (zoals opiaten) is minimaal en

sedatief. Een VR-bril, die de patiënt helemaal in

het block bestrijdt de pijn tot twaalf uur na de operatie.

rustgevende sfeer onderdompelt, is ook mogelijk.

Dit alles leidt uiteindelijk naar een snellere recuperatie en vlottere revalidatie. Locoregionale anesthesie is ten

Combinatie

slotte ook minder duur.”

De patiënt blijft niet altijd bij bewustzijn tijdens de orthopedische ingreep. Regelmatig past de anesthesio-

Veiligheid

loog een combinatie toe van een block met een spinale

Aan locoregionale anesthesie zijn een aantal – gelukkig

verdoving of algemene anesthesie. Dat laatste gebeurt

zeldzame – risico’s verbonden. Er kan bijvoorbeeld

bijvoorbeeld bij een heupoperatie. In dit geval heeft

zenuwschade ontstaan. Overdosering of een acciden-

een block vooral een pijnstillende werking tot twaalf

tele intravasculaire injectie heeft toxische gevolgen

uur na de operatie.

voor de patiënt. “Maar ons team besteedt grote aandacht aan de veiligheid, onder meer door de

Veel voordelen

uitgeschreven richtlijnen en gestandaardiseerde

Hassanin Jalil: “Patiënten staan vaak huiverachtig

handelingen”, zegt Hassanin Jalil. “De patiënt tekent

tegenover het feit dat ze ‘wakker blijven’ tijdens een

hoe dan ook vooraf een ‘informed consent’, dat de

operatieve ingreep. Dat is begrijpelijk. Een patiënt die

behandeling en de risico’s duidelijk omschrijft.”

volledige narcose verkiest, krijgt die overigens ook.

Toch beseffen patiënten meer en meer de voordelen van een perifere zenuwblock. Zo blijven

20 JessaLinea Perifere zenuwblocks bij orthopedische ingrepen

JESSA, CENTRUM VOOR

WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK!

Robot James versterkt kinderdiabetescentrum Sinds kort beschikt het kinderdiabetescentrum

psycholoog, een sociaal assistente en administratieve

van Jessa over een intelligente robot. De humanoïde

medewerkers. Ze begeleiden kinderen en jongeren (tot

James begeleidt kinderen en adolescenten door-

18 jaar) met type 1-diabetes en hun ouders. Zo leren zij

heen hun behandeltraject. Hij versterkt een

zelfstandig met de ziekte omgaan. Dit doel ligt helemaal

toegewijd kinderdiabetesteam dat jongeren leert

in de lijn van de conventie.

om zelfstandig om te gaan met hun chronische en psychologisch belastende aandoening.

ZORABOTS Robot James zal een positieve invloed hebben op de

Robot James is de tweede humanoïde in Jessa.

patiëntervaring. Jonge kinderen zijn soms angstig.

Hij is de kleine broer van Zora. Die robot is al

Ze weten niet goed wat hun te wachten staat in het

enkele jaren aan de slag op de revalidatie- en

ziekenhuis. James breekt het ijs. Hij vangt kinderen en

geriatrieafdeling. Beide robots zijn ontwikkeld

jongeren op, gidst hen op een ludieke wijze door de

bij ZoraBots, een Oostends bedrijf gespeciali-

onderzoeksruimten en helpt bij het invullen van een

seerd in robotica.

checklist.

Geconventioneerd centrum Het kinderdiabetescentrum bevindt zich op de kinder- en jeugdafdeling van Jessa (campus Virga Jesse). In 2008 kreeg het een erkenning als geconventioneerd centrum.

Het team bestaat uit een kinderarts-endocrinoloog, gespecialiseerde verpleegkundigen, diëtisten, een

JessaLinea Jessa & Wetenschap

21

dr. Katrien Haeck en dr. Agnes Meersman

Spoedartsen gaan fit door de nacht Met het pilootproject ‘Fit door de Nacht’ neemt de spoedafdeling van Jessa een aantal maatregelen die artsen tijdens hun nachtdienst alert houden. Powernaps zijn in Belgische ziekenhuizen nog niet ingeburgerd, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland. “Maar we wilden niet wachten”, zegt dr. Agnes Meersman, diensthoofd van de spoedafdeling. “De veiligheid van de patiënt staat bij Jessa voorop.”

22 JessaLinea Spoedartsen gaan fit door de nacht

In de lucht- en ruimtevaart maar ook in de truckerswereld

artsen gaan van 13 naar maximaal 9 uur. De verpleeg-

gaat veel aandacht naar de powernap. Met dit korte dutje

kundigen geven zelf aan hoeveel nachtdiensten ze willen

van 10 tot 20 minuten beland je niet in een toestand van

draaien en wanneer ze werken tijdens weekends en

diepe slaap en houd je er na het ‘ontwaken’ geen slaap-

feestdagen.”

kater aan over. De powernap verhoogt de alertheid en de concentratie.

