Gazon of bloemrijk grasveld?

✒ Margo van Beem

Maai Mei Niet

Ik kreeg van één van onze leden de vraag wat te doen met het gazon in hun achtertuin. Ze houden dit al jaren keurig bij. In de zomer wekelijks maaien, in het voorjaar het ‘onkruid’ eruit steken, verticuteren en de kale plekjes die ontstaan zijn inzaaien met graszaad. Daarna nog kalk en kunstmest erop. Alles om aar een mooi ‘ groen ’ grasveld te bben, waar de kinderen natuurlijk erlijk op kunnen spelen. Maar… at als je al deze ‘grasverbeterende aatregelen’ achterwege zou laten? ul je het dan nooit meer winnen n het onkruid óf zou dat nog best ns goed uit kunnen pakken?

Het is zeker niet dom om deze manier van onderhoud los te laten. Er is veel te doen omtrent maaien van gras. No Mow May begon een aantal jaar geleden in het Verenigd Koninkrijk. Daar leerden ze al snel dat je op deze eenvoudige manier tot wel tien keer meer bijen kunt aantrekken. Na het VK volgde België en nu zijn ook de Nederlandse grasmatten aan de beurt om in bloei te zetten met de actie Maai Mei Niet. Er is berekend dat alle gazons in Nederland gelijk zijn aan 11.000 voetbalvelden. Door die niet te maaien, creëer je een gigantisch bijenbuffet. De actie is natuurlijk vooral bedoeld om een andere mindset te verkrijgen, want door één maand niet te maaien, krijg je echt niet ineens een bloeiend grasveld of een bloemenweide. Aan de actie kun je kosteloos meedoen en wie weet kun je ook de buren en de gemeente enthousiasmeren om ook mee te doen en mei niet te maaien. Sowieso is het goed voor de biodiversiteit om anders om te gaan met gazon.

Waarom maaien?

Je kunt je natuurlijk afvragen welke functie het gazon in jouw tuin heeft. Heeft het alleen een ruimtelijke functie, of is het ook een speelveld voor de kinderen en de hond? Maai je het gazon, omdat het er nu eenmaal ligt en je gewend bent om het iedere week te maaien en iedereen zegt dat er in een gazon niks anders dan gras hoort te groeien?

Wil je het gewoon netjes hebben, omdat je niet weet wat er gaat gebeuren als je het niet maait? Of weet je niet wat je anders op zaterdagmiddag moet doen?

Er zijn allerlei redenen om je gras te maaien! Maar als je iets wilt doen voor het milieu, een waterprobleem wilt oplossen (droogte of wateroverlast) en de biodiversiteit wil vergroten, dan is een bloemrijk grasveld beter dan een gazon. Een gazon heeft natuurlijk de functie om groen te zijn, maar als je goed oplet is er voor jezelf ook veel meer te beleven als je het door allerlei kruiden (die je vaak ook kunt maaien) ook aantrekkelijk maakt voor bijen en vlinders. Dit kan zonder dat het gelijk een bloemenweide wordt die ruimtelijk en functioneel gezien heel anders is.

Gazon

Een gazon is per definitie een grasveld met alleen maar gras, meestal zijn het wel verschillende soorten gras. Gazons worden ingezaaid met een graszaadmengsel of er worden graszoden gelegd. Graszoden worden op grote velden gekweekt en worden daarvoor ingezaaid Als de zoden voldoende ontwikke worden met een speciaal daarvoor gebouwde graszodensteker. Daarna worden deze opgerold voor transport.