Gezonde voeding Chocoladerepen, chips, pizza … Het zijn klassiekers op het

Een wakkere, waakzame geest is in medische beroepen

nachtelijke menu van een doorsnee spoedafdeling. Toch

van essentieel belang. Roterende posten met dag- en

zijn deze snacks geen goede remedie tegen de dipjes.

nachtdiensten vormen een extra belasting voor lichaam

Onderzoek toont aan dat het spijsverteringsstelsel

en geest; je bent gevoeliger voor onder meer stress en

’s nachts minder goed werkt. Bovendien daalt de bloed-

slaap- en concentratieproblemen.

suikerspiegel rond 5 uur ’s ochtends. Daarom adviseren we ‘s nachts op de spoeddienst verse soep, fruit en noten.

Powernapcocon Vreemd genoeg gaat er in de medische wereld weinig

De spoedafdeling overweegt ook een experiment met

aandacht naar powernaps. Er is ook nog relatief weinig

gekleurde brillenglazen. Een blauwe bril tijdens de

onderzoek rond verricht. “Misschien heeft dit te maken

diensturen helpt de alertheid en het energieniveau op peil

met de traditie van de zorgverstrekker die zich volledig ten

te houden; een oranje bril na de shift geeft rust en bereidt

dienste stelt van de patiënt”, zegt Agnes Meersman. “We

beter voor op de slaap.

staan er nauwelijks bij stil dat het moeilijker is om de beste zorgen toe te dienen als je zelf niet optimaal functioneert.

Ook andere kritieke diensten?

De veiligheidsinstructies in een vliegtuig leren je dat je in

Het pilootproject loopt intussen al een tijdje. De eerste

een noodsituatie eerst zelf je zuurstofmasker moet

reacties zijn positief. Agnes Meersman: “We gaan op een

opzetten. Zo kun je anderen, bijvoorbeeld je kind, helpen.

objectieve manier na of er inderdaad een gunstig effect is

Die situatie is vergelijkbaar met onze dagelijkse praktijk

op de alertheid. Na een positieve evaluatie kunnen we het

op spoed.”

project ook bij andere kritieke diensten introduceren. We willen het onderwerp openbreken naar de ruimere medische

Meest opvallend attribuut in het pilootproject is de

wereld. Ook andere artsen die voor een hele regio een

powernapcocon. Hierin nemen artsen tijdens hun nacht-

wachtdienst doen en ook ’s nachts de permanentie

dienst een powernap van maximaal 20 minuten. Bij een

verzekeren, hebben allicht baat bij een powernap, gezonde

urgentie worden ze hoe dan ook opgeroepen via hun

snacks en – vooral – een verantwoord werkrooster. Een

pieper.

drukke dag vol ingrepen of consultaties na een zware nachtdienst is hoe dan ook geen goed idee.”

Aangepaste uurroosters “De powernap is niet het enige wapen in onze strijd tegen dipjes en vermoeidheid”, zegt Agnes Meersman. “In een testfase van zes maanden vullen we de roosters van artsen en verpleegkundigen anders in. De posten van de

JessaLinea Spoedartsen gaan fit door de nacht 23

Het Vragenkabinet Huisartsenpraktijk Kampveld in Bilzen telt vier huisartsen en een verpleegkundige. In deze editie van Het Vragenkabinet polst dr. Rik Sauwens naar de opvolging van patiĂŤnten bij een positieve iFOBT (immunochemische faeces occult bloed-test). Daarnaast wil hij graag weten of hij al een IV-lijn moet plaatsen in een urgente situatie. Ten slotte heeft de huisarts nog een pertinente vraag over preoperatieve onderzoeken.

24 JessaLinea Het Vragenkabinet

v.l.n.r.: dr. Nele Bloemen, dr. Peter Sauwens, dr. Rik Sauwens en dr. Charlotte Gijsen

VRAAG 1

VRAAG 2

Ik kom in een urgentie terecht en bel de spoeddienst.

Een patiënt heeft een positieve iFOBT (bevolkings-

Ik hoor sommige collega’s vertellen dat ze alvast een

onderzoek dikdarmkanker). Hij krijgt een colonoscopie.

infuus prikken, om op elk ogenblik een toegangspoort

Gelukkig zijn er geen afwijkingen. In de richtlijn van

te hebben. Maar hoe doen we dit praktisch? Mag ik voor

Domus Medica krijg ik het advies dat mijn patiënt de

de vene in de elleboogplooi gaan? En kies ik dan links

komende 10 jaar geen onderzoeken meer moet onder-

of rechts? Moeten we een driewegkraan voorzien of

gaan. Toch zien we vaak dat er opnieuw een colonosco-

een gewoon ‘slotje’? En welke infuusvloeistof kies ik?

pie wordt aangeraden na 3 of 5 jaar. Zijn hier cijfers

Of doen jullie dit liever zelf en blijf ik er als huisarts

over? Of zijn er andere richtlijnen?

INFUUS PRIKKEN

POSITIEVE IFOBT

maar beter af?

Dr. Daan Walgraeve, Patricia Wellens,

dienst gastro-enterologie:

dienst spoedgevallen:

“Hierover bestaan heel wat cijfers

“Als een patiënt dringend intra-

en richtlijnen in de literatuur, met

veneuze medicatie nodig heeft,

wisselende ‘levels of evidence’. Ook

apprecieert ons prehospitaal

zijn er verschillen in functie van de

interventieteam de plaatsing van

‘society’ die de richtlijnen publiceert.

een IV-lijn door de huisarts om zo

De richtlijn van Domus Medica

mogelijk tijd te winnen. Dit gebeurt bij voorkeur onder de vorm van een zogenoemd ‘slotje’.

waarnaar je refereert, is zonder enige twijfel erg degelijk en onderbouwd met een uitgebreide literatuurlijst.

Onze voorkeur gaat naar een Clave (infuus-afsluitdopje voor naaldloze werking) zonder toediening van extra

Voor een ‘doorsnee’ patiënt met laag risico die bij een

vloeistof. Studies raden overmatige vochttoediening af.

index-coloscopie geen poliepen heeft, is de correcte

Dien dus enkel kristalloïden toe op indicatie. NaCl 0.9 %

richtlijn na 10 jaar terug deelnemen aan het nationaal

wordt best als waakinfuus gebruikt.

bevolkingsonderzoek. Maar er zijn heel wat factoren die tot een andere beslissing kunnen leiden.

Wat de plaats betreft: je gebruikt voor infectiepreventie

Door een imperfectie in de voorbereiding kunnen bijvoor-

best een perifere vene op de hand of zo laag mogelijk

beeld letsels gemist worden. Ook individuele anatomische

op de onderarm. Links of rechts maakt niet uit. Twee

verschillen spelen een rol. De kans op een valsnegatief

pogingen tot prikken volstaan. De elleboogvene is de

onderzoek is groter in een tortueus sigmoïd dat misvormd

allerlaatste optie. Onderzoeken geven immers aan dat je

is door diverticulose. Een onderzoeker die in een dergelijk

de elleboogvene best vermijdt. Een infuus in de elleboog-

colon geen poliepen vindt zal geneigd zijn een snellere

vene vermindert het patiëntcomfort. Bovendien is de kans

controle voor te stellen om geen letsels te missen en de

op afknellen groter.”

kans op een intervaltumor zo klein mogelijk te maken.

>>

JessaLinea Het Vragenkabinet

25

We nemen aan dat het interval dat een adenoom nodig heeft om uiteindelijk te ontaarden tot een carcinoom ongeveer 10 jaar bedraagt. Uiteraard is dit geen exacte

VRAAG 3

RICHTLIJNEN PREOPERATIEF CONSULT

wetenschap en kan er bij een gemist adenoom met agressief biologisch gedrag een drama veroorzaakt worden. Om dit te voorkomen wil de patiënt zelf vaak

Een 60-jarige patiënt zonder relevante voorgeschiedenis

een snellere controle.

wordt binnenkort geopereerd, bijvoorbeeld een artroscopie.

Hij komt op consultatie voor de operatie met een nota

Samengevat: we proberen per patiënt altijd een surveillance-

van de chirurg: ‘Graag labo en ECG pre-op’. De patiënt

aanbeveling te geven waarbij we zoveel mogelijk de

vertelt me dat ze de RX van de longen al in het zieken-

wetenschappelijke ‘evidence’ willen volgen maar boven-

huis hebben gemaakt. Ik open mijn richtlijn van het

vermelde restricties kunnen leiden tot een afwijkend

kenniscentrum en dan komt het dilemma. Doe ik wat de

surveillance-advies.”

specialist vraagt en leg ik de richtlijn naast me neer? Of leg ik mijn patiënt uit dat deze onderzoeken geen bewezen meerwaarde hebben en doe ik geen extra onderzoeken?

Dr. Björn Stessel,

OM OVER NA TE DENKEN Bijkomende vraag van dr. Rik Sauwens “Ik begrijp dat de anesthesist de ingreep ziet zitten zonder preoperatieve onderzoeken en rekening houdend met de pathologie, patiënt en richtlijn.