Zo’n grasmengsel voor een gazon bestaat meestal uit zo’n 5 of 6 soorten gras die allemaal een eigen functie invullen en elkaar aanvullen. De ene soort is beter bestand tegen betreden, de ander vormt beter een zode of verdraagt veel vocht of juist weinig. Samen vormen ze een zo gesloten mogelijke grasmat in de tuin, mits je goed maait en bemest. Er worden voor vele doeleinden grasmengsels samengesteld. Een graszaadmengsel voor een voetbalveld heeft weer een hele andere samenstelling in grassoorten dan een mengsel voor een speelgazon in de tuin. Voor gazon in de tuin, maar ook voor openbaar groen, zijn er mengsels voor zonnige situaties of voor in de diepe schaduw. Je hebt zelfs keuze in snelgroeiende en langzaam groeiende gazonmengsels. Om graszaad te telen, maar ook in de graszodenteelt zelf, gebruikt men veel kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen. Gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt voor de bestrijding van onkruiden en schimmels.

Bij het juiste onderhoud (voor het gras), krijgen andere kruiden weinig kans. Het juiste onderhoud voor gazon is een samenspel tussen bemesten (kunstmest), verticuteren, bestrijden van mos en onkruid, bezanden, bekalken, frequent maaien (minimaal 26 keer per jaar) en afvoeren van het maaisel.

Bloemrijk grasveld

Met gazon gaat het mis als we de natuur gaan toelaten! En dat begint misschien wel in de herfst. Het blad dat op het gazon blijft liggen is voor de grasmat ongunstig en kan het gras verstikken. Er ontstaan open plekken, waardoor ‘onkruiden’ de kans krijgen om te kiemen. Blad op het gazon is natuurlijk ook voedsel voor bodemleven. Regenwormen leven vaak nog wel onder de grasmat en anders gaan deze de boel wel bevolken vanuit omliggende plantvakken als er blad ligt wat ze op kunnen ruimen. Dan is natuurlijk het hek van de dam! Want waar wormen zijn, en misschien wel emelten en engerlingen, komen ook mollen. Merels, lijsters en groene spechten vinden het hartstikke fijn om hun kostje bij elkaar te scharrelen in het gazon dat al een beetje ‘slechter’ wordt verzorgd.

Ik moet zeggen dat ik in mijn tuinplannen nooit van gazon uitga. Wel van grasvelden waar ook andere kruiden mogen groeien. In een grasveld zaai ik zelfs het liefst een kruidenmengsel mee bij aanleg. Dit zijn mengsels van inheemse planten die redelijk goed tegen maaien kunnen, maar 26 keer per jaar maaien is daarvoor wel heel veel en helemaal niet nodig, want het gras hoeft niet per se maximaal 3,5 cm hoog te zijn. De kruidenmengsels die je toe kunt voegen aan een grasmengsel bestaan vaak uit zogenaamde tredplanten en zodevormende planten.

De naam tredplant zegt het al: een plant die in staat is om te groeien op plaatsen die veel betreden worden. Ze kunnen d

Grasveld bij de school in Babyloniënbroek. De boomspiegel is inmiddels begroeid met Kaukasische smeerwortel, gele dovenetel, hangende zegge en narcissen.

Links een detail van dit grasveld maar kunnen juist door ze kort te maaien, samen met gras wel prima een zode vormen en betreden worden.

In de praktijk blijkt het dat als er behalve gras ook andere kruiden groeien het veld in drogere periodes veel groener blijft. De kruiden wortelen vaak dieper en halen dus hun water en voedingsstoffen van dieper uit de bodem naar boven. Andersom kan het water ook beter de bodem in. Klavertjes in het gras binden stikstof uit de lucht die ook beschikbaar komen voor andere planten.

Geduld

Om een bestaand gazon om te vormen tot een bloemrijk grasveld heb je wel wat tijd nodig. Soms zijn er al zaden aanwezig die kunnen gaan kiemen, of mogelijk komen ze uit de omgeving wel aanwaaien. Dat zal in het buitengebied wellicht makkelijker gaan dan in een nieuwbouwwijk met de nodige schuttingen en verharding. De concurrentiekracht van grassen zal afnemen naarmate er minder voedingsstoffen beschikbaar zijn én gras kan wel net iets beter tegen maaien dan de meeste kruiden. De voedingsstoffen die eerder toegevoegd werden voor het gras zijn niet onmiddellijk opgebruikt. Afhankelijk van de bodem zullen kruiden zich snel of wat langzamer gaan vestigen tussen het gras. Kleigrond is bijvoorbeeld van nature rijk aan voedingsstoffen, daar heeft gras voordeel van.