Maar zal de chirurg de ingreep niet uitstellen zonder bloedstollingstesten?”

dienst anesthesiologie: “Het is inderdaad correct dat het kenniscentrum de richtlijnen omtrent preoperatieve testen onlangs heeft aangepast. De drempel om bepaalde testen af te nemen in het kader van preoperatieve screening ligt een stuk hoger dan vroeger. Deze aanpassing is gebaseerd op

Dr. Björn Stessel:

de huidige wetenschappelijke inzichten. Die tonen aan dat

“Bloedstollingstesten zijn enkel geïndiceerd bij

veel onderzoeken in het kader van preoperatief onderzoek

patiënten met een anamnese van een verhoogde

geen meerwaarde hebben.

bloedingsneiging. In de praktijk worden deze testen zelden afgenomen. Een ontbrekende test is ook

Het klopt dat deze onderzoeken in strikte zin niet noodza-

zelden tot nooit een argument om de operatie niet te

kelijk zijn. Het ontbreken van de testen zal niet leiden tot

laten doorgaan. Omgekeerd stellen we een operatie

een uitstel van de ingreep. De beslissing om deze onder-

wél uit als de patiënt niet tijdig gestopt is met bepaalde antistolmiddelen. Ook is een INR-controle op de dag van de operatie geïndiceerd bij patiënten die behandeld worden met coumarine-derivaten.”

zoeken al dan niet uit te voeren, laten we graag aan jou als huisarts over. Ben je echter van mening dat deze onderzoeken een andere indicatie kennen? Dan kan dit een drijfveer zijn om ze toch uit te voeren.”

ZIT JE ZELF OOK MET VRAGEN VOOR JESSA? Mail ze naar communicatie@jessazh.be

26 JessaLinea Het Vragenkabinet

Interventie alcohol en drugs

Wij zorgden voor jou, zorg nu voor jezelf

Alcoholmisbruik bij de Vlaamse jeugd blijft in de

Vragenlijst en risicoanalyse

belangstelling staan. Dat blijkt uit cijfers van het

Iedere jongere tussen 12 en 21 jaar die op de spoed-

InterMutualistisch Agentschap (IMA). Maar liefst

dienst belandt wegens alcoholintoxicatie krijgt sinds

2234 jongeren tussen twaalf en zeventien jaar

1 januari 2020 extra zorg. Tijdens het ontslaggesprek

belandden in 2018 op de spoeddiensten met

overloopt de spoedarts een korte vragenlijst. Dit stelt

symptomen van een alcoholintoxicatie.

ons in staat om een risicoanalyse te maken en gericht de juiste hulpverlening en nazorg aan te bieden. De

Hoe loodsen we jongeren naar de verdere hulpverlening

betrokken huisarts ontvangt een brief met daarin de

wanneer het ernstig mis gaat? Via het platform Hasselt

vraag om de verdere stimulans richting hulpverlening

Zorgstad slaan de stad Hasselt, het CAD (Centra voor

te versterken. Ten slotte wordt ook de jongere aange-

Alcohol- en andere Drugproblemen) en de spoeddienst

sproken.

van Jessa de handen in elkaar om een antwoord te De verpleging voorziet de jongere van een polsbandje.

Daarop staan de slogan ‘Wij zorgden voor jou, zorg nu voor jezelf!’ en een QR-code. Deze code leidt de jongere naar een onlinefilmpje. Dat stimuleert de kijker om verdere stappen te nemen en hulp te zoeken om dit complexe probleem gericht aan te pakken.

R-

code en ont

de k he

t filmpj e

S c an d e Q

bieden op deze uitdaging.

JessaLinea Wij zorgden voor jou, zorg nu voor jezelf 27

Thuis bloedprikken voor patiënten met chemotherapie

Patiënten ervaren het als

chemotherapie uitgesteld? Dan

“Zowel mijn patiënt als ikzelf zijn

positief wanneer hun bloed-

brengt het ziekenhuis de patiënt op

bijzonder te spreken over het

afname thuis plaatsvindt, de

de hoogte.

project”, zegt hij. “Alles verloopt vlot

dag voordat ze chemotherapie

en de patiënt verblijft minder lang in

krijgen. Dat blijkt duidelijk uit

Uit een bevraging blijkt dat de

het ziekenhuis. Jessa houdt me

een pilootproject van Jessa.

patiënten heel tevreden zijn met

bovendien goed op de hoogte van de

deze handelwijze. Het brengt meer

ontwikkelingen. Zo behoud ik altijd

Doorgaans gebeurt de bloedafname

comfort in het moeilijke en soms

een accuraat overzicht van de

in het ziekenhuis. Zijn de waarden

langdurige traject van chemothera-

medische status.”

niet in orde voor een volgende

pie en levert zo een betere patiënt-

toediening van chemotherapie?

ervaring op. De huisartsen blijven

Na een verdere positieve evaluatie

Dan gaat de patiënt onverrichter

bovendien dichter bij hun patiënt

bekijkt Jessa hoe het project breder

zake weer naar huis. Een overbodige

staan. In een oncologische context

kan uitgerold worden voor alle

verplaatsing dus, die vooral lastig is

is dat niet altijd vanzelfsprekend.”

Jessa-patiënten met ambulante

voor patiënten met een beperkte

chemotherapie.

mobiliteit.

Pilootproject “Daarom zijn we zowat een jaar geleden begonnen met de voorbereiding van een pilootproject”, zegt Veerle Noten, Q-partner voor de zorgcluster van het kankercentrum.

De huisartsen blijven dichter bij hun patiënten staan.

“Dit gebeurde in nauw overleg met de huisartsen en de klinische labo’s.

We organiseerden ook opleidings- en

Huisarts getuigt

infomomenten en gingen aan de slag

Dr. Steven Bex uit Stevoort is één

met een dertigtal patiënten en

van de huisartsen in het project. Hij

evenveel huisartsen. Het labo van

koos ervoor om de bloedafname te

de huisarts stuurt de resultaten naar

laten uitvoeren door verpleegkundi-

Jessa. Wordt de toediening van de

gen, verbonden aan zijn klinisch labo. dr. Steven Bex

28 JessaLinea Thuis bloedprikken voor patiënten met chemotherapie

Ambulante hysteroscopie op fertiliteitsafdeling

Tijdens hun fertiliteitstraject

Een hysteroscopie in een voor hen

UITSTEKENDE CIJFERS

kunnen patiënten nu ook een

vertrouwde omgeving geeft iets

De fertiliteitsafdeling van Jessa

diagnostische hysteroscopie

meer comfort”, zegt dr. Sofie

legt intussen uitstekende resul-

(zonder anesthesie) laten uit-

Hulsbosch. “Dat geldt trouwens ook

taten voor. Sofie Hulsbosch: “De

voeren in het Centrum voor

voor patiënten met bloedingspro-

zwangerschapscijfers van IVF en

reproductieve geneeskunde van

blemen. Ook voor hen is een

inseminatie in het Centrum voor

Jessa. Tot voor kort gebeurde

diagnostische hysteroscopie zonder

reproductieve geneeskunde van

dat nog in het operatiekwartier.

anesthesie een stuk comfortabeler.

Jessa lagen in 2018 boven de

De patiënte neemt vooraf alleen een

BELRAP-cijfers. Het aantal IVF-

“We hebben nu in ons centrum

pijnstiller of een ontstekingsremmer.

cycli ligt vergeleken met vorig jaar

een ruimte ingericht voor hystero-

Na de behandeling kan ze meteen

15 tot 20 % hoger. Dat zijn prima

scopische behandeling. Voor de

weer naar huis. Een operatieve

cijfers. Alsmaar meer mensen

patiënte is dit geruststellender.

hysteroscopie onder anesthesie

beseffen dat ze in hun eigen regio

Mensen in een fertiliteitstraject

vindt uiteraard nog altijd plaats in

een succesvolle vruchtbaarheids-

gaan al door een moeilijke en

het operatiekwartier.”

behandeling kunnen starten.”

onzekere periode.

JessaLinea Ambulante hysteroscopie op fertiliteitsafdeling 29

Jessa bouwt mee aan onderzoek immunotherapie bij longkanker

Op de World Conference on Lung

gebruikten 62 histologische stalen

in beslag. NGS valt minder duur uit

Cancer, van 7 tot 10 september

van patiënten van Jessa en het

en de resultaten zijn na enkele

2019 in Barcelona, stelde

Sint-Trudo Ziekenhuis met een

dagen beschikbaar. De combinatie

dr. Kristof Cuppens de resultaten

niet-kleincellig bronchuscarcinoom.

van beide biomarkers is nog beter in

van een Jessa-studie1 voor. Dit

Die analyseerden ze met TSO500.

staat om te voorspellen welke

onderzoek helpt mee om een

Tegelijk spoorden ze het geviseerde

patiënten wel of niet voordeel halen

beter inzicht te krijgen in de

eiwit PDL-1 op met kleuring. De

uit immunotherapie.”

genetische profilering van long-

patiënten kregen een behandeling

tumoren. Op deze manier trachten

met nivolumab en pembrolizumab.