Afhankelijk van het moment dat je gaat maaien kunnen zich verschillende kruiden gaan ontwikkelen. Op een beetje vochtige bodem, klei of venig, kunnen in het voorjaar prac voor mei gaan maaie

Madeliefjes en klave wat makkelijker en z eerder gaan groeien het gras.

Laat maaien heeft oo mogelijkheden om vroegbloeiende bolg in het gras te laten g

Het loof van bijvoorb krokussen, sneeuwkl narcissen kan het be eerst goed afsterven voordat je het gras maaien. Daarna kun bloemrijke grasveld gaan maaien tot een grasveld waar je in d kinderen kunnen spe

Blad dat in de herfst kruidenrijke grasma

Grasveld met pinkster- en paardenbloemen in de voortuin van een bewoner in Sleeuwijk grasland ook beter voor bomen die mogelijk in het gazon staan. Een echt gazon met een dichte zode verstikt op termijn de bomen die erin staan. Hierover later meer!

Stop met kunstmest

Behalve laat maaien, kun je ook stoppen met kunstmest. Kunstmest is geen goed idee. Om kunstmest te produceren worden veel fossiele brandstoffen gebruikt en daarbij wordt veel CO2 uitgestoten. Voor fruitbomen in gras kan het wel goed zijn om rondom de boom wat stalmest of gedroogde koemest te geven. Door de oogst van het fruit haal je behoorlijk wat voedingsstoffen bij de boom weg die niet aangevuld worden met alleen het eigen blad van de bomen. Het maaisel van vooral gras in het begin van de transitie naar bloemrijk grasveld kun je het beste wel opharken en afvoeren. Hoe meer kruiden erin zitten, uiteindelijk, hoe makkelijker het maaisel ook kan verteren op een composthoop.

Veerkracht

Watergeven in de zomer kun je het beste nalaten. Je hebt wel kans dat het in het begin sneller bruin is, maar het is ook fantastisch om te zien dat na de eerste regenbuien de begroeiing weer heel snel terugkomt. Uiteindelijk is een bloemrijk grasland voor de gehele waterhuishouding beter. Te veel aan water gaat makkelijker de grond in door betere doorworteling en meer organische stof en meer bodemleven. Te weinig water wordt opgevangen door een veerkrachtigere natuurlijke vegetatie die beter past bij de aanwezige grondsoort.

Tot slot ben ik altijd weer verrast hoe snel een bloemrijk grasland weer in bloei is na een maaibeurt. Doordat de kruiden in het grasveld heel gedrongen en laag uitgroeien, zijn de bloemen in aanleg ook veel lager dan in een niet gemaaide situatie. Ook ben je flexibeler met maaien. Het is echt niet erg om eens een weekje niet te maaien. De bloemen in het gras hebben dan de kans om langer te bloeien en daarmee ook meer voedsel te bieden voor de bijen en vlinders in de zomer. En als je een flink grasveld hebt, kun je er ook voor kiezen niet alles tegelijk te maaien.

Wat levert het op om gazon om te vormen naar bloemrijk grasland?

• Minder gebruik van brandstof door minder vaak maaien

• Geen gebruik van kunstmest (kost ve energie in het productieproces)

• Meer opslag van CO2 in de bodem do meer organische stof

• Meer biodiversiteit, aantrekkelijk voo vlinders en bijen, meer bodemleven ( voer voor vogels en egels)

• Betere waterhuishouding

• Mogelijkheid voor bolgewassen

• Geen punt als je een weekje niet maait, dus geen gestress

Een prachtig gezicht en veel meer te beleven. ✤