Het aantal patiënten in dit huidige

we te voorspellen welke patiën-

Deze PD(L)-1-inhibitoren verhinderen

onderzoek was vrij beperkt. Hierdoor

ten een hogere kans hebben om

dat de kankercellen aan het immuun-

moeten we de resultaten voorzichtig

gunstig te reageren op een be-

systeem ontsnappen.

handeling met immunotherapie.

interpreteren. Daarom staat nu een vervolgonderzoek in de startblokken,

Uit de studie blijkt onder meer dat

met een grotere groep die ook

Het klinisch labo van Jessa beschikt

patiënten met een hoge TMB-waarde

patiënten van ZOL en AZ Turnhout

over krachtige NGS-technologie

doorgaans goed reageren op

bevat.

(Next Generation Sequencing). De

immunotherapie. “Voor zover bekend

TSO500 van Illumina bestrijkt een

zijn we de eersten die deze correlatie

panel van 1,9 megabasen en 523

op het TSO500-platform aantonen

genen. Het analyseert tal van kanker-

met een niet-kleincellig bronchus-

gerelateerde biomarkers, waaronder

carcinoom”, zegt Kristof Cuppens.

TMB (Tumor Mutational Burden).

“Toch blijft PDL-1 kleuring nog een

Sequencing Panel and

sterkere voorspeller. WGS (Whole

Clinical Outcome in

Het team van dr. Brigitte Maes,

Genome Sequencing) blijft overigens

klinisch bioloog in Jessa, werkte

de ‘gouden standaard’ voor het

intensief mee aan dit tweejarig

bepalen van TMB. Maar dit is erg

onderzoek. De onderzoekers

duur en neemt verscheidene weken

K. Cuppens, G. Froyen, B.

1

Cruys, E. Geerdens, R. Achten, M. Vanbockrijck, B. Maes. “Tumor Mutational Burden by TSO500 Next Generation

Non-Small Cell Lung Cancer”, 2019.

dr. Kristof Cuppens

30 JessaLinea Onderzoek immunotherapie bij longkanker

Preoperatief zorgtraject

Een team verpleegkundigen

De complexiteit van de heelkunde,

coördineert dit zorgproces, dat sterk

de medische voorgeschiedenis en

gebaseerd is op de KCE-richtlijn. Op

de resultaten van de onderzoeken

basis van de instructies van de

vereisen soms een extra evaluatie

chirurg en anesthesioloog kunnen

door een anesthesioloog, geriater of

In nauwe samenwerking met de

nog bijkomende preoperatieve

cardioloog. Dit alles resulteert in

huisartsen start Jessa met de

onderzoeken in eerste of tweede

een nog veiligere en meer gecoördi-

uitrol van een geüniformiseerd,

lijn gepland worden. Zo komt een

neerde opname van een goed

preoperatief zorgproces voor

patiënt beter voorbereid en

geïnformeerde patiënt. Uiteraard wil

electieve chirurgie. Een preope-

geïnformeerd op een preoperatief

Jessa in dit traject de goede

ratieve (verpleegkundige)

consult bij de huisarts voor eventu-

samenwerking met de huisartsen

consultatie zet de medische en

ele preoperatieve onderzoeken en

maximaal behouden en verder

administratieve voorbereiding

om zijn of haar voorgeschiedenis te

uitbouwen.

van een ingreep verder op punt.

vervolledigen.

Digitale communicatie

Voor de digitale verwijsbrief en de

Opgelet: deze e-formulieren

preoperatieve vragenlijst lieten we

kunnen enkel verstuurd worden

speciale e-formulieren ontwikkelen

voor patiënten met een Belgisch

(‘Verwijsbrief Jessa Ziekenhuis’ en

rijksregisternummer. De patiënten

‘Preoperatieve vragenlijst voor

moeten bijkomend een dossier

volwassenen’). Dat gebeurde samen

hebben bij Jessa.

met de huisartsenkringen. Twee Via de eHealthBox kunnen huis-

artsen werden bevraagd over de

artsen nu ook vanuit het elektro-

werkwijze. De e-formulieren zijn

nisch medisch dossier verwijsbrieven,

beschikbaar in de meeste software-

preoperatieve vragenlijsten en

pakketten voor huisartsen. Aan

andere documenten rechtstreeks

deze formulieren kan de arts

versturen naar Jessa en een arts-

diverse documenten – zoals

specialist. De documenten worden

ECG’s, laboresultaten of radio-

geïntegreerd in het Jessa-patiënten-

logische verslagen – toevoegen.

dossier (EPD) op basis van het rijksregisternummer van de patiënt. Is ook de arts-specialist een bestemmeling? Dan krijgt hij of zij een melding in het EPD.

MEER INFO via Jessa ICT Servicesk: ict.servicedesk@jessazh.be

Digitaal nieuws JessaLinea 31

Uitgelicht:

Jessa in beeld

Tijdens het 27ste symposium ‘Navormingscursus oncologie, werd LOwLIght officieel voorgesteld. Borstkankerpatiënten kunnen er vanaf 1 januari terecht voor lasertherapie. Die helpt bij de behandeling van huidreacties en aftjes in de mond na chemobehandeling. Er zijn 2 lasertoestellen beschikbaar in Huis 9, Stadsomvaart 9, Hasselt.

V.l.n.r.: prof. dr. Jeroen Mebis (Jessa), dr. Piet Stinissen (UHasselt), dr. Jolien Robijns (LOwLIght), dr. Yves Breysem (Jessa), Erwin Bormans (ZOL).

Een groepje artsen en medewerkers trok vol enthousiasme naar een professionele opnamestudio om er de Jessa nieuwjaarswensen in te blikken.

Dat gebeurde op de tonen van het meest populaire kerstlied ooit. Bekijk het resultaat via de QR-code. Vooraan: dr. Marc Desmet op fluit en IT-manager Johan Camp op sax.

4/12/2019

Op de foto links dr. Paul Bulens, radioloog en medisch manager Kankercentrum. Op de foto rechts prof. dr. Jeroen Mebis, coördinator zorgprogramma oncologie bij Jessa.

23/11/2019

32 JessaLinea Uitgelicht: Jessa in beeld

Op de jaarlijkse nieuwjaarsreceptie van de huisartsenkring Herkenrode was Vlaams minister van volksgezondheid Wouter Beke te gast.

11/01/2020

Op de Dag Tegen Kanker veranderde Jessa voor één dag in de Muziekkliniek. Patiënten op de oncologische afdelingen werden verwend met o.a. pop-upconcertjes door artsen, medewerkers en vrijwilligers. Ook Dana Winner kwam langs om een praatje te slaan.

17/10/2019

Prof. dr. Stefan De Hert, voorzitter van de Europese vereniging van Anesthesiologie, op het ‘state-ofthe-art’ netwerksymposium.

Hij besprak er de nieuwe richtlijnen rondom preoperatieve screening en testing.

30/11/2019

Elite-wielrenner Johan Vansummeren sprak vrijuit over zijn haperende sporthart op de 20ste editie van het huisartsensymposium Op het symposium ‘De aorta anders bekeken’ gaf prof. dr. em. Raf Suy een

van Hartcentrum Hasselt.

boeiend overzicht van ‘het aorta-aneurysma door de eeuwen heen’.

7/12/2019

28/09/2019

JessaLinea Uitgelicht: Jessa in beeld 33

Tips

Borstvoeding: praktische tips

Borsten Bij heel wat moeders treedt enkele dagen na de geboorte van de baby stuwing op. Die ontstaat door de royale aanvoer van melk maar ook door extra bloed en lymfevocht.

Het maakt de borsten soms erg gevoelig en pijnlijk. Warmte en massage voor de voeding (eventueel met Reverse Pressure Softening of RPS) geven verlichting. Hetzelfde geldt voor koolbladeren op de borsten na de voeding. Bij

Vroedvrouwen en lactatiekundigen bij Jessa begeleiden

een extreme stuwing is eenmalig leegkolven aangewezen.

moeders om de borstvoeding succesvol te laten

Soms is een pijnstiller of ontstekingsremmer nodig.

verlopen. “We observeren, geven advies en corrigeren waar nodig”, zeg Rahma Ayed, vroedvrouw en lactatie-

Bij mastitis blijft borstvoeding of kolven aangewezen.

kundige in Jessa. Soms duiken evenwel problemen op

Mondt de ontsteking uit in een abces? Dan is drainage met

waarbij de expertise van een arts nodig is. Die zoekt

wondspoeling, gecombineerd met antibiotica, het meest

dan naar een oplossing in overleg met de lactatiekun-

efficiënt. Borstvoeding blijft mogelijk, tenminste als de

dige. Rahma Ayed geeft hieronder tips bij de meest

wonde netjes afgedekt is.

frequente problemen.

Afwijkingen Tepels

Een borstvergroting, -verkleining of tumorectomie sluiten

Pijnlijke tepels komen vaak voor bij borstvoeding, vooral

borstvoeding niet uit. De patiënte komt bij voorkeur prena-

de eerste weken na de bevalling. Dit heeft verschillende

taal langs bij de lactatiekundige voor een adviesgesprek.

oorzaken, zoals verkeerd aanhappen. De vroedvrouw of de lactatiekundige kan de aanhaptechniek bijsturen.

NOG VRAGEN? Ook een te korte tongriem (ankyloglossie) bij de baby leidt weleens tot pijn aan de tepels. Een arts kan de tongriem knippen.

Een candidabesmetting veroorzaakt felle pijn in de borst of aan de tepel. Antibiotica kunnen deze besmetting uitlokken, net zoals spruw (candidiasis oris) bij de baby.

Daarom moeten zowel moeder als kind behandeld worden met miconazol of – bij hardnekkige candidiasis – fluconazol.

Ook vasospasmen in de tepel, zoals bij het Raynaudfenomeen, veroorzaken extreme pijn.

Warmteapplicatie brengt verlichting.

34 JessaLinea Borstvoeding: praktische tips

Neem voor overleg contact op met een vroedvrouw of lactatiekundige op het nummer 011 33 93 20. De lactatiekundige ontvangt ook elke dinsdag tussen 9 en 13 u. mama’s die advies nodig hebben.

INGEBLIKT

Filmpje Sensibilisering alcoholmisbruik

HANDIGE TELEFOONNUMMERS JESSA Callcenter medische beeldvorming

Medische oncologie,

011 33 55 66

hematologie en radiotherapie 011 33 79 79

Callcenter (voor afspraken) 011 33 55 77 Abdominale heelkunde 011 33 75 00 Cardiologie

Iedere jongere die op de spoeddienst van Jessa belandt wegens alcoholintoxicatie krijgt sinds 1 januari 2020 extra zorg

011 37 35 65 Cardiothoracale en vasculaire heelkunde 011 33 71 00

(zie artikel pag. 27). We verwijzen bovendien naar een videoclip waarbij we zijn of haar zorgtraject in grote lijnen nabootsen. Een ambulancier,

Endocrinologie 011 33 72 80 Fysische geneeskunde 011 33 88 00

een arts en een verpleegkundige vertellen dat zij zich

Gastro-Enterologie

zorgen maken. Zij stimuleren

011 33 76 00

de kijker om verdere stappen te zetten en hulp te zoeken.

Geriatrie 011 33 78 00 Gynaecologie 011 22 82 19

Scan de QR-code en bekijk het ďŹ lmpje.

Infectiologie 011 33 76 50 Klinisch laboratorium en ambulante bloedafname Campus Virga Jesse: 011 33 82 00 Campus Salvator: 011 33 83 00 Materniteit/Kraamkliniek Balie verpleegafdeling: 011 33 93 20

Nefrologie 011 33 87 00 Neurochirurgie 011 33 75 70 Neurologie 011 33 78 70 Nucleaire geneeskunde 011 33 81 90 ORL 011 33 74 20 Orthopedie 011 33 77 40 Pneumologie 011 24 11 81 (privĂŠpraktijk) Psychogeriatrie (enkel op maandag tussen 12 en 13 u.)

011 33 78 16 Travel Clinic 011 33 83 38 (tussen 9 en 16 u.)

Urologie 011 33 76 70 Specialismen die niet in deze lijst opgenomen zijn, bereik je via het secretariaat raadplegingen: 011 33 55 70

JessaLinea Contactgegevens 35

SYMPOSIA 2020 SYMPOSIUM ‘VIRTUAL REALITY EN TECHNOLOGISCHE INNOVATIE IN PSYCHIATRIE’ DATUM:

8 februari 2020

LOCATIE:

Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator

SYMPOSIUM ‘HALVE EEUW DIALYSE BIJ JESSA - EEN JUBILEUM MET EEN GOUDEN RANDJE’ DATUM:

7 maart 2020

LOCATIE:

Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator

SYMPOSIUM JESSA & WETENSCHAP ‘VACCINEREN: EEN GEZONDE INVESTERING!’ DATUM:

14 maart 2020

LOCATIE:

Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator

SYMPOSIUM ‘UPDATE RESPIRATOIRE ONCOLOGIE: HOOPVOL NAAR DE TOEKOMST’ DATUM:

25 april 2020

LOCATIE:

Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator

SYMPOSIUM ‘RADIOPROTECTIE: VERANTWOORD GEBRUIK VAN RADIOLOGIE’ DATUM:

16 mei 2020

LOCATIE:

Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator

SYMPOSIUM ‘COMPLEX REHABILITATION TECHNOLOGY: BRIDGING THE GAP BETWEEN RESEARCH, TECHNOLOGY AND EXPERIENCE’ DATUM:

19 mei 2020

LOCATIE:

de Markthallen, Herk-de-Stad

SYMPOSIUM IN HET KADER VAN 10-JARIG BESTAAN VAN HET OBESITASCENTRUM DATUM:

6 juni 2020

LOCATIE:

Jessa Ziekenhuis, aula campus Salvator

Dit is een voorlopige lijst van symposia. Voor een geactualiseerd overzicht en inschrijvingsmodaliteiten kan je terecht op www.jessazh.be/symposia

38 JessaLinea Rubriek